POLITYKA REGIONALNA W PROCESIE INTEGRACJI EUROPEJSKIEJ

Ze względu na rolę polityki regionalnej w usuwaniu nierówności regionalnych wyróżnia się dwa podstawowe modele:

1. Wyrównawczy - polega na oddziaływaniu na region najsłabszy w celu podwyższenia poziomu i rozwoju aby doprowadzić do ogólnego rozwoju kraju. Model ten zakłada interwencję państwa, którą należy skierować do regionów najbiedniejszych.

2. Polaryzacyjny - oddziaływanie na regiony najsilniejsze. Podmioty ją realizujące chcą doprowadzić do rozwoju kraju dzięki pobudzającemu oddziaływaniu tych regionów.

Główne rodzaje polityki regionalnej:

1. Interregionalna - polityka władz centralnych; bezpośrednie, międzyregionalne uprawnienia przez rządy. Jest to usystematyzowane oddziaływanie na obszary będące wyodrębnionymi ponadlokalnymi jednostkami terytorialnego podziału administracyjnego kraju (regiony), podejmowane przez rząd centralny oraz jego agendy

2. Intraregionalna - polityka władz samorządowych; autonomiczna, wewnątrz regionalna, władz samorządowych, ma tyle ile pozwala polskie prawo i prawo unijne na obszarze regionu. Prowadzona jest przez samorządowe władze regionu, to usystematyzowane oddziaływanie na procesy rozwoju społeczno-gospodarczego zachodzące na obszarze regionu. Organy samorządu terytorialnego jako reprezentant interesów społeczności regionalnych i lokalnych, zgodnie ze swoimi kompetencjami i możliwościami, prowadzą działania regulacyjne o charakterze autonomicznym i komplementarnym w stosunku do rozstrzygnięć rządowych, wykorzystując regionalne oraz lokalne zasoby i możliwości

Formy polityki regionalnej:

1. Wspieranie finansowe regionów względnie najsłabiej rozwiniętych.

2. Wspieranie finansowe regionów, które mają szczególne predyspozycje do samorozwoju oraz intensyfikacji procesów wzrostowych innych regionów zwłaszcza sąsiadujących.

3. Ponoszenie nakładów finansowych na restrukturalizację gospodarczą regionu, które charakteryzują się przewagą przestarzałych i nieefektownych gałęzi przemysłu oraz brakiem alternatywnych miejsc pracy, manufakturę jednej gałęzi.

4. Tworzenie inwestycji publicznych w zakresie wyposażania regionów w infrastrukturę techniczną zwłaszcza transportową oraz energetyczną, a także infrastrukturę społeczną.

5. Planowanie przestrzenne rozumiane jako tworzenie reguł racjonalnego gospodarowania przestrzennego.

6. Łączenie kapitału publicznego z prywatnym podczas planowania i realizacji inwestycji o znaczeniu krajowym.

7. Finansowe i organizacyjne wsparcie w tworzeniu pozarządowych instytucji publicznych służących rozwojowi lokalnemu oraz kojarzeniu partnerów gospodarczych jak również rozwojowi małej przedsiębiorczości (inkubatorów przedsiębiorczości).

8. Finansowanie programów edukacji, szkoleń zawodowych a także innych przedsięwzięć mających na celu zdobycie nowych kwalifikacji zawodowych.

9. Udział w projektach dotyczących promocji regionu w środowiskach kapitału krajowego i zagranicznego.

Przyczyny podjęcia polityki regionalnej na poziomie wspólnotowym:

……………………

Etapy rozwoju polityki regionalnej na poziomie wspólnotowym:

• Decydującym dla budowania finansowych podstaw europejskiej polityki regionalnej stał się rok 1972, w którym nadano „wymiar regionalny” dwóm funduszom budżetowym, działającym na mocy Traktatu Rzymskiego- Europejskiemu Funduszowi Społecznemu (EFS) oraz Europejskiemu Funduszowi Orientacji i Gwarancji Rolnej - EFUiGR (EAGGF)- Sekcji Orientacji

• Zmiany dotyczące wykorzystania obu funduszy były następstwem decyzji podjętych na szczycie paryskim, który odbył się w tym samym roku, na którym zalecono również utworzenie odrębnego funduszu regionalnego

• Fundusz ten powstał w 1975 r. jako Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego - ERFF (ERDF - European Regional Development Fund) i początkowo przekazywał środki w s[sposób równomierny do krajów członkowskich celem wsparcia ich własnej polityki regionalnej

• Pierwsza istotna reforma EFRR została podjęta w roku 1979, kiedy to 5% budżetu tego Funduszu zostało wydzielone na finansowanie polityki rozwoju regionalnego na poziomie Komisji Europejskiej

• Istotne zmiany w dziedzinie polityki regionalnej dokonały się po przyjęciu Jednolitego Aktu Europejskiego w 1986 (wszedł w życie w 1987r.). Do Traktatu Rzymskiego została dodana nowa część TYTUŁ XVII (dawny XIV) SPÓJNOŚĆ GOSPODARCZA I SPOŁECZNA, w którym stwierdzono, że „W celu wspierania harmonijnego rozwoju całej Wspólnoty, rozwija ona i prowadzi działania służące wzmocnieniu jej spójności gospodarczej i społecznej. W szczególności Wspólnota zmierza do zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów oraz zacofania regionów lub wysp najmniej uprzywilejowanych, w tym stref wiejskich”. (Art. 158 (dawny art. 130a).

• Najważniejszą reformę przeprowadzono w 1988r.

• Rozwiązania przyjęte w 1988r. określiły zasady polityki regionalnej końca lat 90-tych. Do najważniejszych z nich można zaliczyć:

• Zwiększenie wielkości środków przeznaczonych z budżetu Unii Europejskiej na rozwój regionalny, przez co stała się ona drugą, co do wielkości po Wspólnej Polityce Rolnej, propozycją budżetową UE

• Zintegrowanie programowania wszystkich Funduszy Strukturalnych

• Zasadę wieloletniości programowania środków przeznaczonych na politykę rozwoju regionalnego

• Określenie rodzajów obszarów problemowych oraz precyzyjnych kryteriów och identyfikacji (wyróżnienie tzw. Celów)

• Określenie procedur programowania rozwoju regionalnego

• Wprowadzenie nowej kategorii przedsięwzięć - Inicjatyw Wspólnoty

• W 1993 r. po raz kolejny zreformowano Fundusze Strukturalne:

• Zwiększono środki przeznaczone na politykę regionalną.

• Utrwalono zasadę wieloletniego programowania.

• Utworzono czwarty Fundusz Strukturalny- Finansowy Instrument Wsparcia Rybołówstwa (FIFG) Financial Instrument for Fisheries Guidance

• Zwiększono rolę Inicjatyw Wspólnoty.

• W 1994 r. na mocy Traktatu z Maastricht utworzono Fundusz Spójności (kohezyjny) jako podstawowy instrument finansowy służący osiągnięciu ekonomicznej i społecznej spójności Unii Europejskiej w aspekcie monetarnym i ekonomicznym. Nie jest on jednak zaliczany do Funduszy Strukturalnych.

• Na mocy Traktatu z Maastricht powołano również Komitet Regionów, który rozpoczął swą działalność w 1994 r. i jest organem doradczym Rady UE

• Najważniejsza jak dotychczas zmiana w europejskiej polityce regionalnej dokonała się podczas szczytu Rady Europejskiej ( Berlin 1999 r.). Przyjęto kompleksową reformę finansów Unii wynikającą z przygotowanego dwa lata wcześniej dokumentu Agenda 2000. Przyjęte wówczas zasady obowiązuje do końca 2006 r.

• Minimalny poziom montażu finansowego środków europejskich ze strony państw beneficjantów, który został utrzymany na poziomie 25% oznacza, że każde 3 euro z Unii Europejskiej musi zostać uzupełnione o co najmniej 1 euro ze strony kraju beneficjenta.

• Zwiększono koncentrację środków poprzez zmniejszenie liczby celów z 7 do 3 i ograniczenie ilości Inicjatyw Wspólnotowych z 13 do 4.

Założenia polityki regionalnej UE

Podstawową przyczyną zainteresowania polityką rozwoju regionalnego w Unii Europejskiej były od początku zróżnicowania regionalne na płaszczyźnie politycznej, ekonomicznej, społecznej i kulturowej oraz ich negatywne, z punktu widzenia interesów całej Wspólnoty, konsekwencje. Wychodzono bowiem z założenia, że zbyt duże zróżnicowania pomiędzy regionami są niekorzystne nie tylko dla obszarów biednych, ale także dla bogatych, nie wspominając o interesach całej Unii. Początkowo formułowano tylko bardzo ogólne założenia dotyczące celowości podejmowania działań przez kraje członkowskie, które nie przekładały się jednak na konkretne przedsięwzięcia na poziomie całej UE. Dopiero w 1987 roku, w Jednolitym Akcie Europejskim przyjęto bardziej precyzyjny zapis, w którym stwierdza się (art. 130A) że: „Wspólnota powinna rozwinąć akcje prowadzące do wzmocnienia swojej ekonomicznej i społecznej spójności (...) i działać na rzecz redukcji zróżnicowań między regionami i ograniczenia zacofania słabiej uprzywilejowanych regionów”.

Zasady funkcjonowania wspólnej polityki regionalnej Unii Europejskiej, 4 kategorie:

1. Stopniowe rozszerzenie. Zasady generalne: subsydialności, koordynacji, elastyczności.

2. Zasady organizacji polityki regionalnej: programowania, partnerstwa, kompatybilności, spójności.

3. Zasady finansowania polityki rozwoju regionalnego: koncentracji, dodatkowości, komplementarności.

4. Zasady oceny realizacji programów: monitorowania, oceny, kontroli finansowej.

Zasady generalne odnoszą się do funkcjonowania całej Wspólnoty Europejskiej a nie tylko do korzystania z funduszy strukturalnych:

1. Zasada subsydialności (pomocniczości) - zgodnie z tą zasadą działania w zakresie rozwoju regionalnego pozostają w gestii państw członkowskich i problemy powinny być rozwiązywane na możliwie najniższym szczeblu. Wynika to z reguły przyjmowania decyzji jak najbliżej Unii. Wyraża się to wzmocnieniem, decentralizacji decyzji i zadań ze szczebla centralnego na poziom regionalny i lokalny charakteryzujący się większą efektywnością i wydajnością. Konsekwencją zasady pomocniczości jest integrowanie przez UE w rozwój regionalny na zasadzie pomocniczości jak również dążenie do precyzyjnego określania kompetencji i adekwatnych Mo możliwości interwencji poszczególnych szczebli władzy.

2. Zasada koordynacji wymaga zapewnienia przez UE scharmonizowania działań regionalnych prowadzonych na poziomie wspólnotowym, krajowym, regionalnym i lokalnym. Rolę koordynatora krajowych polityk regionalnych pełni Komisja Europejska, która za cel stawia zwiększenie ogólnej efektywności i spójności działań.

3. Zasada elastyczności uwzględnia w polityce regionalnej UE zróżnicowanie regionalnej i specyfikę poszczególnych państw w zakresie ich organizacji instytucjonalnych.

Zasady organizacji polityki regionalnej:

1. Zasada partnerstwa - rozumiana jest bardzo szeroko i oznacza obowiązek współpracy i uzgadniania wszystkich ustaleń na poszczególnych etapach procedury programowania między podmiotami różnego szczebla, czyli organami wspólnotowymi krajowymi, regionalnymi i lokalnymi. Zasada ta zmierza do stworzenia optymalnych warunków do pogłębienia demokracji społecznej i instytucjonalnej, a także tworzenia społeczeństwa obywatelskiego.

2. Zasada programowania - wieloletnie planowanie programowanie. W każdym okresie programowania obowiązuje perspektywa finansowa, czyli średniookresowo. Plan finansowy sporządzany jest na kilka lat, który ustala pewien pułap struktur budżetowych. Celem programowania jest skoncentrowanie wysiłków państw na stabilnych wieloletnich planach rozwojowych, które dążą do osiągnięcia konkretnych efektów w perspektywie średnio i długookresowej.

3. Zasada kompatybilności (zgodności, spójności) -Kompatybilność, zwana inaczej spójnością wiąże się ze zgodnością polityki regionalnej z obowiązującym ustawodawstwem unijnym. Można tu podać przykład ochrony konkurencji, czy zasad związanych z zamówieniami publicznymi itp.. Konieczna jest także zgodność polityki regionalnej z polityką gospodarczą w skali makroekonomicznej. Ważne ze względu na otrzymanie pomocy z UE jest wypracowanie zgodności polityk krajowych z unijnymi, szczególnie w dziedzinach związanych z:

• równouprawnieniem kobiet i mężczyzn,

• ochroną środowiska,

• tworzeniem społeczeństwa informatycznego (e-Europa),

• lokalnymi działaniami.

4. Zasada spójności - dotyczy spójności z polityką ekonomiczną prowadzone przez państwo członkowskie. Związana jest ze zgodnością polityki regionalnej z ustawodawstwem unijnym, z polityką gospodarczą w skali makroekonomicznej. Specjalne znaczenie ma ona w obszarach o szczególnym znaczeniu dla polityki Wspólnoty: równouprawnienia kobiet i mężczyzn, ochrony środowiska, tworzenie społeczeństwa informatycznego i lokalnych działań.

Zasady finansowania polityki rozwoju regionalnego:

1. Zasada koncentracji odgrywa ważną rolę. Polega na skoncentrowaniu wsparcia z funduszy strukturalnych na niewielu precyzyjnie określonych celach i obszarach co ma przyczynić się do wzmocnienia efektów interwencji. Pomoc finansowa w myśl tej zasady przeznaczona jest przede wszystkim dla obszarów znajdujących się w najtrudniejszej sytuacji.

2. Zasada dodatkowości (współfinansowania) opiera się na założeniu, że środki finansowe (pomocowe) przekazywane przez Komisję Europejską nie zastępują środków krajowych na rozwój regionalny a jedynie uzupełniają wkład danego państwa członkowskiego na ten cel powodując tym samym realizację dodatkowych inwestycji w krajach członkowskich.

3. Zasada komplementarności jest dopełnieniem zasad partnerstwa i dodatkowości. Zgodnie z tą zasadą fundusze strukturalne oraz fundusz spójności stanowią wsparcie uzupełniające w stosunku do działań podejmowanych na poziomach krajowym regionalnym lub lokalnym przyczyniając się w ten sposób do integracji priorytetów wspólnotowych z priorytetami krajów członkowskich

Zasady oceny realizacji programów:

1. Monitorowanie - rolą komitetu monitorującego jest zapewnienie zgodności lub zatwierdzenie wszystkich zmian w programach oraz ocena skuteczności i jakości wykorzystania przeznaczonej pomocy. Działanie instytucji monitorującej obejmuje też przedkładanie Komisji Europejskiej raportów z realizacji Programów Operacyjnych. Wyniki monitoringu umożliwiają wprowadzenie poprawek do Wspólnotowych Ram Wsparcia i do konkretnych działań na etapie realizacji Programów Operacyjnych.

2. Ocena odnosi się do efektów długoterminowych i celem tej zasady jest dążenie do wzmocnienia skuteczności i efektywności programów wdrażających przez władze publiczne. Wprowadzana jest w trzech etapach: cena wstępna, w połowie, ocena końcowa.

3. Zasada kontroli finansowej - celem jest ochrona interesów finansowymi. Komisja Europejska zmusza do używania tej zasady. Zadaniem instytucji odpowiedzialnej za kontrole jest zapobieganie, wykrywanie i korygowanie nieprawidłowości oraz natychmiastowe informowanie Komisji o występowaniu nadużycia. W przypadku niesłusznie wypłaconych pieniędzy w ich kompetencji leży odzyskanie wraz z odsetkami.

NUTS

Ze względu na konieczność ujednolicenia statystycznego ujęcia jednostek terytorialnych wchodzących w skład państw członkowskich, opracowano tzw. nomenklaturę statystycznych jednostek terytorialnych (NUTS). System NUTS jest oparty o regiony i jako taki dotyczy podziału regionalnego państw członkowskich, np. poziom 1 (NUTS 1 obejmuje regiony największe, poziom 2 (NUTS 2) obejmuje regiony, które stanowią pierwszy szczebel podziału a poziom 5 (NUTS 5) obejmuje gminy lub jednostki im podobne). W Polsce zdecydowano się na podział ze względu na województwa, zatem w odniesieniu do całego kraju możemy mówić o poziom 2 (NUTS 2). Warto podkreślić, że system NUTS jest systemem statystycznym i unifikacja wprowadzona przez niego jest wykorzystywana przede wszystkim dla celów statystycznych i finansowych.

NUTS 1 - obejmuje 6 regionów od 1 stycznia 2008

NUTS 2 - 16 województw

NUTS 3 - 66 podregionów

NUTS 4 - powiaty (314) i miasta na prawach powiatu (65)

NUTS 5 - 2478+65 gminy w tym gminy będące na prawach miejskich

Klasyfikacja NUTS obejmuje pięć poziomów, podziałów administracyjnych wyznaczonych według następujących zasad określonych przez EUROSTAT:

- jednostki NUTS powinny odpowiadać jednostkom administracyjnym kraju

- jednostki NUTS powinny mieć charakter ogólny

- powinno istnieć pięć poziomów NUTS w układzie hierarchicznym i nakładającym się na siebie tzn kraj powinien dzielić się na pełną liczbę obszarów NUTS 1, które następnie dzielą się po kolei do NUTS 5

- poziom NUTS 1, NUTS 2, NUTS 3 dzielą się na szczeble regionalne natomiast NUTS 4 i NUTS 5 na lokalny szczebel.

Cele polityki regionalnej w poszczególnych okresach programowania:

………………..

Fundusze strukturalne UE jako wspólnotowe instrumenty rozwoju:

1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego

2. Europejski Fundusz Społeczny

3. Fundusz Spójności

4. Inicjatywy Wspólnotowe (Jaspers, Jessica, Jeremy)

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) przyczynia się do finansowania pomocy mającej na celu wzmocnienia spójności gospodarczej i społecznej w drodze korygowania podstawowych dysproporcji regionalnych poprzez wspieranie rozwoju oraz dostosowania strukturalnego gospodarek regionalnych w tym przekształcenia upadających regionów przemysłowych i regionów zacofanych w rozwoju jak również wspieranie pracy transgranicznej i międzyregionalnej. Działalność EFRR koncentruje się na następujących dziedzinach:

1. Inicjatywy na rzecz rozwoju lokalnego oraz zatrudnienia jak też działalność małych i średnich przedsiębiorców

2. Rentowne inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie trwałego zatrudnienia

3. Infrastruktura

4. Rozwój turystyki oraz inwestycje w dziedzinie kultury

5. Ochrona i poprawa stanu środowiska

6. Rozwój społeczeństwa informacyjnego

EFRR wspierany jest w ramach celów PR: konwergencja - umożliwia szeroki zakres działań odzwierciedlający najważniejsze działania z jakimi zmagają się regiony. Ma to na celu umożliwienie regionom zmobilizowanie i modernizacje swoich zasobów w celu wspierania zrównoważonego i zintegrowanego rozwoju gospodarczego oraz wspieranie zatrudnienia na poziomie regionalnym i lokalnym.

Priorytety tematyczne w ramach celów konwergencji:

1. Badanie i rozwój technologiczny, innowacyjność i przedsiębiorczość

2. Społeczeństwo informacyjne

3. Inicjatywy lokalne w zakresie rozwoju

4. Środowisko zapobieganie zagrożeniom

5. Turystyka, kultura, transport, sektor energetyczny, edukacja, infrastruktura ochrony zdrowia, infrastruktura społeczna

W ramach drugiego celu EFRR kieruje swoją pomoc na określone priorytety:

• gospodarka i innowacja oparte na wiedzy,

• działania i inwestycje prewencyjne w zakresie ochrony środowiska i zapobieganie zagrożeniom,

• dostęp do usług transportowych i telekomunikacyjnych pożytku ogólnego o charakterze gospodarczym.

W ramach trzeciego celu Europejska Współpraca terytorialna EFRR skupia swoją pomoc na określonych priorytetach

• Programy transgraniczne

• Programy transnarodowe

• Programy międzyregionalne

Europejski Fundusz Społeczny (EFS) jest najstarszym funduszem strukturalnym powstał na podstawie traktatu rzymskiego z 1957 roku. Po raz pierwszy wykorzystany w 1960 roku. Od tego czasu jest to najważniejszy instrument wspierający politykę zatrudnienia Wspólnot Europejskich a także wspomagający rozwiązywanie problemów społecznych. Europejski Fundusz Społeczny przyczynia się do wzmocnienia spójności społecznej, zwiększenia wydajności i konkurencyjności oraz promowania wzrostu gospodarczego. Europejski Fundusz Społeczny jest funduszem strukturalnym więc podlega takim samym zasadom programowania jak Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.

Wsparciu podlegają następujące priorytety:

• Zwiększenie adapcyjności pracowników przedsiębiorstw. Zakłada się, że zostanie to osiągnięte dzięki promowaniu kształcenie przez całe życie oraz szkolenie pracowników OMS małych, średnich przedsiębiorstw, pracowników starszych i legitymujących się niskimi kwalifikacjami. Wśród form wsparcia wymienia się też praktyki zawodowe, kształcenie na odległość oraz przedsiębiorczość i środki na rozpoczęcie działalności.

• Zwiększenie dostępu do zatrudnienia. Stosowanie instrumentów aktywnej polityki rynku pracy ukierunkowanych na zwiększenie dostępu do zatrudnienia oraz pomoc w trwałej integracji z rynkiem pracy dla osób bezrobotnych jak również dla osób poszukujących pracy lub biernych zawodowo. Europejski Fundusz Społeczny przywiązuje szczególną uwagę zapewnienie równowagi i różności kobiet i mężczyzn oraz wysokości ............................

• Integracja społeczna dla ponownego wejścia na rynek pracy osób wytyczonych społecznie jak również mniejszości i osób niepełnosprawnych. Wsparcie może też dotyczyć dyskryminacji w pracy jak również dostępu do rynku pracy i wsparcie angażowania przedsiębiorstw i danych społeczności oraz inicjatyw na rzecz zatrudnienia o zasięgu lokalnym wsparciu podlegają inwestycje w kapitał ludzki i w ramach tego priorytetu zakłada się opracowanie i wdrożenie form systemu edukacji jak również systemu szkoleń ukierunkowanych na zaspokajanie potrzeb gospodarki opartej na wiedzy.

• Partnerstwo ma wymiar terytorialny, sektorowy, regionalny, międzysektorowy. Partnerstwo może być rozpatrywane w kontekście projektowania ze strony różnych podmiotów propozycji projektowych a następnie ich realizację

Współfinansowanie wzrasta z 75% do 8% z tego Funduszu.

Pomoc w ramach Funduszu może przybierać formę bezzwrotnych dotacji indywidualnych lub grantów globalnych i dotacji podlegających zwrotowi oraz mikrokredytów, fundusz gwarancyjny oraz zakupu towarów i usług zgodnie z zasadami zamówień publicznych.

Dystrybucja środków odbywa się za pomocą programów operacyjnych, które zawierają listę priorytetów a w nich działań i poddziałań.

W ramach Europejskiego Funduszu Społecznego nie kwalifikują się nie podlega:

1. Podatek VAT

2. Odsetki zadłużenia

3. Zakup mebli i wyposażenia

4. Pojazdów

5. Infrastruktury

6. Nieruchomości i grunty

Fundusz Spójności powstał na mocy traktatu z Maastricht o utworzeniu UE z 07.02.1972 roku. W życie wszedł 01.11.1993 roku. Jest instrumentem finansowanym dzięki któremu niektóre państwa członkowskie otrzymują wsparcie finansowe w celu zmniejszenia również w poziomie rozwoju gospodarczego i społecznego w stosunku do państw Unii. W przeciwieństwie do Funduszy Strukturalnych umożliwia on pozyskiwania wsparcia finansowego i technicznego dla programów i projektów, których skala oddziaływania ma charakter i zakres ogólnokrajowy.

Fundusz ten utworzono z myślą o krajach najbardziej potrzebujących wsparcia, czyli państwa, których dochód narodowy brutto per capita mierzony priorytetem siły nabywczej jest niższy niż 90% średniej wspólnotowej.

Pomoc w ramach Funduszy Spójności skierowana jest na przygotowanie i realizację programów i projektów inwestycyjnych w dwóch sektorach interwencji.

1. Sektor - ochrona środowiska naturalnego

2. Sektor - infrastruktura transportowa

Pomoc UE dla sektora środowiska i sektora transportu odzwierciedla filozofię trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polega ona na zwiększaniu produktywności i konkurencyjności gospodarki głownie przez rozwój infrastruktury transportowej jednakże nie kosztem środowiska i jego zasobów. Na wsparcie mogą liczyć projekty, których efekt jest odczuwalny.

Pierwsze lata działalności Fundusz Spójności objął cztery państwa członkowskie (Grecja, Hiszpania, Irlandia, Portugalia). Od stycznia 2004 roku Irlandia nie kwalifikuje się. 1 maj 2004 rok - 10 nowych państw członkowskich, które przystąpiły do UE zostały objęte tym funduszem. Od momentu akcesji objęta została funduszem Rumunia i Bułgaria.

W Rozporządzeniu 1083/2006 znalazły się wszystkie zasady stosowane dla Funduszu Spójności i Funduszy Strukturalnych. Najbardziej aktualny akt regulacji.

Uznano, że krajom członkowskim zostaną przekazane kompetencje zatwierdzania większości projektów a zatwierdzenia Komisji Europejskiej zostaną duże projekty. Zniesiony został próg ustalony dla wartości projektu na 10 mln euro zostały zmienione zasady kwalifikowalności projektów.

Objęto Fundusz Spójności zasadą dotyczącą automatycznego anulowania zobowiązań, które nie zostały pokryte wydatkami w odpowiednim terminie.

Cele Fundusz Spójności jest instrumentem polityki strukturalnej Unii Europejskiej, lecz nie zalicza się do funduszy strukturalnych. Pomoc z Funduszu Spójności ma zasięg krajowy, a nie regionalny jak w przypadku funduszy strukturalnych. Celem nadrzędnym funduszu jest wzmacnianie spójności społecznej i gospodarczej Unii poprzez finansowanie dużych projektów tworzących spójną całość w zakresie ochrony środowiska i infrastruktury transportowej. Pomoc Unii Europejskiej dla sektora środowiska i sektora transportu odzwierciedla filozofię trwałego i zrównoważonego rozwoju. Polega ona na zwiększaniu produktywności i konkurencyjności gospodarki głównie poprzez rozwój infrastruktury transportowej, lecz zarazem nie kosztem środowiska i jego zasobów, a przez to - kosztem przyszłych pokoleń. Fundusz Spójności współfinansuje przede wszystkim projekty służące rozwojowi infrastruktury publicznej. Pomiędzy projektami z zakresu ochrony środowiska i infrastruktury transportowej musi być zachowana równowaga podziału funduszy, która została ustanowiona na poziomie 50% dla każdego sektora.

Warunki pomocy. Środki Funduszu Spójności są kierowane do państw członkowskich, w których produkt narodowy brutto (PNB) na jednego mieszkańca jest niższy niż 90% średniej w państwach Unii Europejskiej, oraz w których opracowany został program zmierzający do spełnienia kryteriów konwergencji ustalonych w art. 104 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską. W przypadku, gdy kraj członkowski nie dotrzyma programu konwergencji dla unii gospodarczej i walutowej, przyznane fundusze mogą zostać wstrzymane. Projekty finansowane z Funduszu Spójności powinny być zgodne z postanowieniami traktatów, przyjętymi zgodnie z nimi instrumentami oraz politykami wspólnotowymi łącznie z polityką ochrony środowiska, transportową, w dziedzinie sieci transeuropejskich, polityką konkurencji oraz polityką zamówień publicznych.

Inicjatywy wspólnotowe - są to programy pomocy bezzwrotnej przygotowane przez Unię Europejską dla określonych środowisk i grup społecznych. Inicjatywy Wspólnotowe funkcjonują jedynie w krajach członkowskich. Obecnie działają cztery inicjatywy:

INTERREG Celem Inicjatywy Wspólnotowej INTERREG finansowanej ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) jest wspieranie współpracy przygranicznej, międzynarodowej i międzyregionalnej zarówno na zewnętrznych, jak i wewnętrznych granicach Unii. W ramach INTERRREG III wydzielone zostały trzy komponenty:

Komponent A - współpraca przygraniczna władz publicznych sąsiadujących ze sobą obszarów w celu rozwijania przygranicznych ośrodków gospodarczych i społecznych poprzez wdrażanie zarówno projektów infrastrukturalnych jak i "miękkich":

-rozwój przedsiębiorczości, w tym małych firm sektora turystycznego,

-rozwój wspólnego transgranicznego systemu ochrony środowiska,

-modernizacja i rozbudowa istniejącej sieci powiązań transportowych w celu zwiększenia dostępności terenów przygranicznych,

-wsparcie inicjatyw społeczności lokalnych (fundusz mikroprojektów),

-rozwój kapitału ludzkiego i instytucjonalnych form współpracy transgranicznej,

-wykorzystanie zasobów ludzkich i materialnych w dziedzinie badań naukowych, rozwoju technologicznego, edukacji, kultury w celu zwiększenia produktywności obszaru i jego zdolności do kreowania miejsc pracy.

Komponent B - współpraca transnarodowa między władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi w ramach dużych regionów paneuropejskich, mająca na celu zrównoważony i skoordynowany rozwój przestrzenny. W ramach komponentu B tworzone są możliwości dla rozwoju infrastruktury transeuropejskiej, opracowania strategii rozwoju przestrzennego w skali międzynarodowej. Ponadto, finansowane są projekty z zakresu ochrony środowiska i rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

Komponent C - współpraca międzyregionalna w skali europejskiej, której celem jest rozwój powiązań sieciowych w zakresie polityki regionalnej, upowszechnianie systemowych przykładów właściwego rozwiązywania problemów, wymiana informacji i doświadczeń dotyczących rozwoju regionalnego oraz polityk i technik kohezyjnych.

EQUAL. Inicjatywa Wspólnotowa EQUAL jest częścią strategii Unii Europejskiej na rzecz stworzenia większej liczby lepszych miejsc pracy i zapewnienia szerokiego do nich dostępu. EQUAL to nowe sposoby rozwiązywania problemu dyskryminacji na rynku pracy.

Finansowana przez Europejski Fundusz Społeczny (EFS), Inicjatywa wspólnotowa EQUAL ma na celu testowanie i promowanie nowych sposobów zwalczania wszystkich form dyskryminacji i nierówności na rynku pracy, zarówno wobec osób zatrudnionych, jak i poszukujących pracy. EQUAL obejmuje również działania na rzecz osób ubiegających się o status uchodźcy oraz działa w kierunku integracji społecznej.

EQUAL stwarza możliwości identyfikacji i przewidywania zmian na rynku pracy, jak też wyposaża w nowe narzędzia monitorowania, zapobiegania i rozwiązywania wykrytych problemów.

Zasady te są wspólne dla wszystkich państw członkowskich uczestniczących w realizacji Inicjatywy wspólnotowej EQUAL i określają zarówno sposób wdrażania Partnerstwa na rzecz Rozwoju w ramach wspólnie uzgodnionych celów, jak też stanowią kryteria wyboru projektów do finansowania w ramach EQUAL.

LEADER+. Inicjatywa LEADER+ stanowi kontynuację i rozwinięcie programu LEADER II z lat 1994-1999. LEADER+ w oparciu o współpracę na poziomie regionalnym i ponadnarodowym wspomaga wdrażanie nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich. Beneficjentami pomocy są przede wszystkim związki partnerów publicznych i prywatnych wspólnie podejmujących działania innowacyjne związane z rozwojem każdego obszaru wiejskiego Unii Europejskiej. Fundusze mogą być przeznaczane na trzy cele:

- wspomaganie nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich,

- wsparcie dla międzyregionalnych i międzynarodowych projektów współpracy,

- tworzenie sieci obszarów wiejskich UE - zarówno objętych pomocą LEADER+ jak i niekorzystających z tej pomocy.

URBAN II 2000-2006. Jest to program pomocy bezzwrotnej ze strony UE dla określonych jednostek. W tym programie władze lokalne, organizacje pozarządowe lub przedsiębiorcy składają projekty związane z rewitalizacją gospodarczą i społeczną miast Unii liczących przynajmniej 100 000 mieszkańców.

Strefy miejskie ubiegające się o pomoc z programu URBAN II muszą spełniać co najmniej trzy warunki z niżej wymienionych:

-wysoka stopa bezrobocia,

-mała aktywność ekonomiczna wysoki stopień biedy,

-konieczność rekonwersji wynikającej z trudności ekonomicznych i socjalnych,

-duża liczba imigrantów, mniejszości etnicznych,

-niska stopa edukacji,

-wysoka przestępczość,

-zdegradowane środowisko.

Inicjatywy Wspólnotowe:

1. Jaspers (Joint Assistance to Support Projects in European Regions) - program UE mający na celu udzielenie pomocy w ramach przygotowania dużych projektów inwestycyjnych w szczególności, gdy dotyczy to sektora transportu i środowiska dla lepszego wykorzystania funduszy strukturalnych. Jest to program pomocy technicznej realizowany wspólnie przez Europejski Bank Inwestycyjny, Komisję Europejską jak też Europejski Bank Odnowy i Rozwoju. Pomoc ta jest oferowana w celu przygotowania dużych projektów inwestycyjnych w sektorze środowiska transportu i innych sektorach, które kwalifikują się do wsparcia EFRR i EFS. Wsparcie to ma charakter doradczy. Przedmiotem wsparcia jest pomoc techniczna w zakresie weryfikacji przygotowanej dokumentacji i analizy kwestii problemowych, doradztwa i wsparcia w rozwiązaniu kwestii istotnych dla przygotowania projektu wsparcia o charakterze horyzontalnych związanych z przygotowaniem dużych projektów jak też poprawy jakości wniosków o dofinansowanie i pomoc techniczną przy określaniu warunków dla konsultantów przygotowujących dokumentację i wsparcia na etapie koncepcyjnym przy dofinansowaniu projektów. Spodziewanym efektem umocnienia Jaspers jest przyspieszeniem procesu decyzyjnego w zakresie przyznawania Funduszy Europejskich na duże projekty i infrastrukturalne.

Za korzystanie z usług ekspertów zatrudnionych w ramach JASPERS beneficjent nie ponosi kosztów finansowych, nie ma obowiązku korzystania z kredytów Europejskiego Banku Inwestycyjnego czy Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Beneficjenci i instytucje uczestniczące w monitorowaniu realizacji inicjatywy JASPERS ponoszą jednak koszy związane z organizacją spotkań oraz przekazywaniem dokumentów.  

Zasady działania i wybór projektów:

JASPERS działa w oparciu o coroczne plany działań uzgadniane pomiędzy przedstawicielami JASPERS, Komisji Europejskiej a Ministerstwem Rozwoju Regionalnego. Pierwszy plan działań dla Polski został podpisany w sierpniu 2006 r. i obejmuje on projekty z sektora transportu, energetyki, środowiska i infrastruktury informatycznej. Plan działań na 2007 r. zawiera projekty z sektora transportu, środowiska, energetyki, infrastruktury B+R, rekultywacji oraz infrastruktury społecznej przewidziane do realizacji w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej oraz Regionalnych Programów Operacyjnych.

Projekty do wsparcia w ramach JASPERS zgłaszają instytucje zarządzające programami operacyjnymi we współpracy z instytucjami pośredniczącymi. Zgłaszane projekty powinny  być przewidziane do realizacji tj. wskazane w indykatywnym wykazie dużych projektów dla danego programu operacyjnego. Dla każdego projektu konieczne jest wypełnienie fiszki (również w języku angielskim) przedstawiającej zakres projektu, uzasadnienie wyboru oraz proponowany zakres wsparcia inicjatywy JASPERS. 

2. Jessica - wspólne europejskie wsparcie na rzecz trwałych inwestycji w obszarach miejskich. Program Jessica: zapewnia zastosowanie instrumentów inżynierii finansowej do wykorzystania funduszów strukturalnych UE dla rozwoju i odnowy obszarów miejskich. Inicjatywa ta opiera się na utworzeniu funduszu, na którego środki złożą się pieniądze pochodzące z programów operacyjnych oraz pożyczki z Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Banku Rozwoju Rady Europy Jessica została uruchomiona przez Komisję Europejską we współpracy z EBI i CEB.

Cele:

• Wykorzystanie dodatkowyc zasobów kredytowych dla celów finansowania partnerstwa publiczno - prywatnego i innych projektów rozwoju obszarów miejskich w regionach Wspólnoty.

• Dostęp do wiedzy specjalistycznej w zakresie finansowania i zarządzania wyspecjalizowanych instytucji takich jak Europejski Bank Inwestycyjny (CEBI), Bank Rozwoju Rady Europy a także inncyh międzynarodowych instytucji finansowych.

• Stworzenie silniejszych zachęt do pomyślnego założenia przez beneficjentów poprzez połączenie dotacji z kredytami i innymi narzędziami finansowymi

• Zapewnienie długoterminowego zrównoważonego rozwoju przez odnawialność układów Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w funduszach specjalizujących się w inwestycjach obszarów miejskich.

Metody wdrażania inicjatywy Jessica:

• Program Operacyjny

• Fundusz obszarów rozwoju

• Jeremy

Polityka spójności społeczno - gospodarczej:

Polityka zmierzająca do zmniejszania dysproporcji w poziomie rozwoju społeczno - gospodarczego między poszczególnymi państwami członkowskimi UE i regionami tych państw oraz wzmacniająca konkurencyjność regionu. Celem polityki spójności jest wspieranie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju UE a zwłaszcza zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju gospodarczego między najbogatszymi a najbiedniejszymi regionami UE. Polityka spójności jest jedyną polityką wspólnotową zajmującą się problemami nierówności społecznej, gospodarczej i terytorialnej. W dokumentach unijnych politykę spójności interpretuje się jako podstawowe dostępne na poziomie wspólnotowym narzędzie służące podniesieniu konkurencyjności i wzrostu w celu praktycznego wdrożenia Strategii Lizbońskiej. Definiuje się ją więc jako politykę wzrostu obejmującą aspekt socjalny, ekonomiczny i terytorialny oraz przyczyniającą się do stworzenia zoptymalizowanych warunków życia z punktu widzenia jednostki ogółu OW.

Europejska polityka spójności w nowym okresie programowania 2007 - 2013 charakteryzuje się m.in.:

1. Odejście od tradycyjnych działań o charakterze wyrównawczym

2. Działalność zorientowana jest konkurencyjność podmiotów gospodarczych i regionów

3. Ma związek z priorytetami zmodyfikowanej Strategii Lizbońskiej

4. Dwa rodzaje polityki rozwojowej:

• Ogólna i zorientowana na obszary rozwojowe zurbanizowane

• Dotycząca obszarów wiejskich

1. Występuje spójność trzech wymiarów: społecznego, gospodarczego i terytorialnego

2. Podniesienie rangi współpracy transgranicznej i międzyregionalnej

W ramach spójności wyróżnia się trzema wzajemnie uzupełniającymi się wymiarami: gospodarczym, społeczny i terytorialny:

1. Spójność gospodarcza ocenia poziom ogólnej aktywności gospodarczej w odniesieniu do regionów składających się na dany kraj lub grupę krajów tworzących zgrupowanie integracyjny. Wzrost spójności gospodarczej polega na zmniejszeniu dysproporcji w poziomie rozwoju gospodarczego między regionami bogatymi a biednymi. Miernikiem stopnia zbliżenia między poszczególnymi częściami (regionami) kraju jest przede wszystkim PKB n mieszkańca weryfikowany parytetem siły nabywczej.

2. Spójność społeczna utożsamia się z następującymi kwestiami natury socjalnej, wysoki poziom zatrudnienia i dochodów w krajach członkowskich i regionach, brak wytłoczenia społecznego, jak również z ograniczeniem ubóstwa i brakiem konfliktów społecznych między biednymi a bogatymi państwami społeczeństwa. Wzrost spójności społecznej polega na zmniejszeniu zróżnicowań w wykorzystaniu zasobów ludzkich między poszczególnymi obszarami. Spójność społeczna jest mierzona za pomocą wskaźnika stopy bezrobocia. Coraz częściej używa się miernik określający jaka część osób w wieku produkcyjnym znajduje zatrudnienie.

3. Spójność terytorialna rozumiana jest jako tworzenie warunków dla zapewnienia dla zapewnienia przestrzennej dostępności sprzyjającej dyfuzji procesów rozwoju. Wymiar ten nie ma uniwersalnego wskaźnika m.in. natomiast w ostatnich latach używa się wskaźnik dostępności oparty na czasie przejazdu do danego miejsca (obszaru) komunikacją lotniczą drogową i kolejową. Wzrost spójności terytorialnej polega na pokonywaniu (eliminowaniu) barier dostępności d regionów peryferyjnym dzięki lepszemu powiązaniu z obszarami centralnymi wspólnoty europejskiej.

Cele polityki spójności w nowym okresie programowania

Komisja Europejska zaproponowała pewną modyfikację systemu programowania funduszy europejskich w latach 2007-2013. Podstawowe znaczenie ma Cel 1, zorientowany na obszary o niskim poziomie rozwoju społeczno-ekonomicznego, mierzonego tak jak dotąd poziomem PKB na mieszkańca nie przekraczającym 75% średniej Unii Europejskiej na poziomie regionów typu NUTS II. Oznacza to, że w latach 2007-2013 wszystkie województwa Polski pozostaną beneficjentami funduszy strukturalnych jako obszary Celu 1. Nowy Cel 2 dotyczy konkurencyjności i zatrudnienia w regionach. To charakterystyczna zmiana - stary Cel 2 służył restrukturyzacji regionalnej, nowy związany jest z wdrażaniem Strategii Lizbońskiej. Wreszcie Cel 3 dotyczy współpracy terytorialnej - transgranicznej i międzynarodowej. Uznano, że współpraca transgraniczna jest sferą o bardzo wysokiej wartości dodanej w skali całej Unii Europejskiej. Komisja Europejska zaproponowała, aby 78% środków funduszy zostało zlokalizowanych na obszarach Celu 1, 18% w ramach Celu 2 oraz pozostałe 4% w ramach Celu 3. Zaproponowano likwidację instrumentu Inicjatyw Wspólnoty zakładając, że doświadczenia poszczególnych inicjatyw zostaną wykorzystane w ramach nowych celów polityki spójności. Polska będzie uczestniczyć poza Celem 1 w znaczącym zakresie także w zadaniach Celu 3, chociaż współpraca międzyregionalna zostanie wpisana do regionalnych programów operacyjnych finansowanych w ramach nowego Celu 1. Zaproponowana przez Komisję Europejską modyfikacja celów i koncentracja środków na Celu 1 jest korzystna dla Polski.

Znaczenie polityki spójności dla UE

Polska jest za utrzymaniem polityki spójności jako podstawowej polityki Wspólnot Europejskich. Zasada ta została zapisana już w Traktacie Rzymskim i potwierdzana była w kolejnych traktatach. Dlatego też działania na rzecz spójności gospodarczej, społecznej i przestrzennej są jedną z podstawowych sfer interwencji. To gra o sumie dodatniej, która przynosi korzyści wszystkim krajom UE, w postaci szybszego wzrostu gospodarczego i zwiększonej konkurencyjności. Argumentem na rzecz tej polityki są także znacznie większe, po rozszerzeniu Unii do 25 państw, zróżnicowania regionalne.

Strategia Lizbońska

Strategia Lizbońska jest obecnie najważniejszym długofalowym programem społeczno - gospodarczym UE obejmujący szereg zmian i reform strukturalnych. Jej celem strategicznym przyjętym na posiedzeniu Rady Europejskiej było przekształcenie UE do 2010 roku w najbardziej konkurencyjną i dynamiczną gospodarkę światową opartą na wiedzy zdolną do utrzymania stałego wzrostu gospodarczego, stworzenia większej liczby miejsc pracy oraz zachowania spójności gospodarczej i społecznej. Dokonując w 2005r średnio okresowej ewolucji głównych założeń strategii stwierdzono, że powyższego celu nie da się osiągnąć w zamierzonej perspektywie po przeglądzie strategii na szczycie Rady Europy dokonano redefinicji celów strategicznych. Podstawowym elementem odnowionej Strategii Lizbońskiej jest położenie nacisku na zapewnienie silniejszego i trwałego wzrostu gospodarczego oraz tworzenie większej liczby miejsc pracy przy zachowaniu pełnej zgodności z celami zrównoważonego rozwoju. Dla zdynamizowania realizacji odnowionej Strategii Lizbońskiej państwa członkowskie zobowiązały się do przygotowania trzy letnich krajowych programów reform. W krajowych programie reform miało nastąpić połączenie celów gospodarczych, społecznych i środowiskowych zmierzających do wzrostu konkurencyjności gospodarczej kraju poprzez ożywienie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

W roku 2000 na Szczycie w Lizbonie założono przekształcenie UE w ciągu dziesięciu lat w najbardziej konkurencyjną gospodarkę światową. Służyć temu mają przede wszystkim zwiększone nakłady na badania i rozwój oraz budowanie społeczeństwa opartego na wiedzy. W roku 2001 na Szczycie w Goeteborgu założenia te zostały uzupełnione o elementy związane z trwałym i zrównoważonym, ze względu na środowisko, rozwojem społeczno-gospodarczym.

Cele strategiczne z Goeteborga, to: ograniczenie zmian klimatycznych i wzrost znaczenia „zielonej” energii; wzrost bezpieczeństwa zdrowotnego; usprawnienie systemu transportowego i gospodarowania przestrzenią; gospodarowanie zasobami naturalnymi w sposób odpowiedzialny.

Istotnym problemem dotyczącym funkcjonowania Wspólnot Europejskich w latach 2007-2013 było podstawowe miejsce realizacji Strategii Lizbońskiej - czy mają to być polityki wewnętrzne, czy polityka spójności. Komisja Europejska zaproponowała wpisanie Strategii Lizbońskiej w nową politykę spójności. Będzie ona wdrażana za pomocą funduszy zarówno w ramach poddziału 1a - konkurencyjność, jak też poddziału 1b - spójność. Takie rozwiązanie jest korzystne dla Polski, bowiem najwyżej rozwinięte kraje UE w dalszym ciągu pozostaną zainteresowane polityką spójności. Jednak będzie to miało także istotny wpływ na sposób uprawiania tej polityki w latach 2007-2013 w Polsce. W znacznie większym niż dotąd stopniu polityka ta będzie zorientowana na budowanie siły konkurencyjnej regionów.

Dokumenty strategiczne wyznaczające kierunki realizacji polityki spójności UE w latach 2007 - 2013

Krajowe dokumenty strategiczne.

STRATEGICZNE WYYTYCZNE WSPÓLNOTY

• stanowią strategiczny dokument obejmujący ogólny zakres polityki spójności

• określają priorytety (ramy dla interwencji funduszy) dla państw członkowskich i regionów korzystających ze wsparcia w ramach funduszy strukturalnych i funduszy spójności.

Komisja Europejska wskazuje w wytycznych trzy podstawowe priorytety nowej polityki Unii Europejskiej:

• poprawa atrakcyjności regionów i miast UE poprzez zwiększenie dostępności, zapewnienie odpowiedniej jakości i poziomu usług oraz ochronę ich potencjału środowiskowego

• programowanie innowacji , przedsiębiorczości i rozwój gospodarki opartej na wiedzy poprzez prawa badawcze, rozwojowe i innowacje, w tym nowe technologie informacyjne i komunikacyjne

• tworzenie większej liczby i lepszych jakościowo miejsc pracy oraz utrzymanie istniejących miejsc pracy.

Główne priorytety Przedmiotowe Strategicznych Wytycznych Wspólnoty:

Priorytet 1 - przekształcenie Europy i jej regionów w bardziej atrakcyjne miejsce dla inwestycji i zatrudnienia

Priorytet 2 - upowszechnienie wiedzy i innowacji na rzec wzrostu

Priorytet 3 - większa liczba lepszych miejsc pracy

Priorytet 4 - spójność i współpraca terytorialna

STRETEGICZNE WYTYCZNE WSPÓLNOTY DLA SPÓJNOŚCI (SWW)

Dokument ten wyznacza kierunki realizacji polityki spójności UE w latach 2007 - 2013.

Decyzja w sprawie SWW została przyjęta przez Radę UE 6 października 2006 r. oraz opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE 21 paźdzernika 2006 r. Przyjęcie dokumentu otwiera drogę do oficjalnego rozpoczęcia rozmów z Komisją na temat Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia oraz wynikających z nich programów operacyjnych.

Strategicze wytyczne Wspólnoty dla spójności stanowią dokument strategiczny wyznaczający kierunki realizacji polityki spójności UE w latach 2007-2013. Wytyczne, w odróżnieniu od rozporządzeń, które definiują cel i zakres wsparcia w ramach poszczególnych funduszy, dążą do zidentyfikowania obszarów, w których polityka spójności może najskuteczniej przyczynić się do realizacji priorytetów Wspólnoty zorientowanych na osiąganie celów odnowionej Strategii Lizbońskiej. 

SWW stanowią podstawę dla przygotowania przez państwa członkowskie krajowych dokumentów, tj. Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (NSRO) oraz programów operacyjnych.

Nieformalna dyskusja nad treścią SWW między państwami członkowskimi a Komisją Europejską rozpoczęła się po opublikowaniu przez KE w styczniu 2005 r. dokumentu roboczego pod nazwą „Working Document of the services of the Commission on the Community Strategic Guidelines 2007-2013”. Następnie w dniu 5 lipca 2005 r. Komisja opublikowała Komunikat „Polityka spójności na rzecz wzrostu i zatrudnienia. Strategiczne Wytyczne Wspólnoty na lata 2007-2013", który stał się przedmiotem techniczej dyskusji w ramach Grupy roboczej Rady UE ds.środków strukturalnych oraz szerokich konsultacji publicznych przeprowadzonych przez Komisję. Wnioski z przebiegu konsultacji KE zawarła  w specjalnym raporcie opublikowanym w październiku 2005 r.

W odniesieniu do SWW przyjęto szczególny harmonogram prac legislacyjnych, mający na celu szybkie przyjęcie dokumentu po zakończenoiu prac nad pakietem legislacyjnym dla polityki spójności 2007-2013. Projekt SWW był kilkakrotnie przedmiotem dyskusji na posiedzeniach Grupy roboczej Rady UE ds. środków strukturalnych. Państwa członkowskie przekazywały KE swoje uwagi również drogą pisemną. Prace nad dokumentem nabrały wyraźnego tempa w połowie 2006 r., po przyjęciu  pakietu rozporządzeń. Wówczas, 13 lipca 2006 r. Komisja opublikowała projekt decyzji ws. SWW, co do którego osiągnięto porozumienie polityczne na posiedzeniu Komitetu Stałych Przedstawicieli (COREPER II) 29 września 2006 r. Decyzja w sprawie SWW została ostatecznie przyjęta przez Radę 6 października 2006 r. oraz opublikowana w Dzienniku Urzędowym UE 21 października 2006 r.

STRATEGIA ROZWOJU KRAJU 2007-2015

Strategia Rozwoju Kraju 2007-2015 (SRK) jest nadrzędnym, wieloletnim dokumentem strategicznym określającym cele i priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego Polski oraz warunki, które powinny ten rozwój zapewnić. Strategia wyznacza cele oraz identyfikuje obszary uznane za najważniejsze z punktu widzenia osiągnięcia tych celów, na których koncentrowane będą działania państwa. Uwzględnia jednocześnie najważniejsze trendy rozwoju światowej gospodarki oraz cele, jakie stawia Unia Europejska w odnowionej Strategii Lizbońskiej. Dokument został opracowany przy uwzględnieniu zasady zrównoważonego rozwoju, a więc zachowaniu równowagi pomiędzy celami gospodarczymi i społecznymi. Dokument uwzględnia również rekomendacje zawarte w prognozie oddziaływania na środowisko. Realizacja działań zaproponowanych w SRK powinna pozwolić na osiągnięcie i utrzymanie szybkiego rozwoju gospodarczego oraz wysokiego poziomu życia społeczeństwa przy takim wykorzystaniu zasobów przyrodniczych, który pozwoli na ich utrzymanie w dobrym stanie, tak aby mogły z nich korzystać również przyszłe pokolenia. W szczególności realizacja SRK powinna pozwolić na efektywne zarządzanie zasobami naturalnymi, utrzymanie odpowiedniego stanu środowiska oraz zachowanie różnorodności biologicznej. Horyzont czasowy SRK pokrywa się z okresem nowej perspektywy finansowej UE na lata 2007 - 2013 obejmując dodatkowo dwa lata, w trakcie których będą kontynuowane przedsięwzięcia finansowane ze Śródków unijnych przyznanych Polsce w budżecie na lata 2007-2013 (zasada n+2). Istotną rolą SRK jest koordynowanie reform instytucjonalno-regulacyjnych z działaniami finansowanymi ze śródków UE tak, aby poprzez efekt synergii te dwa obszary przynosiły możliwie największy efekt prorozwojowy. Głównym celem strategii jest podniesienie poziomu i jakości życia mieszkańców Polski: poszczególnych obywateli i rodzin. Przez podniesienie poziomu życia rozumiemy wzrost dochodów w sektorze gospodarstw domowych, ułatwienie dostępu do edukacji i szkolenia, co prowadzi do podwyższenia poziomu wykształcenia społeczeństwa i podnoszenia kwalifikacji obywateli, wzrost zatrudnienia i wydajności pracy, skutkujące zarówno obniżeniem bezrobocia, jak i zwiększeniem poziomu aktywności zawodowej oraz poprawę zdrowotności mieszkańców Polski. Przez podniesienie jakości życia rozumiemy istotną poprawę stanu i wzrost poczucia bezpieczeństwa wśród obywateli, możliwość korzystania z funkcjonalnej i łatwo dostępnej infrastruktury technicznej i społecznej, życie w czystym, zdrowym i sprzyjającym środowisku przyrodniczym, uczestnictwo w życiu demokratycznym, uczestnictwo w kulturze i turystyce,

przynależność do zintegrowanej, pomocnej wspólnoty lokalnej, umożliwiającej lepszą harmonizację życia rodzinnego i zawodowego oraz aktywność w ramach społeczeństwa obywatelskiego. Podniesienie poziomu i jakości życia ma umożliwić polityka państwa pozwalająca na szybki, trwały rozwój gospodarczy w perspektywie długookresowej, oparty na rozwoju kapitału ludzkiego, zwiększaniu innowacyjności i konkurencyjności gospodarki i regionów, w tym na inwestycjach w sferze badań i rozwoju, oraz na uzyskanie stabilnych warunków ekonomiczno-społecznych i środowiskowych zapewniających europejski poziom i jakość życia obywateli i rodzin w kraju i wspólnotach lokalnych. Funkcjonowanie wspólnoty i jej bezpieczeństwo powinno być oparte o zasadę subsydiarności. W sytuacjach zagrożeń przerastających możliwości reagowania społeczności lokalnej powinna ona mieć wsparcie właściwych organów administracji publicznej.

Priorytetami strategicznymi Polski są:

1. Wzrost konkurencyjności i innowacyjności gospodarki.

2. Poprawa stanu infrastruktury technicznej i społecznej.

3. Wzrost zatrudnienia i podniesienie jego jakości.

4. Budowa zintegrowanej wspólnoty społecznej i jej bezpieczeństwa.

5. Rozwój obszarów wiejskich.

6. Rozwój regionalny i podniesienie spójności terytorialnej.

Realizacja powyższych priorytetów będzie następować poprzez działania regulacyjne, decyzyjne i wdrożeniowe władz państwowych i administracji publicznej, jak i innych podmiotów życia społeczno gospodarczego oraz system oceny postępu realizacji działań. Strategia przewiduje, że w latach 2006- 2010 gospodarka rozwijać się będzie w tempie 5,1%, a w latach 2011-2015 w tempie 5,2%. Pozwoli to na obniżenie stopy bezrobocia z 17,6% w 2005 r. do 9,0% w 2015 roku. Umożliwi jednocześnie osiągnięcie w 2015 r. PKB na mieszkańca na poziomie 2/3 prognozowanej na rok 2015 średniej UE-25. Wg stanu na koniec stycznia 2008 roku, oprócz Strategii Rozwoju Kraju, w Polsce obowiązuje 8 krajowych dokumentów długookresowych, 30 krajowych strategii sektorowych, w stosunku do których wymagana jest ocena zgodności z SRK oraz 148 innych dokumentów o charakterze strategicznym (plany i programy wieloletnie, założenia, koncepcje).

Krajowe dokumenty długookresowe:

1. Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju

2. Polityka leśna państwa

3. Polityka ekologiczna Państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 - 2010

4. Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego Użytkowania różnorodności biologicznej

wraz z programem działań

5. Polityka klimatyczna Polski - Strategia redukcji emisji gazów cieplarnianych w Polsce do roku 2020

6. Polityka energetyczna Polski do 2025 roku

7. Strategiczny Przegląd Obronny

8. Polityka transportowa na lata 2006-2025

Krajowe strategie sektorowe:

1. Strategia rozwoju energetyki odnawialnej

2. Strategia dla przemysłu chemicznego w Polsce do 2010 r.

3. Krajowa strategia ograniczania emisji metali ciężkich

4. Strategia rozwoju kształcenia ustawicznego do roku 2010

5. Strategia Państwa dla młodzieży na lata 2003-2012

6. Strategia zmian wzorców produkcji i konsumpcji na sprzyjające realizacji zasad trwałego, zrównoważonego rozwoju

7. Strategia rozwoju rynku kapitałowego Agenda Warsaw City 2010

8. Narodowy Plan Działań na Rzecz Dzieci 2004-2012 „Polska dla dzieci”

9. Narodowa Strategia Rozwoju Kultury na lata 2004-2013 oraz Uzupełnienie Narodowej Strategii

Rozwoju Kultury na lata 2004-2020

10. Strategia zarządzania halonami

11. Program zwalczania korupcji - Strategia antykorupcyjna. II etap wdrażania 2005-2009

12. Strategia wspierania rozwoju społeczeństwa obywatelskiego na lata 2007-2013

13. Strategia rozwoju ochrony zdrowia na lata 2007-2013

14. Strategia kierunkowa rozwoju informatyzacji Polski do roku 2013 oraz perspektywiczna prognoza transformacji społeczeństwa informacyjnego do roku 2020

15. Strategia rozwoju edukacji na lata 2007-2013

16. Strategia Rozwoju Rybołówstwa na lata 207-2013

17. Strategia gospodarki wodnej

18. Strategia polityki społecznej na lata 2007-2013

19. Strategia rozwoju polskiej gospodarki morskiej do roku 2015

20. Krajowy Plan Strategiczny Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013

21. Program reformy regulacji

22. Strategia dla sektora stoczniowego (morskie stocznie produkcyjne) w Polsce w latach 2006 - 2013

23. Kierunki zwiększania innowacyjności gospodarki na lata 2007-2013

24. Krajowy Program „Zabezpieczenia Społeczne i Integracja Społeczna w latach 2006-2008”

25. Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010

26. Strategia rozwoju sportu w Polsce do roku 2015

27. Strategia dla transportu kolejowego do 2013 r.

28. Strategia działalności górnictwa węgla kamiennego w Polsce w latach 2007-2015

29. Strategia rozwoju portów morskich do 2015 r.

30. Strategia polityki konsumenckiej na lata 2007-2009

NARODOWY PLAN ROZWOJU

NPR jest dokumentem, który określa najważniejsze działania jakie Polska, będąc członkiem Unii Europejskiej, zamierza podjąć w latach 2004-2006 dzięki wykorzystaniu środków strukturalnych UE. NPR będzie służyć jako podstawa negocjowania przez Polskę innego dokumentu - Podstaw Wsparcia Wspólnoty (Community Support Framework), określającego kierunki i wysokości wsparcia ze strony Funduszy Strukturalnych i Funduszu Spójności na realizację zamierzeń rozwojowych. Skala spodziewanych transferów finansowych z zasobów Funduszy Strukturalnych w okresie 2004-2006 sięgać może 13,8 mld Euro. Łączna suma środków finansowych, włączając publiczne współfinansowanie krajowe i sektora prywatnego, zaangażowanych w realizację NPR, przekroczyć może 23 mld Euro. Polska, przystępując do UE, stanie się pełnym uczestnikiem i beneficjentem polityki regionalnej UE, nastawionej na stwarzanie warunków rozwoju dla regionów biedniejszych (czyli w tym wypadku dla całej Polski). Są to ogromne środki, nieporównywalnie większe niż dotychczasowa pomoc UE przekazana Polsce.

Wspomniany wyżej dokument (NPR) i jego elementy (sektorowe programy operacyjne i Zintegrowany Program Operacyjny Rzwoju Regionalnego - ZPORR) przygotowane są na dość wysokim poziomie ogólności. W wypadku ZPORR doprecyzowanie zarówno kryteriów selekcji, jak i grup odbiorców odbywać się będzie w poszczególnych województwach, z uwzględnieniem specyfiki regionów i ich potrzeb.

NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI

Narodowa Strategia Spójności (NSS) (nazwa urzędowa: Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) to dokument strategiczny określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy unijnych: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na lata 2007-13.

Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Obok działań o charakterze prawnym, fiskalnym i instytucjonalnym cele NSS będą realizowane za pomocą programów (tzw. programów operacyjnych), zarządzanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, programów regionalnych (tzw. regionalnych programów operacyjnych), zarządzanych przez Zarządy poszczególnych Województw i projektów współfinansowanych ze strony instrumentów strukturalnych, tj.: 

• Program Infrastruktura i Środowisko - EFRR i FS

• Program Innowacyjna Gospodarka - EFRR

• Program Kapitał Ludzki - EFS

• 16 programów regionalnych - EFRR

• Program Rozwój Polski Wschodniej - EFRR

• Program Pomoc Techniczna - EFRR

• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej - EFRR

Finansowanie Narodowej Strategii Spójności 

Łączna suma środków zaangażowanych w realizację Narodoowej Strategii Spójności wyniesie około 85,6 mld euro. Z tytułu realizacji NSS średniorocznie (do roku 2015) będzie wydatkowe około 9,5 mld euro, co odpowiada około 5% produktu krajowego brutto. Z tej sumy:

• 67,3 mld euro będzie pochodziło z budżetu UE,

• 11,9 mld euro z krajowych środków publicznych (w tym ok. 5,93 mld euro z budżetu państwa),

• ok. 6,4 mld euro zostanie zaangażowanych ze strony podmiotów prywatnych.

Wydatki w ramach polityki spójności będą koordynowane z wydatkami przeznaczonymi na instrumenty strukturalne Wspólnej Polityki Rolnej oraz Wspólnej Polityki Rybackiej, a także programami europejskimi w sferze wzmacniania konkurencyjności.
Łączna suma środków włączona w realizację działań rozwojowych, których głównym elementem będzie NSS, wyniesie łącznie ponad 107,9 mld euro, w tym 85,4 mld środków UE.

Szczegółowy podział funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności w Polsce w układzie poszczególnych programów operacyjnych kształtuje się w następujący sposób: 

• Program Infrastruktura i Środowisko - 41,9% całości środków (27,9 mld euro),

• 16 programów regionalnych - 24,9% całości środków (16,6 mld euro),

• Program Kapitał Ludzki - 14,6% całości środków (9,7 mld euro),

• Program Innowacyjna Gospodarka -12,4% całości środków (8,3 mld euro),

• Program Rozwój Polski Wschodniej - 3,4% całości środków (2,3 mld euro),

• Program Pomoc Techniczna - 0,8% całości środków (0,5 mld euro).

• Programy Europejskiej Współpracy Terytorialnej - (0,7 mld euro)

Pozostałe środki finansowe w ramach obu funduszy strukturalnych oraz Funduszu Spójności zostaną przeznaczone na utworzenie krajowej rezerwy wykonania (2% wartości alokacji, czyli 1,3 mld euro).

NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA 2007-2013

Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 (NSRO) to dokument opracowany w celu realizacji w latach 2007-2013 na terytorium Polski polityki spójności Unii Europejskiej. Wymóg przygotowania NSRO wynika z rozporządzenia Rady nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. Opracowanie NSRO i ich akceptacja przez Komisję Europejską jest niezbędna do przyjęcia przez Komisję programów operacyjnych, i w konsekwencji uruchomienia środków z funduszy strukturalnych. Dokument określa kierunki wsparcia ze środków finansowych dostępnych z budżetu UE w okresie 7 najbliższych lat w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności. NSRO jest instrumentem odniesienia dla przygotowania programów operacyjnych, uwzględniając jednocześnie zapisy Strategii Rozwoju Kraju na lata 2007-2015. Dokument przedstawia analizę sytuacji społeczno-gospodarczej kraju i jej regionów, formułuje najważniejsze wyzwania dla kraju w perspektywie kolejnych lat oraz określa cele zmierzające do osiągnięcia upojności społeczno-gospodarczej i terytorialnej z krajami i regionami Wspólnoty, prezentuje też alokację środków finansowych na poszczególne programy oraz ramy systemu realizacji oraz opis programów operacyjnych, realizujących zakładane w NSRO cele. Dokument NSRO posiada również podtytuł - Narodowa Strategia Spójności.

Cel główny Narodowej Strategii Spójności to: tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej.

Do realizacji celu głównego NSRO przyczyniać się ma 6 celów szczegółowych:

1. Poprawa jakości funkcjonowania instytucji publicznych oraz rozbudowa mechanizmów partnerstwa,

2. Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej,

3. Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej i społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski,

4. Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności przedsiębiorstw, w tym szczególnie sektora wytwórczego o wysokiej wartości dodanej oraz rozwój sektora usług,

5. Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej,

6. Wyrównywanie szans rozwojowych i wspomaganie zmian strukturalnych na obszarach wiejskich.

PODSTAWY WSPARCIA WSPÓLNOTY

Dokument Podstawy Wsparcia Wspólnoty/Community Support Framework (PWW/CSF) określa kierunki i wysokość wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych i stanowi podstawę interwencji z Funduszu Spójności.

Dokument ten zawiera m.in. strategię i priorytety działań Funduszy i państwa członkowskiego, ich w miarę możliwości skwantyfikowane cele szczegółowe, wielkość wkładu Funduszy i innych środków finansowych (dla każdego priorytetu i roku). PWW są wdrażane za pomocą programów operacyjnych. Dokument Podstawy Wsparcia Wspólnoty jest przyjmowany przez Komisję Europejską w porozumieniu z krajem członkowski.

Dokument PWW przygotowano w oparciu o Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006. Dokument ten uwzględnia wyniki negocjacji z Komisją Europejską NPR/PWW (prowadzonych w okresie czerwiec-lipiec 2003 r.) i programów operacyjnych (prowadzonych w okresie październik-listopad 2003 r.).

24 listopada 2003 r. projekt PWW został przekazany do wewnętrznych konsultacji w Komisji Europejskiej, a 10 grudnia 2003 r. został skierowany do Kolegium, tj. na posiedzenie Wysokich Komisarzy Komisji Europejskiej.

Dokument Podstawy Wsparcia Wspólnoty przyjęty przez Radę Ministrów w dniu 23 grudnia 2003 r. jest tłumaczeniem wersji zatwierdzonej przez Komisję Europejską i potwierdzonej w oficjalnym liście Komisarza ds. Polityki Regionalnej Michela Barnier z dnia 18 grudnia 2003 r. skierowanym do Wicepremiera Jerzego Hausnera, Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej.

Formalne zatwierdzenie Podstaw Wsparcia Wspólnoty przez Komisję Europejską nastąpi w maju 2004 r., po akcesji Polski do Unii Europejskiej.

Podstawy Wsparcia Wspólnoty będą realizowane za pomocą programów operacyjnych, przygotowanych przez właściwe ministerstwa. Są to:

• Sektorowy Program Operacyjny (SPO) Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw -MGPiPS,

• SPO Rozwój Zasobów Ludzkich - MGPiPS,

• SPO Transport - MI,

• SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich - MRiRW,

• SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb - MRiRW,

• Zintegrowany Program Rozwoju Regionalnego (ZPORR) - MGPiPS,

• Program Operacyjny Pomoc Techniczna - MGPiPS.

MGPiPS będzie zajmował się zarządzaniem czterema z wymienionych programów operacyjnych. Są to programy: Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw (Departament Zarządzania Programem Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw), Rozwój Zasobów Ludzkich (Departament Zarządzania Europejskim Funduszem Społecznym), ZPORR (Departament Wdrażania Programów Rozwoju Regionalnego) oraz Pomoc Techniczna (Departament Koordynacji Polityki Strukturalnej).

Zakończenie negocjacji dotyczących poszczególnych programów operacyjnych planowane jest na połowę stycznia br. Kolejnym etapem wdrażania funduszy strukturalnych będzie przygotowanie i akceptacja uzupełnień programów. Jednakże warunkiem rozpoczęcia realizacji projektów w ramach poszczególnych programów operacyjnych jest wejście w życie ustawy Prawo zamówień publicznych.

Zbieranie projektów poprzedzone będzie ogłoszeniem o przyjmowaniu projektów, które zostanie podane do publicznej wiadomości w prasie codziennej. W początkowej fazie przyjmowane będą przede wszystkim projekty gotowe do realizacji. Pierwsze ogłoszenia o przyjmowaniu wniosków zostaną prawdopodobnie opublikowane w połowie lutego br.

Polska była pierwszym z 10 państw akcesyjnych, który przekazał Komisji Europejskiej Narodowy Plan Rozwoju (styczeń 2003 r.) - dokument wyjściowy, który stanowił podstawę negocjacji PWW, komplet programów operacyjnych (luty 2003 r.), a także Strategię Wykorzystania Funduszu Spójności (marzec 2003 r.).

KONCEPCJA POLITYKI PRZESTRZENNEGO ZAGOSPODAROWANIA KRAJU

Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju (KPPZK) jest podstawowym dokumentem określającym zasady polityki państwa w dziedzinie przestrzennego zagospodarowania kraju w perspektywie najbliższych kilkunastu lat. Obowiązek jej sporządzania wynika z ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Ustawowy wymóg opracowania Koncepcji w trybie prac nad strategią rozwoju kraju sytuuje to opracowanie w sferze planowania strategicznego. Oznacza to, że Koncepcja nie pełni funkcji nadrzędnego planu przestrzennego zagospodarowania, wyznaczającego fizyczne rozmieszczenie inwestycji publicznych, dostarcza natomiast przesłanek do sporządzania programów zawierających zadania rządowe, tworzy podstawę do sporządzania planów zagospodarowania przestrzennego województw i sektorowych (resortowych) polityk rozwoju, konkretyzujących ponadlokalne cele publiczne wpływające na przestrzenne zagospodarowanie kraju. Koncepcja zawiera diagnozy uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych, na ich podstawie zaś formułuje podstawowe cele polityki przestrzennego Zagospodarowania Kraju, określa generalne kierunki jej realizacji oraz wyznacza konkretne zadania naczelnym i centralnym organom administracji państwowej do wykonania w najbliższym czasie. Główną przesłanką określającą system celów jest historyczna szansa i narodowa konieczność dynamizacji rozwoju Polski otwartej na globalny i europejski system gospodarowania i przełamania w ten sposób zapóźnienia cywilizacyjnego przez kształtowanie przestrzeni otwartej na Europę i świat, która generuje europejskie i światowe relacje i powiązania; przestrzeni konkurencyjnej, innowacyjnej i efektywnej, która tworzy warunki umożliwiające uzyskiwanie przez podmioty gospodarujące konkurencyjnych efektów. Generalnym założeniem jest strategia dynamicznego rownoważenia rozwoju umożliwiająca aktywne i świadome kształtowanie procesu stopniowej likwidacji istniejących dysproporcji oraz konsolidacji priorytetowych celów strategicznych oraz globalnych europejskich trendów rozwoju. Zwornikiem spinającym system celów strategicznych jest kształtowanie ładu przestrzennego, uwarunkowanego procesami rozwoju społeczno-gospodarczego i zmianami w środowisku przyrodniczym, stanowiąc współzależne z nimi tworzywo poprawy jakości życia, efektywności gospodarowania i jakości środowiska przyrodniczego oraz podnoszenia zdolności obronnych państwa w zróżnicowanej przestrzeni geograficznej kraju. Wkładem polityki przestrzennej w realizację strategicznych celów rozwoju jest kształtowanie struktur przestrzennych, tworzących warunki korzystne dla poprawy warunków życia ludności, aktywnej ochrony walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego, wzrostu gospodarczego, integracji europejskiej i bezpieczeństwa kraju. Aktualizacją Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju będzie Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju.

Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju została opracowana przez Rządowe Centrum Studiów Strategicznych na mocy Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. (Dz. U. z dnia 10 maja 2003 r.). Podczas dokonywania tej aktualizacji uwzględniono - oprócz Koncepcji polityki przestrzennego zagospodarowania kraju - strategiczne dokumenty rządowe, w tym Założenia Narodowego Planu Rozwoju na lata 2007-2013, strategiczne dokumenty Unii Europejskiej, analizy studialne, w tym autorskie ekspertyzy wykonane na potrzeby aktualizacji.

Zadania KPZK: Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 r. definiuje zadania, jakie ma do spełnienia Koncepcja przestrzennego zagospodarowania kraju:

1. Stworzenie ram dla rożnych innych dokumentów i działań:

· „wyrażenie” polityki przestrzennej państwa, kształtowanej i prowadzonej przez Radę Ministrów,

· „określenie” uwarunkowań, celów i kierunków zrównoważonego rozwoju kraju,

· sformułowanie „zasad”, które powinny być uwzględnione podczas opracowywania studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin,

· sformułowanie „ustaleń”, które mają być uwzględnione w zagospodarowania przestrzennym województw.

2. Określenie konkretnych elementów struktury przestrzennej, czyli:

· obszarów metropolitalnych, (nie jest przy tym jasne, w jakim zakresie Koncepcja ma odnieść się do obszarów metropolitalnych, bowiem w innych miejscach ustawy umiejscawia się „określenie” obszarów metropolitalnych w przestrzennych planach wojewódzkich. Tak więc ustawa za „ustalenie” i „określenie” obszarów metropolitalnych czyni odpowiedzialnymi zarówno Koncepcję, jak i plany wojewódzkie)

· rozmieszczenia infrastruktury społecznej o znaczeniu międzynarodowym i krajowym,

· rozmieszczenia obiektów infrastruktury technicznej i transportowej, strategicznych zasobów wodnych i obiektów gospodarki wodnej o znaczeniu międzynarodowym i krajowym,

· obszarów problemowych o znaczeniu krajowym, w tym obszarów zagrożeń wymagających szczegółowych studiów i planów. 20 sierpnia 2008 r. Ministerstwo Rozwoju Regionalnego ogłosiło przetarg nieograniczony na wykonanie ekspertyzy „Prognoza oddziaływania na środowisko Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju na lata 2008-2033”.

---