DYDAKTYKA wyklady1 -6, DYDAKTYKA(1)


WYKŁAD 1

DYDAKTYKA JAKO NAUKA. PODSTAWOWE POJĘCIAZASADY NAUCZANIA

Proces kształcenia opiera się na nauczaniu i uczeniu się, zakłada się w nim uczestnictwo osób nauczających i uczących się, realizowany samodzielnie przez osobę uczącą się nosi nazwę samokształcenia. Rezultatem kształcenia jest wykształcenie.

DWA PODEJŚCIA DO WYCHOWANIA

To ochrona, opieka, dostrzeganie i rozumienie problemów dziecka oraz reagowanie na te problemy.

Pomaganie człowiekowi w kształtowaniu siebie w określonych wymiarach tzn. trzech komponenty postawy: behawioralnym intelektualnym oraz emocjonalnym

System dydaktyczny to całokształt zasad organizacyjnych oraz treści, metody i środki nauczania, uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę podporządkowaną realizacji celów kształcenia.

Możemy wyodrębnić systemy: tradycyjny, progresywistyczny, współczesny.

LUDZIE W DOWOLNYM WIEKU MOGĄ NAUCZYĆ SIĘ DOSŁOWNIE WSZYSTKIEGO, JEŻLI POZWOLI IM SIĘ ZATOSOWAC WŁASNY STYL NAUKI I WYKORZYSTAĆ SWOJE MOCNE STRONY

UCZYMY SIĘ:
10% z tego, co czytamy
20% z tego , co słyszymy
30% z tego , co widzimy
50% z tego , co widzimy i słyszymy
70% z tego , co mówimy
90% z tego, co mówimy i robimy

ZASADY NAUCZANIA - KONTEKSTY DEFINICYJNE

Można wyróżnić co najmniej trzy znaczenia zasad nauczania:

Cz. Kupisiewicz zasady nauczania określa jako normy postępowania dydaktycznego, których przestrzeganie pozwala nauczycielowi zaznajamiać uczniów z podstawowymi zagadnieniami, rozwijać zainteresowania i zdolności poznawcze oraz wdrażać do samokształcenia.

K. Kruszewski określa zasady dydaktyczne jako ogólne normy postępowania nauczyciela w czasie przygotowania i prowadzenia lekcji umożliwiające uwzględnienie jednocześnie informacji z różnych źródeł i utrzymanie kierunku czynności uczenia się uczniów.

J. Półturzycki twierdzi, że zasady kształcenia są prawidłowościami teoretyczno - praktycznymi, które regulują działalność nauczycieli i uczniów.

ZASADY:

poznawaną rzeczywistością z jednoczesnym oddziaływaniem na nią. Podstawą zdobywanej wiedzy powinno być bezpośrednie poznawanie rzeczywistości (oparte na obserwacji, pomiarze i różnych czynnościach praktycznych), słowo zaś ograniczone do minimum. Uczniowi należy dostarczyć odpowiednich wskazówek i zwracać jego uwagę na istotne cechy poznawanego przedmiotu. A. Witehead napisał: w ogrodzie Eden, Adam widział zwierzęta, zanim je nazwał, w systemie tradycyjnym dzieci nazywają zwierzęta, zanim je zobaczą

względem ilościowym i jakościowym do możliwości intelektualnych i fizycznych uczniów. Zasada stopniowania trudności w nauczaniu (zasada przystępności) polega na przechodzeniu:

a) od tego co bliskie do tego co dalsze - To co bliższe, jest dziecku bardziej znane, bardziej przemawia do jego wyobraźni. Zrozumiała jest więc konieczność rozpoczynania nauki w klasach od wiadomości o najbliższym środowisku (najbliższe otoczenie domowe, szkolne i sąsiedzkie, swoją ulicę, miejscowość) do poznania dalszej okolicy, własnego kraju, innych krajów, Ziemi i świata.

b) od łatwiejszego do trudniejszego - To co dla jednego ucznia jest łatwe, dla drugiego trudniejsze i odwrotnie. Dlatego jest ważne by w momencie wystąpienia trudności - nauczyciel umiał ustalić ich właściwą przyczynę, a następnie odpowiednio ją usunąć.

c) od znanego do nieznanego - Uczeń najpierw poznaje fakty i nieznane dotąd wiadomości stają się zrozumiałe, a wówczas potrafi przejść od nich, jako od czegoś znanego, do uchwycenia nieznanych uogólnień.

pracy dydaktycznej nauczyciela jak i czynności uczniów. Systematyczność pozwala na planowanie procesu dydaktycznego przez nauczyciela pozwalając na równomierny rozkład materiału nauczania w czasie. W odniesieniu do pracy ucznia warunkiem koniecznym jest rytmiczność, sumienność i obowiązkowość w toku pracy lekcyjnej. W realizacji zasady systematyczności nauczyciel powinien pamiętać o następujących regułach:

praktycznego lub też inaczej praktyka jest sprawdzianem wiedzy teoretycznej. Z zasady wynikają następujące postulaty:

wpływ na wynik kształcenia i ma odniesienie do wszystkich ogniw procesu dydaktycznego. Aby wyzwolić aktywność ucznia należy przedstawić mu cel jakiemu służyć mają nabywane wiadomości i umiejętności, w jakich momentach życia będą one potrzebne. Należy pobudzać jego motywację by wyzwolić w nim każdy z trzech rodzajów aktywności tj.:

Świadomy i aktywny udział uczących się można osiągnąć, gdy nauczyciel:

różnych nowych sytuacjach w pracy szkolnej i pozaszkolnej.

wiedzy i umiejętności w różnych sytuacjach.. Utrwalenie wiedzy może następować w sposób mechaniczny przez jej wielokrotne powtarzanie, aż do możliwości jego dosłownego odtworzenia, bądź też w sposób logiczny, gdy powiązując pewne akty węzłowe możemy odtworzyć przez odpowiednie rozumowanie. Aby zapamiętywana wiedza miała trwały charakter należy: odpowiednio ukierunkować zainteresowania uczniów i wytworzyć pozytywne motywy uczenia się; uczniowie powinni brać aktywny udział w procesie dydaktycznym. Ćwiczenia utrwalające materiał stosować należy dopiero po sprawdzeniu czy wszyscy dobrze zrozumieli ów materiał;

Do najważniejszych reguł odnoszących się do realizacji zasady trwałości należy zaliczyć:

możliwości kształcących się a jednocześnie podkreśla też znaczenie zespołowości w nauczaniu. Zasada ta sprowadza się do takiego organizowania procesu nauczania - uczenia się,  w którym z jednej strony uwzględnione są indywidualne możliwości każdego ucznia, z drugiej zaś współpraca i współdziałanie wszystkich uczniów. Indywidualne możliwości mogą obejmować właściwości psychiczne (wyobraźnia, spostrzegawczość, myślenie, pamięć), możliwości intelektualne, fizyczne i emocjonalne warunkujące motywację, postawę, stopień aktywności. Dobra znajomość uczniów pozwala nauczycielowi określić poziom ich rozwoju i możliwości psychofizyczne i dostosować treści i wymagania pod względem zakresu i jakości. Zbiorowość zaś doskonalona jest podczas aranżowania pracy w mniejszych lub większych zespołach

WYKŁAD 2

CELE NAUCZANIA / KSZTAŁCENIA

„Kto zna cel, może podjąć decyzję „

B. Rula

„Kto odnajdzie spokój, poczuje się bezpiecznie,

Kto czuje się bezpiecznie, może pomyśleć,

Kto myśli, może ulepszać”.

(Konfucjusz)

Cele nauczania - to świadomie założone efekty, które pragniemy uzyskać w wyniku procesu kształcenia; wyrażające się opanowaniem przez podmioty uczące się określonych czynności (wiadomości i umiejętności) oraz nawyków.

Bolesław Niemierko wyróżnia dwa rodzaje celów:

Cel ogólny - określa kierunki dążeń pedagogicznych NAUCZYCIELA

Cel operacyjny - to jasno wyrażone, zamierzone osiągnięcia UCZNIÓW

W literaturze przedmiotu można też znaleźć podział bardziej szczegółowy, wyliczający kolejno cele:

Zamiana celów ogólnych na operacyjne nosi nazwę operacjonalizacji celów, w toku której cele ogólne powinny według B.Niemierki ulegać następującym zmianom:

Etapy operacjonalizacji celów kształcenia:

1.Zapisanie celu w postaci ogólnej.
2.Intuicyjny obraz ucznia osiągającego cel.
3.Luźne zapisy celów.
4.Selekcja luźnych celów.
5.Klasyfikacja formułowania celów operacyjnych.
6.Sprawdzanie celów (egzamin pomyślny).

L.p.

Etapy

Opis poszczególnych etapów

1.

Sformułowanie celu ogólnego.

Niezbędne jest napisanie tego celu, odczytanie go i rozważenie sensu zawartych w nim wyrażeń, wyobrażenie sobie uczniów w pełni osiągających ten cel.

2.

Luźne zapisy celów operacyjnych.

W toku „burzy mózgów” należy wynotować wszystkie zachowania, jakie cechują uczniów osiągających cel ogólny.

3.

Selekcja i klasyfikacja luźnych zapisów.

Wybieramy zapisy dotyczące czynności ucznia, a nie jego cech osobowości. Porządkujemy te czynności według dziedzin i kategorii taksonomii celów kształcenia.

4.

Określenie warunków wykonywania czynności.

Chodzi o sytuację (szkolną, życiową), w której uczeń będzie wykonywał daną czynność po jej opanowaniu. Opis tej sytuacji może być zawarty w celu operacyjnym.

5.

Określenie wymagań - standardów.

Wymagania mogą dotyczyć czasu wykonywania, dopuszczalnych błędów, norm jakości. Także one mogą znaleźć się w celu operacyjnym.

6.

Zredagowanie celów operacyjnych.

Ważne jest, by sformułowane cele były zwięzłe i jasne.

Błędy operacjonalizacji:

B.Niemierko sformułował 5 zasad operacjonalizacji, jako pewnej przestrogi dydaktycznej:

Zasada 1 - Poszanowanie osobowości wychowanka

Dążenie do przełożenia ogólnych celów kształcenia na czynności poznawcze łatwo przechodzi w swego rodzaju bezduszność, to jest ignorowanie prawa ucznia do zajmowania własnego stanowiska w wielu kwestiach.Wymuszone deklarowanie pewnej postawy nie sprzyja jej kształtowaniu

Zasada 2 - Umiar w uszczegóławianiu

Uszczegóławianie może być prowadzone aż do poziomu pojedynczych wiadomości i jednostkowych zastosowań umiejętności. Tak rozdrobnione cele są niemożliwe do ogarnięcia i utrzymania w świadomości, a więc pozostają na papierze.

Zasada 3 - Zachowanie celu ogólnego w pamięci

Nawet w przypadku wybitnie udanej operacjonalizacji nie należy rozstawać się z ogólnym celem nauczania. Okaże się on przydatny uogólnienie celów operacyjnych, a także pomoże rozstrzygać pewne wątpliwości co do interpretacji tych celów.

Zasada 4 - Otwartość zbioru celów operacyjnych

Zbiór celów operacyjnych nigdy nie powinien być traktowany jako zamknięty, ostateczny. Życie przynosi możliwości realizacji celu ogólnego w nowy sposób,

zamyka też niekiedy pewne drogi.

Zasada 5 - Pełna realizacja celów operacyjnych

Operacjonalizacja celów nauczania jest tak pracochłonna, że możemy nie mieć ochoty na podjęcie pracy nad osiąganiem celów operacyjnych przez uczniów.

Nauczyciel ma obowiązek pełnej realizacji programów nauczania.

TEORETYCZNA PODSTAWA TAKSONOMII

Cel powinien być funkcjonalny - wytyczać kierunek nauczania i uczenia się - a więc musi uwzględniać różne dziedziny uczenia się: wiedzę, rozumienie, umiejętności stosowania zdobywanej wiedzy, myślenia analityczno-syntetycznego, umiejętności stawiania hipotez i ich weryfikowania, umiejętności oceniania.

WYJAŚNIENIE POJĘCIA

Taksonomia -(gr. taksis - układ, porządek, nomos - prawo) , względnie ścisły zespół zasad jakiejś klasyfikacji i opis wyodrębnionych jej członów.

W Polsce taksonomię opracował B. Niemierko

Wyodrębnił 4 kategorie:

PIERWSZY POZIOM - POZIOM WIADOMOŚCI

KATEGORIA A

Zapamiętanie wiadomości oznacza gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych terminów, faktów, praw i teorii naukowych, zasad działania. Wiąże się to z elementarnym poziomem rozumienia wiadomości: uczeń nie powinien ich mylić ze sobą i zniekształcać.

Czasowniki używanie przy określaniu celów tej kategorii, to: wymienić, podać, określić, zdefiniować, wymienić, zidentyfikować.

KATEGORIA B

Zrozumienie wiadomości oznacza, że uczeń potrafi przedstawić je w innej formie, niż je zapamiętał, uporządkować i streścić, uczynić podstawą prostego wnioskowania.

Czasowniki używanie przy określaniu celów tej kategorii, to: wyjaśnić, scharakteryzować, streścić, rozpoznać, rozróżnić, uzasadnić, zilustrować.

POZIOM DRUGI - POZIOM UMIEJĘTNOŚCI

KATEGORIA C

Stosowanie wiadomości w sytuacjach typowych oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami według podanych mu uprzednio wzorów. Cel, do którego wiadomości mają być stosowane, nie powinien być bardzo odległy od celów osiąganych w toku ćwiczeń szkolnych.

Czasowniki używanie przy określaniu celów tej kategorii, to: wykonać, rozwiązać, zastosować, skonstruować, porównać, określić, narysować,

KATEGORIA D

Stosowanie wiadomości w sytuacjach nietypowych oznacza opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami bez podanych mu uprzednio wzorów.

Czasowniki używanie przy określaniu celów tej kategorii, to: przewidzieć, zanalizować, wykryć, ocenić, wnioskować, zaplanować, zaproponować, dowieść

Taksonomia ABCD jest ponadprzedmiotowa. Jej terminologia jest neutralna, nie związana z żadną grupą przedmiotów szkolnych. Pozwala to na szerokie wykorzystanie taksonomii, ale nie zapewnia dostatecznej precyzji klasyfikowania celów poszczególnych przedmiotów nauczania. Dlatego pojawiły się liczne taksonomie przedmiotowe, bardziej rozwinięte i dostosowane do danego materiału.

WYKŁAD 3

FORMY ORGANIZACYJNE KSZTAŁCENIA

Proces dydaktyczny (proces kształcenia) - jest to logicznie zwarty układ czynności nauczycieli i uczniów prowadzący do zmian w osobowości i postawach uczniów, głównie w zakresie ich wiadomości ogólnych i zawodowych oraz umiejętności stanowiących o istocie przygotowania zawodowego.

Procesowi dydaktycznemu przyświecają cztery główne zadania:

Formy organizacyjne kształcenia - determinują organizacyjną stronę pracy dydaktyczno-wychowawczej, wskazują jak organizować pracę dydaktyczną stosownie do tego kto, gdzie i w jakim celu ma być podmiotem kształcenia. (Czesław Kupisiewicz)

W literaturze dydaktycznej można spotkać różne podziały form organizacyjnych pracy uczniów. Podstawę tych podziałów stanowią różne kryteria, wśród których można wymienić:

PRACA INDYWIDUALNA

ISTOTA

WALORY

TRUDNOŚCI

FORMY

PRACA GRUPOWA

ISTOTA

CECHY

WALORY

TRUDNOŚCI

- Wymaga bogatego zestawu środków dydaktycznych i materiałów - jest to bardzo kosztowne 

- Trudności z utrzymaniem dyscypliny

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA SKUTECZNOŚĆ PRACY GRUPOWEJ

FORMY

Ze względu na liczbę uczniów:

grupa dwuosobowa grupa mała grupa duża

(od 3 do 8 osób)

Inny podział:

praca grupowa praca grupowa praca grupowa praca grupowa

jednolita zróżnicowana brygadowo-produkcyjna kombinowana

PRACA ZBIOROWA - SYSTEM KLASOWO-LEKCYJNY

ISTOTA

CECHY

WALORY

TRUDNOŚCI

Głównym elementem systemu pracy dydaktycznej jest lekcja. (Forma ta polega na realizacji określonego zadania dydaktycznego w określonym czasie. Zwykle 40 - 45 minut Jednostka ta określa tu czas pracy nad tematami oraz wpływa na tok kształcenia decydując o rozkładzie w czasie poszczególnych działów programowych i wypływających z nich zadań dydaktycznych

Każda lekcja przebiega według określonego planu:

Istnieją cztery toki kształcenia stanowiące podstawę struktur zajęć lekcyjnych.

I. TOK ASOCJACYJNY/PODAJĄCY - uczenie się przez przyswajanie

L.p.

Czynności nauczyciela

Czynności uczniów

1.

Organizacyjne i psychiczne przygotowanie klasy do lekcji.

Wzbudzenie gotowości do uczenia się i ukierunkowanie uwagi.

2.

Sprawdzenie pracy domowej.

Referowanie pracy domowej zgodnie poleceniem nauczyciela.

3.

Przedstawienie i opracowanie nowych wiadomości.

Przyswajanie nowych wiadomości

4.

Kierowanie integrowaniem nowych treści i ich systematyzowaniem.

Integrowanie nowych treści z dawniej nabytymi i ich systematyzowanie.

5.

Kierowanie utrwalaniem nowych treści oraz próbami stosowania ich w nowych sytuacjach.

Utrwalanie nowych treści przez próby stosowania ich w nowych sytuacjach.

6.

Wyjaśnienie założeń pracy domowej.

Przyswojenie instrukcji wykonania zadania domowego.

II. TOK OPERACYJNY - uczenie się przez działanie.

L.p.

Czynności nauczyciela

Czynności uczniów

1.

Przygotowanie klasy do pracy i sprawdzenie zadania domowego.

Wzbudzenie gotowości do uczenia się i ukierunkowanie uwagi.

2.

Uświadomienie uczniom zadania lekcji.

Uświadomienie sobie przez uczniów zadania lekcji.

3.

Kierowanie ustalaniem zasad i reguł umożliwiających wykonanie zadania.

Ustalenie zasad i reguł umożliwiających wykonanie zadania.

4.

Wzorowy pokaz danej czynności.

Obserwacja pokazu, tworzenie w świadomości algorytmu postępowania.

5.

Kierowanie wykonywaniem pierwszych działań przez uczniów i kontrolowanie tych działań.

Kontrolowane przez nauczyciela wykonywanie pierwszych działań przez uczniów.

6.

Kierowanie wykonywaniem samodzielnych i systematycznych ćwiczeń oraz ich urozmaicanie.

Systematyczne ćwiczenie poznanego działania.

7.

Zadanie pracy domowej sprzyjającej utrwalaniu sprawności.

Przyswojenie instrukcji wykonania zadania domowego.

III. TOK POSZUKUJĄCY- uczenie przez rozwiązywanie problemów

L.p.

Czynności nauczyciela

Czynności uczniów

1.

Przygotowanie uczniów do pracy.

Wzbudzenie gotowości do uczenia się i ukierunkowanie uwagi.

2.

Sprawdzenie pracy domowej jako nawiązanie do lekcji poprzedniej.

Referowanie pracy domowej zgodnie poleceniem nauczyciela.

3.

Stworzenie sytuacji problemowej i kierowanie formułowaniem przez uczniów zagadnienia głównego oraz kwestii z nim związanych.

Odczucie trudności o charakterze praktycznym lub teoretycznym i formułowanie zagadnienia głównego.

4.

Kierowanie ustalaniem planu pracy i formułowaniem pomysłów rozwiązań.

Ustalenie planu pracy i w toku jego realizacji sformułowanie pomysłów rozwiązania.

5.

Kierowanie sprawdzaniem pomysłów rozwiązań na drodze empirycznej lub teoretycznej.

Sprawdzanie pomysłów rozwiązania na drodze empirycznej lub teoretycznej

6.

Kierowanie systematyzowaniem i utrwalaniem nowych wiadomości.

Usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości.

7.

Kierowanie stosowaniem nowych wiadomości w nowych sytuacjach.

Zastosowanie ich w nowych sytuacjach praktycznych lub teoretycznych na lekcji bądź w zadanej pracy domowej.

IV. TOK IMPRESYWNO-EKSPRESYWNY -uczenie się przez przeżywanie.

L.p.

Czynności nauczyciela

Czynności uczniów

1.

Przygotowanie klasy do lekcji.

Wzbudzenie gotowości do uczenia się i ukierunkowanie uwagi.

2.

Kierowanie poznawaniem i zrozumieniem wiadomości o eksponowanym dziele i jego twórcy.

Poznanie i zrozumienie wiadomości o eksponowanym dziele i jego twórcy.

3.

Eksponowanie dzieła.

Uczestnictwo w ekspozycji dzieła niekiedy powtarzanej w całości lub we fragmentach.

4.

Kierowanie dyskusją na temat dzieła i jego wartości.

Dyskusja na temat głównych wartości dzieła.

5.

Kierowanie twórczą aktywnością uczniów zależną od charakteru dzieła.

Twórcza aktywność uczniów zależna od charakteru dzieła.

WYKŁAD 4

METODY NAUCZANIA

Od początku reformy edukacji, czyli od września roku 1999, w edukacji zmieniło się wiele: struktura kształcenia, programy i metody nauczania. Postawiono na aktywność ucznia, jego podmiotowość. Nauczyciele starają się rozwijać twórczość i kreatywność swoich uczniów.

DEFINICJA

Przez metodę kształcenia rozumie się na ogół celowo i systematycznie stosowany sposób pracy nauczyciela z uczniami, umożliwiający uczniom opanowanie wiedzy wraz z umiejętnościami posługiwania się nią w praktyce, a także rozwijanie zdolności i zainteresowań poznawczych oraz umiejętności wartościowania.

Cztery rewolucje w zakresie metod nauczania: po pierwsze nauczyciele- rodzice ustąpili miejsca zawodowym nauczycielom, druga: zastąpienie słowa mówionego słowem pisanym; trzecia: wprowadzenie słowa drukowanego do nauczania; czwarta: częściowa automatyzacja i komputeryzacja pracy dydaktycznej.

Dobór metod kształcenia jest uzależniony od wieku uczniów, charakterystycznych właściwości poszczególnych przedmiotów nauki szkolnej, celów i zadań kształceniowych, jak również od charakteru środków, którymi posługuje się nauczyciel i uczeń w czasie zajęć.

Klasyfikacja metod nauczania wg Cz. Kulisiewicza:

Klasyfikacja metod nauczania wg. W. Okonia:

Inne klasyfikacje

Klasyfikacja wg T. Nowackiego:

Metody spełniają następujące funkcje:

Metody aktywizujące - to sposób działania grup i prowadzącego umożliwiający aktywne uczenie się, czyli uczenie się poprzez działania i przeżywanie.

Metody aktywizujące rozumiemy jako wskazówki, sposoby działania, które pomogą uczniom:

Metody te charakteryzują się:

Realizacja pracy dydaktycznej metodami aktywizującymi opiera się na następujących założeniach:

Nauczyciel, który decyduje się na pracę według wybranej metody musi:

Grupa będzie pracowała efektywnie, gdy:

Metody aktywizujące można podzielić na:

W innym ujęciu metody aktywizujące dzielimy na:

Ziętkiewicz E. "Jak aktywizować uczniów-Burza mózgów i inne techniki w edukacji" Poznań 2000

WYKŁAD 5

ŚRODKI KSZTAŁCENIA

…poglądowość spełnia rolę pobudzającą do naśladownictwa...

Środki dydaktyczne - przedmioty, materiały i urządzenia umożliwiające usprawnianie procesu nauczania i uczenia się. Ułatwiają dokładniejsze poznanie rzeczywistości w sposób bezpośredni lub pośredni.

Wszelkie środki poglądowe stosujemy wtedy, gdy chcemy:

  1. dać uczniom wyobrażenie konkretnego, dotychczas im nieznanego przedmiotu,

  2. pogłębić niezbyt dokładne wyobrażenie znanego już uczniom przedmiotu, czy zjawiska,

  3. przygotować konkretny materiał potrzebny do wytworzenia odpowiedniego pojęcia,

  4. uprzystępnić materiał abstrakcyjny

Istnieje wiele typologii środków dydaktycznych. Wśród nich znacznie wyróżnia się podział, który został dokonany przez Edwarda Fleminga i Jana Jacoby'ego. Przedstawia się on następująco:

Istnieje także inny podział środków dydaktycznych Kategorie środków dydaktycznych wytypowane przez Wincentego Okonia:

    1. Pierwszą z nich są środki proste, do których należą: