Dydaktyka specjalna

Studiowanie:

• Gromadzenie

• Poszukiwanie

• Refleksja

• Wątpienie

• Szacunek

Nauczanie to pomoc uczniom w:

• Gromadzeniu

• Poszukiwaniu

• Refleksji

• Wątpieniu

• Kształtowaniu postaw

Nauczanie w kolorze żółtym:	Nauczanie w kolorze czerwonym:	Nauczanie w kolorze zielonym	Nauczanie w kolorze niebieskim:
Ciepło Jasność Błysk Zachwyt	Wypełnione emocjami Przeżyciami Ciekawością świata	Harmonia Wyciszenie Przewidywanie Świeżość	Nadzieja na sukces Osiągnięcie wszystkiego, co dziś wydaje się nierealne

„Powierzyłem wam ludzkie dzieci, nie po to żeby kiedyś ocenić, ile wiedzy zdołaliście im przekazać, ale po to, żeby się radować widząc jak wstępują wzwyż”

Antoine de Saint - Exupery

Rozwój i zakłócenia rozwoju:

• Dzieci nie rozwijają się w izolacji od świata, ale ich rozwój odbywa się zarówno dzięki aktywności własnej i w wyniku relacji z otoczeniem

• Zaburzenia aktywności dziecka zakłócają i ograniczają relacje z otoczeniem, a tym samym zubożają możliwości czerpania świata ze wszystkiego, co służy rozwojowi: wiedzy, doświadczenia, przeżyć

• Sytuacja taka dotyczy głównie dzieci z niepełnosprawnością intelektualną

• Ograniczenia rozwoju informacji z otoczenia, zaburzenia możliwości porozumiewania się, utrudnienie w rozumieniu świata i innych ludzi

• Trudno przewidzieć rezultaty, a niekiedy przewidzieć, dlaczego mimo wysiłku dziecka i dorosłego efekty są niewielkie

Czynniki rozwoju człowieka:

• Biologiczne czynniki, szczególnie ważne we wczesnym okresie życia

• Środowisko staje się ważne w późniejszym okresie życia. Umiejętności są mniej modyfikowane przez środowisko, niż zachowania, takie jak nabycie zdolności językowej

• Optymalny czas interwencji to wiek niemowlęcy i przedszkolny

• Ryzyko zaburzeń rozwojowych jest rezultatem niekorzystnego działania wielu czynników, ale także często niemożliwości sprawowania nad nimi kontroli

Systemowo-ekologiczne koncepcje rozwoju

Rozwój dziecka przebiega w kilku wymiarach:

• Holistycznym - wszystkie obszary rozwoju są we wzajemnych relacjach. Obszarów tych nie można rozpatrywać oddzielnie, ale w pewnej całości - tworzą system

• Dynamicznym - zaznaczenie adaptacji, przystosowania, roli warunków środowiskowych dziecka

• Interakcyjnym - ujawnia wzajemność, wymianę i zwrotna interakcję między dzieckiem, a otoczeniem

• Indywidualnym - jednostkowy, unikatowy konstrukt, właściwy każdemu człowiekowi

Koncepcja ekologiczna rozwoju człowieka - U. Bronfenbrenher

• Istota rozwoju opiera się na zrozumieniu złożonych interakcji, związków i zależności pomiędzy dzieckiem i jego otoczeniem

• Zaburzenie równowagi w funkcjonowaniu tego złożonego ekosystemu wpływa na każdą grupę, znajdującą się w jego zasięgu

Zadanie rozwojowe - kompetencje realizowane w określonym roku życia

Spełnienie zadań rozwojowych dla danego wieku daje satysfakcję, niespełnienie prowadzi do flustracji i poczucia odrzucenia.

Ekosystem spełniania zadań rozwojowych

Wczesna interwencja (do 5 roku życia):

• Stwarzanie warunków zapewniających zdrowie i dobre samopoczucie dziecka

• Wzmacnianie pojawienia się kompetencji

• Minimalizowanie opóźnień rozwojowych

• Ograniczanie pojawiających się i istniejących niepełnosprawności

• Wzmacnianie adaptacji do rodzicielstwa i pełnego funkcjonowania rodziny

„Należy wymagać tego, co można otrzymać” Antoine de Saint Exupery

• Rozpoznawanie potrzeb dziecka podstawa procesu dydaktycznego

• Rzetelna diagnostyka podstawa budowania programu edukacyjnego, terapeutycznego

• Sfera najbliższego rozwoju (stadia rozwoju, okresy rozwoju poznawczego, emocjonalnego, społecznego)

Najważniejsze potrzeby dziecka:

• Poczucie bezpieczeństwa - bezpieczeństwo fizyczne i społeczne, poczucie bycia akceptowanym i kochanym

• Poczucie własnej wartości - poczucie aprobaty dla siebie samego i własnych działań w rodzinie i grupie rówieśniczej

• Poczucie, że życie ma sens - warto jest żyć, doświadczenia są ciekawe i niebanalne

• Pomoc w zrozumieniu doświadczeń - dorośli pomagają dzieciom zrozumieć ich własny świat i przybliżyć przeżycia innych ludzi

• Potrzeba autorytetu - jasnych i zrozumiałych granic, zrozumienie i akceptacja nawet, jeżeli dziecko przekroczy granice.

(Anna Brzezińska)

Lew Wygotski „Ludzka istota jest możliwością”

Strefa najbliższego rozwoju:

• To swoisty obszar kompetencyjny w obrębie, którego dziecko ujawnia gotowość do wychodzenia poza i ponad aktualne możliwości.

• Różnica wykonywania samodzielnego i „wspomaganego”. Instrukcja zaopatruje dziecko w narzędzia przydatne w planowaniu i kontrolowaniu własnej aktywności.

Aktualny poziom rozwoju dziecka - punkt rozwojowy, w którym dziecko się znajduje, to, w czym dziecko jest samodzielne

Potencjalny poziom rozwoju - funkcje, które dopiero się kształtują, ale nie są jeszcze dojrzałe

Współpraca:

• Współpraca dziecka i dorosłego warunkuje nabywanie kompetencji

• Problemy wykraczające poza poziom aktualnych możliwości dziecka, rozwiązywane są drogą naśladownictwa

Naśladownictwo:

• Jest umiejętnością przeniesienia przez dziecko doświadczeń nabytych w toku aktywnej współpracy

• Nabycie doświadczeń odbywa się tylko w sytuacji udzielenia pomocy, umożliwia włączenie w tok używania znaków i narzędzi otrzymanych lub wytworzonych w trakcie współpracy

Upośrednianie - ujmowanie danej rzeczywistości czy zjawiska za pomocą czegoś, co ma charakter zjawiska upośredniającego obiektu bądź jego fizycznej właściwości lub jego przedstawienia lub znaku

Narzędzie - obiekt mentalny lub zmaterializowany sposób posługiwania się nim w ujmowaniu danej rzeczywistości i radzeniu sobie w niej

„Rozwój następuje wtedy, gdy kolejny krok naprzód postrzegany jest jako coś wspaniałego”

A. Maslow

Warunki, jakie sprzyjają rozwojowi wg Maslowa:

• Przyzwolenie, podziw i pochwała

• Sytuacja bezpieczna dla człowieka gratyfikująca potrzeby

• Brak sytuacji oceniających i porównujących

• Sytuacja wolnego wyboru, czyli spontanicznego, samodzielnego, zgodnego z subiektywną satysfakcją

Wskazówki MASTER - ucz się szybciej

• Myśl o sukcesie.

• Absorbuj informacje.

• Szukaj informacji

• Trenuj pamięć.

• Eksponuj to, co umiesz.

• Rozmyślaj o tym, jak się nauczyłeś.

Pedagog - osoba, która prowadzi dziecko

• Profesjonalizm

• Entuzjazm

• Dynamizowanie

• Afirmacja

• Gromadzenie

• Optymizm

• Gotowość

• Pasja

• Rozwój zawodowy

• Zaangażowanie

• Empatia

• Wytrwałość

• Odwaga

• Dobroć

• Naturalność

• Inicjatywa

• Kompetencja

• Dostarczanie stymulacji

• Zachęcanie

• Intensywna praca

• Efektywność

• Czujność

• Korygowanie

• Akceptowanie

Fazy w nastawieniu zawodowym nauczyciela:

1. Nastawienie na przetrwanie

2. Nastawienie na sytuację dydaktyczną

3. Nastawienie na ucznia

Przetrwanie:

• Niepewność

• Niepokój

• Poszukiwanie aprobaty, uznania

• Obawa przed utratą kontroli

Dydaktyka:

• Pojawiają się czynności nawykowe

• Radzenie sobie z planowaniem

• Kontrolowanie sytuacji trudnych

Uczeń:

• Dojrzewanie zawodowe

• Zauważanie potrzeb uczniów

• Pojawia się poczucie przydatności zawodowej

Jaki może być nauczyciel (Ryan):

• Nauczyciel jest ciepły i wyrozumiały lub zimny i powściągliwy

• Nauczyciel jest zorganizowany i rzeczowy lub bezplanowy i niedbały

• Nauczyciel jest stymulujący i pobudza wyobraźnię lub nudny i zrutynizowany

Nauczyciel - przejawy skutecznego nauczania:

• Pełen entuzjazmu i zapału

• Rzeczowy i nastawiony na osiągnięcie celu

• Przedstawia treści programowe w sposób jasny i zrozumiały

• Posługuje się licznymi metodami i technikami nauczania oraz korzysta z różnorodnych materiałów i pomocy szkolnych

• Stwarza uczniom możliwości samodzielnego uczenia się

Nauczyciel:

• Rozwija w sobie cierpliwość

• Doskonali zorganizowanie

• Pielęgnuje zdolności empatyczne

• Uświadomienie granic między zniewoleniem, a podmiotowością, między wolnością, a ślepym posłuszeństwem

• Sytuacja chaosu uniemożliwia rozwój

„Mam prawo żądać posłuszeństwa, jeżeli moje polecenia są rozsądne” Exupery

Autorytet nauczyciela-wychowawcy:

Kompetencje moralne:

• Zdolność pogłębionej refleksji moralnej przy ocenie zachowania

• Zdolność myślenia i działania dla dobra uczniów

Pedagog specjalny - osoba, która prowadzi ucznia z niepełnosprawnością, niedostosowaniem społecznym

• Misja

• Pasja

• Kompetencje

Kompetencje zawodowe to zdolność wykonywania czynności w zawodzie, w sposób zgodny ze standardami wymaganymi dla danego zadania zawodowego.

Standardy kompetencji zawodowych nauczycieli:

• Harmonizowanie

• Zapraszanie do uczenia się

• Bogaty warsztat metodyczny

• Podmiotowość

• Świadomość pedagogiczna

• Kreatywność

• Profesjonalizm

Dydaktyka specjalna wprowadza w nabywanie kompetencji ważnych dla zawodu pedagoga specjalnego:

• Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

• Poznanie osoby niepełnosprawnej

• Podstawy terminologiczne, teleologiczne, metodologiczne

• Relacje edukacyjne, rehabilitacyjne

• System dydaktyczno-wychowawczy

• Nauczyciel terapeuta-wychowawca

• Efekty zabiegów pedagogicznych

• Mechanizmy nauczania, uczenia się, wychowania

• Niepełnosprawność, niepełnosprawni

• Modele specjalnego oddziaływania pedagogicznego

• Teorie, koncepcje

3 formy kształcenia osób z niepełnosprawnością:

• Edukacja segregacyjna - szkoły specjalne

• Edukacja integracyjna - klasy, szkoły integracyjne

• Edukacja włączająca - kształcenie uczniów z niepełnosprawnością razem ze zdrowymi w szkole ogólnodostępnej, w miejscu zamieszkania --> warunki edukacji zapewnia dyrektor szkoły (rozporządzenie z 2005 roku)

Parlament Europejski, 1994 r

„Osobą niepełnosprawną jest jednostka w pełni swych praw znajdująca się w sytuacji upośledzającej ją na skutek barier środowiskowych, ekonomicznych i społecznych, której z powodu występujących u niej uszkodzeń nie może przezwyciężyć w taki sposób, jak inni ludzie. Bariery te zbyt często są zwiększane przez deprecjonujące postwy ze strony społeczeństwa.”

„U ludzi nie ma odosobnionych nieszczęść - nieszczęście ogarnia całego człowieka. Trzeba widzieć całość zagrożenia, żeby całość ratować.”

M. Grzegorzewska

Pedagogika specjalna/dydaktyka specjalna jako nauka wyzwalająca:

• Uwalnia z gorsetu ograniczeń, niemożliwości, deficytów i ułomności

• Rozwija podmiotowość osoby z niepełnosprawnością i uczy ją sprawstwa, poczucia wolności, stwarza możliwości wyborów, czyni ją autorem własnego życia

„Oswoić znaczy stworzyć więzy. Jeśli mnie oswoisz, będziemy się nawzajem potrzebować”

• Relacje nauczyciel-uczeń

• W procesie dydaktycznym występują emocje

• W nauczaniu i uczeniu się ważną rolę odgrywają procesy kierunkowe

• Znaczenie nauczania wychowującego

• Wyznaczenie granic „oswojenia”

Kant: „Kto wychowuje, naucza takich działań, aby samemu stać się niepotrzebnym”

• Prowadzenie szerokich, ponawianych badań diagnostycznych, sądażowych - ocena zjawiska niepełnosprawności

• Kształcenie odpowiedniej liczby specjalistów, profesjonalnie przygotowanych do zróżnicowanych zadań

• Koncepcyjne konstruowanie modeli, systemów skutecznego wsparcia wobec zwiększonych i zróżnicowanych potrzeb środowiska niepełnosprawnych

Ważne dokumenty międzynarodowe:

• Powszechna deklaracja praw człowieka (1949)

• Deklaracja praw dziecka (1989)

• Światowa deklaracja edukacji dla wszystkich (1990)

• Standardowe zasady wyrównania szans osób niepełnosprawnych (1993)

• Deklaracja z Salamanki (1994)

• Konwencja praw osób niepełnosprawnych (2004)

Normalizacja:

• Życie w otwartym środowisku

• Spełnianie zadań rozwojowych

• Uczenie się do życia

• Odblokowanie rozwoju

• Diagnozowanie doświadczeń

• Racjonalny optymizm

„Szkoła dobra dla dzieci ze specjalnymi potrzebami jest lepszą szkołą dla wszystkich”

Bengt Linqist

„Dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych muszą mieć dostęp do zwykłych szkół.”

Deklaracja z Salmanki

Podejście tradycyjne, a podejście włączające:

Edukacja dla niektórych  Edukacja dla wszystkich

Podejście statyczne  Podejście elastyczne

Uczenie kolektywne/zbiorowe  Uczenie zindywidualizowane

Nacisk na nauczanie  Nacisk na uczenie się

Koncentracja na przedmiocie i programie  Koncentracja na dziecku

Szanse ograniczone wskutek segregacji  równość szans dla wszystkich

Skupienie na deficytach  Skupienie na możliwościach

Podejście diagnostyczno-opisowe  Podejście holistyczne

Człowiek funkcjonuje na 3 poziomach:

• Biologicznym

• Jednostkowym

• Społecznym

Uszkodzenie - utrata lub odstępstwo od normy w obrębie struktury lub funkcji anatomicznej, fizjologicznej lub psychologicznej człowieka

Niepełnosprawność - wszelkie ograniczenie lub brak (wynikający z uszkodzenia) zdolności wykonywania jakiejś czynności

Upośledzenie - niekorzystna dla danego człowieka sytuacja w relacji z otoczeniem oraz utrudnieni, ograniczenie lub brak możliwości brania udziału w życiu społecznym (spełniania ról społecznych)

Mechanizmy niepełnosprawności:

• Organiczne

• Psychologiczne

• Społeczne

Organiczne - choroba, uraz, zaburzenie, uszkodzenie

Stan wewnętrzny:

• Uszkodzenie wewnętrzne wzroku, słuchu

• Uszkodzenie układu kostnego lub mięśniowego

• Uszkodzenie układu nerwowego

Psychologiczne - niepełnosprawność, zaburzenie aktywności, ograniczenie doświadczeń i kompetencji

Obiektywizacja:

• Zburzenia w zakresie percepcji, myślenia, komunikowania się, emocji, motoryki

Społeczne - ograniczenie, upośledzenie funkcjonowania w rolach społecznych

Socjalizacja:

• Niesamodzielność fizyczna

• Osłabienie orientacji w otoczeniu

• Zaburzenie komunikacji interpersonalnej

• Utrudnienie wykonywania zadań życiowych

Rozszerzony przedmiot zainteresowań dydaktyki specjalnej:

• Osoby niepełnosprawne w różnym wieku życia

• Dotknięte różnym rodzajem i stopniem niepełnosprawności

• Środowisko rodzinne osób niepełnosprawnych i możliwości udziału rodziny w procesie ich rehabilitacji

• Sytuacja uczniów w różnych instytucjach edukacyjnych

Dydaktyka specjalna jest nauką teoretyczną, empiryczną i praktyczną, nauczania, uczenia się i wychowania, która opisuje, wyjaśnia mechanizmy przyswajania wiedzy oraz związane z nimi relacje zachodzące w interakcji nauczyciel-uczeń, a także przewiduje indywidualne i zespołowe efekty zabiegów pedagogicznych w odniesieniu do osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

Dydaktyka opisuje i wyjaśnia:

• Postępowanie diagnostyczne

• Postępowanie eksperymentalne

Przyswajanie - opanowanie czegoś, co staje się własnością uczącego się, który umie się tym posługiwać

Relacje - interakcje nauczyciel-uczeń, merytoryczne, emocjonalne, relacje zdrowe i toksyczne

Efekty zabiegów pedagogicznych - ocena osiągnięć i przewidywanie osiągnięć (nauczanie diagnostyczne, cechy diagnozy)

Specjalne potrzeby - wynikają z naturalnych potrzeb człowieka i cykli rozwojowych, życiowych

Diagnoza:

• Kompleksowa

• Pozytywna

• Profilowa

• Dynamiczna, rozwojowa

• Ukierunkowująca edukację i rehabilitację

• Prognostyczna

Dydaktyka specjalna:

• Opis

• Refleksja

• Wyjaśnienie

Pedagodzy odrodzenia o opiece, wychowaniu osób z niepełnosprawnością:

• Jan Ludwik Vives (1402-1540)

• Andrzej Frycz Modrzewski (1503-1572)

• Jan Amos Komeński (1592- 1670)

Pierwsze szkoły specjalne:

• 1770 - szkoła dla dzieci głuchych (Francja)

• 1784 - szkoła dla niewidomych (Francja)

• 1799 - zakład poprawczy (Szwajcaria)

• 1838 - szkoła dla niepełnosprawnych intelektualnie (Francja)

1871 - obowiązek szkolny dla dzieci z wadą słuchu (Dania)

„Każda osoba ma coś do zaoferowania światu”

Specjalne potrzeby edukacyjne:

• Wynikają z naturalnych potrzeb osoby z trudnościami w uczeniu się

• Z jej etapu i rozwoju psychofizycznego i społecznego

• Z zadań rozwojowych, właściwych dla wieku życia i możliwości

Założenia:

• Każde dziecko może mieć trudności w szkole

• Mogą być wskazówka jak doskonalić sposoby nauczania

• Nauczyciele chcąc osiągnąć lepsze efekty dydaktyczne i wychowawcze muszą doskonalić swoje umiejętności zawodowe

Doskonalenie sposobów nauczania prowadzi do poprawy warunków nauczania wszystkich uczniów.

Specjalne potrzeby edukacyjne dotyczą osób:

• Z uszkodzeniami sensorycznymi

• Z uszkodzeniami motorycznymi

• Z upośledzeniem umysłowym

• Z zaburzeniami komunikacji językowej

• Ze sprzężonymi niepełnosprawnościami

• Z zaburzeniami emocjonalnymi i zachowania

• Z autyzmem i pokrewnymi zaburzeniami

• Ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się

• Z przewlekłymi chorobami somatycznymi

Specjalne potrzeby edukacyjne:

• Specjalne trudności w uczeniu się:

• Norma intelektualna

• Norma intelektualna lub niepełnosprawność intelektualna

• Niepełnosprawność intelektualna

• Specyficzne trudności w uczeniu się:

• Dysleksja

• Dysgrafia

• Dysortografia

• Dyskalkulia

• ADHD

Uczniowie ze specjalnymi trudnościami w uczeniu się to grupa niezwykle zróżnicowana.

Specjalne trudności w uczeniu się odnoszą się do uczniów z odchyleniami i zaburzeniami rozwojowymi o zróżnicowanej etiologii, które wymagają zastosowania specjalnej organizacji procesu edukacyjnego

Specyficzne problemy w uczeniu się odnoszą się do uczniów w normie intelektualnej, którzy maja problemy w przyswajaniu treści dydaktycznych, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania percepcyjnego.

Kształcenie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi to specyficzna usługa edukacyjna, oferowana uczniowi ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, której jakość nie jest zależna od formy kształcenia.

Każda placówka powinna być przygotowana do zorganizowania kształcenia zgodnie ze wskazaniami wynikającymi z orzeczenia.

To wymaga:

• Przygotowania organizacyjnego placówki

• Przygotowania programowego (IPE)

• Przygotowania metodyczno-terapeutycznego nauczycieli

• Podjęcia współpracy z podmiotami działającymi na rzecz dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

• Przygotowania uczniów

• Przygotowania rodziców

„Śmiech jest jak studnia na pustyni”

• Okres dzieciństwa to czas zabawy, radości

• Uczenie się ma być radością

• Uczenie się ma wzmacniać poczucie własnej wartości, poczucie posiadanych konsekwencji

Specjalne potrzeby edukacyjne:

• Zburzenia w komunikacji

• Ograniczony przekaz informacji

• Ograniczony odbiór informacji

• Zaburzona potrzeba komunikacji

• Zaburzenia intelektualne

• Zaburzenia opracowywania informacji

• Ograniczony rozwój intelektualny

• Opóźnienia rozwoju intelektualnego

• Zahamowanie rozwoju intelektualnego

• Zaburzenia mechanizmu uczenia się

• Procesy instrumentalne

Zaburzenia komunikacji są częste u dzieci z autyzmem (np. echolalia, brak rozwoju mowy, opóźniony rozwój mowy, niewłaściwe użycie zaimków, anomalie artykulacyjne, upośledzenie rytmu bądź modulacji mowy)

1905 - Binet opracował pierwsze testy inteligencji, które pozwoliły podzielić uczniów na tych, którzy są w stanie spełnić obowiązek szkolny, i tych, którzy potrzebują specjalnego sposobu nauczania. Testy te pozwoliły obliczyć wiek intelektualny dziecka - wskaźnik rozwoju intelektualnego dziecka, w porównaniu do innych dzieci.

1997 - ustawa o rehabilitacji - moment wprowadzenia nauczania dla osób NI w stopniu głębokim

Świadomość własnej niepełnosprawności

Bengt Nirje - koncepcja trzech rodzajów NI:

• Typ patologiczny - organiczne uszkodzenia centralnego układu nerwowego, a także zaburzenia genetyczne, najczęściej dotyczy stopnia umiarkowanego i znacznego

• Typ kulturowy - ograniczona stymulacja dziecka w okresie rozwojowym, wynika z tzw. deprywacji kulturowych (dzieci zaniedbane środowiskowo), stopień lekki, tylko u 20% przypadków stwierdza się organiczne zaburzenia powodujące niepełnosprawność, 80% - etiologia nieznana

• Świadomość własnej niepełnosprawności - ogranicza rozwój i aktywność społeczną osoby niepełnosprawnej. Jest wynikiem odbioru z otoczenia sygnałów o mniejszej własnej wartości i z czasem poddaniu się tym informacjom.

Normalizacja - uznanie prawa osób niepełnosprawnych do bycia traktowanym z szacunkiem, równym innym członkom społeczeństwa i do umożliwienia im dzięki odpowiedniemu wsparciu i kształceniu maksymalnie normalnego życia w społeczeństwie (Wolfensberger 1972):

• Normalny rytm dnia

• Normalny rytm tygodnia

• Normalny rytm roku

• Normalny przebieg życia w doświadczeniach rozwojowych

• Normalne prawo do wyborów i samostanowienia

• Normalne seksualne wzorce obowiązujące w społeczeństwie

• Normalne ekonomiczne wzorce

• Normalne środowiskowe wzorce życia społecznego

Psychoneurologiczne podstawy procesu uczenia się

Neurodudaktyka - wszelkie metody nauczania, które powinny być kompatybilne z możliwościami intelektualnymi uczniów, określonym przez biologiczne procesy mózgu

• Interdyscyplinarna dziedzina badawcza, zajmująca się mechanizmami procesu uczenia się i nauczania

• Korzysta z dorobku nauk tj. dydaktyka psychologia itp.

• Bada możliwości wykorzystania całego mózgu w procesie kształcenia

• Kompleksowe wykorzystanie procesów reprezentacyjnych WAK (wizualnego, audytywnego i kinestetycznego)

• Dostosowanie strategii nauczania do stylów uczenia się

• Stwarzanie okazji do rozwijania wszystkich rodzajów inteligencji

Neurodydaktyka:

• Waga i wielkość mózgu

• Kora mózgowa

• Procesy metaboliczne

• Zapis EEG

• Struktura neurologiczna

Płat czołowy:

• „Zadawanie sobie sprawy”

• Planowanie i inicjatywa

• Ocena sytuacji

• Kontrola stanów emocjonalnych

• Wola działania, podejmowanie decyzji

Uszkodzenia:

• Niezdolność do działań spontanicznych

• „Zapętlenie”

• Trudności w koncentracji na danym działaniu

• Labilność emocjonalna

• Zachowania agresywne

Płat potyliczny - widzenie: analiza koloru, ruchu, kształtu, głębi

Płat skroniowy - Słuch muzyczny, fonematyczny, rozumienie mowy, gramatyka, pamięć werbalna, analiza zapachów

Płat ciemieniowy - wrażenia czuciowe, orientacja przestrzenna, celowe ruchy, rozumienie języka symbolicznego, pojęć abstrakcyjnych

Płat limbiczny - analiza wrażeń węchowych, analiza wrażenia bólu, kontrola negatywnych emocji, skupienie uwagi

Neuroestetyka:

• Co i dlaczego naszym mózgom wydaje się piękne?

• Opiera się na wiedzy o działaniu układów zmysłowych

„Bądź silniejszy, a będziesz miał rację”

• Wzmocnienie sił rozwojowych

• Diagnoza pozytywna

• Doskonalenie kompetencji pedagogicznych

• Kształtowanie i pobudzenie zasobów osobistych człowieka

Formy specjalnego wsparcia:

• Wsparcie techniczne - zniesienie barier architektonicznych, korzystanie ze sprzętu rehabilitacyjnego, pomocniczego

• Wsparcie psychospołeczne - udział asystenta towarzyszącego osobie, wspieranej przy wykonywaniu czynności

• Wsparcie edukacyjne - dostosowanie form, środków i metod pracy na miarę indywidualnych potrzeb osoby wspieranej w procesie edukacji (Reforma systemu kształcenia 1998)

Mechanizm uczenia się:

• Percepcja

• Opracowywanie

• Wykonanie

• Informacja dydaktyczno-wychowawcza

Percepcja:

• Spostrzeganie

• Uwaga

• Pamięć

Opracowanie:

• Myślenie

• Mowa

Wykonanie:

• Procesy manualne

• Procesy mechaniczne

• Mowa

Procesy instrumentalne (Czy i w jakim stopniu jest w stanie się uczyć?)

• Spostrzeganie

• Uwaga

• Pamięć

• Myślenie

• Mowa

• Procesy manualne

• Procesy motoryczne

Procesy kierunkowe (Czy i w jakim stopniu dziecko chce podjąć uczenie się?)

• Motywacja uczenia się

• Potrzeba osiągnięć

• Procesy emocjonalne

• Procesy wolicjonalne

Uskrzydlenie - stan ucznia przy wykonywaniu danego zadania, które jest na miarę jego możliwości i sprawia mu radość

Harlock wychodzi z założenia, że zainteresowania kształtują się na podłożu doświadczeń, wypływających z rodzaju uczenia się:

• Uczenie się metodą przypadkowych prób i błędów, gdy jest połączone ze wskazówkami osoby kompetentnej

• Uczenie się poprzez identyfikację z osobami lubianymi i kochanymi

• Pod wpływem porad i instrukcji udzielanych przez osobę, która potrafi ocenić zdolności dziecka

W procesie uczenia się można wyróżnić 4 fazy:

• Początek żmudny i ciężki

• Okres szybkich postępów

• Pozorny zastój bez wyraźnych postępów

• Okres szybkich postępów, który z czasem przechodzi w zastój

Przebiegi i efekty oddziaływania pedagogicznego w pracy z dziećmi niepełnosprawnymi, szczególnie powinno spełniać założenie korzystnego dopasowania do możliwości dziecka tego, czego jest nauczane, jak jest nauczane i w jakim dla niego czasie rozwojowym treści te są mu przekazywane.

Należy zadbać o możliwie pełne, ale i racjonalne wykorzystanie sił dziecka:

• Nie można marnować sił dziecka na uczenie się treści zbędnych, ale także treści, które aktualnie są poza zasięgiem możliwości poznawczych

• Nie można zmuszać do wysiłku dziecka niepełnosprawnego, gdy nie jest jeszcze gotowe sprostać procesowi edukacji

Wskazania dydaktyczne:

• Wzbudzanie ciekawości poznawczej dziecka

• Wielozmysłowe poznanie

• Systematyczne, zróżnicowane powtarzanie

• Dostosowanie tempa uczenia się do możliwości intelektualnych, stanu zdrowia dziecka

• Ukazanie możliwości zastosowania wiedzy i umiejętności

Zasady dydaktyki specjalnej (J. Pańczyk):

• Zasada rozbudowania potrzeby poznawczej uczniów

• Zasada racjonalnego doboru treści programowych do możliwości psychicznych uczniów

• Zasada polisensorycznego poznawania przez uczniów

• Zasada kompensowania brakujących zmysłów, wyrównywania powstałych luk w zakresie wiedzy uczniów

• Zasada maksymalnego aktywizowania uczniów

• Zasada podwyższania pozytywnego stanu emocjonalnego uczniów

• Zasada częstego osiągania sukcesów przez uczniów

• Zasada dominacji wzmocnień pozytywnych nad negatywnymi

• Realny optymizm nauczyciela wynikający z osiągnięcia pozytywnych efektów w opanowaniu wiedzy i umiejętności przez uczniów

• Zasada wspomagania specjalistycznego i technicznego uczniów

Trzy prawa uczenia się (Thorndike):

• Prawo gotowości - mobilizujemy nie tylko zasadnicze operacje myślowe i motoryczne, lecz także inne mniej związane z zadaniem

• Prawo ćwiczenia - stosowanie pewnych czynności i operacji w powtarzających się sytuacjach wywołuje ten sam sposób reagowania na nie

• Prawo efektu - jeżeli wykonywaniu zadania towarzyszy przyjemność to związek między bodźcem, a reakcją będzie utrwalony szybciej i trwalej, jeżeli wystąpi stan przykrości, to rozwiązanie zadania będzie osłabione

Dydaktyka specjalna - jakie są nazwy bliskoznaczne?:

• Dydaktyka defektologiczna - termin nie powinien być stosowany zamiennie, gdyż defekt oznacza trwałe uszkodzenie lub nieodwracalny brak lub ułomność

• Deksiodydaktyka - dotyczy rozwoju ludzkich możliwości, zdolności, które potencjalnie zawsze istnieją i wobec tego stwarzają realne szanse uzyskiwania określonych standardów rozwoju i przygotowywania dożycia

• Ortodydaktyka

• Dostosowanie procesu nauczania do specyficznych potrzeb i psychofizycznych właściwości jednostek odbiegających od normy

• W procesie nauczania uczniów niedostosowanych społecznie, wyrównywanie aspołecznych potrzeb uczniów

• Dydaktyka rewalidacyjna - pełne przywrócenie do stanu zdrowia

• Dydaktyka rehabilitacyjna

• Przywrócenie do życia w społeczeństwie mimo istniejącej niepełnosprawności

• Surdo, oligo tyflo, pedagogika terapeutyczna

Rehabilitacja - proces celowy, zorganizowany, indywidualnie zróżnicowany

• Wyznacza

• Jakość życia osób niepełnosprawnych

• Obejmuje

• Spełnianie zadań rozwojowych

• Kształtowanie sprawności, zdolności przystosowawczych

• Wzmacnianie, dynamizowanie sił rozwojowych

• Umożliwia

• Adaptację do stanu wynikającego z niepełnosprawności

• Skuteczniejsze porozumiewanie się

• Spełnianie potrzeb

• Wzmacnianie poczucia własnej wartości

• Osiągnięcie odpowiedniego do niepełnosprawności zakresu samodzielności, niezależności

Ustawa o rehabilitacji:

Rehabilitacja osób niepełnosprawnych oznacza zespół działań w szczególności organizacyjnych, leczniczych, pedagogicznych, technicznych, szkoleniowych, edukacyjnych i społecznych, zmierzających do osiągnięcia przy aktywnym uczestnictwie tych osób, możliwie najwyższego poziomu funkcjonowania, jakości życia i integracji społecznej

Podstawy rehabilitacji człowiek uczy się przez całe życie  Rehabilitacja to proces nie tylko „tu i teraz”

Siły rozwojowe są w człowieku  Autorehabilitacja

Człowiek stanowi jedność ciała i umysłu, przeszłości i teraźniejszości  Rehabilitacja holistyczna

Nie same liczby mówią o człowieku  Wychodzenie poza stereotypy

Temat: Zooterapia (animaloterapia).

Początki:

• 1792 - Anglia, William Tuke

• II wojna światowa

Początki terapii z udziałem zwierząt:

• Boris Lewison - terapia dzieci z autyzmem z udziałem zwierząt

Pierwsze organizacje:

• 1968, Francja - Towarzystwo Studiów Psychosocjologicznych i Medyczno-Pedagogiczny nad Relacjami Dzieci Zdrowych i Nieprzystosowanych ze Zwierzętami Domowymi

• 1977, USA - Delta Society

• 1984, Anglia - organizacja Pets as Therapy

Gałęzie zooterapi:

• AAA - zajęcia z udziałem zwierząt

• AAT - terapia z udziałem zwierząt

• AAE - edukacja z udziałem zwierząt

Rodzaje terapii z udziałem zwierząt

Dogoterapia:

• Metoda rehabilitacji, w której odpowiednio przeszkolony Pies-terapeuta wspomaga w wieloprofilowym usprawnianiu

• Maria Czerwińska, 1998

Jakich problemów dotyczy?:

• ADHD

• Autyzm

• Zespół Downa

• MPD

• Trudna młodzież, więźniowie, narkomani

• Osoby starsze

Co daje?:

• Stymuluje zmysły

• Wyzwala spontaniczne reakcje

• Doskonali sprawność ruchową

• Wzbogaca słownictwo

• Uczy samodzielności, odpowiedzialności

• Wycisza, uspokaja, relaksuje

Felinoterapia:

• Kot

• Dla ludzi z alergią na psy

• Odwraca uwagę od choroby, redukuje stres, uspokaja

Onoterapia:

• Osiołki

• Dysfunkcja wzroku

• Uszkodzenia neurologiczne

• NI

• Wady ortopedyczne

• Zaburzenia psychiczne

• Wodogłowie, przepuklina oponowo-rdzeniowa

Delfinoterapia:

• Zanik mięśni, urazy kręgosłupa, nerwice, autyzm, zespół Downa

• Wiązki ultradźwięków przenikające przez ciało ludzkie

Podstawy teoretyczne:

• Psychologia humanistyczna

• Naturalizm

• Behawioryzm

• Progresywizm

Naturalizm:

• Wykorzystywanie naturalnych praw rozwoju

• Wszystko w przyrodzie ma swój własny czas - okresy sensytywne

• Dziecka jako byt godny szacunku, zainteresowania i prowadzenia nad nim różnych badań

• Wychowanie dziecka powinno być dopasowane do poziomu na jakim ono się znajduje

• Wszystko wychodzi doskonałe z rąk twórcy, wszystko wyradza się w rękach człowieka

• „Oczekując na to, by medycyna potrafiła wyleczyć, będziemy starali się zrobić wszystko by dzieci mogły skorzystać z dobrodziejstw wychowania.” (E. Seguin 1883)

• „Nauczyciel musi stać się bierny, aby dziecko mogło stać się aktywne” (M. Montessori)

• „Od dziecka samego należy uczyć się metod wychowawczych, przez dziecko doskonalić teorię a praktykę wychowawcy” (M. Montessori)

• „Każda niepotrzebna pomoc jest przeszkodą w rozwoju” (M. Montessori)

Behawioryzm (rola dziedziczności i środowiska):

• Wiara w znaczenie dojrzewania - człowiek rozwija w sobie te umiejętności, do których został stworzony

• Moc środowiska - rozwój człowieka zależy od tego, jak jest on nauczany, kształtowany przez innych ludzi

• Własna aktywność - podejmując różne rodzaje działań zdobywamy różne doświadczenia

• „Jeśli chcemy ukształtować doskonałego człowieka, musimy na początku ukształtować doskonałe środowisko.”

• F (Zachowanie) = F (Środowisko)  F(Genetyka)

• Modyfikacja zachowań

• Wzmacnianie instrumentalne

• Wczesna stymulacja rozwojowa

Program Skeelsa Skodacka

• W sytuacji, gdy dziecko rozwija się w warunkach deprywacji rozwojowych jego iloraz inteligencji może obniżyć się o 20 pkt.

• W sytuacji optymalnych warunków rozwojowych rozwój dziecka może podwyższyć się o 20 pkt.

Program Hebera:

• U dzieci z ryzyka NI istnieje potrzeba prowadzenia stymulacji rozwojowej, nie tylko w okresie wczesnym (0-6 lat), ale także w okresie rozwojowych (do 18 r. ż.)

Psychologia humanistyczna:

• „Każda osoba ma coś do zaoferowania światu”

• Człowiek jest indywidualnością

• Naturą człowieka jest rozwój

• Siły rozwojowe tkwią w człowieku

• Człowiek jest z natury dobry

Filozofia spotkania Martina Bubera:

• Podstawowym fenomenem egzystencji ludzkiej jest bycie człowieka z człowiekiem

• Potrzeba zmiany podejścia do osoby niepełnosprawnej

• Z relacji ja-ono musimy przejść na relację ja-ty

• Znaczenie szczególne ma wychowanie otoczenia osoby niepełnosprawnej

• Do spotkania dwóch jest potrzebna gotowość obu stron

„Zdolność do miłości jest struną, na której każdy człowiek wygrywa swoją religię.”

(J. S. Tischner)

Nauczyciel

Uczeń

Zadanie rozwojowe

Środ. Społ.

Ś. rodzinne

Szkoła

Klasa

u

z

n

Przetwarzanie

Cierpliwość

Zorganizowanie

Empatia

Biegłość pedagogiczna

Konsolidacja

Oddalony rozwój

Najbliższy rozwój

Aktualny rozwój

---