Teoretyczne podstawy pedagogiki specjalnej.
Pedagogika specjalna w aspekcie historycznym. 11.10.2011
Literatura:
1. Pedagogika specjalna (red.) W. Dykcik UAM Poznań 2006
2. Tendencje rozwoju pedagogiki specjalnej. Osiągnięcia naukowe i praktyka, Poznań, 2010
3. Specjalne potrzeby edukacyjne, MEN, 2011
4. J. Obruchowska „Dziecko niepełnosprawne w rodzinie” Poznań
DO PRZYGOTOWANIA:
Oligofrenopedagogika część III, „szczegółowe dziedziny pedagogiki specjalnej – 1 (na trzeci wykład) pedagogika osób z lekkim upośledzeniem umysłowym, umiarkowanym, znacznym i głębokim upośledzeniem umysłowym ETIOLOGIA (PRZYCZYNY), FENOMENOLOGIA (CHARAKTERYSTYKA), TERAPIA, EDUKACJA, REHABILITACJA, WCZESNE WSPOMAGANIE ROZWOJU
Surdopedagogika – zajmuje się osobami niedosłyszącymi i niesłyszącymi (czwarty wykład)
Tyflopedagogika – zajmuje się osobami niedowidzącymi i niewidzącymi
Pedagogika terapeutyczna – pedagogika terapeutyczna dzieci przewlekle chorych
Pedagogika dzieci głuchoniewidomych
Pedagogika osób z niepełnosprawnością ruchową
Pedagogika osób z dysfunkcją narządu ruchu
MPD [mózgowe porażenie dziecięce]
Pedagogika osób odmiennych somatycznie
Pedagogika osób z trudnościami w uczeniu się ADHD, dysleksja rozwojowa
Pedagogika osób z zaburzeniami mowy (logopedia)
Neurologopedia
Pedagogika dzieci z autyzmem i zespołami psychozopodobnymi (autyzm a choroba Aspergera)
Pedagogika osób z upośledzeniami sprężonymi (z upośledzeniami wielozakresowymi)
Pedagogika osób niedostosowanych społecznie (resocjalizacja)
Pedagogiczne problemy funkcjonowania osób w podeszłym wieku (gerontologia specjalna)
Pedagogika osób zdolnych i uzdolnionych
Przygotować: ETIOLOGIA, TERAPIA, EDUKACJA, REHABILITACJA, FENOMENOLOGIA
Pedagogika specjalna – to teoria i praktyka wychowania jednostek upośledzonych, przy czym praktyka wyprzedziła tu w czasie teorię. W Polsce praktyczna działalność pedagogiczna obejmująca dzieci upośledzone (głuche, potem niewidome i moralnie zaniedbane) zaczęła się w XIX wieku (Instytut Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie w 1817 roku). W 1917 zorganizowano nauczanie upośledzonych umysłowo. Były to działania wyizolowane, koncentrujące się na usprawnianiu dzieci jednej kategorii upośledzeń. Całościowe ujęcie problemów wszystkich upośledzonych zaprezentowała dopiero M. Grzegorzewska (1866 – 1928) – twórczyni polskiej pedagogiki specjalnej.
Podstawowa sformułowana przez nią teza mówiła o konieczności globalnego spojrzenia na wpływ odchyleń od normy. Człowieka traktowała jako psychofizyczną całość. Każde uszkodzenie powoduje zaburzenie funkcjonowania całego organizmu. Braki, zaburzenia nie pozwalają na wszechstronne przeżywanie zjawisk, dostępne dla zdrowych. Występuje zubożenie doświadczeń (poznawczych, uczuciowych), co utrudnia twórcze ustosunkowanie się do otoczenia w powszechnie dostępnych zakresach, zmniejsza sprawność, wpływa na niepełnowartościowość wykonywanej pracy. Ta sytuacja staje się źródłem samopoczucia, braku perspektyw, poczucia nieprzydatności i skłonności do przeżywania ujemnych stanów uczuciowych.
Zjawisko dezintegracji ogólnego funkcjonowania człowieka niezależnie od przyczyny, która zadziałała uszkadzająco stanowi wspólne podłoże reakcji dla wszystkich jednostek odchylonych od normy.
Nowo utworzoną przez M. Grzegorzewską dyscyplinę nazwała „pedagogiką specjalną” – jako jeden z działów pedagogiki ogólnej. Określenie „specjalna” wskazywało na pewne odrębności, dotyczące celu i metod działania, a więc – całego warsztatu pracy. M. Grzegorzewska opracowała teoretyczne podstawy, określiła przedmiot, zakres i cel założenia metodologiczne, stosunek do innych nauk oraz wskazania dla praktycznej działalności.
Charakterystyczną cechą szkoły naukowej M.Grzegorzewskiej było łączenie teorii i praktyki, badania i działania. Pedagogika jako dziedzina teoretycznej refleksji według M. Grzegorzewskiej integralnie wiązała się z pedagogiką jako terenem praktyki wychowawczej, podobnie jak medycyna związana jest z praktyką lekarską.
Po studiach w Brukseli i Paryżu w 1918 roku w artykule pt. „O konieczności zorganizowania specjalnego szkolnictwa dla dzieci anormalnych w Polsce”. Pracując w ówczesnym Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego organizowała szkolnictwo specjalne na terenie całego kraju.
W 1922 roku stworzyła pierwszą tego typu szkołę w Europie – placówkę kształcącą kadry dla tego szkolnictwa – Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej, którym przez 45 lat pracowała. W 1924 roku założyła czasopismo „Szkoła Specjalna” redagując je przez ponad 40 lat. Przez pewien czas pracowała jako nauczycielka szkoły specjalnej i opracowała specjalną metodę, wzorowaną na metodzie ośrodków zainteresowań Declory’ego, tzw. metodę ośrodków pracy.
W 1957 roku powołano pierwszą w Polsce w Warszawie uniwersytecką katedrę pedagogiki specjalnej pod jej kierownictwem.
M. Grzegorzewska wprowadziła wewnętrzny podział pedagogiki specjalnej na poszczególne specjalności: oligofrenopedagogika (upośledzeni umysłowo), surdopedagogika (głusi), tyflopedagogika (niewidomi), pedagogika resocjalizacyjna (niedostosowani społecznie) i pedagogika terapeutyczna (kalecy i chorzy).
Jako podstawowe kierunki działań rewalidacyjnych wymienia:
Szukanie optymalnych metod kompensacji sposobów kontaktu ze światem zewnętrznym
Usprawnianie możliwie wszystkich nietkniętych przez upośledzenie funkcji
Korekturę niesprawnie działających narządów upośledzonych
Dostarczanie właściwie dobranych urządzeń i aparatów wzmacniających resztki upośledzonych czynności
W rewalidacji uważała, że niezwykle ważną rolę odgrywa stosunek do własnego kalectwa, jego „dynamizm adaptacyjny”, czyli dążenie do przezwyciężenia utrudnień, na jakie napotyka w procesie społecznej adaptacji. W osiągnięciu takiej postawy powinno pomóc środowisko, głównie rodzinne. Uważała, że dla realizacji tych zadań muszą być spełnione warunki. Podstawowy dotyczy nauczyciela, który powinien być człowiekiem, który kocha ludzi, wszystkich, w życiu kieruje się ich dobrem a u upośledzonych potrafi ujawnić i rozwinąć ich niezwykłe człowieczeństwo – „nie ma kaleki – jest człowiek”. Rozważaniom pedentologicznym poświęciła „Listy do młodego nauczyciela.”
Jest to założenie traktowania wychowanka jako podmiotu procesu rewalidacji.
Własny udział człowieka w kształtowaniu swej osobowości i przekształcaniu otaczającego go świata
„w każdym człowieku jest coś pozytywnego” i „nie należy nikogo przekreślać” (M. Grzegorzewska, Listy…)
Metoda ośrodków pracy jest obecnie stosowana w klasach młodszych szkół specjalnych. Nawiązuje do niej współczesna metoda nauczania globalnego obowiązująca w klasach początkowych szkół masowych. Zasada indywidualizacji – podstawowa w pracy z upośledzonymi – również cieszy się coraz większym uznaniem w pedagogice ogólnej.
11. 10. 11.
J. Doroszewska „Pedagogika specjalna” t1, t2. Z testamentu M. Grzegorzewskiej dowiadujemy się o powierzeniu stanowiska Dr Instytutu Pedagogiki Specjalnej Janinie Doroszewskiej. Jako pierwsza w Polsce opracowała najważniejsze zręby systemu funkcjonowania poszczególnych kategorii zakładów związanych z pedagogiką leczniczą.
Kazimierz Kirejczyk - działalność i osobowość K.Kirejczyka znalazła swoje szczególnie pozytywne odbicie w pracach Sekcji szkolnictwa Specjalnego ZG ZNP. ( Od 1924r M. Grzegorzewska ). Organizowano m.in.. kongres, powierzono przez Komitet Ekspertów opracowanie ekspertyzy dotyczącej stanu i sytuacji w szkolnictwie specjalnym.
Drugi kierunek jako działalność to praca nad koncepcją kształcenia specjalnego :
1. Wszechstronnej diagnozy, profilu rozwojowego niepełnosprawnych
2. Powszechnego, bezpłatnego kształcenia specjalnego na poziomie podstawowym
3. Zróżnicowanego przygotowania zawodowego
4. Zatrudnienia w adekwatnych od ich możliwości zawodach
Już na przełomie lat 60-80tych pisał o potrzebie nauczania integracyjnego dla głuchych i słyszących, i upośledzonych umysłowo.
Kształcenie pedagogów specjalnych:
- uczyć te dzieci - przekazywać im często specjalnymi metodami wiedzy
- wychowywać – kształtować w nich właściwą postawę wobec siebie, innych
- opiekować się nimi – zapewniać im bezpieczeństwo i zaspokajać potrzeby w stopniu sprzyjającym
ich maksymalnemu rozwojowi i przygotowaniu do życia
- organizować otaczające środowisko
- uświadamiać społeczeństwu istotę niepełnosprawności, rolę profilaktyki, kształcenia specjalnego
Nauczycielowi K. Kirejczyk stawia wysokie wymagania :
1. Posiąść głęboką wiedzę teoretyczną
2. Nabyć doświadczenia praktyczne
3. Ukształtować odpowiednie właściwości osobowościowe
4. Przyswoić sobie umiejętności bezpośredniego kontaktu i współdziałania z ludźmi
Najważniejsze cechy :
1. Miłość do dziecka, przynajmniej bliski z nim kontakt
2. Zrozumienie trudnej sytuacji dziecka niepełnosprawnego i konieczności udzielenia mu pomocy
3. Uzdolnienia pedagogiczne
4. Zainteresowania pedagogiczne
5. Dążenie do doskonalenia swoich umiejętności
Aleksander Hulek ( 1907 – 1982 ) problematyka szeroko rozumianej rehabilitacji, okres doskonalenia trendów alternatywnych, głownie integracyjnych, m.in. ks. Pt. : „Pedagogika rewalidacyjna”, problem uczestnictwa osób niepełnosprawnych w życiu społecznym, możliwość uczestnictwa osób z różnego typu niepełnosprawnością w edukacji masowej , ukazanie szerokich możliwości stosowania systemu integracyjnego, upowszechnienie systemu, intensyfikacja prac nad prawami i miejscem osób niepełnosprawnych w społecznym środowisku i życiu politycznym. Konieczność rozszerzenia prac badawczych i terapeutycznych pedagogika specjalnej. W dokumentach UE następuje odchodzenie od ujęć niepełnosprawności w systemie segregacji, etykietyzacji, statycznej diagnostyki ku humanistycznemu ujęciu człowieka w holistycznych koncepcjach edukacji integracyjnej.