PEDAGOGIKA SPECJALNA

Pedagogika specjalna – dyscyplina naukowa, teoria i praktyka wspierania osób niepełnosprawnych. Nie jest pedagogiką szkolną, lecz całego życia. Ortopedagogika – inna nazwa.

Ma 3 wymiary:

1. Teoretyczny

2. Praktyczny

3. Normatywny – odniesienie się do normy oraz celów naszych działań

Podmiotem pedagogiki specjalnej jest osoba niepełnosprawna niezależnie od wieku, rodzaju i głębokości niepełnosprawności.

Przedmiotem pedagogiki specjalnej są wszelkie działania na rzecz osób niepełnosprawnych (rewalidacja, rehabilitacja, edukacja, terapia tworzenia prawa, opracowywanie udogodnień technicznych, itd.)

Klasyczny podział na subdyscypliny:

1. Pedagogika niepełnosprawnych intelektualnie (oligofrenopedagogika) – najobszerniejszy dział

2. Surdopedagogika – osoby z wadą słuchu

3. Tyflopedagogika – osoby z wadą wzroku
   Czarna ślepota – ślepota medyczna

4. Pedagogika terapeutyczna – osoby przewlekle chore, niepełnosprawne ruchowo

5. Pedagogika resocjalizacyjna – osoby nieprzestrzegające norm społecznych i obyczajów

6. Pedagogika korekcyjna (terapia pedagogiczna) – dotyczy dzieci i młodzieży w wieku szkolnym mających problemy z opanowaniem technik szkolnych

7. Pedagogika niepełnosprawności sprzężonych (wielorakich)

Poza klasycznym podziałem:

1. Logopedia

2. Wczesne wspomaganie rozwoju

3. Andragogika specjalna – pedagogika specjalna osób dorosłych

Na pedagogikę specjalną składa się wiele dyscyplin, jest wielodyscyplinowa

1922 – Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej

1976 – Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej

2000 – Akademia Pedagogiki Specjalnej

Ortopedagogika – zastępuje termin pedagogiki specjalnej

Ortodydaktyka – dydaktyka szkoły specjalnej

Dyfektologia – Rosja, termin ma wymiar wyłącznie historyczny

Upośledzenie

Osoba specjalnej troski – wymyślone przez rodziców

Szkoły, przedszkola życia

Krajowy komitet pomocy dzieciom specjalnej troski

Rehabilitacja – fizyczne wspieranie osób niepełnosprawnych

Rewalidacja – termin typowo Polski, dotyczy bardziej edukacji

Kompensaja – najważniejsze „naprawcze” działanie w pedagogice specjalnej. Ma wiele szczebli, etapów, wymiarów

Komórka psychobiologiczna

Komórka społeczna

Załamanie procesu kompensacji

FILM „DZIECI GAI”

Starożytność:

• Występowała większość niepełnosprawności współczesnych (kretynizm, zespół downa, niepełnosprawność wzrokowa i ruchowa)

• Zazwyczaj uśmiercano niepełnosprawne dzieci w całym starożytnym świecie (nie tylko w Sparcie)

• Wypowiedzi:

- Homer – „Niewidomy czy ociemniały”

- Hefajstos – „Kulawy” – niepełnosprawny ruchowo, mityczny niepełnosprawny Bóg

- Arystoteles – „Ma obowiązywać prawo aby nie chować żadnej kaleki”

• Zwyczaj nie dawania życia dzieciom (zaprzestano z nastaniem chrześcijaństwa)

• Nie można przenosić dzisiejszych standardów na tamto

Średniowiecze:

• Stosunek do niepełnosprawnych kształtowany przez kościół i religię

• Rola zakonów jako pierwszych opiekunów niepełnosprawnych

- Infimie – powstały w związku z wyprawami krzyżowców, nie ze względu na opiekę nad niepełnosprawnymi

- Jałmużnicy

• Niepełnosprawni jako „ludzie marginesu” (Br. Geremek)

• Stosunek do ludzi marginesu (od litości do szubienicy)

• Niewidomi zawsze mieli lepszą sytuację niż inni niepełnosprawni

• Cystersi – zakonnicy, wymyślili język migowy

• 1351 ordans Jana Dobrego (niepełnosprawni wyłączeni z „ludzi marginesu”, nazwani, uprawnienia m.in. do żebrania)

• Szpital/szpital generalny główna instytucja opieki nad (m.in.) niepełnosprawnymi

• Początki Wielkiego zamknięcia – próba odizolowania od marginesu

Niepełnosprawni – Odrodzenie/Oświecenie

• Ludwik Vives (1492-1540) – krytyka kościoła, który chce się wzbogacić na biednych, opiekę nad biednymi powinno przejąć państwo

- „O życiu duszy” – początki psychologii empirycznej (introspekcyjnej)

- „O wspieraniu ubogich” – hasła świeckiej opieki nad „ubogimi, kalekami i sierotami”

• Andrzej Frycz Modrzewski „O obyczajach” – poglądy podobne do Vivesa, jednakże oprócz tego proponuje stworzyć urząd dozorców ludzi ubogich

• Jan Amos Komeński (1492 – 1540)

- „Wielka dydaktyka. Sztuka uczenia wszystkich wszystkiego”

- postulat powszechnego kształcenia (dla wszystkich) „A nie znajdziesz takiego ubóstwa umysłu, by wykształcenie nie przyniosło mu żadnej w ogóle poprawy”

Oświecenie

• 1770, Paryż, Micheal De Leppe – pierwsza szkoła dla głuchoniemych (metoda naturalna – głuchoniemi powinni posługiwać się językiem migowym)

• 1784, Paryż, Valentin Hauy – pierwsza szkoła dla niewidomych

• 1778, Lipsk, Samuel Heinicke – szkoła dla głuchoniemych (metoda oralna – głuchoniemi powinni posługiwać się językiem dźwiękowym)

Oświecenie – Wielka Rewolucja Francuska (1789)

• Filip Pinel – nowoczesna psychiatria, oddzielnie idiotyzmu od choroby psychicznej, podział np. umysłowo, terapia zajęciowa

• Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (1793) – państwo opiekuje się potrzebującymi, uwięzienie tylko w wyniku postulatu sądowego (koniec ery Wielkiego Zamknięcia)

• 1779 Hofwyl, Philip Fellenberg zał. Pierwszy zakład resocjalizacyjny

Wiek XIX

• 1817, Dania – Obowiązek szkolny dla głuchoniemych

• Progresywizm pedagogiczny a rozwój systemu kształcenia specjalnego – szkoła nie odpowiada na ówczesne zapotrzebowanie społeczne (szkoła tradycyjna)

• Pedagogia, nauka o dziecku (psychometria) Międzynarodowy Fakultet Pedagogiczny

Wielcy uczeni a pedagogika specjalna:

• Maria Montessori (1870-1952) – terapia osób niepełnosprawnych umysłowo

• Ovidiusz Jan Decroly (1871-1932) – metoda ośrodków zainteresowań

• Alfred Adler (1870-1937) – jeden z twórców ówczesnej resocjalizacji/profilaktyki – poradnie rodzinne

• Sergiusz Hessen (1887-1950) – nigdy nie zajmował się niepełnosprawnymi, współpracował z M. Grzegorzewską, jest autorem krytycznych analiz dotyczących praktyki pedagogicznej (specjalnej) w PL

• Józefa Joteyko (1886-1928) – współpracownica M. Grzegorzewskiej, jedna z twórczyń pedologii, psychometrii, założycielka i dyrektorka międzynarodowej wyższej szkoły Fakultet Pedagogiczny w Brukseli, nauczyciel szkoły specjalnej musi mieć pewną konkretną wiedzę

Pedagogika specjalna (lecznicza) jako nauka:

• 1921 Katedra Pedagogiki Leczniczej na Uniwersytecie w Brukseli, Ovidiusz Jan Decroly

• 1925 Fakultet Defektologiczny, Uniwersytet Moskiewski

• 1931 Katedra Pedagogiki Leczniczej, Uniwersytet w Zurychu (H. Hanselmann)

• 1922 Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej

W Polsce – Ksiądz Jakub Falkowski, I szkoła specjalna dla głuchoniemych i ociemniałych, 1817/18 rok, po roku przeniesiona do Warszawy.

Po odzyskaniu niepodległości powstaje Państwowy Instytut Pedagogiki Specjalnej – I szkoła na świecie która przygotowywała nauczycieli do pracy z dziećmi niepełnosprawnymi, była to szkoła państwowa. M. Grzegorzewska kierowała instytutem, była jego twórczynią – wypracowała program, pozyskała grono profesorów, jednak głównym założycielem było Ministerstwo. Większość dokonań powstawania kolejnych placówek wiąże się z powstaniem instytutu. W tym okresie powstają Laski 1922, zakład dla głuchoniemych i ociemniałych, powstają placówki dla dzieci upośledzonych umysłowo.