PODSTAWY TURYSTYKI - wykłady (opracowanie na zaliczenie) (by Ania z gr.6)

1. Podstawowe pojęcia z zakresu turystyki - standardy statystyczne WTO.

Piramida pojęć - im dane pojęcie wyżej, tym węższy jest jego zakres znaczeniowy

EKO-AGROTURYSTYKA

AGROTURYSTYKA

TURYSTYKA WIEJSKA

TURYSTYKA MASOWA TURYSTYKA ALTERNATYWNA

TURYSTYKA

Turystyka (fr. tour - droga okrężna) - wyjazd niezarobkowy, osoba podróżująca nie pobiera wynagrodzenia w miejscu docelowym; wyjazd poza swoje codzienne otoczenie; celem podróży nie może być chęć osiedlenia się; podróż nie może trwać dłużej niż rok bez przerwy.

Pierwszy raz pojęcia turystyka użył Stendall w powieści „Wspomnienia jednego turysty”.

40 lat później w encyklopedii francuskiej pojawiła się pierwsza definicja turystyki (wolny czas, przemieszczanie).

Turystyka jako zjawisko masowe pojawiła się pod koniec XIX w. Na świecie 1841r. -pierwsza wyprawa zorganizowana przez Thomasa Cooka - Wlk. Brytania; w Polsce 1873r. - powstanie Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

Rozwój turystyki nastąpił w gospodarce kapitalistycznej (pojawienie się grupy kapitalistów i robotników), natomiast największy jej rozkwit w latach 50-tych XX w.

Turystyka jest zjawiskiem interdyscyplinarnym.

1991- konferencja w Ottawie - ONZ (komisja do spraw turystyki) i WTO wprowadziły jednolite pojęcia obowiązujące we wszystkich krajach członkowskich.

** Turystyka obejmuje całość powiązań i zjawisk, które się pojawiają wskutek zmiany miejsca i w związku z wynikającym z tego pobytem osób, przy czym dla osób tych nowe miejsce pobytu nie jest ani stałym miejscem zamieszkania, ani miejscem pracy (C. Kaspar).

** Wg WTO turystyka obejmuje ogół czynności osób, które podróżują i przebywają w celach wypoczynkowych, służbowych lub innych nie dłużej niż rok bez przerwy poza swoim codziennym otoczeniem

** Wg Brytyjskiego Towarzystwa Turystycznego: turystyka obejmuje wszystkie czynności związane z czasowym krótkotrwałym przemieszczaniem się osób do miejsc docelowych poza miejscami, gdzie normalnie mieszkają i pracują, oraz pobytem w tych miejscach.

**W turystyce funkcję popytu spełnia ruch turystyczny, natomiast funkcję podaży - sfera obsługi ruchu turystycznego, oparta na środkach materialnych i organizacyjnych, tworzących szeroko rozumianą gospodarkę turystyczną

Ruch turystyczny = odwiedzający + popyt

Turystyka = ruch turystyczny + podaż

Turystyka masowa - duże grono odbiorców, silnie oddziaływuje na środowisko naturalne i kulturalne

Turystyka alternatywna - wąskie grono odbiorców, kwalifikacje, jak najmniejsze oddziaływanie na środowisko naturalne i kulturowe. Turystyka alternatywna w odróżnieniu od masowej, jest procesem sprzyjającym rozwojowi sprawiedliwych, równoprawnych dla członków różnych społeczności, twórczych form podróży, gdzie się dąży do znalezienia rozwiązań prowadzących do wzajemnego zrozumienia, solidarności i równości między zaangażowanymi stronami. Główna idea - poszukiwanie kontaktu z ludnością autochtoniczną. Jako podstawę tej motywacji wymienia się dążenie turystów do poznania kultury odwiedzanego kraju czy regionu, jego historii, gospodarki i sposobu życia mieszkańców. Ważne jest zaspokajanie potrzeb różnych grup ludności i troska o interesy mieszkańców terenów odwiedzanych przez turystów oraz ochrona wartości rodzimej kultury odwiedzanych zbiorowości.

Turystyka wiejska - na terenach wiejskich administracyjnie. Jest to turystyka wakacyjna, oznacza spędzanie czasu wolnego w środowisku wiejskim. Cechą charakterystyczną tego środowiska jest odpowiedni charakter jego zabudowy i krajobrazu (hoteliki, pensjonaty, schroniska, prywatne domy letniskowe, pokoje gościnne, małe kempingi zlokalizowane w obrębie wsi).

Agroturystyka - świadczenie usług turystycznych w czynnym gospodarstwie rolnym, zwolnione z podatku w celu zaktywizowania rolników do czynnego zarobku. W Polsce - ok. 4000 gospodarstw agroturystycznych. Jest to rodzaj turystyki wiejskiej, związany z pobytem w gospodarstwie wiejskim dotyczy różnych form spędzania czasu wolnego, usług turystycznych świadczonych w obrębie gospodarstwa rolnego. Jest ona ściśle związana z rolnictwem i funkcjonującym gospodarstwem rolnym; produkcja roślinna i hodowla zwierząt stanowią jedną z atrakcji agroturystyki.

Ekoagroturystyka - turystyka w gospodarstwach ekologicznych (ok. 1% wśród gospodarstw agroturystycznych)

Podróżny - każda osoba, która przemieszcza się w różnych celach między 2 krajami lub 2 miejscowościami.

Odwiedzający - podróżny przemieszczający się w celach wypoczynkowych na nie więcej niż 12 miesięcy, z wyłączeniem zamiaru osiedlenia się i zarobku, pomiędzy 2 krajami lub miejscowościami. Odwiedzający dzielą się na 2 grupy:

• odwiedzający jednodniowi (wycieczkowicze)

• turyści

Turysta - każda osoba, która korzysta w odwiedzanym kraju lub miejscowości z co najmniej jednego noclegu w obiektach zakwaterowania zbiorowego i kwaterach prywatnych. Pozostali to odwiedzający jednodniowi.

Do turystów NIE zaliczamy:

• emigrantów i imigrantów ani rodzin, które ich odwiedzają

• załóg statków

• osób przejeżdżających przez dany kraj tranzytem

• przedstawicieli służb dyplomatycznych i konsularnych

• oficerów i żołnierzy w akcjach i manewrach poza krajem

• nomadów i koczowników

• mieszkańców terenów przygranicznych, którzy pracują za granicą

• osób, które wyjeżdżają do innego miasta w celu osiedlenia się lub w celach zarobkowych

• osób oddelegowanych do innych miast w związku z pracą

• więźniów

• osób bezdomnych

• osób, które jadą się kształcić

** Pierwszą definicję turysty zagranicznego przyjęła w 1937r. Rada Ligii Narodów. Turysta - każda osoba podróżująca przez czas trwający 24 godziny, lub więcej, w kraju nie będącym krajem jej stałego zamieszkania. Wg tej definicji za turystów uważano osoby:

• podróżujące dla przyjemności, w celach rodzinnych, zdrowotnych i innych

• udające się na zebrania lub jako reprezentanci w sprawach naukowych, administracyjnych, dyplomatycznych, sportowych, itp.

• podróżujące w celach handlowych

• uczestników rejsów morskich, nawet gdy czas ich pobytu nie przekraczałby 24 godzin

Natomiast nie uważano za turystów osób:

• przebywających w celach bezpośrednio zarobkowych

• mających na celu zamieszkanie na stałe w danym kraju

• przebywających w strefie przygranicznej i tam zatrudnionych

• jadących tranzytem bez zatrzymania się

• studentów i młodzieży przebywającej w pensjonatach i szkołach

** Wymienioną definicję (z niewielkimi poprawkami) przyjał po II WŚ Międzynarodowy Związek Oficjalnych Organizacji Turystycznych (MZOOT). Została ona przyjęta przez wiele krajów.

** Na konferencji ONZ w Rzymie w 1963r., podczas której dyskutowano zagadnienia turystyki i podróży międzynarodowych, zdecydowano, że termin „turysta“ powinno się zamienić na słowo „gość“, „odwiedzający“. Odwiedzający to każda osoba, która przebywa w odwiedzanym kraju niezależnie od powodów odwiedzin, z wyjątkiem dotyczących zatrudnienia w tym kraju. Wszystkich turystów podzielono na turystów i wycieczkowiczów. Turyści są to goście, którzy w kraju czasowego pobytu spędzili przynajmniej jedną noc w jego bazie hotelowej w celach: wypoczynkowych, leczniczych, krajoznawczych, religijnych, sportowych, służbowych, rodzinnych, społecznych, politycznych, itp. Wycieczkowiczami zaś są odwiedzający dany kraj, którzy w nim spędzili mniej niż 24 godziny i nie korzystali z bazy hotelowej tego kraju. Motywy podróżowania są wspólne dla wycieczkowiczów i turystów i obejmują: wypoczynek, interesy, zdrowie, studia, zjazdy, wizyty u rodziny i znajomych, motywy religijne, sport, inne.

Rzymska definicja turysty z 1963 roku jest próbą stworzenia pewnego jednolitego systemu rejestracji turystów zagranicznych.

** Zalecenia Konferencji ONZ w Rzymie, wzbogacone podczas licznych dyskusji na forum różnych organizacji międzynarodowych i regionalnych, znalazły rozwinięcie w publikacji WTO z 1993 roku pt. Terminologia turystyczna. Wyróżniono 2 kategorie podróżnych: „odwiedzających“ i „innych podróżnych“. Odwiedzający to każda osoba podróżująca do miejscowości znajdującej się poza jej codziennym otoczeniem na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, jeżeli podstawowym celem podróży nie jest podjęcie działalności zarobkowej wynagradzanej w odwiedzanej miejscowości. Odwiedzający podzieleni zostali na międzynarodowych i krajowych (obie grupy obejmują turystów-osoby, które zatrzymują się na co najmniej 1 noc i odwiedzających jednodniowych-osoby, które nie korzystają z zakwaterowania w odwiedzanym miejscu).

Grupy celów turystycznych:

• wypoczynek, rekreacja, wakacje

• odwiedziny u krewnych i znajomych

• sprawy zawodowe, interesy

• cele zdrowotne

• cele religijne, pielgrzymki

• inne

Ruch turystyczny:

• wg Międzynarodowej Akademii Turystyki w Monte Carlo: podróże podejmowane dla przyjemności, wypoczynku lub leczenia - pieszo lub jakimkolwiek środkiem komunikacji. Do ich zakresu nie należą więc podróże w celach zarobkowych ani w celach zmiany miejsca stałego zamieszkania (osiedlenia się)

• wg M. Boyera: podróże w celach rekreacyjnych, poznawczych, kulturalnych i wychowawczych

Ruch ten ma charakter społeczno-kulturalny, jest to ruch dobrowolny i czasowy. Obce mu są motywy zarobkowania i osiedlania się w miejscu czasowego pobytu. Ruch turystyczny wywołuje rozległe ekonomiczne skutki, na które wpływają materialne i duchowe potrzeby turystów.

Społeczno-ekonomiczne zjawisko ruchu turystycznego współcześnie jest tworzone przez zbiór podróżnych motywowanych różnymi celami natury społeczno-kulturowej i zawodowej, które zamierzają oni osiągnąć po czasowym i dobrowolnym opuszczeniu miejsca stałego zamieszkania w kraju lub za granicą.

Turystyka jest zjawiskiem znacznie szerszym niż ruch turystyczny

Turystyczne obiekty zakwaterowania zbiorowego - obiekty noclegowe, z góry określona liczba miejsc noclegowych lub pokoi, prowadzone są na zasadach komercyjnych i są pod jednym zarządem. Np. hotele, motele, pensjonaty, campingi, wioski wakacyjne.

Kwatery prywatne - pokoje lub mieszkania udostępnione odpłatnie lub bezpłatnie turystom, dla zaspokojenia ich potrzeb noclegowych.

Zwykłe otoczenie człowieka - wyjazd ma charakter turystyczny, gdy odbywa się poza nie. Miejsce zamieszkania, pracy, nauki i inne miejsce, do których się regularnie udajemy.

PODZIAŁ TURYSTYKI:

O formie turystyki mówimy wówczas, gdy dokonujemy podziału ze względu na podmiot turystyki:

Cecha różnicująca forma

Wiek młodzieżowa, seniorów

Pochodzenie turysty zagraniczna, krajowa, regionalna

Zorganizowanie turystów zorganizowana, niezorganizowana

Ilość turystów indywidualna, grupowa

O rodzaju turystyki mówimy wówczas, gdy dokonujemy podziału ze względu na motywacje podróży:

Motywacje (fizyczne, psychiczne, interpersonalne, rodzaj

Kulturalne, prestiżowe)

Zdrowie zdrowotna

Religia pielgrzymkowa

Kultura kulturowa

Poznanie swoich korzeni etniczna

Ze względu na pochodzenie turysty turystykę możemy podzielić na:

• turystyka krajowa lub regionalna - podróże mieszkańców po własnym kraju lub jego regionie albo podróże po grupie krajów

• turystyka przyjazdowa - przyjazdy do danego kraju osób mieszkających stale gdzie indziej

• turystyka wyjazdowa - wyjazdy mieszkańców danego kraju za granicę

Kategoria turystyki:

• wewnątrzkrajowa - krajowa + zagraniczna przyjazdowa

• narodowa - krajowa + zagraniczna wyjazdowa

• międzynarodowa - zagraniczna wyjazdowa + przyjazdowa

Środki transportu wykorzystywane w turystyce wg WTO:

1. Transport powietrzny (lotniczy):

• regularne połączenia lotnicze

• tanie linie lotnicze

• inne środki transportu lotniczego

Transport drogowy:

• Kolejowy

• Samochodowy : regularne linie autokarowe

Nieregularne linie autokarowe

Prywatne pojazdy samochodowe

Inne środki transportu drogowego (koń, rower)

3. Transport wodny:

• Promy, statki pasażerskie

• Statki wycieczkowe

• Inne śr. transportu (żaglówki, kajaki)

Wybrane rodzaje turystyki

Turystyka krajoznawcza

Turystyka jest drogą do krajoznawstwa, natomiast krajoznawstwo jest środkiem realizacji pozaekonomicznej funkcji współczesnej turystyki.

Pojęcie krajoznawstwo może być definiowane dwojako:

1. ruch społeczny - ściśle związane jest z uprawianiem turystyki (jej różnych form). Celem jest poznanie kraju ojczystego, gromadzenie wiadomości i popularyzowanie ich, a także utrwalanie i pomnażanie zasobów przyrody i kultury

2. zbiór wiadomości o kraju ojczystym, regionie lub danym miejscu. Wiodącą rolę odgrywają tutaj wiadomości z różnych dziedzin: archeologii, historii, geografii, biologii, etnografii, statystyki, ekonomii, itp.

3. W. Lipniacki rozpatruje pojęcie krajoznawstwa w 3 płaszczyznach:

1. W sensie funkcjonalnym - dążenie do najpełniejszego, najwszechstronniejszego poznania ziemi ojczystej

2. W sensie instytucjonalnym - jako ruch społeczny, skupiający działaczy-krajoznawców i ukierunkowujący ich na osiąganie ważnych celów społecznych, a także jako określony system organizacji prac krajoznawczych oraz gromadzenia, przekazywania i wdrażania ich wyników do praktyki społecznej, przede wszystkim w ruchu turystycznym

3. Z punktu widzenia historyczno-socjologicznego krajoznawstwo jest pewną dziedziną kultury, obejmującą całokształt działalności poznawczej oraz utrwalone wyniki tej działalności. Obejmuje ono również wypracowane metody i techniki działalności krajoznawczej, a także instytucje i organizacje prowadzące działalność krajoznawczą oraz tradycje ruchu turystycznego.

Krajoznawstwo spełnia liczne funkcje społeczne:

1. wychowawczą - całość oddziaływań kształtujących rozwój człowieka oraz przygotowujących go do życia w społeczeństwie

2. kształceniową - zdobywanie określonego zasobu wiedzy, umiejętności i sprawności. Ta funkcja powinna być spełniana zarówno w sensie poznawczym jak i praktycznym. Zdobycze współczesnego krajoznawstwa powinny służyć rozwojowi turystyki. Lepsze, dokładniejsze poznanie kraju stwarza podstawę do racjonalnego zagospodarowania turystycznego, rozbudowy ośrodków, wytyczania szlaków, sterowania ruchem turystycznym oraz kształcenia wysoko kwalifikowanych działaczy turystycznych

3. techniczna (instrumentalna) - wprowadzanie zdobyczy krajoznawstwa do realizacji w konkretnych warunkach życia społecznego. Zdobycze krajoznawstwa powinny służyć głównie rozwojowi turystyki

4. rozwojową - praca umysłowa, aktywność społeczna, artystyczna, itd. podejmowana dla własnego rozwoju. Podnoszenie poziomu kultury i rozwój osobowości

5. zaspokajanie potrzeb biologicznych - korzystne warunki środowiska

6. rozwój kulturalny - przyswajanie pożądanych modeli kultury (np. wartościowe spędzanie czasu wolnego)

7. odkrywanie nowych wartości moralnych (konieczność ochrony środowiska), wartości intelektualnych, nowych zainteresowań

Ruch krajoznawczy ma na ogół charakter amatorski

Walory krajoznawcze: środowiska przyrodniczego, dóbr kultury, tradycyjnej kultury ludowej, historii najnowszej i współczesnych osiągnięć człowieka. Wspólną treścią wszystkich grup walorów krajoznawczych jest wypełnienie treściami poznawczymi ruchu turystycznego we wszystkich jego przejawach i formach. Poprzez treści krajoznawcze realizowana jest funkcja wychowawcza turystyki

Turystyka kwalifikowana - turystyka jako forma aktywności zaspokaja poza miejscem stałego zamieszkania potrzeby rozwoju i odnowy sił fizycznych i psychicznych, jak i potrzeby informacyjno-poznawcze. Turystyka kwalifikowana jest to czasowa, dobrowolna zmiana miejsca pobytu i codziennego trybu życia w celu zaspokojenia potrzeby ruchu i wysiłku fizycznego, a także osobistego kontaktu z innym środowiskiem społecznym, przyrodniczym, kulturowym oraz informacyjno-poznawczym. Wymaga przygotowania kondycyjnego i zawodowo-turystycznego. Przestrzenna ruchliwość i zaspokajanie celów krajoznawczych - odróżnia turystykę kwalifikowaną od sportu. Turystyka kwalifikowana zaspokaja minimum aktywności ruchowej znacznie pełniej i wszechstronniej niż jakakolwiek inna forma turystyki. Jest ona nowoczesną formą wypoczynku, tj. regeneracji sił fizycznych i psychicznych. Sprzyja temu okresowa zmiana środowiska społecznego i trybu życia, aktywności intelektualnej i emocjonalnej itp., co również się zalicza do potrzeb podstawowych. Turystyka kwalifikowana pomaga człowiekowi zaspokoić potrzeby poznawcze. Jest ona nośnikiem pewnych wartości społecznych oraz ma wielorakie możliwości wychowawcze (może stanowić element wychowania fizycznego, zdrowotnego, politechnicznego, estetycznego, moralnego, resocjalizującego). Turystykę kwalifikowaną dzieli się na:

• pieszą (nizinną i górską) - uzależniona od sezonu, finansów, doświadczenia, stanu zdrowia np. trekking-forma turystyki wędrownej polegająca na przemieszczaniu się po wyznaczonych trasach, tramping-zwiedzanie ciekawych i odległych geograficznie miejsc przemieszczając się wszystkimi dostępnymi i najtańszymi środkami komunikacji i przy maksymalnie niskim nakładzie finansowym przeznaczonym na noclegi i żywienie

• wodną (kajakową, motorowodną, żeglarską i podwodną)

• narciarską

• kolarską - głównie krajoznawcza

• motorową - mechaniczne środki transportu, jest to głównie turystyka indywidualna

• speleologiczną - zwiedzanie jaskiń, charakter eksploracyjny lub sportowy, specjalistyczny sprzęt. Podział jaskiń: jaskinie turystyczne - dostępne dla wszystkich (Mroźna, Raj); jaskinie turystyczno-speleologiczne - osoby pod opieką przewodnika lub po kursie, dobry stan zdrowia, ograniczona przepustowość tras, czasami otwarte tylko okresowo (Miętusa). W Polsce do ruchu turystycznego udostępniono 17 jaskiń

Turystyka zdrowotna - świadome i dobrowolne udanie się na pewien okres poza miejsce zamieszkania, w czasie wolnym od pracy w celu regeneracji ustroju dzięki aktywnemu wypoczynkowi fizycznemu i psychicznemu.

Turystyka motywacyjna (stymulacyjna) - środek nowoczesnego zarządzania, stosowany dla uzyskania nadzwyczajnych efektów przez nagradzanie uczestników podróżą, która jest konsekwencją osiągnięcia przez nich założonych celów. Łagodzi ona sezonowość w turystyce. Cechy turystyki motywacyjnej:

• podróż motywacyjna powinna się samofinansować

• jest czynnikiem polepszania się stosunków międzyludzkich w danym przedsiębiorstwie

• jest to turystyka grupowa o specyficznych wymaganiach klientów

• udana podróż motywacyjna powinna pozostawić niezniszczalne wspomnienie i składać się z elementów, których nie można zakupić w ramach „normalnej wycieczki”

Turystyka biznesowa - podróże związane z pracą lub interesami zawodowymi podróżującego. Obejmuje: indywidualne podróże służbowe, spotkania grupowe, targi lub imprezy konsumenckie, turystyka korporacyjna. Przeznaczona głównie dla firm, przedsiębiorstw i zakładów pracy. Stanowi 20% ruchu turystycznego

Podróż w interesach jest o wiele mniej czuła na czynnik kosztów niż turystyka pozabiznesowa, bardziej zaś zależy od ogólnych warunków ekonomicznych oraz koniunktury gospodarczej. Intensywność podróży dla interesu podlega również o wiele mniejszym, niż inne podróże turystyczne, wahaniom pod wpływem klimatu. Turystyka biznesowa ma obecnie coraz większe znaczenie ekonomiczne. Stanowi ona też w turystyce międzynarodowej sektor niezwykle trwały i o dyskretnej ale regularnej ekspansji. Cechy charakterystyczne turystyki biznesowej:

• trudno ocenić jej rozmiary w skali międzynarodowej

• nietypowa akwizycja

• odpowiedni standard hotelu oraz zakres usług podstawowych i dodatkowych

• dochodowość i specjalizacja

Turystyka kongresowa - biorą w niej udział przede wszystkim naukowcy, politycy oraz członkowie różnorodnych organizacji zawodowych, sportowych, społecznych, kulturalnych i gospodarczych. Definicyjnie turystyka kongresowa jest podporządkowana biznesowej, praktycznie stanowi samodzielną jednostkę w strukturze rodzajowej turystyki. Wykazuje dużą dynamikę rozwoju. Grupowy, krótkoterminowy i elitarny charakter tego rodzaju turystyki narzuca model jej organizacji i obsługi. Jest źródłem znacznych korzyści ekonomicznych, a decydującą rolę na rynku turystyki kongresowej odgrywa Europa. Ukształtowała się rozbudowana sieć narodowych i międzynarodowych organizacji związanych z turystyką kongresową (m.in. Międzynarodowy Instytut Kongresowy). Rynek kongresów międzynarodowych i narodowych jest źródłem wielu operacji ekonomicznych, z których korzysta społeczność lokalna

Turystyka morska - wszelkie przejawy ruchliwości turystycznej, znajdujące swój wyraz w wycieczkach morskich na statkach wycieczkowych, specjalnie do tego celu przeznaczonych lub liniowych, oferujących wycieczki w sezonach martwych, w uprawianiu turystycznego żeglarstwa morskiego, traktowanego nie jako wyczyn sportowy, lecz forma spędzania czasu, oraz w korzystaniu z wycieczek statkami żeglugi przybrzeżnej. Turystyka morska traktowana szeroko obejmuje też wypoczynek urlopowy w pasie wybrzeża morskiego, łącznie z miastami tu położonymi, a więc turystykę nadmorską.

Turystyka etniczna - jest związana ze zjawiskiem diaspory, czyli rozproszenia narodowości na obczyźnie, albo w wyniku emigracji ludności z własnej ojczyzny albo ukształtowania zbiorowości etnicznej w wyniku zmiany granic państwowych. Niezależnie od stopnia asymilacji określonej diaspory, dla rozwoju turystyki etnicznej ważne są dynamika życia grupy etnicznej i jej wewnętrzna integracja. Podróże etniczne są możliwe jeśli zostały stworzone warunki przestrzegania prawa obywatela do swobodnego łączenia się z rodziną, przyjaciółmi i znajomymi żyjącymi w diasporze oraz prawa człowieka, który żyje w diasporze, do swobodnego kontaktu osobistego z bliskimi w kraju macierzystym lub w kraju urodzenia swych przodków. Turystyka etniczna może kształtować stan świadomości narodowej oraz daje możliwości pozyskiwania nowych źródeł korzyści ekonomicznych dla macierzystych krajów diaspory. Główny cel turystyki etnicznej to poszukiwanie swoich korzeni. Ważne są walory kulturowe, mniejsze znaczenie mają walory przyrodnicze.

Turystyka polonijna - odmiana turystyki etnicznej. Polonia - zbiorowość ludzi o polskim rodowodzie, rozproszona po świecie w sposób trwały, zdolna do określenia swego pochodzenia w przeszłości jako polskiego. W aktywizacji turystycznego ruchu polonijnego ważną rolę do odegrania ma zwłaszcza emigracja lat osiemdziesiątych, czyli ostatnia fala wychodźtwa polskiego. Role turystyki polonijnej w umacnianiu kontaktów z Polonią można upatrywać przede wszystkim na gruncie kontaktów rodzinnych. Duże możliwości rozwoju turystyki polonijnej istnieją w płaszczyźnie kulturalnej. Ważna jest także jej rola w procesie dyfuzji elementów kultury w zakresie turystyki profesjonalnej (lekarze, naukowcy, dziennikarze, nauczyciele, itp.). Turystyka polonijna może stanowić ważne źródło bezpośrednich i pośrednich korzyści ekonomicznych.

Turystyka socjalna - może być rozpatrywana z kilku punktów widzenia:

• prowadzenie taniej bazy turystycznej bez zysku, oferowanie specyficznych usług i zachęcanie do pożądanej aktywności niezależnie od tego, kto tymi obiektami administruje, nawet jeśli podlegają prawom wolnego rynku

• sfera potrzeb ludzi najuboższych, gdzie koszty całkowicie lub częściowo są pokrywane nie przez turystę, lecz przez organizacje lub instytucje, które te wydatki finansują, refinansują lub refundują

• dążenie organizacji związkowych, rodzinnych, młodzieżowych i innych do tego, aby nie dopuścić do całkowitego uzależnienia czasu wolnego pracowników, młodzieży, rencistów, emerytów, itp. od sektora handlowego i aby czas ten nie stał się dodatkowym czynnikiem nierówności społecznej

Cele: umożliwienie wyjazdów urlopowych tym, którym sytuacja materialna nie pozwala na korzystanie z dobroczynnych skutków wypoczynku na warunkach rynkowych oraz stworzenie i rozwinięcie pozadochodowego sektora gospodarki turystycznej, dającego stałe możliwości urzeczywistniania celu pierwszego. Rozwój turystyki socjalnej zależy od polityki społecznej danego państwa, obejmującej kwestie wypoczynku.

Turystyka religijno-pielgrzymkowa - religijna-podejmowana z powodów religijno-poznawczych lub poznawczych nie tylko przez wyznawców danej religii, pielgrzymkowa-podejmowana z powodów religijnych przez wyznawców danej religii. Stanowi 20% ruchu turystycznego (liczba uczestników ruchu religijno-pielgrzymkowego to ok. 220 mln rocznie)

Turystyka kulturalna - ok. 38% wycieczek zagranicznych ma związek z kulturą. Poznanie atmosfery miejsc docelowych, zabytków, itd. Przemieszczanie się osób do miejsc atrakcji kulturowych w celu ich poznania. Turystyka chroni, wzbogaca i popularyzuje dobra kulturalne, kultura zaś inspiruje rozwój turystyki. Jest to turystyka wakacyjna o motywacji kulturalnej. Cechy:

• wycieczki do miejsc o wartości artystycznej i historycznej

• wizyty w muzeach i galeriach

• uczestnictwo w spektaklach artystycznych i innych wydarzeniach kulturalnych

Turystyka weekendowa - wypoczynek świąteczny, krótkotrwały wypoczynek poza miejscem pracy i zamieszkania, ale w niezbyt dużej odległości od tych miejsc. Potrzeba odbudowy, zachowania oraz ochrony sił fizycznych i psychicznych współczesnego człowieka, po cotygodniowej często stresującej pracy i życiu w mieście, zwłaszcza dużym, stanowi ważny czynnik popytu na ten rodzaj turystyki. Turystyka weekendowa może być zorganizowana lub indywidualna, korzysta z różnych środków transportu. Społeczno-ekonomiczne wartości turystyki weekendowej są duże. Jej rozwój następuje w miarę wzrostu zamożności społeczeństwa miejskiego, usprawnień komunikacji, rozwoju motoryzacji indywidualnej, a przede wszystkim jest uwarunkowany rozwojem usług turystycznych poszukiwanych przez weekendowiczów i rozumnym planowaniem przestrzennym wypoczynku świątecznego.

Turystyka aktywna - podejmowanie różnych form aktywności poza codziennym miejscem zamieszkania, np. trekking, t. speleologiczna, campingowa, przygodowa, przetrwania (survival). Łączy różne rodzaje turystyki, obejmuje nowe formy aktywności - parki linowe, gorolszus (zjazd na linie), zorbing (dmuchana kula, w którą się wchodzi), summer tubbing (zjeżdżanie na oponie w rynnie)

Turystyka winiarska (enoturystyka) - europejska-kulinarna, amerykańsko-australijska-handel, rozrywka. W Polsce wino uprawia się na 155 ha.

2. Funkcje i dysfunkcje współczesnej turystyki:

FUNKCJE TURYSTYKI

Turystyka jako wielowymiarowe i dynamiczne zjawisko współczesnej kultury bytowania społeczeństw, znajduje odzwierciedlenie w różnych sferach życia: społecznej, psychologicznej, kulturowej, przestrzennej i ekonomicznej. Dzięki temu spełnia ona określone funkcje, pojmowane jako skutki jej rozwoju dla tych licznych sfer współczesnego życia. Mówiąc zatem o funkcjach należy mieć na uwadze całokształt skutków jej rozwoju. Naturalnie skutki te wzajemnie się przenikają

1. Wypoczynkowa - turystyka jest formą wypoczynku i samoobrony przed ujemnymi dla człowieka skutkami współczesnej cywilizacji. Turystyka wypoczynkowa sama w sobie może sprawiać przyjemność i być źródłem radości życia. Jej rozwój jest również konieczny z ekonomicznego punktu widzenia - do odnowy i utrzymania sił fizycznych i psychicznych człowieka, wydatkowanych w czasie pracy i poza nią. Niepełny wypoczynek prowadzi często do kumulowania się zmęczenia i przechodzi w stan wyczerpania. Wypoczynkowa funkcja turystyki, w pełni zrealizowana, stymuluje rozwój społeczny i gospodarczy, co z kolei tworzy materialno-organizacyjne warunki do urzeczywistniania omawianej funkcji. Pełna efektywność społeczna wypoczynkowej funkcji turystyki daje się urzeczywistnić zwłaszcza w połączeniu jej z funkcją zdrowotną

2. Zdrowotna - pełnię zdrowia to nie tylko brak choroby, ale też pełnia energii, dobre samopoczucie, odporność ogólna oraz zdolność do łatwego wytwarzania odporności swoistej; stan, gdy człowiek nie jest leniwy ani ociężały. Zdrowie stanowi podstawową wartość indywidualną, warunkującą istnienie i działanie każdego człowieka zgodnie z jego celami, a jednocześnie podstawową wartość społeczną, od której zależy szansa realizacji zadań, jakie sobie stawia społeczeństwo. Jest to trwała dyspozycja psychofizyczna do względnie systematycznego wydatkowania energii i do stałej regeneracji sił dla odzyskania dobrego samopoczucia psychicznego oraz satysfakcji związanych z osiąganiem celów, do których człowiek dąży, i satysfakcji wynikających z akceptacji przez grupę społeczną stanowiących układ odniesienia. Jest to również zdolność do harmonijnego współżycia i współdziałania. Zdrowotna funkcja turystyki może się przyczynić do redukcji niekorzystnych zjawisk występujących w skutek rozwoju środków masowego przekazu. Rozwój tych środków zaspokaja ludzkie aspiracje ale jednocześnie oddala człowieka od przyrody, źródła przeżyć estetycznych, harmonii i porządku. Turystyka (w szczególności kwalifikowana) może zacieśniać kontakty z przyrodą i być czynnikiem prewencyjnym w zakresie zdrowia psychicznego, może być środkiem wzmacniającym poczucie wewnętrznej kontroli i osobistego wpływu na własne życie. Turystyka zaspokaja potrzebę ucieczki kompensacyjnej, redukuje stany napięcia, w którym żyje współczesny człowiek.

3. Wychowawcza - środowisko wychowawcze jest częścią środowiska społecznego; tworzą je osoby, grupy społeczne i instytucje pełniące zadania wychowawcze, zachęcające jednostki i grupy: dzieci, młodzieży oraz dorosłych do przyswajania wartości moralnych i zgodnych z nimi zachowań społecznych, odpowiadających ideałowi wychowawczemu społeczeństwa. Turystyka krajoznawcza i kwalifikowana wpływają i oddziałują na rozwój człowieka oraz przygotowują go do życia w społeczeństwie. Rozwój biologiczny człowieka dla pomyślnego przebiegu wymaga m.in. wyrównania ewentualnych braków organizmu oraz pobudzania przez korzystne warunki środowiska. Rozwój społeczny polega na kolejnym wrastaniu w grupy społeczne, których jednostka staje się członkiem, oraz na przyswajaniu sobie w tych grupach odpowiednich ról społecznych. Rozwój kulturalny zaś polega na wrastaniu w wartości kultury w drodze przyswajania pożądanych modeli kultury. Sprzyja temu upowszechnianie kultury i samokształcenie, m.in. w drodze uprawiania turystyki o motywacjach poznawczych. Turystyka w swoim założeniu wychowawczym może przynosić pozytywne skutki w toku całego ludzkiego życia. Turystyka może stanowić znaczący element wychowania fizycznego, które wywołując zmiany cielesno-fizyczne i psychomotoryczne, ułatwia i przyspiesza socjalizację. Może też być środkiem wychowania zdrowotnego, wdrażającego człowieka do ochrony i doskonalenia zdrowia fizycznego i psychicznego. Podczas imprez turystycznych człowiek wchodzi w nowe kręgi i grupy społeczne i musi opanowywać nowe role społeczne. W kontakcie z przyrodą turysta odkrywa też nowe wartości moralne. Źródeł możliwości wychowawczych turystyki można też upatrywać w budzeniu przez nią takich cech, jak aktywność, wspólnota przeżyć, więzy koleżeństwa, gospodarność, odwaga. Kształtują one postawy i osobowości społecznie najbardziej pożądane. W turystyce, przede wszystkim kwalifikowanej, należy też upatrywać elementu wychowania politechnicznego.

4. kształceniowa - element funkcji wychowawczej. Turystyka spełnia funkcję poznawczą, ponieważ uczy i rozszerza wiedzę turysty o kraju i o świecie. Oprócz wiedzy przez turystykę powinno się również zdobywać umiejętności potrzebne do celowego spożytkowania tej wiedzy. Kształcenie - samodzielne i kierowane czynności człowieka podejmowane dla osiągnięcia określonego zasobu wiedzy o otaczającym go świecie, poznania siebie samego, zdobycia umiejętności potrzebnych mu do przeobrażenia świata i do rozwoju jego określonych uzdolnień, zainteresowań i ogólnej sprawności umysłowej. Kształceniowa funkcja turystyki może być więc spełniana zarówno w sensie poznawczym jak i praktycznym. Funkcja ta mieści się w koncepcji kształcenia ustawicznego. Uczestnicy turystyki krajoznawczej, wchodząc w bezpośredni kontakt ze środowiskiem społecznym, kulturowym i przyrodniczym, mają szanse poznania otaczającego ich świata i swojego w nim miejsca. Turystyka ułatwia też porozumiewanie między ludźmi, którzy odkrywają, że mimo zewnętrznych różnic istnieje w nich wiele cech wspólnych, pozwalających na zrozumienie się i współdziałanie. Daje też szanse na praktyczne wykorzystanie umiejętności językowych

5. Edukacji kulturowej - elementy szeroko rozumianej kultury są obecne prawie we wszystkich rodzajach współczesnej turystyki. Turystyka ma bardzo dogodne warunki do przekazywania tych wartości kulturowych swoim uczestnikom i otoczeniu, w którym są osiągane jej rozmaite cele.

6. Społeczna

Potrzeba przebywania w grupach społecznych, przekaz kultury, element przemian kulturowych, element niszczenia kultury, niszczy tradycję miejscową

7. Ekonomiczna - wysoki prestiż turystyki w strukturze czynników rozwoju jest określony przez jej obecność we wszystkich sferach gospodarowania: produkcji dóbr i usług, podziału, wymiany i konsumpcji. Turystyka jest formą konsumpcji, który powoduje liczne konsekwencje we wszystkich sferach gospodarowania. Turystyka krajowa stanowi przede wszystkim ważny czynnik społeczno-gospodarczego rozwoju obszarów recepcji turystycznej. Jest też narzędziem do zmian w przestrzennej strukturze podziału dochodu narodowego. Turystyka zagraniczna jest elementem handlu zagranicznego

• redystrybucja dochodu narodowego; fundusz swobodnej decyzji, dystrybucja - przy wypłatach rozwój, wyrównanie szans (mieszkańcy bogatszych regionów wywożą pieniądze do uboższych). Konsekwencje: zmiany w przestrzennej strukturze dochodu narodowego, powstawanie nowych źródeł dochodów w miejscach recepcji turystycznej, zmniejszanie rozpiętości w poziomie życia miejscowości, regionów i krajów turystycznych, wzrost wpływów budżetów lokalnych i centralnych.

• mnożnik turystyczny - strumień pieniędzy (gotówki) wprowadzony do lokalnej gospodarki pomnaża się. Wg badań ten efekt zanika po 13 transakcjach. Konsumpcja nakręca gospodarkę.

• eksport niewidzialny - dotyczy dóbr i usług turystycznych, np. za pokój z widokiem na Giewont płaci się więcej; sprzedaż pamiątek; w sposób tradycyjny nie mogą podlegać eksportowi. Bez podatku, czysty dochód. Eksportowi podlegają:

• idealne dobra turystyczne (krajobraz, wszystko czego nie stworzył człowiek)

• dobra materialne kiepskiej jakości

• produkty kupowane na własne potrzeby (np. jedzenie)

• wydatki na turystykę:

• przed podróżą (bilety, ekwipunek)

• w czasie podróży (paliwo, jedzenie)

• podczas pobytu

• podróż powrotna

• podsumowanie podróży (np. wywołanie zdjęć)

• dobra turystyczne:

• naturalne:

1. walory środowiska przyrodniczego

• produkty pracy ludzkiej:

• pośrednie (wyprodukowane z myślą o turyście):

• walory środowiska antropogenicznego

• historyczne (zamki, kościoły, itp.)

• współczesne (Stary Browar, parki rozrywki)

• bezpośrednie:

• infrastruktura (komplementarne dobra turystyczne, są niezbędne do użytkowania walorów turystycznych):

• techniczna (drogi, szlaki)

• społeczna (biura turystyczne, obiekty sportowe)

• infrastruktura ogólna (paraturystyczna) - powstała dla mieszkańców danego terenu, np. sklepy, komunikacja, kanalizacja

• WALORY: podstawowe (idealne) dobra turystyczne = dobra turystyczne naturalne + pośrednie produkty pracy ludzkiej

• wpływ turystyki na gospodarkę

• turystyka wpływa na PKB, bilans płatniczy kraju, handel zagraniczny (eksport niewidzialny)

• turystyka wpływa na rynek pracy, łagodzi bezrobocie,

• powoduje przemiany strukturalne w gospodarce

• może stać się bardzo ważnym czynnikiem inflacji

• przez wiodący wpływ turystyki zanikają inne dziedziny gospodarki (monokultura turystyczna)

• gospodarka turystyczna - ogół urządzeń i środków służących zaspokojeniu potrzeb turystów. Spełnia ona funkcje usługowe, przemysłowe i handlowe

Sektory:

1. baza noclegowa

2. transport

3. atrakcji

4. organizatorów turystyki

5. organizacji w miejscach odwiedzin

SICTA - zakłada, że gospodarka turystyczna jest pojęciem szerszym niż te 5 sektorów i obejmuje: budownictwo; handel; hotele i restauracje; transport, gospodarkę maszynową i łączność; pośrednictwo finansowe; obsługę nieruchomości, wynajem i działalność związaną z prowadzeniem interesów; administrację publiczną; edukację; pozostałą działalność usługową: komunalną, socjalną i indywidualną; organizacje i instytucje międzynarodowe.

Gospodarkę turystyczną można podzielić na bezpośrednią i pośrednią. Sieć podmiotów działających w sektorze gospodarki turystycznej jest stosunkowo zagęszczona, a zakres przestrzenny ich działalności znacznie zróżnicowany. Gospodarka turystyczna jest więc układem wielosektorowym, wymagającym rozumnej koordynacji. Usługi i produkcja gospodarki turystycznej są w pełni lub częściowo odpłatne. Gospodarka ta spełnia swoje funkcje w interesie konsumpcji indywidualnej i zbiorowej. Dzięki temu może stanowić ważny czynnik kształtowania polityki społecznej i gospodarczej państwa.

Gospodarka turystyczna jest to kompleks różnorodnych funkcji gospodarczych i społecznych bezpośrednio lub pośrednio rozwijanych w celu zaspokojenia wzrastającego zapotrzebowania człowieka na dobra i usługi turystyczne.

1. Etniczna - funkcja wyrażająca tendencję do szukania przez turystów swoich korzeni. U podstaw kształtowania się etnicznej funkcji turystyki leżą liczne związki krajów emisji i krajów przyjmujących turystów w płaszczyźnie historyczno-kulturowej, a także wspólne dziedzictwo historyczne i kulturowe

• turystyka sentymentalna - powrót do korzeni

• może stać się narzędziem tworzenia nacjonalizmu

• świadomy terroryzm

2. Polityczna - państwa na skutek migracji międzynarodowych są automatycznie włączane w sferę polityczną przez kształtowanie, np. zakresu formalności granicznych. Turystyka międzynarodowa może stanowić istotny instrument osiągania innych celów politycznych m.in. poszerzania międzynarodowych stosunków z innymi krajami, budowania wizerunku swojego kraju za granicą, aktywizacji turystyki etnicznej, itp. Polityczne aspekty turystyki pogłębiają się wraz z postępami procesów integracyjnych, jakie obserwuje się w Europie i poza nią

3. Miastotwórcza - oddziaływanie turystyki na proces urbanizacji (polegający na rozwoju ośrodków miejskich). Turystyka w swoim wymiarze ekonomicznym, społecznym i przestrzennym wykazuje określone związki z podstawowymi czynnikami miastotwórczymi. Turystyka jako czynnik miastotwórczy nie ma charakteru uniwersalnego. W omawianej roli występuje głównie na obszarach wyposażonych w walory turystyczne, stanowiące przyrodniczo-kulturowe podstawy rozwoju turystyki, czyli ruchu turystycznego i gospodarki turystycznej. Turystyka w strukturze czynników miastotwórczych pełni funkcję modernizacyjną. Pod wpływem rozwoju turystyki zwiększa się liczba ludności stałej oraz sezonowo i tymczasowo zamieszkałej w danej miejscowości turystycznej. W procesach urbanizacyjnych dużą rolę odrywa turystyka pobytowa, wycieczkowa i weekendowa, czyli ogólnie turystyka rekreacyjna

• urbanizacja demograficzna - wzrost liczby ludności. Przemieszczanie ludności ze skupisk osadniczych uznanych za wiejskie, do skupisk miejskich i stały wzrost odsetka ludności zamieszkałej w miastach

• urbanizacja ekonomiczna - wzrost zatrudnienia, wzrost dochodów, rozwój infrastruktury (zwiększa się majątek trwały destynacji). Stałe zwiększanie się liczby ludności zatrudnionej w zawodach nierolniczych w stosunku do ludności wykonującej zajęcia rolnicze. W dążeniu do coraz lepszego zaspokajania różnych potrzeb turystycznych powstaje bogata sieć zakładów usługowych świadczących usługi dla turystów. Istotnym czynnikiem rozwoju infrastruktury turystycznej i paraturystycznej są nakłady inwestycyjne. W ich wyniku powstają nowe miejsca pracy, wzrasta liczba zatrudnionych w gospodarce

• urbanizacja techniczna (przestrzenna) - rozpowszechnianie się miejskich systemów infrastruktury, a także miejskiej zabudowy

• urbanizacja społeczna - przyswojenie przez przybyszów ze wsi „miejskich” wartości, umiejętności i cech osobowości (miejskiego stylu życia). Rozprzestrzenianie się miejskiego stylu życia poza miasto

4. Kształtowania świadomości ekologicznej - można jej przypisać konieczność uświadomienia 3 głównych spraw:

1. problem środowiska przyrodniczego i społecznego należy do najważniejszych zagadnień współczesnego życia

2. turyści, organizatorzy i świadczący usługi turystyczne powinni mieć właściwy stosunek do narastających współcześnie problemów środowiska

3. trzeba zmniejszyć różnice między świadomością ekologiczną a postępowaniem ekologicznym podmiotów turystyki

DYSFUNKCJE TURYSTYKI

Są to niekorzystne zjawiska towarzyszące rozwojowi turystyki, mają rozmaity charakter.

1. Dysfunkcje społeczne:

• Konflikty miedzy ludnością miejscową, a turystami. Turyści często demonstrują zachowania i postawy, które nie są akceptowane przez ludność miejscową. Turystom dozwolone są pewne zachowania całkowicie zabronione ludności miejscowej, co wywołuje niezadowolenie i negatywne uczucia wobec turystów, np. zbyt swobodne zachowanie i zbyt skąpe odzienie turystów europejskich na plażach w krajach arabskich; w krajach islamu obowiązuje zakaz spożywania alkoholu, ale nie jest on stosowany wobec turystów w hotelach i restauracjach.

• Zmiany w życiu społecznym miejscowej ludności. Na skutek rozwoju turystyki i kontaktów z turystami zmienia się styl życia miejscowej ludności, następuje przejmowanie obcych wzorów życia.

• Zjawiska patologii społecznej czyli rozprzestrzenia się narkomania, pijaństwo, kradzieże, prostytucja, choroby zakaźne.

2. Dysfunkcje kulturowe:

• Niszczenie lub zanik tradycyjnej kultury ludowej. Miejscowości turystyczne oferują bardziej skomercjalizowaną i fałszywą wersję swego obyczaju i folkloru, dostosowaną do oczekiwań i wyobraźni turystów. Na skutek naśladownictwa i kontaktu z innymi kulturami zmienia się i ujednolica tradycyjna kultura. Przykładami są np. „tradycyjne” zespoły taneczne w Afryce, na Hawajach, w rezerwatach indiańskich; maski wyrabiane w Senegalu sprzedawane jako „tradycyjne” w całej Afryce.

• Niszczenie wartości religijnych, moralnych. Turysta może być nośnikiem niekorzystnych, negatywnych zachowań i zjawisk społecznych. Przykładem takich zachowań jest głośne zachowanie się w świątyniach, ignorowanie miejscowych obyczajów religijnych.

3. Dysfunkcje ekonomiczne:

• Zmiany w rolnictwie. Rozwój turystyki na danym obszarze może być powodem zmiany struktury upraw gospodarstw rolnych z profilu żywieniowego na produkcję komercyjną (uprawa warzyw, owoców, kwiatów), np. Jawa (Indonezja), Antyle, Wyspy Bahama.

• Migracje ludności. ludność wiejska w poszukiwaniu pracy migruje do miejscowości turystycznych, gdzie istnieją większe możliwości zarobkowania, np. utworzenie ogromnego regionu turystycznego w Cancun doprowadziło do wyludnienia wnętrza Płw. Jukatan (Meksyk).

• Konieczność zwiększenia importu. Inwestycje w sektorze turystycznym w krajach słabo rozwiniętych oznaczają konieczność sfinansowania kosztownego importu z krajów uprzemysłowionych (wyposażenie hoteli, produkty spożywcze itp.)

• Rozwój monokultury turystycznej. Nadmierny wzrost znaczenia turystyki może spowodować uzależnienie gospodarki (krajowej lub lokalnej) od turystyki, co przy załamaniu ruchu turystycznego może mieć bardzo negatywne skutki. Egipt (gwałtowny spadek wpływów dewizowych po zamachach na turystów), Małe Antyle (np. Montserrat).

• Wzrost inflacji, podwyższenie cen, narażenie regionu na kryzys ekonomiczny.

4. Dysfunkcje przyrodnicze (ekologiczne):

• Zakłócenie równowagi lub degradacja środowiska naturalnego. Zanieczyszczenie wód i powietrza, zaśmiecanie, wypłoszenie zwierzyny lub przeciwnie - przyzwyczajenie zwierzyny do karmienia przez turystów, przełowienie łowisk (wędkarstwo), zmiany gatunkowe (synantropizacja siedlisk), np. rejon Tatr i Zakopanego, Wielkie Jeziora Mazurskie, Balaton.

• Obniżenie jakości życia. Zbyt intensywny ruch turystyczny obniża jakość życia przez nadmierny ruch samochodów, motorówek, ciągły ruch i tłok w pewnych miejscach. Przykładem są miejscowości turystyczne w sezonie, np. Zakopane, Jastrzębia Góra, Mikołajki.

• Niszczenie krajobrazu - przypadkowe i nieprzemyślane osadnictwo (np. domki letniskowe) może powodować architektoniczne niszczenie krajobrazu, np. Zakopane, schronisko pod Baranią Górą, Jeż. Żarnowieckie.

3. Turystyka a sfera konsumpcji.

• Konsumpcja - akt jednorazowy lub wielokrotny zaspokajania różnorodnych materialnych i niematerialnych potrzeb człowieka przez dobra lub usługi posiadające określoną wartość wymierną i użyteczność.
  Miary (mierniki) konsumpcji:

• Stopa aktywności turystycznej - odsetek turystów wyjeżdżających w celach turystycznych (osoby powyżej 16 lat)

• Poziom wydatków (głównie rocznych) ponoszonych przez gospodarstwa domowe na cele turystyczne (w Polsce ok. 5-5,5%)

• Reindl - 5 etapów rozwoju konsumpcji:
  1. faza ilościowa - człowiek przeznacza dochody na zaspokojenie potrzeb podstawowych
  2. faza substytucyjna - człowiek większość dochodów przeznacza na zaspokajanie potrzeb podstawowych, ale zaczyna kupować dobra wyższej jakości
  3. faza jakościowa niższa - prócz potrzeb podstawowych człowiek dostrzega potrzeby uczestniczenia w grupach społecznych, kulturze (potrzeby wyższego rzędu). Pojawiają się potrzeby turystyczno-rekreacyjne
  4. funkcja jakościowa wyższa - okres uspołeczniania konsumpcji, czas wolny staje się ważną wartością
  5. funkcja kreatywna - człowiek pracuje dla przyjemności, większość dochodów przeznaczona na przyjemności

• Czynniki kształtujące konsumpcję w turystyce:
  1. czynniki ekonomiczne - dochody, oszczędności, ceny, wyposażenie gospodarstw domowych
  2. czynniki społeczno-demograficzne - wiek, płeć, wykształcenie, wykonywany zawód
  3. czynniki przestrzenne - wielkość i charakter miejsca zamieszkania, dostępność terenów turystyczno-rekreacyjnych
  4. czynniki psychologiczne - moda, konsumpcja na pokaz, konformizm konsumpcyjny

POLSKA JEST W FAZIE JAKOŚCIOWEJ NIŻSZEJ

3 FAZY ROZWOJU TURYSTYKI:

I faza- starożytne czasy turystyczne:

Do drugiej połowy XIXw.

• Odpowiada fazie ilościowej i substytucyjnej rozwoju konsumpcji

II faza- średniowiecze turystyczne

Od drugiej połowy XIX do II Wojny Światoej

• Odpowiada fazie jakościowej niższej rozwoju konsumpcji

IIIfaza- era współczesnej turystyki:

Od zakończenia wojny do współczesności

• Odpowada fazie jakościowej wyżej i kreatywnej rozwoju konsumpcji

TURYSTYKA WPŁYWA NA:

1.Zmiany stylu życia i modelu konsumpcji

2. zmiany w wydatkach na turystyke (wzrost cen powoduje spadek aktywności turystycznej)

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA AKTYWNOŚĆ TURYSTYCZNĄ CZŁOWIEKA I WYDATKI Z TYM ZWIĄZANE:

1. Czynniki ekonomiczne:

• Dochody

• Poziom oszczędności

• Ceny na rynku dóbr & usług konsumpcyjnych

• Wyposażenie gospodarstw domowych w dobra trwałego uzytku

Wzrost cen powoduje spadek konsumpcji w turystyce. Wyposażenie gospodarstw domowych- w latach '70 Krasińskie przeprowadził badania, mowiące o tym, że posiadanie dóbr trwałego uzytku wpływa na wzrost aktywności turystycznej, np. posiadanie przez nas rakiety tenisowej wyzwala potrzebe korzystania z kortu. Oszczędności w Polsce nie mają wpływu na aktywność

2. Czynniki społeczno- demograficzne:

• Wiek

[W warunkach międzynarodowych najbardziej aktywne są osoby od 16-29 lat oraz wiek poprodukcyjne od 60 wzwyż.

W Polsce 16-29 bardzo aktywne, później grupa 40-40, najmniejsza aktywność grupa poprodukcyjna]

• Płeć

[Nie wpływa na aktywność turystyczną]

• Poziom wykształcenia

[Im wyższy poziom tym wyższe wydatki na turystykę]

• Zawód

• Cykl życia rodziny

3. Czynniki przestrzenne:

• Wielkość i charakter miejsca stałego zamieszkania

Ok. 9% mieszkańców wsi wyjeżdża w ciągu roku. Najbardziej aktywni są mieszkańcy aglomeracji, chcąc odetchnąć od miasta oraz posiadają duzo ofert turystycznych

• Dostępność terenów wypoczynkowych

Mieszkańcy aglomeracji zazwyczaj są bardziej aktywni, np.wyjazdy weekendowe- Poznań czy Olsztyn mają możliwości wypoczynku wtym opkresie a np. Łódź nie ma. Mieszkańcy znad morza czy gór nie odpoczywajaą zazwczaj obsługuja turystów

4. Czynniki psychologiczne:

• Moda

Popyt na dobra lub usługe po krótkim czasie głwałtowny popyt redukuje się do minimum.

Zjawisko mody w turystyce- popyt na określone kierunki w turystyce maxymalnie do 2 lat, aktualnie Meksyk, Dominikana, Bułgaria

• Konformizm konsumpcyjny

• W turystyce obejmuje ok. 80-85% konsumentów,naśladowanie zachowań poszczególnych grup społecznych

• Efekt demonstracji=efekt Veblena=zjawisko konsumpcji na pokaz

Polega w sensie ekonomicznym, na tym, że na rynku sa turyści, którzy czekaja na wzrost cen wyjazdów i dopiero kupuja pewne usługi zazwyczaj z powodu kompleksów chcą się wyróżniać w grupie społecznej

Turystyka rozwija się nieprzerwanie od zakończenia II WŚ. Ponieważ jest zjawiskiem złożonym i multidyscyplinarnym, niezbędne jest ujednolicenie metodologii badań. Ujednolicenie metod w skali światowej zaproponowała Światowa Rada Turystyki i Podróży (WTTC), określając zasady tzw. rachunku satelitarnego dla turystyki i podróży. Jest on standaryzowanym przez ONZ sposobem mierzenia ekonomicznego wpływu turystyki na konsumpcję osobistą ludzi, wydatki w sferze biznesu, inwestycje kapitałowe, wydatki państwa na rozwój turystyki, wpływ turystyki na wzrost dochodu narodowego i przyrost zatrudnienia. Jest z pewnością najważniejszym obecnie sposobem poszukiwania i odkrywania wpływu turystyki na teraźniejszość i przyszłość gospodarek świata. Przede wszystkim jednak rachunek ten pozwala na ujednolicenie sposobów pomiaru i porównywanie ze sobą oddziaływania turystyki na gospodarkę w skali krajów i kontynentów.

Wyrazem wpływu turystyki na gospodarkę jest, kreowany przez turystów, inwestorów i rządy, popyt na dobra i usługi turystyczne. Rachunek satelitarny bazuje na „stronie popytowej”, ponieważ przemysł nie produkuje i nie dostarcza jednorodnych produktów lub usług, tak jak to się dzieje w gałęziach tradycyjnych (rolnictwo, hutnictwo, elektronika). Turystyka i podróże są przedmiotem działań przemysłu zidentyfikowanych jako zróżnicowany zbiór produktów (trwałych lub nietrwałych) i usług (transportowych, noclegowych, produkcji żywności i napojów, rozrywkowych, itp.), które są dostarczane odwiedzającym. Popyt został dwukrotnie zagregowany jako konsumpcja związana z turystyką i podróżami oraz globalny popyt turystyczny.

Rachunek satelitarny zajmuje się też zatrudnieniem w turystyce. Podaż dóbr i usług turystycznych została przy tym przedstawiona w ujęciu węższym, jako tzw. przemysł turystyczny (bezpośredni wpływ na obsługę turystów, noclegi, transport turystyczny, produkcja ubiorów, pamiątek, itp.) oraz jako tzw. gospodarka turystyczna, do której zostały włączone działy mające pośredni związek z zaspokajaniem potrzeb turystów (infrastruktura usługowa, banki, ubezpieczenia, itp.).

Wpływ turystyki na gospodarkę krajową wyraża się głównie za pośrednictwem strony popytowej, uwzględniając:

• wydatki osobiste na turystykę i podróże

• wydatki na podróże biznesowe

• indywidualne wydatki rządowe

• eksport turystyczny przyjeżdżających

Wszystkie te wydatki stanowią konsumpcję turystyczną. Jest ona uzupełniona o następujące rodzaje wydatków:

• wspólne wydatki rządowe

• inwestycje kapitałowe

• eksport (niezwiązany z przyjazdami)

Konsumpcja turystyczna, powiększona o wyżej wymienione dodatkowe rodzaje wydatków, stanowi wartość ogólną popytu turystycznego.

4. Potrzeby i motywy uprawiania turystyki - typologia turystów.

Turyści podróżują, aby odwiedzać i poznawać innych ludzi, podreperować swoje zdrowie, jeżdżą w interesach, chcą poznawać inne światy i kultury, odwiedzać groby przodków i poszukiwać swej tożsamości kulturowej. Jeżdżą też w celu uprawiania sportów, samorealizacji, w celu ucieczki od dotychczasowego otoczenia, w poszukiwaniu przygód, itp. Poszczególne motywy mogą występować równocześnie i nie zawsze są uświadomione przez turystę.

Motywy to czynniki wewnętrzne natury psychicznej i fizjologicznej, świadome lub nieświadome, składające do określonego działania. Motywacje zaś należy traktować jako dynamiczny proces w zachowaniu nabywcy, który wypełnia lukę pomiędzy odczuwanymi potrzebami a decyzją o podjęciu działania.

• Motywy w turystyce i odpowiadające im typy podróży

MOTYWY W TURYSTYCE	TYPY PODRÓŻY
Motywy związane z kulturą fizyczną Udział w zajęciach związanych z poprawą zdrowia i rehabilitacją Wypoczynek i relaks - oderwanie od stresu Poszukiwanie ciepłego klimatu - słońca, relaksu na plaży	Podróże zdrowotne Wypoczynek bierny/czynny Wypoczynek bierny
Motywy kulturalne, psychologiczne, edukacyjne Udział w festiwalach, przedstawieniach teatralnych, koncertach, zwiedzanie muzeów Realizacja zainteresowań osobistych; intelektualnych, rzemiosła i innych zajęć w czasie wolnym Odwiedzanie miejsc interesujących pod względem kulturalnym i przyrodniczym	Podróże edukacyjne/ rekreacyjne Podróże rekreacyjne Podróże edukacyjne/ rekreacyjne
Motywy rozrywki, zabawy, przyjemności Zawody sportowe i inne imprezy masowe Odwiedzanie parków tematycznych/ wesołych miasteczek Zakupy w czasie wolnym, dla przyjemności	Podróże sportowe, rekreacyjne Podróże rekreacyjne Podróże ekonomiczne/ rekreacyjne
Motywy towarzyskie i etniczne Spędzanie czasu w towarzystwie znajomych lub krewnych Udział w imprezach związanych z obowiązkami towarzyskimi, np. wesela Towarzyszenie osobom podróżującym z innych powodów (interesy, obowiązki towarzyskie) Odwiedzanie miejsc związanych z historią rodzinną	Podróże rodzinne Podróże rodzinne Podróże rodzinne (etniczne)
Motywy związane z pracą Prowadzenie działalności gospodarczej w sektorze prywatnym i publicznym, konferencje, spotkania, krótkie kursy Wyjazdy związane z wykonywaną pracą: personel lotniczy, kierowcy ciężarówek	Podróże służbowe Podróże służbowe
Motywy religijne Udział w pielgrzymkach Poszukiwanie samotności w celu prowadzenia medytacji i studiów	Podróże religijne Podróże religijne

Podstawowe motywacje podróży wg Gołembskiego:

• wypoczynek bierny i poprawa zdrowia

• wypoczynek czynny (wyjazdy poznawcze-discovery holidays, trekkingi-walking holidays, długie kilkunastodniowe podróże-overland expedition, przygody z rowerem-biking adventures)

• uczestnictwo w wydarzeniach sportowych, religijnych, kulturalnych, naukowych

• biznes i konferencje

5. Krajowy i zagraniczny ruch turystyczny w Polsce.

Turystyka krajowa, obejmująca podróże Polaków po kraju (co najmniej z jednym noclegiem poza miejscem stałego zamieszkania), składa się z wyjazdów urlopowo-wakacyjnych (trwających co najmniej 5 dni) i wyjazdów krótkoterminowych (do 4 dni). Główne cele wyjazdów o charakterze urlopowo-wakacyjnym to wypoczynek i wakacje oraz odwiedziny u krewnych i znajomych. Dominują wyjazdy organizowane samodzielnie (bez pośrednictwa biur podróży). Turyści krajowi korzystają głównie z zakwaterowania w mieszkaniach (domach letniskowych) krewnych lub znajomych. Większość wyjazdów urlopowo-wakacyjnych ma miejsce w sezonie letnim, bardzo popularny jest wypoczynek nad morzem. Wiele wycieczek jest organizowanych przez PTTK (walory społeczne turystyki kwalifikowanej, głównie turystyka piesza nizinna i górska).

Turystyka wewnątrzkrajowa, rozumiana jako suma turystyki krajowej i zagranicznej przyjazdowej, ma nierównomierne nasilenie na obszarze kraju. Poszczególne województwa charakteryzuje różny poziom warunków recepcji turystów krajowych i zagranicznych. Różny jest w związku z tym ich udział w ogólnej liczbie uczestników turystyki wewnątrzkrajowej (największą rangę ma woj. Zachodniopomorskie).

Turystyka międzynarodowa Polski - przyjazdy turystów zagranicznych do Polski (liczba turystów z roku na rok wzrasta). Podobnie jak w wielu innych krajach europejskich, wśród odwiedzających Polskę przeważają obywatele krajów sąsiedzkich, przy czym dominują Niemcy. W motywacji przyjazdów do Polski dominują cele wypoczynkowo-rodzinne, zawodowe i komercyjne. Turystyka ta ma głównie miejski charakter. Turystykę przyjazdową do Polski charakteryzuje preferowanie określonej bazy noclegowej turystyki (głównie są to hotele i motele). Oferta polskiego rynku turystyki spotyka się z dużą przychylnością cudzoziemców. Większość przyjazdów do Polski jest organizowana indywidualnie.

Zagraniczne wyjazdy mieszkańców Polski - notuje się ciągły wzrost liczby uczestników tego ruchu. Główne cele to wypoczynek, wakacje i krajoznawstwo. Najwięcej Polaków wyjeżdża do krajów sąsiedzkich, korzystając głównie z samochodów i kolei.

Wielkość ruchu turystycznego w Polsce

Do Polski przyjechało w 2006 roku 15,7 mln turystów, w 2007 roku również ok. 15,7 mln, natomiast do 2013 roku liczbę turystów przyjeżdżających szacuje się na 18,9 mln.

Najwięcej turystów przyjeżdża do Polski z :

• Niemiec

• Rosji, Białorusi, Ukrainy

• Starych krajów UE

• Krajów zamorskich takich jak USA

Turysta przyjeżdżający do Polski wydaje średnio 167 dolarów na dobę.

Turyści przyjeżdżają do Polski w celach: zakupowych, turystycznych, biznesowych, odwiedziny rodzin i znajomych.

I segment- sytuacja w turystyce przyjazdowej do Polski:

a) Przyjazdy turystów zagranicznych rozwinięto dobrze pod koniec '90- '97. Od 2000r zmalała ta liczba. W 2004 odwróciły się tendencje niekorzystne i znów wzrosła atrakcyjność, ze względu wstępu PL do UE

b)Wpływy dewizowe:

• w 2005 zarobiliśmy 6,2 miliarda $

• główny klient rynku turystycznego: Niemcy

Rosja

Reszta państw UE

• w 2005 średni wydatek turysty na 1 dzień na 1 osobę- 34$

II segment- sytuacja w turystyce narodowej wyjazdy krajowe i zagraniczne:

a) stabilna sytuacja w turystyce zagranicznej Polaków. Radykalny spadek stopy w turystyce krajowej długoweekendowej i weekendowej spowodowane sytuacją ekonomiczną Polaków.

b) TURYSTYKA KRAJOWA DŁUGOOKRESOWA(min. 5 dni)

• głownie wyjeżdżają: wyżsi urzędnicy, wolne zawody, studenci i uczniowie (48%)

• najmniej wyjeżdżają: rolnicy 7%, renciści i emeryci

• miejsca wyjazdu: morze, góry, duże miasta

• osoby towarzyszące: współmałżonek, dzieci, ¼ samotnie

• środki transportu: samochód, pociąg

• spędzanie czasu: spacery-67% 35% rozrywka 20% wyciszenie i spokój

c) TURYSTYKA WEEKENDOWA W POLSCE (1-4 dni)

• płeć: głownie mężczyźni

• wiek: najwięcej 50-59 lat

• wykształcenie: średnie i wyższe

• cele: odwiedziny,t.wypoczynkowa, słuzbowe

• organizacja wyjazdów: samodzielne, zakład pracy/szkoła, biuro podróży 0,4%

• rodzaj zakwaterowania: gł. U rodziny, znajomi/krewni, hotel/motel

• sezonowość: lipiec sierpień czerwiec najmniej styczeń luty grudzień

• główne kierunki: miasta

• główne kierunki wypoczynkowe: góry jeziora morze

• osoby towarzyszące: współmałżonek, dzieci, samotnie

• środek transportu: samochód osobowy pociąg PKS

• spędzanie czasu : spokojny odpoczynek rozrywka radio & TV

GDZIE JEŹDZIMY? :

Woj. Mazowieckie 5,8 mln

Woj. Małopolskie 3,8 mln

Woj. Pomorskie 3,2 mln

WLKP 3,0 mln

III segment- turystyka zagraniczna:

a) od 2001 średnio co roku wzrasta o 10% wyjazdowość za granicę

b)

• sezonowość: lipiec sierpień najmniej luty marzec

• wyjeżdżają: zawody wolne i urzędnicy, studenci & uczniowie, prywatni przedsiębiorcy

• wykształcenie: wyższe

• wiek: gł. 20-29 19% poprodukcyjni 4%

• częstotliwość: ok. 10 noclegów na rok

• cele: wakacje urlop służbowo

• organizacja: gł. We własnym zakresie 70% biura podróży

• zakwaterowanie: hotel motel pensjonat 44%

GDZIE JEŹDZIMY?

Niemcy

Włochy

Słowacja & Czechy

WYDATKI: 2005 ok. 1424- 1 dzień ok. 210 zl

NAJCZĘŚCIEJ ODWIEDZANE BĘDĄ KRAJE: CHINY USA FRANCJA HISZPANIA HONG KONG

NAJCZĘŚCIEJ WYJEŻDŻAJĄ: NIEMCY JAPOŃCZYCY AMERYKANIE

6. Zarys dziejów turystyki w Polsce i na świecie

Zarys dziejów turystyki na świecie

Turystyka rozwijała się od początku cywilizacji ludzkiej. Turystyka w rozumieniu współczesnym rozwinęła się w okresie renesansu. Postęp w nawigacji morskiej przyczynił się do zainteresowania podróżami na inne kontynenty. W XVII i XVIII stuleciu człowiek, który nie podróżował, nie mógł się uważać za osobę wykształconą. Podróże trafiły do literatury. Przewodnik „Guide de Saint-Morice” ukazał się w 1672 roku i dotyczył Francji. Wraz z pojawieniem się przewodników drukowanych turystom zaczęły też towarzyszyć osoby pełniące role przewodników. Pierwszym znanym turystą był żyjący w XVI wieku Michel de Montaigne. Wiek XVIII i XIX to dalszy rozwój turystyki. W XIX wieku w Europie następowało budzenie się świadomości narodowej. Coraz częściej ludzie udawali się w podróż, powodując się ciekawością i chęcią poznania konkretnych zabytków, miast, ziem oraz pragnieniem naśladowania innych. W 1838 r. Stendhal w powieści „Memories d'un touriste” po raz pierwszy użył określenia „turysta”. Po upływie 40 lat termin ten znalazł się na stronach słownika Akademii Francuskiej. Już w XVII wieku w niektórych krajach wprowadzone zostały paszporty. Pod koniec XIX w. zaczęła rozwijać się turystyka współczesna, na której rozwój niebagatelny wpływ miały wynalazki techniki, takie jak lokomotywa i kolej oraz statek parowy. Podróżowanie w XIX wieku przestało być zajęciem elitarnym. Powoli kształtowała się turystyka masowa i zorganizowana. Powstały różne formy turystyki kwalifikowanej, jak np. w 1857 roku angielski Alpin Club czy na ziemiach polskich w 1873 r. Towarzystwo Tatrzańskie. Anglik Thomas Cook był założycielem pierwszego biura podróży. Upowszechnił on wędrówkę poprzez systematyczne obniżanie kosztów podróży oraz udoskonalenie transportu. 5 lipca 1841 roku Cook zorganizował dla 570 osób pierwszą publiczną wycieczkę specjalnym pociągiem. W XIX wieku wzrost zainteresowania turystyką spowodował potrzebę rozbudowy hoteli. Najwcześniej, bo w 1886 roku, zostało utworzone Szwajcarskie Stowarzyszenie Hotelarskie, którego celem było również usprawnienie obsługi turystycznej oraz ożywienie ruchu turystycznego.

Początki turystyki w Polsce

O turystyce w Polsce, w obecnym znaczeniu tego słowa, można mówić dopiero od przełomu XVIII i XIX stulecia, tj. od czasów działalności Stanisława Staszica i Juliana Ursyna Niemcewicza, którzy wprowadzili do turystyki element poznawczy (kształtowanie się podstaw ruchu krajoznawczego).

Stanisław Staszic (1755-1826) - urodzony w Pile, wybitny przedstawiciel polskiego oświecenia - badał zasoby surowcowe Polski. W okresie młodzieńczym wychowywał dzieci z rodziny Zamojskich, dzięki czemu miał kontakt z elitą ówczesnej Polski. Przyjął święcenia kapłańskie. Ukończył studia (geolog, geograf). Organizował liczne wyprawy geologiczne, m.in. w Tatry. Jego pasją było poznawanie ojczystego kraju (jako pierwszy przewędrował wielkie obszary Polski, szczególną uwagę poświęcił górom). 1815 rok - opublikował dzieło wraz z mapą geologiczną Polski „O ziemiorództwie Polski”. Staszic dokumentował swoje podróże licznymi eksponatami i notatkami, które służyły mu później do prac naukowych. Doceniał turystykę, twierdząc, że jest ona nie tylko rozrywką i przyjemnością, ale także ważnym instrumentem prawidłowego kierowania życiem oraz gospodarką kraju. Został uznany za „ojca krajoznawstwa”. Wydał „Przestrogi dla Polski”, był rzecznikiem reform w okresie Sejmu Czteroletniego. Po rozbiorach poświęcił się pracy nad rozwojem gospodarki kraju, budując pierwsze kopalnie węgla i zakładając szkoły górnicze. Od 1808 był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a także założycielem Towarzystwa Rolniczego w Hrubieszowie i członkiem Izby Edukacyjnej w Księstwie Warszawskim, a następnie dyrektorem Wydziału Przemysłu i Kunsztów w rządzie Królestwa Polskiego. Nie zaniedbywał podróży, wyjeżdżając również do Włoch, Niemiec oraz Francji

Julian Ursyn Niemcewicz (1758-1841) urodzony na Litwie, absolwent szkoły rycerskiej, uczestniczył aktywnie w najważniejszych dla Polski wydarzeniach na przełomie XVIII i XIX wieku. Zasłynął jako jeden z najwybitniejszych mówców i przedstawicieli poezji politycznej na Sejmie Czteroletnim. Założył i redagował pierwsze polskie czasopismo polityczne „Gazetę Narodową i Obcą”. Był sekretarzem i przyjacielem Tadeusza Kościuszki w czasie insurekcji (12.03.1794). 2 lata spędził w niewoli rosyjskiej w Petersburgu, później wyjechał do Ameryki. Powrócił do Księstwa Warszawskiego, a po powstaniu listopadowym wyruszył na tułaczkę na obczyźnie. Podróżował z księciem Czartoryskim po Polsce. Długie podróże zagraniczne po Anglii, Francji, Niemczech i Włoszech sprawiły iż pragnął dla ojczyzny potęgi politycznej i wysokiej cywilizacji. Wydał „Pamiętniki czasów moich” oraz „Podróże historyczne”

Wincenty Pol (1807-1872) urodzony w Lublinie, poeta, geograf i profesor pierwszej w Polsce katedry geografii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Autor „Pieśni o ziemi naszej”. Odbył liczne podróże po kraju, wyruszając poza granice przedrozbiorowej Rzeczypospolitej. Pierwszy polski naukowiec, który podjął się badań nad Sudetami. W ramach kształcenia młodzieży organizował liczne wycieczki. Stworzył teorię fizycznej odrębności ziem polskich od otaczających je państw. Działał zgodnie z osiągnięciami przodującej nauki europejskiej. Stworzył „Rzut oka na północne stoki Karpat”, „Północny wschód Europy pod względem natury” i „Historyczny obraz Polski”.

Towarzystwo Tatrzańskie

Zjawisko upowszechniania turystyki zaczynamy obserwować od II połowy XVIII wieku i związane ono było z powstawaniem kapitalistycznych form gospodarki. Wszechstronny ruch turystyczny rozpoczął się w XIX wieku. W tym czasie powstawały pierwsze organizacje turystyczne (np. Alpin Club, 1857r.). Ziemie polskie znajdowały się pod zaborami i dlatego tworzenie wszelkich organizacji i stowarzyszeń było utrudnione, bądź wręcz niemożliwe (było to osiągalne jedynie w Galicji). Prężnie rozwijający się ruch turystyczny doczekał się zorganizowanych form, ponieważ w 1873 roku powstało Towarzystwo Tatrzańskie, powołane w Krakowie jako Galicyjskie Towarzystwo Tatrzańskie. 3.08.1873 właściciel Zakopanego - Ludwik Eichborn urządził przyjęcie (na którym byli: J. Szalay, J. Stolarczyk, T. Chałubiński, F. Biesiadecki, B. Lutostański, F. Pławicki), na którym podjęto decyzję o powołaniu organizacji turystycznej. Twórcami Towarzystwa byli Tytus Chałubiński oraz Walery Eliasz Radzikowski. Do statutowych zadań Towarzystwa Tatrzańskiego należało badanie polskich gór, zachęcanie do zwiedzania Tatr, Pienin i Karpat, ochrona przyrody ze szczególnym uwzględnieniem zwierząt górskich oraz wspieranie infrastruktury, badania i ochrona folkloru góralskiego oraz podnoszenie poziomu edukacyjnego, a także pomoc miejscowej ludności. Towarzystwo wydawało „Pamiętnik Tatrzański”, który do dziś jest skarbnicą polskiego dorobku naukowego dotyczącego wiedzy o górach. Jednym z ważniejszych zadań TT było ujednolicenie nazewnictwa górskiego. Znamiennym przedsięwzięciem i zasługą Towarzystwa było założenie w 1888 roku w Zakopanem Muzeum Tatrzańskiego im. Tytusa Chałubińskiego. TT przyczyniło się do powstania domu uzdrowiskowego, biblioteki z czytelnią, a w 1882 roku Dworca Tatrzańskiego. Zabiegało także o to, aby turyści bezpiecznie i we właściwy sposób mogli wędrować po górach. W związku z tym zorganizowano przewodnictwo po Tatrach. TT zajmowało się również organizowaniem turystyki w okresie zimy.

Polskie Towarzystwo Krajoznawcze

W Królestwie Polskim po upadku powstania styczniowego nie mogły powstawać żadne polskie organizacje, które nawiązywałyby do kultury i tradycji narodowych. Jedyną szansę na akceptację ze strony władz rosyjskich miały organizacje sportowe. Dla rozwoju turystyki pod zaborem rosyjskim najbardziej zasłużyło się Polskie Towarzystwo Krajoznawcze, które zostało utworzone w Warszawie w 1906 roku. Za jego twórcę uważa się Aleksandra Janowskiego oraz Mikołaja Wisznickiego i Kazimierza Kulwiecia. Aleksander Janowski chciał zakorzenić w młodym pokoleniu miłość do ojczystej ziemi, a turystyka była do tego doskonałym narzędziem. Statut PTK został zatwierdzony 27.10.1906 roku przez Warszawski Urząd Gubernialny. Podstawowe cele statutowe: zbieranie wiadomości dotyczących krajoznawstwa polskiego, gromadzenie danych naukowych dotyczących ziem polskich i krajów przyległych historycznie lub geograficznie z nimi związanych, szerzenie wśród ogółu, a szczególnie wśród młodzieży wiadomości dotyczących krajoznawstwa. Podstawową cechą stowarzyszenia było podkreślenie łączności i nierozerwalności wszystkich ziem polskich. PTK organizowało wycieczki i odczyty, zajmowało się ochroną przyrody i zabytków, budowało i prowadziło schroniska oraz muzea regionalne. Zajmowało się także wydawaniem czasopism, które popularyzowały turystykę, przybliżały piękno ojczystej ziemi i zabytków kultury oraz kształtowały patriotyzm. W czasie I WŚ w Warszawie zorganizowano 22 ogniska, w których aktywnie prowadzona była praca wychowawczo-oświatowa oraz społeczna. W oparciu o działalność młodzieżową prowadzona była również akcja ochrony pomników przyrody oraz zabytków. PTK zaproponowało system uprawnień turystycznych, odznak, stopni oraz znakowanie szlaków turystycznych, szkolenia przewodników.

Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze

Powstało z połączenia 17.12.1950 r. w Warszawie (A. Janowski) PTK i TT. Towarzystwo grupuje turystów i krajoznawców; a jego celem jest upowszechnianie na terenie Polski turystyki kwalifikowanej i krajoznawstwa. Zaczęły powstawać schroniska młodzieżowe i szkolne koła turystyczno-krajoznawcze. Teoria regionalizmu - poznawanie świata powinno się zaczynać przez „małe ojczyzny” (najpierw region, później inne państwa i kontynenty). Zaangażowanie w ochronę środowiska, powstanie Ligi Ochrony Przyrody.
Obecnie PTTK zrzesza prawie 80 tysięcy członków. Prowadzi sieć 16 muzeów regionalnych, które są ośrodkami tradycji polskiego ruchu turystyczno-krajoznawczego. Jest wydawcą map, folderów i przewodników. Ponadto w całym kraju posiada biblioteki i Regionalne Pracownie Krajoznawcze. Każdy z członków Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego po opłaceniu składki członkowskiej otrzymuje legitymację członkowską PTTK, będącą jednocześnie Kartą Rabatową PTTK. Przez najatrakcyjniejsze tereny w Polsce przebiega prawie 63 tysiące kilometrów wyznakowanych przez PTTK szlaków: pieszych nizinnych i górskich, rowerowych, narciarskich, jeździeckich oraz wodnych. PTTK promuje system odznak turystycznych i krajoznawczych, mających na celu popularyzację poznawania Polski. Duże znaczenie przywiązuje Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze do współpracy międzynarodowej. Jest członkiem wielu organizacji międzynarodowych.

7. Organizacja Turystyki w Polsce.

Usługi turystyczne - wszystkie społecznie pożyteczne czynności służące zaspokojeniu materialnych i niematerialnych (duchowych) potrzeb turystycznych człowieka. Odnoszą się one zarówno do obsługi osoby turysty jak i jego osobowości.

1. Poziom rządowy

Sprawami gospodarki turystycznej zajmuje się Departament Turystyki w Ministerstwie Gospodarki, natomiast promocję turystyki powierzono Polskiej Organizacji Turystycznej.

• Departament Turystyki odpowiada m. in. za: kształtowanie polityki państwa w zakresie turystyki, programowanie wydatków budżetu państwa, tworzenie warunków do podnoszenia jakości usług turystycznych, w tym kształcenie kadr na potrzeby turystyki, zapewnianie funkcjonowania systemu kategoryzacji bazy noclegowej, prowadzenie centralnych rejestrów zezwoleń turystycznych, obiektów hotelarskich objętych obowiązkowo kategoryzacją, przygotowywanie rozwiązań prawnych, ochrona praw konsumenta, współpraca międzyresortowa i międzynarodowa.

• POT (powst. 1999) odpowiada za: promocję Polski jako kraju atrakcyjnego turystycznie, przygotowywanie analiz, ekspertyz i studiów z zakresu turystyki, zabezpieczenie sprawnego systemu informacji turystycznej w kraju i na świecie, inicjowanie i wspieranie planów rozwoju czy modernizacji infrastruktury turystycznej, wykonywanie innych zadań powierzonych przez organy i jednostki współpracujące z POT.
  Na czele POT stoi prezes a pomaga mu rada POT

• PAIS - Polska Agencja Inwestycji Zagranicznych (program połączenia z POT-em)

• ROT - Regionalne Organizacje Turystyczne - stowarzyszenia osób prawnych i fizycznych: tworzenie i upowszechnianie wizerunku województwa jako regionu atrakcyjnego turystycznie w kraju i za granicą, integracja samorządu terytorialnego, gospodarczego i zawodowego oraz osób, instytucji i organizacji zainteresowanych rozwojem turystycznym województwa, wzrost wpływów z turystyki, poprawa infrastruktury turystycznej w województwie

• LOT - Lokalne Organizacje Turystyczne - zrzeszają gminy, powiaty, podmioty gospodarcze i organizacje społeczne zainteresowane rozwojem turystyki na swoim terenie: gromadzenie i aktualizacja informacji na temat miejscowych walorów i oferty turystycznej, tworzenie i rozwój oferty turystycznej powstałej na bazie lokalnych walorów, integracja społeczności lokalnej na rzecz poprawy atrakcyjności turystycznej własnych miejscowości

• PART - Polska Agencja Rozwoju Turystyki, 1993r. grupa świadcząca usługi doradcze i finansowe w zakresie inwestycji turystycznych. Cel- tworzenie i realizacja projektów i programów wspierających rozwój infrastruktury przemysłu turystycznego oraz wspomaganie rozwoju już istniejących przedsiębiorstw turystycznych w Polsce. Działalność: konsultingowa w zakresie kreowania polskich marek, inwestycyjna, pośrednictwo inwestycyjne i finansowe, doradztwo prawne i finansowe

2. Samorządy terytorialne i gospodarcze:

• Samorządy województwa,

• Samorządy powiatowe,

• Samorządy gminne,

• Urzędy Marszałkowskie - strategia rozwoju turystyki danego regionu

1. Ogólnopolskie i regionalne samorządy gospodarcze działające w turystyce

• PIT - Polska Izba Turystyki - samorząd gospodarczy zrzeszający biura i agencje turystyczne z terenu całej Polski. Pozwala to na ochronę interesów branży turystycznej. Główne zadania: reprezentowanie interesów gospodarczych swoich członków wobec organów administracji państwowej, przyczynianie się do rozwoju polskiej turystyki poprzez inicjowanie, organizowanie i udział w przedsięwzięciach zapewniających materialne warunki rozwoju gospodarki turystycznej oraz jej doskonalenie, a także podnoszenie kultury obsługi turystów oraz kształtowanie zasad etyki zawodowej.

• RIT - Regionalne Izby Turystyczne - zadania podobne do PIT, ale inny zakres terytorialny; integracja środowiska, regionalne akcje promocyjne, wymiana doświadczeń, pomoc organizacyjno-prawna

• PZH - Polskie Zrzeszenie Hoteli - reprezentuje interesy branży hotelarskiej, wydaje specjalistyczne czasopisma, organizuje konkursy, rekomenduje hotele, 1962r.

• PST - Polskie Stowarzyszenie Turystyki - elitarna organizacja, zorganizowała pierwszy polski kongres turystyki w 1992r.

• Inne stowarzyszenia: Polskie Stowarzyszenie Przewoźników Pasażerskich Międzynarodowego Transportu Samochodowego, Stowarzyszenie Pilotów Wycieczek i Przewodników, Izba Gospodarcza „Uzdrowiska Polskie”, Rada Krajowa Izb Turystyki, Polska Federacja Biur Podróży, Polska Federacja Izb Turystycznych, Federacja Turystyki „Gospodarstwo Gościnne”, Konsorcjum Polskich Biur Podróży.

1. Przedsiębiorstwa świadczące usługi turystyczne.

Przedsiębiorstwa turystyczne działające w celu zaspokojenia potrzeb społecznych oraz osiągnięcia efektywnych wyników ekonomicznych podzielić można wg kryterium funkcjonalnego, które dzieli je wg charakteru świadczonych usług głównie na:

• Przedsiębiorstwa transportu turystycznego (Polskie Linie Lotnicze LOT, Polska Żegluga Bałtycka, prywatne firmy przewozowe)

• Obiekty noclegowe (obiekty hotelarskie i obozowiska turystyczne)

• Zakłady gastronomiczne

• Biura podróży

8. Organizacje społeczne w polskiej turystyce.

Na rzecz branży turystycznej działają także organizacje, związki i stowarzyszenia non profit, dla których zysk nie jest głównym celem działalności. Prowadzą one działalność statutową, w której główne zadania to szeroko rozumiane upowszechnianie turystyki oraz popieranie różnych jej form. Korzystają często z różnych dotacji, część działalności opierają na pracy społecznej i składkach członkowskich. Do najważniejszych organizacji tego typu należą:

• PTTK - Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze

• PTSM - Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych

• PFCC - Polska Federacja Campingu i Carawaningu

• TKKF - Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej

• Związki sportowe, m.in.:

• PZN - Polski Związek Narciarski

• PZŻ - Polski Związek Żeglarski

• PZŁ - Polski Związek Łowiecki

• PZMot - Polski Związek Motorowy

• Zrzeszenie Sportowe Osób Niepełnosprawnych

• LZS - Ludowe Zespoły Sportowe

• Stowarzyszenia Agroturystyczne (społeczno-gospodarcze)

9. Międzynarodowe organizacje turystyczne.

Organizacje międzynarodowe dążą do stworzenia dogodnych warunków do rozwoju międzynarodowej współpracy w sferze turystyki.

Organizacje międzynarodowe o charakterze ogólnym:

• ONZ - Organizacja Narodów Zjednoczonych - uniwersalna organizacja międzynarodowa, z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24.10.1945 r. w wyniku podpisania Karty Narodów Zjednoczonych. Jest następczynią Ligi Narodów, stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.

• UNESCO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury - organizacja międzynarodowa utworzona 16.11.1945 roku jako organizacja wyspecjalizowana ONZ. Podstawowym celem organizacji jest wspieranie współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury, sztuki i nauki, a także wzbudzanie szacunku dla praw człowieka, bez względu na kolor skóry, status społeczny i religię.

• FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa - utworzona z inicjatywy 44 państw koalicji antyhitlerowskiej uczestniczących w konferencji poświęconej problemom rolnictwa i wyżywienia, która odbyła się w maju 1943 roku w Hot Springs. Cele: polepszanie wytwarzania, wymiany i dystrybucji produktów rolnictwa, leśnictwa i rybołówstwa; podnoszenie poziomu wyżywienia narodów; polepszenie warunków życia ludności wiejskiej; zapewnienie niezbędnego kredytu rolnego; popieranie zawierania porozumień w sprawie międzynarodowego handlu produktami rolnymi oraz udzielanie pomocy technicznej.

• OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - organizacja międzynarodowa skupiająca 30 wysoko rozwiniętych i demokratycznych państw, powstała 30.09.1961 r. z przekształcenia Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej (OEEC). Została założona przez 20 państw, które podpisały Konwencję o Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju z 14.12.1960 r. Celem OECD jest wspieranie państw członkowskich w osiągnięciu jak najwyższego poziomu wzrostu gospodarczego i stopy życiowej obywateli. OECD zajmuje się też pomocą dla najbiedniejszych państw. Siedzibą OECD jest Paryż.

• MOP (ILO) - Międzynarodowa Organizacja Pracy - organizacja zajmująca się problemami pracowniczymi - ograniczaniem pracy dzieci (szczególnie w niebezpiecznych branżach), ochroną praw pracowników, polepszaniem warunków do pracy i życia, tworzeniem miejsc pracy i szkoleń. Została utworzona 28.06.1919 r. na paryskiej konferencji pokojowej jako autonomiczna organizacja stowarzyszona z Ligą Narodów. Po drugiej wojnie światowej stała się organizacją afiliowaną przy ONZ. Siedziba tej organizacji znajduje się w Genewie.

• WHO - Światowa Organizacja Zdrowia - jedna z organizacji działających w ramach ONZ. Została utworzona w roku 1945, lecz działalność rozpoczęła w 1948. Siedzibą WHO jest Genewa. Zadaniem WHO jest działanie na rzecz zwiększenia współpracy między państwami w dziedzinie ochrony zdrowia i zwalczania epidemii chorób zakaźnych, a także ustalanie norm dotyczących składu lekarstw i jakości żywności. Organizacja dąży również do zapewnienia opieki medycznej ludności świata oraz zmniejszenia śmiertelności niemowląt.

• WTO - World Trade Organistation 1995

Międzynarodowe Ogólnoświatowe Organizacje Turystyczne:

• WTO - Światowa Organizacja Turystyki - jest to wyspecjalizowana organizacja ONZ z siedzibą w Madrycie, powołana do życia w 1974. Zrzesza 107 państw i 146 członków afiliowanej z szeroko pojętej branży turystycznej. Zasadnicze zadania: popieranie, ułatwianie i rozwój turystyki na świecie, a także służenie radą i pomocą w tym względzie rządom państw członkowskich. Program działania WTO obejmuje działalność badawczą, informacyjno-publicystyczną i operacyjną. Do zadań tej organizacji należy też zwracanie szczególnej uwagi na rozwój turystyki w krajach rozwijających się oraz ścisła współpraca z ONZ.

• WTTC - Światowa Rada Podróży i Turystyki

• ITA - Międzynarodowy Związek Turystyki

• WLRA - Światowe Stowarzyszenie Czasu Wolnego i Rekreacji

• ELRA - Europejskie Stowarzyszenie Czasu Wolnego i Rekreacji

Organizacje Międzynarodowe o zasięgu regionalnym

• ETC - Europejska Rada Podróży i Turystyki/Europejska Komisja Turystyki

• PATA - Stowarzyszenie Turystyczne Azji Pacyficznej

• CTO - Karaibska Organizacja Turystyczna

• ATA - Afrykańskie Stowarzyszenie Turystyki

Międzynarodowe organizacje reprezentujące firmy turystyczne

Organizacje działające w sektorze przedsiębiorstw turystycznych:

• UFTAA - Światowa Federacja Związków Biur Podróży

• FATA - Światowe Stowarzyszenie Biur Podróży

Organizacje międzynarodowe w sektorze hotelarstwa:

• IYHP - Międzynarodowa Federacja Schronisk Młodzieżowych

• IHRA - Międzynarodowe Zrzeszenie Hoteli i Restauracji - siedziba tej organizacji mieści się Paryżu. W jej skład wchodzą najstarsze i najaktywniejsze organizacje hotelarskie na świecie. Organizacja powstała w 1946 roku w Londynie.

• IFCC - Międzynarodowa Federacja Campingu i Carawaningu

• HOTREC - Konfederacja Stowarzyszeń Hoteli i Restauracji UE

• IATA - Międzynarodowe Zrzeszenie Przewoźników Powietrznych - światowa organizacja handlowa z siedzibą w Montrealu i Genewieskupiająca dziś 280 przewoźników (linie lotnicze).

Inne:

• WATA - World Association of Travel Agencies

• ASTA - American Seed Trade Association

• IRU - Międzynarodowy Związek Transportu Drogowego

• IUR - Międzynarodowy Związek Kolei

• EBOR - Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - został utworzony w Strasburgu w dniach 8-9 grudnia 1989. EBOR liczy 63 członków (61 państw, Europejski Bank Inwestycyjny i Wspólnoty Europejskie) i ma promować rozwój sektora prywatnego w państwach urzeczywistniających zasady demokracji wielopartyjnej, pluralizmu oraz gospodarki rynkowej, wspiera transformacje i przyspieszenie niezbędnych zmian strukturalnych. Popiera rozwój zapewniający ochronę środowiska.

Organizacje międzynarodowe w sferze edukacji turystycznej i nauki:

• AISET - Międzynarodowe Stowarzyszenie Naukowych Ekspertów Turystyki

• IAST - Międzynarodowa Akademia Studiów nad Turystyką

• IAT - Międzynarodowa Akademia Turystyki

Polityka turystyczna państwa. Interwencja państwa w gospodarce:

Funkcja państwa:

• alokacja zasobów (niedoskonałści rynku- cechy dóbr publicznych, dobra społecznie korzystne lub szkodliwe, monopolizacja rynku)

• stabilizacja (bezrobocie, inflacja, tempa wzrostu produkcji)

• podział (niedoskonałego rynku, nieprawidłowego podziału, rzeczywistego podziału spowodowanego przez przepisy prawa)

Również w turystykę państwo musi ingerować.

10. Ustawa o usługach turystycznych - podstawowy akt prawny, regulujący działalność gospodarczą w polskiej turystyce.

Ustawa o usługach turystycznych z dnia 29.08.1997 roku:

• określa:

1. warunki zawierania umów, między przedsiębiorcami a ich klientami, o świadczenie usług turystycznych

2. zadania marszałka województwa i ministra do spraw turystyki

3. podstawowe definicje

• zawiera przepisy dotyczące organizatorów turystyki, pośredników i agentów turystycznych

• ochrona klienta

• przepisy dotyczące przewodników turystycznych i pilotów wycieczek

• przepisy świadczenia usług hotelarskich

11. Strategia rozwoju polskiej turystyki.

Czynniki rozwoju turystyki:

• złe dostosowanie człowieka do środowiska

• cywilizacja przemysłowa - wzrost możliwości podróżowania w wyniku rozwoju transportu indywidualnego i zbiorowego, wzrastającą rolę środków masowego przekazu oraz wzrost poziomu wykształcenia ludności i jej ogólnej ruchliwości przestrzennej we wszystkich sferach: zawodowej, socjalnej, osobistej

• stały wzrost liczby ludności, jej wykształcenia, koncentracja na ograniczonych przestrzeniach, ludzie żyją we wzrastającym napięciu

• potrzeby - wyznaczają powstanie popytu na dobra i usługi

• motywacje - pobudki skłaniające człowieka do określonego zachowania i regulujące to zachowanie (społeczne, rodzinne lub plemienne, osobiste lub egoistyczne). Główne motywacje w turystyce: zw. z kulturą fizyczną oraz fizjologiczne; kulturalne, psychologiczne i edukacyjne; towarzyskie i etniczne; rozrywka, zabawa i przyjemność; zw. z pracą; religijne

• polityka turystyczna państwa jako element polityki gospodarczej, np. stosunek państwa do zagadnienia formalności granicznych

• czas wolny od pracy - kategoria czasu poza pracą zawodową, pozostająca do swobodnego i bezinteresownego oraz zgodnego z zamiłowaniami człowieka wykorzystania na wypoczynek, uczestniczenie w zdobyczach współczesnej cywilizacji, rozwijanie zainteresowań własnych i rozrywkę. Indywidualne funkcje czasu wolnego: reprodukcja sił człowieka, konsumpcja i rozwój kulturalny

• siła nabywcza ludności - warunki ekonomiczne jednostki są środkiem przekształcenia popytu potencjalnego w popyt zrealizowany, czyli potrzeb turystycznych w konsumpcję dóbr i usług turystycznych

• urbanizacja - im kraj czy region jest bardziej zurbanizowany, tym większa jest aktywność turystyczna mieszkańców. Urbanizacja - proces kulturowy, unowocześniający społeczeństwo

• środowisko przyrodnicze i społeczne - uprawiając turystykę, człowiek znajduje w przyrodzie liczne wartości, które wyzwalają w nim przeżycia duchowe, gdy odsłania mu się piękno i bogactwo przyrody. Przyroda jest dla niego również źródłem przeżyć intelektualnych, kiedy inspiruje poznawcze dążenia uczestników ruchu krajoznawczego. Stosunek człowieka do przyrody przejawia się w formie pracy produkcyjnej

• psychologiczne i socjologiczne konsekwencje rozwoju cywilizacji - wzrost zarobków, wzrost rozmiarów czasu wolnego od pracy, modyfikacja modelu życia (głębokie zmiany struktury wydatków gospodarstw domowych)

• dobra turystyczne - dobro lub zespół dóbr danych przez naturę, historię lub działalność ludzką, na które występuje popyt turystyczny

• ochrona prawna konsumentów produktów turystycznych

Polska ma liczący się potencjał rozwoju turystyki krajowej i międzynarodowej. Jest on oparty na:

• atrakcyjnych walorach turystycznych, które już są udostępnione, podlegają rozwojowi lub mają możliwości rozwoju

• znaczącej bazie obiektów turystycznych i wczasowo-wypoczynkowych, usług i infrastruktury ogólnej

• istnieniu zróżnicowanych rynków turystycznych (częściowo już rozwiniętych)

Podstawową sprawą dla rozwoju turystyki zgodnie z modelem Europy zachodniej, do której Polska dąży, jest polityczna stabilizacja w kraju i określenie roli turystyki w narodowej polityce i strategii rozwoju. Następnym problemem jest konsekwentne wdrażanie przyjętej Strategii Rozwoju Krajowego Produktu Turystycznego Polski. Ogólny produkt turystyczny jest w niej rozumiany jako układ następujących składników: atrakcje i środowisko miejsca docelowego; infrastruktura i usługi miejsca docelowego; dostępność miejsca docelowego; wizerunki i postrzeganie miejsca docelowego; planowane kampanie promocyjne w celu zmiany wizerunku; cena płacona przez turystę-konsumenta.

Po 1989 roku - bardzo dobry rozwój polskiej turystyki
1954 - przystąpiono do opracowania założeń rozwoju polskiej gospodarki turystycznej, które stały się przedmiotem obrad rady ministrów

Ministerstwo Gospodarki w 2007 roku przygotowało kolejną strategię na lata 2007-2013

Zwrócenie uwagi z jakich środków UE można finansować polską turystykę

1.Główne założenia strategii rozwoju turystyki polskiej

• Wyodrębnienie regionów, które mogą stawiac na rozwój turystyki:

1. WYBRZEŻE

2. STREFA POJEZIERZY

3. ZACHODNIE POGRANICZE

4. STREFA GÓR

5. STOLICA I OKOLICE

2.Każda ze stref ma 5 produktów markowych:

• Turystyka krajoznawcza i biznesowa

• Turystyka specjalistyczna

• Turystyka tranzytowo- przygraniczna

• Turystyka wypoczynkowa

• Turystyka wiejska

3. Każda Strategiczna Jednostka Turystyczna (STU) będzie aktywna w 1 lub kilku strefach:

I STU- dotyczy ośrodków wypoczynkowych- Turystyka wypoczynkowa

• wybrzeże Bałtyku

• pojezierze Iławsko-Brodnickie

• jeziora mazurskie

II STU- dotyczy turystyki krajoznawczej

- przykłady ośrodków turystyki krajowej: Szczecin, Poznań, Warszawa, Kraków

III STU- dotyczy turystyki specjalistycznej:

a)ośrodki pielgrzymkowe: Gniezno, Wambierzyce, Góra św. Anny, Częstochowa

b)uzdrowiska: Połczyn, Rabka, Krynica, Kołobrzeg

c)inne(szlaki kajakowe, żeglarstwo, wędrówki, obserwacje przyrody, jeździectwo)

1 2 3 4 5

1.Poj. Iławskie & Brodnickie

2.Zat. Pucka Zalew Szczeciński

3.G. Stołowe

4.Bialowieski PN, Bieszczadzki, Tatry

5.Biały Bór Pecna Kadyny

IV STU- dotyczy turystyki wiejskiej:

Pojezierza np.Drawskie, Bieszczady, Puszcza Notecka

V STU- dotyczy turystyki tranzytowej i przygranicznej:

Ogólnie tam gdzie przejścia:Słubice Świecko Kudowa Zdr.

Projekt Strategii rozwoju turystyki na lata 2007-2013 zakłada, że nowoczesny, konkurencyjny i wysokiej jakości produkt turystyczny, przyciągnie do Polski zarówno zagranicznych, jak i krajowych turystów. Autorzy dokumentu uważają, że w tworzeniu polskiego produktu turystycznego warto wykorzystać zmieniające się na rynku trendy, modę na zdrowy styl życia, nowe formy spędzania wolnego czasu, organizację wyjazdowych konferencji i kongresów dla firm. Dla zwiększenia konkurencyjności polskiej turystyki istotne jest nie tylko kreowanie nowych produktów turystycznych, ale także rozwijanie dotychczasowych. Strategia zakłada badanie i monitorowanie rynku oraz dostosowywanie oferty do potrzeb odbiorców.
Ważne są również działania marketingowe, ukierunkowane na stworzenie spójnego systemu promocji, nie tylko na szczeblu krajowym, ale także wykorzystującego możliwość wspólnej promocji na poziomie Unii Europejskiej.
Projekt Strategii zakłada jednocześnie usprawnienie systemu informacji turystycznej poprzez wykorzystanie nowoczesnych technologii w rozwoju systemu informacji i rezerwacji turystycznej.
Ministerstwo Gospodarki podkreśla w dokumencie konieczność modernizacji i rozwoju odpowiedniej infrastruktury oraz poprawę komunikacji w regionach turystycznych. Łatwość dotarcia, także dla osób niepełnosprawnych, do atrakcji turystycznych stanowi bowiem podstawowy element poprawy konkurencyjności polskiej oferty turystycznej. Rozwój turystyki wiąże się przede wszystkim z budową i modernizacją infrastruktury transportowej, m.in. dróg, sieci kolejowych, szlaków wodnych i lotnisk.
Projekt Strategii kładzie także nacisk na stworzenie profesjonalnych kadr przez systematyczne podnoszenie kwalifikacji wśród personelu turystycznego. Kształcenie przedstawicieli biur podróży, personelu hoteli i restauracji oraz przewodników i pilotów wycieczek powinno zostać uzupełnione o elementy pracy z osobami niepełnosprawnymi. Rozwój turystyki pozwoli stworzyć nowe miejsca pracy w regionach atrakcyjnych turystycznie, a borykających się z wysokim bezrobociem.

http://www.mg.gov.pl/NR/rdonlyres/216AB522-62B2-4D0C-BFA0-17B6D4AD6F95/33939/STR160409.pdf

12. Produkty markowe polskiej turystyki.

Produktem jest każda oferta stanowiąca przedmiot wymiany rynkowej. Może nim być towar i usługa pod warunkiem, że odpowiada społecznemu zapotrzebowaniu.

Przez produkt turystyczny możemy rozumieć dostępny na rynku pakiet materialnych i niematerialnych składników umożliwiających realizację celu wyjazdu turystycznego.

Kształtowaniu wyrazistego wizerunku naszego kraju miały i mają służyć tzw. produkty markowe. Marka jest narzędziem służącym do przekazywania pewnej zaplanowanej informacji otoczeniu. Służy ona przede wszystkim identyfikacji produktu i wyróżnieniu go wśród konkurencji. Marka turystyczna łączy inwestycje po stronie podaży ze stroną popytową, zorientowaną na przedstawienie konkurencyjnej oferty na określonych rynkach.

„Strategia rozwoju krajowego produktu turystycznego” wyodrębnia 5 priorytetowych obszarów polskiej turystyki do tworzenia marek turystycznych, co oznacza, że Polska dysponuje odpowiednim potencjałem (podaż) oraz, że produkty pochodzące z tych obszarów będą konkurencyjne na rynkach krajowych i zagranicznych (popyt). Są to:

• Turystyka biznesowa - kongresy, konferencje, seminaria, imprezy targowe i wystawiennicze, wyjazdy motywacyjne (incentive trips), indywidualne pobyty służbowe. Przynosi zyski dzięki ogromnej liczbie osób przyjeżdżających w interesach, których przyciąga wzrost gospodarczy Polski.

• Turystyka miejska i kulturowa - wybitne wydarzenia kulturalne, dziedzictwo kulturowe miast i miasteczek, trasy kulturowe. Powiększa się oferta rynków zachodnio-europejskich dotycząca sezonowego i pozasezonowego wyjazdu urlopowego: grupowe przyjazdy do miast turystów z USA, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Japonii, zapewniające istotne wpływy do budżetów miejskich ze względu na wysoki poziom wydatków tych turystów; „wzbogacające intelektualnie” wakacje, wykorzystujące rosnący w Europie Zachodniej popyt na urlop, który poszerza horyzonty myślowe; turystyka „sentymentalna” istotna ze względu na liczebność polskiej diaspory i innych grup etnicznych połączonych historycznie z Polską.

• Turystyka aktywna, rekreacyjna i specjalistyczna - liczne dyscypliny sportowe związane z wodą, wędrówki piesze i rowerowe, jeździectwo, turystyka specjalnych zainteresowań. Tradycyjna jakość polskiego produktu w tej dziedzinie jest dobrze znana na zagranicznych rynkach turystycznych. Przystąpienie Polski do UE powoduje szybki wzrost zainteresowania tą formą turystyki w Polsce ze strony obywateli krajów „starej Unii”.

• Turystyka na terenach wiejskich - agroturystyka, ekoturystyka, turystyka na obszarach chronionych oraz atrakcje związane z życiem wsi, kulturą ludową i tradycjami. W Europie Zachodniej, ze względu na coraz większe znaczenie aspektów ekologicznych przy podejmowaniu decyzji przez konsumentów, obserwuje się zwiększone zapotrzebowanie na ten rodzaj produktu turystycznego.

• Turystyka przygraniczna i tranzytowa - wszelkie oferty adresowane do osób przebywających w 50-kilometrowym pasie przygranicznym (także w celach handlowych) oraz oferty związane z ruchem tranzytowym, ze szczególnym uwzględnieniem autostrad. Wiąże się z gospodarką krajów sąsiadujących na wschodzie i jest szczególnie atrakcyjna dla rynku niemieckiego ze względu na różnice w cenach produktów.

Z produktami markowymi polskiej turystyki ściśle wiążą się projekty inwestycyjne Polskiej Agencji Rozwoju Turystyki. Należą do nich „Leśne Runo” - sieć gastronomiczna serwująca tradycyjne polskie dania oraz „Stajnia Polska” - stworzenie sieci ośrodków jeździeckich w Polsce.

13. Tendencje zmian w światowej turystyce.

Wartość konsumpcji w roku 2006 wg kontynentów oraz przewidywana dynamika jej rozwoju do roku 2016 (w mld USD)

Kontynenty	Konsumpcja turystyczna
		2006	Struktura %	2016	Struktura %	Dynamika %
Afryka	128,6	2,0	251,9	2,1	95,9
Ameryka	2196,9	33,9	3871,8	31,9	76,2
Azja/Pacyfik	1535,7	23,7	3617,3	33,8	135,5
Europa (Środkowo-Wschodnia)	26468,6 (244,6)	38,1 (9,9)	4098,1 (489,4)	33,9 (11,9)	66,0 (100,1)
Bliski Wschód	147,6	2,3	279,4	2,3	89,3
Świat	6477,2	100,0	12118,6	100,0	87,1

Na podstawie przedstawionych w tabeli danych, dotyczących konsumpcji turystycznej w skali świata, można dojść do następujących wniosków:

• Konsumpcja turystyczna na świecie w roku 2006 wyniosła 6,5 biliona dolarów.

• W strukturze tej konsumpcji (wg kontynentów) nadal dominuje Europa (38,1% światowej konsumpcji), chociaż jej przewaga nad innymi kontynentami, szczególnie nad Ameryką (33%) maleje.

• Udział Europy Środkowo-Wschodniej w strukturze konsumpcji europejskiej wynosi ok. 10%.

• Najbliższe dziesięciolecie (lata 2006-2016) odznaczać się będzie niespotykaną dynamiką wzrostu konsumpcji turystycznej, która ulegnie omalże podwojeniu (wzrost o 87,1%) z 6,5 do 12,1 biliona dolarów.

• Najszybszą dynamikę wzrostu odnotuje region Azji i Pacyfiku (135,5%) oraz Europy Środkowo-Wschodniej (100,1%). Europa jako kontynent nadal będzie ma czele stawki światowej, ale jej udział w światowych obrotach znacznie spadnie (z 38% do 33,9%) i zmniejszy się jej przewaga nad Ameryką i Azją. Generatorem wzrostu w Europie będzie region centralno-wschodni, którego udział wzrośnie z 10% do 12% konsumpcji europejskiej.

Poza tym:

• W skali świata znacznie większą dynamiką rozwoju charakteryzuje się eksport turystyczny niż wydatki osobiste na turystykę i podróże. Wynika stąd wniosek, że zagraniczna turystyka będzie rozwijała się szybciej od turystyki krajowej.

• W wydatkach turystycznych w roku 2006 przoduje Ameryka przed Europą

• Europa jest jednak niekwestionowanym liderem jako obszar recepcji turystycznej, generuje bowiem 47,8% światowego eksportu turystycznego

• Jednakże dynamika rozwoju zarówno wydatków turystycznych, jak i eksportu będzie najwyższa w Azji i Oceanii. Europa musi się liczyć ze spadkiem swojego znaczenia i mimo nadal przodującej pozycji w eksporcie usług turystycznych, jej udział w światowych obrotach spadnie z 47,8% do 44,4%. Wzrośnie jednak udział Europy Środkowo-Wschodniej w obrotach europejskich, co będzie rezultatem wyrównywania poziomów rozwoju Europy Wschodniej i Zachodniej po rozszerzeniu Unii Europejskiej

Polska:

• Wartość popytu turystycznego w Polsce w roku 2006 osiągnęła gigantyczną kwotę 119,94 mld zł, a konsumpcji turystycznej 75,8 mld.

• Struktura wydatków. Największą pozycję w strukturze popytu turystycznego w Polsce mają wydatki osobiste na turystykę i podróże (prawie 46%). Oznacza to, że mieszkańcy Polski zajmują dominującą pozycję w ogólnym popycie turystycznym. Wydatki dotyczą zarówno turystyki krajowej, jak i zagranicznej wyjazdowej. Efektem polityki turystycznej powinno być skłanianie konsumentów do pozostawiania pieniędzy w kraju.

• Eksport turystyczny. Inwestycje kapitałowe odgrywają znaczącą rolę w strukturze popytu. Zjawiska te łączą się ze sobą, bowiem obsługa zagranicznej turystyki przyjazdowej wiąże się ze wzrostem inwestycji kapitałowych.

• Dynamika wydatków. Pomimo zmniejszenia tempa wzrostu PNB w Polsce w latach 2001-2005 nadal obserwujemy dynamiczny, choć nierównomierny wzrost składników popytu turystycznego. Najszybciej w latach 2001-2006 rósł eksport dóbr i usług turystycznych, a także eksport turystyczny i inwestycje kapitałowe.

• Dynamicznie wzrastały też wydatki osobiste na turystykę, znacznie szybciej od wzrostu płac.

• Do roku 2016 przewiduje się niespotykany dotąd wzrost wydatków turystycznych. W ciągu najbliższego dziesięciolecia popyt turystyczny w Polsce ma wzrosnąć o 106,3% a konsumpcja o 112,1%. „Motorami” napędzającymi popyt będą wydatki osobiste na turystykę i podróże, będące efektem wzrostu zamożności społeczeństwa, a przede wszystkim podróże biznesowe, będące efektem szybkiego rozwoju gospodarczego i zwiększania udziału kapitału zagranicznego w Polsce. Z tym wiąże się oczywiście dynamika wzrostu inwestycji kapitałowych w turystyce.

---