D E F I N I C J A R Y N K U
Definicja rynku zależy od tego, z jakiej perspektywy na niego patrzymy. Słowo „rynek”, wywodzi się z języka niemieckiego - „ring” i oznaczającego okrągły plac ,na którym dokonywano transakcji, kupna lub sprzedaży dóbr lub usług.
Myśląc o rynku jako o pewnym miejscu, ośrodku handlowym definiujemy rynek jako:
„miejsce, na którym dochodzi do transakcji pomiędzy kupującymi a sprzedającymi (konsumentami a producentami) oraz do wymiany towaru, w wyniku transakcji kupna-sprzedaży na rynku kształtuje się cena.”
Patrząc na rynek z perspektywy ekonomi bardziej stosowna wydaje nam się następująca definicja: „rynek - proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają co mają zamiar kupować i sprzedawać i na jakich warunkach. Znaczy to, że jest to proces, w ramach którego kupujący i sprzedający określają ceny i ilość dóbr, które mają być kupione i sprzedane. W ramach tego procesu, poszczególni uczestnicy rynku poszukują informacji mających znaczenie dla interesantów. Kupujący pytają o dostępne modele, rozmiary i kolory dóbr oraz ceny, które muszą za nie zapłacić. Sprzedający zdobywają informację o rodzaju dóbr i usług, których pragną nabywcy oraz o cenach, które są gotowi zapłacić.
Ten proces rynkowy ma charakter samokorygujący. Kupujący i sprzedający stale poddają swoje zachowanie modyfikacjom na podstawie stale zdobywanych doświadczeń”
Kolejna definicja rynku:
Funkcjonują również takie rynki, które nie posiadają swojej siedziby, i na których nie ma bezpośrednich fizycznych kontaktów pomiędzy nabywcami i sprzedawcami. Dobrym tego przykładem jest np. międzybankowy rynek pieniężny, na którym banki za odpowiednią opłatą pożyczają sobie najczęściej na kilka godzin niezbędne do zachowania płynności, czyli zdolności do realizowania wypłat środki pieniężne. Ponieważ transakcje na tym rynku zawierane są najczęściej przez telefon, FAX lub temu podobne techniczne środki komunikacji nie ma tu ani stałego miejsca ani fizycznego kontaktu pomiędzy kupującymi i sprzedającymi. Powyższa definicja rynku jako miejsca dokonywania transakcji nie opisuje w sposób zadawalający zjawiska rynku, jest zbyt wąska.
Pod pojęciem rynek można by zatem rozumieć swojego rodzaju,( niekoniecznie zlokalizowaną w jakimś konkretnym miejscu ) instytucję umożliwiającą kontakty handlowe dostawcom czyli osobom posiadającym coś na sprzedaż czyli z nabywcami czyli osobami chętnymi do ich zakupu.
Uwzględniając powyższe zastrzeżenia rynek bywa niekiedy również definiowany jako ogół warunków, w których dochodzi do zawierania transakcji wymiennych. Jednak i takie określenie rynku nie jest zadawalające. Same warunki są wprawdzie jego elementem niezbędnym, ale niewystarczającym. Aby można było mówić o rynku musi dochodzić do transakcji wymiany.
Biorąc pod uwagę przedstawione powyżej problemy terminologiczne możemy zdefiniować rynek jako całokształt transakcji wymiennych zwykle znajdujących wyraz a transakcjach kupna - sprzedaży między dostawcami i odbiorcami oraz ogół stosunków, warunkujących decyzje podmiotów uczestniczących w wymianie handlowej, w wyniku których dochodzi do ustalenia ilości wymiany oraz poziomu ceny ,po której tych transakcji dochodzi”
Ze względu na poziom walki konkurencyjne rynek możemy podzielić na trzy rodzaje (bierzemy pod uwaga ilość konkurentów-sprzedawców, co jest często czynnikiem decydującym o poziomie konkurencyjności):
Rynki możemy również klasyfikować i porównywać na podstawie ich cech ekonomicznych. Od strony sprzedającego bierzemy tu pod uwagę ilość producentów, ich udziały w rynku, charakterystykę ekonomiczną produkowanego przez nich towaru (jednorodny czy zróżnicowany), bariery wejścia i wyjścia z rynku ( łatwość i konsekwencje wejścia do danej branży lub też jej opuszczenia), możliwość wpływu producentów na kształtowania cen rynkowych.
Cechy rynku:
konkurencja - jest to rywalizacja uczestników rynku o zdobycie jak największych korzyści z działalności gospodarczej,
Na rynek składają się ludzie, czyli konsumenci i przedsiębiorcy próbujący kupić i sprzedać na najlepszych z możliwych warunkach. W wyniku „walki” między producentami powstaje konkurencja czyli:
”concurrentia - z łaciny współzawodnictwo, proces w którym uczestnicy rynku dążą do realizacji swoich interesów poprzez przedstawienie jak najkorzystniejszej oferty, w skład której wchodzi nie tylko cena, ale także np. jakość wyrobu, serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Kupujący konkurują, chcąc zdobyć ograniczoną ilość dóbr na rynku, natomiast sprzedający walczą o pieniądze kupujących.
Konkurencję można podzielić na cenową, czyli związaną z ilością dóbr, które są w stanie kupić nabywcy za określoną kwotę oraz konkurencję pozacenową, która określa jakość produktu, styl, cechy wyrobu, jego parametry użytkowe, trwałość udzielanej gwarancji, marki, serwisu czy ewentualnego kredytu. Ponadto ważnym narzędziem współczesnej konkurencji jest reklama, promocja, marketing”
„proces, przy pomocy którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk wpływających na decyzję zawarcia transakcji. Rozszerzając interpretację tego pojęcia można powiedzieć, że konkurencja jest również procesem, w którym uczestnicy rynku próbują uniknąć skutków przedstawienia przez innych korzystniejszych ofert pod względem ceny, jakości, asortymentu czy innych charakterystyk wpływających na decyzję zawarcia transakcji
Konkurencja nie zachodzi więc miedzy kupującym a sprzedającym, ale między kupującymi i sprzedającymi.
Podstawa rynku są trzy elementy: podaż, popyt i cena.
„PODAŻ - ilość dóbr lub usług zaoferowanych do sprzedaży przez producenta w danym czasie i po określonej cenie. Podaż giełdowa to zgłaszana przez inwestorów chęć sprzedaży danego papieru wartościowego po określonej cenie„
„podaż- założona relacja między ilością dobra, którą producenci są skłonni oferować w danym odcinku czasu, a ceną, przy założeniu, że inne zjawiska na rynku nie ulegną zmianie.
POPYT - założona odwrotna relacja między ceną dobra lub sługi a ich ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym odcinku czasu, przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostaną bez zmiany.”
„Popyt - ilość towaru, którą nabywcy są skłonni kupić w określonym czasie przy ustalonej cenie. Przy niezmienności innych warunków rynkowych wzrost ceny powoduje zmniejszenie wielkości popytu, a obniżka ceny wywołuje wzrost wielkości popytu.
Dla danego towaru rozróżnia się popyt indywidualny (ze strony określonego nabywcy) i popyt rynkowy (ze strony wszystkich jego nabywców). Popyt wszystkich nabywców na wszystkie towary to popyt globalny (zagregowany).
Poziom i zmiany popytu na dany towar wyznaczane są przez czynniki rynkowe - zmiany poziomu dochodów nabywców, cen innych towarów oraz oczekiwania nabywców co do zmian cen w przyszłości, a także czynniki pozarynkowe: demograficzne (takie jak liczba ludności, przyrost naturalny, struktura ludności pod względem wieku, płci, poziomu wykształcenia, rodzaju wykonywanej pracy, miejsca zamieszkania itp.), naturalne (klimatyczno-atmosferyczne, środowiskowe), preferencje nabywców (gusty, upodobania, zwyczaje, tradycje, moda), polityczne (zagrożenie wewnętrzne i zewnętrzne, wojny).”
„Cena - jest to cokolwiek z czego dana osoba musi zrezygnować w zamian za jednostkę nabywanego dobra lub usługi zakupionej, otrzymanej lub spożytej.”
„Cena, ilość pieniędzy, jaką należy zapłacić za nabycie jednostki określonego towaru, dobra lub usługi. W gospodarce rynkowej ceny najczęściej kształtują się na rynku w wyniku ukształtowanej relacji pomiędzy popytem i podażą (cena wolna), w pewnym zakresie kształtowane są pod wpływem producentów lub konsumentów, w nielicznych przypadkach kształtowane są przez państwo (ceny sterowane administrowane).
Ceny są podstawowym instrumentem mechanizmu rynkowego kształtującego równowagę rynkową. Spełniają dwie podstawowe funkcje: informacyjną i motywacyjną (bodźcową).
Informują one wszystkie podmioty gospodarcze o aktualnych warunkach zawierania transakcji kupna - sprzedaży, o relacji pomiędzy popytem i podażą. Ich poziom i zmiany są podstawą podejmowania przez podmioty gospodarcze decyzji o kontynuacji lub zmianie swojego zachowania w procesie gospodarowania, przystosowaniu do zmieniających się warunków rynkowych.”
„Ceny determinują przebieg procesów gospodarczych a jednocześnie określają wielkość produkcji i konsumpcji.
Ceny pełnią trzy wzajemnie powiązane funkcje:
Są narzędziem dzięki któremu można dodawać i porównywać ze sobą nieporównywalne wielkości fizyczne .Inaczej mówiąc są one narzędziem agregacji .
Są nośnikiem informacji o sytuacji na rynku i zachodzących tam zmianach Otrzymywane informacje skłaniają producentów do stosowania najtańszych, najbardziej wydajnych metod produkcji oraz do kierowania zasobów do realizacji celów najbardziej opłacalnych
Rozstrzyga o wysokości otrzymywanych przez firmy przychodów oraz otrzymywanych przez właścicieli czynników wytwórczych dochodów pieniężnych. Jest zatem narzędziem dystrybucji i redystrybucji .”
Elementy te i ich zachowanie kształtują warunki rynkowe, w jakich działają podmioty gospodarcze. Jednym z najważniejszych rynków jest rynek kapitałowy.” Rynek kapitałowy to zespół decyzji finansowych przedsiębiorstw, instytucji finansowych i osób fizycznych. Rynek ten umożliwia przekształcenie nagromadzonych oszczędności w inwestycje. Autorzy chcą jednak zwrócić uwagę na możliwość wcześniejszego zapoznania się z teoretycznymi informacjami rynku w skali całej gospodarki.
Uczestnikami rynku kapitałowego są wszelkiego rodzaju podmioty do których zaliczamy :
banki :
- centralny - wykonujący swoje ustawowe zadania do których zaliczmy oferowanie i skupowanie od banków instrumentów finansowych, ewentualne interwencje na rynkach walutowych, ustalanie wielkości podaży pieniądza w gospodarce głównie poprzez wysokość stóp procentowych. Zobacz artykuł o Polityce monetarnej,
- komercyjne - na rynku kapitałowym, lub szerzej finansowym banki poszukują dla siebie możliwości inwestycji, zdobycia środków na działalność kredytową i same oferując swoje usługi kredytowe bądź inwestycyjne. Widzimy więc, że sytuacja występująca na rynku pieniężnym ma dla banku olbrzymie, wręcz decydujące znaczenie potwierdzające słuszność prowadzonej polityki w zakresie sposobu funkcjonowania banku.inne instytucje :
- finansowe - wspólną cechą tych instytucji jest fakt posiadania wolnych środków finansowych, które muszą zostać korzystnie ulokowane aby instytucja osiągała zyski lub utrzymała się na rynku (w sensie ogólnym, nie tylko na rynku kapitałowym, ale także na tym na którym zdobywa środki przeznaczone na inwestycje). Do instytucji finansowych działających na rynku kapitałowym zaliczamy :
a) firmy ubezpieczeniowe,
b) fundusze emerytalne,
c) fundusze inwestycyjne,
d) fundusze venture capital, czyli fundusze wysokiego ryzyka,
- pozostałe instytucje (nie finansowe) - firmy te mają związek z rynkiem z tytułu kontaktów z bankami, prowadzonej działalności doradztwa finansowego,
Na rynku kapitałowym mają miejsce transakcje, które dotyczą obrotu papierami wartościowymi, takimi jak :
- akcje i udziały, (Akcja - dokument będący papierem wartościowym, stwierdzającym udział w kapitale zakładowym spółki akcyjnej, uprawniający do decydowania o jej rozwoju oraz do udziału w dywidendzie.)
- obligacje, (Obligacja - papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela (wierzyciela) obligacji i zapłaci kwotę pieniężną oraz ustalone oprocentowanie w sposób i w terminie określonym w obligacji.)
- bony skarbowe,
- bankowe papiery wartościowe.
Rynek publiczny - to taki rynek papierów wartościowych gdzie wg Ustawy o publicznym obrocie papierami wartościowymi z 21.08.1997r. (w skrócie Ustawa) następuje (muszą być spełnienie trzy kolejne warunki) :
przy wykorzystaniu środków masowego przekazu lub w inny sposób,
jeżeli propozycja jest skierowana bezimiennie lub imiennie do ponad 300 osób.
jednocześnie Ustawa przewiduje pewne wyjątki od tej zasady, m. in. :
- proponowanie papierów wartościowych w wyniku postępowania upadłościowego i
egzekucyjnego,
- proponowanie nabywanie własnych akcji przez spółkę w celu ich umorzenia,
- proponowanie nabycia akcji nie dopuszczonych do publicznego obrotu dotychczasowym
akcjonariuszom z tytułu prawa poboru,
- udostępnianie akcji JSSP przez Skarb Państwa pracownikom spółki itp.
Aby papiery wartościowe mogły zostać dopuszczone do publicznego obrotu, podmiot wprowadzający musi złożyć odpowiedni wniosek do Komisji Papierów Wartościowych i Giełda, który może zostać przyjęty. Z tego obowiązku zwolnione są papiery wartościowe emitowane przez Narodowy Bank Polski i Skarb Państwa.
Jak wynika z powyżej przedstawionego schematu ważną rolę odgrywa rozgraniczenie na rynek pierwotny i wtórny :
Sprawą wymagającą podkreślenia jest fakt, że obrót papierami wartościowymi może się odbywać wyłącznie na rynkach regulowanych (czyli na giełdzie i zorganizowanym rynku poza giełdowym) za pośrednictwem banków i podmiotów prowadzących działalność maklerską. Wyjątkami od tej zasady są sytuacje gdy transakcja dotyczy :
- papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa i NBP,
- przenoszonych papierów wartościowych w drodze dziedziczenia,
- dwóch osób fizycznych,
- podmiotu dominującego i jego podmiotu zależnego,
- papierów wartościowych wchodzących w skład zbywanego przedsiębiorstwa na podstawie Kodeksu Cywilnego,
- pap. wart. przenoszonych w wyniku przepisów prawa upadłościowego,
- pap. wart. przenoszonych w wyniku postępowania egzekucyjnego,
- pap. wart. obciążonych zastawem, za zgodą KPWiG.
P A P I E R Y W A R T O Ś C I O W E
Papier wartościowy to dokument stwierdzający przysługujące jego właścicielowi prawo majątkowe. Papier wartościowy jest pojęciem dosyć szerokim, a same papiery wartościowe są na wiele sposobów klasyfikowane :
a) należności pieniężne (obligacje, weksle, czeki),
b) uprawniające do współwłasności majątkowej (akcje),
a) przynoszące dochód od kapitału (obligacje - odsetki, akcje - dywidenda)
b) spełniające funkcje zastawcze (papiery wartościowe przekazane właścicielom),
a) dywidendowe - potwierdzające prawo własności (akcje),
b) procentowe - potwierdzają wierzytelność (obligacje, weksle, czeki, bony skarbowe),
c) dowodowe - potwierdzają wierzytelność (bilety, kwity, cegiełki).”
O B L I G A C J E
„OBLIGACJE - to długoterminowe zobowiązanie dłużnej korporacji zwykle będące przedmiotem handlu na otwartym rynku .Korporacji gromadzi fundusze na rozwój przedsiębiorstwa: na zakup budynków i wyposażenia, czy też na opłacenie prac lub czynszów. Zobowiązuje się do zwrotu pieniędzy posiadaczowi obligacji po upływie określonej liczby lat (z reguły więcej niż 5 i mniej niż 30) oraz do wypłacenia okresowo (zwykle kwartalnie) odsetek od długu.”
„jest dokumentem, na którym wystawca (emitent) zobowiązuje się do zwrotu nabywcy określonej na nim sumy pieniężnej, w ustalonym terminie wraz z odsetkami. Bardzo często przedsiębiorstwu brakuje środków finansowych na planowane zamierzenia inwestycyjne. Istnieje wiele sposobów na sfinansowanie tych planów. Jednym z nich jest emisja obligacji. Podobnie państwo gdy ma lukę w budżecie (deficyt) musi zdobyć środki finansowe na realizację wydatków przewyższających dochody. Posługuje się w tym wypadku wspomnianymi wcześniej obligacjami. Obligacje przynoszą dużo korzyści obu stronom umowy :
nabywcy (obligotariuszowi) - są bezpieczną formą lokaty kapitału :
- zazwyczaj mają wyższe oprocentowanie niż lokaty bankowe,
- są bezpieczniejsze od akcji,
- emitent odpowiada całym majątkiem za zobowiązania z tytuły obligacji, są one realizowane w pierwszej kolejności,
- mogą być gwarantowane przez Skarb Państwa.
Nabywca posiada szerokie uprawnienia, w tym do :
- zwrotu nominalnej kwoty,
- wypłaty odsetek,
- świadczeń dodatkowych,
- zbycia obligacji innej osobie.
W zasadzie (ze względów praktycznych) obligacje można podzielić na :
- państwowe - na pokrycie niedoboru budżetu,
- komunalne - na inwestycje jednostek samorządu terytorialnego,
- inne :
Obligacje mogą mieć stałe oprocentowanie, być zależne od inflacji (kilka procent ponad nią), odsetki mogą być wypłacane na końcu okresu umowy lub okresowo (np. co 3.miesiące).
Osobliwym przykładem są tzw. obligacje zero kuponowe (zero coupons bonds) - są one sprzedawane poniżej ceny nominalnej (np. 90), a wykupywane wg. wartości nominalnej (np. 100). Różnica stanowi stałe oprocentowanie.”
„Obligacja - jest świadectwem udzielenia pożyczki przez osobę,która tę obligację kupiła. Dochodem z obligacji są odsetki ,które emitent musi wypłacić posiadaczowi obligacji bez względu na kondycję firmy. Procent od obligacji jest stały i z góry określony. Oznaczo to , że nabywca obligacji nie ponosi ryzyka związanego z funkcjonowaniem firmy, ale jego dochody są niższe od dochodów z bardziej ryzykownych papierów wartościowych , jakimi są akcje. Ponadto obligacje podlegają wykupowi w terminie z góry ustalonym.”
„Obligacja - jest to papier wartościowy, najczęściej na okaziciela, będący dowodem udzielenia pożyczki przez nabywcę obligacji jej emitentowi. Emitentami obligacji mogą być: skarb państwa (obligacje skarbowe), związki samorządowe (obligacje gminne, municypalne, komunalne) lub duże przedsiębiorstwa (obligacje przedsiębiorstw).
Obligacja ma wartość nominalną, równą zazwyczaj kwocie pożyczki, oraz realną (kurs), jeśli jest przedmiotem obrotu giełdowego lub pozagiełdowego w okresie pomiędzy datą emisji a datą wykupu. Ta druga uzależniona jest od stopy oprocentowania oraz aktualnego popytu i podaży.
Posiadaczowi obligacji przysługuje z tytułu udzielonej pożyczki wynagrodzenie w postaci oprocentowania. W zależności od sposobu jego ustalania wyróżnia się:
1) obligacje o stałej stopie oprocentowania, emitowane najczęściej w warunkach braku
2) obligacje o zmiennej stopie oprocentowania, emitowane w warunkach wzrostu stopy
inflacji lub nieregularnych jej wahań,
3) obligacje o kuponie zerowym (odmiana obligacji o stałej stopie oprocentowania),
emitowane po cenie niższej niż nominalna, a wykupywane po cenie nominalnej,
z upływem terminu wykupu (w Polsce obligacje tego typu emitowane były przez państwo
z prawem zamiany na akcje prywatyzowanych przedsiębiorstw państwowych).
Oprocentowanie może być wypłacane posiadaczowi obligacji jednorazowo w momencie ich wykupu lub sukcesywnie, np. co kwartał lub co pół roku (w przypadku obligacji wieloletnich lub bezterminowych).”
A K C J A
„AKCJA - jest to tytuł prawny do cząstki majątku przedsiębiorstwa. Kto więc kupuje akcje , staje się zarazem współwłaścicielem firmy ,czyli akcjonariuszem, i ma prawo do udziału w zyskach tejże firmy, a także do wpływania sposób jej funkcjonowania. Cześć zysku wypracowanego przez firmę stanowi dochód akcjonariuszy, nazywany dywidendą. Ale jeśli firma ma kłopoty finansowe, to akcjonariusze ponoszą tego konsekwencje. Nie są oni jednak odpowiedzialni w stu procentach. Wpływ na kierowanie firmy mają posiadacze kontrolnego pakietu akcji, czyli odpowiednio dużej ilości akcji.”
„Akcja - jest dokumentem stwierdzającym udział kapitałowy w spółce akcyjnej, jest dowodem członkostwa tej spółki. Spółki emitują akcje w celu zgromadzenia lub powiększenia kapitału. Akcje są wydawane inwestorom za :
- wkłady pieniężne,
- wkłady rzeczowe tzw. aporty.
Na terenie kontynentalnej Europy popularność zdobywania kapitału poprzez emisję akcji jest ograniczana przez dużą siłę banków i popularność kredytów. Niemniej jednak, pomimo mniejszej popularności akcji w Europie niż USA, przynoszą one następujące korzyści :
- zgromadzenie szybko niezbędnego kapitału, szybciej niż przez system bankowy,
- nie zobowiązują do spłaty oprocentowania,
- przedsiębiorstwo nie ponosi dużego ryzyka.
W razie likwidacji spółki akcjonariusze mają szansę uzyskać środki finansowe z tytułu wniesionych udziałów dopiero w ostatniej kolejności. Wynika to z przepisów prawa i jest przepisem logicznym; akcjonariusz jest współwłaścicielem spółki, więc najpierw muszą zostać zaspokojone zobowiązania spółki (np. z tytułu obligacji, kredytów, pożyczek), a tylko to co pozostanie jest dzielone między akcjonariuszy. Z drugiej strony akcjonariusz nie odpowiada całym majątkiem za zobowiązania spółki, może stracić tylko to co zainwestował. Warto jednocześnie podkreślić, że w dotychczasowej praktyce niezmiernie rzadko zdarzyły się bankructwa polskich spółek giełdowych, i nigdy nie stało się to nagle, problemy kilku spółek narastały w ciągu wielu lat i były powszechnie znane.
Podstawowym dochodem z akcji jest dywidenda (czyli procent zysku wypłacanego akcjonariuszom), ale w praktyce faktycznym potencjalnym dochodem jest ewentualny wzrost cen akcji na rynku wtórnym (np. na giełdzie). W praktyce dywidenda była głównym dochodem z akcji w XIX i na początku XX wieku, współcześnie jej znaczenie jest mniejsze. Pamiętajmy jednak, że nie możemy zapominać o zyskowności (rentowności) spółki, kurs akcji spółki przynoszącej straty , rzadko w dłuższym terminie, wzrasta na giełdzie.
Uprawnienia akcjonariusza :
udział w podziale majątku spółki po jej likwidacji, pozostały majątek jest dzielony proporcjonalnie do ilości posiadanych przez akcjonariusza akcji i stopnia ich uprzywilejowania,
prawo do kandydowania i zasiadania we władzach spółki.
Zakres powyższych uprawnień zależy od uprzywilejowania akcji :
Istnieje jeszcze jedno rozróżnienie : wyróżniamy akcje na okaziciela i akcje imienne (są one przyporządkowane danej osobie i nie mogą być zbyte bez zgody organu spółki, w przeciwnym wypadku tracą swoją imienność i stają się akcjami na okaziciela).
Trzeba podkreślić, że kupując akcje na giełdzie, nabywamy akcje na okaziciela, zwykłe i nieuprzywilejowane. Z akcjami uprzywilejowanymi spotykamy się dosyć rzadko, powszechnie wiadomo w jakich spółkach i w jakiej ilości występują akcje uprzywilejowane, występują one zazwyczaj w spółkach w których prywatny właściciel przed nowymi emisjami i wejściem na giełdę chciał pozyskać większy wpływ na działalność spółki, poprzez akcje uprzywilejowane. Nabywając akcje warto zwrócić uwagę czy w spółce występują akcje uprzywilejowane, choć w zasadzie nie stanowią one zagrożenia dla zwykłego, indywidualnego akcjonariusza”
„Akcja - (z łaciny actio), dokument wystawiany posiadaczowi części kapitału spółki akcyjnej. Potwierdza jego prawa jako udziałowca, uprawnia do otrzymania dywidendy, a także daje prawo uczestnictwa w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy i bierne prawo wyborcze do organów spółki.
Kapitał spółki bywa rozpisany na wiele podmiotów, dlatego podzielony jest na równe części - akcje, które mogą być wprowadzone na giełdę papierów wartościowych, gdzie ich kurs uzależniony jest od rynkowej gry popytu i podaży. Akcje imienne przypisane są do konkretnego właściciela, a własność akcji na okaziciela określona jest przez aktualnego ich posiadacza.
Ze względu na nierówność uprawnień wyróżnia się akcje zwykłe i uprzywilejowane. Akcje uprzywilejowane dają prawo do: wyższej dywidendy, uprzywilejowanego głosu na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy, nadzwyczajnych uprawnień przy podziale majątku spółki w wypadku jej likwidacji. Na giełdzie notuje się także akcje, których posiadacz nie ma prawa do dywidendy.
Akcje mogą być notowane na giełdzie w systemie jednolitego kursu dnia lub w systemie notowań ciągłych. Obecnie akcje występują najczęściej w tzw. formie zdematerializowanej, czyli jako zapis w komputerze. Akcja tradycyjna (papierowa) składa się z płaszcza - akcji właściwej, na którym określone jest prawo do części majątku spółki, z arkusza zawierającego 10-20 kuponów służącego do inkasowania dywidend oraz talonu uprawniającego do otrzymania nowego arkusza kuponowego. Ze względów bezpieczeństwa forma akcji papierowych jest coraz rzadziej stosowana.
P R Z E D S I Ę B I O R S T W O
„Przedsiębiorstwo - jest to zespół osobowych, rzeczowych oraz finansowych czynników wytwórczych zorganizowanych i skoordynowanych w celu prowadzenia działalności gospodarczej związanej z wytwarzaniem dóbr oraz świadczeniem usług - a zatem podejmowanym przedsięwzięciem gospodarczym - i wytwarzania w ten sposób nowych wartości, tworzących w sumie dochód narodowy.
Ten ostatni element odróżnia przedsiębiorstwo od gospodarstwa domowego, będącego drugim podmiotem sfery realnej gospodarki, które jest tylko beneficjentem wytwarzanych przez przedsiębiorstwo dóbr i usług. Cechami charakteryzującymi przedsiębiorstwa są odrębności: ekonomiczna, organizacyjna, prawna oraz techniczno-produkcyjna, jak również racjonalność ekonomiczna oraz przedsiębiorczość.
Osoba tworząca przedsiębiorstwo z rozproszonych i często pojedynczo nieproduktywnych składników zasobów gospodarczych jest określana mianem przedsiębiorcy. W polskiej praktyce gospodarczej przedsiębiorstwa funkcjonują w różnych formach organizacyjno-prawnych, którymi są: spółki prawa cywilnego i handlowego, przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie oraz jednoosobowe formy prowadzenia działalności gospodarczej.”
„ Przedsiębiorstwo - wyodrębniona pod względem ekonomicznym i prawnym jednostka gospodarcza, której celem jest osiągnięcie zysku. Wyróżniamy m.in. przedsiębiorstwa:
- państwowe, są tworzone przez organ państwa i wyposażone przez niego w kapitał niezbędny do prowadzenia działalności gospodarczej. Działają na własny rachunek i ryzyko,
- komunalne, tworzone przez organy gminy w celu zaspokojenia potrzeb ich mieszkańców, stanowi własność gminy, działają podobnie jak przedsiębiorstwa państwowe.”
Cechy przedsiębiorstwa i istota przedsiębiorstwa
podmiot gospodarczy działający w sferze produkcji i wytwarzający w sposób zorganizowany dobra i usługi na potrzeby odbiorców;
ekonomicznej podmiotowości przedsiębiorstwa towarzyszy podmiotowość prawna polegająca na przypisaniu osobie fizycznej lub prawnej skutków działań przedsiębiorstwa;
przedsiębiorstwo działa profesjonalnie w celu maksymalizacji korzyści materialnych, a jako podmiot pozostaje w obszarze zjawisk gospodarczych, a nie politycznych;
ekonomiczną podstawą działania przedsiębiorstwa jako odrębnego podmiotu jest kapitał;
kapitał ten jest zawsze czynny i zaangażowany w przedsięwzięcie będące określoną kombinacją czynników produkcji;
przedsiębiorstwo animuje przedsiębiorca, który podejmuje decyzje kapitałowe i ponosi w dużym stopniu ryzyko kapitałowe, a jego zakres może być ograniczony do wartości kapitału;
w systemie gospodarczym przepisy prawa decydują, które formy organizacyjne mogą występować na rynku jako przedsiębiorstwa.
Każde przedsiębiorstwo pracuje z myślą o zysku i jest on celem tegoż przedsiębiorstwa. Najczęściej w początkowej fazie istnienia przedsiębiorstwo nie przynosi zysków a może przynosić nawet straty. Zysk jest celem długoterminowymi jest on różnicą między dochodami a wydatkami - kosztami. Przedsiębiorstwo jest więc przedsięwzięciem gospodarczym , w wyniku którego to przedsięwzięcia powstaje produkt czy też usługa .Do tego przedsięwzięcia używa się zasobów , które są w posiadaniu przedsiębiorstwa.
Wszystkie rzeczy z którymi spotykamy się na co dzień są w pewien sposób ograniczone. Podobnie dzieje się w rzeczywistości, którą opisuje ekonomia. Mamy więc doczynienia z ograniczonymi zasobami, ale co właściwie czym one są? Tak więc zasoby to środki niezbędne do przeprowadzenia procesu produkcji, takie jak:
ziemia- to zasoby naturalne, czyli wszystko to co się na niej i w jej wnętrzu znajduje, i jest użyteczne dla człowieka ale nie jest wytworem jego pracy np.
- gaz ziemny,
- ropa naftowa,
- węgiel,
- rudy metale,
- woda,
- lasy itd.,kapitał - obejmuje to co zostało już wcześniej wytworzone i jest używane w procesie produkcji :
- środki pracy - za pomocą których wytwarzane są określone przedmioty np. nieruchomości, budynki, narzędzia, maszyny,
- przedmioty pracy, czyli przedmioty na które jest skierowana ludzka praca w procesie wytwórczym, jak surowce, materiały,praca - to psychofizyczne predyspozycje ludzi celem podejmowania określonych racjonalnych działań, zależy ona od poziomu wiedzy, posiadanych umiejętności i doświadczenia, zdrowia itp.,
Aby przedsiębiorstwo przynosiło większe zyski przeprowadza się inwestycje polegające na:
trwałych,
- zakup akcji, obligacji lub innych wartości niematerialnych prawnych.
Wyróżniamy inwestycje rzeczowe np. modernizacja posiadanych maszyn lub też w prace nad nowymi produktami oraz inwestycje kapitałowe związane z zakupem papierów wartościowych na giełdzie. Przeciętny inwestor giełdowy dokonuje inwestycji kapitałowych, inwestycje rzeczowe dotyczą działań podmiotów gospodarczych.
P I E N I Ą D Z I J E G O F U N K C J E
Z pieniędzmi spotykamy się na co dzień. Jest on w naszym życiu rzeczą oczywistą a dla niektórych stał się najważniejszą wartością w życiu. Mimo wszystko warto coś o nim wiedzieć. Tak więc, w pewnym uproszczeniu, pieniądz to towar szczególny wymienialny na inne towary. Jest on ekwiwalentem, czyli równoważnikiem wartości.
Geneza pieniądza jest dość długa, funkcję pieniądza w przeszłości pełniły różne przedmioty. Współcześnie występuje jako pieniądz papierowy, na który składają się papierowe bilety banknotowe i metalowy bilon. Charakterystyczną cechą współczesnego pieniądza jest niemożność jego wymiany na złoto, tak jak to było w przeszłości.
W szerszym znaczeniu pieniądz obejmuje gotówkę i depozyty bankowe. Depozyty bankowe to pieniądz bezgotówkowy i jest on uruchamiany przez :
czeki,
systemy elektroniczne (karty płatnicze, Internet).
Kilka definicji pieniądza:
„Pieniądz to cokolwiek ,co jest ogólnie akceptowane jako środek płatniczy za bezpośrednie zakupy dóbr i usług oaz służący do spłacania długów .Stanowi on również formę dowodu do roszczenia prawa do przyszłych dóbr i usług tworzonych przez lub będących własnością społeczeństwa....
Pieniądz możemy wymienić na rzeczy które chcemy otrzymać lub możemy trzymać aż do momentu, gdy zadecydujemy , że chcemy go użyć :to stanowi jego istotę. Ponieważ jest on jednak stosowany tak szeroko, używany jest także jako jednostka rozliczeniowa.”
„Pieniądz, powszechnie akceptowany z mocy prawa lub zwyczaju środek regulowania zobowiązań, pełniący rolę powszechnego ekwiwalentu. Pieniądz pojawił się jako pośrednik w procesach wymiany wówczas, gdy nabrały one cech masowej powtarzalności, regularności, a więc w okresie przechodzenia od gospodarki naturalnej do towarowej.
Uczestnictwo pieniądza w wymianie pozwoliło zastąpić dotychczasową wymianę bezpośrednią towaru na towar dwoma odrębnymi, niezależnymi od siebie aktami: towar - pieniądz i pieniądz - towar, co w istotny sposób ułatwiło i wpłynęło na rozwój wymiany towarowej.
W swej wielowiekowej historii pieniądz podlegał ewolucji pozwalającej wyodrębnić, w zależności od jego zewnętrznej postaci i zasad funkcjonowania, kolejne etapy: pieniądza towarowego, w końcowej fazie przybierającego postać pieniądza kruszcowego, pieniądza papierowego i pieniądza bezgotówkowego.”
„Pieniądz pełni cztery podstawowe funkcje:
1. Pieniądz jako miernik wartości.
... Pojawienie się wspólnego miernika wartości - pieniądza - umożliwiło oszczędność czasu i energii przy przeliczaniu , co ile jest warte. Firmy posługujące się miernikiem pieniężnym , mogą zsumować wszystkie nakłady obliczając koszty ,mogą obliczyć przychody sumując wartości wszystkich sprzedanych produktów i w końcu odjąć nakłady od przychodów , aby obliczyć zysk.
2. Pieniądz jako środek wymiany.
.....We współczesnych gospodarkach pieniądz wchodzi do wszystkich niemal transakcji rynkowych. Jego istnienie umożliwia ominięcie podwójnej zgodności potrzeb, niezbędnej w gospodarkach barterowych (taka gospodarka ,w której towar był wymieniany bezpośrednio na inny towar) ...
3. Pieniądz jako środek płatniczy.
....Pieniądz jest wykorzystywany jako środek wymiany i oczywiste jest ze będzie o służył jako środek płatniczy w wypadku transakcji wybiegających w przyszłość.
4. Pieniądz jako środek tezauryzacji.
Na ogół ludzie nie konsumują całego swojego dochodu, ale cześć oszczędzają, czyli gromadzą majątek. Majątek lub inaczej bogactwo może przyjmować różną postać: biżuterii, dzieł sztuki, akcji i obligacji oraz oczywiście pieniędzy. Jeśli ludzie przechowują pieniądze, to mogą ich użyć do zakupu dóbr i usług w przyszłości. To, na ile pieniądze są dobrym środkiem gromadzenia majątku (tezauryzacji), zależy rzecz jasna od inflacji. Im jest ona większa ,tym pieniądze bardziej tracą swą wartość.”
Jednostki monetarne wybranych państw świata:
|
|
F I N A N S E P U B L I C Z N E
„Finanse publiczne - gromadzenie i rozdzielanie zasobów pieniężnych przez instytucje publiczno-prawne (państwo, związki państw, organizacje międzynarodowe, samorządowe, instytucje ubezpieczeniowe i inne). Finanse publiczne są materialną podstawą działania tych instytucji i warunkiem spełnienia przez nie funkcji społecznych i gospodarczych do których zostały powołane.
Głównymi źródłami dochodów publicznych są: podatki, opłaty publiczne, darowizny, kontrybucje, grzywny, kary, pożyczki, oprocentowanie, emisja znaków pieniężnych i papierów wartościowych, wpływy ze sprzedaży lub dzierżawy mienia publicznego, lokaty, depozyty, składki i inne.
Wydatki publiczne obejmują głównie finansowanie administracji państwowej, wymiary sprawiedliwości, ochrony porządku publicznego, obronności, służby zdrowia, oświaty, nauki i sfery socjalnej (wypłaty rent, emerytur, stypendiów, zasiłków itp.). Mogą one obejmować także finansowanie rozwoju gospodarki narodowej, poszczególnych procesów lub podmiotów gospodarczych.
Istnieniu finansów publicznych towarzyszy system organów finansowania, spełniających na poszczególnych szczeblach administracji państwowej funkcje decyzyjne (ustalanie wysokości dochodów i rozdział wydatków), funkcje poboru (aparat skarbowy) funkcje kontrolne.
Podatek, jest to przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenie pieniężne o charakterze powszechnym, nakładane z mocy prawa przez państwo lub inne organy władzy publicznej (np. samorządy lokalne) na osoby fizyczne i prawne.
Podatki spełniają trzy główne funkcje:
1) fiskalną - są głównym źródłem dochodów budżetu państwa, gwarantują finansowanie
wydatków publicznych. Jest to pierwotna, najstarsza funkcja podatków.
2) redystrybucyjną - są instrumentem przesuwania dochodów pomiędzy różnymi grupami
społecznymi.
3) stymulacyjną - są wykorzystywane przez państwo jako instrument oddziaływania na
gospodarczej i społecznej państwa.
Ogół podatków funkcjonujących w państwie w określonym czasie tworzy system podatkowy. Mnogość i różnorodność stosowanych współcześnie podatków wymaga dokonania klasyfikacji ich ogółu przy uwzględnieniu różnych kryteriów. Z punktu widzenia jedności podmiotu opodatkowania wyróżnia się podatki bezpośrednie i podatki pośrednie.
Rodzaj przedmiotu opodatkowania jest podstawą podziału podatków na podatki dochodowe, podatki od obrotu i konsumpcji (podatek VAT) oraz podatki majątkowe. W zależności od organu pobierającego podatki można je podzielić na podatki centralne i podatki lokalne.
W zależności od sposobu opodatkowania dochodów pochodzących z różnych źródeł rozróżnia się podatek globalny i podatek cedularny.”
M A T E R I A Ł Y Ź R Ó D Ł O W E
LITERATURA:
„Ekonomia” Kamerschen , McKenzie , Nardinelli
„Podstawy ekonomii“ E. Nojszewska
STRONY WWW:
www.wiem.onet.pl
www.ekonomia.odeon.pl
www.ekonomia.odeon.pl/słownik
„Ekonomia” - Kamerschen, McKenzie, Nardinelli,
www.wiem.onet.pl
www.wiem.onet.pl
„Ekonomia” Kamreschen, McKenzie, Nardineli
www.ekonomia.odeon.pl/slownik
„Ekonomia” Kamreschen, McKenzie, Nardineli
www.wiem.onet.pl
www.ekonomia.odeon.pl
„Ekonomia” Kamreschen, McKenzie, Nardineli
www.wiem.onet.pl
www.ekonomia.odeon.pl
www.ekonomia.odeon.pl
„Ekonomia” Kamerschen, McKenzie, Nardineli
www.ekonomia.odeon.pl
„Podstawy ekonomi” E. Nojkowska
www.wiem.onet.pl
„Podstawy ekonomii” E. Nojkowska
www.ekonomia.odeon.pl
www.wiem.onet.pl
www.ekonomia.odeon.pl
„Ekonomia” - Kamerschen, McKenzie, Nardinelli
www.wiem.onet.pl
„Podstawy ekonomii” E. Nojkowska
www.wiem.onet.pl
ELEMENTY POLITYKI GOSPODARCZEJ - PROJEKT - II MiBM gr. VI sekcja 1
20
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
Dokumenty obrotu gospodarczego - referat, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
Elementy polityki, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
PIERWSZA, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
Budzet panstwa, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
Calosc, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
Elementy polityki i prawa gospodarczego, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
Rynek pracy, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
Elementy polityki sciaga, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
KRUS, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
Inwestycja, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
Druki - temat, Księgozbiór, Studia, Prawo i polityka
narodowy socjalizm, Studia, Prawo, Doktryny polityczno-prawne
OPRACOWANIE. NOP. (30 STRON), PRAWO, STUDIA, NAUKA O POLITYCE
referat spadek, Materiały -studia -Prawo i Administracja
Zagadnienia z doktryn, Studia, Prawo, Doktryny polityczno-prawne
niemcy, Studia, Prawo, Doktryny polityczno-prawne
więcej podobnych podstron