SYSTEM POLITYCZNY REPUBLIKI WŁOSKIEJ:
Historia Włoch jako jednego państwa rozpoczyna się w 1861 roku, kiedy ogłoszono powstanie Zjednoczonego Królestwa Włoch z królem Wiktorem Emanuelem II na czele. Konstytucję nowe państwo przejęło od Piemontu (statut albertyński). W ten sposób powstał w europie nowy silny podmiot. Kolejnym istotnym momentem jeżeli chodzi o historię rozwoju ustroju Włoch jest przejęcie władzy przez faszystów pod wodzą Benito Mussoliniego w 1922 roku. W roku 1946 państwo stało się republiką, wygnano rodzinę królewską a 22 grudnia 1947 roku uchwalono obowiązującą do dziś konstytucję.
Konstytucja z 1947 roku wprowadziła we Włoszech ustrój parlamentarno - gabinetowy. Uznawana jest ona za konstytucję sztywną. Zmiana musi być przegłosowana dwukrotnie w obu izbach z 3-miesięcznym odstępem między głosowaniami. Co więcej, w drugim głosowaniu potrzeba większości bezwzględnej. Referendum w sprawie zmiany odbyć się może na wniosek 20% deputowanych do jednej z izb parlamentu, 500 000 obywateli lub 5 rad regionalnych. Czynnikiem wykluczającym rozpisanie referendum jest poparcie projektu zmiany większością 2/3 składu w obu izbach.
Konstytucja definiuje Włochy jako republikę demokratyczną opartą na pracy. Konstytucja składa się z 4 części: zasad podstawowych, praw i obowiązków Republiki, ustroju Republiki oraz postanowień przejściowych i końcowych.
Prezydent Włoch pełni funkcję arbitralną, gwarancyjna i kontrolną. Jest on uosobieniem jedności narodowej. Wybierany jest wspólnie przez parlament oraz delegatów z regionów (po 3 z każdego, oprócz Doliny Aosty skąd pochodzi tylko 1) na 7-letnią kadencję z możliwością pojedynczej reelekcji większością 2/3 głosów (jeżeli się nie uda w trzech głosowaniach to w czwartym wystarczy już większość bezwzględna. Bierne prawo wyborcze przysługuje po ukończeniu 50 lat a kandydaci zgłaszani są przez samo kolegium elektorskie. Do kompetencji prezydenta należy reprezentowanie państwa, zarządzanie wyborów do parlamentu, zwoływanie pierwszego posiedzenia izb, kierowanie orędzi, zwoływanie sesji nadzwyczajnych, promulgowanie ustaw (z prawem weta), rozwiązywanie obu lub jednej izby, powoływanie premiera, ratyfikowanie traktatów międzynarodowych, zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi, przewodnictwo Najwyższej Radzie Obrony, stosowanie prawa łaski, przewodnictwo Najwyższej Radzie Sądownictwa, mianowanie 5 sędziów Sądu konstytucyjnego, mianowanie członków regionalnych trybunałów administracyjnych. Prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej ale jedynie odpowiedzialność konstytucyjną przed Sądem Konstytucyjnym poszerzonym o 16 obywateli. Prezydentem zostaje zazwyczaj wybitny, stary polityk (średnia wieku kandydatów to 73 lata).
Dotychczasowi prezydenci Włoch:
2006- Giorgio Napolitano
Byli prezydenci stają się senatorami.
Parlament włoski składa się z Izby Deputowanych (składa się z 630 deputowanych) i Senatu (składa się z 315 senatorów oraz byłych prezydentów i senatorów dożywotnich mianowanych przez prezydenta. Parlament pracuje w trybie sesyjnym. Na czele każdej izby stoją przewodniczący. W każdej z izb funkcjonuje po 13 komisji. Deputowani posiadają immunitet materialny i formalny. Postępowanie ustawodawcze może być rozpoczęte w dowolnej izbie. Kadencja parlamentu wynosi 5 lat ale może być skrócona przez prezydenta na wniosek Rady Ministrów. Czynne prawo wyborcze do Izby Deputowanych uzyskuje się w wieku 18 lat a do Senatu w wieku 25 lat. Prawo bierne do Izby Deputowanych uzyskuje się również w wieku 25 lat a do Senatu dopiero w wieku 40 lat. Od 2005 roku obowiązuje we Włoszech nowy system wyborczy wprowadzony przez ekipę Silvio Berlusconiego. W wyborach do Izby Deputowanych głosowanie odbywa się na listy zamknięte, bez preferencji personalnej. Państwo podzielone jest na 26 okręgów wyborczych. Głosy na mandaty przeliczane są metodą d'Hondta z uwzględnieniem progu wyborczego. Wynosi on dla pojedynczych partii 4% a dla bloków 10%. Jeżeli blok 10% nie uzyska a partia wchodząca w jego skład przekroczy 4% to również bierze udział w podziale mandatów. Jeżeli blok przekroczy 10% to udział w podziale mandatów biorą te wchodzące w jego skład partie, które przekroczyły 2% poparcia oraz najsilniejsza z tych, które 2% nie przekroczyły. Tworzenie bloków wyborczych jest bardzo częste we Włoszech. Istnieje system zapewniania stabilnej większości parlamentarnej - jeżeli partia zwycięska zdobędzie poniżej 340 mandatów to otrzymuje bonus aby w sumie kontrolować 45% izby. Istniej też system wspomagający partie mniejszości etnicznych - jeżeli takie ugrupowanie otrzyma 20% głosów w swoim okręgu to zwolnione jest z progu wyborczego. Ordynacja do Senatu jest inna. Państwo podzielone jest na 20 okręgów wyborczych, dodatkowo 6 senatorów pochodzi od osób głosujących zagranicą. Próg wyborczy dla pojedynczej partii to 8%, dla koalicji 20% a dla partii wewnątrz koalicji 3%. Dodatkowo, partia która zdobywa większość zwykłą głosów w danym okręgu otrzymuje w nim 55% mandatów.
Wyróżnia się trzy funkcje włoskiego parlamentu: ustrojodawczą, ustawodawczą i kontrolną. Funkcję ustawodawczą parlament dzieli z rządem, który ma prawo wydawania dekretów z mocą ustawy oraz z organami regionalnymi. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje radzie ministrów, każdemu parlamentarzyście i grupie 500 000 obywateli oraz, w sprawach z własnej dziedziny, Narodowej Radzie Gospodarki i Pracy, radom regionalnym i gminom. Najwięcej projektów pochodzi od rządu. Funkcja kontrolna we włoskim parlamencie sprawowana jest przez obie izby. Ministrowie ponoszą odpowiedzialność przed parlamentem. Parlament może prowadzić dochodzenia w sprawach stanowiących interes publiczny. Deputowani mogą wystosowywać do rządu zapytania i interpelacje.
Rada ministrów we Włoszech jest tworzona w sposób typowy dla systemu parlamentarnego (tak jak choćby w Polsce). Status organu ma rada jako całość a także jej prezes i poszczególni ministrowie. Organami pomocniczymi rady ministrów są: Narodowa Rada Gospodarki i Pracy, Trybunał Obrachunkowy i Rada Stanu.
Rządy we Włoszech są mało stabilne. Od II wojny światowej powstało ich aż 52. Obecnie, z przerwami od 1994 roku premierem jest Silvio Berlusconi, lider (a w zasadzie właściciel) partii Forza Italia.
Narodowa Rada Gospodarki i Pracy składa się ze 111 radców powoływanych przez prezydenta na wniosek premiera z różnych środowisk. Organ ten pełni funkcję doradczą i posiada prawo inicjatywy ustawodawczej.
Rada Stanu składa się z 6 izb - 3 doradczych i 3 o funkcjach sądowych. Pełni funkcje organu doradczego Rady Ministrów oraz najwyższej instancji sądownictwa administracyjnego.
Trybunał Obrachunkowy jest organem kontrolującym sektor finansów publicznych oraz legalność aktów wydawanych przez rząd. Dzieli się na 11 sekcji a na jego czele stoi przewodniczący trybunału.
Sąd Konstytucyjny jest organem stojącym poza systemem sądów powszechnych. Składa się z 15 sędziów: 5 nominowanych przez prezydenta, 5 przez parlament, 3 przez Trybunał Kasacyjny, 1 przez Radę Stanu i 1 przez Trybunał Obrachunkowy. Kadencja sędziów jest 9-letnia. Organ ten pełni funkcje typowego sądu konstytucyjnego (badanie zgodności ustaw niższego rzędu z konstytucją) a także pociąga prezydenta do odpowiedzialności konstytucyjnej.
Decentralizacja władzy we Włoszech wynika z wciąż żywych tendencji separatystycznych i słabego poczucia przynależności narodowej wśród mieszkańców kraju. Ugrupowania centroprawicowe postulują zwiększenie zakresu autonomii regionów do stopnia, w którym państwo nabierze wręcz charakteru federacji.
Istnieją mechanizmy finansowe wspierające biedniejsze regiony południowe kosztem bogatszych z północy co nie wpływa pozytywnie na integrację w ramach państwa.
Pięć włoskich regionów ma specjalny status. Są to, jak wszyscy dobrze pamiętamy: Trydent - Górna Adyga, Friuli - Wenecja Julijska, Sardynia, Sycylia oraz Dolina Aosty.
System partyjny we Włoszech sięga korzeniami wieku XIX, kiedy popularne były partie wyznaniowe, później zjednoczone w chadecję. Specyficzną cechą Włoch było zawsze istnienie stosunkowo silnych partii regionalnych jak Liga Północna.
Okres po II wojnie światowej to czas dominacji chadecji, która albo samodzielnie tworzyła rządy albo dobierała sobie koalicjanta. Od końca lat 50. do końca lat 80. istniały we Włoszech dwa ugrupowania dominujące - chadecja i komuniści. Lata 90. przyniosły poszerzenie kręgu partii parlamentarnych przy jednoczesnym zwiększeniu stabilności rządów. Do głównych partii działających obecnie we Włoszech możemy zaliczyć:
Lud Wolności (PdL) - partia centroprawicowa będąca sojuszem Forza Italia, Sojuszu Narodowego (AN) i mniejszych partii wchodzących w skład Domu Wolności (CdL). Do fuzji doszło w marcu 2009 roku. Jest to ugrupowanie rządzące w kraju, na którego czele stoi Silvio Berlusconi.
Liga Północna (LN) - obecny koalicjant Ludu Wolności. Liga jest partią regionalną, dążącą do wywalczenia niezależności przez północną część kraju. Powstała w 1989 roku. Znanym działaczem tej partii jest Umberto Bossi.
Biegun Autonomii (PA) - jest to blok partii będący również koalicjantem Ludu Wolności. Do bloku należą cztery ugrupowania: Ruch dla Autonomii (MpA), Partia Emerytów (PP), Prawica i Sojusz Centrum na rzecz Wolności (AdC).
Partia Demokratyczna (PD) - partia o charakterze centrolewicowym stojąca w opozycji do bloku partii Berlusconiego. Powstała w 2007 roku z ugrupowań popierających gabinet Romano Prodiego. Jest kontynuatorką tradycji Drzewa Oliwnego.
Włochy Wartości (IdV) - populistyczna partia centrowa.
Unia na rzecz Centrum (UdC) - koalicja partii centrowych i chadeckich uczestnicząca do 2007 roku w koalicji Dom Wolności. Później odstąpiła od bloku Berlusconiego.
SYSTEM POLITYCZNY NIEMIEC:
od 1918- republika, obecny prezydent- Christian Woolf, zasada państwa socjalnego, 1990- zjednoczenie Niemiec- inkorporacja NRD od RFN
Konstytucja pochodzi z 1949r i ma charakter sztywny- zmiany są wprowadzane przez ustawę uchwalaną większością 2/3 głosów przez parlament
Zasady konstytucyjne:
- zasada federalizmu- nie określa nazw poszczególnych części składowych, do czasów zjednoczenia 10, teraz 16 landów, które mają własne konstytucje, sądownictwo, parlamenty, rządy, na czele z premierami. To co nie jest zagwarantowane przez władze federalne, przypada landom
- zasada państwa socjalnego- państwa wspomaga najsłabsze grupy, jednostki, kierują się zasadą subsydiarności, kapitalizm ludowy- upowszechnienie własności w drodze akcjonariatu pracowniczego
- zasada demokracji przedstawicielskiej- suweren sprawuje władzę za pomocą wybranych przedstawicieli, nie ma demokracji bezpośredniej
- zasada demokratycznego państwa prawa- społeczeństwo i państwo działają na podstawie i w granicach przyjętego ustawodawstwa
Ustrój Niemiec: demokrację parlamentarną, forma rządów: system kanclerski
władza wykonawcza: rząd, kanclerz, prezydent
władza ustawodawcza: Bundesrat, Bundestag
Prezydent
-wybierany na 5 lat przez Zgromadzenie Federalne(ok.1200- posłowie do Bundestagu+ przedstawiciele parlamentów krajowych). W pierwszej turze wybór bezwzględną większością> jeśli się nie powiedzie w drugiej turze tak samo> w trzeciej turze wybór zwykłą większością głosów. Kandydat musi mieć ukończone 40lat
-wąski zakres kompetencji: pełni funkcje reprezentacyjną, zatwierdzanie umów miedzynarodowych, przyjmowanie listów uwierzytelniających, nadaje ordery i odznaczenia, mianuje większość urzędników, powołuje na stanowisko kanclerza, rozwiązywanie parlamentu, udzielenie zgody na kanclerza w przypadku jego wyboru przez parlament (może też nie udzielić zgody w przypadku kiedy jest wybór mniejszościowy kanclerza), wyrażanie zgody na stan wyjątkowy, wszystkie decyzje prezydenta wymagają kontrasygnaty premiera bądź odpowiedniego ministra.
Rząd Federalny: kanclerz posiada dominującą rolę w rządzie, decyduje o obsadzaniu ministerstwa, o ich liczbie. Wyłącznie on ponosi odpowiedzialność za swój rząd- wotum nieufności jest kierowane tylko wobec niego, ponadto musi być to konstruktywne wotum nieufności.
Sposób powoływania Kanclerza: Z wnioskiem występuje prezydent, który musi uzyskać zgodę Bundestagu (bezwzględną większością). Jeśli nie uzyska zgody, inicjatywa przechodzi na Bundestag, który przedstawia kandydata (głosuje bezwzględną większością), a wtedy prezydent musi zaakceptować. Jeśli ta procedura nie wyjdzie, parlament może głosować ponownie nad kandydatem zwykłą większością, ale wtedy będzie to głosowanie na kanclerza mniejszości, a prezydent może odmówić jego akceptacji dokonując rozwiązania parlamentu. Kompetencje Kanclerza: podlega kontroli ze strony Bundestagu, może zwrócić się o wotum zaufania (głównie jak ma interes ustawowy), możliwość wprowadzenia stanu wyjątkowego (za zgodą prezydenta), powołuje wicekanclerza, jest ministrem spraw zagranicznych, zwykle szef partii koalicyjnej. Nie ma większych uprawnień.
Parlament: Bundestag, Bundesrat
Bundestag: kadencja 4 lata, od 2002r ustawowa liczba posłów to 598, ale ze względu na tzw mandaty nadwyżkowe, jest ich obecnie 622. Wybory są powszechne, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne, system ten jest mieszany: wyborca ma dwa głosy: 1 na kandydata w jednomandatowym okręgu, 1 na listę krajową (na partię) w wielomandatowym okręgu. Połowa deputowanych danego ugrupowania powinna pochodzićz okręgu wielomandatowego, połowa z jednomandatowego. Mandat jest wolny- reprezentacja całego narodu. Posłowie mogą zrzeszać się w frakcje partyjne. Na czele Bundestagu stoi przewodniczący (Norbert Lamert). Wiceprzewodniczący i przewodniczący tworzą Prezydium. Rada Seniorów- organ doradczy (prezydium, szefowie frakcji partyjnych). Komisje: stałe, dochodzeniowo- śledcze, ankietowe,
Funkcje: ustrojodawcza, ustawodawcza, kontrolna, kreacyjna. Inicjatywa ustawodawcza: rząd, Bundestag(5%), Bundesrat. Proces legislacyjny: jeśli rząd zgłasza projekt, musi być zaopiniowany przez Bundesrat. Po uchwaleniu w Bundestagu, przejmuje go Bundesrat- jego rola zależy od typu ustawy- jeśli jest ustawa federalna to ma weto ostateczne, jeśli ustawa zwykła ma weto zawieszające (może być odrzucone przed Bundestag). Po tym następuje promulgacja przez prezydenta, który nie ma prawa weta, może jedynie skierować ustawę do federalnego Trybunału Konstytucyjnego.
Bundesrat: Składa się z 69 członków, ale nie pochodzą z wyborów, ale z każdego kraju związkowego w zależności od liczby ludności (od 2 do6). Posiadają mandat imperatywny- reprezentują interesy swoich krajów związkowych. Przewodniczący Bundestagu to premier kraju związkowego, zmieniają się co roku. Bundesrat ma udział przy w funkcji ustrojodawczej oraz ustawodawczej (weto ostateczne lub zawieszające). Może postawić prezydenta w stan oskarżenia, nie realizuje funkcji kontrolnych wobec rządu, ma bierny udział w powoływaniu rządu.
Samorząd terytorialny: Niemcy są podzielone na 16 landów, mają odrębne konstytucje, rządy na których czele stoją premierzy. W ramach landów są powiaty (ziemskie, grodzkie), pomiedzy krajami są rejony. W ramach powiatów- gminy (miejskie, wiejskie), organem uchwałodawczym SA gminy, na czele gmin stoją burmistrzowie. Berlin i Hamburg to miasta wydzielone, nie mają podziału na powiaty.
Federalny Trybunał Konstytucyjny: rozstrzyga o zgodności z konstytucyją federalną innych ustaw, rozstrzyga spory kompetencyjne, rozstrzyga o zgodności z prawem działań partii politycznych, rozstrzyga w przypadku postawienia w stan oskarżenia orezydenta. Sądownictwo: powszechne i wyspecjalizowane.
System partyjny
System dwu i pół partyjny, względnie ustabilizowany - funkcjonują duze podmiofy ale potrzebują partii do stworzenia koalicj.
Chadecja - tradycja od l852 roku gdy w Prusach powstała Partia Centrum - przeciwwaga dla Bismarca, po wojnie Unia Chrzęścijańsko - DemokraĘczna, 1959 rok - jedynie chadecja z Bawarii się nie przyłączyła.
Program:
- ukształtowany w latach 50.
- Idea kapitalizmu ludowego
- Subsydiarność
- elementy konserwatyzm-
partia masowa- pół miliona członków.
Unia Chrześcijańsko- Społeczna Bawarii: bardzo liczna: 160tys członków, wiele organizacji afiliowanych, bardzo konserwatywna, eurosceptyczna, dużą wagę przywiązuje do regionalizmu.
Centrolewica- Socjaldemokratyczna Partia Niemiec: była kiedyś partią rewolucyjną, reformistyczną, zrezygnowała z budowania socjalizmu w Niemczech. W ostatnich wyborach uzyskała najgorszy wynik. 2011- 300tys członków.
Sojusz 90 Zieloni- w latach 80. Znalazła się w koalicji z socjaldemokratami, posiada ustabilizowaną pozycję w wyborach, 50tys członków. Postulaty: ochrona środowiska, pacyfizm, tolerancja mniejszości.
Liberałowie: długa tradycja, byli zapleczem Bismarcka, odrodzili się po II wojnie jako Partia Wolnych Demokratów.
Partia Lewicy - 2005 w wyniku połączenia partii Demokratycznego Socjalizmu + dysydenci z SDP Koalicja czarno-żółta: chadecja + liberałowie
SYSTEM POLITYCZNY FRANCJI:
System półprezydencki/ semiprezydencki
Państwo unitarne, reprezentuje model mocno scentralizowany
22 regiony - wprowadzone w latach 80.
96 departamentow
36 tysięcy gmin.
Posiada departamenty zamorskie 6 jedostek.
„laboratorium konstytucyjne” - wiele ustrojów, 15 konstytucji
Ważność zachowuje Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela z 1789
W konsekwencji rewolucji stała się monarchią konstytucyjną.
Konstytucja jakobińska - system demokratyczny + rządy konwentu - nie wszedł w Zycie
od 1804 - znowu monarchia, I Cesarstwo
1818 - monarchia konstytucyjna
po 1848 - II republika
1852 - II cesarstwo
1870 - III Republika
1875 - konstytucja na której opiera się konstytucja z 1921.
1940 - trwała III Republika, później republika Vischy opierała się na konstytucji II republiki
1946 - IV republika - syetem parlamentarno - gabinetowy
1958 - V republika - 28. IX 1958 - nowa konstytucja opierała się na inspiracji polską konstytucją kwietniową - dawała duża przewagę władzy wykonawczej
2008 - wprowadzono zmiany do konstytucji
Główne zasady:
- suwerenność ludu wykonywana poprzez przedstawicieli + referendum
- zasada arbitrażu politycznego
- zasad maksymalnego uniezależnienia rzadu od parlamentu, rzad uzależniony od prezydenta, rząd może otrzymać wotum zaufania/nieufności od parlamentu
- zasada unitarnej struktury państwa - w latach 80. Zostały wzmocnione samorządy
- zasada dwuizbowości parlamentu
- zasada pozaparlamentarnej kontroli ustaw - Rada Konstytucyjna
- republikańska forma państwa, która nie może zostać zmieniona
Konstytucja Sztywna:
zmiany:
1) w jednomyślnym brzmieniu zmiana uchwalona przez obie izby parlamentu, następnie odbywa się referendum, naród może zatwierdzić lub odrzucić zmianę
2) Tzw. Kongres - obie izby parlamentu - mogą przyjąć zmianę większością 3/5
Prawo inicjatywy: Prezydent na wniosek premiera, parlamentarzyści
1962 - nowelizacja: powszechne wybory prezydenckie
2000 - skrócenie kadencji prezydenta z 7 do 5 lat
2008 - 1 osoba może pelnić funkcję prezydenta maksymalnie 2 kadencje, przyznano parlamentowi prawo weta wobec nominacji prezydenta, prezydent zyskał prawo wygłaszania orędzia, ograniczono zakres prawa łaski, p. zobowiązany do powiadamiania parlamentu o wysłaniu wojsk za granicę, po 4 miesiacach decyzja o utrzymaniu francuskiego kontyngentu, ograniczono przeprowadzanie referendum dotyczących spraw europejskich chyba że prezydent i ¾ parlamentu nie dojdzie do porozumienia.
2 modele sprawowania władzy:
- hegemonia prezydenta - łatwo zapewnić gdy jego opcja polityczna ma większość w parlamencie
- koabitacja - gdy prezydent i większość parlamentarna reprezentują dwie różne opcje - 1993-1995 - Mitterand, 1997-2002 - Jacques Chirac
rola prezydenta się zmniejsza, coraz bardziej przypomina formę rządow parlamentarnych
Na początku V republiki prezydenta wybierało Kolegium Elektorów, w 1962 powszechne wybory prezydenckie
Kandydat: pełnia praw publicznych, 23 lata, podpis 500 wyborców kwalifikowanych - deputowani, członkowie Rad Generalnych, członkowie Rady Paryża, terytoriów zamorskich, kaucja przepada jeśli nie uzyska 5 % progu wyborczego
Wybierany większością bezwzględną.
Kompetencje prezydenta:
Część kompetencji to prerogatywy osobiste i wymagające kontrasygnaty premiera lub właściwego ministra.
- reprezentowanie panstwa w stosunkach miedzynarodowych
- promulgacja ustaw w ciągu 15dni, weto może być ponownie przegłosowane przez parlament
- zwołuje sesje nadzwyczajne parlamentu na wniosek premiera lub deputowanych
- mianowanie i dymisjonowanie ministrów, na wniosek premiera którego sam powołuje
- podpisywanie aktów prawnych rady ministrow ordonansów ( rozporządzenia z mocą ustawy ) i dekretów ( rozporządzenia zwykłe )
- stosuje prawo łaski
- mianuje członków Najwyzszej Rady Sadownictwa i jej przewodniczy
- zwierzchnik sił zbrojnych, przewodniczy komisjom dot. Sił zbrojnych i obronności
- dysponuje „walizka” do broni atomowej, decyduje o jej uzyciu
- ma inicjatywę w sprawie zmiany konstytucji
- przewodniczy posiedzeniom rządu, podejmuje decyzje w sprawach najważniejszych, wtedy rząd nosi nazwę Rady Ministrów, gdy przewodniczy premier - Rada Gabinetowa.
Prerogatywy osobiste:
- mianowanie premiera
- odwoływanie się do społeczeństwa poprzez referendum ( nie potrzebuje aprobaty żadnego organu )
- możliwość rozwiązania Zgromadzenia Narodowego - w każdej chwili z wyjątkiem czasu do roku po wyborach i stanu wyjątkowego
- kierowanie orędzia do parlamentu
- mianowanie 3 członków Rady konstytucyjnej
- występowanie do RK o zbadanie zgodności aktow prawnych z konstytucją
- wprowadzenie stanu wyjątkowego, przejmuje uprawnienia dyktatorskie ( 1961 - gdy częśc armii zbuntowała się przeciwko de Gaullowi, 1968 - gdy młodzież inspirowana hasłami lewicowymi doprowadziła do zamieszek)
Za zgodą Rady Stanu może zostać postawiony w stan oskarżenia.
Rząd:
- łączy prezydenta z parlamentem, w czasie koabitacji powiązania prezydenta z rządem są mniejsze
- wydaje ordynanse i dekrety
Parlament:
1) Zgromadzenie Narodowe (reprezentuje naród, glosowanie powszechne i bezpośrednie, wybierani w okręgach jednomandatowych, większością bezwzględna, przechodzą ci, którzy uzyskali więcej niż 12,5 % poparcia, system sprzyja wielopartyjności, przed II turą tworzone są bloki wyborcze - sprawdza się potencjał koalicyjny
2) Senat
WB i IRLANDII PÓŁNOCNEJ
1603 - unia personalna między Anglią i Szkocją
1706 - unia realna miedzy Anglią i Szkocją
1800 - unia między Anglią i Irlandią - Zjednoczone Królestwo
Ludność: 62 041 708 (na 2010 r)
Poza wyspą znajdują się dependencje i terytoria zależne: Gibraltar, Kajmany, Falklandy
Na WB składa się cztery kraje historyczne: Anglia, Szkocja, Walia, Irlandia
10.04.1998 - pokój wielkanocny
Na angielską administrację terenową składa się 56 jednostek unitarnych i 36 dystryktów metropolitalnych tworzących samorząd jednoszczeblowy
Ewolucja systemu politycznego:
- okres kształtowania się reprezentacji ogólnonarodowej, w którym nastąpiło oddzielenie parlamentu od władzy królewskiej. Etap ten zakończył się w XVI wieku ustanowieniem stanu względnej równowagi między władzą ustawodawczą a wykonawczą
-okres walki parlamentu z monarchą zakończony ukończony ukształtowaniem się podstaw systemu parlamentarno - gabinetowego
- okres umacniania się systemu parlamentarno gabinetowego w okresie XVII - 1 poł. XIX w
-okres dominacji egzekutywy w czasach obecnych
Prawo ustrojowe
Nie istnieje konstytucja w znaczeniu formalnym, tzn jeden wyodrębniony akt prawny regulujący z najwyższą mocą prawną ustrój państwa oraz pozycje jednostki wobec państwa. Wyodrębnić można konstytucję w znaczeniu materialnym. Prawo zwyczajowe, orzeczenia sądowe, traktaty, konwenanse konstytucyjne
Common law - system prawa precedensowego tworzonego przez działalność sądów, które świadomie opierały się na rozstrzygnięciach wydanych uprzednio w podobnych sprawach
Konwenanse konstytucyjne
Obowiązek rezygnacji rządu który utracił zaufanie Izby Gmin, kolegialna odpowiedzialność Rządu przed Izbą Gmin za ogólna politykę i działalność poszczególnych resortów administracyjnych, powierzenie funkcji i misji tworzenia rządu przez monarchę liderowi partii zwycięskiej, rezygnacja premiera jako szefa rządu równoznaczna z dymisją wszystkich członków rządu, złożenie rezygnacji przez premiera jeśli jego ugrupowanie straciło większość w Izbie Gmin w wyniku wyborów, premier musi być członkiem izby gmin, zmiany w prawie wyborczym oraz ustroju parlamentu uzgadniane przez obie izby
Prawo pisane
stanowią akty wychodzące z parlamentu oraz ustawodawstwo europejskie. Obecnie prawo stanowi dominujące źródło prawa. (?) Nie występuję sądowa kontrola ustaw. Obowiązujące konwenanse konstytucyjne nakazują aby propozycja zmiany konstytucji przedstawiana była suwerenowi (narodowi) w czasie wyborów powszechnych
Rządy prawa zbudowane na gruncie dokumentów:
-Wielka Karta Swobód 1215
-Habeas Corpus Act 1679
-Bill of Rights 1689
-Ustawa o prawach obywatelskich 1989
- zasada podziału władzy
- zasada zwierzchnictwa parlamentu- p. brytyjski składa się z 3 elementów: Izba Gmin, Izba Lordów,
Monarcha
Brytyjski system partyjny opiera się bardziej na tradycji i rozwoju niż na normach prawa pisanego. Podstawowe znaczenie posiadają 2 partie: Partia konserwatywna i Partia Pracy. Geneza Partii Liberalnej wywodzi się od zwolenników dynastii hanowerskiej tzn. wigów. Partia Pracy powstałą w 1900 jako polityczna reprezentacja związków zawodowych.
2010- konserwatyści- 307 mandatów, koalicja z liberałami
Program partii politycznych układa kierownictwo partyjne, starając się umieszczać w nim te postulaty i żądania społeczne, które są szczególnie popularne w podstawowej grupie wyborców własnej partii lub też grupie, która partia chce pozyskać.
Okręgi dzielą się na pewnie i marginalne
a) pewne-walka ma charakter pozorny, osoba kandydata jest minimalna,
b)marginalne dzięki skutecznej kampanii można zyskać mandat,
Wybory bardziej spersonalizowane. Możliwość bezpośredniej kampanii wyborczej. Zasada większości względnej i jednomandatowej okręgi wyborcze powodują, że wyniki wyborów zarówno w skali jednego okręgu, jak i ogólnonarodowy nie odzwierciedlają rzeczywistej woli wyborców.
Partie polityczne obecne w Izbie Gmin określić należy jako zdyscyplinowane. Frakcja partii rządzącej musi przeprowadzić przez parlament realizację swojego programu wyborczego. W obu frakcjach występują formalni rzecznicy dyscypliny partyjnej( whips).
Niższa izba parlamentu - Izba Gmin pochodzi z wyborów. Ustawy z 2 poł. XIX wieku rozszerzyły krąg uprawnionych do głosowania, ustawa z 1872 wprowadziła tajność głosowania, ustawa z 1948 równość wyborów, ustawa z 1928 i 1969 obniżyły wiek wyborczy do 18 roku życia.
2010- 650 okręgów wyborczych
Izba Gmin nie ma określonego czasu trwania kadencji. Ustawa o parlamencie z 1911r ustanowiła zasadę, że kadencja Ne może przekroczyć 5 lat. Czynne prawo wyborcze: obywatel brytyjski, obywatel innych państwa Wspólnoty i Republiki Irlandii zamieszkujący Zjednoczone Królestwo.
Czynnego prawa wyborczego pozbawieni są:
- panowie zasiadający w Izbie Lordów
-nienaturalizowani cudzoziemcy
-osoby chore umysłowo
- skazani w celu odbycia kary więzienia
- osoby skazane na 5 lat więzienia za nielegalne lub korupcyjne pratyki wyborcze
Głosowanie nie jest obowiązkowe,
Bierne prawo wyborcze przysługuje każdemu, kto posiada czynne prawo wyborcze i ukończył 21 lat.
pozbawieni: bankruci, duchowni, osoby skazane na ponad rok więzienia.
Zgłoszenie kandydatury w wyborach powszechnych następuje w formie pisemnej. Konieczną są 2 podpisy osób popierających kandydata oraz osiem podpisów osób zarejestrowanych w rejestrze okręgu z którego pochodzi kandydat. Kaucja w wysokości 500 funtów która przepada, gdy nie uzyska 5 % poparcia
Izba Gmin składa się z 650 posłów. Nie ma stałej kadencji. Coroczne sesje rozpoczynają się w październiku i nie trwają dłużej niż 250 dni. Każdą z nich rozpoczyna ceremonia z udziałem monarchy. Sesję kończy tzw. prorogacja odczytana przez Lorda Kanclerza na polecenie królowej.
Spiker kieruje pracami Izby oraz reprezentuje ją wobec monarchy i Izby Lordów. Do obowiązków należą wszystkie kwestie związane z procedurą obrad Izby Gmin. Wybierany na 1. Sesji nowo wybranego parlamentu, przed wygłoszeniem mowy tronowej, jego wybór jest zatwierdzany przez monarchę.
Organy wewnętrzne Izby Gmin:
- Komisja Całej Izby- cała IG która obraduje pod przewodnictwem przewodniczącego komisji budżetowej. Tworzone by ustawa byłą szybciej uchwalana
- Komisje stałe- nie posiadają one stałego składu oraz stałej kategorii spraw, którymi się zajmują. Powołanych jest ok. 10 komisji.
- Komisje wyspecjalizowane- zajmują się albo kontrolą egzekutywy lub …(?)
-Komisje Wspólne- tworzone są przez Izby Gmin i Lordów
- Komisje projektów prywatnych- dot. m. in. Samorządu
Przywileje:
a) do uprawnień kolektywnych:
- suwerenne prawo do regulowania zasad swojej organizacji i funkcjonowania przez Izbę
-stanie na straży swojego układu
b) indywidualne:
- wolność słowa,
-wolność do aresztowania
- prawo do uposażenia finansowego
- dostęp do panującego za pomocą Spikera
Obecnie (2010) w Izbie Lordów zasiada 743 lordów(618 dożywotnich, 92 lordów dziedzicznych, 26 lordów duchownych) od 2005 na czele Izby Lordów stoi Spiker wybierany przez Izbę na 5- letnią kadencję(wcześniej był to Lord Kanclerz). Jego funkcję są jednak znacznie mniejsze od Spikera w IG.
Komisje:
-Komisja Projektów Ustawa Publicznych
-Komisja Całej Izby
-Komisje Wyspecjalizowane
Zasiadali lordowie prawa- prawnicy, sędziowie- przed reformą z 2005.
Do 2005 na czele Izby stał Lord Kanclerz- który był jednocześnie Min. Sprawiedliwości.
Funkcje ustawodawcze parlamentu
Parlament realizuje funkcję ustawodawczą i kontrolną wobec rządu
3 rodzaje projektów ustaw:
a) publiczne
b)prywatne
c) mieszane
Inicjatywa należy zarówno do IG, IL z zastrzeżeniem, że projekt może wnieść 1 członek Izby. De facto jednak w postępowaniu ustawodawczym IG zdecydowanie dominuje nad IL- może proponować poprawki w sprawach drobiazgowych a nie w kontrowersyjnych.
Funkcja kontrolna:
-debata nad mową tronową,
-debata nad ustawą budżetową,
-debata nad linią propagandy rządu
Elementem f. kontrolnej są zapytania poselskie- odpowiadają tzw. ministrowie młodsi( utrzymują więź z parlamentem)
Proces dewolucji spowodował utworzenie w latach 90 XX wieku parlamentów krajowych(98) działających obok Parlamentu Westminsterskiego.
Parlament szkocki składa się ze 129 deputowanych.
Monarcha jest dziedzicznym władcą Wielkiej Brytanii. Należy jednak pamiętać, że zgodnie z uznaną doktryną- król panuje, a rząd rządzi. Władza królewska została w całości przekserowana na parlament, gabinet i sądy.
Dziedziczenie tronu reguluje Act of Settlement z 1701. Ustawa ta wymaga aby monarcha jak i jego/jej małżonek należał do kością anglikańskiego. Zasady dot. dziedziczenia zostały uregulowane w powyższej ustawie, wg zasad prawa powszechnego dot. dziedziczenia ziemi.
Do prerogatyw należą:
- zwoływanie i rozwiązywanie parlamentu
-powoływanie i odwoływanie premiera i członków rządu
-kreowanie nowych Lordów
- mianowanie dostojników kościoła
-nadawanie orderów i odznaczeń
- stosowanie prawa łaski
-promulgacja ustaw
-zawieranie i wypowiadanie traktów
-nawiązywanie i utrzymywanie stosunków dyplomatycznych
Władza monarchy sprowadza się do 3 praw:
-prawo, aby się go nadano(?)
-prawo do zachęcania( może niekiedy inspirować gabinet do działań)
- prawo do ostrzegania
Rząd i gabinet
Rządem nazywa się ogół ministrów powołanych przez premiera lub monarchę, ich liczba sięga stu osób.
Gabinet to właściwy organ rządowy, który zbiera się na wspólnych posiedzeniach. Partia opozycyjna powołuje gabinet cieni( finansowany z budżetu państwa)
Skład oraz strukturę gabinetu oraz liczbę ministerstw i zakres ich obowiązków ustala premier. Ilość członków gabinetu nie jest limitowana prawnie. Od czasów Roberta Walpole'a obowiązuje zasada wg której wszyscy członkowie gabinetu muszą zasiadać w parlamencie.
Jest zróżnicowanie na 2 typy ministrów: ministrowie starsi, ministrowie młodsi.
Skład gabinetu m.in.:
-premier,
-Kanclerz Skarbu-min. Finansów
-Lord Kanclerz- min. Sprawiedliwości
-Lord Strażnik Tajnej Pieczęci
Prawo patronatu-proponowanie na stanowiska-
Wybory 2010: Partia Pracy 29%- 259 mandatów
Partia Konserwatywna 36,1% -307 mandatów
utworzenie koalicyjnego rządu z liberałami
1993 - Partia Pracy wprowadziła powszechne wybory lidera
David Cameron- uważa się, żę odszedł od większości zasad konserwatywnych
Liberalni Demokraci- 3 co do wielkości pp w WLk. Bryt. Krytykuje obowiązujący system większościowy. Nick Clegg- lider partii. Reprezentują lewicowy liberalizm.
Sądownictwo
-najniższy szczebel- sądy pokoju z niezawodowymi sędziami
-sądy hrabstw
-funkcje Trybunału Apelacyjnego spełnia Sąd Najwyższy
-nie ma sądów administracyjnych
IV SZWECJA
Informacje ogólne:
<Monarchia konstytucyjna
<Konstytucja nie jest jednolitym aktem prawnym ale w jej skład wchodzą 4 akty:
--Akt o formie rządów
--Ustawa o wolności prasy
--Akt o sukcesji tronu
Podstawowe prawo swobody wyrazu
<Nacisk na przestrzeganie w państwie praw człowieka
--duża ilość praw obywatelskich
--wzór dla innych państw (instytucja ombudsmana)
Monarcha:
<urząd dziedziczny
<od 1973 roku Karol XVI Gustaw
<musi mieć ukończone 25 lat
--jeżeli następca jest młodszy to zastępuje go czasowo regent
<zwolnienie tronu przez śmierć lub abdykację
<jeżeli przez 6 miesięcy monarcha nie może pełnić swoich funkcji to Riksdag może poprosić go o abdykację
<brak faktycznych uprawnień, jedynie funkcje reprezentacyjne i symboliczne
<musi być ewangelikiem ze względu na przewodnictwo w kościele narodowym
<wręcza Nagrodę Nobla
Riksdag:
<jednoizbowy parlament
<349 deputowanych
<4-letnia kadencja
<system wyborczy
--czynne i bierne prawo wyborcze od 18 roku życia
--wielomandatowe okręgi wyborcze
--głos na kandydata lub na listę (kwestia wyboru)
--310 mandatów stałych i 39 wyrównawczych
--zmodyfikowana metoda Sainte - League-preferowanie dużych partii
--monopol partii na wystawianie list-duża rola struktur lokalnych partii
--konieczność przekroczenia 4%-owego progu na poziomie kraju lub 12%-owego w okręgu
--razem z deputowanym wybiera się zastępcę
--wybory przedterminowe rozpisuje się niezależnie od czasu pozostałego do końca kadencji
<praca w trybie sesyjnym
<przewodniczącym Riksdagu jest talman
--ma 3 zastępców
<działanie komisji o dużej autonomii
--jest 16 stałych komisji resortowych
--komisja ma minimum 15 członków, może być więcej ale koniecznie nieparzyście
<funkcje:
--prawodawcza
--kontrolna wobec rządu i pojedynczych ministrów
--kreacyjna
Rząd:
*premier powoływany przez Riksdag, desygnowany przez talmana
*rząd formuje partia zwycięska-często jednak zdarzają się rządy mniejszościowe
*po przedstawieniu kandydatury przez talmana odbywa się głosowanie przeciwko rządowi (deputowani go popierający nie głosują)-jeżeli 4-krotnie się nie uda, następuje skrócenie kadencji izby
*ministrowie dobierani są przez premiera
*obraduje na posiedzeniach w obecności co najmniej 5 ministrów
*możliwość głosowania wotum nieufności na wniosek co najmniej 10 deputowanych
*odpowiedzialność konstytucyjna za nieprzestrzeganie czterech aktów konstytucyjnych
SYSTEM POLITYCZNY FEDERACJI ROSYJSKIEJ
- Rosja należy do ONZ, G8, Rady Państw Morza Bałtyckiego, WNP, Międzynarodowego Funduszu Walutowego
- To kraj federacyjny: republiki, kraje, obwody, miasta wydzielone itd.
- Okcydentalizacja - przejmowanie wzorców z Zachodu.
Konstytucja: została przyjęta w ogólnonarodowym referendum 12.XII 1993r. Na jej treść składają się 4 grupy zagadnień: zasady ustrojowe państwa, prawa i swobody obywatelskie, struktura ustrojowa państwa, struktura i organizacja władzy publicznej.
Treść normatywna wyrażona jest w 137 artykułach umieszczonych w 9 rodziałach:
1.Podstawy ustroju konstytucyjnego
2.Prawa i wolności człowieka i obywatela
3.Ustrój federalny
4.Prezydent FR
5.Zgromadzenie Federalne
6.Rząd FR
7.Władza sądownicza
Organy władzy państwowej:
władza wykonawcza: prezydent fr, rząd fr.
władza ustawodawcza: zgromadzenie federalne (rada federacji + duma).
Władza sądownicza: sądy fr
Zmianę konstytucji mogą przedstawić:
l. Prezydent
2. Rada Federacji
3. Duma Państwowa
4. Rząd
5. Ustawodawcze organy podmiotów federacji
6. Grupa złożona z l5 członków Rady Federacji lub deputowanych do Dumy Państwowej
Poprawki do rozdziałów III - VIII uchwalane Są w trybie przewidzianym do uchwalenia federalnej ustawy konstytucyjnej.
Rozdział I, II i IX - jeżeli wniosek uzyska poparcie 3/5 głosów ogólnej liczby członków Rady
Federacji i deputowanych do Dumy Państwowej wtedy zwoływane jest Zgromadzenie Konstytucyjne-przyjęty projekt zatwierdzony 2/3 głosów ogólnej liczby członków zgromadzenia, lub poddany pod ogólnonarodowe referendum.
Konstytucja z 1993
Rozdział I
l. Zasada Suwerenności narodu* Realizacja i głównie demokracja pośrednia. prezydent może zarządzić referendum
2. Republikańska forma rządów* Reprezentacja narodu przez wybierane organy
3. Zasada federalizmu* 83 podmioty wchodzące w skład
4- Zasada demokratycznego państwa prawa* Wszystkie decyzje organów państwa muszą mieć podstawę prawną
5. Zasada podziału władzy* System prezydencki (ale niewyraźnie, wschodnia specyfika, ,-Wschodni prezydencjalizm''
6. Zasada pluralizmu politycznego* Pod koniec lat 8O tych pojawiają się nowe ruchy polityczne i partie
Rosyjska scena polityczna:
Mniejsze znaczeni podziału prawica/lewica
Partie bardziej pro socjalne i prorynkowe
Partie zorientowane okcydentalistycznie (Rozwijane z demokracji zachodnich vs. Partie ocharakterze nacjonalistycznym ,,Zorientowane na wartości patriotyczne")
Okcydentalistyczne -prorynkowe:
Blok Jabłako (od początku lat 90 tych Grigorij Jawliński)
Wybór Rosji (początek lat 90 tych w czasie gwałtownej transformacji gospodarczej, JegorGajdor premier 92)
Związek Sił „Wybór Rasiji"
Profesjonalne - okcydentalistyczne:
Żadne partie socjalistyczne nie wykształciły się by zająć silna pozycję.
Centrum:
-Partie władzy (Wybór Rosji)
-Czarna Rosja
-Jedność
-Jedna rosja (zjednoczona rosja)
Polityczne zaplecze obozu kremlowskiego
-Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej- nielegalna w latach 1991-93, zalegalizowana przed wyborami w 93- zajeła wysokie 2 miejsce.
-Kobiety Rosji
-Ruch Narodowa Bolszewicki (Edward Limanow)
Zasada świeckości państwa (równość zasad wyznaniowych w religii)
Prezydent
-jako pierwszy wymieniony w szeregu władzy
-wybory: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne . Gorbaczow - wybrany przez parlament, 06.199l B. Jetcyn wybrany przez obywateli. kadencja 4 lata; po Miedwiediewie ma być 6 lat (nowelizacja konstytucji z 2008) dawniej była górna granica wieku - 65 lat, obecnie tylko dolna, bo usunął to Jelcyn
- wybory zarządza Rada Federacji ( izba wyższa parlamentu). Jeśli nie zarządzi CKW.
- ostatniego dnia Grudnia 1999 Jelcyn podał się do dymisji, zastąpił go Putin.
- Poparcie: kandydaturę musi podpisać minimum l mln obywateli z różnych terenów kraju (z jednego rejonu nie więcej niż 7%
- dwie tury (w pierwszej turze większość bezwzględna i frekwencja ponad 50%),wybory mają opcję
,,głosuję przeciwko wszystkim'' (Rosja, Ukraina). Po l5 dniach druga tura - wystarcza większość -zwykła, zwycięski kandydat musi mieć więcej głosów niż,,Przeciwko wszystkim''
Pierwsze wybory 1991 * w pierwszej turze Borys Jelcyn, l996 Borys Jelcyn niespodziewanie
II tura Jelcyn i kandydat Komunistów
2000 - przyspieszone wybory po dymisji Jelcyna - wygrywa Putin w I turze
Administracja prezydencka:
Ponad 2000 urzędników
Rada Bezpieczeństwa FR, Rada Obrony FR. wspólne komisje, Rada Prezydencka,
przedstawiciele i pełnomocnicy prezydenta, zastępcy prezydenta itd.
* Rada Bezpieczeństwa FR
- 24 najwyższych osób w państwie na czele prezydent plus premier, szef NSZ, szef wywiadu
- Sprawy bezpieczeństwa zewn. i wewn. Rosji- decyzje o charakterze strategicznym i Rada * * Rada Obrony FR
- Funkcja Pomocniczna
- organ wykonawczy Rady Bezpieczeństwa
-Przewodniczący prezydent' zastępcą jest premier i ministrowie
-Komisje
- Programy obronne, techniczne, ekologiczne, informacyjne
- Wspólnych komisji jest 8
Rada Prezydencka
- 28 przedstawicieli partii politycznych, naukowców oligarchów młodzieży, artyści)
- Młodzi: organizacja Nasi (Naszość)' związek z Naszą Rasiją
* l0ciu doradców prezydenta
-Rozbudowany aparat
- Sjergiej Jastrzębski, doradca w sprawach zagranicznych (sprawy polskie wschodnie Zastępca Putina przez długi czas)
+ Szef administracji
- Dimitrij Miedwiediew (był zastępcą Prezydenta)
- Sjergiej Sobianin (Mer Moskwy za Jurija Łuskowa / obecnie Sjergiej Naryszkin)
Prezydent jest nietykalny i nie ponosi odpowiedzialności politycznej ale ponosi
odpowiedzialność konstytucyjną - może być postawiony w stan oskarżenia.
oskarżenie Wysuwa Duma Państwowa a wniosek muszą poprzeć 2/3 deputowanych, aprobata Komisji Konstytucyjnej
WY 28
-opiniuje Sąd Najwyższy i Sąd Konstytucyjny
-Rada Federacji większością 2/3 mogłaby pozbawić Prezydenta funkcji
Kompetencje prezydenta :
- Kreowanie polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa
- Nie jest to funkcja ceremonialna
. Wobec narodu:
- rozstrzyganie kwestii obywatelstwa, azylu politycznego, ordery, odznaczenia, tytuły (
najwyższy order: order Św. Andrzeja Pierwszego Powołańca ustanowiony za Cara Piotra IWielkiego w 1917. Skasowany, przywrócony pod koniec lat 9O tych.
- Prawo łaski
- jako jedyny może zarządzić referendum, nie musi mieć zgody innego organu, jest samodzielny
l. Może dotyczyć zmiany konstytucji, nowelizacji, spraw związanych ustawodawstwem (uchylenie, przyjęcia) - charakter fakultatywny
2. Nie może być referendum gdy jest stan nadzwyczajny, podczas kampanii wyborczych,w ostatnim roku kadencji Prezydenta i Dumy, w ciągu roku od referendum w tej samej sprawie
.Wobec Parlamentu:
- Zarządza Wybory do Durny
- Może rozwiązać Dumę i zarządzić nowe wybory
1. Po trzykrotnym odrzuceniu przez Dumę prezydenckiego kandydata na premiera
2.Jeśli Duma powtórnie w ciągu 3 miesięcy uchwali wotum nieufności_wobec rządu lub nie uchwali lub nie uchwali wotum zaufania dla rządu
a)nie może być rozwiazana w czasie pierwszego roku po wyborach
b. w trakcie procedury impeachmentu
c. W stanach nadzwyczajnych
d. W ciągu ostatnich 6ciu miesięcy urzędowania Prezydenta
- Dzialanie ustawodawcze i prawo inicjatywy zmiany konstytucji jak i ustaw zwykłych
- Promulgacja ustaw - podpisanie ustaw uchwalonych przez Parlament- może odmówić (prawo weta) ale nie w przypadku federacyjnych ustaw konstytucyjnych (Dot. Najważniejszych 9ciukwestii ustawowych ), może wetować ustawy federalne.
- Zwykłe weto może być uchylone przez 2/3 członków Durny i Rady
Orędzia do Parlamentu - ogólne kierunki polityki wewnetrznej i zagranicznej
.Uprewnienia wobec rządu:
- Powołuje Premiera za zgodą Durny
- Powołuje wicepremierów i ministrów na wniosek Premiera
- Może przewodniczyć posiedzeniom rządu, w najważniejszych sprawach zbierają się pod kierownictwem prezydenta
- Może zdymisjonować rzad federalny
- Rząd - przedłużenie urzędu prezydenckiego. realizuje wytyczne polityki Prezydenta
- Nowo wybrany Prezydent - rząd składa pełnomocnictwo w ręce Prezydenta
Uprawnienia wobec sądów federalnych:
- Przedstawia Radzie Federalnej kandydatów na stanowiska sędziów Sądu Konstytucyjnego
Najwyzszego, Naczelnego sądu arbitrażowego (sprawy gospodarcze) formalnie wyboru dokonuje
Rada Fed.
- Bezpośrednio powołuje sędziów federalnych
-Kieruje polityką zagraniczną
-Prowadzi rokowania, nadzoruje umowy i traktaty międzynarodowe (ratyfikuje?)
-Powołuje i odwołuje przedstawicieli Rosji za granicą
Bezpieczeństwo i ochrona państwa
- prawo do zatwierdzania doktryny wojennej FR
- najwyższy zwierzchnik sił zbrojnych powołuje i odwołuje dowódców, nadaje wyższe stopnie wojskowe
- może wprowadzać stan nadzwyczajny
a) stan wyjątkowy (polityka wewnętrzna na całe terytorium lub część, klęski żywiołowe, zagrożenie konstytucyjności)
b) stan wojny (zagrożenie zewnętrzne. stan wojny - jego dekret wymaga zatw- Rady Federacji)
Funkcje prawodawcze:
Inicjatywa ustawodawcza
Wydaje dekrety i rozporządzenia (dekrety - kwestie, które są przedmiotem ustaw
federacyjnych a nie mogą dotyczyć kwestii ustrojowych rozporządzenia wykonawce do ustaw)
Jedynie prezydent może wysunąć kandydata na: Prezesa Banku Centralnego Rosji' Prokuratora Generalnego (nie może go odwołać)
Parlament- Zgromadzenie Federalne:
-Duma- 450, pierwsze posiedzenie nie poźniej niż 30 dni po wyborach, prowadzi je najstarszy wiekiem deputowany, od 2005 system proporcjonalny, klauzula zaporowa 7%
-Rada Federacji- 166
brak wspólnego organu kierowniczego, pracują oddzielnie, zbierają się razem z okazji wystąpień
Prezydenta, nowo wybrany Prezydent składa przysięgę przed 2 izbami.
DUMA:
- stanowienie ustaw:
- federalne ustawy konstytucyjne - musi zaaprobować większością kwalifikowaną 2/3 (rada 3/4),podpis prezydenta (nie ma prawa veta)
-o ustawy federalne _ większość bezwzględna (taka sama w Radzie) - w razie konfliktu sprawą zajmuje się Komisja Rozjemcza, veto prezydenta może być odrzucone 2/3 obu izb projekt ustawy:
inicjatywa ustawodawcza: prezydent, Rada federacji, członkowie Rady Federacji, deputowanie Dumy, rząd federalny, podmioty ustawodawcze federacji, naczelny sąd arbitrażowy
Duma realizuje funkcję kontrolna- udziela wotum nieufności/wotum zaufania, ma prawo do interpelacji zapytań, za pośrednictwem Izby Obrachunkowej
Uprawnienia kreacyjne - Duma udziela zgody na premiera desygnowanego przez prezydenta, po 3-ciej odmowie jest obligatoryjnie rozwiązywana- Na wniosek prezydenta powołuje Prezesa bankucentralnego, rzecznika praw człowieka, członków izby obrachunkowej (rada federacji wybiera połowe członków izby obrachunkowej )
Duma musi być rozwiązana gdy:
-3krotnie odrzuci kandydaturę premiera
-2krotnie w ciągu trzech miesięcy zgłosi wotum nieufności
-odmówi wotum zaufania na wniosek premiera
nie moze byc rozwiązana przez rok od wyborów, w czasie wprowadzenia stanu wyjątkowego, na 6 miesięcy przed końcem kadencji prezydenta
Kompetencje Rady Federacji:
-zatwierdzanie granic między podmiotami federacji
-zatwierdza dekrety prezydenta dotyczące stanów nadzwyczajnych
-rozstrzyga o użyciu siły zbrojnej poza granicami
- wybory prezydenckie
- prawo inicjatywy ustawodawczej
- wybór sędziów
- pozbawienie władzy prezydenta - procedura impeachmentu
-odnoszą się do działań prezydenta i podmiotów federacji
Rząd:
-l86l - powołano radę ministrów jako organ doradczy cara, przetrwała 20 lat
-1905 - na podstawie manifestu październikowego ukształtowały się instrumenty rządowe
-I premier- Sergiej Witte
-II premier - Piotr Stołypin
-19l7 - rewolucja lutowa, rząd tymczasowy - Giorgij Lwow potem Kierenski - przygotowanie
-konstytucji i wyborów
-po rewolucji pazdziernikowej powstała Rada Komisarzy Ludowych nazwa do l946 potem Rada Ministrów Związku Radzieckiego. bardzo rozbudowana w 1980- l l5 osób. Organ przypominający parlament.
-1190- instytucja prezydent, kontrolował rząd
II połowa 1991 upadek ZSRR, powołanie Federacji Rosyjskiej
-1991/92- premier- Jelycyn
-1992- Jegor Gajdar
-Powołanie rządu należy do kompetencji prezydenta, formalnie ministrów powołuje prezydent, choć kandydatury przedstawia premier, może być kilku wicepremierów
-podstawowe ministerstwa: polityczno- administracyjne, gospodarcze, oświatowo- socjalne, usługowo- własnościowe
-premier opracowuje budżet, dba o prowadzenie polityki finansowej, zarządza własnością państwową, wydaje uchwały i rozporządzenia
Władza sądownicza:
Zakazuje tworzenia sądów specjalnych, dotyczy to również stanów nadzwyczajnych: sądy powszechne, SN, SK, sądy arbitrażowe, sądy wojskowe. Niezawisłość sędziów, nienaruszalność sądów, nieusuwalność sędziów, posiadają immunitet, apolityczni, zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Sądy konstytucyjny- na szczeblu federalnym i republiki, odpowiada za praworządność konstytucyjną, składa się z 19 sędziów wybranych na wniosek prezydenta przez Radę Federacyjną, kadencja: 12 lat, bez reelekcji, kandydatem osoba powyżej 40roku życia. Funkcje: bada zgodność ustaw z konstytucją, rozwiązywanie sporów kompetencyjnych, odpowiada na pytania sądów powszechnych, rozstrzyga spory kompetencyjne, urzędowa wykładnia przepisów kompetencyjnych, wydawanie orzeczenia w sprawie poprawności w sprawie poprawności postawienia prezydenta w stan oskarżenia.
Podmioty Federacji Rosyjskiej:
-21 republik, 2 miasta federalne, 46 obwodów, 9 krajów, 4 okręgi autonomiczne, 1 obwód autonomiczny. W 2000r. Rosję podzielono na okręgi federalne (7)- zarządzanych przez urzędników powiązanych z administracją prezydenta.
-Największym podmiotem federalnym jest Jakucja, najbardziej zaludniona- Moskwa.
-podmioty federacji są samodzielne: republiki mają konstytucje, pozostałe- statuty
Władze ustawodawcze powoływane są na 5lat., prezydent wybierany w wyborach powszechnych.
od lat 90 stworzono samorząd terytorialny:
- do 5tys mieszkańców, spotkanie wszystkich mieszkańców, szef lokalnego samorządu
- do 50tys Zgromadzenie przestawicieli, szef lokalnego samorządu
-powyżej 50tys- kreowanie przez organy podmiotów, powiązanych z rządem
STANY ZJEDNOCZONE
Państwo federacyjne:50 stanów + 1 dystrykt Kolumbia, ludność przekroczyła 310 mln
Wytwarzają 20% światowego produktu( Chiny 11%, India 9%)
Udział w potencjale militarnych szacuje się na ok. 27%
PKB 14,305,7 bln
PKB na mieszkańca 45,968 USD
Kongres Kontynentalny uchwalił 4.07. 1776 Deklarację Niepodległości stanowiącą m.in. że kolonie przestają być podległe metropolii oraz zalecił opracowanei konstytucji stanowych i wyznaczył komisję w celu przygotowania tzw. Artykułów Konfederacji. Utworzone zostały w 1776, stanowiły pierwszą
konstytucję Stanów Zjednoczonych, po raz pierwszy została użyta nazwa państwa.
Trudność w realizacji AK oraz słabość powstałych na ich gruncie samorządów spowodowały konieczność opracowania nowej konstytucji. Przyjęta została 1787 w Filadelfii. Weszła w życie 1789r.
Cechy konstytucji USA
-ogólnikowość, syntetyczność konstytucji
-akt zwięzły, postanowienia artykułów można dostosować do współczesnych sytuacji
-oparta została na ponadnarodowych zasadach: wolność, równość, federalizm, podział władz.
- wysoki poziom intelektualny i doświadczenie polityczne twórców konstytucji( Waszyngton, Madison, Franklin- ojcowie założyciele USA)
Składa się ze wstępu, 7 artykułów, 27 poprawek(ostania w 1992). Wstęp nawwiązuje do zasady suwerenności narodu i zasad państw liberalnego.
I art. Dotyczy władzy ustawodawczej- Kongresu
II art. Dotyczy władzy wykonawczej- prezydent
III art. Dotyczy władzy sądowniczej
IV. Art. Stosunki między władzą federalną a stanową
Zmienić konstytucje jest wyjątkowo trudno. Wniosek może wnieśc 2/3 obu izb Kongresu lub 2/3 legislatur stanowych zwołując konwencję dla wprowadzenia poprawek. Następnie poprawka musi zostać ratyfikowana przez ¾ stanów( legislatury stanowe lub konwencje)
Źródła prawa:
1. Konstytucja, zgodnie z nią ustawy i traktaty międzynarod.
2.Prawo precedensowe czyli rozstrzygnięcia sądowe w konkretnych sprawach
3. Ustawodawstwo kongresu i ust. delegowane- akty uchwalone przez prezydenta czy agencje administracyjne
4. Akty prawa prezydenta- zarządzenie i proklamacja
5. Porozumienia administracyjne, traktaty Mn, zwyczajowe prawo Mn.
Zasady konstytucyjne
1. Zasada podziału władzy
- władza ustawodawcza
-władza wykonawcza
-władza sądownicza
2.Zasada federalizmu
podział władzy między rząd centralny a rząd części stanowych federacji
3.Ponadto:
-suwerenność narodu, demokracja, równoważenie władz, kontrola sądowa, rządy reprezentacji, rządy prawa, ograniczenie władzy wobec obywateli, nadrzędności ustaw, dwuizbowość parlamentu
Ujęcie pozytywne- poprzez wyliczanie jej uprawnień
Ujęcie negatywne- przez zakazanie pewnych działań władzom stanowym
Kompetencje władz federalnej noszą nazwę delegowanych i dotyczą uprawnień Kongresu oraz prezydenta
Kongres posiada uprawnienia pochodne: prawo do uchwalania ustaw niezbędnych do realizowania zadań federalnych.
Kompetencje równoległe- które są realizowane zarówno przez władzę federalną jak i stanową
- nakładanie podatków
-ustawianie i utrzymywanie sądownictwa
-uchwalanie przepisów dotyczących ochrony moralności
-zaciąganie pożyczek
Zasada nadrzędności ustawodawstwa federalnego nad stanowym:
- nadrzędność Sądu Najwyższego, obejmujące całe amerykańskie sądownictwo
- równy status stanów przed inwazją i zamieszkami wewnętrznymi
- zagwarantowanie stanom republikańskiej formy rządów
3 zasady wzajemnych relacji:
- zasada pełnej wiary i zaufania - uznanie aktów urzędowych, dokumentów i orzeczeń sądowych innych stanów
- zasada przywilejów i swobód
- zagwarantowanie stanom republikańskiej formy rządów
KONGRES
Izba Reprezentantów:
- 435 członków, każdy stan ma w IR 1 przedstawiciela, reszta (385) podzielona proporcjonalnie względem liczby ludności między stany
-kadencja 2 lata
- reprezentują cały naród
- kandydat: 25 letni obywatel USA od min 7 lat(liczba reprezentantów zależy od liczby mieszkańców stanu
- przewodniczącym IR jest speaker wybierany przez IR, pochodzi z partii która ma większość
Senat:
- 100 senatorów, każdy stan może delegować dwóch
- kadencja 6 lat, co 2 lata zmiana 1/3 składu
- reprezentują swoje stany
- kandydat: 30 lat, obywatel USA od min 9 lat, zamieszkujący w stanie który chce reprezentować
- okręgiem wyborczym jest stan
-senatowi przewodniczy wiceprezydent USA, w przypadku jego nieobecności zastępuje go przewodniczący pro tempore
Wybory do kongresu odbywają się tego samego roku, w latach parzystych, lecz składają się z odrębnych aktów głosowania do IR i Senatu, poprzedzonych odrębnymi kampaniami wyborczymi. Kandydaci obu partii uzyskują nominacje partyjne w rezultacie wyborów. System większości względnej.
Kadencja Kongresu jest liczona wg kadencji IR, wynosi 2 lata. Obraduje na corocznych sesjach. Rozpoczyna się 3.01 i musi skończyć się w dniu następnej sesji rocznej, a najwcześniej 31.06. Zakończenie kadencji zgodnie z zasada dyskontynuacji oznacza zamknięcie wszystkich prowadzonych przez niego prac.
Przewodniczący komisji kierują pracami Komisji, a ich silna pozycja jest rezultatem silnej pozycji komisji .(?) Decydują o porządku prac, zwołują ich posiedzenia, powołują podkomisje i przydzielają im projekty ustaw do rozporządzenia, wybierają ekspertów i osoby przesłuchiwane przez komisję.
Liderzy frakcji partyjnej. W kongresie są 4 frakcje: 2 w IR i 2 w Senacie. Każda frakcja wybiera swojego whipa- rzecznika dyscypliny partyjnej
Organy Kongresu:
Komisje parlamentarne - przygotowanie i rozpatrywanie spraw na posiedzenie plenarne izby.
Komisje stałe - przygotowują projekty ustaw do rozpatrzenia na posiedzeniu plenarnym izby, mają decydujący wpływa na los projektów. W IR - 21 komisji, Senat - 16.
Komisje specjalne - zbadanie określonej sprawy
Komisje wspólne - gdy obie izby chcą uchwalić wspólną rezolucje
Komisje uzgadniające
Funkcje Kongresu:
- ustrojodawcza
-ustawodawcza
- kontrolna
- sądowniczo-śledcza (instytucja impeachmentu)
- kreacyjna ( w określonych okolicznościach Kongres wybiera prezydenta)
- uprawnienia w dziedzinie polityki zagr. (Wypowiada wojnę, przyznaje fundusze na pomoc zagranicy)
- uprawnienia kadrowe - Senat wyraża zgodę na prezydencką nominację
Proces legislacyjny może być zainicjowany w IR lub w Senacie, zwykłe projekty kierowane są do tej izby, w której mają większą szansę na uchwalenie. Jedynie ustawy podatkowe i budżetowe muszą być kierowane do IR.
1.Prawo inicjatywy ustawodawczej
- posiadają wyłącznie członkowie Kongresu
- projekt budżetu - prezydent
2. Praca w komisjach - małe legislatury - one decydują o losie projektów. Radykalna selekcja: rozpatrywanie, odłożenie, odrzucenie czy negatywna opinia
3. Projekt zaaprobowany przedstawiony na posiedzeniu plenarnym izby. Po sprawozdaniu Komisji odbywa się debata generalna, głosowanie nad poprawkami, trzecie czytanie - polegające na odczytaniu tytułu projektu. Projekt odczytany odsyłany jest do drugiej izby.
4. w przypadku kontrowersji - powołanie komisji rozstrzygającej
5. prezydent ma 10 dni na podpisanie ustawy. Jeśli w tym czasie nie podpisze aktu nie wraca on do Kongresu, staje się on automatycznie ustawą. Może zastosować veto, odsyłając do Kongresu z zastrzeżeniem.
Funkcja kontrolna:
- instytucja impeachmentu
- dysponowanie przez Kongres funduszami ( tzw. Władza nad sakiewką)
- kontrolna przez komisję czyli przeprowadzenie przez komisję przesłuchań i postępowań wyjaśniających
- veto legislacyjne - sprzeciw Kongresu powodujący wstrzymanie określonych działań administracyjnych
- prawo senatu do zatwierdzenia nominacji prezydenckich i ratyfikacji traktatów
Impeachment - prawo Kongresu do podstawienia w stan oskarżenia i skazania członków administracji federalnej, w tym prezydenta. Oskarżenie może być wysunięte za zdradę, przekupstwo, inne ciężkie przestępstwo lub wykroczenie. Oskarżenie formułuje i występuje z nim IR, sądzi Senat.
Pozycje prezydenta
- szeroki zakres funkcji prezydenta
- władza o charakterze monokratycznym
Harry Truman 1945-1953 demokrata
Dwight Eisenhower 1953-1961 republikanin
John Fitzgerald Kennedy 1961-963 demokrata
Lyndon Johnson 1963-1969 demokrata
Richard Nixon 1969-1974 republikanin
Gerald Ford, Jr 1974-1977 republikanin
James Carter, Jr. 1977-1981 demokrata
Ronald Reagan 1981-1989 republikani
George Bush 1989-19993 republikani
William Clinton 1993-2001 demokrata
George Walker Bush, Jr 2001-2009 republikanin
Barack Obama, Jr 2009- demokrata
Wybierany w wyborach powszechnych I pośrednich , na 54-letnia kadencję. Ta sama osoba nie może piastować urzędu dłużej niż 2 kadencje, Bierne prawo wyborcze posiadaą obywatel amerykańscy, nie naturalizowani, 35 lat, od 14 lat musi zamieszkiwać w USA
- prawybory - mają na celu wyłonienie takiego kandydata, który miałby szansę zwycięstwa w wyborach prezydenckich
- ostateczna decyzja o nominacji zapada podczas konwencji krajowych partii. PD odbywają się w lipcu, PR w sierpniu. Podczas konwencji kandydat przedstawia swojego kandydata na wiceprezydenta i tzw. Platformę wyborczą,
- głosowanie powszechne odbywa się w pierwszy wtorek po pierwszym poniedziałku listopada. Wyborcy wybierają elektorów (538 elektorów, 3 z dystryktu Kolumbia), za kandydatem musi się opowiedzieć 270 elektorów.
- zasada zwycięzca bierze wszystko tzn wszyscy lektorzy z danego stanu zobowiązani są oddać głosy na kandydata, który wygrał w ich stanie.
- liczba lektorów zależy od liczby mieszkańców
- wybór prezydenta odbywa się w poniedziałek po drugiej środzie grudnia. Wówcza elektorzy zbierają się w stolicach stanów i oddają głosy na kandydatów. Następnie wyniki przesyłane są do Kongresy i tam przeliczane.
- wiceprezydent wybierany jest podczas tej samej procedury co prezydent
Funkcje prezydenta:
- głowa państwa, szef nieformalnego rządu i administracji federalnej, naczelny dowódca sił zbrojnych, kierownik polityki zagranicznej
- jako szef administracji federalnej sprawuje jednoosobowo władzę wykonawczą stojąc na czele rozbudowanego aparatu administracyjnego. Posiada prawo powoływania i odwoływania pracowników administracji federalnej.
- jako szef rządy dysponuje administracja federalną, podzieloną na 14 departamentów, na czele których stoją mianowani i odwoływani przez niego sekretarze. Sekretarze nie maja konstytucyjnych uprawnień
Wykonywanie ustaw:
- Urząd Wykonawczy
- Biuro Zarządzania i Budżetu
- Rada Ekonomiczna i Prezydenta
- Umowy międzynarodowe prezydent podpisuje za zgodą Senatu
- naczelny dowódca - prawo faktycznego dysponowania siłami zbrojnymi w czasie wojny i pokoju, panowanie strategii wojskowej oraz wyłączne prawo mianowania funkcjonariuszy wojskowych.
W zakresie działalności prawodawczej:
1 rola promotora ustaw - przekładanie propozycji ustaw
2 prawo podpisania ustawy
3 prawo weta
- zwykłe
- kieszonkowe - gdy prezydent otrzyma projekt, ale w ciągu 10 dni nie zajmie żadnego stanowiska
- nieformalne
Sądownictwo
Sądy:
- stanowe
- federalne
Sądy federalne :
- Sąd Najwyższy - 9 sędziów, mianowani przez prezydenta za radą i zgodą Senatu. Są niezawiśli, pełnią funkcję w zasadzie dożywotni, mogą yc usunięci jedynie w trybie impeachmentu.
- Sądy apelacyjne (13)
- Sądy dystrykcyjne (94) - pierwsza instancja
Funkcje
- kreacyjna - wynika z obecności prawa precedensowego
- interpretacyjna - dokonywanie przez rządy wykładni ustaw i innych aktów
-ustawodawcza - badanie zgodności z konstytucją aktów prawnych, dokonywanie wykładni konstytucji.
System partyjny:
Amerykański system partyjny jest systemem dwupartyjnym. Czynnikiem utrwalającym był system wyborczy, podziały socjopolityczne, tradycja, system finansowania polityki i centralizujący wpływ urzędu prezydenckiego.
Psychologiczne prawo Diwersheja - głosowanie na najsilniejsze ugrupowanie.
Pierwsze ugrupowania polityczne pojawiły się w okresie walki o niepodległość i podczas uchwalania Konstytucji. Powstały wówczas 2 odmienne opcje polityczne: federaliści i antyfederaliści. Federaliści pod wodzą A. Hamiltona byli zwolennikami silnej władzy centralne, reprezentowali interesy uprzemysłowionej Północy i mieszkańców miast. Antyfederaliści, nazywani demokratycznymi republikanami postulowali większą samodzielność stanów i ograniczenie władzy centralnej, byli popierani przez plantatoró.
Z partii antyfederalistycznej w roku 1830 powstała Partia Demokratyczna - zwolennicy niewolnictwa i szerokich praw stanowych.
System partyjny w obecnym kształcie uformował się w 2 poł XIX wieku po okresie wojny domowej (lata 60.). Po utworzeniu w 1854 Partii Republikańskiej nastąpił okres jej dominacji trwający do 1962. Było to rezultatem autorytetu prezydenta A. Lincolna. Po 1932 naznaczyła się przewaga Partii Demokratycznej, a zapoczątkował ją program New Deal - Nowego Ładu F. Roosevelta, dzięki temu partia zdobyła większość miejsc w parlamencie.
Na Partię Demokratyczną głosują zwykle ludzie ubożsi, ale bogatsi popierają ich politykę.
Partie amerykańskie mają charakterystyczne cechy - są to partie typu wyborczego, posiadające specyficzną strukturę.
W ostatnich latach zaznaczyła się większa ideologizacja partii, widoczna od lat 70. Lata 80 - więcej ludzi głosowało na Republikanów, lata 90 - na Demokratów.
Partie trzecie: miały ideologiczny charakter, koncentrują swoją uwagę na określonych zagadnieniach, rola sprowadza się do zmuszania partii głównych do zajęcia się problemami dotychczas omijanymi.
-Ross Perot- Partia Reform, 1992. Program bardzo populistyczny. Nie odniosła dużych sukcesów. Zdobyła jedno stanowisko gubernatora.
-Partia Zielonych- w 200 Ralph Radel zdobył 5% poparcia.
Partie czwarte: od klasycznej lewicy do prawicy, np. Komunistyczna Partia Stanów Zjednoczonych. W latach 30 największe poparcie miał Arman Hamner - współpracownik Lenina. Założył korporacje naftową.
Partia Herbaciana nie jest samodzielną partią. Środowisko w ramach Partii Republikańskiej. Program konserwatywno- libertariański. Reuch ten wyrósł na fali masowych protestów ulicznych w 2009 skierowanych przeciwko reformom administracji Baracka Obamy tj 2 planom kryzysowym oraz reformom służby zdrowia. Opowiadają się za wolnym rynkiem. Partia ta jest wyrazem sprzeciwu wobec konserwatyzmu obyczajowego i liberalnego gospodarczo. Formalnie należy do RP a w rzeczywistości głosi poglądy zbliżone do obozu politycznego Baracka Obamy.
Floryda - ma większość w Izbie Reprezentantów.
SYSTEM POLITYCZNY (RESZTA)
Ujęcie instytucjonalne: ogól instytucji za pośrednictwem których podejmowane są decyzje polityczne. Można utożsamiać go z ustrojem państwowym, wywodzi się z tradycji zapoczątkowanej przez G. Jellinka i M. Webera.
Ujęcie strukturalno - funkcjonalne: jest to dynamiczny proces polityczny, zachodzący w obrębie poszczególnych wspólnot, np. państwo.
Koncepcja systemowa: zwraca uwagę na relacje między systemem a jego otoczeniem. Sprowadzają się one do wejścia, konwersji i wyjścia. O ile konwersja jest zjawiskiem wewnętrznym systemu to wejścia i wyjścia są relacjami systemu z otoczeniem. Pomiędzy wyjściami a wejściami zachodzi jeszcze sprzężenie zwrotne. Cechą systemu jest dążenie do zachowania równowagi wewnętrznej i równowagi z otoczeniem
GÓRKA: W systemie politycznym można wyróżnić cztery podsystemy: instytucjonalny (składający się z instytucji wchodzących w skład systemu i spełniający funkcję inicjującą w stosunku do całego systemu jak i pozostałych podsystemów), funkcjonalny (funkcje i role odgrywane przez elementy podsystemu instytucjonalnego i system w całości), normatywny (normy prawne, normy pozaprawne i reguły nienormatywne za pośrednictwem których regulowane są stosunki społeczno - polityczne) oraz komunikacyjny (związki i stosunki istniejące między elementami podsystemu instytucjonalnego).
Elementy systemu politycznego (3 grupy)
-idee i wartości polityczne, np. suwerenności narodu, trójpodziału władz, pluralizm polityczny, wartość prywatna
-organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju i organizujące to życie, np. aparat państwowy, partie, stowarzyszenia
-normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei i wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych, np. normy prawne, moralne, kulturowe, organizacyjne
Klasyfikacje
1 Stopień wewnętrznej suwerenności państwa: w pełni suwerenne, częściowo uzależnione choć formalnie niepodległe, zależne np. protektoraty i kolonie
2 Stopień rozwoju cywilizacyjnego: państwo rolnicze, rolniczo - przemysłowe, rolniczo - uprzemysłowione, wysoko uprzemysłowione, poprzemysłowe
3 Stopień jedności etnicznej i narodowej: wieloetniczne o słabej więzi narodowej, wieloetniczne w którym istnieje wiele grup o silnej i odrębne tożsamości, nazywane państwami wielokulturowymi, np. Australia, dominujące jednego narodu
4 Siła strategiczna: supermocarstwo, mocarstwo regionalne, państwo średnie, państwo małe
5 Typ ustroju społeczno - gospodarczego (wg Marksizmu): niewolnicze, feudalne, kapitalistyczne, socjalistyczne, komunistyczny ustrój bezpaństwowy
6 ustrój społeczno - polityczny (sprzed 1989): kapitalistyczne, socjalistyczne, trzeciego świata
7 po upadku komunizmu: rozwinięte, rozwijające się
8 typ wewnętrznego ustroju politycznego: 1. Zasady organizacji aparatu państwowego: a) istota głowy państwa [Monarchia - absolutna, parlamentarna konstytucyjna lub republika - arystokratyczne, demokratyczna], b) relacje miedzy organami państwowymi (parlamentarno - gabinetowy, klasyczny prezydencki, kanclerski, pół prezydencki, prezydencki wschodni, parlamentarno- komitetowy). 2. Struktura terytorialno - prawna państwa: a) unitarne, b) złożone [unia personalna, unia realna, federacja, konfederacja]. 3. Reżim polityczny [demokratyczne, autorytarne, totalitarne].
Państwo demokratyczne (zasady): suwerenność narodu, konstytucjonalizacja, hierarchia aktów prawnych, demokratyczne państwo prawa, pluralizm polityczny, prawa i wolności obywatelskie
GÓRKA: Zasady konstytucyjnoprawne państw demokratycznych:
Zasada konstytucjonalizmu - najwyższą pozycję w hierarchii źródeł prawa zajmuje konstytucja. Cechami konstytucji są: szczególna treść, szczególna moc prawna w systemie źródeł prawa i szczególny tryb uchwalania. Konstytucje można klasyfikować według różnych kryteriów. Pod względem sposobu uchwalenia wyróżniamy konstytucje oktrojowane, czyli narzucone przez władze oraz konstytucje obywatelskie, czyli obowiązujące z woli narodu wyrażonej za pomocą narzędzi demokracji bezpośredniej lub pośredniej. Ze względu na treść wyróżnić możemy konstytucje niepełne, pochodzące głównie z XIX wieku i określające jedynie sposób podziału władz i kompetencje organów państwa oraz konstytucje pełne, które między innymi wskazują suwerena, nakreślają podstawy ustroju, zabezpieczają prawa jednostki, nazywają poszczególne organy państwa i określają sposób zmiany przepisów konstytucji. Kolejnym kryterium podziału jest forma. Istnieją konstytucje pisane (model kontynentalny) i niepisane (model brytyjski). Ostatni podział oparty jest na trwałości. Wyróżnia się konstytucje sztywne, których zmiana jest trudna do przeprowadzenia oraz giętkie, które można zmieniać stosunkowo łatwo.
Zasada suwerenności narodu - niezależność pochodzącej od narodu władzy państwowej od jakichkolwiek czynników zewnętrznych czy wewnętrznych. Zewnętrzny aspekt suwerenności obecnie zanika, np. Polska nie jest już państwem suwerennym ze względu na podporządkowanie władzy państwowej w stosunku do władzy Unii Europejskiej.
Zasada przedstawicielstwa - jest swoistą zasadą wykonawczą uściślającą zasadę suwerenności narodu. Ponieważ naród ze względów praktycznych nie może sprawować władzy bezpośrednio, przyjmuje się fikcję prawną, że wola przedstawicieli jest identyczna z wolą narodu.
Zasada państwa prawa - normy prawne mają pierwszeństwo wobec wszelkiego rodzaju norm pozaprawnych. Organy państwa działają na podstawie i w granicach prawa a każda podjęta przez nie decyzja ma podstawę prawną.
Zasada podziału władzy - dotyczy z jednej strony podziału na legislatywę, egzekutywę i judykatywę a z drugiej na władzę federalną i władzę jednostek składowych państwa złożonego.
Zasada gwarancji praw i wolności obywatelskich - państwo ma obowiązek zapewnienia przestrzegania praw człowieka i obywatela.
Zasada pluralizmu politycznego - oznacza uznanie wolności i równości partii politycznych. Określa też rolę partii politycznych w państwie demokratycznym. Może ona być ograniczona przez zakaz działalności partii danego typu, które stanowią zagrożenie dla ustroju demokratycznego.
Zasada większości - decyzje podejmowane są przez większość, jednak poszanowane są też prawa mniejszości. Obecnie poprawność polityczna prowadzi do wypaczenia tej zasady i zaistnienia dyktatury mniejszości w obawie przed oskarżeniami o naruszanie jej praw.
Rodzaje państwa:
Państwo autorytarne: początki XX wieku, Napoleon, pierwsze nowoczesne państwo autorytarne, popularność w okresie międzywojennym, nie ma jednego modelu, mogą być legitymizowane zarówno ideologiami lewicowymi jak i prawicowymi
Państwo totalitarne: całkowita władza państwa nad mediami, gospodarką, sfera trój panowania państwowego (strefa polityczne, ideologiczna, ekonomiczna)
Państwa unitarne: poszczególne części składowe nie mają autonomii, państwem pośrednim quasi unitarnym Hiszpania i WB
Państwo złożone: średniowiecze (unia personalne Polska Węgry 1370, unia realna - Unia Lubelska 1569)
Federacja: państwo związkowe, części składowe posiadają autonomię, władze centralne oraz władze części składowych posiadają własne systemy prawne, czasem konstytucje, na arenie międzynarodowej państwo federalne jako całość, np. Niemcy, Meksyk Brazylia, USA
Konfederacja: związek państw, podmiotowość posiadają poszczególne części składowe, pewne wspólne organy zwykle o charakterze parlamentarnym, Niemcy po 1815, Związek Niemiecki, Konfederacja Szwajcarska
Podział organów państwowych może zostać dokonany według różnych kryteriów:
1 kryterium ilości osób wchodzących w skład organu:
- jednoosobowe
-kolegialne
2 kryterium zakresu kompetencji
-ogólne (np. monarcha, prezydent, rząd, parlament)
-szczegółowe (np. pojedynczy minister, określone służby)
3 kryterium zasięgu kompetencji
- centralne (kompetencje obejmują całe terytorium państwa)
- terenowe (kompetencje obejmujące jedynie część terytorium państwa)
3 kryterium sposobu powoływania
- wybór (tak w wyborach bezpośrednich jak i pośrednich)
- kooptacja (organ sam uzupełnia swój skład)
- nominacja (wyznaczenie przez organ wyższego rzędu)
- losowanie
- dziedziczenie
4 kryterium rodzaju działalności
- prawodawcza
- administracyjna
- sądowa
-kontrolna
Wyróżnia się dwie podstawowe koncepcje budowy aparatu władzy:
koncentrację władzy i podział władzy. W pierwszym wypadku mamy do czynienia z wyraźną dominacją jednego organu państwa. Może być to organ jednoosobowy (jak to miało miejsce w monarchiach absolutnych i państwach faszystowskich) lub kolegialny (przykładami mogą być: Komuna Paryska, państwa socjalistyczne, państwa autorytarne czy Szwajcaria na mocy Konstytucji z 1874 roku). Jeżeli chodzi o podział władzy, za autorów tej koncepcji można uznać Karola Monteskiusza i Johna Locka. W myśl tej koncepcji władza państwowa podzielona jest na legislatywę, egzekutywę i judykatywę. Każda z tych części władzy sprawowana jest przez odrębny organ. Idąc dalej, można wyróżnić dwa typy podziału władzy: separację władz (z jaką spotkać się możemy w USA oraz niektórych państwach Ameryki Południowej i Środkowej) oraz współdziałanie i wzajemne hamowanie się władz (zasada check and balance).
GÓRKA: Przy opisywaniu systemu politycznego danego państwa możemy zwrócić uwagę na poszczególne poziomy rozwiązań ustrojowych:
makroskala - wybór między typami reżimów politycznych (demokracja, totalitaryzm, autorytaryzm)
medioskala - decyzja o formie rządów (parlamentaryzm, prezydencjalizm)
mikroskala - wybór między wariantami instytucji politycznych (jedno- lub dwuizbowy parlament, system parlamentarno - gabinetowy lub gabinetowo - parlamentarny)
XIX w. - monarchie konstytucyjne, obecnie też dominują
Prezydencki wschodni - Konfederacja Rosyjska
Pierwszy parlament powstał w Islandii
1265 - parlament w Anglii
1302 - Stany Generalne we Francji
1493 - Sejm w Piotrkowie Trybunalskim
1569 - akt połączenia Polski z Litwą - RP Obojga Narodów
XVI w. - wypłata diet
20.01.1919 - pierwsze wybory do sejmu, 432 posłów, określono reguły interpelacji
17.03.1921 - Konstytucja Marcowa
24.10.1991 - wolne i demokratyczne wybory do obu izb parlamentu
2.04.1997 - uchwalenie konstytucji
1960 - sejm składa się ze stałej liczby posłów, Konstytucja z 97 to podtrzymała
Klub parlamentarny - 15, koło - 3
Prezydium: Marszałek + wicemarszałkowie
Konwent Seniorów
Komisje sejmowe
Izba poselska, Senat, Król - Sejm Obojga Narodów (analogiczna sytuacja obecnie w WB). Aż do Konstytucji 3 Maja - ona wprowadziła parlament dwuizbowy
Sejm Polsk był zwoływany co 2 lata, decyzja mogła być podjęta przez 3 izby wyżej wymienione, od 1652 liberum veto powszechnie stosowane
We Francji parlament był rzadko zwoływany
W Anglii w XVI wieku rola parlamenty znacznie zmalała, po roku 1603 rola parlamentu wzrosła, ponieważ uprzywilejowane stany Anglii nie chciały by monarcha miał szerokie kompetencje. Role parlamentu ograniczył Cromwell do 1660 r.
Pod koniec XVI w było więcej posłów. Po Unii Lubelskiej - posłów i senatorów po 140.
Mandat imperatywny - poseł zachowywał się tak jak zobowiązał się wobec swoich wyborców, obecnie występuję w wyższej izbie parlamentarnej, np. Bundesracie.
Mandat wolny - nie jest reprezentantem partii, natomiast suwerena - narodu (po 1989)
Immunitet formalny - za to co nie wchodzi w zakres obowiązków posła może on być pociągnięty do odpowiedzialności przez izbę
Immunitet materialny - trwałe wyłączenie spod przepisów sankcjonujących określone zachowanie
W czasie I RP posłowie nie otrzymywali diet
Incompatibilitas - zakaz łączenia stanowisk
Funkcje sejmu: ustawodawcza, ustrojodawcza, kreacyjna, kontrolna
Inicjatywa ustawodawcza: prezydent, senat, rada ministrów, 15 posłów, 100000 obywateli, komisje sejmowe
W Polsce nie ma instytucji veta ludowego
budżet Sejmu wraz z kancelarią - 450 mln zł
SYSTEMY PARTYJNE
-system jednopartyjny - istnieje tylko jedna legalna partia, zaś działanie ewentualnych organizacji opozycyjnych jest przez nią skutecznie hamowane - np. w ZSRR Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego;
-system partii hegemonicznej - wśród kilku istniejących partii jedna z nich pełni funkcję hegemona zmuszając pozostałe partie (tzw. partie satelickie) do całkowitego podporządkowania - np. w Polsce 1948-1989 układ PZPR-ZSL-SD;
-system partii dominującej - wśród wielu istniejących partii jedna z nich, zwykle wykorzystując uwarunkowania historyczne, ma zdecydowaną przewagę pozostając niemal bez przerwy u władzy - np. w Indiach Indyjski Kongres Narodowy, w Meksyku Partia Rewolucyjno-Instytucjonalna;
-system dwupartyjny - istnieją dwie partie zdecydowanie dominujące nad pozostałymi, zmieniające się co jakiś czas u władzy - np. w Stanach Zjednoczonych Partia Demokratyczna i Partia Republikańska;
-system dwuipółpartyjny - istnieją dwie partie zdecydowanie dominujące nad pozostałymi, zmieniające się co jakiś czas u władzy, jednak potrzebujące zwykle współpracy z inną mniejszą partią, ewentualnie utworzenia "wielkiej koalicji" - np. w Niemczech SPD i CDU/CSU + Zieloni lub FDP;
-system wielopartyjny - istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą o zdobycie i utrzymanie władzy. Żadna z nich nie ma szans zdobyć przewagi w parlamencie (większość mandatów), aby samodzielnie utworzyć rząd. Tworzą się więc rządy koalicyjne. System ten świadczy o zróżnicowaniu ludności, daje im możliwość lepszej, pełniejszej reprezentacji ich poglądów w parlamencie. Jednak czasem może też utrudniać rozwiązywanie pewnych problemów społecznych, doprowadzając do konfliktów.
-system dwublokowy - istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą podczas kampanii wyborczej, jednak po wyborach formują się w dwa bloki np. prawica i lewica i współdziałają w ramach tych bloków.
-system kooperacji partii - istnieje wiele partii, które rywalizują ze sobą w okresie przedwyborczym. Po wyborach wszystkie lub większość partii współpracuje ze sobą ponad podziałami i tworzą koalicyjny rząd, który działa zgodnie z ustaleniami międzypartyjnymi. System możliwy w tzw. starych demokracjach, np. obecnie Szwajcarii lub sytuacjach przełomowych w Austrii w latach 1955-1966.
SYSTEMY WYBORCZE
System większościowy występuje m. n. W Wielkiej Brytanii oraz Polsce w wyborach do Senatu. W tym systemie wyborczym występują jednomandatowe okręgi. Wystarczy uzyskać względną większość głosów, aby dostać się do parlamentu. System działa głównie na korzyść partii dużych. Zapewnia działanie na scenie politycznej dwóm silnym partiom. Partie mniejsze nie mają szans zdobycia miejsc w parlamencie. Wybrany w ten sposób parlament nie jest więc odzwierciedleniem politycznych nastrojów danego społeczeństwa, ale co może być ważniejsze, jest bardzo sprawnym aparatem władzy. Zapobiega bowiem politycznemu rozbiciu parlamentu, a zwycięska partia (bądź koalicja) są w stanie stworzyć stabilny rząd. 2 W systemie proporcjonalnym dana partia uzyskuje tyle mandatów w parlamencie, jaka odpowiada uzyskanemu przez nią w wyborach poparciu. Duże znaczenie ma tu jednak istnienie progów wyborczych oraz sposób przydziału mandatów. Tego typu system występuje m. n. W Holandii oraz w Polsce w wyborach do Sejmu. Taki system sprzyja powstaniu systemu wielopartyjnego. W parlamencie posiadają swoich reprezentantów ugrupowania małe, a wybrany parlament jest odzwierciedleniem politycznych nastrojów społeczeństwa. Żadna z partii nie uzyskuje jednak w wyborach bezwzględnej większości. Powstaje w ten sposób konieczność zawiązania koalicji, aby móc utworzyć rząd. Te są mało stabilne, co sprzyja kolejnym politycznym kryzysom w państwie.
3 System mieszany łączy w sobie elementy systemu większościowego i proporcjonalnego. Tego typu systemy miały w zamierzeniu przeciwdziałać negatywnym skutkom stosowania ordynacji wyborczej jednego typu. Istnieje kilka odmian systemu mieszanego:
- system dwóch głosów (występuje w wyborach do Bundestagu; wyborca ma do dyspozycji dwa głosy; pierwszy oddaje na kandydatów, którzy są umieszczeni na imiennej liście danego okręgu, a drugi na listę partii w danym kraju związkowym)
- system pojedynczego głosu nieprzechodniego (tzw. System półproporcjonalny; występuje w Japonii)
- system list blokowych (występuje we Włoszech)
WSPÓŁCZESNE SYSTEMY POLITYCZNE
Typologie państw.
Formy państwa:
Kryterium wg.
*reżimu politycznego- demokracja, autorytaryzm, totalitaryzm
*terytorialno- prawnej struktury państwa- unitarne i złożone (unia federalna, unia realna, federacja, konfederacja)
*zasady organizacji aparatu państwowego
-istotę głowy państwa (monarchia i republika)
-relacje między organami państwowymi (demokracji parlamentarnej, parlamentarno- gabinetowa i kanclerski, klasyczny, prezydencki, półprezydencki, prezydencki wschodni, parlamentarno- komitetowy)
System demokracji parlamentarnej.
-Układ sił w parlamencie ma decydujący wpływ na proces tworzenia rządu (premier powinien mieć poparcie w rządzie)
-Gabinet i poszczególni członkowie rządu ponoszą odpowiedzialnośc polityczną przed parlamentem (wotum nieufności)
-Głowa państwa i członkowie gabinetu ponoszą odpowiedzialnośc konstytucyjną za tzw. delikt konstytucyjny
-Premier ma prawo rozwiązac parlament przed upływem kadencji, koniecznośc rozpisania przedterminowych wyborów
-Glowa państwa posiada ograniczone kompetencje
-Nie występuje zasada separacji władz
-Ten typ dominuje w Europie (Wielka Brytania, Włochy, Niemcy, Szwecja, Polska, Hiszpania)
Prezydencki
-Prezydent jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu
-Prezydent i parlament wybierani w wyborach powszechnych
-Państwo nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed parlamentem
-Prezydent i ministrowie ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną za delikt konstytucyjny i przestępstwa pospolite
-Niepołączalność funkcji w rządzie i parlamencie (członka gabinetu i deputowanego)
-Prezydent nie ma prawa skrócenia kadencji parlamentu
System semiprezydencki (mieszany, półprezydencki)
-Bezpośredni sposób powoływania prezydenta w drodze wyborów powszechnych
-Dualizm egzekutywy- władza wykonawcza należy do państwa i rządu (prezydent i premier)
-Odpowiedzialność konstytucyjna prezydenta przy jednoczesnym braku odpowiedzialności politycznej
-Szeroki zakres kompetencji głowy państwa
-Prezydent powołuje premiera a na jego wniosek ministrów
-Zasada niepołączalności mandatu deputowanego ze stanowiskiem w rządzie
-Możliwość przedterminowego skracania kadencji parlamentu
Parlamentarno- komitetowy
-Jednolitość władzy
-Parlament jako najwyższy organ reprezentujący suwerenny naród
-Rząd jako komitet- wykonawca parlamentu
-Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed końcem jego kadencji
Republika- forma państwa, w której głową państwa jest osoba lub grupa osób wybieranych na określony czas lub/oraz na czele państwa stoi kadencyjny organ wyłoniony na drodze wyborów powszechnych. Republika powstała w opozycji do monarchii.
Do końca XVIII w. republika była rzadką formą, występowała w starożytności (Republika Rzymska), średniowiecze i renesans (Republika Wenecka), czasy nowożytne ( Stany Zjednoczone 1787), republika upowszechniła się dopiero po I wojnie światowej.
Monarchia- funkcję głowy państwa sprawuje dożywotni i zazwyczaj dziedziczny monarcha.
Monarchia matrymonialna- monarchowie dysponowali królestwem tak jak majątkiem prywatnym i nie postrzegali swej władzy jako funkcji publicznej.
Monarchia absolutna- w której cała władza skupiona jest w rękach jednego podmiotu. W obu król był źródłem prawa i stał ponad nim.
Współcześnie: monarchia konstytucyjna (parlamentarna)- król panuje z woli ludu, a jego władza jest ograniczona prawem, monarcha sprawuje funkcję ceremonialno- reprezentacyjną, integracyjna jako symbol jedności narodu. Monarcha uzyskuje władzę poprzez dziedziczenie lub wybieralność (m. elekcyjna)
Budowa terytorialna państwa:
-Federacyjne
-Jednolite
Konfederacje (federalizm międzynarodowy). Związek państw:
-Wspólnota oparta na prawie międzynarodowym
-Suwerenność należy do części składowych państwa
-Realizowanie wspólnych zadań w ramach zawartej umowy
-Ustawodawstwo w ramach części składowych, jeżeli nie jest delegowane na organy wspólnoty
-Szwajcaria do 1848, Związek Niemiecki do 1866, USA do 1787
Federacje (federalizm wewnątrz państwa). Państwo związkowe:
-Państwo jest prawną formą wspólnoty
-Suwerenność należy do związku
-Udział części składowych w wypracowaniu decyzji ogólnopaństwowych
-Podział władzy państwowej między związek i części składowe
-Szwajcaria od 1848, RFN, USA od 1787, Belgia, Bośnia i Hercegowina, Rosja
Administracyjna decentralizacja- najważniejsze decyzje należą do władzy centralnej, jest ona ograniczona przez autonomiczne obszary rozstrzygania należące do ciał samorządowych (Wielka Brytania, Włochy, Hiszpania)
Centralizacja- centralne zarządzanie (Niemcy do 1945)
Państwa unitarne- jedność struktury organizacyjnej i brak podziałów na części składowe, które miałyby cechy „państwowości”. Jednolity system prawa naturalnego i formalnego.
Władze regionalne zawsze podlegają władzy centralnej.
-Unitarne zdecentralizowane- organy regionów są formowane niezależnie od organów centralnych (Japonia, W. Brytania)
-Unitarne scentralizowane- podporządkowanie organów regionalnych centrum poprzez przez władzę centralną urzędników