Rys. 19. Kątomierz poziomnicowy z mikroskopem: a) wygląd kątomierza, b) pole widzenia w okularze mikroskopu (odczytanie na rysunku: 0''46'; l—podstawa, 2—korpus, 3—tarcza z podziaik? zewnętrzna, 4 — poziomnica podłużna, S — poziomnica poprzeczna, 6 — śruba do dokładnego

nastawiania kąta, 7—pokrywa, S—okular mikroskopu, 9—śruba zaciskowa, 10—płytka 2e wskaźnikiem

5. Liniał sinusowy

Linial sinusowy (rys. 20) składa się z liniału opartego na dwóch o jednakowe) średnicy wałkach, których osie są równolegle do siebie i leżą w płaszczyźnie równoległej do górnej płaszczyzny liniału. Odległość / między osiami wilków wynosi 100 lub 200 mm (PN-

Rys. 20. Pomiar^stożka zewnętrz".-;;c' za pomocą liniału sinusowego

..M-53354). Jeżeli dobierze się wysokość h stosu płytek wzorcowych tak", aby górna

szczyzna lub tworząca mierzonego przedmiotu (klina lub stożka) była równoległa

płaszczyzny płyty pomiarowe) (co sprawdza się za pomocą czujnika) i jednocześnie Drżąca lub krawędź mierzonego przedmiotu jest prostopadła do prostej K przecięcia

nłaszczyzny górnej liniału z płaszczyzną płyty pomiarowej, to kąt 29- klina lub stożka

;cza się ze wzoru

Przykład. Długość pomiarowa linialu sinusowego / = 100 mm, dobrany stos płytek wzorcowych 4Ó..OOS mm. Sin 2^ = 0,40008, z tabl. trygonometrycznych 20 =» 23°35'.

W przypadku pomiaru bardzo małych kątów za pomocą liniału sinusowego wielkość /'; jest tak mała, że nie można dobrać odpowiedniego stosu płytek wzorcowych. Wówczas podkłada się dwa stosy płytek pod obydwa wałki liniału tak, ażeby różnica tych stosów równała się wartości właściwej dla mierzonego kąta.

Wysokość h stosu płytek wzorcowych, względnie różnicę AA obydwóch stosów dla

,'nych kątów 29, przy odległości 100 mm między osiami wałków^liniału sinusowego,

liczą się na podstawie tablic trygonometrycznych wg wzoru

Jeżeli wskazania czujnika, za pomocą którego sprawdza się równoległość płaszczyzny '•na lub tworzącej stożka do płaszczyzny płyty pomiarowej, nie są jednakowe w oby-óch skrajnych punktach przedmiotu mierzonego, to do obliczonego kąta 29' należy ^c-dać algebraicznie poprawkę; którą oblicza się ze wzoru

;ie: (O,—Oi) — różnica wskazań czujnika w mm, ;i — odległość w mm między punktami przedmiotu .rzoncgo, w których otrzymano różnicę wskazań.

Znak poprawki 8.^ zależy od znaku różnicy wskazań Og—Oi, Jeżeli 0^—0i> O, •o <5;» < O i odwrotnie: jeżeli 0^—C^< O, to 6.^ > 0.

Przykład. Przy pomiarze stożka (rys. 20) zaobserwowano dodatnia różnice wskazań czujnika zegaro-.-;•. Os—Oi = 0,005 mm, przy odległości między punktami Ą = 50 Bom. Obliczyć poprawkę mie-

;-.ego kąta

Przy pomiarze stożka zewnętrznego za pomocą liniału sinusowego zbieżność

•ożka oblicza się ze wzoru

W celu znalezienia średnicy mniejszej podstawy stożka kładzie się przed tą podstawą ;-.:. liniale sinusowym wałeczek, o znanej średnicy d», i mierzy się wysokość X (rys. 20), -,'ówczas średnica szukana wynosi

: : - oblicza się z zależności

---