1. Pojęcia i istota specyfikacji MSG jako nauki ekonomicznej.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze to ta część nauk ekonomicznych dotycząca teorii i praktyki międzynarodowych przepływów produktów (towarów i usług) oraz przepływów międzynarodowych czynników (siły roboczej, kapitału i wiedzy technicznej). W MSG akcent jest położony na powiązaniach między przedsiębiorstwami, krajami i grupami krajów występujących w skali międzynarodowej.

Powiązania te są analizowane z punktu widzenia:

1.Praw ekonomicznych rządzących (procesami zachodzącymi w gospodarce świat) zachowaniami przedsiębiorstw, krajów i grup w procesie kształtowania międzynarodowych powiązań gospodarczych - teoria międzynarodowych stosunków ekonomicznych,

2. Polityki ekonomicznej, którą prowadzą podmioty gospodarcze, rozwijające powiązania międzynarodowe- międzynarodowa polityka ekonomiczna. MSE- składa się z 2 części: teorii MSE, m/n polityki ekonomicznej.

Części składowe MSG: teoria, polityka.

Teoria MSG- zajmuje się badaniem praw ekonomicznych rządzących procesami zachodzącymi w gospodarce światowej; zajmuje się prawami określającymi rozwój różnych form powiązań międzynarodowych: przepływów towarów i usług, czynników produkcji, powiązań instytucjonalnych i pieniężnych.

Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna- określają metody i środki osiągania przez państwo postawionych sobie celów gospodarczych, oraz osiągania celów w drodze współpracy z otoczeniem, przez zawieranie m/n porozumień gospodarczych oraz tworzenie wspólnych m/n instytucji i organizacji gospodarczych.

Międzynarodowa polityka ekonomiczna zajmująca się polityką zagraniczną dzieli się na:

1.Zagraniczną politykę ekonomiczną- analiza celów, środków i narzędzi stosowanych przez pojedyncze kraje w procesie rozwoju stosunków międzynarodowych,

2.Międzynarodową politykę ekonomiczną - ocena metod koordynacji stosunków międzynarodowych przez grupę państw lub w skali globalnej.

Specyfika MSG dotyczy:

-nurtu zainteresowań badawczych dotyczących powiązań między suwerennymi krajami,

-pewnych odrębności metodologicznych i swoistych narzędzi analizy.

Jako główne potrzeby studiowania MSG można wymienić następujące:

1. Poszerzanie horyzontów myślowych

2. Odkrywanie nowych obszarów wyobraźni i współpracy m/n

2. Podstawowe podmioty i przedmioty MSG

Gospodarka światowa - to system zmieniających się powiązań ekonomicznych między różnymi podmiotami MSG.

Podmiotami MSG są:

I Klasyfikacja:

- krajowe organizacje gospodarcze (przedsiębiorstwa)

-gospodarstwa domowe (konsumenci)

-zrzeszenia konsumentów i producentów

-organy państwowej władzy gospodarczej

-wielkie korporacje trans narodowe (WKT)

-organy ugrupowań integracyjnych(np.UE)

-międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze (np. międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, Światowa Organizacja Handlu(WTO)

II Klasyfikacja

-kraje rozumiane jako zbiory: ludności, zasobów naturalnych, majątku produkcyjnego, systemu gosp.-międzynarodowe organizacje i instytucje gospodarcze

-suwerenne kraje prowadzące rozrachunek gospodarczy z zagranicą przy pomocy bilansu płatniczego

Przedmiotami MSG są formy powiązań międzynarodowych:

Podstawowe formy powiązań

-międzynarodowe przepływy rzeczowe(produktów materialnych, energii, ludzi, informacji)

-międzynarodowe przepływy finansowe (pieniężne). Wyróżnia się przepływy proste i złożone. Rośnie rola przepływów złożonych.

Drugie ujęcie stosowane w rozważaniach teoretycznych:

- międzynarodowa wymiana produktów (towarów i usług)

-międzynarodowa wymiana czynników wytwórczych (- ziemi wraz z zasobami(w tym środowiska), - siły roboczej, - kapitału, - wiedzy technicznej(myśl naukowo techniczna) - środowisko naturalne).

Czynniki wpływające na udział danego kraju w międzynarodowym podziale pracy (gospodarkę międzynarodową)

1. Czynniki strukturalne (wyposażenie poszczególnych krajów w zasoby bogactw naturalnych, zasoby pracy). Te czynniki odgrywają coraz mniejszą rolę w skutek postępu technicznego.

2. Czynniki techniczne sprawiły, że obecnie w międzynarodowym podziale pracy najważniejsza jest wydajność tych czynników.

3. Czynniki instytucjonalne, do których zaliczamy: politykę gospodarczą, ustrój polityczny, oraz traktaty i umowy międzynarodowe. Polityka gospodarcza jest pochodną ustroju politycznego, jaki obowiązuje w danym kraju.

Kraje Demokratyczne - sprzyja im wymiana zagraniczna

Kraje Nie demokratyczne - nie sprzyja im wymiana

Traktaty i umowy międzynarodowe - określają udział w międzynarodowym podziale pracy

4. Czynniki koniunkturalne - związane z popytem i podażą. W okresie dobrej koniunktury popyt rośnie, kraje decydują się na wymianę, znoszą bariery, w okresie złej koniunktury popyt spada, kraje zamykają się na wymianę zagraniczną, wprowadzają bariery.

Międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych:

- wzajemne dopasowanie struktur w obrębie dwóch lub większej liczby krajów.

Międzynarodowy podział pracy jest skutkiem oraz przyczyną międzynarodowej komplementarności struktur pracy.

Dwa typy komplementarności:

1. Typ międzygałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji oraz wymianie wyrobów gotowych,

2. Typ wewnątrz gałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji i wymianie części zespołów, oraz podzespołów wyrobów gotowych

4 metody zwiększenia międzynarodowej komplementarności struktury gospodarczej:

1. Międzynarodowa specjalizacja produkcji

Kraje organizują asortyment produkowanych wyrobów w celu zwiększenia liczby produkowanych wyrobów oraz w celu efektywności działalności

2. Międzynarodowa kooperacja produkcji

Ustalona z partnerami międzynarodowej produkcji

3. Produkcja na wielką skale

Związana jest z faktem, iż niektóre procesy produkcyjne wymagają odpowiedniej ilości wyrobów w celu osiągnięcia optimum, pod względem technicznym oraz ekonomicznym

4. Produkcja wielkoseryjna

Przedsiębiorstwo zwiększa swoje produkcje wyrobów w celu nałożenia kosztów stałych na większą liczbę produkowanych wyrobów, co powoduje spadek jednostkowych kosztów produkcji

Gospodarka światowa - system zmieniających się powiązań między podmiotami MSG. Powstała na przełomie XVII i XIX w. kiedy to kraje wysokorozwinięte specjalizowały się w produkcji oraz eksporcie towarów przemysłowych, kraje słabo rozwinięte specjalizowały się w eksporcie towarów rolnych. Tendencja gospodarcza trwała do I wojny światowej a po II powstała współczesna gospodarka światowa i nadal trwa.

Powstały nowe podmioty, które były znane tradycyjnej gospodarce światowej np.: korporacje itp. Powstały nowe formy powiązań między tymi podmiotami. Zmienił się charakter handlu. Największą role miał handel wewnętrzny.

Powstają problemy globalne - obejmują prawie cały świat.

Problemy globalne: terroryzm, niszczenie środowiska, dynamiczny wzrost demograficzny.

3. Podstawowe formy wymiany gospodarczej, ich istota i znaczenie we współczesnej gospodarce światowej.

Do podstawowych form wymiany gospodarczej zaliczamy:

• Wymianę rzeczową

• Wymianę finansową

Wymiana rzeczowa to przede wszystkim wymiana:

-produktów naturalnych, ich transport i eksport,

-ludności - międzynarodowa migracja ludności - jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy, -energii, -informacji.

Drugą formą wymiany gospodarczej jest pieniądz. Pieniądz posiada wartość, a jako towar specyficzny posiada także wartość użyteczną. Pieniądz spełnia określone funkcje:

-jest miernikiem wartości - w pieniądzu wyraża się wartość i ceny różnych towarów,

-jest środkiem płatniczym - uwalnia nas od zobowiązań

-jest środkiem cyrkulacji - umożliwia zawieranie transakcji P-T-P

-jest środkiem tezauryzacji - środek do gromadzenia pieniędzy

-Pieniądz światowy

4. Kierunki rozwoju handlu międzynarodowego we współczesnej gospodarce światowej.

Teorie neoczynnikowe to teorie, których istota sprowadza się do rozszerzenia rozważań E. Heckeschera, B. Ohhna i P.A. Samuelsonana większą liczbę czynników produkcji niż tylko praca i kapitał. Wspólnym mianownikiem tych teorii jest uogólnienie zasady obfitości zasobów głoszącej, że każdy kraj (i innego rodzaju podmiot gospodarczy) powinien eksportować towary, których wytwarzanie wymaga większego zastosowania relatywnie obfitych czynników produkcji i jednocześnie importować towar, którego produkcja wymaga większego zastosowania czynników względnie nadto obfitych.

Teorie neotechnologiczne (teoria luki technologicznej, teoria cyklu życia produktu, teoria korzyści skali) uwzględniają zmiany spowodowane ciągłym rozwojem postępu technicznego. W teorii luki technologicznej kładzie się nacisk głównie na możliwości rozwoju korzystnego handlu dzięki międzynarodowym różnicom w poziomie wiedzy technicznej i w tempie postępu technicznego (np. możliwość sprowadzania z zagranicy wyrobów najbardziej nowoczesnych czy też zakupu za granicą licencji przez kraj o niższym poziomie rozwoju). Możliwości te są również podkreślane przez autorów teorii cyklu życia produktu, zgodnie z którą handel międzynarodowy stanowi pochodną przechodzenia danego produktu - innowacji kolejno przez trzy fazy:

- fazę innowacyjną,

- fazę dojrzewania oraz

- fazę standaryzacji.

Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali. Z korzyściami statycznymi mamy doczynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większa liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszania sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m.in. poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych, czy wzrost ich sprawności - teoria neotechnologiczna.

Teorie popytowo - podażowe, tj. teorie, których autorzy eksponują oprócz czynników, podażowych - znaczenie czynników po stronie popytu, a ściślej kształtowanie się jego rozmiarów i struktury. Jedną z korzyści z rozwoju handlu międzynarodowego jest lepsze zaspokojenie potrzeb konsumentów oraz inwestorów (ilościowo oraz jakościowo). Bardzo istotne jest tzw. Handlu wewnątrz gałęziowego (wewnątrz gałęziowy podział pracy) - jednoczesny import i eksport wyrobów tych samych gałęzi i branż.

5. Cech charakterystyczne międzynarodowej wymiany siły roboczej we współczesnej gospodarce światowej.

Międzynarodowa migracja ludności to jej przenoszenia się przez granice narodowe, na dłuższe okresy (nie krótszy niż 1 rok):

- emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju,

- imigracja - napływ do danego kraju na pobyt stały lub długotrwały ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju.

Można tu wyróżnić: migracje zarobkowe i migracje z powodów politycznych. W ramach międzynarodowych migracji zarobkowych wyróżniamy:

- tzw. mały ruch przygraniczny,

- sezonową migrację pracowniczą,

- czasowe wyjazdy w celach zarobkowych na nieokreślony z góry czas,

- wyjazdy za granicę na stałe , motywowane nie tylko względami ekonomicznymi, lecz także politycznymi.

Jednakże międzynarodowa wymiana zasobów pracy rozwija się najmniej intensywnie. Jest to spowodowane tym, że międzynarodowa mobilność zasobów pracy nie jest duża. Stoją temu na przeszkodzie głównie względy polityczne. Niechęć do uszczuplania podstawowego zasobu produkcyjnego i militarnego kraju oraz obawa przed wynarodowieniem są przyczyną ograniczeń wyjazdowych. Ograniczenia wjazdowe zaś wynikają z obawy krajów przed bezrobociem i obniżeniem poziomu płac.

6. Ewolucja kierunków i intensywność międzynarodowej wymiany kapitału.

Międzynarodowy przepływ kapitału to jego ruch przez granice. Wyróżnia się zagraniczne inwestycje bezpośrednie i zagraniczne inwestycje portfelowe, które składają się w sumie na pojęcie i zjawisko zagranicznych lokat kapitałowych.

Zagraniczne inwestycje bezpośrednie - zagraniczne lokaty kapitału długookresowego w celu uruchomienia od podstaw określonych przedsiębiorstw lub też zakupu części lub całości przedsiębiorstw już istniejących. Ważne jest, czy eksporter kapitału ma kontrolę nad zagranicznym przedsiębiorstwem, czego skutkiem jest przekazywanie do kraju uzyskanych zysków. Z formalnego punktu widzenia uzyskanie kontroli wymaga przynajmniej 51% wartości akcji zagranicznego przedsiębiorstwa.

Zagraniczne inwestycje portfelowe - zagraniczne lokaty kapitałowe polegające na zakupie akcji oraz innego typu papierów wartościowych, emitowanych przez zagraniczne przedsiębiorstwa produkcyjne i usługowe, z zamiarem uzyskania w przyszłości określonych dochodów. Jest to bardziej rentowna lokata kapitału.

Zagraniczne lokaty kapitałowe - lokowane przez określone podmioty gospodarcze poza granicami kraju środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunki typu należności - zobowiązania między eksporterem i importerem. Podstawowym celem realizacji tego typu lokat jest przynoszenie zysku jego właścicielowi.

Wyróżnia się zagraniczne lokaty kapitału pożyczkowego oraz zagraniczne lokaty kapitału produkcyjnego.

Kapitał pożyczkowy to wymieniane w skali międzynarodowej wkłady gotówkowe oraz różnego typu papiery wartościowe (oprócz akcji).

Kapitał produkcyjny to inwestycje bezpośrednie lub też tzw. Inwestycje portfelowe (inwestycje port folio).

7. Wiedza techniczna jako przedmiot międzynarodowej wymiany gospodarczej, specyfika, formy i kierunki rozwoju.

Wiedza techniczna jest produktem działalności naukowej (badań podstawowych i stosowanych oraz prac rozwojowych), a także doświadczenia zdobywanego w procesie produkcji.

Wyróżniamy wiedzę szczegółową (dotyczącą określonych produktów lub procesów produkcji) oraz wiedzę ogólną.

Międzynarodowa wymiana (transfer) wiedzy ma miejsce, gdy określona wiedza dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia.

Transfer wiedzy technicznej jest środkiem do wytwarzania nowych produktów i/lub zastosowania nowych metod i sposobów produkcji.

Wiedza techniczna jest przekazywana za pośrednictwem kanałów.

Kanały międzynarodowej wymiany wiedzy technicznej możemy podzielić na :

-kanały transferu wiedzy szczegółowej,

-kanały przepływu obydwu obu typów wiedzy,

-kanały do uzyskania wiedzy w sposób odpłatny,

-kanały do uzyskania wiedzy w sposób bezpłatny.

Nośnikami wiedzy technicznej (obiektami, za pośrednictwem których jest ona przenoszona) mogą być:

-ludzie, którzy ze względu na swoje wykształcenie i/lub doświadczenie są w stanie wzbogacić zasób wiedzy w innych krajach,

-publikacje, dokumenty, czasopisma,

-towary oraz zespoły, podzespoły i części składowe.

Najważniejszym nośnikiem wiedzy są ludzie i ich kontakty. Cechują się one największą szybkością przekazu informacji i najmniejszym stopniem jej zniekształcenia. Kontaktom tego typu towarzyszy przenoszenie wiedzy technicznej za pomocą rzeczy. Występują ścisłe zależności między stosowaniem różnych kanałów i nośników wiedz technicznej. Kanały i nośniki transferu wiedzy stosowane są z odmienną intensywnością w różnych okresach oraz uwarunkowaniach politycznych i społeczno ekonomicznych.

8. Przyczyny powstawania oraz rola i znaczenie wielkich korporacji transnarodowych (WKT) w gospodarce światowej.

Wielkie korporacje transnarodowe to przedsiębiorstwa prowadzące dział. gosp. w co najmniej dwóch krajach. Istnieje zatem przed. Małe i co najmniej jedno wchodzące w jego skład, położone w innym kraju. Takie korporacje znajdują się zarówno na terenie państw. Przyczyną powstawania jest zapewnienie lepszego dostępu do rynku kapitałowego, technologii, siły roboczej, a także surowców i rynków zbytu w krajach, w których rozwija swoją działalność, a także pokonanie wielu barier taryfowych, para-, i poza taryfowych. W krajach wysoko rozwiniętych przedmiotem zainteresowania korporacji jest przemysł przetwórczy, a w krajach słabo rozwiniętych koncentrują się na przemyśle wydobywczym, spożywczym i chemicznym. Przy czym przemysł w tych krajach sprowadza się do montażu wyrobów opartych na podzespołach, wytwarzanych w krajach macierzystych lub filiach w krajach wysoko rozwiniętych. WKT odgrywają ważną rolę w tworzeniu i rozpowszechnianiu się postępu technicznego w świecie przez sprzedaż licencji, know-how, a także przez eksport nowoczesnych wyrobów przemysłowych. Liczba WKT rośnie z roku n. rok. Działają głównie w przemyśle rafinacyjnym, samochodowym, elektrycznym, chemicznym. Rosnący potencjał ekonomiczny WKT stanowi podstawę wzrostu ich siły zasięgu działania w krajach macierzystych i filialnych. Powiązania produkcyjne, handlowe, technologiczne przedsięb. macierzystych z filiami są często rozwijane n. podstawie odmiennych zasad ekonomicznych niż te które obowiązują w krajach lokalizacji filii, a także n. rynku międzynarodowym. W ramach WKT mogą być tworzone specyficzne formy powiązań finansowych, dlatego ceny mogą być mniejsze niż n. rynku światowym. WKT wykorzystują .............. w sytuacjach prawnych i podatkowych ze względu na fakt, że korporacje tworzą połowę światowego PKB. Ich rola w MSG jest bardzo duża, mogą wpływać swymi decyzjami na stan gospodarki wielu krajów a także na tendencje rozwojowe gospodarki światowej. Formalnie i nieformalnie oddziałują na pozostałe podmioty zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej, w tym zwłaszcza na rządy i organizacje międzynarodowe. W wielu przypadkach prowadzą własną międzynarodową politykę ekonomiczną nie zawsze spójną z polityką krajów w których mają swoje siedziby, filie tych korporacji.

9. Pojęcie gospodarki światowej i podstawowe czynniki zmian.

Powstanie i rozwój gospodarki światowej jest konsekwencją zwiększenia skali międzynarodowego podziału pracy, trwale uzależniającego od siebie kraje uczestniczące w tym podziale. Proces ten odzwierciedla przechodzenie od międzynarodowej komplementarności strukturalnej typu międzygałęziowego do komplementarności typu wewnątrzgałziowego.

Gospodarka światowa to zespół powiązań ekonomicznych między podmiotami uczestniczącymi w międzynarodowym podziale pracy. Do najważniejszych powiązań ekonomicznych zaliczamy handlowe, produkcyjne, inwestycyjne, techniczne, walutowo-finansowe, instytucjonalne.

Według kryterium funkcjonalnego - gospodarka światowa to historycznie ukształtowany i zmieniający się w czasie system powiązań produkcyjnych, technologicznych, handlowych, finansowych i instytucjonalnych między gospodarkami narodowymi różnych krajów, o różnych poziomach rozwoju gospodarczo-społecznego, włączając je w ogólnoświatowy proces produkcji i wymiany.

Według kryterium instytucjonalnego - gospodarka światowa to zbiorowość różnych organizmów i instytucji funkcjonujących zarówno na poziomach krajowych, jak i na szczeblu międzynarodowym bezpośrednio lub pośrednio zajmujących się działalnością gospodarczą oraz powiązanych ze sobą w pewien całościowy system poprzez sieć MSE.

Podstawowymi czynnikami zmian są:

-pogłębiająca się kompleksowość

-szybkie tempo postępu technicznego

-wdrażanie innowacji

-wzrost znaczeni organizacji i instytucji międzynarodowych

-wzrost znaczenia WKT

-pogłębianie się procesów regionalnej integracji gospodarczej

-ewolucja charakteru polityki ekonomicznej (od defensywnej do defensywnej)

-pogłębiająca się internacjonalizacja:

1. rynków (produktów, pieniądza, kredytu, kapitału ludzkiego, wiedzy technicznej)

2. instytucji (politycznych, grup nacisku, instytucji obsługujących obrót międzynarodowy - banki)

-wzrost intensywności i zmiany struktury wymiany wewnątrzgałęziowej

-zmiany sposobów konkurowania (od cenowej do poza cenowej)

-ewolucja strategii rozwoju wymiany zagranicznej.

10. Podstawowe kierunki zmian w gospodarce światowej przed i po II Wojnie Światowej

Gospodarka światowa jest pojęciem dynamicznym. Zarówno powiązania ekonomiczne między podmiotami gospodarki światowej, jak i same podmioty nieustannie się zmieniają. Przekształceniom ulegają, bowiem warunki w których zachodzi międzynarodowy podział pracy, zmieniają się czynniki determinujące ten podział, zwiększa się międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych, uzależniając od siebie podmioty gospodarki światowej.

W XVIII i XIX w. Aż do I Wojny Światowej wyrazem międzynarodowego podziału pracy była wyłącznie międzygałęziowa komplementarność strukturalna, podstawową formą powiązań międzynarodowych była wymiana handlowa wyrobów gotowych, a podmiotami uczestniczącymi w tej wymianie - przedsiębiorstwa i instytucje narodowe. Kraje rozwinięte gospodarczo specjalizowały się w produkcji gotowych wyrobów przemysłowych, pozostałe kraje - w produkcji surowców i żywności. Efektem tej specjalizacji była rozwijająca się wymiana handlowa bilansowana w trójkącie: Europa Zachodnia - USA - kraje surowcowo rolnicze.

Wielki kryzys gospodarczy lat 1929-1933 doprowadził do załamania się systemu waluty złotej i zachwiania trójstronnej równowagi w skali światowej. Europa Zachodnia utraciła swą dominującą pozycję w tym trójkącie n. rzecz USA. Kraje słabo rozwinięte przestały być partnerem gospodarczym dwóch pierwszych podmiotów gospodarki światowej. W wymianie międzynarodowej pojawiła się trwała nierównowaga w bilansach płatniczych, kraje słabsze zaczęły odczuwać coraz większy deficyt, kraje silniejsze - zwiększające się nadwyżki. Okres międzywojenny i II Wojny Światowej zwielokrotnił jeszcze tę nierównowagę.

Cechą współczesnej gospodarki światowej jest przede wszystkim znaczne zróżnicowanie form powiązań międzynarodowych. Oprócz wymiany handlowej dynamicznie rozwija się współpraca produkcyjna i zróżnicowaniu ulegają podmioty gospodarki światowej, wzrasta udział podmiotów międzynarodowych i transnarodowych (przedsiębiorstw, organizacji, instytucji). Zmienia się także charakter międzynarodowego podziału pracy: specjalizacja o charakterze międzygałęziowym ustępuje miejsca specjalizacji wewnątrzgałęziowej, a wymiana wyrobów gotowych - wymianie podzespołów i części wyrobów gotowych. W związku tym wzrasta znaczenie wzajemnych powiązań gospodarczych między krajami rozwiniętymi gospodarczo i maleje znaczenie powiązań między krajami rozwiniętymi gospodarczo a krajami słabo rozwiniętymi.

11. Podstawowe mierniki stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy i ich ocena.

Do podstawowych mierników stopnia zaangażowania w międzynarodowym podziale pracy zaliczamy:

-udziały w imporcie i eksporcie światowym

-przeciętną stopę importu (Im/Y) i przeciętną stopę eksportu (Ex/Y), gdzie Y - wartość dochodu narodowego

-krańcowa stopa importu (Ex/Y), gdzie oznacza odpowiednie przyrosty

mówi o ile zmieni się eksport na skutek zmian dochodu o jednostkę

<1 - dany kraj ogranicza swoją aktywność zawodową w podziale pracy

=1 - aktywność danego kraju nie ulega zmianom

>1 - kraj angażuje się w coraz większym stopniu w międzynarodowy podział pracy

-dochodowa elastyczność importu - miernik wskazujący na relatywne zmiany importu (Im/Im) w stosunku relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli: dYim=(Im/Im):(Y/Y)

dochodowa elastyczność eksportu - miernik wskazujący na relatywne zmiany eksportu (Ex/Ex) w stosunku do relatywnych zmian dochodu narodowego w analizowanym okresie, czyli: dYex=(Ex/Ex):(Y/Y)

<1 handel zagraniczny wpływa w niewspółmiernie niskim stopniu na dochód narodowy,

=1 wpływ neutralny,

>1 jednostka dochodu narodowego generuje więcej niż jednostkę dochodu z eksportu,

-cenowa elastyczność importu - miernik wskazujący n. relatywne zmiany importu w stosunku do relatywnych zmian cen (P/P) w danym okresie,

cYim=(Im/Im):(P/P),

cenowa elastyczność eksportu - miernik wskazujący na relatywne zmiany eksportu w stosunku do relatywnych zmian cen w danym okresie,

cYex=(Ex/Ex):(P/P)

-produkcyjna elastyczność importu i eksportu

Pim=(Im/P):(Im/P); Pex=(Ex/P):(Ex/P),

-inwestycyjna elastyczność importu i eksportu

Iim=(Im/I):(Im/I); Iex=(Ex/I):(Ex/I).

Mówi o względnych zmianach eksportu wynikających ze względnych zmian inwestycyjnych

Wskaźniki dotyczące elastyczności mogą się wahać od 0 (elastyczności sztywne) poprzez 1 (elastyczność neutralna) do nieskończoności (elastyczność na wysokim poziomie). Kształtują się różnie w różnych krajach i w poszczególnych okresach.

12. Podstawowe problemy współczesnej gospodarki światowej; ich cechy charakterystyczne i możliwości rozwiązania.

Przyczyn pojawienia się problemów globalnych należy szukać w procesie rozwoju gospodarczego. Są one konsekwencją postępu cywilizacyjnego, a zwłaszcza postępu technicznego.

Do podstawy problemów współczesnej gospodarki zaliczamy:

- nierównomierny w skali świata rozwój demograficzny, wzrost liczby ludności, co wiąże się głównie z

- wyczerpaniem zasobów energii i surowców,

- zanieczyszczeniem środowiska naturalnego( efekt cieplarniany, dziura ozonowa, niszczenie lasów, deficyt wody)

- nie konkurencyjność eksportu

- zadłużenia międzynarodowe- następstwa handlu

- zagrożenia zbrojeniami

- rewolucja techniczna

- handel niepodzespołami, a gotowymi wyrobami

- zagrożenia zbrojeniami

- konsumpcyjny model życia

- złe kierunki specjalizacji

- trudności płatnicze

- zła sytuacja krajów Trzeciego Świata( głód ubóstwo)

Istotnymi cechami tych problemów są:

a)światowy charakter problemów globalnych- dotyczą one wszystkich państw na świecie, bez względu na poziom rozwoju gospodarczego i ustrój polityczny

b)złożoność, zależność od wielu czynników i wzajemne powiązanie. Najbardziej jest to widoczne w przypadku problemów krajów rozwijających się. Trudne ich sytuacje oraz perspektywy poprawy zależą od wielu przyczyn, z których każda jest przedmiotem licznych rozpraw( relacje cen art. rolnych: przemysłowych, niszczenie gleby)

Konsekwencje wiążące się z nierozwiązaniem problemów globalnych to przede wszystkim zaostrzenie problemów, co jest poważnym zagrożeniem życia lub zdrowia części ludzkości a w końcowym przypadku upadek cywilizacji. Takie skutki może przynieść wojna nuklearna, założenie równowagi ekologicznej

Przedsięwzięcie zmierzające do ich rozwiązania muszą mieć charakter złożony i dotyczyć wielu sfer życia społecznego

Rozwiązanie tych problemów jest możliwe jedynie wówczas, gdy odpowiednie przedsięwzięcia obejmują zasięgiem cały świat.

13. Istota i cele handlu międzynarodowego.

Handel międzynarodowy powinien pełnić następujące funkcje:

-funkcję wyjaśniającą - powinna wyjaśniać dlaczego tak kształtują się obroty handlu zagranicznego

-funkcję decyzyjną - studiując teorię można podejmować n. jej podstawie decyzje,

-funkcję optymalnych uwarunkowań - studiując teorię można wiedzieć jak kształtować ramy wewnętrzne, aby osiągać korzyści

Do teorii handlu międzynarodowego zaliczamy:

TEORIA KOSZÓW ABSOLUTNYCH (A. Smitha)

• założenia:

dwa kraje produkują dwa towary, podstawowy czynnik produkcji - praca, brak kosztów transportu, konkurencja doskonała.

ZASADA (koszty)

Eksportu i te towary w przypadku, których pod względem kosztów produkcji mierzonych nakładem pracy masz absolutną przewagę nad partnerem handlowym natomiast importu i te towary w przypadku, których pod względem kosztów produkcji mierzonych nakładami pracy absolutna przewagę posiada partner handlowy

ZASADA (wydajność)

Wydajność jest odwrotnością kosztów

Eksportu i te towary w przypadku, których pod względem wydajności pracy posiadasz absolutna przewagę nad partnerem handlowym, natomiast importu i te towary gdzie przewagę posiada partner handlowy

Przykład

produkt	Kraj A	Kraj B
wino	1	5
sukno	4	2

A eksportuje wino

B eksportuje sukno

TEORIA KOSZTÓW WZGLEDNYCH / RELATYWNYCH (Ricardo)

Założenia jak wyżej

ZASADA

Eksportu i te towary w przypadku, których pod względem kosztów produkcji mierzalnych nakładów pracy masz przewagę nad partnerem handlowym lub brak tej przewagi jest stosunkowo najmniejszy,

Importu i te towary gdzie względną przewagę w kosztach produkcji posiada partner handlowy

OD STRONY WYDAJNOSCI PRACY

Eksportu i te towary w przypadku, których Posiadasz Przewagę w wydajności pracy lub brak tej przewagi jest stosunkowo najniższy

Importu i te towary w przypadku, których pod względem wydajności pracy względną przewagę posiada twój partner

Przykład

produkt	Kraj A	Kraj B
wino	1	5
sukno	3	2

Koszt względny produkcji wina w A = 1/3

Koszt względny produkcji sukna w A = 3

Koszt wytworzenia produktu w B = 5/4

Koszt wytworzenia produktu w B= 4/5

Czyli wino eksportujemy do B, natomiast sukno importujemy z B

PRAWO WZAJEMNEGO POPYTU - J.ST MILL

Większe korzyści z handlu odnosi ten kraj na towary, którego popyt jest większy

TEORIA KOSZTÓW REALNYCH (VINER)

ZAŁOŻENIA:

dwa kraje produkują dwa towary, brak kosztów transportu, konkurencja doskonała.

Viner za koszt pracy uważał przydatność spowodowana przerwaniem odpoczynku

Czynnik produkcji - kapitał

Koszt kapitału - przykrość spowodowaną koniecznością wyczerpania się konsumpcji, by zaoszczędzić pieniądze na przyszłość.

Eksportu i te towary w przypadku, których pod względem realnie ujmowanych kosztów produkcji posiadasz względną przewagę nad partnerem handlowym lub jej brak jest stosunkowo najmniejszy

Importu i te towary gdzie względną przewagę posiada twój partner.

TEORIA KOSZTÓW ALTERNATYWNYCH

Eksportu i te towary w przypadku, których masz względną przewagę w kosztach alternatywnych nad partnerem handlowym

Importu i te towary gdzie przewagę ma twój partner

TEORIA OBFITOŚCI ZASOBÓW (HOS - HECSHER, OKLIN, SAMNELSON)

ZAŁOŻENIA:

Istnieje praca i kapitał, brak kosztów transportu, kraje są równo wyposażone w czynniki produkcji, jednorodność czynników produkcji, doskonała konkurencja

ZASADA

Jeżeli dany kraj jest relatywnie obficie wyposażony w pracę to powinien exportować towary pracochłonne, jeżeli jest relatywnie bardziej obfity w kapitał powinien exportować towary kapitałochłonne

Kraj A	Kraj B
100 jedn. pracy	500 jedn. pracy
200 jedn. kapitału	200 jedn. kapitału

TEORIE NEOCZYNNIKOWE (opiera się na teorii wartości zasobów)

Większa liczba czynników produkcji, zasoby naturalne, środowisko naturalne

Praca prosta - praca ludzi niewykwalifikowanych

Praca złożona - praca ludzi wykwalifikowanych

Kapitał rzeczowy - maszyny, urządzenia

Kapitał ludzki - kapitał zainwestowany w ludzi

Jeżeli kraj jest relatywnie wyposażony w dany czynnik produkcji to powinien eksportować te towary do produkcji, których zużywa więcej czynnika stosunkowo obfitego w danym kraju, a powinien importować te towary do produkcji, których zużywa się więcej czynnika stosunkowo rzadko obfitego.

TEORIE NEOTECHNOLOGICZNE

TEORIA TECHNOLOGICZNA

Handel międzynarodowy może być korzystny ze względu na istniejące różnice między krajami w poziomie wiedzy technicznej oraz na różnice w postępie technicznym

TEORIA CYKLU ŻYCIA PRODUKTU

Handel międzynarodowy jest pochodną pochodzenia danego towaru innowacji przez 3 fazy cyklu życia produktu

Faza innowacji, dopełnienia, standaryzacji

Schemat

TEORIA PRODUKCJI ZE SKALI ZBYTU

Handel międzynarodowy może być korzystny ze względy na możliwość osiągnięcia korzyści ze skali produkcji i zbytu. Występują wtedy, gdy produkcja i sprzedaż rośnie szybciej niż nakłady czynników produkcji

TEORIE POPYTOWO, PODAŻOWE

Zwracają uwagę na czynniki popytowe i podażowe. Handel miedzynarodowy jest korzystny gdyż zaspokaja potrzeby konsumentów oraz inwestorów i pod względem ilości oraz jakości. Iż korzystne jest rozwijanie handlu wewnątrzgałęziowego gdyż oprócz zaspokajania potrzeb umożliwia również osiągnięcie korzyści ze skali produkcji i zbytu oraz powoduje wzrost wydajności zasobów.

14.Istota i cele teorii międzynarodowej migracji czynników wytwórczych

Do zakresu międzynarodowych przepływów czynników wytwórczych zalicza się przepływy kapitału, pracy, wiedzy technicznej. Koszty międzynarodowego przepływu towarów i czynników produkcji, rozumiane jako koszty transportu, koszty komunikowania się partnerów i różnego rodzaju koszty związane z pokonywaniem barier zagranicznej i międzynarodowej polityki ekonomicznej to czynniki wpływające na kształtowanie się intensywności obrotów międzynarodowych.

Migracja ludności to jej przenoszenie się przez granice narodowe na dłuższe okresy (powyżej 1 roku),

- imigracja - napływ do danego kraju na pobyt stały lub długookresowy ludzi zamieszkujących dotychczas w innym kraju,

- emigracja - opuszczenie przez ludzi ich dotychczasowego kraju pobytu i stałe lub długotrwałe osiedlenie się w innym kraju.

Międzynarodowy przepływ kapitału (środków pieniężnych, których wykorzystanie za granicą rodzi stosunek należności - zobowiązania między eksporterem a importerem) jest dokonywany w dwóch formach:

- kapitału pożyczkowego - wymienianie w skali międzynarodowej wkładów gotówkowych oraz różnego rodzaju papierów wartościowych (z wyłączeniem akcji),

- kapitału produkcyjnego - występującego w obrocie międzynarodowym w postaci inwestycji bezpośrednich lub tzw. inwestycji portfelowych.

Międzynarodowa wymiana wiedzy technicznej ma miejsce wtedy, gdy określona wiedza o charakterze ogólnym lub szczegółowym dostępna w danym momencie w jednym kraju staje się znana w innym w sposób inny niż całkiem niezależne badania, poszukiwania, gromadzenie doświadczenia. W imporcie wiedzy technicznej nośnikami są: towary, patenty, człowiek.

Transfer ten odbywa się następującymi kanałami:

- migracje ludności,

- handel międzynarodowy,

- konferencje, sympozja, wymiana studentów,

- międzynarodowe transakcje patentami i licencjami,

- grabież.

Funkcje:

1. wyjaśniająca ( powinna wyjaśniać dlaczego czynniki produkcji migrują)

2. decyzyjna (spełniona jeżeli możemy podejmować na jej podstawie decyzje dot. migracji)

3. optymalizacji uwarunkowań (jak osiągnąć największe korzyści)

16. Zagadnienie korzyści ze skali produkcji i zbytu w teoriach handlu międzynarodowego oraz w praktyce gospodarczej.

Korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji (np. podwojeniu nakładów czynników towarzyszy trzykrotny wzrost rozmiarów produkcji). Można przy tym mówić o statycznych (krótkookresowych) oraz dynamicznych (średnio- i długookresowych) korzyściach skali.

Z korzyściami statycznymi mamy do czynienia wtedy, gdy wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych (np. kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania z związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych).

Natomiast dynamiczne korzyści skali produkcji i zbytu mają miejsce wtedy, gdy występują bardziej radykalne zmiany techniki produkcji i obrotu handlowego, co powoduje m. in. Poprawę technologii wytwarzania, zwiększenie zdolności produkcyjnej urządzeń wytwórczych czy wzrost ich sprawności - teoria neotechnologiczna.

17.Pieniądz światowy

SDR - pieniądz emitowany przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Pieniądz służy do wyrażania i porównywania wartości towarów wytwarzanych przez poszczególne kraje oraz do wyrażania wzajemnej wartości walut narodowych. Pełni funkcje uniwersalnego miernika wartości, występuje także w roli pośrednika w wymianie tj. środka nabywczego, umożliwiając dokonywanie zmiany za zakupione w wymianie międzynarodowej dobra i usługi. Służy on do wyrównywania sald odłożonych płatności powstałych w wymianie międzynarodowej tj. sald bilansów płatniczych. Pozwala także na tworzenie rezerw.

Funkcje pieniądza płatniczego:

• powszechny miernik wartości

• środek wymiany między narodowej

• środek płatniczy

• środek gromadzenia rezerw

Pieniądz wykształcił się w procesie wymiany towarów, a rozwinięcie się rynku w rynek światowy sprawił, że pieniądz stał się pieniądzem światowym.

Warunki do spełnienia przez dany kraj, aby jego waluta była pieniądzem światowym:

• waluta danego kraju musi być waluta stabilną

• kraj musi mieć rozwinięty rynek walutowy, cechować się odp. Płynnością

• nie mogą istnieć ograniczania dewizowe

• kraj powinien cechować się odpowiednim potencjałem gospodarczym

• musi istnieć zaufanie do waluty

18. Pojęcie i funkcje cen światowych

Cena to wyrażona w pieniądzu wartość określonego towaru lub usługi, wartość waluty zagranicznej (tj. kurs walutowy) lub określonego czynnika produkcji(pracy, kapitału, wiedzy technicznej). Cena powstaje w wyniku zderzenia się popytu z podażą. Jest to efekt odchodzenia od przewagi podaży danego towaru nad popytem na ten towar lub odwrotnie. Zawsze mamy do czynienia z procesem kształtowania się cen w warunkach nadwyżki podaży nad popytem oraz z procesami kształtowania się cen w warunkach nadwyżki popytu nad podażą. Zawsze można mówić ocenach absolutnych i względnych (np. względna cena ziemniaka i cukru w kraju lub względna cena pracy i kapitału).

Funkcje:

1. informacyjna - cena informująca producenta lub dostawcę o sile zapotrzebowania odbiorcy na określony towar, usługę, u. producenta, walutę zagraniczną

1. dystrybucyjna - przez ceny towarów, usług i czynników produkcji dokonuje się w każdym kraju podziału dochodu narodowego.

2. agregacyjna - cena pełni tę funkcję tylko wtedy gdy jest to cena ukształtowana w warunkach normalnie funkcjonujących rynków, wtedy tylko jest normą oceniającą samo istniejącą agregacją.

19.Mechanizm kształtowania się cen towarów w krótkim okresie

Z punktu widzenia specyfiki kształtowania się cen można podzielić na:

• masowe(standaryzowane)- których walory użytkowe są identyczne i łatwe do jednoznacznej klasyfikacji, bez względu miejsce ich wytworzenia. Są one zastępowane.

• Towary zindywidualizowane- charakteryzujące się walorami użytkowymi określonymi przez potrzeby indywidualnych odbiorców lub poszczególnych segmentów rynku. Są one produkowane w prostych seriach. Zaliczono tu wyroby przemysłowe, usługi specyficzne.

W przypadku towarów standaryzowanych występują ceny światowe oscylujące wokół jednej wartości międzynarodowych w krótkim okresie ceny te wyróżniają się znaczną zmiennością. Substytucyjność towarów sprawia, że w ramach tego samego standardu ceny na międzynarodowych rynkach nie mogą się od siebie różnić. Jednym czynnikiem, który może wpływać na różnicę cen są koszty transportu i ubezpieczenia. Cenowa elastyczność popytu na te towary jest wyższa niż cenowa elastyczność ich podaży.

W przypadku towarów zindywidualizowanych trudno mówić o jednolitej cenie międzyn. W krótkim okresie ceny tych towarów są stabilne. Decydujące znaczenie ma tu kształtowanie się na relatywnie wysokim poziomie cenowej elastyczności podaży, równie elastyczność popytu jest w przypadku tych towarów wyższe niż w przypadku tych towarów standaryzowanych. Kształtowanie się tych towarów w krótkim okresie zależy od kształtowania się kosztów, stanu koniunktury, sytuacji politycznej.

Ceny towarów standaryzowanych są niej stabilne niż ceny towarów zindywidualizowanych

20. Mechanizm kształtowania się cen towarów w długim okresie

Międzynarodowe ceny towarów wykazują tendencje do zmian w długim okresie. W analizie długookr. zmian cen w handlu międzynar. wykorzystuje się przede wszystkim wskaźniki dochodowej elastyczności popytu podaży, a także analizę wskaźników „TERMS OF TRADE”

Cenowe TERMS OF TRADE- współczynnik wskazujący na względne zmiany cen w eksporcie danego kraju do względnych zmian cen towarów importowanych przez ten kraj w określonym czasie.

Tc= DtEx/DtIn :DoEx/DoIn = DtEx/DoEx: DtIn/DoIn

Dex- ceny w exporcie

Din- ceny w imporcie

t- okres badany

o- okres początkowy

Cenowe terms of trade poprawiają się, jeśli ceny towarów export. w danym okresie rosną szybciej nią ceny towarów import. przez ten kraj

Ilościowe TERMS OF TRADE - zmiany ilościowe towarów, jakie musi exportować dany kraj, aby móc importować określone ilości towarów

Ti=Qt/QiIm:QbEx/QbIm

Qex- ilość towarów exportowych

QIm- ilość towarów exportowych

Czynnikowe TERMS OF TRADE

Tjcz=Tc* Zx

Tc- cenowe terms of trade

Zx- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w sektorze exportowym

Jednoczynnikowe terms of trade oznaczają relację zmian cen towarów ex portowanych oraz towarów importowych przez dany kraj w określonym czasie, skorygowaną o zmiany wydajności czynników produkcji zatrudnionych w produkcji ex portowej tego kraju między okresem analizy(t) a okresem początkowym.

Dwuczynnikowe terms of trade

Tdcz= Tc* zx/Zm

Zm- wskaźnik zmian poziomu wydajności pracy w produkcji zastępującej import w kraju importujących lub innych krajach w produkcji towarów importowanych przez dany kraj między okresem(t) a okresem początkowym.

Wskaźnik ten wskazuje nie tylko na zmiany cen, lecz także na zmiany wydajności pracy w kraju lub za granicą. Zmiany relacji cen towarów exportowanych i importowanych przez dany kraj są korygowane przez zmiany relacji wymiennych czynników produkcji zawartych w towarach wywożonych przez ten kraj do czynników produkcji zawartych w towarach przewożonych na jego teren.

Historyczne ujęcie towarów (1973 r. kryzys naftowy)

Jeżeli TERMS OF TRADE:

> 1 ceny towarów eksportowych rosną szybciej niż importowych

= 1 to ceny towarów eksportowych i importowych rosną w tym samym tempie

< 1 to ceny towarów importowych rosną szybciej niż eksportowych

22. Pojęcie i rodzaje kursu walutowego; Warunki wymienialności walut.

Kurs walutowy to cena płacona w walucie krajowej za jednostkę waluty obcej lub cena jednostki waluty krajowej wyrażona w walucie obcej. Kurs walutowy umożliwia rozliczenie transakcji z zagranicą za pomocą pieniądza, służy do przeliczania dowolnej kwoty wyrażonej w walucie zagranicznej na walutę krajową i odwrotnie.

Kurs walutowy dzielimy:

- kurs arbitralny (sztywny)- jest to cena pieniądza danego kraju ustalona przez odpowiednie władze wobec pieniądza innego kraju i nie ulegająca zmianom w dłuższym okresie.

- kurs stały - cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna (najczęściej Bank Centralny) jest zobowiązana utrzymywać wahania kursu w pewnych granicach(+/- 1%)

- kurs zmienny- to także cena pieniądza danego kraju wyrażona w pieniądzu innego kraju, przy czym odpowiednia władza monetarna kontroluje wahania tego kursu lub też pozostawia mu pełna swobodę.

biorąc pod uwagę kształtowanie się siły nabywczej walut wyróżniamy:

kurs efektywny tj. kurs średni ważony handlem, obliczany w stosunku do walut głównych partnerów handlowych danego kraju.

realny efektywny kurs tzn. kurs efektywny skorygowany o względne różnice w stopach inflacji poszczególnych krajach. Kurs ten wyraża tendencje zmian w sile nabywczej danej waluty.

Wymienialność walut polega na prawie do swobodnego kupowania i sprzedawania obcego pieniądza(w tym złota) za walutę krajową oraz dokonywania rozliczeń międzynarodowych w walucie narodowej i walutach obcych bez jakichkolwiek ograniczeń.

Wymogi stawiane przez MFW krajom ubiegającym się o uznanie ich walut za wymienialne:

1. Swoboda płatności dotycząca zarówno rezydentów jak i nierezydentów

1. Stosowanie jednolitego kursu walutowego

2. Nieuczestniczenie w dyskryminujących inne kraje porozumieniach walutowych

Korzyści z wymienialności waluty:

- poddanie gospodarki silniejszej konkurencji międzynarodowej;

- wzrost zaufania wewnętrznego do wymienialnej waluty co przekłada się na większą skłonność do oszczędzania w tej walucie;

- ułatwienie przejścia od urzędowego do rynkowego ustalania kursu walutowego;

- możliwość powiązania wewnętrznego rynku finansowego z międzynarodowym.

23.Zasady kształtowania się kursu walut w systemie waluty złotej.

System waluty złotej był pierwszym międzynarodowym systemem walutowym, a więc zbiorem reguł, zasad, instrumentów i instytucji umożliwiających dokonywanie płatności w skali międzynarodowej. Funkcjonował w latach 1880-1914.

Cechy systemu waluty złotej:

1. jednostka waluty narodowej każdego uczestnika systemu miała określony parytet (siłę nabywczą) wyznaczoną w złocie.

2. W obiegu były waluty narodowe uczestniczących krajów w pełni wymienialne na złoto, na waluty innych krajów z walutą wymienialną, a także istniała pełna swoboda transferu złota w skali międzynarodowej.

3. Władze finansowe poszczególnych krajów (najczęściej banki centralne) były zobowiązane do utrzymania zabezpieczenia obiegu pieniężnego w formie rezerw złota i/lub kontrolę wielkości podaży pieniądza, odpowiednio proporcjonalnej do zasobów złota.

Zasady kształtowania się kursu walut:

Kurs wymienialnych walut narodowych był stały, ale nigdy nie był zupełnie sztywny. Czyli obowiązywał kurs wahający się w pewnych granicach +/- 1%, nazywanych punktami złota.

Górny punkt złota był wyznaczony przez kurs parytetowy powiększony o koszty ubezpieczenia i przesyłki złota z kraju deficytowego do kraju nadwyżkowego, natomiast dolny punkt złota był określony przez kurs parytetowy pomniejszony o koszty wysyłki i ubezpieczenia złota.

24. Zasady kształtowania się kursu walut we współczesnym systemie walutowym krajów o gospodarce rynkowej

Podstawową zasadę określania poziomu kursu waluty narodowej stanowi:

1.dla systemu waluty złotej - parytet walut określony w gramach złota,

2.dla systemu sztabowo-złoty i dewizowo-złoty - parytet walut określonych w sztabkach złota lub w stosunku do parytetu walut wymienialnych na złoto,

3.dla systemu kontrolowanego kursu zmiennego - brak opierania się na parytetach wyznaczonych w złocie, 4.dla systemu nie kontrolowanego kursu zmiennego - brak opierania się na parytetach wyznaczonych w złocie czy też w walutach wymienialnych.

Współczesne warianty kształtowania poziomu kursu walutowego są następujące:

1.kurs stały, ale sporadycznie zmieniany

-kurs stały w dłuższych okresach

-kurs stały pełzający

2.kurs zmienny

-kurs zmienny regulowany

-kurs swobodnie zmienny

Kurs walutowy stały w dłuższych okresach, ale sporadycznie zmieniany, był charakterystyczny dla funkcjonującego do 1973 r. systemu walutowego z Bretton Woods. W latach 70-tych w wielu krajach wprowadzono mechanizm kursu stałego, ale „pełzającego”. W wielu krajach stosuje się współcześnie kursy zmienne regulowane lub nie regulowane.

Najczęściej chodzi o kursy kontrolowane (regulowane). Oznacza to, że władze monetarne tych krajów nie pozostawiają kształtowania się kursu walutowego wyłącznie siłom rynku.

Mechanizm czystego kursu zmiennego (tzw. czystego floatingu) jest stosowany okresowo, i to przez nieliczne kraje. Władze monetarne większości krajów starają się zazwyczaj w mniejszym lub większym stopniu regulować wahania wymienialnej waluty narodowej.

25. Systemy i mechanizmy płatności międzynarodowych

Rozliczenie międzynarodowe polegają na regulowaniu powstałych między podmiotami znajdującymi się w różnych krajach, należności i zobowiązań pieniężnych z tytułu obrotu handlowego, usługowego kapitałowego i świadczeń jednostronnych.

Rozliczenia mogą być dokonywane w dwojaki sposób:

1. bez udziału pieniądza

2. z wykorzystaniem pieniądza.

Rozliczenia bez udziału pieniądza przybierają formę kompensat towarowych: kompensata towarowa i częściowa.

Komp. całościowa polega na tym, że dwa podmioty gospodarcze dokonują u siebie wzajemnie zakupów na taką samą kwotę. Ten rodzaj komp. może przybrać dwie formy: barteru i transakcji równoległych. Istotą kompensat częściowych jest nierówno wartość transakcji kupna i sprzedaży. Najprostszą metodą rozliczania z udziałem pieniądza jest przekazanie należności w formie pieniądza gotówkowego. Jest to jednocześnie najmniej korzystna forma rozliczeń pieniężnych, ponieważ pieniądz musi być fizycznie przewieziony z kraju do kraju, co jest związane z kosztami i ryzykiem. Współcześnie większość rozliczeń z tytułu wymiany gospodarczej z zagranicą jest, więc dokonywana za pośrednictwem banków. Mimo, że pobierają one opłaty za świadczone usługi ich pośrednictwo jest najbardziej korzystną formą przekazywania należności.

Rozliczenia wynikające z jednej transakcji - max. 5 tys. Euro

Rozliczenia wynikające z więcej niż jednej umowy - max. 20 tys. Euro

26. Istota bilansu płatniczego i jego główne pozycje.

Bilans płatniczy jest syntetycznym zestawieniem wszystkich płatności dokonywanych między rezydentami krajowymi a zagranicą, dotyczących określonego okresu, zazwyczaj jednego roku kalendarzowego.

Głównym celem sporządzania bilansu płatniczego jest zapewnienie informacji o stanie stosunków finansowych państwa z zagranicą.

Bilans Płatniczy składa się z trzech części:

1. BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH

• bilans handlowy ( zawarte są tu wszystkie transakcje kupna sprzedaży towarów dokonywanych zagranicą)

• bilans obrotu usługami (transakcje kupna sprzedaży dokonywanych w kraju i zagranicą)

• bilans procentu i dywidend (uwzględnia się odsetki od kredytów oraz dywidendy od inwestycji bezpośrednich

• bilans transferów rządowych (ujmuje się wszelkie wydatki rządowe - przekazywanie środków pieniężnych pochodzących z pracy za granicą.

1. BILANS OBROTÓW KAPITAŁOWYCH

• bilans obrotów kapitałami krótkoterminowymi ( max 1 rok)

• bilans obrotów kapitałami długoterminowymi

1. BILANS OBROTÓW WYRÓWNAWCZYCH (REZERWOWYCH)

• stan rezerw dewizowych

• wszelkie pożyczki służące do zrównoważenia bilansu płatniczego

Wymieniamy transakcje:

• autonomiczna (1,2) - są to te transakcje bilansu płatniczego które zawierane są w celu osiągnięcia zysku niezależnie od sytuacji w bilansie płatniczym

• wyrównawcza (3) - te transakcje które podejmowane są w celu zrównoważenia bilansu płatniczego

Równowaga i nierównowaga bilansu płatniczego

Z rachunkowego pkt widzenia bilans płatniczy jest zawsze zrównoważony.

Natomiast z ekonomicznego pkt widzenia bilans płatniczy nie jest zrównoważony.

Równoważny gdy transakcje autonomiczne równoważą się (nie występują transakcje wyrównawcze)

Równowaga rzeczywista lub pozorna bilansu płatniczego:

Rzeczywista - ma miejsce gdy równowaga transakcji autonomicznych jest osiągnięta w warunkach braku jakikolwiek ograniczeń odnośnie podejmowania działań gospodarczych

Pozorna - transakcje autonomiczne równoważą się w warunkach istnienia ograniczeń odnośnie jakikolwiek działań gospodarczych

Skutki nadwyżki lub deficytu

Deficyt - spadek kursu waluty danego kraju - spadek podaży pieniądza - impuls deflacyjny

Nadwyżka - wzrost kursu waluty danego kraju - wzrost podaży pieniądza - impuls inflacyjny

MECHANIZMY RÓWNOWAŻENIA BILANSU PŁATNICZEGO W SYSTEMIE WALUTY ZŁOTEJ

Mechanizm cenowy - zwraca się uwagę tylko na zmiany cen nie bierze się pod uwagę zmiany dochodów

Założenia: stała elastyczność dochodu popytu importu i podaży exportu




Wzrost ex.

Deficyt bilansu płatniczego - odpływ rezerw złota- spadek podaży pieniądza - spadek cen


Spadek im.

= równowaga

Nadwyżka (odwrotnie jak deficyt)

Mechanizm dochodowy - bierze się pod uwagę tylko zmiany dochodów


Wzrost ex


Deficyt bilansu płatniczego - spadek wydatków rządowych - (mnożnik) spadek PKB

Spadek im.

= równowaga

Nadwyżka (odwrotnie jak deficyt)

Reguły pochodzenia

Reguły pochodzenia - narzędzia pozataryfowe. Są to zasady określające wartość towaru, która musi być dodana na terenie danego kraju aby mógł on być traktowany preferencyjnie na rynku ugrupowania integracyjnego.

Mogą one być określone w dwojaki sposób:

1' - mogą być określone w sposób %, na terenie danego kraju wartość towaru musi być zwiększona o określony % (30 - 50%)

2' - za towar do którego została dodana wartość uważa się taki towar, w przypadku którego zmienia się pozycja taryfowa.

Unia europejska przyjęła reguły pochodzenia ze wszystkimi krajami stowarzyszonymi łącznie z Polska.

33. Czynniki kształtujące równowagę bilansu płatniczego w długim okresie

W długim okresie o równowadze bilansowej decydują takie czynniki jak zmiany strukturalne i instytucjonalne.

Czynnikami o zasadniczym znaczeniu w długim okresie są zmiany poziomu krajowej stopy oszczędności i inwestycji, podatków i wydatków budżetowych, kierunków inwestycji, dynamiki postępu technicznego, wzrostu wydajności pracy, warunków konkurencji, rozwoju rynku kapitałowego oraz systemu bankowego i ubezpieczeniowego. Długookresowa równowaga płatnicza w dużym stopniu zależy od zmian własnościowych i struktury gospodarczej.

Równowaga wewnętrzna i płatnicza mogą zostać zachowane tylko wtedy, gdy wzrostowi gospodarczemu towarzyszy w dłuższym czasie wzrost krajowych oszczędności i napływ zagranicznych. Jeśli będzie on zbyt niski, to równowagę wewnętrzną będzie można utrzymać przez nadwyżkę importu nad eksportem, finansową z topniejących rezerw. Również wpływ na równowagę długookresową mają system budżetowy i podatkowy oraz stosunki własnościowe a także warunki konkurencji. Określają one podział dochodu narodowego, system podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie, stosunek do ryzyka. Reformy gospodarze mogą odegrać rolę dynamizującą, wspierającą działanie sił rynkowych.

Doświadczenie nowych krajów przemysłowych Azji Południowo - Wschodniej oraz takich krajów jak Meksyk, Argentyna czy Chile, wskazują, że w dłuższym okresie dla przywrócenia równowagi płatniczej niezbędny jest albo wzrost nadwyżki eksportowej, albo napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich. Kraje nowo uprzemysłowione Azji Południowo - Wschodniej swoje sukcesy gospodarcze tj. dynamikę wzrostu, nadwyżki handlowe i równowagę wew. zawdzięczają zwiększeniu i utrzymaniu wysokiego poziomu oszczędności i inwestycji wew., względnie niskim podatkom oraz utrzymaniu wydatków budżetowych na cele społeczne na stosunkowo niskim poziomie. Bilans płatniczy jest zrównoważony, jeśli równoważą się transakcje autonomiczne tzn. podejmowane w celu osiągnięcia zysku. W długim okresie chodzi o: a) czynniki określające stopę wzrostu gospodarczego i jego źródła od strony popytowej (stopa wzrostu gosp. określająca rozmiary i tempo wzrostu dochodów społeczeństwa, stopa wzrostu gosp.- inwestycje krajowe, export i wydatki budżetowe) i potażowej (relacja między stopą wzrostu produkcji na rynek wew. a stopa wzrostu produkcji na export, zmiany udziału importowanych surowców i półfabrykatów w produkcji finalnej)

b) czynniki określające warunki, w jakich wzrost ma miejsce, np. zmiany cen krajowych w stosunku do cen zagranicznych, zmiany kursu walutowego i tendencje inflacyjne, długookresowe tendencje popytu światowego, zmiany terms of trade.

34. Rola handlu zagranicznego w gosp. narodowej w ujęciu statycznym

Korzyści z handlu zagranicznego statyczne (krótkookresowe) to takie gdzie wskutek specjalizacji zwiększają się serie produkcyjne i serie sprzedaży, co prowadzi do obniżenia jednostkowych kosztów wytwarzania dzięki zmniejszeniu częstotliwości przestawiania aparatu produkcyjnego, wzrostowi wydajności pracy zatrudnionych, rozłożeniu kosztów stałych np.(kosztów projektowania), na większą liczbę jednostek, a także dzięki dokonywaniu drobnych, stopniowych usprawnień stosowanej techniki produkcji (ulepszenia sposobu wytwarzania w związku z kumulowaniem doświadczeń produkcyjnych). Teorie korzyści ze skali produkcji i zbytu występują wtedy, gdy rozmiary produkcji i zbytu rosną szybciej niż nakłady czynników produkcji.

35. Sposoby i kierunki oddziaływania handlu zagranicznego na wzrost gosp.

Jeżeli Ex > Im oznacza to iż

Dochód narodowy podzielony < dochodu narodowego wytworzonego

Jeżeli Im > Ex to dochód narodowy podzielony > dochodu narodowego wytworzonego.

W krótkim okresie

Sytuacja statyczna (nie wykorzystanie mocy produkcyjnych), kraj powinien doprowadzić do sytuacji gdzie Ex > Im. Kraj zwiększając Ex zatrudnia więcej ludzi, zwiększa produkcję itp.

W długim okresie gdy wykorzystane są w pełni moce produkcyjne potrzeba inwestycji, poprzez import

Im > Ex

36. Wpływ handlu na stopę inwestycji i efektywność gospodarowania

Wpływ na efektywność gospodarowania.

Handel zagraniczny wpływa na wzrost efektywności gospodarowania poprzez specjalizacje. Kraje dzięki specjalizacji mogą:

• zwiększyć przeciętny koszt produkcji w gospodarce, dzięki prowadzeniu handlu zgodnie z teorią kosztów absolutnych lub kosztów względnych. Kraj może obniżyć przeciętny koszt w gospodarce. Może również obniżyć jednostkowy koszt w gospodarce, dzięki wzrostowi sprzedaży i produkcji, rozłożyć koszty stałe.

Handel może wpłynąć na postęp techniczny w danym kraju poprzez import nowych technologii. Wpływa również na efektywność poprzez konkurencje tworów zagranicznych na rynku krajowym. Zwiększenie efektywności gospodarczej w wyniku zwiększenia wydajności produkcji, pracy, pełne wykorzystanie aparatu wytwórczego.


stopa inwestycji

efektywność inwestycji

Wpływ handlu na zwiększenie stopy inwestycji.

Inwestycje w kraju mogą wzrosnąć dzięki :

• wzrost stopy inwestycji w danym kraju lub też dzięki wzrostowi efektywności tych inwestycji. Mogą być wyższe dzięki importowi, inwestycji do danego kraju.

Sposoby zwiększenia efektywności gospodarowania poprzez handel zagr.:

- utrzymanie korzystnych cen dewizowych towarów i usług eksportowych i importowych

- podnoszenie krajowej wydajności pracy poprzez modernizację techniczną produkcji dzięki importowi

- pozytywny wpływ wywierany na efektywność gospodarowania poprzez konkurencję towarów importowych, gdyż zmusza ona producentów krajowych do obniżki kosztów produkcji

- specjalizacja miedzy narodowa(polegająca na tym, że kraj produkuje część potrzebnych mu dóbr, ale w ilościach pozwalających na pełne zaspokojenie potrzeb wewnętrznych oraz pokrycie popytu importowego innych państw.

Specjalizacja pozwala zwiększyć przeciętny koszt jednostkowy dóbr wytwarzanych w kraju. Koncentrując się na produkcji dóbr względnie tańszych obniża się przeciętny koszt jednostkowy w całej gospodarce. Zwiększa się skala produkcji powiększeniu rynku zbytu ponad możliwość rynku wewnętrznego. Wpływ handlu zagr. na efektywność gospodarowania może się także przejawić w konkurencji na rynku krajowym i konkurencyjności towarów rodzinnych na rynkach zagr.

37.Mnożnik i supermnożnik handlu zagr. Teoria i praktyka w różnych grupach krajów.

W gospodarce rynkowej charakteryzującą się nie wykorzystanymi możliwościami produkcyjnymi, będącymi efektem przewagi podaży nad popytem, w przypadku wystąpienia określonych impulsów wzrostu gospodarczego(przyrostu inwestycji, eksportu, wydatków budżetowych) może być uruchomiony mechanizm mnożnikowy. Mechanizm ten spowoduje zwiększenie dochodu narod. w skali większej niż wynikałoby to bezpośrednio z wielkości tych impulsów. Warunkiem powstania efektów mnożnikowych jest zwiększenie popytu konsumpcyjnego.

Mnożnik inwestycyjny

Mnożnik wydatków budżetowych

Gospodarka otwarta - mnożnik exportowy.

Mnożnik w gospodarce zamkniętej






Mnożnik inwestycyjny





przyrost inwestycji = przyrostowi oszczędności





W gospodarce zamkniętej występuje mnożnik:

Wydatki budżetowe




Inwestycje




Efekty mnożnikowe są większe im większe konsumpcje i odwrotnie.

Gospodarka otwarta

Eksport


A B

A - krańcowa skłonność do konsumpcji

B - krańcowa stopa importu

Wartość mnożnika jest tym wyższa im wyższa jest krańcowa skłonność do konsumpcji

W gospodarce otwartej mnożnik jest odwrotnie proporcjonalny nie tylko do oszczędności, lecz także do importu. Im import jest większy tym mnożnik jest mniejszy. Przyrost dochodu narod. zależy od przyrostu inwestycji i przyrostu eksportu, od krańcowej stopy konsumpcji i krańcowej stopy importu. Im krańcowa stopa oszczędzania i krańcowa stopa importu są mniejsze, tym mnożnik w gosp. otwartej jest większy. Im krańcowa stopa konsumpcji Jest większa, tym mnożnik jest większy

Jeżeli wszystkie moce produkcyjne są wykorzystywane zaczyna działać supermnożnik




A - krańcowa stopa inwestycji pobudzających

Wartość Supermnożnika jest odwrotnie proporcjonalna do krańcowej stopy oszczędzania i krańcowej stopy inwestycji pobudzonych. Ujemny wpływ oszczędzania na poziom dochodu narod. dotyczy tylko krótkiego przy niepełnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych gospodarki. W okresach dłuższych oszczędności stanowią źródło finansowania inwestycji.

Za pomocą mnożnika można przenosić koniunkturę w skali międzynarodowej.

38. Przesłanki i konsekwencje wzrostu międzynarodowej współzależności gospodarczej w rozwoju społeczno-ekonomicznym

Międzynar. współzależność gosp. to intensywność powiązań między podmiotami wymieniającymi towary, usługi i czynniki wytwórcze.

Przesłanki:

- pozytywny wpływ na wzrost DN i wzrost poziomu dobrobytu

- poprawa warunków rozwoju handlu (większy rynek zbytu, większy asortyment towarów, korzystniejsze ceny).

- Poprawa warunków rozwoju produkcji (większy rynek zbytu, korzyści skali, wydłużenie serii produkcyjnej, koncentracja nakładów na produkty najbardziej opłacalne)

- Poprawa efektywności gospodarowania (rozwój specjalizacji i kooperacji)

- Unowocześnienie gospodarki

- Ułatwiony dostęp do surowców, wiedzy technicznej, nauki.

Konsekwencje:

1. zróżnicowanie form powiązań (wymiana handlowa towarami, usługami, czynnikami produkcji oraz współpraca produkcyjna i inwestycyjna)

1. zróżnicowane podmioty gospodarki światowej (wzrost udziału podmiotów międzynarodowych i transnarodowych)

2. zmiana struktury produkcji i handlu (specjalizacja wewnątrz gałęziowa pod zespołami)

39. Istota oraz cele zagranicznej polityki ekonomicznej.

Zagraniczna polityka ekonomiczna to świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą. Przedmiotem tego oddziaływania jest obrót towarowy i usługowy z zagranicą oraz przepływ czynników produkcji (pracy, kapitału, zasobów i bogactw naturalnych i technologii) między krajem a zagranicą.

Zagraniczna polityka ekonomiczna wywodzi się z zagranicznej polityki handlowej (tzn. kształtowania przez państwo obrotów towarowych z zagranicą), gdyż w przeszłości obroty towarowe były jedyną formą powiązań gospodarczych z zagranicą i państwo oddziaływało na te obroty.

W miarę upływu czasu przepływ usług i czynników produkcji stał się oprócz wymiany towarowej przedmiotem międzynarodowych stosunków gospodarczych, a polityka handlowa musiała obejmować całość tych powiązań. Dlatego powstała zagraniczna polityka ekonomiczna złożona z celów, środków i narzędzi.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej to wybór przez państwo określonych priorytetów w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Wyróżniamy cele:

1. Ilościowe- osiągnięcie przez dany kraj pożądanych rozmiarów handlu zagranicznego lub pożądanego bilansu handlowego, zagwarantowanie dostaw surowców i energii niezbędnych z punktu widzenia potrzeb kraju, osiągnięcie określonej wielkości bezpośrednich inwestycji zagranicznych w kraju, bądź też własnych inwestycji za granicą;

2. Jakościowe- poprawa terms of trade w handlu zagranicznym wzrost wydajności pracy przez wydłużenie serii produkcji związanej z rozwojem eksportu, podniesienie poziomu technicznego produkcji poprzez import nowoczesnej technologii, zmiany strukturalne w gospodarce;

A)Powyższe cele mogą być osiągane w krótkim, średnim i długim okresie.

W okresie krótkim (do 1 roku) możliwa jest poprawa terms of trade, zwiększenie eksportu lub ograniczenie importu (poprawa bilansu handlowego)

B) W okresie średnim (1-5lat) poprawa efektywności gospodarowania przez zwiększenie serii produkcji eksportowej, podniesienie poziomu technicznego produkcji przez import nowoczesnych technologii i licencji, zwiększenie inwestycji kapitałowych własnych za granicą lub obcych na terytorium własnego kraju.

C) W długim okresie (powyżej 5 lat) zmiany strukturalne w gospodarce, poprawa salda bilansu płatniczego, zmiana w międzynarodowym podziale pracy.

Cele zagranicznej polityki ekonomicznej są ze sobą powiązane na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Aby osiągnąć jeden cel, trzeba osiągnąć też inny. Często cele są za sobą sprzeczne i wtedy państwo musi wybrać cele najważniejsze, skoncentrować się na nich i zrezygnować z innych(np. zwiększenie rozmiarów handlu zagranicznego, zwykle nie jest możliwe z jednoczesną poprawą terms of trade).

Zgodne ze sobą muszą być cele długookresowe i jednocześnie muszą być stałe w okresie długim. Cele krótkookresowe muszą być ze sobą zharmonizowane.

40. Istota i cele międzynarodowej polityki ekonomicznej.

MPE to jednolite w skali grupy krajów, regionu geograficznego bądź też w skali globalnej: cele, środki i narzędzia polityki. Wypracowane MPE polega na koordynacji zagranicznej polityki ekonomicznej w ramach grupy krajów decydujących się ją stosować. Może to być koordynacja eksportu, sprowadzająca się do wymiany informacji w postaci konsultacji o kierunkach prowadzonych przez zainteresowane kraje, które automatycznie prowadzą zagraniczną politykę ekonomiczną. Inny typ koordynacji to ex ante, czyli właściwa koordynacja, polegająca na uzgodnieniach, co do prowadzonych przez nie kierunków zagranicznej polityki cłowej, w celu dopasowania ich kierunków. Przy czym może być ona zdeterminowana: geograficznie (np. dobór krajów ze względu na bliskie położenie), problemowo (np. dobór krajów pod względem zakresu tematycznego lub branżowego), czasowo (ze względu na horyzont czasowy)

Najbardziej zaangażowaną forma koordynacji jest wspólna polityka zagraniczna prowadzona przez koordynujące się kraje.

Cele MPE to priorytety w stosunkach gospodarczych z zagranicą w skali np. grupy krajów. Priorytety mogą dotyczyć krajów dobranych ze względu na położenie geograficzne czy ogólny poziom rozwoju gospodarczego np. w ramach WE lub ze względu na występowanie tego samego problemu np. utrzymanie jak najdłużej ceny na rynku ropy naftowej przez kraje OPEC. Priorytety mogą też mieć charakter globalny np. ochrona środowiska.

Cele MPE można podzielić też ze względu na horyzont czasowy:

1. o krótkim horyzoncie czasowym mające charakter koniunkturalny np. stabilizacja cen w krótkim okresie

1. średni horyzont czasowy- zmniejszanie barier w handlu międzynarodowym

2. Długi horyzont czasowy np. Zmiana struktury podziału pracy między krajami.

41.Bezpośrednie i pośrednie środki zagranicznej polityki ekonomicznej.

Środki zagranicznej polityki ekonomicznej są to wyrażone rzeczowo lub wartościowo zasoby czynników produkcji służące państwu do osiągnięcia celów zagranicznej polityki ekonomicznej. Państwo oddziaływuje za pomocą środków na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej pośrednio lub bezpośrednio.

Dominujący jest sposób pośredni i polega na zasilaniu podmiotów gospodarczych w środki zwiększające ich konkurencyjność na rynku międzynarodowym np. subwencjonowanie produkcji eksportowej dla zwiększenia eksportu, poprawy bilansu handlowego lub płatniczego, ulgi kredytowe dla eksporterów towarów i usług, zwroty części oprocentowania kredytów, pobieranego przez banki komercyjne od inwestorów, producentów i eksporterów na rynki zagraniczne, ubezpieczenia kredytów na eksport do krajów o dużym ryzyku. Państwo może finansować też import licencji lub inne formy postępu technicznego.

Sposób bezpośredni oddziaływania państwa na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej dotyczy sfery gospodarki, która jest wyłączną własnością państwa. Państwo ustala tu cele, narzędzia i dysponuje zasobami czynników produkcji. Przedsiębiorstwo podejmuje decyzje inwestycyjne, produkcyjne i handlowe wpływające na osiąganie celów zagranicznej polityki ekonomicznej.

Stosowane środków pośrednich i bezpośrednich zagranicznej polityki ekonomicznej do osiągnięci ich celów ma sens, gdy po pewnym czasie środki zostaną zwrócone budżetowi. Zwrot środków przybiera formę rzeczową lub wartościową (wyrażoną w walucie krajowej lub zagranicznej). Stosowanie przez państwo środków polityki ekonomicznej powinno prowadzić do zwiększenia dochodu z wymiany zagranicznej przez wzrost wymiany lub poprawę jej efektów.

Główny sens zagranicznej polityki ekonomicznej sprowadza się do poprawy efektywności wymiany z zagranicą przez stosowanie środków tej polityki. Chodzi o poprawę przewagi komparatywnej między krajem a zagranicą w okresie docelowym poprzez stosowanie środków w okresie początkowym.

42. Narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej.

Narzędzia te można podzielić wg kryterium na sposób oddziaływania narzędzi:

- narzędzia o mechanizmie cenowym - wpływają na ceny

- narzędzia o mechanizmie dochodowym - wpływają na dochód np.: podatki

- narzędzia administracyjne - powodują bezpośrednio ograniczenia wymiany z zagranicą np.: ograniczenia dewizowe

- narzędzia o charakterze politycznym, które są wprowadzane z przyczyn politycznych np.: embargo

- narzędzia traktatowe - uzgodnione między krajami

43. Taryfowe i pozataryfowe środki zagranicznej polityki ekonomicznej

Służą do realizacji jej krótko- i długo okresowych celów.

Cła- opłaty nakładane przez państwo na towary przekraczające granicę celną. Jego efektem jest wzrost ceny i obciążenie nabywcy (konsumenta krajowego) dodatkowymi kosztami.

Cło automatyczne jest wprowadzane przez jedno państwo, cło umowne uzgadniane jest między państwami (określają one poziom cła, czas obowiązywania, zróżnicowanie asortymentów).

Cła minimalne obowiązują w handlu z krajami objętymi klauzulą największego uprzywilejowania KNU tzn. że każda obniżka cła kraju 1 dla kraju 2 jest odnoszona także do kraju 3

Cła maksymalne są wyższe od minimalnych i obejmują kraje, które nie otrzymały KNU.

Cła preferencyjne są niższe od minimalnych i stosowane w krajach lepiej traktowanych, niż gwarantuje to KNU. Stawka celna na poziomie 0, wtedy mają miejsce preferencje celne np. traktowanie się wzajemnie krajów należących do ugrupowań integracyjnych np. strefy wolnego handlu lub unii celnej.

Cła dyskryminacyjne są wyższe od maksymalnych.

Cła importowe maja chronić bilans handlowy, poziom cen wewnętrznych, produkcję krajową przed konkurencja zagraniczną, mają zwiększać dochody budżetu, dyskryminować partnerów zagranicznych i udzielać im preferencji.

Cła eksportowe kształtują wielkość i kierunki wywozu. Nakładane są na towary deficytowe na rynku zewnętrznym i na towary mające długofalowo zagwarantowany zbyt.

Cła tranzytowe obejmują towary przewożone przez teren danego kraju.

Cła ochronne zabezpieczają produkcję krajową przed zagraniczną, przez podnoszenie cen wyrobów zagranicznych o stawkę celną.

Cła fiskalne zapewniają państwu dochody z przywozu towarów.

Środki pozataryfowe zagranicznej polityki ekonomicznej ograniczają bezpośrednio obroty towarowe z zagranicą. Mają charakter dyskryminacyjny. Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wielkości importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku. Kontyngent na poziomie 0 to zakaz importu lub eksportu. Ograniczenia ilościowe mają chronić produkcję krajową, popyt na towary krajowe, bilans handlowy przed deficytem.

Licencje importowe to zezwolenia władz państwowych dla przedsiębiorstw na przywóz określonej ilości towarów. Mają ona chronić bilans handlowy, produkcję krajową przed zagraniczną, rynek wewnętrzny przed destrukcją.

Ograniczenia eksportu dobrowolne wprowadzane są przez kraj zmniejszający wywóz. Dzieje się to na żądanie importera. Eksporter godzi się na to w celu uniknięcia restrykcji importowych. Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu dotyczą towarów wrażliwych i są zawierane między importerem a eksporterem. Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie obrotu dewizowego z zagranicą. Polegają na odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą.

Zakupy rządowe polegają na zakupie towarów krajowych nawet wtedy, gdy są one droższe od importowanych. Mają na celu zwalczanie bezrobocia, restrukturyzację gospodarki, popieranie postępu technicznego itp.

GAT - układ ogólny w sprawie taryf celnych i handlu.

EKONOMICZNE SKUTKI WPROWADZENIA CŁA IMPORTOWEGO

Wprowadzenie cła w kraju w którym nie istnieje produkcja substytucyjna wobec importu.




cło

A'

A

0 D” D'

cena AO odpowiada jej popyt OD'

cena wzrasta do OA', cenie tej odpowiada popyt OD”

Wprowadzenie cła w kraju w którym istnieje produkcja substucyjna wobec importu

Rys z kartki

Kto zyskuje a kto traci na wprowadzeniu cła:

- zyski krajowych producentów

- straty konsumentów wynikające ze wzrostu ceny kupowanych towarów

- dochody budżetowe

- społeczny koszt wynikający z ograniczenia zakupów przez krajowych konsumentów

wzrastają ceny, rośnie inflacja, spada import.

Dumping- oznacza sprzedaż towaru za granicą poniżej ceny wewnętrznej kraju eksportera, finansowane przez przedsiębiorstwo na własny rachunek.

Rodzaje dumpingu:

Sporadyczny - sprzedaż towaru zagranicą po cenie niższej niż na rynku krajowym

Łupieżczy - sprzedaż towaru zagranicą po cenie niższej niż na rynku krajowym w celu wyeliminowania konkurencji zagranicznej i osiągnięcie pozycji monopolistycznej na rynku zagranicznym

Stały - występuje w sytuacji gdy przedsiębiorstwo ma pozycje monopolistyczną na rynku zagranicznym i chce ją w dalszym celu utrzymać

Opłaty wyrównawcze -różnice między niższą ceną towaru importowanego a wyższą, ustaloną przez państwo ceną wewnętrzną towaru produkowanego w kraju.

Opłaty

1. Fiskalne- stosowane wobec towarów nie produkowanych w kraju importera w celu zwiększenia dochodów budżetowych (np. towary luksusowe)

2. Specjalne- np. konsularne, stemplowe, statystyczne, administracyjne

Podatki .

Subsydia eksportowe- świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą. Jest to różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym.

Depozyty importowe -podrażają towary importowane na rynku wewnętrznym kraju je wprowadzającego. Jest to obciążenie importera przez państwo obowiązkiem wpłaty na specjalny nie oprocentowany rachunek kwoty proporcjonalnej do wielkości importu. Po pewnym okresie, (jeśli nie ma przeszkód) zostaje ona zwrócona importerowi.

Podwyższenie podstawy wymiaru cła- przyjęcie za podstawę wymiaru obciążenia celnego ceny wewnętrznej w kraju importującym a nie ceny handlu zagranicznego.

Kontyngenty taryfowe- ich wyrazem jest likwidacja bądź obniżka stawki celnej do pewnego poziomu importu.

ADMINISTRACYJNE ŚRODKI:

Ograniczeni ilościowe- to określenie przez państwo wolumenu importu bądź eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku.

Licencje importowe -zezwolenia wydawane przez państwo przedsiębiorstwu na przywóz określonej ilości konkretnego towaru.

Dobrowolne ograniczenia eksportu -wprowadzane przez kraj zmniejszający swój wywóz (na żądanie importera)

Porozumienia o dobrowolnym ograniczeniu eksportu- dotyczą one na ogół tzw. towarów wrażliwych i są zawierane między eksporterem i importerem na z góry określony czas.

Ograniczenie dewizowe- całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Wyrazem tego jest obowiązek odsprzedaży uprawnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Jednocześnie płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane tylko po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Zakupy rządowe- preferujące towary krajowe nawet, gdy są one droższe od towarów importowanych.

44. Klauzula Największego Uprzywilejowania i Klauzula Narodowa

Klauzule te są to dwie z czterech istniejących zasad WTO (od 1995)

KNU - jest to zobowiązanie do traktowania kraju któremu udzielono tej klauzuli nie gorzej niż innego najbardziej uprzywilejowanego kraju.

Wyjątkiem od KNU są preferencje udzielane w ramach ugrupowań integracyjnych (np.: strefa wolnego handlu, unia celna)

KN - jest to zobowiązanie kraju, który udziela tej klauzuli do traktowania towarów importowych z kraju któremu udzielono klauzuli, nie mniej korzystnie niż towarów pochodzenia krajowego.

46. Mechanizm ekonomiczny środków pozataryfowych ze szczególnym uwzględnieniem mechanizmu spłat wyrównawczych.

Środki pozataryfowe zagranicznej polityki ekonomicznej ograniczają bezpośrednio obroty towarowe za granicą. Pełnią one funkcję ochrony produkcji krajowej. Środki pozataryfowe cechują się większą niż cła swobodą użycia. W większości przypadków nie było dotąd wypracowanych, obowiązujących zasad ich stosowania. Mniejsze niż w przypadku ceł są ograniczenia ich nakładania, ponieważ środki te są regulowane aktami wykonawczymi i nie wymagają skomplikowanych procedur ustawodawczych. Daje to możliwość dość szybkiego wprowadzania ich w życie i skutecznego działania. Środki pozataryfowe działają często selektywnie, tzn. jedynie wobec tych krajów, tzn. jedynie wobec tych krajów, z których import rośnie najszybciej. Do bardziej skutecznych środków należą opłaty wyrównawcze, nie mogą być jednak zastosowane do ograniczenia importu wszystkich towarów. Cechą charakterystyczną tych opłat jest zmienna wysokość. Zmienne opłaty wyrównawcze stanowią różnice pomiędzy zmienną ceną rynku światowego na dany towar i stałą w danym czasie (gwarantowaną przez rząd) ceną rynku wewnętrznego. W celu ochrony produkcji danego wyrobu państwo ustala jego minimalną cenę gwarantowaną na rynku wewnętrznym zapewniającą opłacalność produkcji krajowej i zobowiązuje się po tej cenie skupować ewentualne nadwyżki tego wyrobu, oraz sprzedawać je w przypadku niedoboru na rynku i nadmiernego wzrostu cen rynkowych.

Istotą funkcjonowania takiego systemu jest niedopuszczenie do taniego importu poniżej cen gwarantowanych. Opłaty dostosowują się do zmian cen światowych, dzięki czemu uniemożliwiają import poniżej ustalonych przez władze i gwarantowanych cen minimalnych.

Mechanizm działania zmiennych opłat wyrównawczych:


Cena stała

Opłaty wyrównawcze

Cena światowa

Obniżka ceny światowej towaru wcale nie powoduje poprawy jego konkurencyjności cenowej na rynku odbiorcy, lecz jedynie wzrost zmiennej opłaty, wyrównując w ten sposób poziom ceny zagranicznej do poziomu ceny krajowej, gwarantowanej przez państwo. Opłaty wyrównawcze uniemożliwiają, więc import, dopuszczając go jedynie w okresie niedoboru na własnym rynku importera lub w celu zwiększenia asortymentu danego produktu na rynku. Zmienna opłata obciążeń importera, który wpłaca ją do budżetu państwa lub specjalnego budżetu, z którego finansowane są subsydia w eksporcie rolnym. Subsydia te stają się niezbędne po wprowadzeniu opłat wyrównawczych ze względu na wyższy poziom cen na rynku wewnętrznym niż cen światowych.

47.Ograniczenia ilościowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia ilościowe (kontyngenty) to określenie przez państwo wolumenu importu lub eksportu, który nie może być przekroczony w skali roku (lub w innym okresie). Jeśli kontyngent ilościowy ustalany jest na poziomie zerowym to mamy do czynienia z zakazem importu lub eksportu. Ustalanie kontyngentu na poziomie wyższym od rzeczywistego eksportu lub importu stosuje się dla kontroli obrotów przez państwo.

Ograniczenia ilościowe stosuje się dla ochrony produkcji krajowej, dla skierowania popytu z towarów importowanych na krajowe, dla przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego, dla względów sanitarnych lub względów bezpieczeństwa.

Rzadziej stosuje się ograniczenia w eksporcie. Przyczyną ograniczeń jest potrzeba przeciwdziałania eksportowi towarów deficytowych na rynku krajowym, wzgląd na bezpieczeństwo, konieczność stosowania retorsji wobec kraju postępującego nie fair wobec kraju eksportującego.

Skutkiem ograniczeń ilościowych jest zmniejszenie podaży towarów importowanych na rynku krajowym lub towarów eksportowanych na rynkach zewnętrznych, wzrost cen, gdy popyt na towary podlegające ograniczeniom jest mało elastyczny.

Ograniczenia stosuje się w dwu formach: globalne, ustalone autonomicznie przez rządy i wyrażane w maksymalnych wielkościach importu towarów ze wszystkich krajów ze wszystkich krajów i bilateralne (elastyczne), uzależnione od ustępstw partnera, ulegające zmianie w czasie.

48.Ograniczenia dewizowe jako instrument zagranicznej polityki ekonomicznej; istota i skutki stosowania.

Ograniczenia dewizowe to całkowite lub częściowe zniesienie swobody obrotów dewizowych z zagranicą. Obroty zostają poddane kontroli lub są przejmowane przez państwo, czego wyrazem jest obowiązek odsprzedawania upoważnionym bankom dewiz zarobionych za granicą. Płatności na rzecz zagranicy mogą być dokonywane po uzyskaniu zezwolenia państwa.

Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wszystkich walut obcych, wszystkich tytułów płatności i wszystkich podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest w pełni niewymienialna. Gdy ograniczenia dewizowe dotyczą wybranych walut obcych, wybranych tytułów płatności lub wybranych podmiotów gospodarczych, waluta danego kraju jest tylko częściowo niewymienialna.

49.Subsydia eksportowe i wewnętrzne; ich rodzaje oraz oddziaływanie na gospodarkę wewnętrzną i na handel międzynarodowy.

Subsydia eksportowe są to świadczenia ze strony państwa na rzecz przedsiębiorstw produkujących i sprzedających swoje towary za granicą.

Jest to różnica między wyższą ceną krajową towaru a jego niższą ceną na rynku zagranicznym.

Subsydiami są: premie, ulgi i ułatwienia udzielane przez państwo eksporterom w celu obniżenia kosztów eksportu.

Subsydia są stosowane w celu wyeksportowania nadwyżek towarowych niemożliwych do sprzedania na rynku wewnętrznym, a przez to grożących ograniczeniami w produkcji, wzrostem bezrobocia itp., w celu pełniejszego wykorzystania możliwości produkcyjnych i wzrostu zatrudnienia, w celu przeciwdziałania deficytowi bilansu handlowego (poprzez rozwój eksportu).

Ujemnymi skutkami subsydiów eksportowych są: nasilenie inflacji w kraju eksportującym, ograniczenie zainteresowania producentów i eksporterów obniżką kosztów produkcji, postępem technicznym, podnoszeniem jakości produkcji, zmiana proporcji podziału produktu krajowego brutto między różne grupy społeczne.

Subsydia powodują potanienie na rynku międzynarodowym towaru eksportowanego przez ten kraj. Na subsydiach zyskują przede wszystkim producenci i eksporterzy. W ich efekcie zwiększa się produkcja krajowa i eksport. Na subsydiach tracą konsumenci i państwo.

Subsydia eksportowe dzielą się na bezpośrednie i pośrednie.

Subsydia bezpośrednie polegają na wypłacaniu eksporterom określonych premii zależnie od wielkości zrealizowanego eksportu. Cechą subsydiów bezpośrednich jest ich łatwa wykrywalność przez partnerów zagranicznych, w konsekwencji, czego państwa importujące mogą je bez trudu zneutralizować za pomocą ceł wyrównawczych, opłat wyrównawczych lub innych narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej. Subsydia pośrednie stworzono by utrudnić ich wykrycie i uchronić eksporterów przed neutralizującymi działaniami ze strony importerów.

50. Pośrednie środki oddziaływania państwa na handel zagraniczny.

Są to narzędzia którymi państwo może wpływać na wszystkie podmioty bez względu na to czy prowadzą wymianę zagranicą, takiej wymiany nie prowadzą. Są to narzędzia wewnętrznej polityki gospodarczej. Zalicza się tu m.in.:

zmiany stóp %,

zmiany kursu walutowego - Państwo może wpływać na wzrost wymiany zagranicznej, bądź na jej ograniczenie za pomocą poziomu kursu walutowego. W systemie kursów stałych, Państwo może dokonać dewaluacji waluty krajowej, pobudzając export i ograniczając import, lub też może dokonać rewaluacji waluty krajowej i w ten sposób ograniczy export i zwiększy import.

W systemie kursów płynnych BC może wpływać na poziom kursu walutowego lub też może wpływać w ograniczonym stopniu na poziom tego kursu. W ograniczonym stopniu w systemie kursów płynnych. Może w ograniczonym stopniu oddziaływać za pomocą zmian kursu walutowego na osiągnięcie celów zagranicznej polityki ekonomicznej

Wydatki budżetowe - państwo zwiększając wydatki budżetowe powoduje tym samym wzrost popytu co prowadzi do wzrostu importu. Zwiększenie wydatków budżetowych wpływa na ograniczenie popytu w kraju i na spadek importu.

Podatki - zwiększając stopę podatków w kraju wpływa na spadek dochodów rozporządzalnych ogranicza popyt i tym samym import. Obniżając poziom stopy podatkowej powoduje to wzrost dochodów rozporządzalnych i tym samym wzrost popytu i importu.

Podaż pieniądza - BC zwiększając podaż pieniądza w kraju wpływa na spadek stopy % na rynku co prowadzi do wzrostu aktywności gospodarczej , tym samym do wzrostu importu. BC zwiększając podaż pieniądza w kraju wpływa na wzrost stóp % na rynku tym samym na zmniejszenie aktywności gospodarczej oraz na zmniejszenie importu.

Ceny - państwo może ustalić w kraju ceny minimalne, które ustalane są w interesie producentów lub też ceny max w interesie konsumentów. Państwo może również wpływać na ceny na rynku krajowym, na ceny surowców, artykułów rolnych poprzez tzw.: zakupy interwencyjne lub sprzedaż interwencyjną. Państwo ustala ceny na rynku krajowym oddziaływuje również na wielkość importu i exportu.

52. Istota i mechanizmy deprecjacji oraz dewaluacji waluty narodowej.

Dewaluacja - jest to jednorazowa obniżka wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych. Inaczej jest to jednorazowy wzrost ceny waluty zagranicznej wyrażonej w walucie krajowej.

Przyczyny dewaluacji:

• w celu poprawy salda bilansu obrotów bieżących

• w celu powiększenia krajowych rezerw dewizowych

• w celu pobudzenia aktywności gospodarczej w danym kraju

Jeżeli kraj dokonuje dewaluacji, to ceny krajowe wyrażone w walucie zagranicznej ulegają spadkowi, oraz ceny towarów zagranicznych wyrażone w walucie krajowej ulegają wzrostowi, co prowadzi do poprawy salda bilansu obrotów bieżących. Dewaluacja powoduje pogorszenie terms of trade danego kraju. Aby dewaluacja spowodowała poprawę bilansu handlowego export musi wzrosnąć i import musi spaść w tym samym stopniu aby zrekompensować z nadwyżką ujemne skutki dewaluacji powodujące pogarszające się terms of trade danego kraju. Dewaluacja powoduje poprawę bilansu gdy spełniony jest warunek Marshalla - Lernera.

Warunek ten mówi iż dewaluacja powoduje poprawę bilansu handlowego jeżeli suma elastyczność cenowych popytu krajowego na import i popyt zagraniczny jest większa od 1.

Suma elastyczności równa 1 - to dewaluacja nie spowoduje zmian

Suma elastyczności mniejsza od 1 - to spowoduje pogorszenie się salda.

Bezpośrednio po dewaluacji następuje pogorszenie się bilansu handlowego.

KRZYWA „J”




Saldo bilansu

Przed dewaluacją

Czas

Skutki dewaluacji:

• poprawa salda bilansu handlowego (pod warunkiem spełnienia ML)

• wzrost inflacji

• wzrost rezerw dewizowych

• zmniejszenie skłonności do oszczędności w walucie krajowej

Te same skutki powoduje deprecjacja - jest to obniżka wartości waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej rozłożona w czasie. Ma miejsce w systemie kursów płynnych.

53. Istota i mechanizm aprecjacji oraz rewaluacji waluty narodowej.

Rewaluacja - jednorazowe podwyższenie wartości waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej.

Przyczyny rewaluacji;

• zmniejszenie nadwyżki w bilansie handlowym

• ograniczenie inflacji

• chęć zmniejszenia rezerw dewizowych BC

• zmniejszenie aktywności gospodarczej kraju

Rewaluacja spowoduje rzeczywiste pogorszenie bilansu handlowego jeżeli będzie spełniony warunek ML

Jeżeli suma elastyczności = 1 - rewaluacja nie powoduje zmian

Jeżeli suma elastyczności < 1 - rewaluacja poprawia saldo bilansu handlowego

Skutki rewaluacji:

• pogorszenie salda bilansu handlowego

• spadek inflacji w kraju

• spadek rezerw dewizowych

• spadek koniunktury w danym kraju

• skłonność do oszczędzania w walucie krajowej

54. Wady i zalety polityki kursu sztywnego, płynnego oraz zróżnicowanego.

Wady systemu kursów stałych:

• BC musi dokonywać częstych interwencji na rynku walutowym w celu utrzymania kursu na określonym poziomie

• Konieczność dokonywania transakcji wyrównawczych w bilansie płatniczym

• Brak skuteczności polityki pieniężnej BC

Zalety:

• wysoka skuteczność polityki fiskalnej w kraju który posiada system kursów stałych

• niższy poziom ryzyka kursowego na jakie narażeni sa uczestnicy rynku

System kursów płynnych.

Wady:

• duża zmienność kursu walut powoduje wzrost ryzyka

• mogą występować kryzysy finansowe

Zalety:

• wysoka skuteczność polityki pieniężnej i fiskalnej

• brak konieczności dokonywania transakcji w bilansie płatniczym

System kursów zróżnicowanych.

Wady:

• niepewność przedsiębiorstw krajowych i zagranicznych odnośnie kursu walutowego, który będzie zastosowany przy rozliczeniu transakcji zagranicznych

55. Cele i podstawowe zasady funkcjonowania GATT i WTO.

Celem GATT miała być liberalizacja handlu towarami między krajami należącymi do tego układu.

Kierował się 4 zasadami. Zasady te zostały przyjęte przez WTO, gdyż od 1995r WTO powstało zamiast GAT. Polska jest również członkiem WTO.

Celem WTO jest liberalizacja powiązań gospodarczych w skali całego świata.

Zasady:

1. zasada równości korzyści i niedyskryminacji - przejawia się ona w stosowaniu przez kraje należące do WTO Klauzuli (KNU)

2. zasada preferencji zwrotnych - polega na tym, że żaden kraj należący do WTO nie jest zobowiązany do redukcji stawek celnych, czy też do udzielenia innych koncesji jeśli inny kraj nie uczyni tego samego w stosunku do kraju który chce udzielić takich preferencji.

Wyjątki od tej zasady:

• preferencje celne udzielane przez kraje wysoko rozwinięte, krajom słabo rozwiniętym w zakresie powszechnych preferencji celnych.

3. zasada możliwości interwencji w handlu (wyjątki od zasady wolnego handlu)

polega na tym iż kraj który należy do WTO może zastosować w pewnych sytuacjach cła, lub ewentualnie ograniczenia ilościowe

sytuacje:

• w przypadku ochrony bilansu płatniczego własnego kraju

• w przypadku ochrony młodego przemysłu krajowego przed konkurencją zagraniczną

• w przypadku ochrony zdrowia i życia ludności

• w przypadku zagrożenia danego kraju.

4. Zasada Klauzula Narodowa.

GATT: nie miał osobowości prawnej, układ nie organizacja, skupiał się na liberalizacji powiązań handlowych między krajami. Celem była eliminacja lub redukcja ceł istniejących w wymianie międzynarodowej.

WTO: ma osobowość prawną, decyzje w ramach WTO podejmowane są jednogłośnie, celem WTO jest nie tylko liberalizacja powiązań handlowych, lecz zainteresowanie WTO skupia się również na liberalizacji wymiany usług, oraz czynników produkcji. Również celem jest wyeliminowanie istniejących jeszcze ceł oraz para taryfowych i pozataryfowych ograniczeń w handlu.

56. Międzynarodowy Fundusz Walutowy

Najważniejsza instytucja świata. Powstał na konferencji w Bretton Woods w 1944 roku. Kraje postsocjalistyczne biorące udział: Polska, Czechosłowacja, Węgry, Jugosławia, ZSRR (nie przystąpił do funduszu). Obecnie 182 kraje zawierają się w Funduszu.

Szwajcaria - współpracowała i dopiero w 92 roku przystąpiła do Funduszu.

Polska należała do instytucji do 50 roku, potem wystąpiła i ponownie w 86 roku ratyfikowała umowę.

Główne funkcje:

1. Strażnik międzynarodowego systemu walutowego.

• czuwa nad prawidłowym funkcjonowaniem.

• Druga poprawka w 78 roku wprowadziła reguły kursowe (exchange arrangements) - kraje mają dowolność w wyznaczaniu reguły kursowej. Kraje mogą również wybrać reguły, które odnoszą się do koszyka walut SDR - Special Draving Rights (składa się z USD, DM, Jen, Funta).

• koszyk 12 walut -ECU (pomimo, że zrzesza on 15 krajów)

• można przyłączyć się do zbiorowego kursu walutowego ,np. europejski system walutowy. W ramach porozumienia kursy w stosunku do siebie są stałe, a na zewnątrz są zmienne.

2. Funkcja kredytowa - instytucja gromadzi środki finansowe, które czasowo udostępnia swoim członkom w postaci kredytu.

3. Funkcja emisyjna - może emitować specjalne prawa ciągnienia. MFW wyposażony jest w środki finansowe:

1. środki własne - kwoty krajów członkowskich, środki wypracowane w toku działalności (SDR)

2. środki pożyczone - wszystko co MFW sam pożycza od krajów członkowskich.

Kwoty - główne źródło zasilające MFW.

Wkłady do MFW składają się z dwóch części:

• 25% wkładu każdy kraj wpłaca w postaci dolara lub złota

• 75% wkłady dokonane w walucie krajowej

Funkcje:

1. W zależności od wysokości kwoty udzielana jest pomoc, która jest proporcjonalna - im kraj ma wyższą kwotę w funduszu, to może uzyskać wyższy kredyt.

2. Przydział SDR odbywa się proporcjonalnie do kwot posiadanych w funduszu. Jest tutaj sprzeczność, bo np. kraje mało rozwinięte, mające małe kwoty otrzymują niski kredyt, pomimo że potrzebują dużo więcej pieniędzy.

Kwoty określone są formułą matematyczną, gdzie zawarte są:

• dochód narodowy

• złoto

• koszty, itp.

Podlegają one rewizjom co 5 lat.

3. Od kwoty uzależniona jest ilość głosów, jakimi dysponuje poszczególny kraj. Każdy kraj posiada 250 głosów podstawowych, otrzymuje 1 głos dodatkowy za 100.000 SDR, otrzymuje 1 głos uzupełniający za 400.000 SDR.

Początkowo 1 SDR = 1 USD , 0,88867 g. czystego złota.

Transza rezerwowa - to, co kraje wpłacają do funduszu w postaci walut wymienialnych (pomoc nieuwarunkowana ).

Transza - rata kredytowa.

59. Istota i założenia Nowego Ładu Ekonomicznego.

Program Nowego Ładu Ekonomicznego

Poddany głosowaniu w czasie VI specjalnej sesji ONZ w 1974 r, wywołał zdecydowany sprzeciw krajów rozwiniętych, jednak został przegłosowany, ponieważ każde państwo ma 1 głos, a liczba krajów rozwijających się jest większa niż rozwiniętych.

• żądania natury ustrojowej - pełnej kontroli nad posiadanymi bogactwami naturalnymi oraz zakładami przetwarzającymi surowce na terytorium kraju

• kontroli działalności korporacji transnarodowych w tych krajach

• prawa do nacjonalizacji majątku zagranicznego (było to nie do zaakceptowania, ponieważ kraje kapitalistyczne odczuły to jako próbę umocnienia systemu komunistycznego na świecie)

• pomocy finansowej niezbędnej do przeprowadzenia nacjonalizacji, ze strony państw rozwiniętych

• bezpośredniej, bezzwrotnej pomocy finansowej (transferu części dochodu narodowego, na początku min 0,7 % PKB, od 80 r. min 1 % PKB) do samodzielnego zagospodarowania, bez możliwości kontroli zewnętrznej

• poprawy warunków dostępu do rynków krajów rozwiniętych, wyeliminowania ceł i przeszkód pozataryfowych.

• poprawy relacji cenowych w handlu międzynarodowym, tzw. indeksacji cen. Ceny artykułów wysoko przetworzonych rosły szybciej niż ceny surowców. Żądano, aby ceny żywności i surowców zwiększały się w tym samym tempie co ceny artykułów przemysłowych

• stabilizacji wpływów eksportowych poprzez uruchomienie tzw. zapasów buforowych

• zwiększenia pomocy eksperckiej, technologicznej, szczególnie w rozwoju przemysłu i rolnictwa,

• MFW miał zwiększyć pomoc kredytową (Bank Światowy też),

• zażądano od MFW i BŚ zwiększenia wpływów krajów III świata na podejmowanie decyzji,

Żądania te wywołały ostry sprzeciw, nie osiągnięto wtedy większości żądań, osiągnięto m.in.: stworzono zapasy buforowe w celu stabilizacji cen artykułów rolno spożywczych.

60. Międzygałęziowa i wewnątrzgałęziowa komplementarność struktur gospodarczych a międzynarodowa integracja gospodarcza.

Międzynarodowa komplementarność struktur gospodarczych:

- wzajemne dopasowanie struktur w obrębie dwóch lub większej liczby krajów.

Międzynarodowy podział pracy jest skutkiem oraz przyczyną międzynarodowej komplementarności struktur pracy.

Dwa typy komplementarności:

3. Typ międzygałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji oraz wymianie wyrobów gotowych,

4. Typ wewnątrz gałęziowy - kraje specjalizują się w produkcji i wymianie części zespołów, oraz podzespołów wyrobów gotowych

4 metody zwiększenia międzynarodowej komplementarności struktury gospodarczej:

5. Międzynarodowa specjalizacja produkcji

Kraje organizują asortyment produkowanych wyrobów w celu zwiększenia liczby produkowanych wyrobów oraz w celu efektywności działalności

6. Międzynarodowa kooperacja produkcji

Ustalona z partnerami międzynarodowej produkcji

7. Produkcja na wielką skale

Związana jest z faktem, iż niektóre procesy produkcyjne wymagają odpowiedniej ilości wyrobów w celu osiągnięcia optimum, pod względem technicznym oraz ekonomicznym

8. Produkcja wielkoseryjna

Przedsiębiorstwo zwiększa swoje produkcje wyrobów w celu nałożenia kosztów stałych na większą liczbę produkowanych wyrobów, co powoduje spadek jednostkowych kosztów produkcji

Międzynarodowa integracja gospodarcza - jest to proces scalania struktur gospodarczych, w efekcie którego powstaje nowy podmiot wyraźnie wyodrębniający się z gospodarki światowej.

Założenia:

• bliskość położenia krajów integrujących się

• istnienie międzygałęziowej komplementarności struktur gospodarczych

Międzynarodowa komplementarność gospodarcza jest warunkiem koniecznym dla integracji, lecz niewystarczającym. Integrujące się kraje muszą posiadać lub mieć możliwości zrealizowania w przyszłości wewnątrzgałęziowej komplementarności struktur gospodarczych, gdyż ten rodzaj komplementarności wiąże kraje między sobą i powoduje że stają się one jednym ogniwem procesu produkcyjnego.

62.Rola efektu kreacji i przesunięcia handlu w procesach integracyjnych

Efekt kreacji i przesunięcia handlu mogą się pojawiać w 3 przypadkach:

• preferencje celne tzn. kraje stosują wobec siebie cła niższe od min. i całkowicie znoszą cła w handlu między sobą

• sfery wolnego handlu- oznacza likwidację ceł i ograniczeń ilościowych w handlu wzajemnym określonej grupy krajów. Unia celna ma miejsce gdy kraje tworzące sferę wprowadzają ujednolicone cła zewnętrzne.

Efekt kreacji handlu wyraża się we wzroście wolumenu wzajemnych obrotów handlu krajów udzielających sobie preferencji celnych tworzących strefę wolnego handlu lub unię celną. Towary, które nie mogły być importowane, bo ceny importowane po doliczeniu cła były wyższe od krajowych stają się przedmiotem handlu. Efekt ten zależy od elastyczności cenowej popytu na towary importowe elastyczność cen podaży w kraju eksportera. Im ta elastyczność jest większa tym efekt kreacji jest większy. Efekt przesunięcia handlu-wyraża się w zwiększeniu udziału w handlu wzajemnym krajów udzielających preferencji celnych, sferę dziedzinie handlu, unię celną. W wyniku przesunięcia się źródeł zakupu określonych towarów z krajów o niższych kosztach produkcji, ale pozostających poza obiegiem udzielonych preferencji. Wewnątrz obszarów integracyjnych stawki celne są zniesione a na zewnątrz są nadal stosowane. Efekt przesunięcia handlu zależy od cen elastyczności popytu i cen elastyczności podaży towaru. Przy małej elastyczności popytu efekt przesunięcia będzie mniejszy. O skali efektu przesunięcia decyduje też zjawisko incydencji celnej. Eksporter może obniżyć cenę eksportową o pełną wysokość stawki celnej wtedy warunki konkurencji nie ulegną zmianom. Na efekt kreacji handlu wpływają elastyczności cenowe, struktura obrotów, możliwości ekspansji handlowej i poza handlowej. Działanie efektu kreacji powoduje poprawę elastyczności gospodarowania i wzrostu dobrobytu krajów integrujących się.

PRZYKŁADY UGRUPOWAŃ INTEGRACYJNYCH:

• Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG) '49 - pod hegemonią ZSRR

• Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG) '58 na mocy Traktatu Rzymskiego (pewna odpowiedź na RWPG, EWG powstało z Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali '52 oraz Europejskiej Wspólnoty energii Atomowej '58) od 8 do 12, następnie 15 państw

Następnie w 60' ruchy wyzwoleńcze i postkolonialne doprowadziły do zintensyfikowanej integracji:

• Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Łacińskiej (LAFTA) '60

• Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) '60 - 7 krajów: Austria, Dania, Szwecja, Portugalia, Wielka Brytania, Norwegia i Szwajcaria (dwa ostatnie nie należą do UE)

• Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (Pakt ASEAN) '67

• Wspólnota Karaibska (CARICOM) '73

• Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) '75

• Spartaca (Azja SE) '80

• Rozpad bloku krajów komunistycznych i RWPG '90

• Stowarzyszenie Wolnego Handlu Europy Środkowej (CEFTA) '92 - Polska, Węgry, Czechy i Słowacja, w '95 dochodzi Słowenia, potem Rumunia '97 i Bułgaria '99; starają się Białoruś i Ukraina

• EFTA i UE tworzą Europejski Obszar Ekonomiczny '94 - bez wspólnej polityki - porozumienie (w którym faktyczny udział ma też m.in. Polska)

• Stowarzyszenie Wolnego Handlu Ameryki Północnej (NAFTA) '94 - USA, Kanada, Meksyk (wcześniej tylko dwustronna unia celna USA-Kanada, bo USA były zbyt silne i nie chciały się łączyć)

• Mercosur (unia walutowa) '95

• APEC - wspólny rynek krajów Azji i Pacyfiku (np. Japonia, Australia, Indonezja, ale też od '97 USA - próba ekspansji na Azję)

1

9

a)Innowator

b)imitator

---