Temperament, jego cechy i typy.

Temperament - układ cech psych. stanowiących jedną z podstaw charakteru; wrodzone właściwości elementarne uczuć, woli i czynności ruchowych; jakość reakcji uczuciowych, szybkość, siła i czas trwania reakcji na podniety; wysoki stopień pobudliwości fizycznej i seksualnej

- pot. usposobienie żywe, natura pełna werwy, żywotności, energii, inicjatywy; charakter jednostki

[ „Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych” - Władysław Kopaliński ]

- jedyna cecha osobowości, która jest wrodzona [ Słownik internetowy]

- ogół biologicznych i psychicznych czynników współtworzących osobowość, określających formalne cechy zachowania, takie jak siła, dynamika reagowania. Temperament przejawia się we wszystkich czynnościach człowieka niezależnie od ich rodzaju, treści i ukierunkowania. Temperament jest podłożem biotypologiczny.

- podstawowe, względnie stałe czasowo cechy osobowości, które manifestują się w formalnej charakterystyce zachowania. Cechy te występują już we wczesnym dzieciństwie i są wspólne dla człowieka i zwierząt

- zespół dziedziczonych cech osobowości, zdeterminowanych genetycznie i ujawniających się już w pierwszym roku życia człowieka. Tak rozumiany temperament stanowi podstawę kształtowania się i rozwoju osobowości. (Buss i Plomin)‏

Historia

Hipokrates spekulował, że ciało zawiera cztery podstawowe płyny, inaczej humory, a każdy z nich skojarzony jest ze szczególnym temperamentem. Osobowość jednostki zależy od dominacji jednego z humorów w jej ciele.

Hipokrates skojarzył humory z temperamentami osobowości według następującego schematu:

• Krew - temperament sangwiniczny: wesoły i aktywny

• Flegma - temperament flegmatyczny: apatyczny i ospały

• Czarna żółć - temperament melancholiczny: smutny i zadumany

• Żółć - temperament choleryczny: łatwo wpadający w złość, pobudliwy

Galen- wykorzystał on hipokratesowską koncepcję czterech soków i stworzył na jej podstawie pierwszą typologię temperamentu. Wyróżnił i opisał 9 temperamentów:
- Pierwsze cztery nazwane prostymi pierwotnymi to:
- ciepło, zimno, wilgoć i suchość
- Cztery dalsze nazwane wtórnymi lub pochodnymi, u podstaw
których leży kombinacja par poszczególnych jakości to:
- ciepło-sucho

- ciepło-wilgotno
- zimno-sucho
- zimno-wilgotno
- Temperament dziewiąty to tzw. temperament idealny (optymalny)‏

Cztery pierwotne typy temperamentu, Galen nazwał w zależności od przewagi któregoś z soków w organizmie. Są to: sangwinik (łac. sanguis- krew),

choleryk (gr. chole- żółć),

melancholik (gr. melas- czarna, chole- żółć)

flegmatyk (gr. phlegma, śluz).

Immanuel Kant przedstawił swoją koncepcję temperamentu w wydanej w roku 1798 Antropologii. Zdaniem autora na biologiczne podstawy temperamentu składają się konstytucja cielesna oraz zestaw zaproponowanych przez Galena humorów. Na temperament jako zjawisko psychologiczne składa się szereg cech psychicznych uwarunkowanych składem krwi.
O tym, do jakiego typu temperamentu zalicza się dana jednostka, decydują dwie właściwości krwi:
1. łatwość bądź trudność jej krzepnięcia
2. temperatura (krew chłodna lub ciepła)
Korzystając z nazw zaproponowanych przez Galena, Kant wyróżnił cztery typy temperamentu.

Za podstawę podziału przyjął dwa kryteria:
1. energia życiowa, która waha się w granicach pobudliwy- ospały
2. dominująca charakterystyka zachowania (emocje versus działanie)
W dwóch temperamentach- sangwinicznym i melancholicznym- dominują uczucia.
Sangwinika charakteryzują uczucia silne, szybkie, ale płytkie.
Melancholika charakteryzują uczucia powolne, długotrwałe i głębokie.
Dwa pozostałe temperamenty zostały wyróżnione za względu na właściwości działania.
Choleryk działa szybko i gwałtownie
Flegmatyk działa powoli i bezwładnie, przy jednoczesnym braku reakcji uczuciowych.
Kant podkreśla, że istnieją tylko cztery proste temperamenty, odpowiednio do czterech figur sylogistycznych. Nie ma więc temperamentów złożonych (np. sangwiniczno-cholerycznego)‏

Jakościowa analiza funkcjonalnej roli temperamentu, poparta analizą czynnikową, skłoniła autorów do wyodrębnienia trzech następujących konstelacji temperamentalnych:

- Temperament łatwy (około 40% próby objętej programem NYLS) charakteryzuje się wysokimi wynikami w następujących kategoriach: regularność, zbliżanie się, łatwość przystosowania, siła reakcji niewielka lub umiarkowana, przewaga pozytywnych nastrojów.
- Temperament trudny (około 10% próby) charakteryzuje się odwrotną konstelacją temperamentalną: jest nieregularny, wycofuje się, trudno się przystosowuje, reaguje intensywnie, z przewagą negatywnych nastrojów
- Temperament wolno rozgrzewający się (około 15%) reaguje negatywnie na nowe bodźce, przystosowuje się powoli, wykazuje przewagę nastrojów negatywnych nad pozytywnymi, ale za to reaguje z niewielką siłą i zajmuje pozycję pośrednią.

Biologiczna teoria temperamentu

Osobowość to trwała organizacja : sfery poznawczej (inteligencja), woluntarnej (charakter), afektywnej (temperament) i somatycznej (konstytucja ciała).

Temperament to sposób wyrażania emocji, jest częścią składową charakteru, czyli systemu świadomych dążeń w zachowaniu.
Struktura osobowości składa się z trzech niezależnych czynników:

Psychotyczności

Ekstawersji

Neurotyczności.

Towarzyski sangwinik - ekstrawertyk, rozmowny, optymista.

Świat wewnętrzny: Dar przyciągania do siebie ludzi Gadatliwy, narrator, dusza towarzystwa Ma poczucie humoru, wesoły i spontaniczny Pamięć do kolorów Umacnia kontakt ze słuchaczami przez dotyk Emocjonalny i wylewny, entuzjastyczny i ekspresywny Ciekawy Urodzony aktor Prostoduszny Żyje dniem dzisiejszym Zmienność usposobienia Szczerość serca Ciągle jak dziecko

W pracy: Pracuje ochotniczo Inicjuje nowe formy aktywności Sprawia bardzo dobre wrażenie Twórczy i barwny Tryska energią i entuzjazmem Rozpoczyna w efektowny sposób Pobudza innych do współpracy Oczarowuje współpracowników

Perfekcyjny melancholik- introwertyk, myśliciel, pesymista

Świat wewnętrzny: Głęboki i skłonny do rozmyślań Analityczny Poważny i zdeterminowany Ma zadatki na geniusza Utalentowany i twórczy Muzykalny, przejawia zdolności artystyczne Filozofujący i poetyczny Wyczulony na piękno Wrażliwy na potrzeby innych Skłonny do poświęceń Sumienny Idealista

W pracy: Podporządkowuje się regulaminom Perfekcjonista o wysokich wymaganiach Docenia wagę szczegółów Wytrwały i dokładny Uporządkowany i zorganizowany Schludny i czysty Oszczędny Łatwo dostrzega problem Znajduje twórcze rozwiązanie Musi dokończyć, co zaczął Lubi wykresy , schematy, wykazy i liczby

Energetyczny choleryk- ekstrawertyk, człowiek czynu, optymista

Świat wewnętrzny: Urodzony przywódca Dynamiczny i aktywny Nieodparta potrzeba zmian Musi korygować błędy Silna wola i zdecydowanie Nie ulega wzruszeniom Trudno go zniechęcić Niezależny i samowystarczalny Wzbudza zaufanie Wszystkim pokieruje

W pracy: Ukierunkowany na cel Ogarnia całokształt Dobry organizator Dostrzega praktyczne rozwiązania Szybki w działaniu Rozdziela pracę Kładzie nacisk na wydajność Realizuje cele Dodaje innym bodźca Opozycja pobudza go do działania

Spokojny flegmatyk - introwertyk, obserwator, pesymista

Świat wewnętrzny: Powściągliwy Niewymagający i beztroski Spokojny, chłodny, opanowany Cierpliwy, zrównoważony Cichy, a przy tym dowcipny Życzliwy i uprzejmy Emocje skrywa głęboko Pogodzony z życiem Uniwersalny

W pracy: Kompetentny i solidny Spokojny i zgodny Ma zdolności administracyjne Pośredniczy w rozwiązywaniu problemów Unika konfliktów Dobrze znosi naciski Znajduje proste wyjście

---