Demografia jest nauką o rozwoju, strukturze biologicznej i społecznej ludzkiej populacji.

Istnieje ścisła współzależność między zjawiskami zdrowotnymi a zjawiskami demograficznymi.

Informacje demograficzne pozwalają na właściwą ocenę przyczyn wpływających na stan zdrowia ludności.

Do takich przyczyn można zaliczyć:

• przedziały wiekowe w populacji i ich liczebność,

• charakter produkcji na danym terenie

• miejsce i komfort zamieszkania,

• wysokość zarobków (bezrobocie)

• migracje wewnętrzne i emigracje (ewentualnie imigracje),

• przyrost naturalny czyli liczbę urodzeń i zgonów

• umieralność niemowląt,

• inne zjawiska opisujące populację.

Działy demografii

1. Statystyka ludności (statystykę demograficzną)

• statystyka stanu ludności - zbiera dane o liczebności oraz strukturze populacji pod względem płci, wieku, grup zawodowych, grup społecznych, stanu cywilnego i miejsca zamieszkania;

• statystykę ruchu ludności - zbiera dane dotyczące ruchu naturalnego i migracyjnego ludności.

Ruch naturalny - są to procesy reprodukcyjne, a więc rozrodczość i umieralność.

Ruchy migracyjne

• migracja wewnątrz kraju (stałą i okresową),

• emigracja

• imigracja

W statystyce ludności stosuje się odpowiednie metody statystyczne służące do gromadzenia i szybkiej analizy danych.

Opracowane wskaźniki i współczynniki natężenia zjawisk, ich struktury i dynamiki pozwalają na określenie tendencji i kierunków zmian w rozwoju populacji ludności.

2.Teoria rozwoju ludności

Określa mechanizmy rozwoju ludności (zależność przyczynowo-skutkową).

Np. Nauki medyczne mogą mieć wpływ na rozrodczość, średnią przeciętną długość życia, oświatę zdrowotną. np. w zakresie niektórych zawodów (z czynnikami narażenia).

Opracowania tego działu mają duże znaczenie dla perspektywicznego planowania profilaktyki i organizacji służby zdrowia.

3. Polityka demograficzna

Dział, w którym na podstawie danych demograficznych, poziomu ekonomicznej i społecznej sytuacji państwa oraz poglądów społeczeństwa, określa się normy regulujące rozwój ludności, np. popieranie modelu rodziny „dwa plus trzy".

Opracowania w tym zakresie mają duże znaczenie dla polityki zdrowotnej.

ŹRÓDŁA INFORMACJI O LUDNOŚCI

Spisy ludności

Źródłem informacji o ludności są:

• powszechne spisy ludności

• bieżąca ewidencja podstawowych faktów demograficznych powodujących zmiany w stanie i strukturze ludności.

• Źródłem uzupełniającym są badania specjalne.

POWSZECHNE SPISY LUDNOŚCI

Ze względu na zakres danych, największe znaczenie dla badań demograficznych mają pełne spisy ludności.

Celem spisu jest uzyskanie w pełni wiarygodnych i szczegółowych danych dotyczących struktury demograficznej i społeczno-zawodowej ludności mieszkającej na danym terytorium.

Dane spisowe są zbierane według stanu istniejącego w pewnym, ściśle określonym momencie, zwanym momentem krytycznym, chociaż akcja zbierania danych trwa zwykle około tygodnia.

Moment krytyczny spisu ustala się zwykle w okresie możliwie malej ruchliwości przestrzennej ludności, co ułatwia przeprowadzenie spisu i zwiększa wiarygodność otrzymanych danych.

Zaleca się również, aby taki spis odbywał się w końcu roku.

Spisy ludności mają bardzo długą tradycję.

W Polsce pierwszy sumaryczny spis ludności sporządzono w 1789 roku, natomiast pierwszy spis imienny w 1790 roku (na polecenie Sejmu Czteroletniego).

W okresie międzywojennym były w Polsce dwa spisy powszechne, w latach 1921 i 1931.

Zgodnie z zaleceniami ONZ, spisy powszechne powinny odbywać się co 10 lat w latach zakończonych na zero lub im bliskich.

Umożliwia to porównywanie danych pochodzących z różnych krajów oraz dokonywanie ogólnoświatowych szacunków ludności.

ONZ przed każdą zbliżającą się rundą spisów ludności na świecie publikuje ogólne zalecenia w celu ujednolicenia zakresu badań w poszczególnych krajach.

Ostatni spis powszechny w Polsce miał miejsce w 2002 r.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE SPISU:

• POWSZECHNOŚĆ - spis obejmuje całą ludność określonego terytorium.

• IMIENNOŚĆ - poszczególne osoby spisywane są z podaniem imienia i nazwiska, co umożliwia uniknięcie powtórzeń lub ewentualnych pominięć.

• BEZPOŚREDNIOŚĆ - dane wpisuje się do formularza na podstawie bezpośredniego wywiadu z osobą spisywaną lub członkiem rodziny.

• GWARANCJA TAJEMNICY STATYSTYCZNEJ - oznacza, że uzyskane informacje będą zu­żytkowane wyłącznie do opracowań staty­stycznych i nie mogą być udostępniane w pierwotnej postaci władzom, instytucjom lub osobom prywatnym.

Najważniejsze cechy demograficzne ludności

• płeć

• data urodzenia,

• wiek lub rok urodzenia;

• miejsce urodzenia;

• stan cywilny;

• podstawowe źródło dochodu gospodarstwa domowego;

• miejsce zamieszkania oraz poprzednie miejsce zamieszkania; obywatelstwo; narodowość;

• wykształcenie - poziom i kierunek;

• sieroctwo; inwalidztwo;

• dzietność kobiet:

• przyczyna migracji; zamierzenie co do przyszłych migracji

• charakterystyka dojazdów do pracy i szkół.

Cechy takie jak płeć, wiek i stan cywilny stanowią tzw. minimum demograficzne i muszą być uwzględnione we wszystkich spisach ludności.

Druga odstawowa grupa pytań spisowych obejmuje cechy społeczno-zawodowe ludności:

• źródło utrzymania; stosunek do pracy, poziom wykształcenia,

• zawód wykonywany, zawód wyuczony;

• praca główna; praca uboczna;

• grupa społeczna.

Spisy dostarczają danych o stanie, rozmieszczeniu oraz strukturze demograficznej i społeczno-zawodowej ludności

Ewidencja bieżąca

Rejestruje podstawowe fakty demograficzne powodujące zmiany w stanie i strukturze ludności pod wpływem ruchu naturalnego (urodzenia, zgony, małżeństwa, rozwody) oraz migracyjnego (zmiana miejsca zamieszkania) ludności.

Ewidencja bieżąca dotycząca urodzeń, zgonów, małżeństw oraz migracji jest prowadzona w sposób ciągły przez urzędy stanu cywilnego oraz biura meldunkowe.

( przepisy prawne i administracyjne, nakładających od 1946 roku obowiązek zgłaszania wyżej wymienionych faktów odpowiednim organom).

Dane ewidencyjne dostarczają niezbędnych informacji o ludności w okresach międzyspisowych.

Od 1963 roku wprowadzono indywidualne karty statystyczne zgonu, a od 1974 roku indywidualne karty dotyczące małżeństw. urodzeń i rozwodów.

Od 1990 roku we wszystkich drukach statystycznych dodano informację o wykształceniu.

Urzędy stanu cywilnego, jak również MSW oraz Ministerstwo Sprawiedliwości, prowadzą okresową sprawozdawczość (miesięczną, kwartalną i roczną) opartą na danych z ewidencji bieżącej.

Jest to tzw. sprawozdawczość centralna dotycząca małżeństw, urodzeń i zgonów oraz przyjazdów i wyjazdów za granicę.

Rządowe Centrum Informatyczne.

Zbiera dane o urodzeniach, umieralności, migracjach wewnętrznych i zagranicznych.

Informacje te są przekazywane do Centrum Informatyki Statystycznej GUS, które opracowuje tablice wynikowe oraz bieżące szacunki stanu i struktury ludności.

CECHY STRUKTURY LUDNOŚCI ISTOTNE W MEDYCYNIE

Liczebność populacji

Dane o liczbie jednostek i o strukturze populacji są niezbędne dla prawidłowego zarządzania, i organizowania kadr profilaktyczno-leczniczych oraz sanitarnych i przeciwepidemicznych.

Liczebność populacji w kraju jest określana z dużą dokładnością w czasie spisów powszechnych,

Np. W 1999 r. liczba ludności wynosiła 38 milionów 635 tyś.. z czego kobiety stanowiły 51,4%. W miastach mieszkało 61.9% ludności.

W latach 1945-1998 nastąpił 60% wzrost zaludnienia (z ok. 23 mln 895 tyś. do ok. 38 mln 667 tyś

Większość tego przyrostu przypadała na pierwsze dwudziestolecie, 1945-1965.

W latach 1965-1990 przyrost wyniósł ok. 20%. ale wraz z upływem czasu ulegał obniżeniu, np. w latach 80. zmalał do 6,9%.

Od konica lat 90. do chwili obecnej ( 30 września 2007-38mln 126 tys.) urodzenia nie wyrównują naturalnych ubytków i od 1999r. jesteśmy w tzw. dołku demograficznym.

W latach 1945-1990 zaludnienie wsi zmniejszyło się o 10.6%.

W 2000 r. gęstość zaludnienia w Polsce na km² wynosiła średnio 123 osoby

Wiek w populacji

Struktura populacji według przedziałów wiekowych istotnie wpływa na zapadalność na określone choroby i intensywność różnych procesów demograficznych.

Jej znajomość jest niezbędna przy planowaniu zabezpieczania ochrony zdrowia (np. inne potrzeby w tym zakresie ma populacja „młoda", a inne populacja w wieku produkcyjnym i poprodukcyjnym)

KLASYFIKACJA POPULACJI wg ONZ I WHO:

populacja „młodsza" - osoby w wieku >65 lat stanowią nie więcej niż 4%,

populacja„dojrzała osoby w wieku >65 lat stanowią 4-7% populacji stanowią ludzie powyżej 65. roku życia i za „starą", populacja„stara",- więcej niż 7% populacji przekroczyło 65 rok życia lat.

Populację Polski zalicza się do tej ostatniej grupy.

Płeć w populacji

Strukturę populacji według płci w Polsce kształtuje:

• Przewaga urodzeń chłopców

• Różnica umieralności obu płci.

• W wyższych przedziałach wiekowych następuje wyrównanie płci (większa umieralność dzieci płci męskiej).

• W starszych występuje już zdecydowana przewaga kobiet.

Nadwyżka liczby mężczyzn nad liczbą kobiet występuje do 44 roku życia,

Nadwyżka liczby kobiet nad mężczyznami od 45 roku życia - największa nadwyżka występuje w najstarszych grupach wiekowych.

Piramidy ludności

Graficzne przedstawienie struktury ludności według płci i wieku.

Piramida progresywna

Niskie przedziały wiekowe są liczniejsze od przedziałów wiekowych średnich i wysokich (wysoka rodność).

Wyso­kość progresywnej piramidy zależna jest od śred­niej przeciętnej długości trwania życia oraz od na­silenia umieralności w niskich i średnich przedzia­łach wiekowych.

Piramidy progresywne „niskie" są charakterystyczne dla krajów rozwijających się (duża liczba uro­dzeń i krótki średni przeciętny czas trwaniu życia).

Piramidy progre­sywne „wysokie" są typowe dla krajów o dobrej i średniej sytuacji ekonomicznej, w których przyrost naturalny jest duży, a średnia przeciętna długości życia mieści się w zakresie 65-75 lat.

Piramida stacjonarna (zastojowe)

Populację charakteryzuje równowaga w liczbie urodzeń i umieralności, w najwyższych przedziałach wieko­wych - średni przeciętny okres trwania życia jest długi, mieści się w granicach 70-80 lat.

Piramida regresywna ( kraje wysokorozwinięte)

Liczba urodzeń nie wyrównuje strat na­turalnych (umieralności), a przeciętny czas trwania życia w populacji jest długi.

Dochodzi do przewagi w wyższych przedziałach wiekowych,

Od kilku lat takie zjawisko obserwuje się także w Polsce.

Struktura populacji według płci

• Wpływa na rodzaj i intensywność zapadalności na określone choroby,

• Warunkuje urlopy macierzyńskie

• Wpływa na absencję w pracy

Jej znajomość jej jest niezbędna do planowania ochrony zdrowia matki i dziecka oraz prognozowania zjawisk zdrowotnych, np. w miastach o znacznej przewadze kobiet.

Strukturę populacji według płci można przed­stawiać liczbowo w procentach lub za pośred­nictwem współczynników maskulinizacji (feminizacji) Np. w Polsce w 1990 na 100 mężczyzn przypadało średnio 105 kobiet.

STAN CYWILNY W POPULACJI:

• Osoba wolna (kawaler, panna, wdowiec, wdowa, rozwiedziony, rozwiedziona)

• Osoba pozosta­jąca w związku małżeńskim lub konkubinacie.

Istnieją udowodnione statystycznie związki między stanem cywilnym a częstością występowania chorób.

Np. nerwice, psycho-nerwice, choroby psychiczne, depresje, samobójstwa - częściej stwierdzane są wśród osób samotnych,

Ludzie samotni, szczególnie w wyższych przedziałach wieko­wych częściej wy­magają zainteresowania ze strony pracowników opieki społecznej.

Dzietność kobiet (liczba dzieci przypadających na jedną kobietę) jest znacznie wyższa wśród kobiet zamężnych niż niezamężnych.

MIGRACJE

- są ważnym czynnikiem wpływającym na biologiczną jakość (zdrowotność) populacji.

W Polsce występują stałe, jedno­kierunkowe migracje z regionów rolniczych do miast przemysłowych, migracje za­wodowe"

Migracje okresowe (turystyka, wczasy, sanatoria) - mobilizują, szczególnie działy sanilarno-epidemiologiczne. do profilaktyki i zwalczania np. zatruć pokarmowych.

Regiony rolnicze w kraju - znaczna przewaga starszych, często niedołężnych osób.

Emigracje za granicę bie­rze się również pod uwagę w analizach demograficznych.

Migracje stale, jednokierunkowe, są przyczy­na takich negatywnych zjawisk jak :

• starzenie się opuszczonej przez młode roczniki populacji ( zmniejszenie liczby urodzeń, zwiększenie umieralności)

• zwiększenie liczby rozwodów,

• zmiana intensywności i struk­tury zapadalności na określone choroby (zarówno w populacji „opuszczanej", jak i w populacji „za­ludnianej").

WPŁYW URBANIZACJI NA POPULACJĘ

Urbanizacja w rozumieniu socjoekonomicznym oznacza wzrost liczby osób utrzymujących się ze źródeł pozarolniczych.

Podstawową miarą urbanizacji jest stosunek liczby ludności mieszkającej w miastach do ogółu ludności badanej populacji.

W Polsce ponad 60%'' populacji to ludność miejska.

Pozytywne skutki urbanizacji: np. lepsza opieka medyczna, wydłużenie okresu trwania ży­cia

Negatywne skutki urbanizacji: np. nadumieralność mężczyzn, wzrost nerwic i cho­rób psychicznych, niszczenie środowiska naturalnego, wzrost częstości rozwodów, rozpowszechnienie się miażdżycy i jej następstw oraz innych chorób cywilizacyjnych

Urodzenia w populacji

Współczynniki rozrodczości stanowią ważną podstawę do oceny stanu zdrowia populacji.

Zarówno zbyt mała jak i zbyt duża liczba urodzeń mogą być niekorzyst­ne dla populacji (względy ekono­miczne, państwowe, polityczne).

Do czynników kształtujących poziom rozrodczości zalicza się:

• czynniki biologiczne (środowiskowe, geograficzne, itp.)

• czynniki społeczne (warunki socjalno-bytowe, model rodziny, poziom umieralności, stan cywilny, wykształcenie, ochronę zdrowia, itp.);

• czynniki ekonomiczne.

W polityce demograficznej metodami zachęca się do rodzenia dzieci poprzez ekonomiczno-prawne decyzje pomocy matkom ( rodzicom), jak np. płatne urlopy macierzyńskie, ulgi podatkowe, becikowe, zapomogi, przydziały materialne

• zachęcanie moralno-psychologiczne - propagowanie określonego modelu rodziny np. 2 +3

Od 1984 r. w Polsce obserwuje się systematyczny spadek liczby urodzeń.

UMIERALNOŚĆ W POPULACJI

Liczba zgonów w określonej populacji w ciągu roku.

W Polsce, w 1999 r. przypadało średnio 9,9 zgonów na l000 osób.

Współczynniki charakteryzujące umieralność:

czynniki ogólne:

• Roczny współczynnik umieralności; (Liczba wszystkich zgonów przez średnią liczebność populacji x dziesięć tysięcy;

• Współczynnik umieralności dla populacji powyżej 1 roku życia;

• współczynnik umieralności populacji do 1 roku życia i inne.

czynniki strukturalne:

• współczynnik umieralności wg wieku:

• współczynnik umieralności wg płci:

• współczynnik umieralności wg miejsca zamieszkania

• d. współczynnik umieralności wg przyczyn śmierci ( umieralność szczegółowa)

Umieralność niemowląt

Wszystkie zgony dzieci od momentu urodzenia do ukończenia 1 roku życia,

Oddzielenie umieralność niemowląt od umieralności ogólnej ułatwia podejmowanie działań profilaktycznych, możliwość precyzyjnej oceny jakości pediatrycznej opieki okołoporodowej, ogólnej opieki nad ciężarną, opieki położniczej, możliwość wykrywania (i później zapobiegania) rzadkich chorób genetycznych czy chorób z oddziaływania środowiska (pobieranie leków przez matkę w czasie ciąży).

Za przyczynę śmierci należy uważać wszystkie te choroby, stany patologiczne i urazy, które doprowadziły do zgonu lub pośrednio się do niego przyczyniły, a także okoliczności nieszczęśliwego wypadku lub akty przemocy powodujące urazy.

Do aktu zgonu lekarz obowiązany jest wpisać trzy przyczyny zgonu w języku polskim - wyjściową, wtórną i bezpośrednią, np. miażdżyca uogólniona, miażdżycowe uszkodzenie mięśnia serca i zaburzenia rytmu serca, albo rozlegle oparzenia, wstrząs, ustanie akcji serca.

Wpisywanie trzech przyczyn zgonu umożliwia dokładną i pogłębioną analizę struktury zgonów według przyczyn, co jest przydatne w bieżącej działalności leczniczej i organizacyjnej oraz pomocne do długofalowego planowania działań profilaktycznych, np. zapobiegania miażdżycy, zawałom mięśnia serca, chorobie wrzodo­wej, wczesnemu wykrywaniu nowotworów itd.

Błędy obciążające statystykę zgonów wynikają z :

• poziomu wyszkolenia personelu medycznego: szczególnie lekarzy wystawiających kartę zgonu.

• możliwości diagnostycznych (inne są w szpitalu a inne w przychodni),

• niezbyt dokładnego przestrzegania zasad numeracji i nazewnictwa.

PRZYCZYNY ZGONÓW W POLSCE 2000 ROK:

Choroby układu krążenia - 52%

Nowotwory 21%

Wypadki, urazy, zatrucia 10%

Nierozpoznane - 1-2%

Inne choroby -15%

OBECNA SYTUACJA DEMOGRAFICZNA W POLSCE

Liczba ludności Polski zmniejsza się od 10 lat, w latach 1997-2006 ubyło nas ok. 170 tys.

Przyczyny zmniejszania się liczby ludności Polski:

• migracje zagraniczne

• systematyczny spadek liczby urodzeń (notowany od 1984 r.) - przy prawie nieistotnych zmianach w liczbie zgonów.

Od 1993 r. urodzenia kształtują się na poziomie poniżej 500 tys., a od 1998 r. - poniżej 400 tys.

• Nadal znajdujemy się w depresji urodzeniowej, aczkolwiek od czterech lat obserwuje się stopniowy wzrost liczby urodzeń.

• W 2007 r. odnotowano istotny wzrost liczby urodzeń oraz nieznaczne zwiększenie liczby zgonów.

Pod koniec 2006 roku liczba ludności Polski wynosiła 38 122 tys. osób (2006 r był ósmym z kolei, rzeczywistego ubytku liczby ludności)

Ubytek liczby ludności wyniósł ok. 35 tys. osób głównie w wyniku migracji zagranicznych

Na stałe wyjechało za granicę ok. 51 tys. osób tj. dwukrotnie więcej niż średnio w latach poprzednich, a zamieszkało na stałe w Polsce ok. 11 tys. przybywających z zagranicy.

Skalę ubytku migracyjnego tylko w niewielkim stopniu zmniejszył, pierwszy po czterech latach, niewielki przyrost naturalny (prawie 6 tys.).

30 września 2007 ludność Polski liczyła ok. 38126 tys. osób, tj. o ok. 8 tys. mniej niż przed rokiem (30 września 2006)

Jednak w porównaniu z końcem grudnia 2006 r. liczba ludności nie uległa znaczącej zmianie.

Oznacza, że dodatni w okresie ostatnich trzech kwartałów przyrost naturalny zrównoważył ujemne saldo migracji zagranicznych.

W ogólnej liczbie 38126 tys. ludności Polski kobiety stanowią prawie 52%; na 100 mężczyzn przypada 107kobiet (wśród ludności miejskiej 111, zaś na obszarach wiejskich 101).

Liczebna przewaga mężczyzn występuje wśród ludności w wieku do 44 roku życia - na 100 mężczyzn przypada 97 kobiet; w wieku powyżej 44 lat współczynnik feminizacji wynosi 124, przy czym w najstarszych rocznikach wieku (65 lat i więcej) na 100 mężczyzn przypadają średnio 164 kobiety.

Od 1990 r. odsetek osób w wieku produkcyjnym (w ogólnej liczbie ludności) wzrósł. z poziomu ok. 58% do ponad 64% (w 2000 r. wynosił prawie 61%), jednak tempo przyrostu ludności w wieku produkcyjnym jest coraz wolniejsze.

Począwszy od 2002 roku wiek produkcyjny osiągają coraz mniej liczne roczniki 18-latków; w 2001 roku było ich ponad 694 tys., w 2002 r. - już 679 tys., a w 2006 r. tylko 569 tys. 18-latków.

Jednocześnie występuje proces starzenia się zasobów siły roboczej powodowany zwiększaniem się liczby osób w wieku niemobilnym, tj. powyżej 44 roku życia.

ROZWOJ DEMOGRAFICZNY POLSKI.

TENDENCJE POZYTYWNE

• stały wzrost poziomu wykształcenia ludności; (w 2002 r. 9,9% ludności w wieku 13 lat i więcej posiadało wyższe wykształcenie, w 2005 r - 14,2%; wskaźnik ten cały czas wzrasta.

• wzrost liczby zawieranych małżeństw. w 2005 r o 15,1 tys. więcej niż w roku 2004 (wzrost o 7,9%), a w 2006 r. o 19,1 tys. więcej niż w roku 2005 (tj. o 9,2% więcej)- jeżeli tendencja ta utrzyma się przez kilka lat to może przełożyć się w na wzrost urodzeń w najbliższych latach.

Zdecydowana większość małżeństw zawieranych w Polsce to związki wyznaniowe, obserwuje się w dalszym ciągu wzrost jednorodność cech partnerów zawierających małżeństwa (co uważa się za dobrą przesłankę stworzenia silnych więzi w tych związkach i ich trwałości)

• ustabilizowanie się odsetka małżeństw pierwszych (stanowią ok. 87% nowo zawieranych małżeństw - panna + kawaler);

• spadek skłonności do zawierania związków małżeńskich przez nastolatków oraz zmniejszanie się ich udziału wśród nowożeńców;

• przesuwanie się rozpadu małżeństw na coraz późniejszy wiek, coraz dłuższy okres pożycia małżeńskiego

• zmniejszenie udziału dzieci w wieku przedszkolnym wśród ogółu dzieci z rozwiedzionych małżeństw;

• kontynuacja spadkowego trendu umieralności w większości roczników ludności w ostatnich 15 latach ogólny standaryzowany (strukturą ludności z 2000 r.) współczynnik zgonów zmniejszył o ponad 23%.

• obniżanie się umieralności niemowląt (60 rok z kolei), choć jej poziom (6 ‰ w 2006 r.) jest jeszcze około dwukrotnie wyższy niż w większości krajów zachodnich.

Polska jest drugim po Czechach krajem naszego regionu, który ma najpoważniejsze osiągnięcia w walce z tym rodzajem umieralności;

• korzystna sytuacja epidemiologiczna dot. chorób zakaźnych

Udział umieralności z powodu tych chorób utrzymuje się w ostatnich latach w granicach 0,6-0,7 procenta;

• wydłużanie się przeciętnego trwania życia mieszkańców

Polski (zmniejszanie się dystansu, jaki dzieli Polskę w tym zakresie od pozostałych krajów Unii)

* Nadal trwanie życia jest przeciętnie o 7-8 lat dla mężczyzn i o 3-4 lata dla kobiet krótsze w porównaniu z mieszkańcami najlepszych pod tym względem krajów UE.

* Polska wyróżnia się pod tym względem jednak pozytywnie w grupie krajów naszego regionu

W 2006 roku przeciętne trwanie życia wynosiło 70,9 lat dla mężczyzn oraz 79,6 lat dla kobiet. W porównaniu do początku lat 90-tych trwanie życia wydłużyło się o prawie 5 lat dla mężczyzn oraz o ok. 4,5 roku dla kobiet.

• poprawa subiektywnego stanu zdrowia Polaków (wszystkie grupy wiekowe, zarówno kobiety jak i mężczyźni oraz wszystkie regiony kraju.

• pozytywne zmiany w zachowaniach prozdrowotnych osób dorosłych.

Dotyczyło to zwłaszcza ograniczenia palenia tytoniu przez mężczyzn i większej dbałości kobiet o utrzymanie prawidłowej wagi ciała.

Jednak coraz więcej osób dorosłych pije alkohol, nastąpiły jednak istotne zmiany w typowym wzorcu konsumpcji alkoholu; wyniki badania wskazują, że piwo powoli wypiera wódkę i inne napoje spirytusowe.

• zmniejszenie o 20% liczby wypadków drogowych od 2000 r., (pomimo dynamicznego wzrostu liczby pojazdów) i w podobnej skali zmniejszenie liczby zabitych i rannych w tych wypadkach;

• pozytywne zmiany w stanie bezpieczeństwa pracy w polskich przedsiębiorstwach oraz w rolnictwie indywidualnym;

• pojawianie się symptomów nadziei na odwrócenie malejącej przez poprzednie kilkadziesiąt lat mobilności przestrzennej ludności.

* Poziom mobilności przestrzennej w Polsce jest bardzo niski i ściśle związany z sytuacją społeczno-gospodarczą kraju. Społeczeństwa zachodnie cechuje wysoki poziom przemieszczeń ludności.

TENDENCJE NEGATYWNE

pogłębiającą się już ósmy rok depopulację w rozwoju Polski.

Ubytek liczby mieszkańców (zapoczątkowany w 1998 r.) trwa, a jego tempo się nasila. Wciąż wyższa jest emigracja ludności nad jej imigracją do Polski, w 2006 r. zjawisko to przybrało na sile.

Ubytku ludności nie niweluje wielkość przyrostu naturalnego, który w latach 2002-2005 był ujemny, ale już w 2006 r. przyniósł przyrost w wysokości 6,0 tys. osób.

• niska zastępowalność pokoleń w Polsce

W 2005 r. zastępowalność pokoleń była niższa o ponad 40% od niezbędnej, aby pokolenie rodziców było równo licznie zastąpione pokoleniem dzieci (współczynnik zastępowalności pokoleń wyniósł w 2005 r. 0,599 i obniżył się w porównaniu z 2000 r. o 8,3%).

Wskaźniki w tym zakresie kształtują się w Polsce na najniższym poziomie wśród krajów UE. Oznacza to przyspieszenia starzenia się ludności, przyrostu liczby ludzi w starszym wieku

• odwracanie tendencji urbanizacyjnych - ubywa mieszkańców w miastach, a wzrasta ich liczba na wsi;.

• przyśpieszenie procesu starzenia się ludności oraz zasobów pracy.

Liczba osób w wieku emerytalnym stanowi 15,8% ogółu populacji (12,4% w 1988 r.). liczebność seniorów (osoby 80-letnie i starsze) wynosi ponad milion (co już jest zjawiskiem znaczącym dla systemu opieki zdrowotnej, społecznej oraz struktury usług i zaopatrzenia)

• Od 2002 r. obserwuje się niekorzystne zmiany w stabilizującej się od ponad 20 lat proporcji w liczbie kobiet i mężczyzn w skali kraju. Może to być początek fazy powrotu do wzrostu skali feminizacji społeczeństwa.

• „starzenie się” partnerów zawierających małżeństwa, Odkładanie zakładania rodziny na późniejszy okres życia (dłuższy czas trwania nauki, ograniczenia i trudności na rynku pracy dla ludzi młodych, ograniczone możliwości nabycia przez nich mieszkań itp.)

W Polsce nasilenie tego procesu jest mniejsze niż w pozostałych krajach U.E.

odwrócenie w 1993 r. spadkowej tendencji natężenia rozwodów .

Od 2002 roku tempo wzrostu liczby rozwodów zdecydowanie wzrasta i w 2006 r. rozwiodło się 73,0 tys. małżeństw, co oznacza przyrost o 5,1 tys. w porównaniu z rokiem poprzednim. W latach 1995-2002 orzekano ok. 40-45 tys. rozwodów rocznie.

W 1993 r na 1000 nowo zawartych małżeństw 134 rozwiodło się, w 2000 r. 202,5.a w 2005 r-327 .

Wysoka dynamikę rozwodów w ostatnich kilku latach wiąże się m.in. z nową ustawą o zasadach przyznawania zasiłków rodzinnych obowiązującą od 1 maja 2004 r., różnicującą znacznie wysokość zasiłków na korzyść rodzin z jednym z rodziców.

W ponad 2/3 przypadków powództwo o rozwód wnosi kobieta. Natomiast orzeczenie rozwodu z winy żony następuje w niespełna 3% przypadków, ale najczęściej - w ponad 70% przypadków - wina nie jest orzekana.

Najczęstsze przyczyny rozwodów to alkoholizm (męża), zdrada lub trwały związek uczuciowy z inną osobą, brak zainteresowania rodziną oraz znęcanie się fizyczne. Rozwiedzeni małżonkowie przeżywają ze sobą - średnio - 13 lat.

Wzrost ilości dzieci z rozwiedzionych małżeństw

Obecnie ok. 89 dzieci na 10 tys. w wieku poniżej 18 lat pochodzi z rozwiedzionych małżeństw (w 1989 r., -44) - dwukrotny wzrost

niski poziom rozrodczości-

Utrwalający się już od wielu lat związany do 1990 r. głównie z niekorzystnymi zmianami w strukturze wieku rozrodczego kobiet, a w kolejnych latach ze znaczącym spadkiem poziomu płodności kobiet. Sytuację w tym zakresie należy już uznać za krytyczną.

dalsze „starzenie się” matek rodzących pierwsze dziecko, co w konsekwencji pogłębia spadek dzietności kobiet;

rosnący udział urodzeń pozamałżeńskich, który w 2005 r. wyniósł 18,5 % ogółu urodzeń żywych. Udział ten w stosunku do 1989 r. zwiększył się o 219%

systematyczny wzrost udziału zgonów spowodowanych chorobami nowotworowymi

(stanowią one już przyczynę co czwartego zgonu);

dalszy ubytek liczby mieszkańców w wyniku przewagi emigracji nad imigracją.

1

---