Wrocław, dnia 07.01.2010r.

ZATWIERDZAM

PLAN - KONSPEKT

do przeprowadzenia zajęć z Reagowania kryzysowego
z żołnierzami kompanii radioliniowej w dniu

I. TEMAT : 1. Charakterystyka klęsk żywiołowych, awarii i katastrof na terytorium RP.

II. CELE ZAJĘĆ :

Zapoznać żołnierzy z charakterystyką podstawowych zagrożeń na terytorium RP.

III. FORMA : Wykład

IV. CZAS : 3 x 45 min.

V. MIEJSCE : świetlica

VI. ZAGADNIENIA:

1. Rozpoczęcie zajęć - 5 min.

1. Wstęp. - 5 min.

2. Rejestr zagrożeń, w których zapobieganiu i likwidacji skutków mogą uczestniczyć SZRP. - 115 min.

3. Podsumowanie - 5 min.

2. Zakończenie zajęć - 5 min.

Razem: - 135 min.

VII. WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:

• zajęcia prowadzę całością kompanii metodą teoretyczną z elementami wykładu;

• podczas omawiania poszczególnych zagadnień korzystam z literatury cytując fragmenty tekstu;

• po omówieniu poszczególnych zagadnień podsumowuję je zwracając uwagę na najważniejsze aspekty oraz odpowiadam na ewentualne pytania;

• na zakończenie zajęć zadaję pytania kontrolne z zakresu podanej wiedzy.

VIII. LITERATURA:

Wyciąg z „Planu użycia oddziałów i pododdziałów Śląskiego Okręgu Wojskowego
w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych”

IX. PRZEBIEG ZAJĘĆ:

1. CZĘŚĆ WSTĘPNA (5 min)

• przyjęcie meldunku;

• sprawdzenie obecności;

• podanie tematu i celu zajęć;

• podanie organizacji zajęć;

• rozpoczęcie zajęć.

1. CZĘŚĆ GŁÓWNA (125 min)

• realizacja zagadnień szkoleniowych.

ZAGADNIENIE 1 (5 min)

WSTĘP

Pozytywne zmiany w środowisku bezpieczeństwa w Europie i na świecie
spowodowały mniejsze prawdopodobieństwo wystąpienia konfliktów o charakterze militarnym. Nie wyeliminowano jednak możliwości wystąpienia zagrożeń niemilitarnych. Ich znaczenie, zasięg oraz rodzaj wykazują tendencje wzrostu, przybierając kształt regionalny a nawet kontynentalny.

Do najgroźniejszych form tego rodzaju zagrożeń można zaliczyć: terroryzm, proliferację broni masowego rażenia oraz innych materiałów niebezpiecznych, zorganizowaną przestępczość międzynarodową i masowe migracje transgraniczne ludności. Naruszają one w znaczny sposób poczucie bezpieczeństwa stanowiąc poważne źródło destabilizacji we współczesnym świecie.

Wydarzenia 11 września 2001 r., 11 marca 2004 r. i 7 lipca 2005 spowodowały nową ocenę terroryzmu, który obecnie jest postrzegany jako najbardziej niebezpieczna
i jednocześnie najbardziej prawdopodobna forma zagrożenia.

Wzrost zagrożenia terroryzmem na świecie sprawił, że zjawisko to stało się jednym
z poważniejszych zagrożeń bezpieczeństwa stanowiąc jednocześnie poważne wyzwanie dla rządów państw i organizacji międzynarodowych w zakresie jego likwidacji.

Aktywny udział Polski w koalicji antyterrorystycznej oraz zaangażowanie się w operacje prowadzone przez Sojusz Północnoatlantycki i Unię Europejską mogą stanowić przyczynę wzrostu zagrożenia atakami terrorystycznymi również w naszym kraju. Dlatego bardzo ważnym w działalności antyterrorystycznej jest zaangażowanie wszystkich struktur
i agencji państwowych odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa, w tym również wydzielanych sił i środków resortu obrony narodowej.

Inną i zupełnie odmienną grupą zagrożeń charakterystycznych dla współczesnych czasów są zagrożenia, które niesie za sobą szybki rozwój gospodarczy, rosnąca industrializacja oraz wykorzystanie coraz nowszych technologii. Zaliczyć do nich można zwiększone ryzyko powstania awarii technicznych i katastrof powodowanych działalnością człowieka.

Duże ryzyko wystąpienia zagrożeń powodowane może być niekorzystnymi zjawiskami atmosferycznymi. W Polsce największe zagrożenie mogą stanowić rozległe powodzie powodowane topnieniem śniegu lub gwałtownymi ulewami, pożary powierzchniowe będące skutkiem długotrwałej suszy lub też silne wiatry powodujące znaczne zniszczenia środowiska naturalnego i infrastruktury.

ZAGADNIENIE 2 (115 min)

REJESTR ZAGROŻEŃ, W KTÓRYCH ZAPOBIEGANIU l LIKWIDACJI
SKUTKÓW MOGĄ UCZESTNICZYĆ SZ RP

Członkostwo Polski w Sojuszu Północnoatlantyckim ustabilizowało bezpieczeństwo naszego kraju. Jednocześnie pojawiły się nowe wyzwania z obszaru reagowania na sytuacje kryzysowe spowodowane przyczynami niemilitarnymi, z zagrożeniami terrorystycznymi włącznie.

W związku z ciągłą identyfikacją nowych zagrożeń mogących mieć wpływ
na rozwój sytuacji kryzysowej w państwie oraz możliwością zaangażowania w ich rozwiązywanie wydzielonych pododdziałów i oddziałów Sił Zbrojnych RP,
niezbędne jest właściwe sklasyfikowanie zagrożeń, w których żołnierze mogą nieść pomoc oraz uczestniczyć w likwidacji skutków powstałych w związku z zaistniałą sytuacją kryzysową.

Mając na uwadze powyższe można wyróżnić grupy zagrożeń mogących w szybkim tempie doprowadzić do powstania sytuacji kryzysowych mających wpływ na bezpieczeństwo
i funkcjonowanie całego państwa lub jego poszczególnych regionów. Należą do nich: terroryzm, klęski żywiołowe, zagrożenia wywoływane przez niekorzystne zjawiska polityczne, społeczne i ekonomiczne oraz zagrożenia przedmiotami wybuchowymi
i niebezpiecznymi.

Do grupy zagrożeń zaliczanych do klęsk żywiołowych wchodzą katastrofy naturalne oraz awarie techniczne.

1. Klęski żywiołowe

Występujące w Polsce klęski żywiołowe oraz nadzwyczajne zagrożenia środowiska wywoływane są siłami natury oraz niepożądanymi skutkami rozwoju cywilizacyjnego. Źródłem zagrożeń wywołanych siłami natury są takie zjawiska jak: długotrwałe intensywne opady, nagłe roztopy i zjawiska lodowe, brak opadów atmosferycznych przez długi okres czasu, bardzo silne mrozy, wyładowania atmosferyczne, silne wiatry oraz masowe występowanie szkodników lub chorób roślin i zwierząt.

Skutkować to może między innymi: powodziami, pożarami, suszami,
epidemiami chorób zakaźnych ludzi, zwierząt i roślin. Rozwój cywilizacyjny oprócz pozytywów stwarza szereg zagrożeń w postaci: katastrof, awarii
zakładów przemysłowych, urządzeń technicznych, instalacji technologicznych
i środków transportu.

W sytuacji wystąpienia klęski żywiołowej pomoc i ochrona mogą być
skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków,
we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem. W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia może być wprowadzony stan klęski żywiołowej.

1. Katastrofy naturalne

Wśród zagrożeń powodowanych oddziaływaniem sił natury największym niebezpieczeństwem na obszarze naszego kraju są powodzie, występujące w różnych porach roku, spowodowane opadami bądź roztopami, zatorami lub sztormami.

Nowe problemy niesie ze sobą występowanie długotrwałych susz,
czego rezultatem są pożary lasów stwarzające zagrożenie dla blisko położonych osiedli.

Mało prawdopodobne (aczkolwiek niewykluczone) są zagrożenia wynikające z ruchów tektonicznych, osuwisk i zapadlisk w terenie lessowym, erozji brzegu morskiego, a nawet trzęsień ziemi.

Zjawiskiem, choć o ograniczonej skali, jest występowanie wstrząsów związanych z działalnością górniczą w zagłębiach węglowych.
Stanowi to zagrożenie dla dużych inwestycji budowlanych i przemysłowych w tych regionach.

1. Pożary

Pożary stanowią jedną z najgroźniejszych klęsk żywiołowych powodujących nieodwracalne straty i zniszczenia oraz olbrzymie szkody materialne i zagrożenie dla życia. Najbardziej zagrożonymi terenami powstawania wielkich pożarów przestrzennych są obszary leśne, które w Polsce stanowią 28% powierzchni kraju. Przez zagrożenie pożarowe lasu należy rozumieć zaistnienie takich warunków, których możliwe jest powstanie niekontrolowanego procesu spalania, powodującego straty ekologiczne i materialne, wymagającego zorganizowania akcji do jego likwidacji.

Zagrożenie pożarowe lasu jest determinowane przez:

• możliwość pojawienia się zarzewia ognia zdolnego do zainicjowania procesu spalania;

• warunki meteorologiczne kształtujące wilgotność gleby i powietrza oraz innych materiałów znajdujących się w lesie;

• intensywność zabiegów gospodarczych, stan i ilość pasów przeciwpożarowych, punktów czerpania wody;

• sieć dróg komunikacyjnych, natężenie ruchu na tych drogach.

Największe zagrożenie pożarowe lasu ma miejsce w okresie
wiosennym i letnim, kiedy występują znaczne ilości łatwopalnych
materiałów, takich jak: chrust, opadłe listowie oraz sucha roślinność poszycia lasu (runa leśnego).

W okresie letnim, przy pełnej wegetacji roślin, zagrożenie pożarowe lasu maleje z uwagi na znaczną zawartość wody w roślinności. Aczkolwiek długotrwałe, silne promieniowanie słoneczne w tym okresie powoduje lokalne zagrożenie pożarowe, zwłaszcza
w siedliskach boru suchego i jednorodnego.

Zagrożenie pożarowe lasu zmniejsza się zdecydowanie w okresie jesiennym, charakteryzującym się niższymi temperaturami i opadami deszczu, a tym samym zwiększeniem wilgotności powietrza i ściółki.

Wyróżnia się cztery stopnie zagrożenia pożarowego lasu,
określane na podstawie codziennych dwukrotnych pomiarów
wilgotności ściółki oraz względnej powietrza i współczynnika
opadowego:

0 stopień - brak zagrożenia;

I stopień - zagrożenie małe;

• stopień - zagrożenie duże;

• stopień - zagrożenie katastrofalne.

Pożarami zagrożone są lasy zajmujące 83% ogólnej leśnej
powierzchni Polski.

Przyczyną tak dużego zagrożenia jest:

• przewaga jednogatunkowych i jednowiekowych drzewostanów iglastych;

• zamieranie drzew osłabionych przez zanieczyszczenia przemysłowe;

• dostępność lasów i ich penetracja przez ludzi w celach
  rekreacyjnych, szczególnie wokół aglomeracji miejskich;

• duży udział drzewostanów młodszych (ponad 39% stanowią
  lasy do 40 lat).

2. Powodzie, intensywne opady atmosferyczne, zatory lodowe i roztopy

Warunki pogodowe w Polsce kształtowane są głównie przez
wilgotne masy powietrza znad Oceanu Atlantyckiego (przy
cyrkulacji zachodniej) i suche, kontynentalne powietrze znad
Europy Wschodniej i Azji (przy cyrkulacji wschodniej).

Pogoda w takich warunkach charakteryzuje się dużą zmiennością
i występowaniem anomalii. Częste są gwałtowne zmiany temperatury powietrza, długie okresy ciepła lub chłodu, intensywne opady - burze i ulewy.

Intensywne opady deszczu i zjawiska lodowe powodują wezbrania wód w rzekach oraz zagrożenie spływającym i spiętrzającym się lodem obiektów komunikacyjnych i hydrotechnicznych, zwłaszcza jeżeli wystąpią w krótkim okresie czasu na dużym obszarze, czego efektem są powodzie. O wystąpieniu zagrożenia powodziowego decyduje szereg czynników takich jak: ilość i czas trwania opadu, intensywność, pora roku, parametry charakteryzujące zlewnię (zdolność retencyjna zlewni - czyli stopień nasiąkania gruntu, spadek terenu, procent wypełnienia zbiorników retencyjnych). Istotnym czynnikiem mającym wpływ na stan zagrożenia powodziowego jest długotrwały i intensywny opad śniegu. O intensywnych opadach śniegu mówimy wówczas, gdy przyrost grubości pokrywy śnieżnej w ciągu doby osiąga 30 cm.

Utrzymywanie się grubej pokrywy śnieżnej w przypadku wystąpienia gwałtownego ocieplenia może przyczynić się do wystąpienia zagrożenia powodziowego.

W Polsce zagrożeniem powodziowym objętych jest ogółem około
2 milionów hektarów, co stanowi 7% powierzchni kraju. Ponadto, spośród istniejących w Polsce kilkudziesięciu sztucznych zbiorników wody ponad 30 kwalifikuje się jako groźne w przypadku awarii urządzeń piętrzących. Katastrofalnymi zatopieniami w takim przypadku zagrożony jest obszar o łącznej powierzchni około 2,9 tys. km², na którym zamieszkuje około 600 tyś. osób i znajduje się ponad 40 miast i osiedli oraz 150 zakładów przemysłowych.

Obok zagrożeń powodziowych, poważne niebezpieczeństwo stanowią znaczne opady śniegu.

3. Wstrząsy sejsmiczne, osuwiska ziemi i spływy błotne

Pomimo, iż kraj nasz leży na granicy dużych struktur tektonicznych to jednak silne wstrząsy sejsmiczne o dużym natężeniu nie występują. Ze względu na sejsmiczność, Polska dzieli się na pięć odrębnych rejonów, z których można dodatkowo wyodrębnić podjednostki Śląska oraz Zapadliska Podkarpackiego. Najbardziej aktywne sejsmicznie są pogranicza słowackie i czeskie. Związane to jest
z młodym wiekiem Karpat oraz stosunkowo dużą sejsmicznością Masywu Czeskiego, jednostki tektonicznej, której północną granicę stanowią Sudety.

Ponadto istnieje zagrożenie wstrząsami wywoływanymi eksploatacją górniczą (tąpnięcia). Na terenie naszego kraju, zwłaszcza w rejonach wydobywania kopalin stanowią one zdecydowanie poważne zagrożenie dla ludności jak i infrastruktury gospodarczej.

W celu monitorowania zjawisk sejsmicznych, oraz ostrzegania o zagrożeniu trzęsieniem ziemi, na terenie Polski funkcjonuje w systemie ciągłym 6 Obserwatoriów oraz 4 Placówki Sejsmologiczne Instytutu Geofizyki PAN. Służą one do obserwacji wszelkich możliwych zjawisk sejsmicznych, a otrzymane dane są przedmiotem wymiany międzynarodowej. Rejestrację lokalnych wstrząsów prowadzą również liczne górnicze sieci sejsmologiczne
w kopalniach węgla i miedzi oraz regionalna sieć Głównego Instytutu Górnictwa. Ponadto w stałej gotowości do przeciwdziałania skutkom zjawisk sejsmologicznych są wydzielone siły i środki wyspecjalizowanych służb ratownictwa górniczego.

4. Silne wiatry

Od kilkunastu lat na obszarze naszego kraju występują ekstremalne zjawiska atmosferyczne oraz anomalie pogodowe. Gwałtownym zmianom pogody na ogół towarzyszą silne wiatry. Z analiz wynika, że na całym obszarze kraju występuje zagrożenie silnymi wiatrami,
a w rejonach północnych i południowych nawet wiatrami bardzo silnymi.

Huraganowe wiatry o średniej prędkości 120 km/godz. i więcej są zjawiskiem powstającym nagle, o bardzo trudnym do przewidzenia oraz określenia miejscu ich wystąpienia. Powodują zniszczenia lub poważne uszkodzenia zabudowań, napowietrznych sieci energetycznych i telekomunikacyjnych, drzewostanu, blokadę dróg kołowych i kolejowych, a także niosą za sobą ofiary ludzkie. Powstałe podczas silnych wiatrów zakłócenia w dopływie energii elektrycznej oraz uszkodzenia sieci telekomunikacyjnej i energetycznej w znacznym stopniu utrudniają szybką ocenę niekorzystnych zdarzeń, co wpływa na opóźnienia związane z likwidacją ich skutków.

5. Epidemie i plagi zwierzęce

W ostatniej dekadzie Polska bardzo szybko weszła do grupy najczęściej odwiedzanych państw z liczbą 300 milionów osób przekraczających granice państwa rocznie. Również miliony Polaków wyjeżdżają do krajów sąsiednich oraz bardziej oddalonych krajów europejskich, a także na inne kontynenty. Wymiana turystyczna zwiększa zagrożenie wystąpienia w naszym kraju epidemii chorób
i plag zwierzęcych.

Ponadto zagrażają nam nowe, dotychczas nie notowane choroby zakaźne. W ciągu ostatnich 20 lat zidentyfikowano ponad 30 nowych, wysoko infekcyjnych chorób. Klasycznym przykładem nowych zagrożeń jest AIDS, choroba, która pojawiła się w latach osiemdziesiątych.

Ocenia się, że obok rozpoznanych wysoko infekcyjnych chorób, takich jak AIDS, choroba Creuzfeldta-Jakoba i jej wersja „zwierzęca" - BSE, gorączka krwotoczna i wirusowe zapalenie wątroby typu „C" kraj nasz może być zagrożony rozprzestrzenieniem się wirusa ptasiej grypy H5N1. Wynika to z faktu, iż wirus ten został wykryty
i potwierdzony u padłych ptaków znalezionych w większości krajów sąsiadujących z Polską. Ponadto Polska znajduje się na trasach przelotów dzikiego ptactwa, a w rozlewiskach Odry i Warty znajduje się największe w Europie skupisko ptactwa wodnego.

Każda klęska żywiołowa, w tym szczególnie fala powodziowa,
powiększa rozmiar szkód i powoduje dodatkowe zagrożenie zdrowia i życia: niszczy sieć kanalizacyjną, wypłukuje szamba, rozmywa wysypiska śmieci, cmentarze, oczyszczalnie ścieków.

W następstwie tego procesu dochodzi do rozprowadzenia znajdujących się w wyżej wymienionych miejscach drobnoustrojów chorobotwórczych oraz substancji toksycznych na całym zalanym obszarze. Wraz z wodą wymyte przez falę powodziową szkodliwe czynniki docierają do magazynów żywnościowych (składy, hurtownie, sklepy), w wyniku czego żywność tam zgromadzona ulega zakażeniu. Sieci wodociągowe stają się ze względów
epidemiologicznych niezdatne do użytku, brakuje więc nieskażonej bakteriologicznie wody do picia i na potrzeby gospodarcze. Okoliczności te poważnie zwiększają zagrożenie dla zdrowia powodzian.

Osoby przebywające na terenach objętych klęską są szczególnie narażone na następujące choroby infekcyjne: dur brzuszny, dury rzekome, salmonellozy, czerwonkę bakteryjną, tężec, wirusowe zapalenie wątroby typu A.

Niebezpieczeństwo wybuchu epidemii duru brzusznego w następstwie powodzi lub innej klęski, dzięki stosunkowo licznej populacji posiadającej odporność nabytą w wyniku prowadzonych szczepień, wydaje się stosunkowo niewielkie, tym niemniej prawdopodobne, a to ze względu na możliwość załamania się odporności poszczepiennej u osoby po masywnym zakażeniu pałeczkami duru.

Znacznie bardziej poważnym i realnym jest niebezpieczeństwo
pojawienia się na terenach klęski masowych zatruć pokarmowych, zwłaszcza wywołanych przez salmonelle, zachorowań na czerwonkę i zapalenie wątroby typu A (zwane potocznie żółtaczką
pokarmową), a także gwałtownego wzrostu liczby zakażeń pasożytami przewodu pokarmowego (robaczyce i tasiemczyce) i pasożytami skóry. W czasie trwania i wkrótce po powodzi częste są również skórne infekcje grzybicze i bakteryjne (zakażenia gronkowcowe i paciorkowcowe), nieżyty układu pokarmowego i górnych dróg oddechowych. Przy obniżonej odporności organizmu łatwo także o zakażenia zazwyczaj niegroźnymi drobnoustrojami.

W czasie powodzi i po jej ustąpieniu na niektórych terenach, szczególnie na obszarze miast obserwuje się inwazje szczurów. Gryzonie te mogą być nosicielami leptospirozy i jednocześnie stanowić źródło zakażenia dla człowieka. Ostatnia obserwowana w Polsce epidemia tej choroby miała miejsce w województwie wrocławskim w 1971 r. i wystąpiła po powodzi.

2. Awarie techniczne

Awarie techniczne dotyczą gwałtownego nieprzewidzianego uszkodzenia lub zniszczenia obiektów budowlanych, urządzeń technicznych, obiektów przemysłowych i systemów komunikacyjnych. Skutki tych awarii często mogą zagrażać życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, środowisku na znacznych obszarach, a także mieniu.

W Polsce szczególnie w dużych aglomeracjach może dojść do awarii budowlanych. Zalicza się do nich między innymi: zawalenia budynków, podmycia mostów, wybuchy gazu w instalacjach mieszkaniowych oraz osunięcia wykopów fundamentowych.

Inną grupę awarii technicznych stanowią awarie przemysłowe, które
należą do kategorii wypadków nadzwyczajnych, wyrządzających dotkliwe straty sanitarne, ekologiczne oraz szkody materialne. W wyniku ich powstania mogą być uwalniane duże ilości substancji toksycznych, obejmujące swoim szkodliwym działaniem znaczne obszary.

Awarie przemysłowe mogą powodować zagrożenia pożarowe, chemiczne, biologiczne i radioaktywne i mogą wystąpić na skutek awarii urządzeń, katastrof kolejowych, drogowych, powietrznych czy morskich, eksplozji zbiorników, cystern itp. Awarie przemysłowe mogą być też skutkiem oddziaływania czynników zewnętrznych, np. klęsk żywiołowych oraz błędów popełnianych przez ludzi.

Częstym zjawiskiem towarzyszącym awariom są wybuchy, w następstwie których dochodzi do zniszczeń obiektów i urządzeń oraz uszkodzenia systemów produkcyjnych. Do wybuchów tych zalicza się: wybuchy kotłów wysokoprężnych, gazów, par benzyn i innych komponentów w przemyśle naftowym, wybuchy pyłu węglowego lub gazów w kopalniach, a także butli gazowych i gazu w sieciach komunalnych.

Pożary przemysłowe (będące przyczyną lub skutkiem awarii) dodatkowo zwiększają skalę zniszczeń obiektów i urządzeń przemysłowych oraz ograniczają możliwość szybkiej reakcji i likwidacji zagrożenia. Niebezpieczne są też pożary w przemyśle naftowym, a także na terenach roponośnych oraz przy transporcie paliw płynnych w cysternach kolejowych, samochodowych i na tankowcach.

Ponadto duże zagrożenie stanowią substancje promieniotwórcze,
których zarówno okres działania, jak i obszar rozprzestrzeniania jest znacznie większy niż innych toksycznych środków przemysłowych. Największe niebezpieczeństwo dla życia ludzkiego stanowią substancje chemiczne w postaci płynnej, ze względu na żrące i trujące działanie samego roztworu, jak i jego par.

W zakładach przemysłowych (głównie chemicznych), Dużego Ryzyka (ZDR) i Zwiększonego Ryzyka (ZZR), gromadzone są duże ilości
produktów toksycznych oraz materiałów łatwopalnych i wybuchowych. Uszkodzenie linii technologicznej, czy magazynowanych zbiorników w tych zakładach stanowi zagrożenie dla ich pracowników oraz dla okolicznych mieszkańców.

Rozwój techniki i postępująca motoryzacja potęgują zagrożenia,
do których dochodzi podczas transportu lądowego, powietrznego i morskiego. Katastrofy

2. Terroryzm

W perspektywie najbliższej dekady proces globalizacji oraz narastanie dysproporcji w rozwoju gospodarczym i cywilizacyjnym sprzyjać będą
nasilaniu zjawiska terroryzmu, zaliczanego do kategorii najpoważniejszych zagrożeń asymetrycznych. Ewolucja zjawiska terroryzmu wskazuje na to, że ugrupowania terrorystyczne przyjęły nowe, dotychczas niespotykane metody działań i formy organizacyjne. Dążąc do osiągnięcia swoich celów, grupy te rozwijają koncepcję ataków na wielką skalę (terroryzm globalny), które są skierowane przeciwko instytucjom międzynarodowym, państwom i ludności cywilnej (np. AI-Kaida i jej zamachy w: USA -11.09.2001; Bali/Indonezja - 15.10.2002; Mombasie/Kenia - 28.10.2002; Rijad/Arabia Saudyjska -15.05.2003; Stambule - 15 i 20.11.2003; Madrycie - 11.03.2004, 07.07.2005
w Londynie; Karachi/Pakistan - 11.04.2006; Dahaba/Egipt - 25.04.2006; Bombaj/Indie -11.07.2006).

Uwzględniając aktualne tendencje w środowisku bezpieczeństwa międzynarodowego, przynależność RP do instytucji euroatlantyckich oraz uczestnictwo naszych SZ w operacjach w Iraku i Afganistanie można ocenić, iż zagrożenie dla obywateli i obiektów związane z zamachami terrorystycznymi należy uznać za prawdopodobne.

Należy mieć również na uwadze, iż terytorium RP, ze względu na usytuowanie geograficzne, brak dostatecznej szczelności granic i relatywnie
dobrze rozwiniętą sieć międzynarodowych połączeń drogowych, kolejowych i lotniczych może stanowić dogodną bazę logistyczną dla przygotowania i podejmowania działań terrorystycznych skierowanych przeciwko obywatelom, firmom i instytucjom innych państw, zwłaszcza zlokalizowanych
w Europie Zachodniej. Terroryści mogą traktować terytorium Polski jako atrakcyjną bazę operacyjną (baza werbunkowa i wypadowa, miejsce pobytu „uśpionych terrorystów", organizowanie źródeł finansowania).

Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że celem ataków mogą stać się ośrodki władzy oraz infrastruktury gospodarczej i publicznej, a także obiekty, których zniszczenie stanowi poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa
powszechnego, takie jak zapory wodne, zakłady przechowujące toksyczne środki przemysłowe i ujęcia wody. W sferze militarnej państwa na ewentualne ataki terrorystyczne na terytorium kraju szczególnie narażone są obiekty najważniejszych instytucji centralnych MON i instytucji wojskowych oraz obiekty i instalacje wojskowe. Ponadto na ataki terrorystyczne narażone mogą być jednostki i instytucje wojskowe znajdujące się w otoczeniu strategicznych obiektów cywilnych takich jak zakłady produkcji specjalnej, zakłady chemiczne, elektrownie, zespoły wodne i mosty. Ich ewentualne zniszczenie lub uszkodzenie w wyniku ataku terrorystycznego spowodować może zagrożenie funkcjonowania oraz gotowości bojowej tych jednostek i instytucji wojskowych. Jednostki wojskowe i instytuty naukowo-badawcze mogą znaleźć się
w zainteresowaniu ugrupowań terrorystycznych również jako potencjalne źródło prekursorów lub komponentów do produkcji broni chemicznej i biologicznej.

Możliwe metody działań terrorystycznych na obszarze RP

Dotychczasowe doświadczenia krajów, które zetknęły się z aktami terrorystycznymi wskazują, że najczęściej stosowanymi metodami działań terrorystów są:

• zamachy samobójcze;

• podkładanie ładunków wybuchowych;

• porwania środków komunikacji (samolot, autobus, pociąg);

• porwania zakładników.

Jednakże - ze względu na nieprzewidywalność działań terrorystów - należy się liczyć także z możliwością zastosowania innych metod np. spowodowania katastrofy ekologicznej poprzez skażenie biologiczne lub chemiczne środowiska (zatrucie ujęć wodnych itp.).

Uwzględniając powyższe metody prowadzenia działań terrorystycznych można ocenić, iż prawdopodobny akt terroru na obszarze RP może być przeprowadzony przez przedstawicieli ugrupowań fundamentalistów
islamskich, jedynie przy pomocy sił zewnętrznych. Sytuacja ta determinuje określony sposób organizowania zamachów, które mogą przebiegać według następującego scenariusza:

• zorganizowanie przy użyciu sił zewnętrznych i wsparciu mieszkających w Polsce ekstremistów islamskich ataku terrorystycznego, analogicznego do ataków w Madrycie i Londynie. Cechą charakterystyczną tego ataku jest przeprowadzenie go w sposób skoordynowany z użyciem improwizowanych ładunków wybuchowych zdalnie odpalanych (może być samobójczy);

• potencjalni zamachowcy to osoby niewyróżniające się w polskim
  otoczeniu - ekstremiści religijni (inspirowani przez Al Kaidę i kierowani z zewnątrz);

• prawdopodobne obiekty ataku to słabo chronione duże skupiska ludzi najprawdopodobniej środki komunikacji publicznej (metro, kolej).

Przy tak zdefiniowanym scenariuszu wykonania aktu terrorystycznego
należy wyróżnić cztery fazy działań terrorystów:

• wybranie obiektu ataku;

• rozpoznanie obiektu ataku - obserwacja, fotografowanie i filmowanie obiektu oraz terenu przyległego;

• przygotowanie ataku - obejmujące zaplanowanie ataku oraz przygotowanie bazy logistycznej do jego wykonania (broń i wyposażenie, dokumenty, zakwaterowanie, środki transportu, legenda);

• realizację ataku według scenariusza: przybycie wykonawców ataku
  na terytorium RP, podjęcie decyzji o jego przeprowadzeniu, wykonanie ataku.

W grupie zagrożeń terroryzmem, ze względu na obszar działania, można
wyróżnić atak terrorystyczny z powietrza, na morzu i na lądzie.

Ze względu na rodzaj zastosowanego środka terroru wyróżniamy akt
terroru biologicznego, chemicznego, radiologicznego, a także akt terroru informatycznego.

1. Atak terrorystyczny z powietrza

Ataki terrorystyczne na Nowy Jork i Waszyngton 11 września 2001 r. wskazują na determinację terrorystów w dążeniu do osiągnięcia zamierzonych celów. Wcześniejsze ataki w głównej mierze kojarzone były jedynie z sytuacjami związanymi z uprowadzeniami samolotów w celu zwrócenia uwagi opinii publicznej na wysuwane przez terrorystów hasła lub wymuszenia na rządach państw określonych ustępstw czy świadczeń.

Wykorzystanie różnego typu statków powietrznych, zarówno wojskowych jak i cywilnych, jako środków uderzeniowych na obiekty naziemne czy nawodne może powodować rozległe w skutkach straty prowadzące do powstania sytuacji kryzysowej w kraju.

W celu przeciwdziałania aktom terroru powietrznego, w tym atakom terrorystycznym z powietrza, niezbędne jest kompleksowe podejście do tego problemu, począwszy od przystosowania prawa
i zaangażowania w rozpoznanie zagrożeń tego typu centralnych i resortowych agencji wywiadowczych, poprzez ciągłe podwyższanie bezpieczeństwa lotnisk i samolotów, aż po aktywne zwalczanie terroryzmu z wykorzystaniem jednostek antyterrorystycznych oraz dyżurnych sił i środków systemu obrony powietrznej państwa.

Obiekty wojskowe, które mogą zostać zaatakowane przez organizacje terrorystyczne to:

1. centra dowodzenia i łączności SP;

2. jednostki rozpoznania radioelektronicznego;

3. jednostki i instytucje wojskowe przewidziane do mobilizacyjnego rozwinięcia w sytuacjach kryzysowych, organizujące zabezpieczenie i ochronę stanowisk dowodzenia oraz realizujące zadania we współpracy z NATO;

4. jednostki realizujące zabezpieczenie materiałowe wojsk na wypadek podwyższonych stanów gotowości bojowej oraz przechowujące środki walki, w szczególności bomboskłady, magazyny amunicji
   i MPS.

Ocenia się, że dużo łatwiejszy dostęp do statków powietrznych (samoloty rolnicze do zabiegów agrotechnicznych, awionetki, małe śmigłowce, szybowce, paralotnie, motolotnie itp.) potencjalni terroryści mogą mieć poprzez działające na terenie kraju aerokluby oraz właścicieli prywatnych środków transportu powietrznego.

Istotnym zagrożeniem może być także wykorzystanie moto i paralotni, których przelot zazwyczaj nie budzi niczyjego zdziwienia ani szczególnego zainteresowania. Umieszczenie w tego typu środkach powietrznych materiałów wybuchowych lub trujących substancji chemicznych albo biologicznych, nie nastręcza większych trudności a skutki ich użycia mogą być nieobliczalne.

2. Atak terrorystyczny na morzu

Akweny morskie są dogodnym obszarem do przeprowadzenia ataków terrorystycznych. Otwartość wód dla wszystkich „użytkowników" morza - za wyjątkiem wód wewnętrznych i wód terytorialnych - stwarza realne możliwości ataków terrorystycznych.

Morze Bałtyckie w rejonie przyległym do wybrzeża polskiego jest akwenem o bardzo dogodnych warunkach hydrometeorologicznych do prowadzenia działań o charakterze terrorystycznym. Czynniki sprzyjające temu to:

1. głębokość wód na trasach komunikacji morskiej - dogodna
   do stawiania min dennych;

2. stosunkowo krótki okres występowania (praktycznie w strefie przybrzeżnej) zjawiska zlodzenia - uniemożliwiającego działania grup terrorystycznych z szybkich łodzi motorowych.

Prawdopodobnymi celami działań terrorystycznych w rejonie Morza
Bałtyckiego mogą być stałe obiekty morskie oraz obiekty w i na morzu.

Jako stałe morskie obiekty ataku należy wyszczególnić :

1. bazy morskie z całą infrastrukturą (magazyny, składy MPS i uzbrojenia, urządzenia "przeładunkowe, ropociągi, kable energetyczne, nabrzeża itp.) i jednostki tam bazujące;

2. porty morskie wraz infrastrukturą (portowe składy materiałów niebezpiecznych i łatwopalnych, dworce pasażerskie, ropociągi, urządzenia przeładunkowe, bocznice kolejowe itp.) jednostki pływające cumujące w portach (statki z ładunkami niebezpiecznymi, duże statki pasażerskie, itp.);

3. stocznie i urządzenia stoczniowe (doki, dźwigi, suwnice, jednostki remontowane);

4. obiekty hydronawigacyjne (pławy, stawy, latarnie morskie).

Jako obiekty ataku na i w morzu należy wyszczególnić:

1. jednostki pływające stojące na kotwicowisku;

2. jednostki pływające szczególnie poruszające się w rejonach
   o ograniczonej zdolności manewrowej;

3. podwodne instalacje, rurociągi, kable energetyczne;

4. platformy wydobywcze;

5. tory wodne, (postawienie min szczególnie w rejonach o ograniczonej zdolności manewrowej dla jednostek pływających tj. tory podejścia do portów, kanapy, cieśniny);

6. obiekty nawigacyjne na torach wodnych.

Wybór metod działania przez terrorystów zależeć będzie od wielu
czynników, które rzutują na powodzenie akcji terrorystycznej. Do nich należy zaliczyć stopień rozpoznania obiektu i miejsca przeprowadzenia ataku oraz posiadanych funduszy. W związku z tym, iż wiele z materiałów niezbędnych do przeprowadzenia akcji dostępnych jest na wolnym rynku
i stosowanych powszechnie w życiu codziennym, nie bez
znaczenia będzie tu także, inwencja i pomysłowości potencjalnych
terrorystów. Uwzględniając doświadczenia krajów, które zetknęły się z atakiem terrorystycznym na morzu można ocenić, iż najczęściej
stosowanymi aktualnie metodami działań terrorystów są:

1. wykorzystanie jednostki pływającej wypełnionej materiałem
   wybuchowym, kierowanej drogą radiową lub sternika samobójcę (skuter, łódź motorowa, jacht, kuter lub łódź rybacka, każda jednostka pływająca);

2. minowanie, stawianie min morskich (zarówno produkcji własnej jak
   i wojskowych zakupionych na czarnym rynku) w rejonach
   o ograniczonej zdolności manewrowej dla jednostek pływających, takich jak tory podejściowe do portów, rejony ścieśnione, tory wodne, zatoki;

3. wejście terrorystów na pokład jednostki pływającej jako pasażerowie, marynarze, obsługa hotelowa statku pasażerskiego,
   obsługa portowa;

4. upodobnienie się do jednostki rybackiej, sportowej lub obsługi portowej w celu podejścia do burty atakowanej jednostki pływającej;

5. atak na okręty w rejonach gdzie jednostka broniąca nie w pełni może użyć swojego uzbrojenia do obrony lub może porazić inne obiekty znajdujące się w rejonie;

6. zastosowanie taktyki grupowego ataku z różnych kierunków;

7. opuszczenie łodzi z pływającej jednostki w celu dokonania aktu terroru;

8. wykorzystanie płetwonurka lub pojazdu podwodnego lub małej łodzi podwodnej;

9. przesyłka kontenera z substancja niebezpieczną i jego detonacją po dotarciu do miejsca przeznaczenia;

10. rozpylenie substancji niebezpiecznych z pokładu jednostki
    pływającej;

11. obezwładnienie, wyłączenie z działania załóg portowych
    i jednostek pływających przez rozpylenie w rejonie szkodliwych substancji biochemicznych, zatrucie ujęć wody, żywności;

12. wykonanie ataku na obiekty chronione z rejonu ogólnodostępnego, wykorzystując ukształtowanie terenu i zastosowaniu przenośnych środków ogniowych (przenośne wyrzutnie pocisków rakietowych, RPG) i środków biologicznych;

13. atak z powietrza przy wykorzystaniu dostępnych na rynku
    aparatów pilotowych latających (lotnia, paralotnia, spadolotnia - spadochron napędzany silnikiem, motolotnia) lub bezpilotowych aparatów latających (modele samolotów);

14. taranowanie dużą jednostką pływającą z materiałami niebezpiecznymi innych jednostek pływających, urządzeń portowych, rejonów miejskich w rejonie wybrzeża.

Wyszczególniając prawdopodobne metody przeprowadzenia ataku
terrorystycznego na morzu należy uwzględnić, iż wykorzystanie jednostek pływających jako środka do przeprowadzenia ataków terrorystycznych jest bardzo prawdopodobne.

1. Atak terrorystyczny na lądzie

W warunkach naszego kraju atak terrorystyczny na lądzie jest bardziej prawdopodobny niż atak terrorystyczny z powietrza lub na morzu.

Z atakami terrorystycznymi na lądzie należy liczyć się głównie w odniesieniu do:

1. obiektów, w których urzędują władze państwowe i administracyjne;

2. obiektów innych państw rozmieszczonych na obszarze Polski;

3. obiektów ważnych ze względów ekonomiczno - finansowych
   (giełda, banki) oraz innych mających istotne znaczenie dla funkcjonowania państwa;

4. obiektów i sił wojskowych.

Obiekty centralnych władz państwowych i administracyjnych narażone
w sposób szczególny na ataki terrorystyczne to: Urząd Prezydenta, Urząd Premiera, Parlament oraz urzędy innych ministerstw.

Ewentualne ataki terrorystyczne na obiekty użyteczności publicznej zlokalizowane w dużych aglomeracjach miejskich lub w ich pobliżu, mogą skutkować nie tylko dużymi stratami materialnymi, ale również znacznymi ofiarami wśród ludności cywilnej. Zwiększone ryzyko ataku terrorystycznego dotyczy także:

1. zakładów posiadających materiały promieniotwórcze oraz toksyczne środki przemysłowe;

2. składów paliw płynnych, gazu oraz materiałów wybuchowych i amunicji, rafinerii, rurociajgów i gazociągów;

3. dużych zapór wodnych i elektrowni;

4. lotnisk międzynarodowych i krajowych;

5. ujęć wody pitnej;

6. dużych dworców" kolejowych oraz metra;

7. teatrów i kin;

8. supermarketów i dużych domów towarowych.

Obiekty wojskowe, które mogą zostać zaatakowane przez organizacje terrorystyczne to:

1. bazy, składnice i składy broni, amunicji, materiałów wybuchowych oraz MPS;

2. lotniska wojskowe i porty wojenne;

3. kompleksy, w których rozmieszczone są instytucje centralne,
   dowództwa RSZ, KZ i OW;

4. jednostki przeznaczone do realizacji zadań sojuszniczych;

5. jednostki realizujące zadania w zakresie zabezpieczenia
   logistycznego NATO;

6. poligony, miejsca zgrupowań i ćwiczeń sił sojuszniczych;

7. stacjonujące na terytorium RP wojska sojusznicze (m.in. Wielonarodowy Korpus Północ-Wschód w Szczecinie).

1. Akt terroru biologicznego

Akt terroru biologicznego jest jednym ze współczesnych zagrożeń, nie tylko dla obiektów wojskowych, ale również dla ludności cywilnej. Atak przy użyciu środków biologicznych przeprowadzony nawet w odległym państwie, może być przyczyną znacznego wzrostu zachorowań
na terytorium Polski. Niebezpieczeństwa wynikające z zastosowania broni biologicznej związane są z:

1. błyskawicznym rozprzestrzenianiem się drobnoustrojów (bakterii, wirusów);

2. powstawaniem psychoz zagrożenia i szerzeniem się strachu;

3. brakiem lub niewystarczającą ilością skutecznych lekarstw;

4. trudnością natychmiastowego zdiagnozowania przyczyny zachorowań i zgonów;

5. mylącymi objawami w okresie rozwijania się pełnego obrazu klinicznego choroby.

Biorąc powyższe pod uwagę, jednoznacznie trzeba stwierdzić, że zagwarantowanie bezpieczeństwa publicznego w przypadku aktów terroru biologicznego jest szczególnie trudne.

1. Akt terroru radiologicznego

Niezależnie od dotychczas stosowanych form ataków terrorystycznych, nie można wykluczyć aktów terroru radiologicznego.

Może mieć on charakter ataku na obiekty i urządzenia wykorzystujące materiały promieniotwórcze lub ataku z wykorzystaniem tzw. „brudnej bomby" - rozrzucenie materiału radioaktywnego za pomocą konwencjonalnego ładunku wybuchowego.

Potencjalnym źródłem zagrożeń są reaktory jądrowe. Obecnie
eksploatowanych jest na świecie ok. 440 reaktorów energetycznych. Ponadto działa podobna liczba reaktorów badawczych i do produkcji radioizotopów, jak również kolejne kilkaset reaktorów stanowiących podstawę napędu okrętów podwodnych i innych jednostek pływających.

Zdarzające się w elektrowniach jądrowych incydenty i małe awarie
powodują uwolnienia substancji promieniotwórczych, mających zwykle lokalny i ograniczony charakter.

Należy podkreślić, iż Polska nie posiada elektrowni jądrowych
na swoim terytorium. Potencjalnymi źródłami zagrożenia radiacyjnego na terytorium RP są Ośrodek Badań Jądrowych w Świerku oraz Centralna Składnica Odpadów Promieniotwórczych w Różanie. Zagrożenie stanowi również około 3000 zakładów przemysłowych użytkujących źródła promieniowania jonizującego.

Zasięg powstałej w wyniku zniszczenia reaktora w Ośrodku Badań
Jądrowych w Świerku strefy skażeń może wynieść do kilkudziesięciu kilometrów, a w przypadku awarii w zakładach użytkujących źródła
promieniowania jonizującego powstać mogą skażenia lokalne o zasięgu do 1 km.

2. Akt terroru chemicznego

Istota terroryzmu chemicznego polega na użyciu w ataku terrorystycznym bojowych środków trujących oraz niebezpiecznych substancji chemicznych (toksycznych środków przemysłowych). Zasadniczo działania terrorystyczne, w których używa się broni chemicznej można podzielić na dwie grupy:

1. atak w celu spowodowania maksymalnych zniszczeń i ofiar wśród ludności cywilnej. W takim przypadku możliwy jest atak terrorystyczny na duże aglomeracje (centra handlowe, obiekty rekreacyjno - sportowe), zbiorniki i ujęcia wodne;

2. ataki, które mają na celu przede wszystkim szantaż i szkody ekonomiczne. Przykładem może być atak wykonany poprzez skażenie określonego produktu przemysłowego czy spożywczego.

W przypadku ataków terrorystycznych wykonanych na obiekty,
w których znajdują się toksyczne środki przemysłowe należy przypuszczać, że zbiorniki z niebezpiecznymi substancjami będą potencjalnymi celami ataków organizacji terrorystycznych.

Aktualnie w Polsce zlokalizowanych jest około 900 zakładów użytkujących materiały niebezpieczne w ilościach mogących powodować poważne zagrożenie dla ludzi i środowiska. Zakłady te, których największe skupisko występuje w południowej części kraju - w województwach śląskim, dolnośląskim oraz wzdłuż dorzecza Wisły, są potencjalnymi obiektami ataków terrorystycznych. Z uwagi na profil produkcji do najbardziej zagrożonych należy zaliczyć:

1. Zakłady Tworzyw Sztucznych „NITRON" S.A. w Krupskim Młynie;

2. Zakłady Chemiczne „ROKITA" S.A. w Brzegu Dolnym;

3. Zakłady Tworzyw Sztucznych „ERG-BIERUŃ" S.A. w Bieruniu;

4. Zakłady Chemiczne „ORGANIKA-SARZYN" w Nowej Sarzynie;

5. Zakłady Azotowe w Puławach.

1. Akt terroru informatycznego

Coraz więcej dziedzin życia uzależnionych jest od działania komputerów
i sieci teleinformatycznych. Systemy informatyczne stwarzają nowe możliwości, ale nie tylko tym, którzy nimi zarządzają. Również terroryści i przestępcy coraz sprawniej posługują się nimi dokonując włamań do systemów, paraliżując przepływ informacji, czy fałszując dane.

Atak na systemy informatyczne sprowadza się do fałszowania
i blokowania informacji, manipulowania informacjami, zniszczenia
informacji bądź systemu informacyjnego bez zmiany fizycznego stanu systemu, na który dokonywany jest atak Działania takie powodują,
że „atakowany" nie ma dostępu do informacji, bądź też dysponuje błędnymi informacjami i danymi, które bezpośrednio wpływają na jego proces decyzyjny.

Obecnie funkcjonowanie gospodarki uzależnione jest w znacznym stopniu od infrastruktury informatycznej. Atak informatyczny może być skierowany w szczególności na systemy finansowo-bankowe, energetyczne, telekomunikacyjne, hydrologiczne i ratunkowe.

Wykorzystując ogólnodostępne sieci połączeń internetowych możliwe jest również koordynowanie akcji terrorystycznych przeprowadzanych w różnych częściach świata. Internet stwarza także możliwość szybkiego komunikowania się pomiędzy członkami i grupami terrorystycznymi usytuowanymi w poszczególnych państwach, czy na różnych kontynentach oraz ich szkolenie bez konieczności organizowania w tym celu bezpośrednich spotkań.

Podstawowe metody ataków to:

1. włamania do systemu informatycznego przez Internet;

2. włamania do systemu informatycznego przez sieci wewnętrzne;

3. blokowanie systemów komputerowych uniemożliwiające ich uruchomienie;

4. zrywanie połączeń lub zakłócanie systemów łączności;

5. wprowadzanie oprogramowania szkodliwego tzw. wirusów
   i robaków komputerowych, w celu destabilizacji pracy systemów informatycznych;

6. zakłócanie sieci radiowych różnego przeznaczenia;

7. przechwytywanie, rozkodowywanie i modyfikowanie zaszyfrowanych informacji;

8. podsłuch elektromagnetyczny;

9. prowadzenie kampanii propagandowych i operacji psychologicznych z wykorzystaniem usług oferowanych przez internet i sieci telefonii komórkowej;

10. wystosowywanie do systemów informatycznych w krótkim okresie czasu dużej liczby żądań wykonania określonej usługi,
    w celu obniżenia ich sprawności funkcjonalnej;

11. kradzież danych osobowych.

Ataki na systemy informatyczne mogą być połączone z innymi
rodzajami ataków terrorystycznych. Uderzenia mogą być skierowane w żywotnie ważne systemy, takie jak obsługa ruchu lotniczego,
czy dystrybucja energii elektrycznej.

Biorąc pod uwagę rosnącą skalę zjawiska i coraz poważniejsze jego skutki, brak podjęcia dobrze zaplanowanego, usystematyzowanego procesu jego zwalczania może mieć bardzo poważne konsekwencje. W naszym kraju już dziś istnieje wiele systemów informatycznych,
których zakłócenie działalności mogłoby odbić się negatywnie na funkcjonowaniu państwa i bezpieczeństwie obywateli (np. systemy bankowo-finansowe, ubezpieczeń społecznych). Jeszcze poważniejsze są potencjalne zagrożenia dla systemów działających w sektorze energetycznym, wodociągowym, gazociągowym czy w służbach ratunkowych.

3. Zagrożenia wywoływane przez niekorzystne zjawiska polityczne,
   społeczne, religijne i ekonomiczne

Do najbardziej prawdopodobnych zagrożeń wywołanych przez niekorzystne zjawiska polityczne, społeczne, religijne i ekonomiczne należą:

1. proliferacja broni masowego rażenia oraz przemyt innych materiałów niebezpiecznych;

2. niepokoje społeczne o podłożu ekonomicznym, politycznym, religijnym, antyglobalistycznym lub innym;

3. masowe migracje transgraniczne ludności;

4. przestępczość zorganizowana.

Postępujący proces umiędzynarodowienia przestępczości zorganizowanej przyczynia się do wzrostu zagrożeń wynikających z przemytu narkotyków, chorób mogących wywołać epidemię, przemytu materiałów niebezpiecznych, radioaktywnych oraz broni. W ostatnich latach na terenie Polski
obserwuje się gwałtowny wzrost działalności transnarodowych grup
przestępczych. Pozostaje on w związku z położeniem naszego kraju
w bezpośrednim sąsiedztwie państw przechodzących przemiany polityczno-gospodarcze, co skutkuje także łatwym transferem patologii społecznych, w tym szczególnie zorganizowanej przestępczości. Jednym z głównych transnarodowych zagrożeń bezpieczeństwa jest także możliwość niekontrolowanego transferu broni masowego rażenia oraz środków jej przenoszenia. Materiały oraz technologie, które mogą być zastosowane do budowy takiej broni i środków jej przenoszenia, stają się coraz bardziej dostępne, natomiast instrumenty oraz procedury wykrywania i zapobiegania nielegalnemu obrotowi tymi materiałami i technologiami są nadal mało skuteczne.

W ostatniej dekadzie doszło do przyśpieszenia procesów globalizacji, nie tylko w aspekcie gospodarczym, lecz również w innych ważnych dziedzinach życia. Procesy te niosą ze sobą wielorakie skutki. Do negatywnych aspektów globalizacji należy między innymi rosnąca polaryzacja poziomu rozwoju i życia oraz stabilności pomiędzy bogatymi, a biednymi regionami i krajami. Pomiędzy różnymi grupami państw narastają także kontrowersje i napięcia na tle przyczyn i sposobów rozwiązywania problemów globalnych i regionalnych.

1. Proliferacja broni masowego rażenia oraz przemyt innych
   materiałów niebezpiecznych

Szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa międzynarodowego
stanowi fakt posiadania broni masowego rażenia przez takie państwa jak: Koreę Płn., Iran, Syrię, Sudan i Libię. Ww. kraje prowadzą od lat konsekwentną politykę zmierzającą do ograniczenia amerykańskich i europejskich wpływów w tych regionach świata. Jednym z głównych działań sprzyjających realizacji tej polityki było pozyskanie i rozwój technologii do produkcji broni masowego rażenia. Ze względu na relatywnie niskie koszty wytwarzania i przechowywania oraz łatwość pozyskania technologii, państwa te weszły w posiadanie broni chemicznej już w latach 80 - tych. Obecnie część z nich posiada również broń biologiczną. Ocenia się, że potencjalnie największe zagrożenie związane jest z programami zbrojeniowymi państw Bliskiego Wschodu (Iran, Sria). Należy jednocześnie podkreślić, że weryfikacja postanowień traktatów ograniczających rozprzestrzenianie broni masowego rażenia jest niezwykle trudna i w praktyce zależy właściwie od dobrej woli politycznej państw - sygnatariuszy.

Z całą pewnością w najbliższej przyszłości będzie narastał problem
terroryzmu wykorzystującego broń masowego rażenia. Aczkolwiek nie ma do tej pory bezpośrednich dowodów na wspomaganie tego typu
aktów przez państwa stanowiące zagrożenie dla stabilizacji międzynarodowej. Istnieje jednak ryzyko, że broń chemiczna i biologiczna, materiały niebezpieczne i radioaktywne mogą przedostawać się do radykalnych reżimów, organizacji i grup terrorystycznych.

Polska - ze względu na swoje położenie geopolityczne oraz sytuację polityczno-wojskową w krajach sąsiadujących, powstałych w wyniku rozpadu ZSRR - jest postrzegana jako ważny kraj pod względem ewentualnego wykorzystywania jej terytorium do nielegalnego przemytu i tranzytu broni, materiałów wybuchowych i innych materiałów niebezpiecznych. Szczególne znaczenie ma w tym przypadku położenie geograficzne naszego kraju na krzyżujących się szlakach wschód-zachód. i północ-południe.

Przy założeniu, że Polska jest wykorzystana jako obszar tranzytowy (rzadziej docelowy) do przerzutu materiałów niebezpiecznych (BMR, broni konwencjonalnej) pomiędzy wschodem i zachodem Europy
ocenia się, że szczególną uwagę należy skupić na przejściach granicznych drogowych i kolejowych, gdzie duże natężenie ruchu utrudnia szczegółową kontrolę graniczną i może sprzyjać przemytowi.
W przypadku granicy wschodniej czynnikiem dodatkowo ułatwiającym przemyt jest skorumpowanie oraz demoralizacja służb celnych
i granicznych Rosji, Białorusi i Ukrainy.

Granice morskie stwarzają możliwości do nielegalnego przerzutu
materiałów poprzez duże ilości ładunku, pozwalające na ukrycie broni, materiałów wybuchowych i innych materiałów niebezpiecznych. Z uwagi duże gabaryty statków bardzo trudne jest prowadzenie szczegółowej kontroli przez służby graniczne. W wielu przypadkach sprawdzenie czy ładunek jest zgodny z dokumentami przewozowymi polega tylko
na weryfikacji wagowej.

W ostatnim okresie odnotowano także zagrożenie przemytu broni,
materiałów wybuchowych i innych materiałów niebezpiecznych drogą lotniczą (Moskwa, Kijów, Kraków, Warszawa, Wrocław, Frankfurt nad Menem, Berlin, Stuttgart, Bruksela, Paryż). Powyższemu procederowi może sprzyjać stosowanie niewystarczających procedur bezpieczeństwa w obrocie przesyłkami kurierskimi. Przesyłki te nie podlegają tak szczegółowej kontroli jak bagaż zabierany na pokład samolotów pasażerskich. Ponadto wykrycie omawianych przypadków przemytu materiałów niebezpiecznych z Polski do innego kraju Unii Europejskiej jest bardzo trudne, ponieważ obrót towarami w ramach krajów Unii nie podlega już tak szczegółowej kontroli.

2. Niepokoje społeczne

Niepokoje społeczne to szczególna forma zagrożeń w sferze bezpieczeństwa i porządku publicznego zapewniającego ochronę życia, zdrowia, mienia i innych wartości przed bezprawnymi działaniami oraz ochronę zasad współżycia społecznego i stosunków regulowanych normami prawa i zwyczajami. Mogą one być spowodowane planowanym oddziaływaniem na świadomość społeczną w celu wywołania emocji sprzyjających destabilizacji porządku publicznego. Niepokoje społeczne mogą narastać stopniowo w długim okresie czasu lub wybuchać nagle
i rozwijać się lawinowo.

Zmiany zachodzące w wielu dziedzinach życia mogą powodować,
że niektóre grupy społeczne tracą swoje wpływy, pogarszają się ich
warunki bytowania lub nawet możliwości utrzymania. Wiele z tych grup
w zmieniającej się rzeczywistości nie będzie w stanie podołać nowym wyzwaniom, zmienić rodzaj działalności, pozyskać nowe kwalifikacje, czy sprostać nowym wyzwaniom ekonomicznym.

Niewątpliwie może to spowodować narastanie niepokojów społecznych,
a tym samym i sytuacji, które spowodują, że określone grupy społeczne mogą manifestować swoje niezadowolenie i spróbują metodami
siłowymi wywierać nacisk na koła rządzące, aby zmienić te niekorzystne warunki.

Szczególnym przypadkiem niepokojów społecznych, z którymi należy się liczyć, są protesty i wystąpienia na tle religijnym lub ideologicznym. Podłoże religijne jest czynnikiem wywołującym bardzo często ostre reakcje społeczne w odpowiedzi na różnorodne wydarzenia kulturalne i społeczne (publikacja karykatur o podtekście religijnym, projekcje filmów poddających w wątpliwość dogmaty wiary, wystawy i artystyczne).

Natomiast rozruchy, protesty na tle ideologicznym (np. antyglobalistyczne) charakteryzują się wysokim współczynnikiem udziału ludzi młodych, łatwo ulegającym negatywnym wpływom. Tego typu wystąpienia mogą się również stać pretekstem do organizacji burd chuligańskich i aktów wandalizmu pod zasłoną działań w imię ideologii.

3. Masowe migracje transgraniczne ludności

Kryzysom zarówno militarnym jak i pozamilitarnym, w tym mającym swe źródło wewnątrz państwa, coraz częściej towarzyszą migracje transgraniczne na dużą skalę. Migracje można podzielić na:

1. imigrację - ze względu na przyczynę wyróżnia się 5 jej kategorii: osadnicy, profesjonaliści, pracownicy kontraktowi, pracownicy nieletni oraz ubiegający się o azyl (jeżeli prośby o azyl zostaną spełnione nabywają status uchodźcy);

2. reemigrację - dobrowolny powrót emigrantów do ojczyzny;

3. repatriację - powrót do kraju osób, które znalazły się poza terytorium kraju ojczystego m.in. z powodu zmian granic lub przymusowych wysiedleń.

Masowe przemieszczenia ludności mogą spowodować niebezpieczeństwo katastrofy humanitarnej i regionalnej destabilizacji. Potencjalne zagrożenie tworzy połączenie ewentualnych masowych migracji transgranicznych ze zorganizowaną działalnością przestępczą, przemytem broni, materiałów radioaktywnych, narkotyków i środków do ich produkcji.

Niekontrolowane migracje ludności do Polski mogą spowodować:

1. zwiększoną ilość rozbojów i kradzieży na terenie kraju (szczególnie w województwach przygranicznych oraz w stolicy państwa i województwie mazowieckim);

2. występowanie zbrojnych porachunków pomiędzy emigrantami;

3. zwiększenie zagrożenia epidemiologicznego;

4. powstanie zalążków ośrodków międzynarodowej przestępczości zorganizowanej;

5. powstanie struktur organizacyjnych międzynarodowego terroryzmu;

6. pogorszenie stosunków dyplomatycznych z wybranymi państwami (casus Czeczenii i związane z tym pogorszenie stosunków dyplomatycznych polsko- rosyjskich);

7. rozwój nielegalnego handlu oraz powstanie zaburzeń na rynku pracy;

8. rozwój żebractwa oraz agresywnych form wyłudzania pieniędzy.

Należy jednak podkreślić, że prawdopodobieństwo wystąpienia masowej migracji transgranicznej jest obecnie niewielkie i może wystąpić tylko przy zaistnieniu ekstremalnych warunków w regionie, w tym między innymi załamaniami się systemu politycznego, gospodarczego, konfliktu etnicznego czy też zastosowania represji wobec uchodźców. Polska z kraju tranzytowego staje się coraz częściej krajem docelowym również dla migracji ekonomicznej.

4. Przestępczość zorganizowana

Przestępczość zorganizowana jako zjawisko i zagrożenie występuje w wielu krajach i w różnej formie. Charakteryzuje się zróżnicowaną intensywnością, a przedmiotem jej zainteresowania mogą być obszary życia społecznego, ekonomicznego i politycznego.

W Polsce główne przyczyny wzrostu przestępczości zorganizowanej to:

1. liberalne prawo;

2. otwarcie granic - swobodny przepływ osób i towarów;

3. słabość instytucji walczących z przestępczością.

Ocenia się, że na obszarze RP należy liczyć się z możliwością działalności co najmniej trzech typów organizacji przestępczych:

1. grup przestępczych - posiadających luźne związki organizacyjne;

2. zorganizowanych grup przestępczych;

3. mafii - wysoce zorganizowanych grup przestępczych, działających na zasadzie przemocy, szantażu itp., o dużych wpływach i powiązaniach z osobami na różnych szczeblach władzy, policją, biznesem.

Zorganizowane grupy przestępcze korzystając ze współczesnych
zdobyczy cywilizacji, a także posiadając wysoki stopień zorganizowania, zdolność korumpowania wpływowych osób i dostęp do nowoczesnych technologii - w tym zbrojeniowych - stać się mogą poważnym zagrożeniem dla bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, a nawet bezpieczeństwa
w wymiarze międzynarodowym.

Ocenia się, że duże zagrożenie stanowić mogą próby przenikania
organizacji przestępczych do struktur wojskowych (JW). Ich działania koncentrować się mogą na próbach zaboru (zakupu) uzbrojenia i sprzętu wojskowego, dystrybucji narkotyków, prób pozyskania informacji na temat infrastruktury wojskowej, ale również klasycznych aktów przemocy (rozboju, wymuszeń środków pieniężnych / haraczy).

4. Zagrożenia przedmiotami wybuchowymi i niebezpiecznymi

Obszar Polski w wyniku działań wojennych podczas II Wojny Światowej
został silnie zanieczyszczony milionami min i niewybuchów (pociski, bomby) oraz innymi przedmiotami wybuchowymi i niebezpiecznymi. Najbardziej
zaminowanymi były rejony gdzie prowadzone były uporczywe walki oraz miasta przygotowane do obrony. Pomimo upływu sześćdziesięciu lat
od zakończenia II Wojny Światowej w dalszym ciągu znajdowane są
dziesiątki tysięcy niewypałów, niewybuchów i innych przedmiotów i niebezpiecznych. W 2005 roku minerskie patrole rozminowania usunęły ponad 1 min sztuk min przeciwpiechotnych i przeciwpancernych, bomb lotniczych, torped, pocisków artyleryjskich i moździerzowych, granatów ręcznych oraz innej amunicji. Przeciętnie każdego dnia na terenie Polski jest 25 zgłoszeń wymagających interwencji patrolu minerskiego.

1. Zagrożenia przedmiotami wybuchowymi i niebezpiecznymi
   występującymi na obszarze lądowym RP

Największe nasycenie zaporami minowymi na terenie Polski występuje w rejonach najbardziej zaciętych walk wzdłuż głównych naturalnych przeszkód terenowych i przebiegu rubieży obronnych:

1. na wschodnim pasie zapór minowych: BIAŁYSTOK, WARSZAWA, DĘBLIN, SANDOMIERZ, PRZEŁĘCZ DUKIELSKA;

2. w rejonie północno-wschodnim: SUWAŁKI, BIAŁYSTOK, BIAŁA PODLASKA;

3. na odcinku dolnej Wisły: CHEŁMNO, TCZEW;

4. na zachodnim i północno-zachodnim pasie zapór minowych: OPOLE, WROCŁAW, LEGNICA, KROSNO ODRZAŃSKIE.

Dodatkowe niebezpieczeństwo stanowią niewypały i niewybuchy, które znajdowane są na terenach, na których prowadzono działania wojenne. Problem niewybuchów i niewypałów w dużej mierze dotyczy aglomeracji miejskich. Do miast gdzie znalezisk pochodzenia wojennego jest najwięcej należą: miasta GÓRNEGO ŚLĄSKA, WROCŁAW, ŁÓDŹ, WARSZAWA, POZNAŃ, BYDGOSZCZ, GRUDZIĄDZ, SZCZECIN oraz aglomeracja TRÓJMIASTA.

Zagrożenie przedmiotami niebezpiecznymi pochodzenia wojskowego znacznie wzrasta w okresach intensywnych prac rolnych oraz w czasie realizacji inwestycji budowlanych. Należy liczyć się z dużą intensywnością zgłoszeń w czasie planowanych budów autostrad oraz podczas realizacji inwestycji podjętych w wyniku rozwoju gospodarczego kraju.

2. Zagrożenia przedmiotami wybuchowymi i niebezpiecznymi
   występującymi na obszarze morskim RP

Od zakończenia działań wojennych na morzu, znajdywane są nadal:

1. miny morskie;

2. torpedy;

3. bomby lotnicze;

4. amunicja artyleryjska;

5. wraki okrętów;

6. samoloty i wiele innych egzemplarzy techniki wojennej.

Dno Zatoki Pomorskiej, Gdańskiej i Puckiej zanieczyszczone jest różnego rodzaju wrakami, a także egzemplarzami broni, które pochodzą z okresu
l i II wojny światowej. Prowadzone tu były badania i próby wielu typów broni niemieckiej. W obrębie Zatoki Gdańskiej rejonem badań były: BABIE DOŁY, OKSYWIE i okolice PÓŁWYSPU HELSKIEGO.

Na szczególną uwagę zasługuje teren Półwyspu Helskiego, ze względu na stacjonowanie na nim wojsk niemieckich do końca wojny. Szybki odwrót armii niemieckiej spowodował pozostawienie nie tylko sprawnej techniki bojowej, ale przede wszystkim dużej ilości pocisków artyleryjskich
i granatów moździerzowych.

3. Zagrożenia przedmiotami wybuchowymi i niebezpiecznymi
   występującymi na obszarze ośrodków szkolenia poligonowego Sił Powietrznych

Poligon lotniczy w Nadarzycach jako jedyny w Polsce i największy obszarowo w Europie, cieszy się dużym zainteresowaniem wojsk sojuszniczych i stanowi doskonałą bazę do wykonywania ćwiczeń w realnych warunkach bojowych. Jednakże, działalność prowadzona na poligonie niesie za sobą zagrożenie wystąpieniem niewybuchów o dużej zawartości materiałów wybuchowych, szczególnie w rejonie pola roboczego. Dodatkowo, w czasie II Wojny Światowej prowadzone były na tym terenie zacięte walki o Wał Pomorski. Należy również mieć na uwadze sąsiadujący, były poligon stacjonujących tu do lat 90-ych wojsk radzieckich, gdzie corocznie znajdowane są duże ilości przedmiotów wybuchowych i niebezpiecznych.

ZAGADNIENIE 3 (5 min)

PODSUMOWANIE

Przedstawiony „Rejestr zagrożeń" należy traktować jako zbiór otwarty. Niejednokrotnie wykonując długoterminowe oceny zagrożeń o charakterze pozamilitarnym nie będzie możliwe zdefiniowanie wszystkich czynników, które mogą stanowić niebezpieczeństwo dla bezpieczeństwa państwa. Mają na uwadze całokształt zagadnień związanych z charakterystyką zagrożeń oraz ich nieprzewidywalnością należy uznać, że stanowi on w swojej formie materiał wyjściowy do opracowania dokumentów stanowiących załącznik „Planu użycia oddziałów i pododdziałów Śląskiego Okręgu Wojskowego w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych".

W części tej zostały przedstawione sytuacje zaistnienia zagrożeń, których prawdopodobieństwo uznano za najwyższe lub fakt ich wystąpienia był już odnotowany w przeszłości (terroryzm, powodzie, pożary, zjawiska atmosferyczne, epidemie).

Ponadto wskazanym wydaje się dokonywanie co dwa lata (jak również w przypadku zaistnienia nowych okoliczności) przeglądu rejestru zagrożeń oraz procedur działań podejmowanych przez Siły Zbrojne RP w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych.

3. CZĘŚĆ KOŃCOWA (5 min)

• zakończenie zajęć;

• omówienie realizacji celu zajęć;

• zaznaczenie najważniejszych treści;

• podanie zadań na naukę własną;

• odpowiedzi na ewentualne pytania.

OPRACOWAŁ

Ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18 kwietnia 2002 r.

Ustawa o stanie klęski żywiołowej z dnia 18 kwietnia 2002 r.

Obecnie w Polsce wyodrębniono 193 zakłady o zwiększonym ryzyku oraz 152 zakłady o dużym ryzyku.

---