PSYCHOLOGIA SPOŁECZNA-wykład

Dr Irena Jelonkiewicz

Wykład 1: 19.02.2007

Psychologia społeczna- nauka badająca procesy psychiczne i zachowania osób znajdujących się w sytuacji społecznej (Mika)

Psychologia społeczna- badanie sposobu, w jakim rzeczywista/ wyobrażona obecność innych osób wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie, zachowanie. (Aronson)

Psychologia społeczna- zajmuje się wpływem społecznym czyli tym, w jaki sposób to, co robią, myślą, czują pewni ludzie wpływa na to, co robią, myślą i czują inni ludzie. (Wojciszke)

„Człowiek jest z natury istotą społeczną”- Arystoteles, nie da się żyć w izolacji i nie można być całkowicie samodzielnym

Rodzimy się czy stajemy istotą społeczną?

Przykład ludzi, którzy wychowywali się wśród zwierząt każe nam przyjąć, że istota społeczna rozwija się w nas w procesie socjalizacji- ten proces to zamierzone działania podejmowane przez społeczeństwo aby wykształcić w jednostce odpowiednie zachowania. Socjalizacja może być czynna (kiedy sami działamy) i bierna (kiedy ktoś nam narzuca co i jak mamy robić)

Historia:

1. Inspiracje:

• G.LeBon „Tłum”

• G. Tarde „Prawo naśladownictwa”

• E. Durkheim „Samobójstwo”

• M. Weber „Etyka protestancka i duch kapitalizmu”

• H. Spencer „ Zasady socjologii”

Pierwsze badania

• Triplett: efekt facylitacji (cykliści na wyścigu)

• Ringlemann: efekt próżniactwa społecznego (kiedy dużo ludzi przeciąga linę, to wielu z ciągnących mniej się przykłada to tego)

• Pierwsze podręczniki:

• McDougal „An introduction to social psychology”

• A. Ross, “Social psychology…”

• F. Allport “Social psychology”

• Lata 60-90

• Eksperymenty (Milgram, Zimbardo)

• Zróżnicowane obszary działań

• Ważni badacze:

• K. Lewin- wykorzystanie psychologii Gestalt (postaci)

• S. Asch

• F. Heider- teoria przyczynowości

• L. Festinger- dysonans poznawczy

• S. Moscovini

• Peters- ocenianie ludzi

Obszary tematyczne psychologii społecznej:

• Wiedza o świecie społecznym i percepcji społecznej (organizacja wiedzy, stereotypy)

• Problematyka postaw (jak wpływać na zachowanie, zgodność postaw i zachowań)

• Wpływ społeczny (konformizm, techniki wpływu/ manipulacji społecznej)

• Relacje interpersonalne (agresja, pomoc, altruizm, atrakcyjność)

• Funkcjonowanie małej grupy społecznej

Specyfika psychologii społecznej:

• Indywidualizm (bada się jednostkę w społeczeństwie)

• Empiryzm

• Pragmatyzm (wykorzystanie wiedzy w praktyce)

Podejścia teoretyczne w psychologii społecznej:

• Poznawcze- jak ludzie przetwarzają informacje w sytuacji społecznej

• Motywacyjne- dlaczego w sytuacji społecznej ludzie zachowują się w określony sposób, motyw: związany z „Ja” lub walidacją społeczną (akceptacją)

• Teoria uczenia się społecznego- jak powstają określone zachowania: warunkowanie klasyczne (nauka bodźców), warunkowanie instrumentalne (nauka reakcji)

• Społeczno- kulturowe- jaki jest ich wpływ na zachowanie człowieka (różne kultury, różne zachowania)

• Psychobiologiczne- na ile zachowanie jest zdeterminowane biologicznie, na ile służy przystosowaniu

Metody badań w psychologii społecznej:

1. Badania eksperymentalne: eksperyment naturalny/ laboratoryjny

• Orzekanie o przyczynowości między zmiennymi

• ZN ZZ; ZN- zmienna niezależna (przypuszczalna przyczyna), ZZ- zmienna zależna (to, co wyjaśniamy)

• Do eksperymentu potrzebna jest grupa kontrolna bez ZN, dobrze jest jak mamy do dyspozycji kilka możliwości ZN i wtedy poszukujemy ZZ (np.: ciastka i ich opakowanie, zmiana koloru opakowania zmienia sprzedaż)

• ZN pociąga zmianę w ZZ

• Losowość- grupa kontrolna i eksperymentalna nie mogą się różnić niczym oprócz ZN

• Nie wolno stosować kryteriów w czasie podziałów (nawet nieświadomie)

• Wiarygodność badań zapewnia możliwość zareplikowania badań na innym terenie czy w innej części społeczeństwa.

2. Badania korelacyjne: kwestionariusze, ankiety, skale czasu

• Przewidywanie związku między zmienną X a Y

• Jedna zmienna idzie w parze z drugą zmienną

• Współczynnik korelacji : -1, 0, 1 (0-brak współzależności)

• r- 0,67- zależność pozytywna: im wyższy X, tym wyższy Y np.: im więcej czytam książek, tym wyższy poziom IQ i odwrotnie im wyższy poziom IQ tym więcej czytam książek

• r- - 0,67- zależność negatywna: im wyższy X, tym niższy Y np.: im bardziej jestem smutna, tym mniej mam przyjaciół i im mniej mam przyjaciół tym bardziej jestem smutna

• p < 0,05- określenie na ile wynik jest prawdopodobny: na 100 osób przypadkowa odpowiedź jest możliwa w 5% u 95 % wynik jest pewny

• Przykład: lepkość asfaltu x wskaźnik przestępczości r = 0,45 Nonsens! (ale możliwa jest obecność trzeciej zmiennej np.: temperatura, upał

• Badanie Sędka- przyczynowa zależność między bezradnością intelektualną, poczuciem zagrożenia a osiągnięciami szkolnymi:

Bezradność intelektualna ---- 0,74 ----- poczucie zagrożenia

\ /

- 0,47 - 0,11

\ /

Osiągnięcia szkolne

Jak się okazuje czynnikiem hamującym osiągnięcia szkolne jest w tym wypadku bezradność intelektualna a mniej poczucie zagrożenia

3. Badania obserwacyjne: archiwalne (analiza danych archiwalnych: ksiązki, pamiętniki, akta sądowe, listy), uczestniczące (dołączanie do grupy), systematyczne ( codzienna/ comiesięczna itd. obserwacja)

• Opis zjawisk, badanej zmiennej

• Obserwacje hipotezy lektury- poszukiwanie związku między faktami

Wykład 2: 26.02.2007

Schematy poznawcze

Kategorie używane w percepcji interpersonalnej:

Zachowanie się partnera interakcji Informacja System schematów Porównanie Ocena zgodności treści informacji z treścią schematów + wzbogacenie schematu partnera interakcji Ustosunkowanie emocjonalne Zachowanie wobec partnera interakcji


System schematów: (spostrzeganie społeczne(korzystanie z uproszczeń) = percepcja fizyczna (odbicie rzeczywistości)

Elementy percepcji:

1. Cechy osoby

2. Formułowanie oczekiwań

3. Ustosunkowanie emocjonalne

Jak organizujemy wiedzę o świecie społecznym? :

1. Schematy poznawcze (osób, zdarzeń, cech)

1. Budowa schematów (zasada prototypowości, hierarchiczności)

2. Funkcje

2. Stereotypy/ uprzedzenia/ dyskryminacja

1. Teorie (społecznego uczenia się, rzeczywistego konfliktu interesów, przeniesienia agresji, kategoryzacji społecznej)

2. Zmiana

3. Heurystyki w postrzeganiu świata

Schemat poznawczy (dawniej struktury poznawcze, pojęcia poznawcze)- wiedza na temat określonych fragmentów rzeczywistości, wiedza uogólniona i wyabstrahowana. Wojciszke

Opis rzeczywistości:

- konkretne wydarzenie, wycinek rzeczywistości np.: wspomnienie dzisiejszego śniadania

- wyabstrahowane pojęcie to będzie pojęcie śniadania ogólnie (różne konteksty)

Tak więc schemat poznawczy można określić jako wiedzę posiadaną przez podmiot wyabstrahowana z konkretnych doświadczeń

Schematy poznawcze dają nam informacje o:

1. Własnościach obiektywnych (cechach charakterystycznych): jakie coś jest

2. Własnościach funkcjonalnych (własne zachowania): co się robi w kontakcie z obiektem

3. Własnościach afektywnych (reakcje emocjonalne): jakie reakcje emocjonalne wywołuje obiekt

Rodzaje schematów (jakościowe zróżnicowanie treści):

1. Schematy osób; wiedza obiektywna, praktyczna, afektywna o obiektach

1. Jednostkowe: konkretna osoba

2. Kategorialne: dotyczące grupy osób lub stereotyp

2. Schematy zdarzeń (skrypty, scenariusze), umysłowa reprezentacja zdarzeń, działań i ciągów zdarzeń

1. Sekwencja: scen + aktorzy + rekwizyty + warunek uruchomienia danego scenariusza + ostateczne rezultaty np.: schemat wizyty u lekarza, chrzcin

3. Schematy cech: pewne aspekty przedmiotów, zdarzeń, nie są wyodrębnione w czasie i przestrzeni

1. Zagnieżdżone w przedmiocie np.: inteligencja w inteligentnej osobie

Budowa schematów:

1. Zasada prototypowości: prototyp = pierwowzór, typowa wartość np.: kupowanie- prototypem będzie jakaś uśredniona wartość sytuacji które się zdarzyły; mężczyzna- prototypem może być ojciec; są to także typowe reakcje

2. Zasada hierarchiczności: działa na zasadzie: nad schematschemat podschemat schemat pierwotny

Np.: część- całość: dłoń palec paznokieć

Ogólność- mniej ogólne: schemat jedzenia jedzenie obiadu jedzenie obiadu wielkanocnego

Wiedza podawana hierarchicznie kodowana jest na jednym piętrze, w jej skład nie wchodzi wiedza opisująca podschemat np.: twarz i jej części: usta, nos, oczy, to nie wchodzi w podschemat oka czy nadschemat sylwetki ludzkiej- jest to po to żeby nie aktywizować jednocześnie kilku schematów. Przykład: ciemny las i musimy rozpoznać czy przed nami jest człowiek czy zwierzę. Potrzebne nam to tego tylko schemat sylwetki ludzkiej a nie wygląd twarzy

Funkcje schematów:

• Ułatwiają przetwarzanie danych np.: mamy schemat dziennikarza i na przyjęciu poznajemy takiego, nadajemy mu etykietkę dziennikarza i tak go zapamiętujemy

• Wpływa na rozumienie zdarzeń i formułowanie sądów, interpretacja zdarzeń wieloznacznych

• Odpowiada za selektywność pamięci:

• Efekt zgodności- zapamiętujemy zdarzenia zgodne ze schematem, kiedy pamięć odznacza się subiektywizmem wspomnień

• Efekt sprzeczności- zapamiętujemy zdarzenia sprzeczne ze schematem, kiedy pamięć działa na zasadzie reprodukcji danych (odtwarzanie bez upiększeń), większa pewność że coś się zdarzyło

• Zaspokajają potrzebę walidacji poznawczej (poprawa obrazu rzeczywistości)

• Bezpośrednio służą do regulacji zachowań ( zachowuję się tak, a nie inaczej, do tego służą głównie skrypty) Trzeba mieć schemat i go aktywizować

Rodzaje aktywacji schematów:

1. Aktywizacja percepcyjna (odbodźcowa) - widzimy obiekt związany ze schematem

1. Im bardziej typowy egzemplarz np.: biały fartuch- lekarz

2. Im większa wyrazistość percepcyjna np.: umundurowany policjant na stacji metra

2. Aktywizacja przedpercepcyjna- podwyższona dostępność pamięciowa schematu przed rozpoczęciem przetwarzania

1. Im silniejsze jest oczekiwanie pojawienia się schematu np.: bojąc się krytyki szefa jego grzeczność uznamy za dezaprobatę

2. Im silniej egzemplarz schematu związany jest z realizacją celów np.: głodny zobaczy talerz z jedzeniem tam gdzie książka kucharska

3. Im krótszy czas od poprzedniej aktywizacji schematu np.: po wyjściu ze ślubu koleżanki zobaczysz więcej zakochanych par

4. Im częściej schemat był aktywizowany w przeszłości np.: psychiatrzy częściej widzą osoby zaburzone a policjanci przestępców

Stereotypy: szczególna odmiana schematów poznawczych osób kategorialnego (= twardy odcisk, wzorzec)

Wyodrębnienie pewnej grupy osób z powodu zauważalnej cechy, określającej społeczną tożsamość grupy np.: płeć, rasa, kolor skóry

Cechy:

- nadmiernie ogólne (są wszyscy tacy sami ale jednocześnie niepodobni do innych)

- nadmiernie uproszczone np.: Murzyn- leniwy i przesądny

- społecznie podzielany (= element kultury danej społeczności)

Skąd się biorą stereotypy?

- doświadczenia własne

- transmisja kulturowa lub pokoleniowa (jacy są i jaki jest typowy przedstawiciel grupy)

Uprzedzenie- stosunek emocjonalny (niechętny)

Rodzaje uprzedzeń:

- motywowane lękiem (awersyjne): demonizowanie obiektu

- motywowane ambiwalencją uczuć

- motywowane przez poczucie własnej wyższości; obiekty stanowią źródło przykrości

Dyskryminacja- wrogie zachowanie wobec danej grupy czy osoby np.: ksenofobia (do cudzoziemców)

Przykład: Kobiety: stereotyp to zbiór wiedzy o kobietach, uprzedzenie: niechęć okazywana w ich obecności, dyskryminacja: mobbing w pracy, nierówne płac

Wykład 3 i 4 : 05.03.2007 i 12.03.2007

Przykłady badań nad stereotypami:

Kofta- stereotyp spiskowy: duży pojedynczy byt- w ten sposób można widzieć całą grupę, postrzegamy ją jako grupę dążącą do panowania nad światem, różnymi sposobami (z powodu konfliktów grup walczących o władzę; 1/3 Polaków ma ten stereotyp w stosunku do Niemców, Żydów. Nasila się on w czasie kampanii wyborczej)

Łukaszewski, Wajda- 7-latki, szukanie stereotypów i uprzedzeń. Pytano o Polaków, Niemców, Cyganów, Żydów i Portugalczyków: ile ma zalet/ wad, dystans, ofiarność, czy podoba się książka/ obraz kogoś z tych nacji. Najbardziej Nielubiami Żydzi i Cyganie. Zauważono podobieństwo z poglądami matek.

Teorie:

1. Społecznego uczenia się

• Wiele zachowań i poglądów uczymy się od innych

• Przekazywane poprzez kulturę np.: zapisany w prawie rasizm: podział miejsc w autobusie

• Przenoszone przez język; konstrukcje językowe

• Zastrzeżenia „tak, ale” np.: Zgodzę się żeby był tu ośrodek dla bezdomnych, ale jeszcze 500 m dalej”

• Zwroty, które niosą znaczenie kojarzone z daną nacją np.: ocyganić= oszukać, czeski film, angielska flegma, udawać greka

• Międzygrupowa asymetria językowa

• Trwałe cechy:

• Abstrakcyjny opis dobrych zachowań własnej grupy: „jesteśmy uczciwi”

• Abstrakcyjny opis złych zachowań członków obcej grupy: „oni byli agresywni”

• Specyficzne zachowania:

• Konkretny opis zachowań negatywnych członków naszej grupy: „krzyczeli, popchnął”

• Konkretny opis zachowań pozytywnych członków obcej grupy: „punktualnie przyszli do pracy”

Konkretne zachowania mogą się nie powtórzyć!

2. Rzeczywistego konfliktu interesów:

• Konflikt istnieje naprawdę, uprzedzenia narastają wraz ze wzrostem konfliktu np.: najbiedniejsze grupy są najbardziej uprzedzone do imigrantów

3. Przeniesienia agresji (z psychoanalizy, mechanizmy obronne)

• Agresja przeniesiona ze sprawcy (jest zbyt abstrakcyjny, za silny, trudno go zidentyfikować)

• np.: badania Searsa i Hovlanda: jak spadek cen bawełny wpływa na dokonywanie linczu na Murzynach; jeśli ceny spadały to było więcej linczów, wiązało się to z pogorszeniem stanu życia właścicieli i przelewali oni swoją frustrację na Murzynów (kozły ofiarne)

4. Kategoryzacji społecznej (H. Tajfel)

• Tożsamość osobista/ społeczna = kim jestem/ kim jestem jako „my”

• Przełączamy się między tymi tożsamościami: aktywujemy albo jedną albo drugą

• Dzielenie na kategorie: „my” i „oni”, powołanie tej kategorii łączy się z uproszczeniem, automatycznym dzieleniem (oszczędność poznawcza)

• Wzrost różnić między kategoriami i zmniejszenie różnic wewnątrz kategorii np.: większe różnice są w agresywności między kobietami a mężczyznami a w grupie mężczyzn agresja postrzegana jest na podobnym poziomie (zatarcie różnic)

• Faworyzowanie grupy własnej (przynależność grupowa)

Możliwości zmiany stereotypów:

1. Hipoteza kontaktu:

• Doprowadzenie do kontaktu np.: otworzenie granic, zmniejszenie uprzedzeń Polaków do Niemców

• Współpraca i współzależność np.: te same pozycje w pracy, szkoły integracyjne, mieszanki etniczne w klasach

• Świadoma kontrola

• Uruchomienie kontroli poznawczej, nie używanie stereotypów

• Efekt sprężyny- wzrost działań stereotypów po ustaniu kontroli

• Model kumulacyjny- zmiany w stereotypie powoli go naruszają.

Heurystyki (uproszczone reguły wnioskowania):

1. Dostępności:

1. kierujemy się tym, jak szybko możemy przywołać z pamięci informacje

2. np.: biuro podróży znane z reklam

2. Reprezentatywności:

1. podobieństwo do typowego egzemplarza

2. np.: na ile coś jest losowe w totolotku, czy kombinacja 1,2,3,4,5,6 czy 56,32,2,12,34,4 (w obu przypadkach prawdopodobieństwo jest takie same)

3. Zakotwiczenia:

1. zaczepienie się jakieś liczby, odniesienie się do niej

2. np.: 6% Polaków ma wyższe wykształcenie, stąd odnosimy nasze sądy dotyczące inteligencji;

3. posługujemy się nawet wtedy kiedy liczba nie ma związku (przypadek)

4. Symulacyjna:

1. co by było gdyby, symulacje tego, co mogłoby się zdarzyć

2. myślenie kontrfaktyczne- myślenie o tym, co mogłoby się zdarzyć, ale się nie zdarzyło tzw. mądrość po fakcie, przydatne gdy zdarzyło się coś złego: „wiedziałem, że tak to się skończy”- to daje nam poczucie kontroli nad wydarzeniami choć jej nie mamy

3. stajemy się bardziej surowi w formułowaniu ocen np.: ofiary gwałtu oskarżane są o akt agresji bo wracały późno, były wyzywająco ubrane

Kiedy stosujemy heurystyki?

• Przesycenie lub mało informacji

• Mało czasu na decyzję

• Błahy problem

• Kiedy pojawiają się kotwice

Teorie atrybucyjne- ocenianie ludzi

Atrybucja- sposób w jaki ludzie dociekają przyczyn zdarzeń i zachowań

• Podejście poznawcze S-O-R, nie sam bodziec- reakcja tylko musi być czynnik pośredniczący

• „naiwni” naukowcy

• Użyteczność- zrozumienie zachowania, przewidzieć je, podtrzymanie dobrego mniemania o sobie

Wyznaczniki Atrybucje Konsekwencje





Informacje Spostrzegane przyczyny Zachowania, emocje





Przekonania oczekiwane






Teorie atrybucji Teorie atrybucyjne

Proces poszukiwania przyczyn Konsekwencje atrybucji dla zachowań ludzi

(dlaczego?)

Arystoteles mówi w starożytności o 4 rodzajach przyczyn:

• Przyczyna sprawcza (efektu)- czynność wykonana przez rzeźbiarza (wyjaśnienie przyczynowe)

• Przyczyna celowa- zamiar wykonania rzeźby (wyjaśnienie teleologiczne)

• Przyczyna materialna- materiał z którego zrobiona jest rzeźba

• Przyczyna formalna- ostateczny kształt rzeźby- idea w głowie rzeźbiarza

Teorie atrybucji:

1. Heider (1958): wewnętrzna i zewnętrzna intencja

1. Myślenie o świecie fizycznym- przyczyna- skutek

2. Myślenie o świecie społecznym- zamiar- efekt działania

3. Działanie = f(siły zewnętrzne + zdolności x motywacja)

Zewnętrz Wewnętrzna







Stałe Trudność zadania Zdolności (możliwości)




Zmienne Los (szczęście) Motywacja (wysiłek)

Przyczynowość/ odpowiedzialność (sądy dotyczące winy): im wyższe stadium rozwoju poznawczego tym mniejsza skłonność do wnioskowania o osobistej odpowiedzialności:

• Obciążenie odpowiedzialnością mimo, że brak związku przyczynowo- skutkowego np.: nawzajem gratulujemy sobie zwycięstwa naszej drużyny na IO

• Odpowiedzialność za skutek (bez względu na intencje) np.: popchnąłem kogoś, złamał rękę

• Odpowiedzialność za skutek + przewidywanie np.: popchnąć kogoś i przewidzieć, że spadnie ze schodów

• Efekt działania był zamierzony np.: chciałem żeby ten ktoś spadł ze schodów

• Działanie swobodne/ pod przymusem np.: zabójstwo w obronie czy zamierzone

2. Jones i Nisbett (lata 70)- perspektywa obserwatora ( zewnętrzna) i aktora (wewnętrzna)

3. Weiner (Freize) atrybucyjne teoria motywacji osiągnięć

1. Aktorzy (autoatrybucja)

1. Sukces przypisujemy czynnikom wewnętrznym

2. Porażkę przypisujemy czynnikom zewnętrznym

2. Obserwatorzy

1. Sukces przypisywany czynnikom zewnętrznym

2. Porażka przypisywana czynnikom wewnętrznym

4. Kelley- model współzmienności




osoby

czas

obiekty

Czynniki sprawcze:

• Stałe właściwości osoby

• Stałe cechy obiektu

• Dotyczące czasu i okoliczności

1. Informacje o współzmienności skutków z czynnikiem czasu- inf. o spójności np.: płakanie na Titanicu- tylko ten jeden film

2. Informacje o współzmienności skutków i obiektów- inf. o wybiorczości np.: różne melodramaty, na każdym płacze

3. Informacje o współzmienności skutków i osób- inf. o powszechności np.: czy inni ludzie płaczą na filmach

Atrybucja do:	Spójność	Wybiórczość	Powszechność
Osoby	Duża	Mała	Mała
Obiektu	Duża	Duża	Duża
Okoliczności	Mała	Duża	Mała

Przykład: Koleżanka płacze zawsze na Titanicu, ale na innych melodramatach nie, a inni ludzie tez nie płaczą na filmie- wtedy mamy atrybucję do osoby.

Czy my dokonujemy takiej analizy: jest to szybki proces, często używany w sytuacjach kiedy wydarzenie jest niespodziewane lub ma negatywne rezultaty

5. Walter (+ Shaver)

1. Atrybucja defensywna, gdy dowiadujemy się o negatywnych konsekwencjach jakiś zdarzeń- czynniki nieprzypadkowe (nie są losowe)

2. Przykład: wypadek, może się przydarzyć każdemu (mnie też), więc szukamy przyczyn w osobie, w kimś - próba kontroli czynników, na los nie mamy wpływu)

3. Shaver:

1. podobieństwo sytuacyjne (czy to co komuś się stało jest podobne do mojej sytuacji)

2. podobieństwo personalne (na ile ta osoba jest podobna do mnie)

3. człowiek godzi się na pewne kaprysy losu- rezerwowanie możliwości usprawiedliwienia pewnych zdarzeń, nad którymi nie mamy kontroli, że nie wszystko zależy ode mnie i jest moją winą

Błędy atrybucyjne:

1. Podstawowy błąd atrybucji (Ross)- skłonność do przyporządkowywania cudzych zachowań czynnikom wewnętrznym, nie szukamy winy w czynnikach zewnętrznych np.: jak ktoś się spóźni to jest uważany za nieodpowiedzialnego a nie uznaje się takich czynników jak korki, wypadek

1. Dlaczego tak robimy?

• Brak znajomości realiów

• Ideologia (poglądy, wartości)

• Percepcja (zachowanie wypełnia pole percepcyjne, osoba jest figurą a czynniki zewnętrzne tworzą tło)

• Język: więcej określeń na osobę niż sytuację

1. Dzieci nie popełniają tego błędu, uczą się tego

2. Typowe zachowanie dla kultur indywidualistycznych Zachodu

3. Błąd słabnie, gdy trzeba uzasadnić swój sąd lub gdy czyta się o zachowaniach innych ludzi

4. Słabnie gdy wiemy, że inni ludzie postępują tak samo (powszechność zachowań)

• Asymetria atrybucji aktor/ obserwator

1. Cudze zachowania negatywne- czynniki wewnętrzne np.: On krzyczy bo jest agresywny

2. Moje zachowania negatywne- czynniki zewnętrzne np.: Krzyczę bo mnie sprowokował

• Egotyzm atrybucyjne (związany z „ja”)

1. Tendencja do wyjaśniania zachowania w pochlebny dla siebie sposób (dobre- powiększanie swojego udziału, złe- obniżanie swojego udziału, inklinacja w służbie ego)

2. Autowaloryzacja- podwyższanie własnej wartości

• Egocentryzm atrybucyjny

1. Przecenianie własnego udziału w tym co robione było wspólnie np.: w małżeństwie co robię ja, a co partner

2. Lepiej pamiętam działania własne niż cudze

3. Ludzie przeceniają stopień zauważalności i zapamiętywania ich zachowań np.: gdy powiemy coś niestosownego wydaje nam się, że wszyscy na pewno to zapamiętali

• Efekt fałszywej powszechności

1. Przecenianie powszechności naszych poglądów (żyjemy wśród ludzi, którzy mają podobne poglądy do nas)

2. Inny-przypisywane cechy wewnętrzne- tłumaczenie dziwnych poglądów (gdy poglądy są mniejszościowe)

Ocenianie ludzi:

1. Bottom-up

1. Oddolna integracja danych: sumowanie określeń lub uśrednianie

2. Efekt pierwszeństwa- pierwsza cecha pociągnie ogólną ocenę człowieka (kategoria interpretacyjna)

3. Efekt świeżości- działają informacje ostatnie

4. Asymetria pozytywno- negatywna

• Przechylenie pozytywne= inklinacja pozytywna- raczej mówimy pozytywnie o innych osobach i o sobie (o cechach)

• Złudzenie hedonistyczne- związane z przyjemnością , przecenianie np.: wpływu pozytywnych zdarzeń na nasze samopoczucie

• Złudzenie patetyczne- przecenienie psychologicznych efektów zdarzeń negatywnych, wpływu na życie innych ludzi

1. Efekt negatywności- silniej uzasadniamy opinie o innym człowieku na podstawie negatywnych informacji

• Sfera sprawności- informacje pozytywne silniej diagnostyczne niż zachowania negatywne

• Sfera moralności- informacje pozytywne mniej diagnostyczne niż zachowania negatywne np.: pobicie staruszki (nie łamie się takich norm) a potem zaopiekowanie się bezdomnym

2. Up-bottom

1. Uruchamianie schematów (wg stosunku emocjonalnego)- aktywizacja prototypu- uruchomienie typowej reakcji emocjonalnej

2. Konfiguracja cech np.: starsza kobieta ze szpiczastym nosem i przygarbiona uruchamia nam schemat wiedźmy

3. Przetwarzanie kategorialne występuje szybciej niż reakcje afektywne oparte na przetwarzaniu analitycznym (Fiske, Beattie, Hilberg)

Percepcja społeczna trafna czy nie?

Tak:

- im więcej doświadczeń z osobą to bardziej trafny obraz rzeczywistości

- wykształcenie trafnych obrazów

- odstępstwa od logiki prowadzą do lepszego zrozumienia drugiego człowieka

- ludzie chcą, by ich percepcja była prawidłowa więc jak mają czas to myślą nad tym

Nie:

- odstępstwa od logicznego myślenia

- błędy w atrybucji

- heurystyki

- nadmierna ufność wobec własnych sądów

- wnioskowanie z prób niereprezentatywnych (np.: utworzenie na podstawie serialu jak wygląda prawdziwe życie)

Wykład 5: 19.03.2007

Ja w świecie społecznym- cele i zasady autoprezentacji.

Po co autoprezentacja?

- osiąganie społecznych i materialnych korzyści

- autowaloryzacja - utrzymywanie poczucia własnej wartości (pożądany obraz własnego ja)

- kształtowanie pożądanej tożsamości osobistej

Kiedy stosujemy autoprezentację?

- kiedy jesteśmy w centrum uwagi

- pierwsze wrażenie

- od obserwatora zależy realizacja naszego celu

Cele autoprezentacji:

• uzyskanie szacunku i sympatii- ingracjacja

• dowiedzenie swojego statusu (niewerbalna komunikacja- przestrzeń intymna, dystans codzienny, przestrzeń publiczna) i władzy (przebywanie wśród ludzi o wysokim statusie- świecenie cudzym blaskiem)

• udowodnienie swoich kompetencji np.: pokaz kompetencji, deklaracja kompetencji i rekwizyty kompetencji

• obserwacyjna samokontrola zachowania (Sneider),

• umiejętność rozpoznawania oczekiwań ludzi i dostosowanie zachowań do sytuacji

• kontrolowanie emocji

• łatwość kontaktów

• mniejsze odczucie wstydu

• świadomość różnic między ludźmi

• popularność

• dobór różnego partnera

• pragmatyczna wizja siebie- zachowanie to środek

• Niska obserwacyjna samokontrola

• Pryncypialna wizja siebie

• Nie umie manipulować sobą

• Pyta jak być sobą w danej sytuacji

Klasyczna koncepcja Jones, Pitnam

• Ingracjacja

• Autopromocja

• Doskonałość moralna

• Zastraszanie

• Autoprezentacja bezradnościowa

Taktyki i dylematy autoprezentacji (Wojciszke):

• Obronne: samoutrudnienie, suplikacja (prezentowanie bezradności + udawanie głupka), wymówki, usprawiedliwienia, przeprosiny

• Asertywne: ingracjacja (dylemat lizusa i zróżnicowanej publiczności), autoprezentacja , świecenie przykładem, zastraszanie

Autoprezentacja według A. Schulza: (połączenie wymiarów):

1. Aktywność/ pasywność

2. Dążenie/ unikanie

• Ofensywna (aktywna)

• Asertywna (aktywna)

• Defensywna (aktywna)

• Ochronna (pasywna)

Normy kulturowe/ wymagania określają dobór technik

Konsekwencją autoprezentacji jest zmiana wizerunku własnej osoby. Nie jest to kłamstwo a selektywne odkrycie własnego Ja.

Wykład 6: 26.03.2007

Postawy

Teorie i badania postaw: co to jest?

Definicje: behawiorystyczne (zachowania się), socjologiczne (stosunek nosiciela postawy do obiektu, stosunek emocjonalny, oceniający), poznawcze (elementy poznania, sądy, przekonania na dany temat)

Definicja wg Miki: względnie trwała struktura lub dyspozycja do pojawienia się danej struktury. Procesy poznawcze, emocjonalne i tendencje zachowania w której wiąże się określony stosunek wobec danego przedmiotu

Schemat:

Element poznawczy + element afektywny+ element behawioralny = wskaźniki postaw, znak siła, zakres, wartość, trwałość, złożoność

Definicja wg Wojciszke (Jednoskładnikowa definicja postawy): postawa człowieka wobec jakiegoś obiektu do pozytywnego lub negatywnego wartościowania tego obiektu przez tego człowieka

Stosunek emocjonalny= uczucia +oceny

Funkcje postaw:

• Orientacyjna (jaki jest świat, mapa świata)

• Instrumentalna (postawa instrumentem który pozwala nam coś osiągnąć)

• Ekspresja wartości

• Społeczno- adaptacyjna (mając postawy można swobodnie funkcjonować w danym obszarze społ.)

• Obrona Ego (postawa pozwala utrzymać wysoką samoocenę)

Kraus- korelacja = 0,39 pomiędzy postawami a zachowaniem

Czynniki wpływające na zgodność postaw z zachowaniem:

• Siła postawy

• Stałość postawy

• Poziom abstrakcyjności obiektu postawy

• Wyrazistość postawy (szybkość przywoływania)

• Presja sytuacji

Czynniki metodologiczne: błędy pomiaru: niedopasowanie tego, co się mierzy z tym z czym ma się to wiązać

Szukanie mediatorów: czyli czynników pośredniczących

Im bardziej szczegółowa postawa tym większa zgodność z zachowaniem

Teoria działań przemyślanych (Fishbern):

1. Postawa wobec danego zachowania: przekonanie, że działanie prowadzi do określonego rezultatu- ocena tych rezultatów

2. Normy selektywne: przekonanie ludzi na temat tego, co sądzą inni, ważni dla nich ludzie- motywacja do ulegania innych




Intencja behawioralna

Wg Fasio: obiekt od razu powiązany z określoną postawą- nieświadomy mechanizm

Jak badać postawy?

• Obserwowanie ciągów zachowań

• Badanie werbalnych deklaracji ludzi na temat ich potencjalnych zachowań

• Skale postaw np.: skale dystansu społecznego

• Badanie objawów emocji (badanie na podstawie reakcji fizjologicznych)

• Techniki projekcyjne ( pokazywanie niejednoznacznych materiałów)

Ograniczenia w badaniu postaw:

• Nie ujawnianie prawdziwych postaw przez badanych (technika zaginionego listu, % odesłanych listów znalezionych na ulicy)

• Osoby badane odpowiadają tak żeby zadowolić badacza

• Artefality- coś co powstaje w trakcie badania a czego tak naprawdę nie ma

• Badacze pytają tylko o jeden czynnik

• Zmiana aprobaty społecznej np.: odpowiedzi zgodne ze średnią społeczną

• Badanie postaw utajonych

Wykład 7: 02.04.2007

Proces zmian postaw - PERSWAZJA

a) próba jednoczesnego wywarcia wpływu na wiele osób (audytorium)

b) nadanie takiego przekazu który ma doprowadzić do zmiany osobistych przekonań i innych

ludzi.

Zmiana postaw może prowadzić do :

- wytworzenia postaw których do tej pory nie było

- zmiana znaku postawy

- zmiana składnika postawy

- zmiana siły postawy

TEORIE ZMIANY POSTAW

Teoria dwutorowości perswazji (Petty, Cocciappio) 1986

	Cechy odbiorcy	Sposób przetworzenia	Efekt perswazji
Tor centralny	wysoka motywacja i zdolność przemyślenia przekazu	głębokie przetwarzanie skoncentrowane na jakości arg przekazu	trwała zmiana odporna na czas i kontrpropagandę
Tor peryferyjny	niska motywacja i zdolność (niewielka) przemyślenia przekazu	powierzchowne przetwarzanie skoncentrowane na drugorzędny czynnikach np. atrakcyjnosc N lub liczba arg.	tymczasowa zmiana podatna na wpływ czasu i kontrpropagandy

MOTYWACJA -znaczenie osobiste sprawy - potrzeba poznania (skłonność do wnikliwych rozważań. tor centralny

MOŻLIWOSCI - czynniki zakłócające odkrywające myśli przekazu niewystarczające informacje ograniczenie czasu na przemyślenie przekazu. tor peryferyjny

TOR CENTRALNY - szczegółowa analiza arg. stosowanie reguł logiki ocena wew. spójności przekazu nastrój neutralny

TOR PERYFERYJNY - autorytet , uroda sympatia wzbudzana przez N , nastroj pozytywny.

Model dwuczynnikowy perswazji Mc Guire 1968 odbiór/ uleganie






odbiór






uwaga x zrozumienie x uleganie x utrzymanie zmiany x zachowanie

Prawdopodobieństwo każdego procesu jest zależne od łącznego prawdopodobieństwa procesów.

Najważniejsze aby odbiorca zauważył przekaz następnie zrozumiał i uległ.

Ustąpienie każdego kolejnego elementu jest uwarunkowane poprzednim

SCHEMAT PROCESU ODDZIALYWANIA NA POSTAWY

NADAWCA	PRZEKAZ	KANAL	ODBIORCA
wiarygodność kompetencja intencja atrakcyjność podobieństwo język	Liczba arg. jedno/dwustronna arg emocjonalne racjonalne informacje nieistotne kolejność prezentacji	rodzaj żywość/ skuteczność	zgodność z istniejącą postawa podatność na perswazje aktywność nastrój

Efekt śpiocha (Horland) nawet mało wiarygodny nadawca pozostaje w pamięci odbiorcy

Efekt pierwszeństwa- lepiej pamiętamy to, co było pierwsze

Efekt świeżości- lepiej zapamiętujemy to, co było na końcu

Wykład 8: 16.04.2007

Wpływ społeczny

- naśladownictwo, konformizm, posłuszeństwo

Wpływ społeczny- zmiana zachowania, opinii, uczuć pod wpływem rzeczywistego lub wyobrażonego nacisku innych osób

Konformizm- zmiana w zachowaniu tzn. upodobnienie zachowania do większości w danej sytuacji

Uległość- zmiana w zachowaniu jako reakcja na bezpośrednią prośbę

Posłuszeństwo- rodzaj uległości, zmiana zachowania na prośbę autorytetu

Bliźniactwo społeczne- wzajemne upodobnianie się ludzi, naśladujemy i jesteśmy naśladowani

1. Naśladownictwo- kopiowanie cudzych zachowań np.: uśmiech, ziewanie, agresja

• Jest automatyczne w przeciwieństwie do modelowania

• Klej społeczny- przejmowanie reakcji bihewioralnych innych ludzi, lepsze wczuwanie się w innych

2. Konformizm

• Eksperyment Ascha z odcinkami

• Powody to wpływ normatywny (Ja ulegam normom społecznym) i wpływ informacyjny ( dążenie do słuszności, nadanie pewnego znaczenia rzeczywistości, inni ludzie jako źródło informacji)

• W eksperymencie Ascha mamy do czynienia z wpływem normatywnym

• Rodzaje konformizmu (Aronson)

• Uleganie- chcę uzyskać nagrodę lub uniknąć kary i dlatego zmieniam zachowanie (ważna jest władza)

• Identyfikacja- stać się podobnym do kogoś kto na mnie oddziałuje, ważna jest atrakcyjność tej osoby

• Internalizacja- uwewnętrznienie czyjegoś systemu wartości, ważna jest wiarygodność

• Czynniki osłabiające (rozbijające jednomyślność grupy) / nasilające (skład grupy i podobieństwo do jednostki, im więcej tym lepiej ale od 7 osób spada ta zależność, zależy od pozycji w grupie) konformizm. Kobiety silniej ulegają niż mężczyźni (wpływ atrakcyjności)

• Konformizm to cecha sytuacyjna a nie osobowości i nie ma związku z płcią

3. Posłuszeństwo:

• Eksperyment Miligrama (agentic atate- widzimy siebie jako podwładnych pewnej hierarchii)

• Uczestnictwo z własnej woli tzn rola badanego sprzyja posłuszeństwu

• Bunt innych zmniejsza uległość

• Prestiż badania i uczelni zwiększa uległość

• Brak czasu na namysł zwiększa uległość

• Uprzejmość eksperymentatora zwiększa uległość

• Inne zjawiska opisujące uległość:

• Hiperuległość: zachowania członków grup kultowych np.; zbiorowe samobójstwa pod wpływem przywódcy

• Syndrom sztokholmski: rodzą się pozytywne uczucia wobec prześladowców jeżeli znajdujemy się z nimi we wspólnej sytuacji np.: terrorysta mówi, że nasze życie zależy od zachowania policji

Wykład 9: 23.04.2007

Syndrom maltretowanego małżonka: czynniki ekonomiczne, społ- kulturowe, psychologiczne. Małżonek ma poczucie braku wyjścia z sytuacji, dysonans decyzyjny (wkład w związek rodzi zobowiązanie do kontynuowania związku i żal związany z hipotetycznym zerwaniem)

Mentalność Sambo: nazwa od studium niewolników przeprowadzonego przez Elkinsia, relacja pan-niewolnik jest niesymetryczna, pan może wszystko niewolnik nic. Pozytywne uczucia w stosunku do pana mogą wynikać z rozbieżności sytuacji faktycznej z możliwością czynienia zła przez pana wobec niewolnika. Spostrzeganie siebie jako gorszego, powinienem być niżej na drabinie społecznej

Zjawisko huśtawki emocjonalnej: badania np.: z dobrym i złym policjantem, badany zaczyna mówić to czego oczekujemy gdy spada presja (np.: rozmowa z dobrym policjantem) Nagłe wycofanie lęku prowadzi do zgody na prośbę innego (badania Dolińskiego)

Między programami jest tzw. okres bezrefleksyjny, po wycofaniu lęku człowiek przez chwilę nie ma żadnego programu działania. Dotychczasowy próg czujności jest już nieadekwatny

Reguły wpływu na ludzi wg Cialdiniego:

1. Reguła konsekwencji/ zaangażowania: jeśli już podejmiemy decyzję, pojawia się nacisk zarówno własnego „ja” jak i otoczenia społecznego aby działać zgodnie z wcześniej podjętą decyzją. Jeśli powie się A to trzeba powiedzieć B

Pułapka utopionych kosztów- motywacja do tego aby odzyskać zainwestowany wkład, chęć pokazania innym, że jest się konsekwentnym

• ważna swoboda wyboru:

• technika niskiej piłki- korzystna oferta, po podjęciu decyzji następuje podwyższenie kosztów realizacji

• technika stopy w drzwiach- spełnienie mniejszej prośby, prowadzi do spełnienia większej prośby

• Reguła słuszności- robimy coś chętniej gdy inni myślący podobnie do mnie robią to samo

• Reguła lubienia i sympatii- bardziej jesteśmy w stanie ulegać tym, którzy są dla nas mili i k których lubimy lub są do nas podobni

• Reguła wzajemności- gdy ktoś nam coś dał, mamy wewnętrzny przymus dania coś w zamian

• drzwiami w twarz- przedstawia się komuś przesadną propozycję, po czym wycofanie się z niej i przedstawienie łatwiejszej do akceptacji

• Pułapka uniknięcia konfrontacji: „powiedz mi, dlaczego nie chcesz mi pomóc”- ta technika utrudnia powiedzenie „nie”, proszący jest niebywale miły

• Reguła niedostępności- przypisujemy większą wartość ciężko dostępnym artykułom. Utrata swobody wyboru, powoduje wzrost ochoty na posiadanie czegoś

Teoria reaktancji (Brehm): opór psychiczny, jeżeli jakiś przedmiot został nam odebrany albo istnieje zagrożenie jego utraty, wzrasta ważność tego przedmiotu. Reaktancja rośnie gdy zwiększa się ryzyko ograniczenia swobody wyboru

Konsekwencje: wzrost motywacji do działań odbudowujących możność nieskrępowanego wyboru, wzrost atrakcyjności zagrożonych możliwości (efekt zakazanego owocu i Romea i Julii), pojawia się agresja wobec osób ograniczających lub grożących ograniczeniem swobody

Schwarz: paradoks wyboru: możliwość wyboru zamiast dać poczucie wolności, tyranizuje nas:

• eksperyment dżemowy- ludzie częściej kupowali dżem z 6 rodzajów niż z 24 jeśli były o dolara tańsze.

• Studenci napiszą lepszy esej gdy będą mieli ograniczony wybór tematów niż ci co będą mieć zbyt duży

Koncepcje wymiany społecznej: w kontaktach interpersonalnych ludzie kierują się bilansem nagród i kar, które dostaje albo spodziewa się dostać (norma wzajemności). Te nagrody i kary mają także wymiar psychologiczno- społeczny. W związkach też ważny bilans zysków i strat.

Wykład 10: 07.05.2007

Byrne: na ocenę atrakcyjności jednego człowieka będą wpływały takie cechy tego człowieka i sytuacji, które wywołują reakcję emocjonalną np.: związane z nią kary i nagrody, ważne np.: miejsce w którym poznajemy drugiego człowieka

Homans: teoria elementarnych zachowań, do praw uczenia się , powtarzanie zachowań dla jednostki mających wartość nagradzającą: lubimy być za coś chwaleni Ludzie chcą aby inni robili to co oni lubią, ale my także robimy coś co lubią inni. Im częściej nagradzamy tym mniejsza jest wartość nagradzanego zachowania

Adams: równość społeczna; człowiek ma idee równości wkładów i zysków, porównuje np.: z innymi związkami. Jeśli równość jest podobna to mamy wysoką atrakcyjność związku (ile wkładam tyle dostaje), przy nierównym wkładzie: próba reinterpretacji sytuacji: kiedy dostaje za dużo to pomniejszam wkład partnera, kiedy daję dużo to zrywam związek

Thibant, Keley: bilans interakcji, poziom porównawczy, szacowanie kosztów i korzyści (czy coś jest dla mnie opłacalne). Alternatywny poziom porównawczy: patrzę jak jest w innych związkach i jakby było gdybym to ja znalazła takiego partnera (wyobraźnia)

Aronson: teoria zysków i strat: atrakcyjność to rozbieżność między tym co miałam, a tym co teraz dostaje. Na ile atrakcyjne są te osoby?

lubiani lubiani

lubiani nielubiani

nielubiani lubiani

nielubiani nielubiani

Efekt zysku: osoby które zaczęły nas lubić a nas nie lubiły

Efekt straty: mniej lubimy osoby, które nas lubiły ale przestały

Foa: teoria zasobów, nagrody od partnera związku zależne od ekonomicznych praw popytu i podaży w określonych warunkach społecznych:

• najbardziej atrakcyjne dobra, które są unikalne

• zasób: miłość, status społ., usługi, status materialny

• ludzie dobrze będą traktować tych partnerów z którymi dochodzi do wymiany a tych samych kategoriach zasobów: miłość za miłość

• charakter rynkowy

• dobrze tłumaczy związki nietrwałe np.; koleżeńskie

Wyznaczniki atrakcyjności:

1. Bliskość fizyczna: przebywanie blisko siebie

• Festinger: badania kto się z kim przyjaźni na kampusie, bliskość pokoi bliższe znajomości

• efekt czystej ekspozycji: im częściej eksponujemy/ pokazujemy dany bodziec tym bardziej jesteśmy skłonni go lubić

• częstość kontaktów nasila emocje (lubimy bardziej lubimy, ale nie lubimy to bardziej nie lubimy)

2. Podobieństwo do nas: bardziej lubimy ludzi podobnych do nas samych

• na ogół lubimy własne cechy, poglądy ktoś pogłębia moje poczucie słuszności jeśli ma podobne poglądy

• podobieństwo wiąże się z atrakcyjnością ale jedynie u osób z wysoką samooceną

• podobieństwo jest nagradzające, ludzie podobni do nas będą nas lubić

• nie lubimy osób kompletnie do nas podobnych ( zachowanie odrębności) i całkowicie niepodobnych- lubimy tych umiarkowanie podobnych

• przeciwieństwa się przyciągają = komplementarność potrzeb. uzupełnianie swoich potrzeb

3. Atrakcyjność fizyczna:

• wrażliwość, towarzyskość- osoby ładniejsze mają lepiej w życiu, mogą być uznawane za mniej odpowiedzialne (chyba że uroda służyła do przestępstwa)

• stereotyp: piękno = dobro, efekt aureoli- podciąganie innych cech pod urodę

• nasze postrzeganie wynika z mediów, zabawek, tego, co mówią rodzice, ludzie

• porównywanie się ze standardami: nadmierne zainteresowanie wagą ciała- niska samoocena, partnerzy stają się mniej atrakcyjni, rozwój przemysłu poprawiającego urodę

• pięknych ludzi jest mało, ocena piękna zależy też często od atrakcyjności (lubienia) danej osoby, piękno jest w oczach patrzącego

Co decyduje o atrakcyjności fizycznej:

M o K: wygląd, zdrowie, młodość, jędrna skóra, talia- biodra = 0,7

K o M: siła, sprawność fizyczna, dojrzałość wyglądu, nie przesadna atletyczność sylwetki, wysoki wzrost, talia- biodra = 0,9

4. Komplementy, pozytywne opinie, dobre w przypadku kiedy osoba komplementowana nie jest pewna własnej wartości, chwalenie wiarygodne i bez przesady

Trójczynnikowa koncepcja miłości:


Uczucie (intymność)

bez kontroli

Namiętność (bez kontroli) Zaangażowanie (kontrola)

U+N = miłość romantyczna

U+Z= miłość braterska

Z+N = miłość fatalna

Z+N+U = miłość doskonała

Orientacje społeczne:

- współzależność, relacje zwrotne- trzeba okazać jakieś preferencje (jak coś zrobimy)

- właściwość przejawiana w kontakcie z innymi ludźmi, preferencje przy podziale dóbr

Podział:

• rywalizacja (R)- wykorzystanie innych, przewaga nad innymi

• indywidualizm (I)- wybieranie to, co dla mnie najkorzystniejsze

• altruizm (A)- dbanie o interesy innych, nawet kosztem mojego

• kooperacja (K)- maksymalizacja wspólnego dobra

• egalitaryzm (E)- minimalizowanie różnic

Kooperacja- czynniki:

- sytuacyjne: wet za wet, bezwarunkowa kooperacja prowadzi do eksploatacji, całkowita dobroć nie popłaca

- im większa liczba uczestników tym mniejsza chęć do działania kooperacyjnego (maleje identyfikowalność, maleje wpływ na rozwiązanie sytuacji

Wykład 11:14.05.2007

Orientacje społeczne c.d.

Postrzeganie świata przez osoby mające orientację K lub R

1. Hipoteza trójkąta (Kelley, Stabelsky) R jako R, K niezdecydowanim R zawężenie percepcji, K rozszerzanie percepcji

2. Hipoteza przekątnej (Codoul) - K widzą swoich parterów jako K , R jako R, deformacja egocentryczna- spostrzeganie ludzi pewnym kompromisem między uważaniem się za lepszego od innych oraz przystosowania do norm społecznych

Czynniki sprzyjające kooperacji:

- zachowanie partnera

- identyfikacja z partnerami jako grupą

5 reguł dawania wg Alexandra:

- daj krewnemu

- daj kiedy jest wysokie prawdopodobieństwo wzajemności

- daj kiedy jest sankcja za nie dawanie

- daj kiedy jest prawdopodobne, że obserwatorzy cię nagrodzą

- w pozostałych sytuacjach nie dawaj

W interakcji z innymi osobami jednostka dąży do maksymalizacji:

- zysków własnych (I)

- zysków partnera (A)

- własnej przewagi nad parterem (R)

- łącznych zysków własnych i partnera (K)

- strat własnych (masochizm)

- strat partnera (agresja)

- łącznych strat własnych i partnera (sadomasochizm)

- przewagi strat własnych nad stratami partnera (męczeństwo)

Interakcje:

- równościowa- tendencja do minimalizowania różnic między zyskami własnymi a partnera

- minimaksowa- tendencja do maksymalizacji najniższego zysku niezależnie od tego czyj to zysk

Orientacje społeczne są interakcją czynników sytuacyjnych i indywidualnych właściwości człowieka

Orientacje a procesy poznawcze/ wartościowanie (R- siła, moc; K-dobro/ zło)/ zachowanie

Szkodliwe skutki orientacji R (Doliński)

- rywalizacja od strony celów realizuje swój cel podczas gdy inni go nie realizują

- kooperacja gdy realizuje swój cel, inni też realizują swój cel

- indywidualizm gdy realizuje swój cel bez związku z realizacją celu przez innych

- rywalizacja zabija racjonalność działania

- obniża motywację wewnętrzną

- szkodzi zdrowiu ( u osób z R, duży poziom lęku)

- utrudnia uczenie się i zmniejsza kreatywność

- zagraża poczuciu własnej wartości

- wzbudza niechęć do innych ludzi

- jest źródłem agresji

Dlaczego ludzie rywalizują?

• czysta orientacja R- ludzie starają się bardziej gdy rywalizują z innymi, chęć uzyskania dodatkowej motywacji

• okazja do realizacji innych celów- preferowanie ciężkich i trudnych zadań, rywalizacja sprzyja osiąganiu innych celów np.: mistrzostwo w danej dyscyplinie

Zachowania prospołeczne:

Motywacja prospołeczna (Kozłowski)- rozbieżność między ja idealne a ja realne:

• endocentryczna: standardy ja idealnego, nasze poczucie własnej wartości zależy od działań prospołecznych wobec innych ludzi, lęk przed wyrzutami sumienia, usunięcie wewnętrznych kar lub uzyskanie wewnętrznych nagród

• egzocentryczna: standardy pozaosobiste, altruizm, bezinteresowna pomoc, akcentowanie stanu innej osoby jako bodźca wywołującego zachowanie, koncentracja na zewnątrz

Właściwości zachowań prospołecznych ze względu na:

- obiekt działań prospołecznych

- treść zachowań prospołecznych

- czas trwania zachowań prospołecznych

- koszty działań prospołecznych

Motywy pseudospołeczne: podejmuję działania prospołeczne gdyż liczę na jakąś zewnętrzną nagrodę

Teorie działań prospołecznych:

1. Decyzyjny model interakcji w sytuacji kryzysowej (Latane, Darley)- niewiedza wielu

2. Model pobudzenia bilansu w sytuacjach krytycznych (Dodevio)

powód początkowy wpływ na emocje warunki wpływ na pomaganie

obserwacja człowieka potrzebującego pomocy negatywne pobudzenie emocjonalne poczucie więzi z potrzebującym (koszty nie udzielenia wysokie, udzielenia niskie)

3. Teoria norm: zachowujemy się prospołecznie gdyż tak nakazują normy (eksperyment z ustępowaniem miejsca w metrze)

• norma odpowiedzialności społecznej: należy pomagać osobom których los zależy od nas

• norma wzajemności: należy pomagać tym co nam pomogli

• teoria norm Schwarza: głównym powodem podejmowania działań są normy osobiste

Dostrzeganie potrzeby czy ja mogę pomóc czy na mnie spoczywa odpowiedzialność odczuwanie powinności udzielenia pomocy ocena strat tej osoby co ja mogę stracić? czy mogę uniknąć konieczności pomagania?

Aktywizacja - odczucie moralnego obowiązku - włączenie mechanizmów obronnych- reakcja

Wykład 12: 21.05.2007

Model empatii- altruizmu (Batson, Shaw) - model drogi do altruizmu

1. Sprzyjające warunki:

• spostrzeganie podobieństwa do drugiej osoby

• przywiązanie do drugiej osoby

• instrukcje by przyjąć perspektywę drugiej osoby

2. Proces umożliwiający:

• przyjmowanie cudzej perspektywy

3. Reakcja emocjonalna:

• współczucie empatyczne (ciepło, czułość)

4. Główna motywacja

• motywacja altruistyczna- pragnienie by polepszyć stan drugiej osoby a nie swój własny

Badania Dodevio:

- wysoki poziom empatii- podobny problem - pomoc 62 %

- wysoki poziom empatii- inny problem- 33%

- niski poziom empatii- podobny problem- 34%

- niski poziom empatii- inny problem- 42%

Hipoteza empatycznej radości (Smith)- ludzi motywuje do pomagania pobudzenie emocjonalne ale zachowujemy się prospołecznie dlatego, że pragniemy doświadczyć radości, jaka wynika z działania pomocnego (a nie dlatego że chcemy zmniejszyć swoje negatywne emocje)

Teoria wymiany społecznej (Homans): zachowujemy się prospołecznie wtedy gdy przynosi nam to jakieś korzyści lub pozwala nie doświadczyć nieprzyjemności. Nagrodą dla osoby udzielającej pomocy może być sama prośba lub jakaś inna gratyfikacja. Nagrodą dla osoby potrzebującej pomocy może być sama pomoc a kosztem zdobycie się na poproszenie o pomoc

Dlaczego pomagamy?

• identyfikacja mechanizmu działającego „tu i teraz”

• perspektywy rozwojowo-socjalizacyjne- osobowość prospołeczna, tendecja do zachowań prospołecznych

• pozytywne emocje,

• wprowadzenie kontroli zachowań,

• bliskość poznawcza,

• wpływ nagród

• mechanizm naśladownictwa

• społeczna ocena pozytywna osób pomagających

• wzmacnianie odnoszące się do konkretnej cechy- pomocności

• efekt etykietowania

Teorie i wyznaczniki agresji

Definicje:

• Aronson: agresja wroga i instrumentalna

• Frączek: agresja interpersonalna

Teoria:

• instynktu

• popędu- frustracja

• społecznego uczenia się

Wyznaczniki:

• prowokacja

• pobudzenie emocjonalne

• przemoc w mediach

• normy/ oczekiwania społeczne

• alkohol

• czynniki genetyczne

Hamowanie:

1. katharsis

Agresja: działanie w celu spowodowania fizycznej i psychicznej szkody

Agresja: czynności podejmowane intencjonalnie powodujące zagrożenie albo konkretną szkodę w fizycznym i psychicznym dobrostanie drugiego człowieka

Obszary badań nad agresją:

2. sytuacyjnie wywołane stany motywacyjne („pod wpływem gniewu coś zrobił”)

3. reakcja lub aktywność- złożona/ prosta interpretacja ludzkiego zachowania

4. agresja jako stała cecha człowieka rozumiana jako stałe elementy zachowań np.; tendencja do wrogości

5. zaburzenie standardów społeczno- kulturowych

Teorie agresji:

1. Instynktu: agresja wrodzona, za Freudem popędy Eros i Tanatos kumulują energię która musi w końcu zostać wyładowana

2. Etologiczna teoria agresji: istnieją pobudzacze i hamulce agresji, agresja funkcjonalna; podobieństwo do zwierząt

3. Agresja jako popęd

• Frustracja, ból (upał, ubóstwo), pobudzenie i inne nieprzyjemne doświadczenia negatywne uczucia agresja emocjonalna

• Frustracja zawsze prowadzi do agresji, agresja jest zawsze poprzedzona frustracją (teoria Dallarda i Millera)

• Berkowitz- zmienił teorię zakładając że frustracja nie zawsze prowadzi do agresji nie zawsze też tylko frustracja prowadzi do zachowań agresywnych

1. Teoria społecznego uczenia się

• modelowanie = agresja instrumentalna

• wzmocnienie- redukcja negatywnych stanów emocjonalnych

• zjawisko gloryfikacji przemocy wojennej (Gardner, Andrer)- agresja wzrasta tam gdzie toczy się wojna. Działania wojenne stają się pewnego rodzaju skryptem, który wykorzystują ludzie w działaniach agresywnych

Wykład 13: 28.05.2007

Wyznaczniki agresji:

1. Prowokacja: wzbudza chęć rewanżu, podważa dobre mniemanie o sobie

2. Pobudzenie emocjonalne (prawo Yerkesa i Dodsona)

3. Przemoc w mediach

• częste oglądanie scen przemocy w dzieciństwie, agresywna osoba w dorosłym życiu.

• agresja powszechną reakcją społeczną- taki obraz się tworzy

• oglądanie przemocy ogranicza potencjał twórczy dziecka

4. Normy i oczekiwania społeczne

5. Alkohol: alkohol uszkadza funkcje poznawcze, zawężając pole uwagi co wzmaga odwagę

6. Czynniki genetyczne i płeć: agresywność u mężczyzna na stałym poziomie w ciągu całego życia

Proporcja efektu i zagrożenia (Bjorqvist)- jeśli ktoś mnie poniża ale jest silniejszy, muszę go zabić aby się ochronić przed jego atakiem

Agresja- hamowanie:

• obserwacja innych osób zachowujących się agresywnie

• efekt katharsis działa tylko w poziomie agresji fizjologicznej

• agresja bezpośrednia

• udział w agresywnych zachowaniach

• karanie agresji (odstraszanie - korelacja zachowań)

• wykluczanie reakcji- ciężkie jest odczuwanie kilku emocji na raz

• pozytywna/ błędna atrybucja

• przeciwdziałanie deindywidualizacji (przekonanie ludzi że nie będą anonimowi jeśli będą agresywni)

Co nas popycha do agresji wg Frączka?

• sytuacyjnie lub wewnętrznie generowany gniew

• potrzeba osiągania przyjemności (sprawiają przyjemność)

• pragnienie zdobycia atrakcyjnych dóbr czy innych gratyfikacji poprzez działanie agresywne

• człowiekiem kierują wyższe racje (zachowania agresywne elementem jakiejś misji np.: wyplenienia zła)

Rozwój zachowań agresywnych:

• wraz z upływem lat ludzie przechodzą od agresji instrumentalnej do werbalnej

• wraz z wiekiem zwiększają się różnice między chłopcami a dziewczętami

• dzieci które spotkały się z odrzuceniem emocjonalnym mogą być agresywne

• agresywni rodzice mogą mieć agresywne dzieci

Problematyka grupy społecznej:

- mała grupa- zbiór 2 lub więcej osób między którymi jest bezpośrednia interakcja, świadomość przynależności do grupy, wspólne normy i struktura

Touchwell: świadomość przynależności oraz odrębności może prowadzić do rywalizacji z innymi grupami co sprzyja dyskryminowaniu obcych i idealizowaniu swoich. Mała grupa jest zjawiskiem powszechnym, ludzie należą do wielu małych grup społecznych

Zjawisko spostrzegania grupy:

• grupa może być spostrzegana jako jedność (organizm) albo jako grupa jednostek

Campbell: ludzie raczej postrzegają grupę jako jedność gdyż mamy wspólny los, strukturę, jesteśmy do siebie podobni oraz jesteśmy blisko siebie

Hamultan- Wieczorkowska: 8 poziomów grupowości: podobieństwo, doświadczenie takich samych warunków, przepuszczalność grupy, wielkość, czas trwania, występowanie interakcji, wspólne cele, ważność przynależności

Rodzaje zbiorowości:

• grupa bliskich relacji (rodzina)

• kategorie społeczne (płeć/ rasa)

• grupy zadaniowe

• luźne zbiorowości

• przypadkowe zbiorowości

Grupy najbardziej zamknięte są najbardziej stereotypowe.

Cel grupowy:

• cel indywidualny może być tożsamy z celem grupy ale nie musi

• może być tez zupełnie odmienny

• formalne/ nieformalne

Interakcje w grupie: (Baves)

• pozytywne działania społeczno-emocjonalne

• bezpośrednie działania zadaniowe

• wymiana informacji

• negatywne działania społeczno- emocjonalne

Normy: jak powinni/ nie powinni zachowywać się członkowie grupy. Mogą dotyczyć zadania, regulują realizację celów, interakcje w zespole. Mogą dotyczyć zewnętrznych działań. Normy pozwalają osiągnąć cel, utrzymują grupę przy życiu, regulują granice grupy oraz mówią o lojalności grupowej. powstają w wyniku uczenia się, nagradzania/ karania, modelowania, naśladowania, przyswojenia

Wykład 14: 04.06.2007

1

---