WYKŁAD 1
Psychologia zdrowia - dziedzina p. która zajmuje się opisem zdrowych i zaburzonych form zachowania, okreslaniem przyczyn zaburzen oraz diagnozowaniem zdrowia i zaburzen w celu zastosowania profesjonalnej psychologicznej formy pomocy
Psychologia kliniczna- badanie, opis, klasyfikacja, diagnoza, leczenie zaburzeń zachowania - nazwa 1896r Za ojca psychologii klinicznej uważa się Lightnera Witmera, który w roku 1896 założył na Uniwersytecie Pensylwania w Filadelfii pierwszą klinikę psychologiczną. Stosowaną przez siebie metodę badań określał mianem klinicznej, co oznaczało indywidualne badanie pacjenta.:1)teoria psychoanalityczna - psychoanaliza 2) reakcja otoczenia na otoczenie - społecznym kontekście, jak funkcjonuje w społeczeństwie 3) zagadnienia normy - różne koncepcje.
HISTORIA
Strożytność:
Paleolit - wywierc otwory w czaszce, uwalnianie duchów
Prehistoria: XVI w - papirus Smitha, opisano w nim mozg, organ uwazany wtedy za siedzibę funkcji psychicznych; papirus Ebersa - dotyczy chorób wew i ukl krazenia, ale kładzie nacisk na zaklęcia i magię jako sposób wyjaśnienia i leczenia chorob o nieznanych przyczynach.
Chinczycy, hebrajczycy, grecy - zab. zach.przypisywali demonowi lub bogowi,który owładnął dana osoba
Opętanie było dzielem dobrych lub złych duchów - lecz: egzorcyzmy, techniki wypędzania ducha: modlitwy, czary, zaklęcia, hałasowanie, różne okropne w smaku napoje, środki na przeczyszczenie, głodzenie, chłosta.
„Histeria” - oznaki choroby somatycznej przy braku patologii organicznej, wyst tylko u kobiet i jej powodem jest wedrująca macica do róznych czesci ciala- małżeństwo-lek na te chorobe, okadzanie przyjemnymi zapachami miejsc prawidłowego ułożenia macicy, aby na nie wróciła
HIPOKRATES-Grecja V w.p.n.e. przyczyna-uszkodzenie mozgu- teoria organiczna
Nie wierzyl by bostwa i demony przyczynily się do rozwoju chorob, sadzil ze zaburz psych mają naturalne przyczyny i wymagaja leczenia tak jak inne choroby. Mozg-centralny organ aktywn. Intelektualnej, zab psych-jego patologia, dziedziczność, predyspozycje.
3 kategorie zaburzenia: mania, melancholia, zapalenie mozgu
4 płyny i ich zaburzenia: krew, czarna żółć, żółta żółć, flegma
Lecz: uregulowane spokojne życie, zrównoważenie i powstrzymywanie się od wszelkiego nadmiaru, dieta jarska, celibat, niepow. Zmecz. Cwicz. I ewent upuszczanie krwi
PLATON, zagadnienie niepoczytalności (chore psych osoby nie sa odp za popełnione czyny przestępcze) rola społeczeństwa i kultury w kształtowaniu zachowań.
GALLEN, Rzym,teoria organ, 2 kat zaburzenia: przycz fiz i przycz psych (rany Glowy, nadmiar alk, szok, lęk, dojrzewanie, zmiany podczas menstruacji itp.)
Egipska Aleksandria-światynie, sanatoria=miejsce wyciszenia:
Lecz:przyjemne otocz, zabawy, tańce, spacery w świątynnych ogrodach, przejażdżki Lodzia po Nilu, koncerty muz, dieta, masaz, gimnastyka, eduk, hydroterapia, puszczanie krwi, przeczyszcz, przymus fiz.
Średniowiecze:
Pierwszy szpital psychiatryczny - Bagdad 792r - lecznie w sposób humanitarny
Awicenna z Arabii-nazywany ksieciem lekarzy - oddzialywuje wlasnym zachowaniem wobec pacj, lecz humanit (przykład z księciem który uważał że jest krową)
Sredn- choroby sa wynikiem grzechu (winni) palenie na stosie=wyleczniezycie wieczne (XV-XVIIw)
Zbiorowe szaleństwo-powszechne wyst grupowych zab Zach będących przypadkami histerii
Lecz w klasztorach-miejsce azylu-modlitwa, woda swiecona, namaszczenia, przek oddechu lub sliny kaplanow, dotyk relikwii, lagodne formy egzorcyzmow
Os psych posadzane o czarnoksięstwo-> palenia zabijania
XVIw „okres wielkiego uwiezienia”, szpitale wiezienia-schroniska w których oblakani mogli przebywac i mieszkac. Zyli i umierali w niewiarygodnym brudzie i okrucieństwie. Powst po to by usuwac kłopotliwe jednostki nie potrafiące troszczyc się o siebie. (11 choroba różne objawy)
1547r klasztor Świetej Marii Betlejemskiej przekształcony przez Henryka VIII w azyl. BEDLAM znany z okrotnych warunkow i praktyk, bardziej gwalt pacjentow pokazywano za 1 pensa publiczności, mniej szkodliwi zebrali na ulicach. Miejsce dla lunatykow-obłąkanych.
XVII szpital generalny w Paryzu (1 dla kobiet, 1 dla mężczyzn) dla oblakanych, włóczęgów, kryminalistów, złodziei - nie leczono tylko izolowano ludzi
Animalizm- człowiek chory jest jak zwierze, tak go traktowano
Wszystkie zab psych łącza się z dużą agresja, pobudzeniem zawszeizolacja
Sanktuarium w Geel, Belgia - miejsce dla oblakanych gdzie mogli spokojnie zyc, lecznie miloscia i życzliwością, od XIII w - księżniczka, sw Dymphny zalozycielka.
XVIII-XIX w.
Dyr. Szpitala zostal Philippe PINEL 1792 wprowadzil poglad ze ludzi tych można leczyc (spokojne podejście do chorych - powrot poglądów ze starożytności - eksperyment, uwolnienie kilku chorych i ich leczenie, „zdjecie kajdan”, życzliwość, okazal się sukcesem, w przypadku niepowodzenia eksperymentu grozila mu śmierć.
ESQUIROL - podrecznik w którym przypisuje pinelowi poczatki humanitarnego lecz we francji
William Tuke - Anglia-zaklad dla oblakanych w Yorku -humanit
Benjamin Rush- USA
Dorothea Dix (nauczycielka) i ruch higieny psychicznej- zakladanie szpitali dla oblakanych w których mieli zapewnione humanitarne warunki
XIX-XXw
Odkrycia biologiczne
Rozwoj systemu klasyfikującego zab psych
Ukształtow się poglądów dotycz przyczyn psychologicznych
Rozwoj eksperymentalnych badan psychologicznych
Ad.1odkrycie organicznych przyczyn porazenia postępującego- syfilis mozgu-paraliz,oblęd, zgon do 5 lat, patologie mozgu
Ad.2 KRAEPELIN, Niemcy- stworzył klasyfikację chorób psych - ojciec psychiatrii-każdy typ zab psych jest odrębny od innych i przebieg każdego z nich jest przewidywalny, można przewidzieć wynik danej choroby, nawet jeśli nie można jej kontrolowac
Ad3 Freud 1856-1939 - psychoanaliza
Mesmeryzm- Mesmer uważał, że choroby powodowane są zaburzeniami w przepływie uniwersalnego dla organizmów żywych "fluidu". Rolą terapeuty, nazywanego "magnetyzerem", było przywrócenie harmonii jego przepływu. Odbywało się to poprzez bezpośrednie oddziaływania terapeuty na pacjenta, lub przy pomocy specjalnego urządzenia - bali magnetycznej, w której gromadził się fluid, i którą dotykali podnieceni pacjenci (w większości płci żeńskiej). Bezpośrednie zaś oddziaływania magnetyzera były to tzw. passy - terapeuta wodził w specyficzny sposób rękami nad ciałem pacjenta. Dzisiaj nazwalibyśmy to oddziaływaniami bioenergoterapeutycznymi. Czynności te miały wywołać "napad" (drgawkowy), który uznawano za uzdrawiający.
Freud Sigmund (1856-1939), psychiatra wiedeński, który uzupełniając studia przed końcem XIX w. w Paryżu uformował doktrynę psychoanalizy. Z licznych jego prac najogólniejszą teorię zawierają: Vorlesungen zur Einfhrung in die Psychoanalyse i Über Psychoanalyse z 1910. Ważną dla psychoanalizy teorię marzeń sennych zawiera Die Traumdeutung, 1910 (O marzeniach sennych, 1923), dla psychologii życia codziennego Zur Psychopatologie des Alltagslebens, 1915 (Psychopatologia życia codziennego). Teorię kultury ze stanowiska psychoanalizy Freud rozwinął w: Totem und Tabu, 1913, a metafizyczne koncepcje psychoanalizy przedstawił w Das Ich und das Es, 1923.
Myślą centralną psychoanalizy Freuda było, że psychiczność nie jest identyczna ze świadomością, że istnieje także życie psychicznie nieświadome. Ma ono w całości podłoże irracjonalne: pierwotnymi bowiem elementami życia psychicznego są popędy, zwłaszcza seksualne, rozum zaś odgrywa tylko rolę służebną.
Psychoanaliza Freuda stała się także pewną filozoficzną koncepcją kultury i człowieka, stąd też głęboko przeniknęła do niektórych poglądów filozoficznych i do twórczości literackiej.
Freuda struktura osobowości
Zgodnie z teorią psychoanalizy Freuda podstawowymi składnikami struktury osobowości są:
-"id" najstarszy ze składników, którego treść stanowi wszystko, co dziedziczone, wrodzone, ustalone konstytucyjnie (genetycznie), przede wszystkim popędy wynikające z budowy ciała, znajdujące swój pierwszy wyraz psychiczny, którego formy nie są nam znane. Ta najstarsza część aparatu psychicznego pozostaje najważniejsza przez całe życie. Od niego zaczęła się praca badawcza psychoanalizy.
-"ego", koordynuje postrzeżenia zmysłowe z akcją mięśni. Pełni funkcje samoobronne na zewnątrz, przez rozpoznawanie bodźców, gromadzenie o nich doświadczenia (w pamięci), unikanie zbyt silnych bodźców (poprzez ucieczkę), uczy się zmieniać w celowy sposób świat zewnętrzny na swoją korzyść (aktywność). Kontroluje "id" poprzez uzyskiwanie władzy nad popędami. Stara się uzgodnić relacje pomiędzy "id" i "superego".
-"superego", owoc długotrwałego okresu dzieciństwa, dorastania i dojrzewania, w którym człowiek jest poddany kontroli i wpływom wychowawczym rodziców i społeczeństwa (odziedziczona przeszłość i kulturowa teraźniejszość z którymi muszą być uzgadniane działania).
Działanie "ego" jest wtedy właściwe, gdy jednocześnie czyni ono zadość wymogom "id", "superego" i realności, gdy potrafi ze sobą pogodzić ich wymogi.
Freuda teoria pomyłek
Pogląd Freuda, wg którego omyłki życia codziennego, np. przejęzyczenia, zapominanie rzeczy, mylenie imion, są wynikiem nieświadomych pragnień i motywów, a nie działaniem przypadku.
Freuda teoria snów
Pogląd który wyjaśnia funkcję i treść marzeń sennych, poddający interpretacji symbolikę zawartą w snach. Zgodnie z tym poglądem marzenia senne pełnią funkcję samoobroną, rekompensującą, ostrzegawczą.
Ad.4 Behawioryzm (angielskie behaviour - zachowanie się), kierunek w psychologii XX w., popularny szczególnie w USA. Polega na odrzuceniu pojęcia świadomości oraz introspekcji jako metody subiektywnej i na badaniu wyłącznie bodźców bądź ich układu (sytuacji) i reakcji fizjologicznych im odpowiadających, czyli na analizie obiektywnego zachowania się człowieka lub zwierzęcia.
Zachowanie człowieka jest, zdaniem behawiorystów, zespołem reakcji ruchowych i zmian fizjologicznych bedących odpowiedzią organizmu na określone bodźce nie tylko w przypadku prostych odruchów, ale również dla bardziej złożonych problemów (rozwiązywanie zadań intelektualnych, konflikty motywacyjne, myślenie itp.). Zadaniem psychologii ma więc być badanie związków między bodźcami i reakcjami (formuła S-R, czyli stimulus-reaction) oraz wywieranie wpływu na zachowanie się ludzi. B. zakładał, że zachowanie się, rozwój i osobowość człowieka są efektem zewnętrznych bodźców działających na jednostkę. Zmiany zachowania się człowieka stanowią wynik uczenia się nowych reakcji (nie mają znaczenia instynkty ani cechy wrodzone, dlatego b. nazywano teorią uczenia się). Założenia kierunku zaczęły z czasem spotykać się z krytyką także jego zwolenników, co doprowadziło do powstania odłamów b., zw. ogólnie neobehawioryzmem.
Głównymi przedstawicielami tego kierunku byli: J.B. Watson (prekursor) który 1913 przedstawił własną koncepcję psychologii, odrzucającą analizowanie świadomości i introspekcję, jako metodę subiektywną i nienaukową, natomiast przyjmującą, że każde zachowanie się człowieka jest wyłącznie wynikiem reakcji na bodziec. B.F. Skinner który zradykalizował założenia teorii b., ale zajął się gł. dziedzinami praktycznymi psychologii, zwł. nauczaniem programowanym i terapią behawioralną (behawioryzm radykalny i operacjonistyczny), E. Tolmantwórca b. celowościowego (teleologicznego), który wprowadził nowy schemat: S-O-R (stimulus-organism-reaction), E.L. Thorndike (behawioryzm umiarkowany), C.L. Hull (neobehawioryzm).
Behawioryzm spowodował zmiany w metodologii psychologii jako nauki, poszerzył zakres jej zainteresowań i problematykę badawczą, a także wpłynął na nauki społ. (b. społ., reprezentowany m.in. przez G.H. Meada).
Obecnie- nie hospitalizować, to wyrywa z naturalnego środowiska, nie etykietować pacjentów, „wariat”-brak szacunku.
WYKŁAD 2.
Psychoanaliza-wewnetrzne konflikty
Behawioralny-zachowanie człowieka uwarunkowane przez czynniki sytuacyjne (zewnętrzne)
NORMA/PATOLOGIA - trudno zdefiniować
- Złudzenia-nieprawidłowe spostrzeżenie jakiegos danego obiektu <----> >----<
- omamy-sa uwidaczniane na zew ale bez bodźców z zewnątrz np. Widzi biale myszki, słyszy glos (wzrokowe, słuchowe, dotykowe)
- zniekształcenia pamieci np. dejavu-już to widziałem, słyszałem itp.
- myslenie magiczne, życzeniowe - czarny kot
- natręctwa- zaburzenia obsesyjno kompulsywne - nie chodzi po spojeniach chodnika
- fobie-lęk w sytuacjach bezpiecznych
MIĘDZY NORMA A PATOLOGIA NIE MA WYRAZNEJ GRANICY ANI WYRAZNYCH CECH. NIE MA RÓZNICY JAKOŚCIOWEJ ALE JEST ILOŚCIOWA
Można wyróżnić kryteria patologii i normy: (musza zaistniec aby stwierdzic wystepowanie p/n)
I k.PATOLOGII -Selligmann Rossenham
Cierpienie - samo w sobie nie jest patologia, np. po śmierci bliskich/ masochizm
Trudności przystosowawcze, niemożność osiągnięcia celu i zaspokojenia swoich potrzeb
Dziwaczność i niekonwencjonalność zachowania - uzależnione kulturowo
Utrata kontroli, nadmierna kontrola- konteksty seksualne
Dyskomfort obserwatora
Naruszenie norm moralnych- prostytucja (nie oznacza osoby obłąkanej) w roznych epokach roznie interpretowane, w ZSRR - inne poglady = uposledzony
Wyst większej ilości wymienionych kryteriów - mniejsze ryzyko blednego zakwalifikowania
Należy kazde kryterium oceniac w kontekście sytuacyjnym w jakim się odbywa, ucieka przed osą- wymachuje rękami -nie znaczy ze wariatka
II k. NORMY (Marie Jahoda)
Samoakceptacja-wiedza o sobie i akceptacja własnych ograniczeń i zdolności
Rozwój osobisty, dążenie do wykorzystania wlasnych umiejętności i wyznaczanie celów
Autonomia-emocjonalna niezależność, umiejętność konstruowania własnych standardów
Adekwatne spostrzeganie rzeczywistości:
Umiejętność analizowania wydarzeń określonym kontekście
Tolerowanie faktów kontrowersyjnych
Dążenie do poszukiwania coraz to nowych informacji o świecie
Kompetencja w działaniu - radzenie sobie z wymogami otoczenia
Pozytywne relacje interpersonalne, empatia, satysfakcja
Rossenham-badania '73- komunikacja personelu z chorymi psychicznie
Badanie incognito, pacjenci podstawieni-slysza glosy:pusty, gluchy tępy), wpisano-schizofrenia paranoidalna (nieprawda) ich zachowania-od razu przejaw choroby, choć oni przestali symulowac chorobe, stosowali się do polecen personelu, robili notatki, pacjenci ich wykryli =obserwacja, lekarze-nie, ponieważ nie obserwowali tylko czytali etykietke z diagnoza.
Ambiwalencja - kocha i nienawidzi - równoczesnie odczuwa skrajne emocje wobec danego obiektu
2 badanie: czy chora może być uznana za zdrowa? Personel uprzedzony ze będzie 2 symulantow, personel przyznaje punkty, nikogo nie przysłali
Psychologia ma dodatkowe kryteria normy, 3 rodzaje szacowania normy:
Norma ilościowa(statystyczna)
N. społeczno-kulturowa
N. teoretyczna (nie adekwatna)
Ad1 jest wynikiem pomiaru, odzwierciedla rozkład danego zjawiska w populacji, norma-gdy wynik najczęstszy, krzywa Gaussa=rozklad normalny (wiek: norma ok. 1,6-1,8 m)
Tak samo rozkładają się cechy psychiczne,np. tendencja do reagowania lękiem, inteligencja, (nasilenie wysokie-super inteligentni-nie jest patologia)
Ad2 to co typowe dla danej kultury, jest niepraktyczne- normy się zmieniaja; pułapkaholokaust-niemcy nazistowskie
Ad3 odnosi stan jednostki do pewnych ogólnych prawidłowości zawierających się w teoriach naukowych, badanie ludzi, roznicuje (wie, płeć) konstruuje się testy psychologiczne. Grupy reakcji współistnieją razem- na tej podstawie scharakteryzowano choroby psychiczne
DSM IV Amerykanskie Towarzystwo Psychiatryczne - podręcznik diagnostyczny i statystyczny zaburzeń psychicznych
ICD 10 w Europie, Miedzynarodowa statystyczna klasyfikacja chorob i problemow zdrowotnych
Choroby psychiczne (zaburzenia psychiczne): To zespoły objawów przejawiające się zachowaniami lub przezyciami, którym towarzyszy cierpienie, niesprawność rzutujaca na funkcjonowanie, zwiekszone ryzyko bólu i niesprawności i śmierci oraz znaczna utrata swobody.
WYKŁAD 3
Zaburzenia lękowe:
Osiowym objawem jest lęk
Źródłem zaburzenia są czynności zewnętrzne - sytuacje trudne, konfliktowe
Przejawia się w sferze spostrzegania, przezywania, zachowania, myslenia
Prowadza do zaburzeń w pelnieniu ról społecznych
Zaburzają relacje z innymi ludzmi
Rodzaje zaburzeń lękowych:
Fobie
Zespół paniki
Zespół lęku uogólnionego
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
Ad1 FOBIE
tendencja do unikania sytuacji i obiektow, które nie stanowia zagrozenia,nie musi mieć z nimi kontaktu. Silna reakcja, symbolicznie reprezentowana (np. zdjęcie szczura)-może Bysce czyms wyuczonym
Specyficzne,np. zoo fobia,ogien, wiatr, sytuacje np. winda, zastrzyk, przerwanie ciągłości skóry,lęk wysokości, krew, nietypowe,np. lek przed wymiocinami, zamkniete pomieszczenia
2 poglady:
Freudyści- fobia przeniesiona na obiekt, który kojarzy się z sytuacja lękową, konflikt wewnętrzny, konflikt między id, ego, superego - lęk przed ujawnieniem popędu, narazający go na karę, przeniesienie lęku na obiekt zewnętrzny, symbolicznie powiązany z kompleksem (obsesja, zagrozenie)
Behawioryści- zjawisko w kategoriach obserwowalnych (cos co można zobaczyc) np. fobia -reakcja wyuczona, skojarzenie bodźca awersyjnego z obojętnym, hukpoj. Się szczur, zastepcze uwarunkowania; inflacja- dodatkowy bodziec potegujący reakcje lekowa działający po właściwym bodźcu lękowym, wzmocnienie,
Uwarunkowanie klasyczne - Pawłow -pies
Watson Albert - dziecko w kojcu + szczur, bodziec-reakcja podanie szczura, reakcja obronna, skojarzenie bodzca lękowego z obojętnym zasada warunkowania
Mamy ewolucyjnie uwarunkowane reagowanie na pewne obiekty większym niepokojem np.. ciemność, zwierzęta - łatwiej uwarunkować fobie.
Fobia często przenoszona na obiekty inne, podobne - Albert - silny płacz na podanie dziecku kłębka waty, broda świętego Mikołaja -podobne do szczura
-konsekwencje sytuacji- eksponowana na bodziec - gdy zareagujemy lękiem, a potem nas ktoś przestraszy- utrwalenie lęku =INFLACJA LĘKU
-możliwość działania - kojec - mała możliwość ucieczki, wpływ na sytuację
Badanie Kapau? Nasz temperament odpowiada za występowanie fobii, ale nie dziedziczymy fobii
LECZENIE FOBII SPECYFICZNYCH:
Farmakoterapia - nieskuteczna
Terapia behawioralna - bezpośrednie modyfikowanie zachowania (stopniowe odwrazliwianie) nie uciekac od obiektu, tylko sprawdzic czy nam zagraza, ale robimy to stopniowo, relaks
Prosi się pacjenta nieunikania lęku związanego z daną sytuacją lękową (woda- przejscie kolo lazienki, szum wody, krople…itd.)
Wejść w wyobrażoną sobie sytuacje - najnizsza w hierarchii lęku
Powtarzac jeśli się uspokoi i przejdzie
[rzejsc przez wszystkie etapy ażdo max lęku
Wyobrażenia - gdy nie da się materialnie wziąć np. lęk przed śmiercią.
Modelowanie nauka przez obserwację - oduczyc fobii przez obserwacje osoby z lękiem przed czyms, to pokazać mu osobe która nie boi się tego obiektu (musi być rówieśnik) - Albert Bandura
CHIERARHIZACJA LĘKU- systematyczna desensytyzacja - leczenie lęków i fobii za pomocą stopniowania lęku
Społeczne- lęk przed ekspozycja i ocena społeczna
- fobia specyficzna - unikanie specyficznych sytuacji, np. występy publiczne
- f.uogolniona - polegajaca na reagowaniu w każdej sytuacji społecznej tak samo, lękiem
f.uwarunkowana społecznie, czynniki genetyczne maja mniejsze znaczenie; czynniki ewolucyjne;
zachowania wyuczone:
- bezpośrednio -w szkole ktos mnie skrytykowal
-modelowanie - w szkole kogos skrytykowano przy mnie
Geny- dziedziczne tylko skłonności, temperament nie ma wpływu tak duzego jak środowisko - eksperyment na malpach, zmiana lękliwych i odważnych
Uwarunkowania ewolucyjne człowiek- istota społeczna- stado- rozwoj fobii w dojrzewaniu, wczesna dorosłość-> wtedy gdy walczymy o pozycję
Terapia behawioralna kontrolowany kontekst z sytuacją lękową
Agorafobie
Agora - rynek, w panstwach starożytnych
Lęk przed przestrzeniami otwartymi, miejscami, z których trudno się wydostać, trudno by uzyskać pomoc, np. w zagrozeniu życia, często z zespołem paniki
Fobia (nowołac. phobia "stany lęku u neuropatów", z gr. φόβος phóbos "strach, lęk") to zaburzenie nerwicowe, którego objawem osiowym jest uporczywy lęk przed różnymi określonymi sytuacjami, zjawiskami lub przedmiotami, związany z unikaniem sytuacji wywołujących go i utrudnieniem funkcjonowania w społeczeństwie. Fobie wywołane są przez pewne sytuacje lub obiekty zewnętrzne wobec osoby przeżywającej lęk, które obiektywnie nie są niebezpieczne. Cierpi na nie około 10% ludzkości.
Zasadniczy obraz fobii to przesadne reakcje zaniepokojenia i trwogi, pomimo świadomości o irracjonalności własnego lęku i zapewnień, że obiekt strachu nie stanowi realnego zagrożenia. Co więcej powoduje to chęć ukrycia fobii i odkrycie, lub nawet samo myślenie o odkryciu przez kogoś przypadłości może prowadzić do ataków paniki.
DSM IV (klasyfikacja zaburzeń psychicznych) dzieli fobie na specyficzne i fobię społeczną. Fobie specyficzne to fobie przed: zwierzętami, obiektami, sytuacjami społecznymi (np. zamknięte pomieszczenia, windy) krwią i zranieniem, chorobami czy śmiercią. Fobia sytuacyjna związana jest z lękiem przed wykonaniem jakiejś zawstydzającej czynności na oczach innych ludzi i nieumiejętności jej kontrolowania-zatrzymania np. potrzeba fizjologiczna oddania kału, moczu itp. Czasem poczucie strachu wywołuje już sama myśl o braku kontroli nad własnym zachowaniem. ICD-10 wyróżnia wśród zaburzeń lękowych w postaci fobii (F40) agorafobię, fobie społeczne, specyficzne (izolowane) postaci fobii, inne zaburzenia lękowe w postaci fobii oraz fobie bliżej nie określone.
Podobnie jak w przypadku innych (zaburzeń lękowych), fobia zazwyczaj wiąże się z objawami psychosomatycznymi, na przykład z przyspieszeniem bicia serca, suchością w ustach, szczękościskiem, nadmiernym poceniem się, zawrotami głowy oraz poczuciem utraty kontroli nad swoim zachowaniem lub subiektywnym poczuciem choroby psychicznej. Zdarza się, że lęk fobiczny współistnieje z epizodami depresji, może wywołać stan przedzawałowy, ustanie bicia serca, drętwienie kończyn, znaczny spadek lub wzrost ciśnienia, bezdech, duszności, zaburzenia spostrzegania i mowy, ucisk na klatkę piersiową, głowę, nos lub brzuch i in.; może prowadzić do omdleń oraz arytmii serca.
Fobie są całkowicie uleczalne w procesie psychoterapeutycznym. Fobia może być nabyta poprzez warunkowanie klasyczne - gdy dana osoba kojarzy obiekt wywołujący lęk z niebezpieczeństwem. (Na przykład jako dziecko mogła być straszona pająkami, zamknięta w szafie, gdzie był pająk lub widziała paniczne reakcje swoich rodziców na pająka.) Takie wyjaśnienie oferują teorie behawiorystyczne.
Teorie wywodzące się z konwencji psychoanalitycznej, akcentujące znaczenie nieświadomości w ludzkim życiu postulują istnienie kilku mechanizmów powstawania reakcji fobicznych jak przeniesienie agresji, czy regresja. W wyniku przeniesienia obiekt lęku spostrzegany jest zagrażający, dochodzi do projekcji (przypisywania) własnych wypartych emocji obiektowi lęku. Zagrożenie wywoływać mogą własne niechciane i nieakceptowane emocje, jak agresja lub projekcja własnych skłonności z poprzednich faz rozwoju psychoseksualnego.
W psychologii ewolucyjnej akcentuje się przystosowawczą rolę fobii. Np. lęk przed pająkami, innymi jadowitymi owadami czy gadami był przystosowawczy z punktu widzenia przetrwania organizmów, toteż postawa taka jest związana z naszym repertuarem genowym i jest bardzo łatwo uaktywniana w codziennym życiu.
Leczenie
Jednym ze sposobów opanowywania fobii jest systematyczna desensytyzacja (odwrażliwianie), terapia taka polega na stopniowym konfrontowaniu pacjenta z przedmiotem jego lęku.
Stosuje się także wygaszanie reakcji poprzez tzw. zanurzanie, czyli doprowadzanie do kontaktu pacjenta z bodźcem lękowym, zamiast jego unikania - ogrody zoologiczne prowadzą kursy edukacyjne dotyczące ofidiofobii, na których zainteresowani mogą dowiedzieć się prawdy o wężach, ich zwyczajach i w jaki sposób należy się z nimi obchodzić.
Niekiedy stosowana jest także terapia implozywna.
W NLP jedną z metod terapii jest desensytyzacja w wyobraźni. Zakłada, że lęk jest odpowiedzią na błędy w postrzeganiu świata i zjawisk i stara się je naprawić. Dzięki tej metodzie możemy zredukować fobię do minimum, lub nawet zupełnie wyeliminować.
Psychoanalitycy postulują uświadomienie pacjentowi symbolicznych treści skrywających się pod postacią fobii. Na przykład lęk kobiety przed pająkiem może być przeniesieniem lęku przed agresywnym mężczyzną
Ad 2 ZESPÓŁ PANIKI- nagły atak lęku i dużym nasileniu, lęk krótki, intensywny
Objawy: krótki oddech, drżenie kończyn, zawroty głowy, poczucie duszenia, palpitacje serca, poczucie nierealności sytuacji
Postacie paniki:
Z agorafobią - lękiem przed otwarta przestrzenią, lęk przed opuszczaniem miejsc bezpiecznych, lęk przed miejscami gdzie wg pacjenta trudno uzyskać pomoc
Bez agorafobii
Zespół paniki często występuje z agorafobia bo latwe połaczenie wyobrazają sobie ze atak paniki nastapi w takiej niebezpiecznej przestrzeni, wyobrażają sobie ze wpadna w panike tam, gdzie nikt im nie pomoze.
Skąd się bierze?:
Teoria paniki wg Becka - koncepcja poznawcza
Osoby zapadające na ten zespół mają 2 cechy: 1)duza nadwrażliwość (dotyczy sygnałów z wnętrza ciała);2)tendencja do nadinterpretowania sygnałów zagrożenia = szuka zagrożenia i szczególny sposób je interpretuje,nie szuka bezpieczeństwa.
Osoby wychowujące się w cieniu choroby - chora, np. matka kiedy przywiazywana jest duza waga do funkcjonowania organizmu w domu (no. Pomiary temp, cisnienia), analizy sygnałów z ciała
Specyficzny szantaz emocjonalny przez matkę (musi być cicho bo mamusia umrze od hałasu lub rodzica/opiekuna zdrowie, życie-element szantażu)
Aby wystąpił zespol paniki osoba musi mieć predyspozycje genetyczne i psychiczne
Gdy pojawi się bodziec - uderzenie w stół - gdy ktos jest nadwrażliwy, dokonuje nadinterpretacji tego sygnalu- koncentruje się w kategorii silnego zagrożenia - rozwijanie spirali paniki, np. zawał, zapaść, śmierć, zadeptanie\
Bodziec nie musi być silny, ale charakterystyczny
W otoczeniu osoby musi wystąpić bodziec, sygnał. Osoba zaczyna się na nich koncentrować i doszukiwać się w nich zagrożenia dla życia lub zdrowia. Ten bodziec nie musi być bardzo wyraźny.
SCHEMAT:
Bodziec wyzwalający (zmęczenie, temperatura, gniew) reakcja fizjologicznainterpretacja w kategorii zagrozenielęk reakcja fizjologiczna itd. ZESPÓŁ OSIOWY w panice (spirala paniki) lęk narasta bardzo szybko;
Szybko się pojawia i szybko mija - zachowanie procedury bezpieczeństwa, które pozwalają przetrwać spiralę paniki np. dzwoni na pogotowie, wie ze będzie pomoc, lęk mija, spadają reakcje fizjologiczne, spirala samoistnie zostaje wyhamowana.
LECZENIE:
Farmakoterapia
Terapia poznawcza-psychoterapia (wg Becka) uzmysłowienie pacjentowi zalezności miedzy bodzcem wyzwalającym a reakcja fizjologiczna z organizmu - przez kontakt z takim bodźcem (np. oddychanie do papierowej torby) przyczyna nie jest bodziec, tylko działanie pacjenta jest sprawcą reakcji i że on sam może je kontrolowaći przerwać).
Interpretacja - metoda analizy mysli zagrazających- odpowiedz jakie jest prawdopodobeienstwo zawału skoro był tydzień temu u lekarza i wszystko było ok.
Neutralizacja myśli - wyobraź sobie najgorsze skutki ataku i przeanalizowanie ich
Nauka pacjenta relaksacji- obniżamy szybkość oddechu
W sytuacji bezpiecznej wywołujemy reakcję - wcale nie jest latwo
Chorzy sa swiadomi swojej choroby, chcieliby się jej pozbyc = krytyczni wobec siebie
Zespół lęku napadowego zwany też lękiem napadowym, zespołem paniki lub zespołem lęku panicznego - rodzaj zaburzenia lękowego, które objawia się występowaniem epizodów silnego strachu (przerażenia). Napady lęku zwykle występują niespodziewanie i nie są związane z realnym zagrożeniem lecz ze zbyt bujną wyobraźnią. Typową treścią obaw podczas napadu jest przekonanie, że za chwilę straci się życie, rozum lub przytomność. Większość napadów ma racjonalne podłoże - istnieje konkretny bodziec zagrażający (np. katastrofa samochodowa). Kiedy napady nie mają jasnego początku są nieprzewidywalne. Osoby cierpiące na zespół paniki są często przekonane, że zaraz umrą (bardzo silnie łomocze im serce, mają zaburzenia widzenia, uczucie duszenia się), sądzą zazwyczaj, że mają "atak serca". Rozpoznanie ustala się po kilku tego typu atakach, podczas których wyklucza się somatyczne przyczyny ich wystąpienia. Paniczny lęk może występować z różną częstotliwością, średnio ok. dwa razy w tygodniu i trwa 10-20 minut. Napadowi towarzyszą nieprzyjemne doznania somatyczne, trudności w rozumowaniu i poczucie nieuchronnej katastrofy kończące się ogólnym wyczerpaniem organizmu. Nasilony lęk zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia napadu paniki, zaś same napady mogą powodować długotrwały lęk antycypacyjny, powodowany obawą wystąpienia napadu. Często współwystępują z agorafobią która może być przyczyną jak również ich skutkiem.
Etiologia
Przyczyny biologiczne:
podwyższone napięcie układu sympatycznego
wzrost uwalniania katecholamin
wzrost stężenia serotoniny lub dopaminy
nadczynność miejsca sinawego
nadczynne ośrodki w korze skroniowej
niski poziom GABA - kwasu gamma-aminomasłowego
Przyczyny psychiczne:
nieświadome impulsy seksualne lub agresywne (psychoanaliza)
mechanizm obronny
warunkowanie reakcji na frustrację lub stres (behawioryzm)
naśladowanie wzorców zachowań rodziców (teoria społecznego uczenia się).
Leczenie
W przypadku podjęcia właściwego leczenia rokowania są pomyślne. Leczenie opiera się na łączeniu farmakoterapii z psychoterapią. Stosowana psychoterapia to przede wszystkim terapia ukierunkowana na wgląd, terapia poznawcza oraz terapia behawioralna. Choremu podaje się przede wszystkim:
anksjolityki
leki przeciwdepresyjne
trójcykliczne leki przeciwdepresyjne
selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny
benzodiazepiny
Ad3. ZESPÓŁ LĘKU UOGÓLNIONEGO
Nie ma żadnego konkretnego bodźca/obiektu wywołującego lęk tu lęk jest długotrwały i utrzymuje się stale, a jest mniej nasilony niż w zespole paniki (wolno płynący)
6 miesiecy = ma wiecejdni z lękiem = zespoł lęku uogólnionego / w ciągu roku wiecej dni z lękiem niż bez
Lękowi towarzyszą objawy: kłopoty z koncentracją, zaburzenia snu, niepokój ogólny, drażliwość, tendencja do zamartwiania (rozpamiętywanie przeszloscii przyszłości- zagrożenie) np. matka-dzieci, wyrzuca je ze studiow, wpadną w nałogi itp. Niechętnie wchodzi w nowe kontakty bo gwarantuja niepowodzenie,doszukuja się problemow, niebezpieczeństwa, unikanie podejmowania decyzji.
Przyczyna:
-psychoanaliza- za dlugo tłumienie lęku, impulsów nieakceptowanych przez”ego”, albo nie ma obiektu na który można przelac obiekt lęku, lęk nie zostaje związany z danym konkretnym przedmiotem, na który moglby zostac przekserowany. Przez to mechanizmy obronne są stale obciązane, uszkadzane i lęk towarzyszy cały czas- lęk całościowy, długotrwały.
-behawioryzm(zwolennicy teorii poznawczej) przyczyną lęku uogólnionego jest to ze człowiek nie jest nauczony odróżniać sygnałów niebezpieczeństwa i zagrożenia - zwl u osob które wychowywaly się w środowisku, gdzie trudna było sprawowanie kontroli sytuacji w rodzinie (w warunkach nieprzewidywalnych trudno sprawowac kontrolę)-rodzina alkoholików - bo sytuacja rozwija się niezależnie od zachowania dziecka.
TDA-dorosłe dzieci alkoholików
Leczenie:
Takie osoby trafiaja do Lekarza rodzinnego, bo - bezsennosc, męczliwość, problemy z koncentracja, napiete mm., bole głowy apatia farmakoterapia- po odstawieniu obj wracaja ze zdwojona siła
Trudna do terapii - bo nie ma obiektu zagrazającego
Behawioralna-uczenie technik relaksacji - odsuwanie dreczących mysli
Zespół lęku uogólnionego (ang. General anxiety disorder, free floating anxiety ICD-10 F41.1) - zaburzenie psychiczne należące do zaburzeń lękowych, które charakteryzuje nierealistyczny, uporczywy i przesadzony lęk przed potencjalnym nieszczęściem, które może dotknąć zarówno osobę chorą jak i jej rodzinę (bankructwo, choroba, niepowodzenia życiowe). Osoby cierpiące na to zaburzenie mają również problemy z koncentracją, łatwo się irytują i męczą, żyją ciągle w stanie napięcia. Uwaga chorego skierowana jest głównie na przeszukiwaniu otoczenia w poszukiwaniu symptomów nieszczęść, jest on czynnie zaangażowany w poszukiwaniu bezpieczeństwa (prosi członków rodziny o powiadamianie, że są bezpieczni, kontroluje wydatki, by uchronić się przed stratą finansową). Charakterystyczne jest to, że w obecności wszystkich członków rodziny osoba odpręża się, jest w stanie nawiązywać kontakty towarzyskie i dobrze się bawić. Z chwilą zniknięcia członka rodziny z pola widzenia pojawia się napięcie i lęk.
W leczeniu znajdują zastosowanie m. in. leki psychotropowe: SSRI (citalopram, paroksetyna), SNRI (wenlafaksyna), buspiron.
Diagnoza
Aby zdiagnozować zespół lęku uogólnionego, powinny być spełnione poniższe kryteria:
Nadmierny lęk lub obawy przed przyszłymi wydarzeniami, występujący często (częściej występuje niż nie występuje) przez okres co najmniej 6 miesięcy, dotyczący codziennych aktywności (szkoła, praca itd).
Dana osoba nie jest w stanie poradzić sobie z objawami i ich kontrolować.
Lęk lub obawy są związane z trzema (lub więcej) symptomami, wymienionymi poniżej (a przynajmniej niektóre z tych symptomów są częste - częściej występują niż nie występują - w okresie co najmniej 6 miesięcy):
niepokój, nerwowość lub podekscytowanie
łatwe męczenie się
drażliwość
napięcie mięśniowe
problemy z zasypianiem, wstawaniem lub niespokojny sen/ niewysypianie się
problemy z koncentracją lub uczucie pustki w głowie
Do symptomów można również zaliczyć nudności, wymioty i przewlekłe bóle żołądka.
Ad 4. ZABURZENIA OBSESYJNO - KOMPULSYWNE (nerwica natręctw) lęk wyrażony przez myśli natrętne (obsesje) czynności natrętne (kompulsje)
stale powracające, pojawiające się nagle, bez naszej zgody i intencji, sa nieprzydatne, obciązające, np. przymusowe mycie rąk- obsesja, zabrudzic=zachorowac=lęk towarzysza im czynności natretne (kompulsja) mycie rąk, odkażanie-lęk spada, spadają myśli
kompulsje- przymusowe zachowania powiązane z myslami (obsesja) celneutralizują natrętne myśli
SCHEMAT:
Obsesja, myśli mogę się zabrudzic zachorowac lękczynność (dzialanie kompulsywne) -np. mycie rąk, dezynfekcja) te czynności powodują spadek lęku, a jak on maleje znikają również natrętne myśli, obsesje.
rodzaje mysli obsesyjnych: 1)dotyczące zakażenia, 2)lęk przed zrobieniem komuś krzywdy, 3)wątpliwość słuszności wcześniejszych działań (sprawdzanie czy dom zamkniety), rytualizm-potrzebują symetrii, muszą liczyć, kilka razy powtórzyc, mysli kontrastowe, np. mysląc o matce, w kategorii wulgaryzmów
czynności obsesyjne: sprawdzanie, omijanie, dotykanie określonych przedmiotów (spojenia na chodniku) ; czyszczenie, mycie dezynfekcja; powtarzanie; liczenie; organizowanie, rozkazywanie
Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (ZOK, nerwica natręctw, angielska nazwa: OCD - skrót od obsessive-compulsive disorder) - zespół zachowań, w których pojawiają się myśli obsesyjne i natrętne, przymusowe (kompulsyjne) ruchy i zachowania, niemal zawsze bardzo przykrych dla osoby przeżywającej je. Zaburzenie utrudnia lub uniemożliwia normalne funkcjonowanie.
Myśli natrętne to idee, wyobrażenia czy impulsy do działania, które pojawiają się w świadomości w sposób stereotypowy. Czynności przymusowe - rytuały to stereotypowe i wielokrotnie powtarzane zachowania. Mają one zapobiegać mało prawdopodobnym wydarzeniom, które, w mniemaniu osoby dotkniętej zaburzeniem, mogłyby nastąpić, w razie zaniechania wykonania rytuału. Często te domniemane wydarzenia związane są z wyrządzeniem krzywdy sobie lub komuś. Zaburzenie to nieomal zawsze łączy się z lękiem, który nasila się przy próbach zaniechania czynności przymusowej oraz nierzadko depresją i depersonalizacją.
Przykładem zachowań kompulsywnych może być trichotillomania a kompulsją dokonywane kilka razy na godzinę mycie rąk lub całego ciała. Osoby cierpiące na to zaburzenie najczęściej zdają sobie sprawę z absurdalności czynności, które wykonują, z ich dezorganizującej roli. Czują jednak przymus psychiczny ich dokonywania.
W ICD-10 zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw) klasyfikuje się jako F42, F42.0 może przejawiać się w postaci myśli lub impulsów do działania, czasem mają postać niekończących się rozważań uniemożliwiających podejmowanie najprostszych decyzji niezbędnych w życiu codziennym.
Rozpoznanie nerwicy natręctw należy preferować w przypadku, gdy ruminacje powstają lub utrzymują się poza epizodem depresyjnym. Natrętne czynności i myśli są sprzeczne z cechami osobowości, tzn. egodystoniczne, jeżeli objawy te stanowią cechy i zachowanie będące integralną częścią osobowości pacjenta, tzn. są egosyntoniczne, to rozpoznać należy osobowość anankastyczną.
W koncepcji psychoanalitycznej zaburzenie to łączone jest z fiksacją edypalną lub masochistyczną. Powtarzanie pewnych czynności jest początkowo obroną psychiki przed lękiem, następnie przeradza się w czynność przymusową.
Teoria uczenia się zakłada, że obsesje i kompulsje są próbą obniżenia poziomu lęku, a sposób neutralizacji lęku, jako skuteczny, ulega utrwaleniu. Zwrócono uwagę na specyficzne cechy wczesnodziecięcego przywiązania dzieci (typ lękowo-unikający), które jako dorośli cierpią na ZOK. Określone zachowania, polegające na dużej kontroli i emocje rodziców ujawniane podczas procesu wychowywania powodują, że dziecko dąży do wyzbycia się własnych emocji, fantazji i impulsów a polega przede wszystkim na intelekcie i kontroli. (zobacz: siatka uczuć zastępczych)
Zgodnie z charakterystyką schematów poznawczych, osoby z ZOK cechuje dążenie do bycia kompetentną, osiągającą sukces, by unikać dezaprobaty własnej i otoczenia oraz podnosić zaniżone poczucie własnej wartości. Nieuniknione błędy i niepowodzenia w osiąganiu ideałów prowadzą do samokarania i potępienia. Objawy rytuał-obsesja dają złudzenie zapobiegania niekorzystnym wydarzeniom.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne opisano po raz pierwszy w 1838 r. Wyniki badania populacyjnego wykazały, że rozpowszechnienie tej nerwicy w ciągu życia wynosi 1,9%-2,5% a prawie 2/3 dorosłych z tym zaburzeniem miało pierwsze symptomy choroby przed 15 rokiem życia. Występuje nieznacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn.
Osoby z tym zaburzeniem mają często słabszą pamięć wzrokową. W przeciwieństwie do innych zaburzeń nerwicowych, źródłem lęku często jest pojawianie się objawów, które nie są metodą jego redukcji, lecz źródłem. W ZOK mogą wystąpić niektóre zaburzenia myślenia (np. perseweracja). Prawdopodobnie jest ono dziedziczne, a jego przyczyną są zmiany w funkcjonowaniu mózgu. W najbardziej skrajnych przypadkach zaburzenie bywa leczone operacyjnie.
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne lub ich objawy często występują ze spektrum autyzmu i zespołem Aspergera (pewne objawy przypominające ZOK zostały umieszczone w kryteriach diagnostycznych).
WYKŁAD 5
Mechanizm skojarzenia warunkowego dotknięcie czegoś powoduje skojarzenie z myślą awersyjną, np.myśl o zarażeniu się bakterią
Bodziec awersyjny- niepokojąca myśl(np.podanie ręki) myśl o zarażeniu lęk
Fobia-np. wracanie 3 razy czy się wyłączyło gaz, zamknęło drzwi itp. werbalizacja- przy wykonywaniu tych czynności mowimy do siebie, np. wyłączyłam gaz itp.
Leczenie: terapia poznawczo - behawioralna:
Aspekt behawioralny- Eksponujemy pacjenta na bodziec awersyjny i nie pozwalamy wykonac mu czynności która normalnie by wykonał, np. brudzimy ręce i jednoczesnie nie pozwalam wykonać mycia-terapia eksklozywna -zanurzanie w lęku.
z czasem ten lęk słabnie, pacjent nabiera przekonania ze ta mysl, np. o zakażeniu jest absurdalna ponieważ po kilku godzinach okazuje się ze nie ma objawów zakażenia
czas obcowania z bodzcem systematycznie wydłużamyaspekt behawioralny
aspekt poznawczy-przekształca sposób myslenia pacjenta o jego możliwościach i zagrożeniach potencjalnych
afirmatywne zdania- „jestem niespokojny ale zaraz to minie” mowi sam do siebie, te zdania skupiaja uwage pacjenta i odwracaja uwage od bodźca
afirmatywne zachęty-cwiczenia na ekspozycje lękowe wyk. Także poza sesjami, pacjent sam siebie wzmacnia , stanowi dla siebie źródło nagrody - mowimy - „byłem zdenerwowany, ale dalem rade”, „dał pan radę”- nagradzanie słowne
cel: przestrukturalizowanie schematów jakie ma na temat środowiska zewnętrznego
Pacjent zgłasza się do terapii nie dlatego ze jest zmotywowany tylko dlatego, że jest mu ciężko żyć:
cel terapii: wytworzenie MOTYWACJI + jej podtrzymanie
podpisywanie z pacjentami KONTRAKTU- jeden ze sposobów motywacji:
główny cel terapii
cele cząstkowe, wyodrębnienie etapów
nagrody i wzmocnienia jakie pacjent może uzyskac
jakie techniki będziemy stosować, jak one wyglądają na czym polegają
daje on poczucie kontroli pacjentowi, utwierdza go iż jest on współautorem terapii
kontrakt zawiera jeszcze - czas trwania sesji
ustalamy jak wygląda odwołanie sesji, bądź calej terapii/ np. musi przyjść wypowiedziec kontrakt, powiedziec dlaczego
to wazne ponieważ ludziom latwiej stosowac się do zasad, regół - zwłaszcza tych, które sami współtworzą
LĘKI:
Fobie
Zespół paniki
Zespół lęku uogólnionego
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
CHOROBY AFEKTYWNE - ZABURZENIA NASTROJU
Zaburzenia nastroju wystepują pod dwiema postaciami:
Zespoły depresyjne
Zespoły depresyjne i maniakalne
I: choroby afektywne jednobiegunowe - nawracające stany depresyjne. Mogą być b.głębokie lub subdepresyjne o lżejszym nasileniu.
II: choroby afektywne dwubiegunowe-pojawiają sie naprzemiennie stany depresyjne i maniakalne
DEPRESJA
3 objawy osiowe: wokół nich ogniskują się inne, aby zdiagnozowac depresje musze wystąpić wszystkie 3 obj osiowe
Obniżenie nastroju-przeżywanie smutku, poczucie osaczenia, ograniczenia, poczucie nie pokoju, przygnębienia.
Spadek, obniżenie tempa procesów poznawczych- uwaga, pamięć, myślenie, spostrzeganie
Obniżenie zdolności utrzymywania uwagi, uwaga skupia się na bodźcach negatywnych, mało przerzutna
Pamięć - Problemy z zapamiętywaniem, odpamiętywaniem treści
Spostrzeganie związane z uwagą, aby cos spostrzec musi zwrocic na to uwage
Spowolnienie myslenia, tempa kojarzenia
Pojawienie się pewnych specyficznych tresci w myslach tych osob:negatywne sądy o samym sobie i wlasnej przyszłości-„jestem beznadziejny, nic się nie uda”
Dotycz wlasnych umiejętności „nic nie umiem”
Negatywne porównywanie się do innych „inni sa lepsi”
W bardzo ostrych stanach depresji-urojenia depresyjne
urojenia-sądy nieprawdziwe wyrazane z duzym przekonaniem o ich pewności, nie sa korygowane pomimo dowodów błędności.
Urojenia depresyjne:
Urojenia hipochondryczne-cos zlego się dzieje w moim org, jakies choroby, zblizanie się do śmierci/mimo badan wykluczających chorobe podtrzymuje swoje urojenia
U. grzeszności-jest winien, odpowiedzialny za rozne sprawy (np. nie układa się małżeństwo, nie mam pracy) w urojeniach, np. on jest winien ze było tsunami-kara za jego grzechy (sytuacje związanie nie tylko z jego zyciem ale np. kataklizmy, to co dzieje się zlego na swiecie)
U. poniżenia-jest gorsza od innych, niegodna tego by inni z nia przebywali, wszyscy powinni jej unikac bo jest zla
U. nihilistyczne (nihil-nic)-poczucie nicości, nieprzydatności. W urojeniach-np. jest niewidzialny, przezroczysty, uwaza ze no zanika jakis jego narzad, np.maleje serce, twardnieje, zanika.
Spadek w obrębie motoryki, spowolnienie napędu
Ograniczenie aktywności, rezygnacja, wycofywanie z czynności, które lubi,np. spotkania ze znajomymi
Wolniej wykonuje czynności- zgarbiony, opuszczony wzrok
Lezy, nie wykonuje toalety
Stupor depresyjny - stupor melanholicus- niezdolność do wykonywania ruchow - przy b. silnej depresji
Inaczej u dzieci i inaczej u starszych: depresja u dzieci: często wystepuje tzw nastroj dysforyczny czyli tzw nastroj drażliwy (drażliwe, gniewliwe, poirytowane, zwolnienie motoryczne)u starszych: depresja z pobudzeniem ruchowym i słownym „melancholia agi tata” niepokoj ruchowy, gadatliwość (ze jest smutno).
Nieznacznie nasilone objawy - SUBDEPRESJA
Budzenie się w nocy, sen przerywany, sen nie daje wypoczynku-napięcia karku, mięśniowe,bole Glowy, złe samopoczucie, ból żołądka (obj.somatyczne- często w subdepresji, dominują nad objawami osiowymi - tzw. DEPRESJA MASKOWANA
DEPRESJA: to zaburzenia nawracające, im dłuższy odstęp między epizodami (okres remisji) tym mniejsze ryzyko nawrotu i odwrotnie.
Przyczyny depresji:
Czynniki dziedziczne- częściej w zaburzeniu 2-biegunowym dziedziczy się najczęściej podatność na depresje
Czynn biochemiczne- zaburzenia równowagi (Ser, Dop) neuroprzekaźnikowej
Czynn neurofizjologiczne- 1-bieg- uszkodzenia, zaburzenia metabol w korze przedczołowej, zwł lewej
Czynn psychospołeczne - np. nasilenie neurotyczności, niskie nasilenie ekstrawersji
neurotyczność: lęk, niezdolność do przezywania pozytywnych emocji,bardzo duze napiecie w sytuacjach społecznych, gniewliwość, drażliwość, wrażliwość na ocene społ-nie uwidaczniają się, tłumione emocje
Ekstrawersja: zdolność do przezywania rodosci, towarzyskość, otwartość
Stres:
Wydarzenia traumatyczne (śmierc dziecka)
Kumulują się, przedłużają silne napiecia (np.przewlekla opieka osoba chorą)
Ważne są sekwencje stresorów:
Utrata pracy
Utrata realiz. Przyjemności
Utrata pozycji w rodzinie, pozycji społecznej
Utrata korzystnych relacji towarzyskich , pewności w towarzystwie, utrata pewności siebie itp….
To sprzyja powstawaniu depresji
Doświadczenia z dzieciństwa, traumatyczne wydarzenia (np. osierocone przez 1 rodzica) lub otoczone nadmierna opieka, sztywne przekonania dotyczące siebie samego i przyszłości, np. jestem najgorszy, nic dobrego w przyszłości mnie nie czeka.
Mysli:
Przekonania dychotoniczne 1 lub 0albo najlepszy albo najgorszy
Nadmierne uogólnianie 1 zdarzenie jest uogólniane, jeśli cos się nie uda to ja się do tego nie nadaje
Wpadka w zachowaniu społecznym,gafa - twierdzi ze juz nie jest akceptowany
Czynienie arbitralnych założeń „to się nigdy nie uda” „ja się nigdy nie wylecze”
Te mysli aktywizowane sa poprzez jakies wydarzenie stresowe.
Przekonania dysfunkcjonalne w dzieciństwie aktywizacja przez stresorrozlane zostaje na prawie wszystkie aktywności stan depresyjny wpływ zwrotny,potwierdzanie dysfunkcjonalnej mysli poglenianie depresji
Doświadczone w dzieciństwie, nieadekwatne, sztywne przekonanie (stresor)automatyczne myslireskcje depresyjne: objawy: emocjonalne, poznawcze,motorycznenasilenie mysli automatycznych
WYUCZONA BEZRADNOSC - poczucie braku kontroli zadań awersyjnych, wyuczone- z dzieciństwa, nie potrafia wykorzystac ucieczki z sytuacji stresowej mimo iż jest ona możliwa koncepcja Sellingmana
Beck- koncepcja nieadekwatnych przekonań
WYKŁAD 6
Zespół maniakalny - MANIA- objawy przeciwne do depresji
Podwyższenie nastroju - skrajne emocjonalne pobudzenie, granica smiechu i płaczu-cierpienie
Przyspieszenie tempa procesow poznawczych - uwaga nadmiernie przerzutna zwraca uwage na każdy szmer, itp. Myslenie przerzutne, gonitwa mysli wypowiedzi: sałata słowna- wypowiadanie niepowiazanych slow, zdań - utrudniona komunikacja; pamięć- niezdolność zapamietywania
Wzmożenie motoryki- niemożliwe wykonywanie czynności celowych, wykonuje serie niekontrolowanych ruchow niepokoj ruchowy
ZESPÓŁ HIPOMANIAKALNY/HIPOMANIA
Występują przedstawione objawy 1-3, ale nie sa znacznie nasilone, płytka mania.
Nastroj: beztroska, radosna, spostrzega tylko pozytywne reakcje selektywne postrzeganie rzeczywistości, znacznie obniżony krytycyzm(ryzykowne sytuacje-angazowanie się,np. hazard) relacje z innymi- skrocenie dystansu, latwe nawiązywanie kontaktu z innymi ludzmi, nie potrafi krytycznie oceniac poznanych osob
HIPERMNEZJA-poprawa zapamiętywania
Motoryka- często gestykuluje, caly czas w ruchu, gesty przesadzone, teatralne, w rozmowie z kims poprawiaja cos u niego, wlosy, obskubywanie
SAMOBÓJSTWO-kiedy obawy wystapienia mysli samobójczych?
Depresja: kiedy osoba zaczyna wychodzic z depresji,zaczyna odczuwac lęk przed kolejną depresja - lęk, bezradność, zdolność ustalenia i zaplanowania samobójstwa, mniejsza czujność otoczenia
Mania:przy ustepowaniu objawów, w momencie wchodzenia w norme- konsekwencje zachowań z okresu manii (decyzji podjetych podczas ataku choroby)
Skuteczne leczenie farmakologiczne!!
13