Barok

- architektura ważniejsza od rzeźby i malarstwa

Cechy:

-przepych/ bogactwo Śródków/prześladownictwo

-Patos

- dynamika /ruch

-emocjonalośc /ekspresja/ teatralność

-iluzjonizm

-oryginalność

-kontrast

-tematyka religijna i mitologiczna

-światłocień , który akcentuje dominantę

Rozróżnia się trzy fazy:

• 1570 - 1630: barok wczesny (architektura surowa i monumentalna), którego ośrodkiem był Rzym;

• 1630 - 1720: barok rozwinięty (w architekturze - wirtuozeria formy, rozczłonkowanie brył, silny kontrast światłocienia, przepych dekoracji, wielkie założenia pałacowo-ogrodowe) -ośrodkiem jest Paryż;

• 1720 - 1770: barok późny (uspokojenie formy, jako zapowiedź klasycyzmu).

Kolumny: zbrojone, kręcone, pilaster wielokrotny

Elementy formy barokowej: a) obramienie okienne z uszakami, b) lukarny, 
c) naczółki nad otworami okiennymi i drzwiowymi

Elementy zdobnicze:

kartusz - ozdobne obramienie herbu, emblematu, monogramu, napisu lub malowidła
esownica - element dekoracyjny złożony z dwóch (najczęściej jednej mniejszej i drugiej większej) wolut na kształt litery "S"
konsola - wspornik podpierający rzeźbę, gzyms, balkon, kolumnę
wykusz - wystający z lica elewacji element poszerzający przylegające wnętrze
rocaille - ornament wyglądem naśladujący muszle

Architektura sakralna

W budownictwie sakralnym występują znane z epok wcześniejszych rozwiązania. Budowane są kościoły podłużne, na planie prostokąta (w tym także z nawą poprzeczną na planie krzyża łacińskiego) oraz budowle centralne, na planie koła, wieloboku, krzyża greckiego. Pojawiły się i stały się popularne rzuty poziome oparte na elipsie. W konsekwencji występują sklepienia i kopuły elipsoidalne. Także łuki sklepień klasztornych, kolebkowych, krzyżowych, nieckowych oraz lunet oparte są na krzywej eliptycznej. Elementem dominującym zazwyczaj są wysokie, oparte na bębnie kopuły, zwieńczone wysokimi latarniami, które przykrywa się ozdobnymi hełmami. Elewacje kościołów, na ogół dwukondygnacyjne, o płaszczyznach podzielonych zwielokrotnionymi gzymsami, pilastrami. Zdobione pełnymi rzeźbami umieszczonymi w niszach, zwieńczone tympanonami o liniach prostych lub łukowych i esownicami łagodzącymi przejścia pomiędzy nawami o różnych wysokościach.

Budownictwo sakralne:

Bazylika świętego Piotra i Plac świętego Piotra w Rzymie

Kościół San Carlo alle Quattro Fontane w Rzymie

Kościół Santa Maria della Salute w Wenecji

Kościół św. Karola Boromeusza w Wiedniu

Plac św. Piotra i portyk bazyliki św. Piotra, Schody Królewskie na Watykanie

Architektura świecka

Budowle świeckie to przede wszystkim reprezentacyjne pałace rozbudowane horyzontalnie, często z bocznymi skrzydłami tworzą plan w kształcie litery U. Barok ukształtował typ pałacu określany jako entre cour et Cardin. Budowla była poprzedzona dziedzińcem a za nim rozciągał się ogród i park o geometrycznie zaprojektowanych trawnikach, klombach, krzewach, skupiskach drzew. W ogrodach rozmieszczano niewielkie, ozdobne pawilony i altany. Pałac i jego otoczenie tworzą harmonijny zespół architektoniczny. Elewacje pałaców zdobiono nieco oszczędniej niż fasady kościołów. Elementem mocno rozbudowanym stały się klatki schodowe z rozdzielnymi biegami, czasem o zmieniającej się szerokości.

Zmiany w uzbrojeniu, udoskonalanie artylerii spowodowały już w okresie renesansu konieczność zastosowań innych rozwiązań w budowanych umocnieniach. Nowe fortyfikacje budowane są na dawniejszych przedmieściach. Mają one postać ziemnych umocnień chronionych początkowo bastejami, później wysuniętymi bastionami. Do geometrycznie zaplanowanych rozwiązań narysów fortyfikacyjnych dostosowywane są projekty przebiegu ulic, rozmieszczenia placów, zieleni. Kontynuowane są pomysły na plany miast idealnych, ale realizacja ich w istniejącej zabudowie należy do mało realnych przedsięwzięć.

Budownictwo świeckie:

Pałac wersalski

Zwinger

Nymphenburg

Plac Navona z Fontanną Czterech Rzek

Fontanna di Trevi

Schody Hiszpańskie

ELEMENTY ARCHITEKTONICZNE

PLAN : koło, krzyż grecki, elipsa, plan podłużny

FASADA: dwukondygnacyjna, z wolutowym przejściem miedzy wysokościami naw, płaszczyzna muru podzielona gzymsami, pilastrami, kolumnami, tympanonami trójkątnymi ,półkolistymi przerywanymi w środku ozdobiona fasada.

BRYŁA: zwarta, z dominantą kopuły, żywa, dynamiczna

REPREZENTACYJNOŚĆ: bogactwo środków, mało linii prostych na korzyść linii płynnych, niewiele form czytelnych jednoznacznych, niepokój, piętrzenie porządków architektonicznych lub monumentalizacja fasady w wyniku zastosowania kolumnady przez cała wysokość fasady

WNĘTRZE :

• Ołtarz główny w olbrzymiej nastawie sięgającej sufitu, dodatkowe ołtarze przy filarach międzynawowych

• Ambona przed prezbiterium

• Bogata dekoracja rzeźbiarska, detale architektoniczne, ukształtowanie jak rzeźby

• Malarstwo iluzjonistyczne -> zatarcie materialności bryły, znikniecie ciężaru sklepienia, wrażenie nieskończoności, zatarcie granic miedzy rzeczywistością a jej złudzeniem

• Kopuła :

• Portal -bogato zdobiony

• Okna uszaki, likajny, klipsowe

• Wieża (wieżyczki)

• Kolumny (pilastry np. potrójne ,zbrojone, kręcone)

FASADA IL GESU RZYM

• Dwie kondygnacje podzielone pionowo pilastrami a poziomo gzymsami

• Zamknięta klasycznym tympanonem z małymi nawami o motywach wolutowych

• Kościol jednonawowy z 6 parami kaplic po obu stronach nawy głownej

• Krotki transept

• Na skrzyżowaniu naw kopuła na zaglach

Wnętrze :

• Jednonawowe

• Wypunktowane ołtarze centrum

zaprojektowany został przez Giacomo della Porta oraz Jacopo Barozzi da Vignola

MALARSTWO ILUZJONISTYCZNE- zatracajnosc materii, bryły, znikniecie ciężaru sklepienia, wrażenie nieskończoności, zatarcie granic miedzy rzeczywistością a jej złudzeniem ( malowidła na suficie- plafon)

BAZYLIKA ŚW.PIOTRA WATYKAN

• Kopuła -arch.michala anioła

• Architekt-Arlo Moderna

• Tympanon

• Postaci na szczycie

• Plac przed bazylika( elipsa) żeby było widać kopułe

• Wnetrze : 2oltazrze

Detal attyki - Kolumnada Berniniego

BAZYLIKA ŚW JANA NA LATERNIE

• Fasada -gwałtownie wygięta, wklęsłym łukiem

• Plan kościoła oparty na sześcioramiennej gwieździe z zaokrąglonym katami

• San Ivo dalla Saprenza -Rzym

• Francesco Borromina

SAN CARLO ALEE QUATTRO FONTANE -RZYM

• Linie gzymsów

• Wklęsłość

• Wypukłosc

• Kolumny

• Falistosc

• Symetria

• Plan : owalny

---