Studia II stopnia

Kierunkowe zagadnienia egzaminacyjne dla studentów Pedagogiki AHE w Łodzi w roku akademickim 2009/2010

1. Pedagogika jako nauka. Jej geneza i rozwój. Związek pedagogiki z innymi naukami

2. Edukacja w perspektywie podstawowych kierunków pedagogicznych: Naturalizm pedagogiczny, Nowe wychowanie, Socjologizm pedagogiczny, Pedagogika kultury - zmienność percepcji celu wychowania na przestrzeni rozwoju myśli pedagogicznej.

3. Teoria a praktyka edukacyjna - rola pedagogiki jako nauki we współczesnej szkole

4. Specyfika kształcenia dorosłych - dorosły w roli ucznia, specyfika organizacyjna i metodyczna kształcenia dorosłych.

5. Wybrane formy edukacji dorosłych - kursy, uczelnie wszechnicowe, Uniwersytet Powszechny Uniwersytet Ludowy, Uniwersytet Trzeciego Wieku, Dom Kultury

6. Organizacja procesu badawczego opartego o model indukcyjny

- wyjaśnienie podstawowych pojęć: problem badawczy, zmienna i jej rodzaje, wskaźniki, hipotezy

- zasady konstruowania problematyki badawczej, zasady doboru próby badawczej

7. Badania jakościowe w pedagogice

8. Aspiracje życiowe i samoocena szans życiowych młodzieży - refleksje z badań nad młodzieżą

9. Instytucje opiekuńczo-wychowawcze: opieki całkowitej i częściowej.

10. Funkcje opiekuńczo-wychowawcze szkoły, zadania świetlicy szkolnej, integracja działań opiekuńczo-wychowawczych w szkole.

11. Założenia profilaktyki szkolnej - działania pierwotne, wtórne, trzeciorzędowe

12. Edukacja humanistyczna -postulat wolności , równości i samorealizacji w wychowaniu i kształceniu (szkoła otwarta , szkoła skierowana na ucznia , poglądy Carla Rogersa i Artura Bruhlmeiera )

13. Reformowanie edukacji w epoce ponowoczesności ( od upaństwowienia do demokratyzacji , strategie i teorie reform , pojęcie innowacji pedagogicznych)

14. Nauczyciel jako źródło informacji i jako osoba motywująca do uczenia się i samokształcenia. Tendencje: zmniejszanie się roli nauczyciela jako źródła informacji a zwiększanie się roli osoby rozwiązującej problemy opiekuńczo wychowawcze.

15. Uzależnienia i ich przyczyny

1. Geneza i rozwój pedagogiki jako nauki, subdyscypliny pedagogiki.

Pedagogika (definicja - źródło: ćwiczenie nr 1 mgr Kosiorek) - nauka zajmująca się całością zjawisk wychowawczych, tzn. warunkami, w których przebiegają; celami, którym mają służyć; treścią działalności wychowawczej i metodami, które mają zapewnić jej skuteczność (argument słowny i fizyczny).

Według Okonia pedagogika jest nauką o wychowaniu, której przedmiotem jest działalność wychowawcza mająca na celu wyposażenie całego społeczeństwa - a przede wszystkim młodego pokolenia - w wiedzę, sprawności ogólne i zawodowe, zainteresowania, systemy wartości, postawy i przekonania oraz przysposobienie do oddziaływania na własny rozwój.

Pedagogika jest nauką o wychowaniu, kształceniu i samokształceniu człowieka w ciągu całego życia.

Nazwa pedagogika -paidagogike pochodzi z języka greckiego, od wyrazu paidagogos, znaczącego niewolnika w starożytnej Grecji, którego zadanie było odprowadzenie chłopców - synów wolnych obywateli, do miejsca ćwiczeń fizycznych, zwanego palestrą. Pais - chłopiec, dziecko, ago - prowadzę. Paidagogos, zatem etymologicznie oznacza - prowadzący chłopca. Zadanie jest jego zasadniczo skromne, niesie tobołek swego młodocianego Pana, albo też latarnię, którą oświeca drogę. Czasami niesie i dziecko, jeśli jest zmęczone. Chłopcy pod opieką paidagogosów przygotowywali się do ćwiczeń i zawodów fizycznych. Ćwiczyli pentatlon (pięciobój w skoku, biegu, rzucie dyskiem, oszczepem, zapasach). Zatem wychowanie fizyczne dało początek opiece pedagogicznej i wychowaniu.

Pedagogika nie miała pierwotnie charakteru nauki.

Wraz z rozwojem cywilizacji zmieniały się formy wychowania. Refleksja pedagogiczna zjawia się w czasach nowożytnych. Wędrowni nauczyciele sofiści stawiali pierwsze problemy pedagogiczne. Filozofie greccy m.in. Platon, Arystoteles, Kwintylian, głosili poglądy pedagogiczne, które wynikały z podstaw ich poglądów filozoficznych. Chrześcijaństwo wniosło nowe pojęcia i rozwinęło charakterystyczne dla siebie systemy wartości i zasady wychowania.

Historycy pedagogiki właśnie z początkiem XIX wieku łączą naukowy charakter pedagogiki.
Pedagogika jako nauka powstała w XIX wieku, za sprawą J. F. Herbarta (nazywany jest on ojcem pedagogiki); jako pierwszy, zdobył on stopień naukowy profesora z zakresu tej dziedziny. Herbart oderwał pedagogikę od filozofii, ustanawiając ją autonomiczną dziedziną, którą oparł na dwóch naukach: etyce filozoficznej i psychologii. Za główny cel wychowania uznał ukształtowanie charakteru moralnego, za główne środki - wyrobienie karności i nauczanie wychowujące. Znaczący przełom w uprawianiu pedagogiki nastąpił pod wpływem psychologii eksperymentalnej. W Niemczech, w Lipsku, w 1879 roku Wilhelm Wundt stworzył pierwsze psychologiczne laboratorium eksperymentalne, gdzie były prowadzone badania pedagogiczne nad wychowawczym i szkolnym rozwojem dzieci i młodzieży oraz nad problemami dydaktyki i higieny nauczania. Badacze stosowali różnorodne kwestionariusze, ankiety, testy, systematyczne obserwacje. Oparta na tych badaniach empiryczna pedagogika naukowa rozwinęła się głównie w latach przełomu wieków XIX i XX.

Pedagogika, jako nauka musi posiadać:

• własny przedmiot badań,

• własną siatkę pojęć (język),

• własną metodologię badań.

Przedmiot badań: Człowiek w różnych fazach rozwoju i zmiany zachodzące w jego osobowości lub zachowaniu pod wpływem oddziaływania wychowania.

W pedagogice jak w każdej nauce, dokonywane są podziały wiedzy na subdyscypliny:

Nowak przedstawił klasyfikację subdyscyplin pedagogicznych. Klasyfikacja obejmuje następujące podziały z poszczególnymi naukami:

1. Podstawowe dyscypliny pedagogiczne:

- pedagogika ogólna,

- historia oświaty i wychowania oraz doktryn pedagogicznych,

- teoria wychowania ( moralno-społecznego, estetycznego, społecznego, patriotycznego, religijno-filozoficznego)

- dydaktyka i technologia kształcenia

2. Szczegółowe dyscypliny pedagogiczne wyznaczone linią rozwoju człowieka:

- pedagogika rodziny

- pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna

- pedagogika szkolna ( w tym szkoły ogólnokształcące i szkoły zawodowe)

- pedagogika szkoły wyższej

- pedagogika dorosłych (andragogika)

- pedagogika specjalna (w tym rewalidacyjna, resocjalizacyjna i rehabilitacyjna),

- teoria kształcenia równoległego (edukacja równoległa)

- teoria kształcenia ustawicznego (edukacja permanentna)

- pedagogika ludzi starych (gerentagogika)

3. Dyscypliny pedagogiczne odpowiadające głównym obszarom działalności człowieka:

- pedagogika społeczna,

- pedagogika kultury

- pedagogika pracy

- pedagogika zdrowia

- teoria wychowania technicznego

- teoria wychowania obronnego

- pedagogika czasu wolnego i rekreacji

4. Dyscypliny pomocnicze i z pogranicza:

- pedagogika porównawcza

- pedeutologia

- polityka oświatowa

- ekonomika oświaty

- organizacja oświaty i wychowania

- filozofia wychowania

- psychologia wychowania

- socjologia wychowania

- biologia wychowania

- informatyka i cybernetyka edukacyjna

Nieco inne kryteria merytoryczne w wyróżnianiu dyscyplin pedagogicznych przyjmuje S. Kawula:

1.Kryterium uwzględniające cele działalności wychowawczej ujmowane w najszerszym ich zrozumieniu:

- dydaktyka (dydaktyki szczegółowe)

- teoria wychowania (teorie szczegółowe)

2. Kryterium metodologiczne:

- pedagogika ogólna (analiza wszelkich uwarunkowań procesu wychowania)

- pedagogika społeczna (akcentuje w swoim podejściu rolę środowiska)

3. Kryterium instytucjonalne (dotyczy konkretnej, instytucjonalnej działalności praktycznej, bardziej niż refleksji teoretycznej):

- pedagogika szkolna

- pedagogika przedszkolna,

- pedagogika szkoły wyższej

- pedagogika wojskowa

4. Kryterium rozwojowe

- pedagogika okresu żłobkowego

- pedagogika okresu wczesnoszkolnego

- pedagogika dzieci i młodzieży

- andragogika

5. Kryterium uwzględniające rodzaj działalności jednostkowej lub grupowej:

- pedagogika obronna

- pedagogika rekreacji

- pedagogika działalności kulturalnej

- pedagogika sportu

- pedagogika pracy

- pedagogika czasu wolnego

- pedagogika zdrowia

6. Kryterium dewiacji i defektów rozwojowych:

- oligofrenopedagogika

- tyflopedagogika

- pedagogika rewalidacyjna

- pedagogika resocjalizacyjna

- pedagogika penitencjarna

7. Kryterium problemowe (dotyczy przekrojowego ujęcia zagadnień badawczych):

- historia oświaty

- pedagogika porównawcza

- polityka oświatowa

- kształcenie zawodowe

2. PEDAGOGIKA NATURALISTYCZNA(naturalizm pedagogiczny) - nurt pedagogiczny, którego początki stworzył Jan Jakub Rousseau, głosząc tezę swobodnego wychowania zgodnego z naturą dziecka. Naturalizm pedagogiczny odkrywał dziecko, jego potrzeby, zainteresowania, ograniczając rolę wychowawcy do czuwania nad jego rozwojem (pajdocentryzm).

Główne zasady [edytuj]

• wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka

• dziecko powinno uczyć się wtedy, gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy

• nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci

• nauczanie powinno być zindywidualizowane

• szkoła ma pobudzać aktywność dziecka

• ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów

• udział uczniów w planowaniu programu

• nieprzywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka

• położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję

Geneza - za swojego poprzednika naturaliści uważają J. Rousseua i jego koncepcję wychowania naturalnego, opiera się zaś na bardzo licznych w końcu XIX i na początku XX wieku psychologiczno-pedagogicznych badaniach eksperymentalnych, np. Stanley Halla, Bineta, Meumanna, nad psychiką dzieci i jej rozwojem, nad procesami uczenia się dzieci itd. Koncepcie te reprezentowała Ellen Key, w Polsce ofiarny wychowawca i pisarz J. Korczak i inni.

Założenia - koncepcje naturalistyczne opierały się na następujących, najważniejszych założeniach, które uważane były za słuszne lub naukowo uzasadnione. A mianowicie:

U podstaw naturalistycznych kierunków w pedagogice leżało nieuzasadnione naukowo przekonanie, że natura dziecka jest z gruntu dobra i że jego indywidualność przedstawia największą wartość, wychowanie zaś i kultura jako narzucone paczą umysł i wrodzone zdolności człowieka. Naturaliści powoływali się na niezmienne jakoby prawa biopsychologiczne w sprawie dziedziczenia i niemożności zmiany zadatków wrodzonych. Człowiek przychodzi - uważano - na świat z gotowymi zadatkami wszelkich cech, uwarunkowanymi przez odziedziczony od rodziców aparat geniczny. Struktura geniczna miała determinować całkowicie rozwój człowieka.Naturaliści byli przekonani, że rozwój człowieka odbywa się według pewnych faz, następujących po sobie jakoby w sposób konieczny i zawsze taki sam, wyznaczony jedynie przez naturę człowieka i odziedziczone właściwości indywidualne.

Krytyka - naturalizm pedagogiczny wniósł wiele ożywienia do myśli pedagogicznej i bardzo pogłębił problematykę pedagogiczną, związaną z rozwojem i wychowaniem dzieci i młodzieży. Uzasadnił potrzebę jak najlepszej znajomości dziecka jako niezbędnego warunku powodzenia pracy wychowawczej, opracował wiele metod pozwalających lepiej i głębiej poznawać dzieci; przeciwstawiając się często bezmyślnemu przymusowi i rygoryzmowi starej szkoły, przyczynił się do lepszego i głębszego ujęcia zagadnienia swobody i przymusu w wychowaniu, spowodował ożywczy prąd w zakresie poszukiwania nowych form i sposobów kształcenia i nauczania, bardziej dostosowanych do psychiki i rozwoju dzieci, itd. Niemniej jednak skrajne teorie naturalistyczne nie są naukowo uzasadnione, ponieważ: nieuzasadnione są przekonania, jakoby natura dziecka była z gruntu dobra i wartościowa, tak jak nieuzasadnione są również przekonania przeciwne, leżące u podstaw różnych koncepcji religijnych, że natura człowieka z urodzenia już jest zła, grzeszna. Nieuzasadnione jest zdeterminowanie biologiczne, jakie przyjmuje naturalizm pedagogiczny. Rozwój osobnika nie jest wyznaczony wyłącznie przez czynniki odziedziczone. Człowieka nie da się określić jedynie za pomocą pojęć, instynktów i popędów, człowiek potrzeby swoje zmienia, wzbogaca i kształtuje nie tylko w toku historycznego rozwoju, ale także w toku osobniczej działalności, której najbardziej typowymi formami są zabawa, nauka, praca. Nieuzasadnione są również niektóre psychologiczne założenia naturalizmu pedagogicznego. Fazy i “kryzysy” rozwojowe nie zależą wyłącznie od zadatków wrodzonych. Uzdolnienia i inteligencja nie są właściwościami niezmiennymi, wrodzonymi i zależnymi wyłącznie od pierwiastków odziedziczonych. Teoria naturalnego rozwoju mogła być i bywała wyzyskiwana dla uzasadnienia nierówności klasowo-społecznych i nierówności klasowych.

Zwolennicy:

Maria Montessori, włoska lekarka i pedagog z początku XX wieku, pisała: Dziecko jest twórcą samego siebie, Zadaniem otoczenia nie jest kształtowanie dziecka, lecz pozwolenie mu na pokazanie siebie. Dzieci wchłaniają świat od początku swojego życia. Jeśli im na to pozwolimy.Stwarzając odpowiednie do wieku dziecka otoczenie, w którym znajdzie możliwość działania w kierunku aktualnych zainteresowań, pozwalamy mu na optymalny rozwój przyniesionych na świat zdolności. Wszyscy pedagodzy tego kierunku podkreślali wartość własnego doświadczenia i odmiennej jakości w ten sposób zdobytej wiedzy. Maria Montessori pisała: W nowoczesnym społeczeństwie nie ma miejsca na ludzi, którzy mają tylko głowę, ani dla tych, którzy mają tylko ręce.

SOCJOLOGIZM PEDAGOGICZNY::

Istota - socjologiczne ujęcie istoty wychowania jest przeciwstawne koncepcjom naturalistycznym. Polega ono na tym, że proces wychowania utożsamia się z procesem urabiania jednostki przez grupę społeczną i otaczające środowisko. Wychowanie ma być środowiskowym procesem kształtowania jednostki na określony społecznie typ. Wychowanie polega na adaptacji do istniejących warunków. Spontanicznemu więc rozwojowi “od wewnątrz” wg koncepcji naturalistycznej - koncepcja socjologiczna przeciwstawia urabianie “od zewnątrz”.

Założenia - koncepcja ta opierała się na determinizmie środowiskowym, a mianowicie na przekonaniu, że każdy osobnik żyjący jest określony przez zewnętrzne warunki życiowe, warunki środowiskowe, od których jest ściśle uzależniony.

Skrajny socjologizm zdegradował pedagogikę do zajmowania się technologią wychowania, za jedynie słuszną naukę uznając socjologię. Traktował wychowanie jako uspołecznianie jednostki, którą społeczeństwo urabiało, niejako zmuszając do przyjęcia norm, wartości wyznawanych w danej społeczności i postępowanie zgodnie z nimi. Nie brał pod uwagę możliwości przeciwstawienia się jednostki siłom społecznym. Nie uwzględniał też takich czynników w wychowaniu jak warunki ekonomiczne, biologiczne, czy wartości wyznawane przez jednostkę.
Umiarkowany socjologizm nie traktuje uspołecznienia jako wyłącznego wyznacznika wychowania, ujmuje je w szerokim aspekcie oddziaływań zarówno intencjonalnych jak i naturalnych.

Przedstawiciele - za ojca determinizmu środowiskowego można uważać w starożytności Hipokratesa. Należałoby też wspomnieć o empiryzmie genetycznym filozofa angielskiego XVII wieku J. Locke'a, wedłóg którego człowiek jest “niezapisaną kartą”, którą wypełnia życie. W najnowszych czasach rozmaite odmiany socjologizmu w pedagogice reprezentowali: Emil Durkheim, Paul Natorp, a w Polsce - Stanisław Karpowicz, Helena Radlińska, Florian Znaniecki, Józef Chałasiński, i inni.

NOWE WYCHOWANIE

Jest to ruch pedagogiczny, który rozwijał się od początku XX wieku w Europie i USA (pod nazwą progresywizm). Nie była to tylko teoria, ale też praktyka. Powstawały szkoły, które spełniały wszystkie założenia pedagogów Nowego Wychowania. Ich głównymi założeniami było przeciwstawienie się rygorowi i formalizmowi dydaktycznemu obecnemu w szkole tradycyjnej. Zaczęto stawiać na podmiotowość ucznia w procesie wychowania i nauczania. Treści, metody i formy kształcenia były przystosowane do psychicznych cech uczniów, ich potrzeb i możliwości. Przedstawiciele Nowego Wychowania sięgali w swych postulatach do dzieł tak wybitnych pedagogów jak Jan Jakub Russo (u którego dziecko rozwijało się w sposób naturalistyczny), Jan Amos Komeńskiego (który pisał o prawach dziecka i powszechności oświaty) i Henryk Pestalozzi (twórca zasad nauczania początkowego, to dzięki niemu nauczanie początkowe stało się w Szwajcarii obowiązkowe).
Główne postulaty:
- zmiana w nauczaniu i wychowaniu opierająca się na wiedzy psychologicznej (dziecko miało być człowiekiem, a nie przedmiotem)
- postrzeganie każdego człowieka jako indywidualności
- stawiano na rozwój uczuć i zainteresowań dzieci
- wyższość poznawania za pomocą zaangażowania nad poznaniem werbalnym.

Wybitnym jej przedstawicielem był Jerzy Kerschensteiner. Był on teoretykiem pedagogiki kultury oraz teoretykiem "szkoły pracy". Pedagodzy i psycholodzy zainteresowani nowym prądem wykorzystali pewne elementy z pedagogiki kultury i poszli nieco dalej. Głównymi przedstawicielami nowej pedagogiki byli: Owidiusz Decroly, Edward Claparede, Adolf Ferrier.

PEDAGOGIKA KULTURY — dział pedagogiki, którego zadaniem jest kształcenie osobowości przez dobra kultury. Człowiek tworzy kulturę, ale i kultura tworzy człowieka, dlatego potrzebne jest zarazem wychowanie do kultury, jak i przez kulturę. Przez to człowiek odróżnia się od innych stworzeń i staje się człowiekiem. Podstawowym zadaniem pedagogiki kultury jest badanie zjawisk i nurtów kultury: rozpoznawanie ich, ocenianie, by w końcu wyciągać z nich wnioski do wychowania. Istotnym zadaniem jest również takie przygotowanie wychowawców, by mogli wychować młodzież do mądrego korzystania z kultury, do rozróżniania destrukcyjnych i konstruktywnych elementów kultury, oraz by mogli tworzyć kulturę opartą na wartościach wyższych. Pedagogika kultury kształtuje człowieka w trzech wymiarach: rozumienia dziedzictwa kulturowego, umiejętności wykorzystywania go w życiu codziennym i tworzeniu kultury dla przyszłych pokoleń. Jednym z zadań pedagogiki kultury jest badanie współczesnych nurtów kulturowych i wyciąganie z nich wniosków dla pedagogiki.

Pedagogika kultury narodziła się na przełomie XIX i XX wieku, rozwijała się w Niemczech -centrum ówczesnej humanistyki. Powstała w opozycji do dominującego wówczas naturalizmu w filozofii, który definiował wszystkie zjawiska działaniem przyrody oraz psychologizmu i socjologizmu w pedagogice, które stosowały jednostronne podejście do badanych zjawisk. Pedagogika kultury sprzeciwiała się jednostronnościom na rzecz holistycznego ujmowania człowieka, uwzględniając trzy wymiary: biologiczny, psychologiczny i społeczny jednocześnie. W Polsce czas świetności pedagogiki kultury przypada na okres międzywojenny ('20 i '30 lata). Sergiusz Hessen Zygmunt MysłakowskiBogdan Nawroczyński" Bogdan Suchodolski Florian Znaniecki "Upadek Stefan Szuman"Talent pedagogiczny"

3. Teoria a praktyka edukacyjna - rola pedagogiki jako nauki we współczesnej szkole.

Współczesna szkoła, nauczanie i właściwe sposoby przekazywania wiedzy zdominowały naszą rzeczywistość pedagogiczną Pedagogika jest zarówno nauką teoretyczną jak i praktyczną. Pedagogika jest nauką, której przedmiotem- podmiotem jest człowiek i działalność wychowawcza pojmowana jako pedagoga wszelkiego rozwoju. Pedagogika jest nauką o wychowaniu ludzi - to zespół działań wychowawczych. Pedagogika spełnia rolę poznawczą i praktyczną. Zajmuje miejsce wśród nauk stosowanych, dlatego też spełnia obydwie te funkcje. Pedagogika ukazuje rolę i znaczenie wychowania i rozwoju w kształtowaniu ludzkiej osobowości a także w życiu społecznym, znajomość wiedzy jest niezbędna dla nauczyciela i dla każdego, kto ma na celu wychowanie człowieka. Rola szkoły jest uzupełniająca do praktyki, szkoła ma służyć życiu i uczyć jak ma się postępować w tym życiu. Szkoła nie może wyprzedzać życia, powinna realizować potrzeby życia. Podniesienie poziomu życia prowadzi się przez szerzenie oświaty w społeczeństwie, ale nie tylko w szkole. Szkoła nie może załatwić problemów przystosowania człowieka do życia w społeczeństwie. Szkoła kształtuje krytyczny stosunek do życia (zjawisk społecznych); przyczynia się do rozwoju aktywności intelektualnych; odrywa jednostkę od czysto zmysłowych dążeń. Zadaniem pedagogiki jak nauki jest wyposażenie tych którzy organizują przebieg nauczania i wychowania w wiedzę o skuteczności różnego rodzaju zabiegów dydaktyczno - wychowawczych. Towarzyszą temu celowi zadania: gromadzenie wiadomości o rzeczywistości wychowawczej; analiza tej rzeczywistości, wykrywanie związków i zależności między elementami owej rzeczywistości i wyjaśnienie ich; dostarczenie wiedzy potrzebnej do przekształcenia rzeczywistości wychowawczej. Pedagogika jest nauką o istniejącym związku teorii z praktyką.

4. Dorosły w roli ucznia - specyfika kształcenia dorosłych, rozwój oświaty dorosłych

Na Międzynarodowej Konferencji Oświaty Dorosłych, obradującej w Paryżu w roku 1985 przyjęto następującą definicję oświaty dorosłych: jest to „całokształt zorganizowanych procesów formalnych, niezależnie od treści, poziomu nauczania i wieku osób, które przedłużają lub uzupełnia­ją wykształcenie zdobyte w szkołach, kolegiach i uniwersytetach lub w toku praktyki zawodowej, a dzięki którym osoby uznawane przez spo­łeczeństwo za dorosłych rozwijają swoje zdolności, wzbogacają wiedzę, doskonalą kwalifikacje techniczne lub zawodowe oraz które wywołują zmiany w ich postawach i w zachowaniu, tak z perspektywy pełnego roz­woju osobistego, jak i uczestnictwa w niezależnym i zrównoważonym po­stępie społecznym, ekonomicznym i kulturalnym" (A. Cieślak 1985).

Rozwój

Z refleksją nad człowiekiem pod kątem całożyciowego ujmowania procesu jego rozwoju i wychowania spotykamy się już w starożytności. Wzmianki o uczeniu się dorosłych znaleźć możemy w dialogach Sokratesa, a w dziele Platona „Rzeczypospolita” gdzie ukazane zostały początkowe koncepcje edukacji dorosłych z możliwościami kształcenia najzdolniejszych ludzi do 35 roku życia.

W późniejszych latach przewijają się różne koncepcje. W wyniku głębokich przemian w stosunkach społecznych i w sposobie produkcji dóbr materialnych, które zostały zapoczątkowane w Anglii w drugiej połowie XVIII wieku (rewolucja przemysłowa). Zachodzące w tym czasie ogromne przemiany społeczno-gospodarcze takie jak: szybkie tempo wzrostu liczby osób zatrudnionych w przemyśle oraz wielkie migracje ludności ze wsi do gwałtownie rozwijających się miast i ośrodków przemysłowych w poszukiwaniu pracy spowodowały powstanie nowych potrzeb oświatowych. Zapotrzebowanie na coraz bardziej kwalifikowaną siłę roboczą wymusiło powstanie i rozwój instytucji służących edukacji dorosłych. Najwcześniej wystąpiło to w Anglii, gdzie pod koniec XVIII wieku zaczęto organizować dla robotników odczyty, pogadanki na tematy zawodowe i społeczno-polityczne, powstawały różne kluby dyskusyjne, stowarzyszenia oświatowe oraz szkółki niedzielne i wędrowne. Zapoczątkowany został ruch samokształcenia. W Nottingham w 1798 roku otworzono pierwszą szkołę dla dorosłych, będącą wzorem dla licznych tego typu szkół w początkach XIX wieku.

W latach 30-tych XIX wieku, kształcący się do tej pory w placówkach organizowanych i nadzorowanych przez przedstawicieli warstw wyższych i średnich, robotnicy angielscy zaczęli podejmować samodzielną działalność w celu zaspokojenia swoich potrzeb oświatowych, czego wyrazem był ruch czartystów. W jego ramach powstały i rozwijały się różnorodne formy i instytucje kulturalno-oświatowe: sale odczytowe, kluby dyskusyjne, czytelnie, biblioteki, stowarzyszenia samokształceniowe, szkoły dla dorosłych itp.

W Polsce bardziej znaczące inicjatywy w tworzeniu systemu edukacji dorosłych pojawiły się w okresie kryzysu gospodarki feudalnej i próbowania ratowania upadającej państwowości polskiej, a masowy rozwój miał miejsce w okresie pozytywizmu oraz narastania szans na odzyskanie niepodległości. W okresie tym dominowały w niej głównie cele wychowania patriotycznego zgodnie z hasłem „przez oświatę do wolności”.

Uczeń Dorosły

Aktywność umysłowa osób dorosłych jest większa niż osób młodych. Wraz z wiekiem wzrasta zainteresowanie się czytaniem, uczeniem się z codziennych doświadczeń. Osoby dorosłe są systematyczne w nauce, wraz wiekiem odwołują się do strategii uczenia się i potrafią ją wybrać. U osób dorosłych dużą rolę odgrywa motywacja. Osoby dorosłe są mniej impulsywni i bardziej wytrwali. Bogate doświadczenie życiowe i zawodowe codzienne ułatwiają uczenie się. Stałość i podzielność uwagi jest lepsza niż u osób młodych. Lepsza jest pamięć słowno-logiczna niż mechaniczna u osób dorosłych. W nauce osób dorosłych sprzyja dojrzałość emocjonalna, chęć woli do podjęcia kształcenia.

Uczeń dorosły to taka osoba podejmująca edukację na kursach, szkoleniach, na studiach w trybie wieczorowym, zaocznym.

Uczeń dorosłych podejmuje kształcenie w instytucjach szkolnych i pozaszkolnych.

W instytucjach szkolnych osoby dorosłe pracujące zawodowo uczęszczają do szkół w systemie wieczorowym, zaocznym. Charakterystyczną cechą ich uczenia jest względnie systematyczny kontakt ze szkołą.

W instytucjach pozaszkolnych osoby dorosłe będące w zasięgu oddziaływań oświatowych i kulturalno wychowawczych są uczestnikami różnych rodzajów kursów, seminariów, kół oświatowych, zainteresowań tematycznych, słuchaczami wykładów otwartych, prelekcji, a także są to czytelnicy czasopism, literatury i osoby podejmują samokształcenie.

Do form uczenia się zalicza się:

• Uczenie przez naśladownictwo,

• uczenie się poprzez rozwiązywanie problemów,

• Uczenie się z doświadczeń życiowych,

• uczenie się metodą prób i błędów,

• uczenie się pamięciowe

• uczenie się poprzez obserwcje

Typy uczenia się

Typy uczenia się dorosłych

• Systematyczny długotrwały przejawia się w rytmiczności, ciągłości. Podejmowane kształcenie obejmuję często lata. Związane jest z długoletnimi, osobistymi planami. Występuje intensywny kontakt ze szkołą. Systematyczne długotrwałe uczenie się wymaga zaangażowania i sytematyczności.

• Systematyczny krótkotrwały - kursy, szkolenia. Cechuje je konkretność, stanowczość, konieczność podjęcia nauki ze strony słuchaczy spowodowana jest np. zagrożeniem, utraty pracy, podnoszeniem kwalifikacji.

• Typ uczenia się pośredniego - polega na uczeniu się za pośrednictwem radia i telewizji zgodnie z zainteresowaniami.

• Uczenie się przez codzienne wykonywanie czynności w domu, pracy.

6. Organizacja procesu badawczego opartego o model indukcyjny. Pojęcia: problem badawczy, zmienna i ich rodzaje, wskaźniki i hipotezy, zasady konstruowania problematyki badawczej, zasady doboru próby badawczej.

Modele indukcyjne tworzymy wtedy, gdy mamy do dyspozycji dane empiryczne (liczbowe wyniki pomiarów), na podstawie których możemy dokonać indukcyjnych uogólnień, pozwalających na stawianie hipotez odnośnie struktury badanego systemu.

Proces badawczy powinien przebiegać wg następującego schematu:

1. Faza koncepcji:

- wybór tematu, przedmiotu i celu badań

- problemy badawcze

-hipotezy badawcze

-wybór terenu badań i dobór próby

-typologia zmiennych

-schemat wyjaśnienia związków pomiędzy zmiennymi

- typologia wskaźników do zmiennych

- metody techniki i narzędzia badawcze

- definicje teoretyczne ważniejszych pojęć

- Badania pilotażowe

- ostateczne decyzje odnośnie pojęć i warsztatu badań

- harmonogram badań

- bibliografia

2. faza badań

- przeprowadzenie badań właściwych

- uporządkowanie materiałów

- przygotowanie do kodyfikacji

- weryfikacja hipotez

- opracowanie teoretyczne i uogólnienie wyników

Problem badawczy- to zwykle uszczegółowienie celu badań, umożliwia dokładniejsze poznanie tego, co rzeczywiście będziemy chcieli zbadać. Problemy badawcze mają postać pytań.

Zmienna- zmienna to pewna kategoria zjawisk, których wielkość, intensywność, częstość występowania może ulegać zmianom zależnych od różnych okoliczności.

Rodzaje zmiennych to:

- zmienna zależna

- zmienna niezależna

Wskaźniki- to pewna cecha, zdarzenie lub zjawisko na podstawie zajścia którego wnioskujemy z pewnością, bądź z określonym prawdopodobieństwem, bądź wreszcie z prawdopodobieństwem wyższym od przeciętnego iż zachodzi zjawisko, które nas interesuje.

Rodzaje wskaźników:

- Wskaźnik definicyjny- czyli np. rozmiary alkoholizmu określamy przez wskazanie ilości wypijanego alkoholu.

- wskaźnik empiryczny - czyli np. obserwacja cząstkowych zdarzeń wskazujących na bezpośredni związek między nimi. Wypieki u dziecka są empirycznym wskaźnikiem gorączki, gorączka zaś jest empirycznym wskaźnikiem choroby.

- wskaźnik inferencyjny- jest to szczególny przypadek wskaźnika empirycznego. Podkreślanie ich odrębności i szczególności w badaniach pedagogicznych byłoby niewłaściwe z tej racji, że większość procesów poznawczych i schematów wnioskowania przebiega wedle właśnie takich reguł. To grozi popełnieniem pomyłki albo co najmniej zawężeniem prawa do generalizacji. Ale właśnie taka jest natura poznania społecznego.

Konstruowanie problematyki badawczej

Jest to z pozoru prosty zabieg werbalny, polegający na precyzyjnym rozbiciu tematu na pytania, problemy. Zabieg ten musi jednak spełniać kilka warunków, jeśli chcemy aby był prawidłowy.

1. Problemy muszą wyczerpywać zakres naszej niewiedzy, zawarty w temacie.

2. Konieczność zawarcia w nich wszystkich generalnych zależności między zmiennymi. Dzięki temu dość ściśle będziemy mieć wyznaczony zakres badanych zjawisk.

3. Warunkiem poprawności problemu jest również jego rozstrzygalność empiryczna oraz wartość praktyczna.

Dobór próby badawczej

Próba badawcza - warto zacząć od tego, że całość grupy, która stanowi przedmiot naszego zainteresowania nazywa się populacją generalną. Zazwyczaj nie udaje się zbadać całej populacji. Należy się ograniczyć do zbadania jej reprezentacji. Część populacji generalnej, która została wybrana w specjalny sposób do badań, nazywa się próbą reprezentowaną. próba powinna być wyłoniona w sposób losowy spośród jednostek badania wchodzących w skład populacji.

Hipoteza

Hipotezą nazywa się wszelkie twierdzenie częściowo tylko uzasadnione, przeto także wszelki domysł, za pomocą którego tłumaczymy dane faktyczne, więc też domysł w postaci uogólnienia osiągniętego na podstawie danych wyjściowych. LUB

Hipoteza to przypuszczalna , przewidywana odpowiedź na pytanie zawarte w problemie badań.

8. Aspiracje życiowe i samoocena szans życiowych młodzieży - refleksje z badań nad młodzieżą

Jednym z ważnych stymulatorów ludzkiego działania są aspiracje. Powodują one podejmowanie różnych form aktywności. Sprzyjają czynnemu uczestnictwu i zaangażowaniu w wykonywanie zadań realizowanych przez jednostki i grupy społeczne.
W literaturze naukowej pojęcie „aspiracje” jest różnie definiowane. Najczęściej jednak termin ten określa się dążenia, zamierzenia, pragnienia, życzenia dotyczące wyników własnego działania lub osiągnięcia za jego pośrednictwem pożądanych stanów zadowalających danego osobnika oraz spełniających dlań funkcje nagrody.
W. Opaliński ujmuje aspiracje jako „dążenia ( do osiągnięcia czegoś ), pragnienia ( dopięcie celu, dobicia się do czegoś ).”
Podobnie pojęcie to definiuje A. Sokołowska - „aspiracje to ogół pragnień i dążeń dotyczących osobistej przyszłości jednostki”. Według A. Janowskiego aspiracje to „w miarę trwałe i względne silne życzenia jednostki dotyczące właściwości lub stanów, jakimi ma się charakteryzować jej życie w przyszłości, oraz obiektów jakie w tym życiu będzie chciała uzyskać”.

Aspiracje są jednym z ważniejszych motywów ludzkiego działania, kierują procesem uczenia się jednostki, jej działalnością twórczą oraz mają silny wpływ na podejmowanie przez jednostkę działań innowacyjnych zmierzających do przekształcania i doskonalenia samego siebie oraz swego środowiska. Ważne jest, więc dla prawidłowego rozwoju jednostki, aby posiadała ona aspiracje, które będzie mogła osiągać i realizować, gdy są one na miarę jej możliwości. Wówczas jednostka znajduje w sobie siły do osiągnięcia planowanego celu i do pokonania trudności napotkanych po drodze do tego celu. Aspiracje są czynnikiem silnie determinującym zachowanie człowieka, współdecydują o planach życiowych oraz bliższych i dalszych zamierzeniach, pragnieniach a także warunkują w wysokim stopniu aktywność jednostki związaną z realizacją jej planów życiowych. Posiadane aspiracje mogą stymulować rozwój jednostki w kierunku jej dalszego doskonalenia i sięgania po coraz trudniejsze cele, czasami mogą jednak być czynnikiem hamującym jej rozwój.

Wśród aspiracji młodzieży szczególne miejsce zajmują poglądy związane z osobistymi perspektywami życiowymi. Aspiracje życiowe, w zestawieniu z preferowanymi wartościami oraz z postawami wobec przyszłości stanowią istotne pole badań psychologicznych.

Zasadnicza funkcja regulacyjna aspiracji polega na tym, że stanowią one wewnętrzny motor działań podejmowanych przez jednostkę i nastawiają ją na odbiór informacji, które mogą być przydatne w realizacji planowanych zamierzeń, a zdobyte doświadczenia pozwolą interpretować jego szanse na osiągnięcie celu.

Istotny wpływ na poziom aspiracji jednostki wywierają perspektywy życiowe.

Poziom ten kształtowany jest przez dwa momenty: przez ocenę własnych możliwości oraz osobiste lub przekazywane przez środowisko doświadczenie dające jednostce poczucie sukcesu lub niepowodzenia. Problematyka szeroko rozumianych aspiracji życiowych w kontekście przygotowania zawodowego młodych ludzi jest także wyznacznikiem przyszłości każdego społeczeństwa we wszystkich dziedzinach jego funkcjonowania. Aspiracje zawodowe młodzieży z badanych grup są bardzo podobne, wszyscy chcą zdobyć wysokie kwalifikacje. Młodzież ze szkół zawodowych w większym stopniu chciałaby osiągnąć wysokie zarobki. Młodzież ze szkół ogólnokształcących pragnie być dobrym pracownikiem. Ponad połowa badanych wyraziła opinię, iż w przyszłej pracy zamierza być pracownikiem uczciwym i obowiązkowym.

Na podstawie badań przeprowadzonych w latach 1988 - 1996 przez CBOS (1988, 1992, 1994, 1996) na szczycie upragnionych wartości dorastającego pokolenia stoją: udane, szczęśliwe życie rodzinne, odwzajemniona miłość, przyjaźń, akceptacja, życzliwość i szacunek innych. W wielu badaniach wartości „wykształcenie” i „praca” uzyskiwały drugą lokatę, zaraz po udanym i szczęśliwym życiu rodzinnym. Młode pokolenie pragnie mieć poczucie również przydatności dla innych i przydatności społecznej. „W przyjaźni i więzi między ludzkiej” oraz w „działaniu dla innych” dostrzega sens swojego życia i źródło szczęścia. Natomiast mniej aktywną postawę wyraża wobec całego społeczeństwa i wobec Ojczyzny.

Zdecydowana większość redspondentów chce w jak najkrótszym czasie uzyskać wysoki standart życia, a dobrobyt materialny wymieniany jest spośród wielu wartości na pierwszym miejscu (zarówno obecnie jak i w pszyszłości).

Życie współczesnego młodego człowieka nie jest łatwe. Jeżeli rodzice nie nauczą dojrzałej postawy wobec życia i grupa rówieśnicza nie będzie stanowiła dla niego dobrego wzorca - ryzyko podjęcia wczesnej inicjacji alkoholowej wzrasta. Dlatego tak ważna jest rola szkoły i pedagogów.

Ukształtowany w młodym wieku optymizm życiowy stanowi właściwą siłę napędową działań późniejszego dorosłego. I nawet, jeśli życie nie będzie szczędzić mu razów, wsparcie znajdzie on w sukcesach, które we wczesnej młodości były jego udziałem. Nastolatkom, wychowanym w atmosferze miłości i dobroci, świat jawi się jako wielkie środowisko, w którym ludzie mogą żyć w przyjaźni. To jak nastolatek będzie przeżywał młodość i co w młodzieńczych latach osiągnie, zależy m.in. od rozbudzonych w nim aspiracji życiowych. Pułap młodzieńczych aspiracji wiąże się jednak silnie z poczuciem własnej wartości.

Samoocena stanowi istotny składnik świadomości samego siebie, gdyż bez samooceny niemożliwe byłoby ani określenie własnej istoty, ani też wyodrębnienie siebie ze środowiska. Krótko mówiąc samoocena odgrywa bardzo ważną rolę nie tylko w poznawaniu samego siebie, ale także i w kierowaniu swoim zachowaniem, stosunkach interpersonalnych oraz w realizacji planów i dążeń życiowych.


SZANSE ŻYCIOWE to prawdopodobieństwo uzyskania społecznie cenionych dóbr - majątku, władzy, prestiżu, edukacji, zdrowia.

Omawiając pojęcie szans życiowych należy przeanalizować trzy rozwojowe kategorie, jakimi są:

1. Wyłonienie się szans życiowych - do tej kategorii przykładem zróżnicowania szans życiowych może być edukacja. Poprzez edukację należy rozumieć proces formowania się jednostki poprzez nauczanie, kształcenie i wychowanie w konfrontacji do otaczającego świata, wartości i norm jej czasów. Szansa życiowa jaką jest edukacja również musiała zostać kiedyś wymyślona chociażby przykładem może być Akademia Platona, która dokumentuje rozwój edukacji.

2. Potęgowanie lub rozwój istniejących szans życiowych - mamy tu na myśli rozwój i postęp, możemy na przykład mówić o rozwoju pojęcia edukacja, o rozwoju programów nauczania lub o rozwoju instytucji edukacyjnych. Wszystko czego dane pokolenie doświadcza w swoim środowisku społecznym jest rozwojem lub potęgowaniem.

2. Proces poszerzania się szans życiowych - polega on na czynieniu szans życiowych, które zostały wymyślone i rozwinięte, dostępnym dla większej liczby ludzi. Teza, że edukacja jest prawem obywatelskim, wymaga objęcia edukacją największą możliwą liczbę ludzi.

Warto przedstawić wyniki badania przeprowadzonego przez CBOS w 1995 r. i w 1999 r. o równości szans życiowych. Ankietowanym zadano pytanie:

CZY OBECNIE MŁODZIEŻ W POLSCE MA WIĘKSZE CZY TEŻ MNIEJSZE SZANSE NA OSIĄGNIĘCIE SUKCESU W ŻYCIU, NIŻ MIELI ICH RÓWIEŚNICY DZIESIĘĆ LAT TEMU?

W społeczeństwie przeważa przekonanie (64%), że obecnie młodzi ludzie mają mniejsze szanse na osiągnięcie sukcesu w życiu, niż mieli ich rówieśnicy dziesięć lat temu. Z taką opinią nie zgadza się 30% badanych. O większych szansach na życiowy sukces dzisiejszej młodzieży przekonane są przede wszystkim osoby dobrze wykształcone (59%), przedstawiciele kadry kierowniczej i inteligencji (60%), uczniowie i studenci (52%) oraz mieszkańcy wielkich miast(58%). Większość ankietowanych uważa, że społeczne szanse dzieci wyznacza obecny materialny i społeczny status ich rodziców. Istnieje powszechne przekonanie, że w uprzywilejowanej sytuacji, jeśli chodzi o możliwości społecznego awansu i zrobienia kariery, znajdują się dziś dzieci osób zamożnych oraz zajmujących wysokie stanowiska rządowe. Respondenci postrzegają wpływ pochodzenia społecznego na mobilność młodego pokolenia, coraz częściej też mają poczucie nierówności szans młodzieży wywodzącej się z różnych środowisk. Najmniej korzystnie oceniane jest położenie dzieci chłopskich i przekonanie to nasiliło się w ciągu ostatnich kilku lat.

Zadano również pytanie odnośnie tego co ma największy wpływ na zwiększenie szans życiowych jednostki?

Okazuje się, że wśród wielu wymienionych czynników, które ankietowani uznali za ważne dla osiągnięcia wysokiej pozycji, czterem przypisano niemal równorzędne znaczenie. Są to: wykształcenie (90%), wysokie kwalifikacje zawodowe (90%), znajomości i protekcja (90%) oraz inicjatywa i przedsiębiorczość (90%). W dalszej kolejności wymieniano zamożność rodziców (87%), zawód, rodzaj pracy (82%) oraz solidną, rzetelną pracę (78%). Jak widać, zamożność rodziców, uznana przez większość badanych za atut w życiowym starcie młodego pokolenia, nie straciła swego priorytetowego znaczenia także wtedy, kiedy została wymieniona jako jeden z wielu warunków koniecznych do osiągnięcia sukcesu i powodzenia w życiu. Ku zaskoczeniu, priorytetowe znaczenie w opinii społeczeństwa mają jednak znajomości, protekcja. W latach `97-`99 spadło znaczenie solidnej, rzetelnej pracy jako drogi do sukcesu. Jednocześnie wzrosło znaczenie cech dyskryminacyjnych (pochodzenia społecznego, miejsca zamieszkania, poglądów politycznych) oraz protekcji jako najlepszej recepty na sukces.

9. Instytucje opiekuńczo-wychowawcze: opieki całkowitej i częściowej.

Pogotowie opiekuńcze

• Placówka o szerokim zasięgu

• Jest placówką diagnostyczną, kompensacyjną, kwalifikacyjną, rozdzielającą

• Mogą w niej przebywać dzieci w wieku od 3 do 18 lat, wymagającej doraźnej i okresowej pomocy całodobowej

• Jest czynna cały rok

• Dziecko może przebywać tam do 3 miesięcy, później można przedłużyć pobyt dziecka o 3 miesiące. Maksymalnie może przebywać tam 6 miesięcy. Ale zazwyczaj dzieci przebywają tam dłużej, do momentu uregulowania sytuacji prawnej lub przeniesienia do innej placówki.

• Celem pogotowia jest działanie na rzecz powrotu dziecka do rodziny własnej lub umieszczenie go w rodzinie zastępczej albo w odpowiedniej placówce.

• Podstawą umieszczenia dziecka w pogotowiu może być orze­czenie sądu, wniosek władz oświatowych, szkoły lub policji, a także prośba rodziców.

• Główna rola pogotowani opiekuńczego polega zapewnienie doraźnej i okresowej opieki dzieciom opuszczonym i osieroconym bądź wymagającym odizolowania od dotychczasowego środowiska;

• Opracowanie wszechstronnej diagnozy (psychologicznej, pedagogicznej i lekarskiej) oraz wskazań wychowawczo-dydaktycznych dla wychowanka, kwalifikowanie dzieci do placówek opiekuńczo - wychowawczych ( w uzgodnieniu z sądem).

• Kolejna rola polega na organizowaniu odpowiedniej działalności kompensacyjnej, terapeutycznej i resocjalizacyjnej. Zapewnienie każdemu wychowankowi odpowiednich warunków wypełniania obowiązku szkolnego.

• Decyzję o przyjęciu dziecka podejmuje dyrektor

• Najważniejszym zespołem w pogotowiu jest zespół diagnostyczny. Do jego zadań należy wnioskowanie w sprawie umieszczania dzieci do zastępczych form wychowania rodzinnego lub odpowied­nich placówek opiekuńczo-wychowawczych albo resocjalizacyjnych zgodnie z jego potrzebami, ustalenie głównych kierunków działań redukcyjnych, organizowanie działań specjalistycznych, podejmowanie decyzji w sprawie przedłużenia pobytu dziecka w pogotowiu, ustalenie pełnej diagnozy wychowanka,

• Realizuje funkcję; opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, socjalizacyjną, terapeutyczną, diagnostyczno-kwalifikacyjną, dydaktyczną i wyrównawczą.

Dom dziecka

• Trafiają tam sieroty naturalne, społeczne, dzieci z zaburzeniami zachowania

• Jest palcówką opiekuńczą

• Mogą tam przebywać dzieci od 3 do 18 roku życia a jeśli się uczą do 24 roku życia

• Ma spełniać rolę rodziny w zakresie opieki i wychowania

• Świadczy opiekę całkowitą albo doraźną do czasu,* doraźną, gdy nie zostanie wyjaśniona sytuacja prawna, do czasu powrotu do rodziny i całkowitą, gdy rodzice są pozbawieni praw rodzicielskich.

Zadania spełniane przez dom dziecka

• Zapewnia całodobowe wyżywienie, odpowiednie warunki mieszkaniowe, zaopatrzenie w odzież i przedmioty codziennego użytku

• Ma zapewnić opiekę lekarską, prawidłowe warunki do rozwoju fizycznego, utrzymania zdrowia

• Przygotowuję wychowanków do życia rodzinnego i wychowawczego, stwarza warunki do dalszego kształcenia, zdobywania odpowiednich kwalifikacji zawodowych oraz pojęcia pracy

• Wyposaża w odpowiednie umiejętności niezbędne do samodzielnej organizacji gospodarstwa domowego. Pomoc w znalezieniu odpowiedniej z kwalifikacjami pracy oraz mieszkania, warunkuje rozpoczęcie samodzielnego życia

• Współdziała z rodziną, dąży do tego, aby dzieci miały kontakt z rodziną

• Struktura; dzieci funkcjonują w grupach wychowawczych. Dzielone są według specyfiki placówki

• Dom dziecka organizuje zajęcia terapeutyczne mające na celu wyrównanie braków związanych ze środowiskiem rodzinnym celem jest przywrócenie równowagi psychicznej dziecka, emocjonalnej, zdrowotnej.

• D. dziecka zapewnia podstawowe potrzeby dziecka; bezpieczeństwa, zrozumienia, akceptacji, miłości samorealizacji

• W d. dziecka wzorów powinien dostarczać wychowawca.

• Dom dziecka zapewnia warunki prawidłowego rozwoju psychofizycznego z uwzględnieniem potrzeb emocjonalnych i kompensujących brak domu rodzinnego.

• Dom dziecka pełni funkcje dydaktyczną, wychowawczą, opiekuńczą, rekreacyjną, korekcyjną, integracyjną i kulturalną.

Dom małego dziecka

• Placówka, w której przebywają dzieci w wieku od 0 do 3 roku życia

• Najczęściej dzieci trafiają tam na wniosek sądowy, ale zdarzają się też przypadki, kiedy dzieci trafiają tam na wniosek rodziców.

• Spełnia funkcję zdrowotno, rehabilitacyjną, bo dokonuje się tam diagnozy lekarskiej, każde dziecko przechodzi okres kwarantanny.

• Ma za zadanie również współpracować z rodziną. Są wygospodarowane specjalne pokoje, w których odbywają się spotkania z rodzicami.

• .Podejmowane są tu działania zmierzające do znalezienia dzieciom rodzin zaprzyjaźnionych, zastępczych oraz adopcyjnych. Pracownicy nie rezygnują także z pozyskiwania rodziców biologicznych starających się o powrót dziecka do domu rodzinnego.

Młodzieżowy ośrodek wychowawczy/ socjoterapeutyczny

• Przeznaczony dla młodzieży niedostosowanej społecznie

• Przebywają tam wychowankowie od 12 do 18 roku życia, jest przy nich internat i szkoła (w szkole wychowankowie są podzieleni na klasy szkolne, a w internacie na grupy wychowawcze)

• Umieszcza się tam młodzież na drodze sądowej lub postępowania administracyjnego (pomiędzy placówkami na wniosek pogotowia opiekuńczego, domu dziecka, ośrodka szkolno wychowawczego).

• Do obowiązków wychowawcy, oprócz pe­dagogicznego prowadzenia grupy, należy organizowanie czasu wolnego, zajęć sportowo--rekreacyjnych, kółek zainteresowań.

• Istnieją 3 rodzaje młodzieżowych ośrodków wychowawczych

• resocjalizacyjno wychowawczy- przebywa tam młodzież niedostosowana społecznie ale w normie intelektualnej

• resocjalizacyjno rewalidacyjny przebywa tam młodzież niedostosowana społecznie poniżej normy intelektualnej

• diagnostyczno kierujący ma na celu zdiagnozowanie przyczyn niedostosowania społecznego i skierowanie do odpowiedniej instytucji

• Zadanie - rozpoznanie przyczyn niedostosowania społecznego i jego niwelowanie, przygotowanie do życia społecznego i pracy zawodowej.

Specjalne Ośrodki Szkolno- Wychowawcze

• Są to placówka opieki całkowitej dla dzieci (od 3 roku życia), które z racji niepełnosprawności lub

niedostosowania społecznego, nie mogą uczęszczać do przedszkola lub szkoły w miejscu zamieszkiwania.

• Głównym zadaniem ośrodka jest przygotowanie wychowanków, w miarę ich możliwości, do samodzielnego

funkcjonowania społecznego w integracji ze środowiskiem. Ośrodek zapewnia: warunki do nauki i wychowania w specjalnych przedszkolach, szkołach podstawowych i ponadpodstawowych, opiekę całkowitą wychowankom pozbawionym opieki rodzicielskiej, zapewnia możliwość realizacji celów rewalidacyjnych i resocjalizacyjnych

• Do ośrodka przyjmowane są dzieci i młodzież zakwalifikowana do kształcenia specjalnego i do internatu na

podstawie skierowania wydanego przez kuratora oświaty na wniosek rodziców, prawnych opiekunów dziecka lub uprawnionych sądów. Podstawą skierowania do ośrodka jest również orzeczenie kwalifikacyjne poradni psychologiczno-pedagogicznej.

• Przy tego typu ośrodkach istnieją szkoły i internaty

• Nacisk położony jest na rewalidację

• Ośrodki zapewniają pomoc dydaktyczną i wychowawczą w formach dostosowanych do możliwości uczniów, typu trudności i rodzaju zaburzeń.

• W dni wolne od nauki wychowankowie wracają do domów rodzinnych.

• Pracownicy ośrodków współpracują z rodzinami, starając się pomóc w rozwiązywaniu problemów wychowawczych.

Świetlice socjoterapeutyczne

• Mają na celu działalność opiekuńczą wychowawczą, terapeutyczną

• Ich zadaniem jest praca z dziećmi i z rodziną. Pomoc nie polega jedynie na wsparciu materialnym, ale i na pomocy terapeutycznej. Rodzinie stawia się konkretne zadania np. uczestnictwo w AA.

• Uważa się, że dziecko powinno jak najdłużej pozostać z rodziną

Świetlice środowiskowe

• Mają na celu pracę z rodzinami patologicznymi, ubogimi dziećmi z trudnościami wychowawczymi

• Dzieci przychodzą tam po zakończeniu lekcji, by skorzystać z zajęć odrabiać lekcję

• Zapewnia wsparcie swoich wychowanków i podopiecznych

Rodzinny dom dziecka

• Jest placówką dla dzieci pozbawionych opieki rodziciel­skiej, realizującą zadania opieki całkowitej w warunkach naturalnego środowiska rodzin­nego. Dom jest koedukacyjny i obejmuje opieką 6 wychowanków.

• Do głównych zadań domu należą:

- zapewnienie wychowankom rodzinnej atmosfery i właściwych warunków rozwoju;

-zapewnienie realizacji obowiązku szkolnego i zdobycia kwalifikacji zawo­dowych

• Wśród zalet tej placówki wymienia się m.in.; rodzinny charakter wychowania, stałą opiekę wychowawczą dającą poczucie stabilizacji do momentu rzeczywistego usamodziel­nienia się, ochronę rodzeństwa przed rozłączeniem, małą liczbę wychowanków pozwalają­cą im na zachowanie własnej indywidualności i sprzyjającą szybkiemu dostrzeganiu wszel­kich nieprawidłowości w rozwoju i zachowani

Inne placówki opiekuńczo wychowawcze (jedynie wymieniam jeśli chcecie mogę również opracować ale wydaje mi się, ze te które opisałam wystarczą)

• Bursa szkolna - placówka opiekuńcza związana z instytucją nauczania (szkołą), przeznaczona na zbiorowe zakwaterowanie i wyżywienie młodzieży oraz na zamierzone oddziaływania wychowawcze.

• Ogniska wychowawcze - to instytucje opiekuńczo-wychowawcze. Ich zadaniem jest wspieranie w ramach działań profilaktyczno-opiekuńczych funkcji opiekuńczo-wychowawczych rodziny. Ma za zadanie zapewnienie rodzicom pomocy mającym poważne trudności w wychowaniu dzieci.

• Policyjna izba dziecka - placówka krótkotrwałej izolacji i doraźnej interwencji Policji, jest przeznaczona dla starszych nieletnich (ukończone 13 lat), podejrzanych o popełnienie czynów karalnych lub o nieznanej tożsamości, jeżeli nie ukończyli 18 lat. Do Izby Dziecka trafia młodzież o różnym stopniu wykolejenia, m.in. członkowie grup przestępczych, uciekinierzy z zakładów resocjalizacyjnych i z domów rodzinnych, nietrzeźwi. Nieletni mogą tam przybywać do 48 godzin, wyjątkowo do 72 godzin, dłuższy pobyt do 14 dni wymaga zgody sędziego rodzinnego. Czas ten przeznacza się na zbieranie informacji o nieletnich, prowadzenie obserwacji, sprawowanie doraźnej opieki wychowawczej. Policyjna izba dziecka kieruje dzieci i młodzież do swoich środowisk rodzinnych, do odpowiednich placówek, zakładów, z których uciekli. Ich sprawy przekazuje do sądu rodzinnego.

• Schronisko dla nieletnich

11. Założenia profilaktyki szkolnej - działania pierwotne, wtórne, trzeciorzędowe

Działaniem przeciwko przemocy jest profilaktyka. Ze względu na narastanie zjawiska przemocy wobec dziecka wydaje się, że jest ona najlepszym sposobem chroniącym je przed skrzywdzeniem. Jej główną zaletą jest to, że pozwa­la zapobiec przemocy, a więc uchronić dziecko przed jej doświadczaniem, głównie dzięki popularyzacji wiedzy o omawianym zjawisku, sposobach rozpoznawania przemocy i wyrobieniu umiejętności przeciwstawiania się jej.

Najczęściej wyróżnia się trzy typy profilaktyki: pierwotna, wtórna i trzecio­rzędna.

Pierwotna profilaktyka dotycząca przemocy wobec dziecka wiąże się z promo­waniem zdrowia, poprawą samopoczucia społecznego oraz eliminowaniem patolo­gii społecznej, która wiąże się z przemocą w rodzinie. W tej fazie profilaktyki podejmuje się działania mające na celu:

• oddziaływanie na środowisko szkolne tak, aby wspierało ono samokontrolę i poczucie własnej wartości u uczniów, nauczycieli i rodziców;

• przygotowanie uczniów do życia w rodzinie, rodzicielstwa, radzenia sobie ze stresami;

• edukację rodziców w zakresie wychowania dziecka, jego rozwoju i specy­ficznych zachowań dziecka związanych z fazą jego rozwoju;

• tworzenie lokalnej polityki wspierania dzieci i rodzin.

Wtórna profilaktyka ma na celu wczesne wykrycie objawów maltretowania dziecka, zanim ujawnią się poważne lub trwałe zmiany. Obejmuje ona:

• przekazywanie nauczycielom wiedzy i umiejętności wykrywania objawów maltretowania dziecka;

• omawianie tego problemu z uczniami w celu identyfikowania przez nich kolegów z grupy ryzyka lub też zachęcania dzieci maltretowanych do ujaw­nienia swych problemów;

• identyfikacja rodzin wysokiego ryzyka, korzystających z różnych form pomo­cy społecznej;

• inicjatywa utworzenia w szkole i w społeczności lokalnej zespołu zajmują­cego się dziećmi maltretowanymi.

Profilaktyka trzeciorzędna ma na celu uchronienie dziecka przed kolejnym wyko­rzystaniem. W razie potrzeby dziecko należy umieścić w szpitalu, ośrodku wycho­wawczym, podjąć terapię rodziny.

W pracy profilaktycznej ogromną rolę odgrywa również dostęp do książek i fil­mów pomagających zrozumieć istotę krzywdzenia dziecka. Upowszechnianie wiedzy o skutkach stosowanej przemocy oraz dostępność do środków ochrony przed sprawcami krzywdzenia jest dobrym sposobem wyrabiania wrażliwości na przemoc i gotowości niesienia pomocy w sytuacji zagrożenia.

13. Reformowanie edukacji w epoce ponowoczesności ( od upaństwowienia do demokratyzacji , strategie i teorie reform , pojęcie innowacji pedagogicznych). 

INNOWACJE PEDAGOGICZNE

Innowacja pedagogiczna w potocznym rozumieniu jest określana jako ,,ulepszanie” , ,,wprowadzanie nowych rozwiązań”, ,,modernizacja” , ,,pozytywna zmiana” itp. Każdy z tych terminów zawiera część prawdy o istocie tego pojęcia. Otwiera zbiór cech , które przypisujemy innowacjom w ogóle.
Specyfikę innowacji pedagogicznej zdefiniował W. Okoń:
,,Innowacją pedagogiczną jest zmiana struktury systemu szkolnego
( dydaktycznego , wychowawczego ) jako całości lub struktury ważnych jego składników - w celu wprowadzenia ulepszeń o charakterze wymiernym. Składniki te obejmują m.in.: nauczycieli, uczniów programy i podręczniki , wyposażenie zakładów wychowawczych, środki masowego przekazu i środowisko wychowawcze. Wyrażenie ,,zmiana struktury” oznacza, że w innowacji pedagogicznej chodzi bardziej o zmiany wzajemnych związków między składnikami systemu szkolnego ( lub między elementami jakiegoś składnika ) niż o zmianę samych składników.

Sens pedagogiczny innowacji wyznacza, nie tyle obszar nią objęty, lecz jej użyteczność z punktu widzenia dziecka. Celowość wprowadzania innowacji, jest tym wyższa, im więcej korzyści wyniesie z niej dziecko. Innowacja, która nie przynosi pozytywnych zmian jest tym samym niepotrzebna.
Podstawowe źródła inspiracji innowacyjnej są następujące :
• niezadowolenie z rezultatów własnej pracy;
• niedogodności wynikające z funkcjonowania szkoły lub placówki oświatowej;
• narastanie niepokojących zjawisk w pracy szkoły / placówki oświatowej;
• oczekiwania odbiorców usług edukacyjnych i chęć sprostania im;
• aspiracje zawodowe, dążenie do ,,mistrzostwa osobistego";
• chęć dotrzymania kroku zmianom zachodzącym w otoczeniu.

Podział innowacji ze względu na stopień kreatywności :
* nowatorskie - przynoszące radykalną zmianę, im wyższy stopień nowości , tym bardziej powinny być poparte wiedzą teoretyczną
* doskonalące - wzbogacające praktykę pedagogiczną o nowe elementy w odniesieniu do systemu bądź jego elementów

Podział innowacji ze względu na autorstwo:
* adoptowane - przeniesienie na grunt praktyki szkolnej bądź placówki oświatowej rozwiązań zastosowanych przez innych, które są adekwatne do naszych potrzeb
* adaptowane - wykorzystanie doświadczeń innych osób
( instytucji) i zastosowanie ich do praktyki szkolnej lub innej placówki oświatowej po uprzednim przetworzeniu stosownie do potrzeb i możliwości własnych

Realizacja twórczych projektów czy wprost innowacji wymaga przestrzegania kilku wskazówek :
• Jeśli pomysł wydaje się bardzo nowatorski lepiej wdrażać go na małą skalę. O ile jest to możliwe, można zacząć od jednej grupy uczniów , pojedynczej klasy lub marginalnych zmian organizacyjnych.
• Dokładnie trzeba zanalizować efekty spodziewane i niespodziewane, wystrzegając się pochopnej oceny. Często rezultaty innowacji pojawiają się dopiero po pewnym czasie. Zbytni pośpiech może spowodować za wczesne wycofanie się z nowego rozwiązania.
• Ocena innowacji nie oznacza jedynie braku uzyskanych efektów. Trzeba spróbować porównać, co by było, gdy by tej innowacji szkoła czy placówka oświatowa nie wdrożyła.
• Zawsze trzeba mieć przygotowany plan awaryjny. Jeśli nowy pomysł nie przynosi rezultatów , należy wycofać się w odpowiednie chwili i poszukać czegoś lepszego.

Kierunki przemian polityki oświatowej i reformy oświaty w Polsce

Polityka oświatowa- działalność utylitarna; ogólny dział państwa dotyczący oświaty i wychowania; formułuje cele kształcenia, treści, metody pracy pedagogicznej. Zajmuje się systemem zarządzania i finansowania oświaty.


OKRESY PRZEMIANY SYSTEMÓW OŚWIATOWYCH:
1. Okres powojenny (okres rekonstrukcji, odbudowanie szkoły, jej rekonstrukcja)
2. Eksplozja szkolna ( po odbudowie systemów szkolnych, upowszechnienie szkolnictwa)

Wyznaczniki reform w latach 60 i 70- tych:
- hasło równości szans edukacyjnych,
- zwiększenie udziału populacji dla wszystkich (hasło edukacji dla wszystkich),
- modernizacja treści, metod i środków nauczania,
- oświata to szansa na lepsze warunki życia,
- równość końcowych wyników edukacji.

Reformy są czynnikiem politycznym są często narzucane z zewnątrz, narzucane są przez administrację, inicjowane odgórnie przez polityków oświatowych. Najczęściej determinuje je czynniki społeczny i polityczny. Czynnik ekonomiczny powoduje iż reformy przeprowadzone są przez rząd.

Typy polityki oświatowej:
( w zależności od stopnia ingerencji państwa w edukację):

1. Polityka oświatowa liberalna:
-niewielki stopień angażowania się państwa w funkcje systemu oświaty, system edukacyjny bez ingerencji państwa i rządu; akceptacja zasady wolnego rynku oświatowego; zarządza i finansuje oświatę samorząd bądź jednostka,
- reformy oświatowe to określenie celu,
- tylko w Anglii prowadzona jest polityka oświatowa liberalna.

2. Polityka oświatowa demokratyczna (dominująca)
- udział państwa w edukacji dotyczy zapisów konstytucyjnych,
- poza zapisami prawa dopuszcza się zróżnicowane formy realizacji obowiązku szkolnego,
- państwo ustala finansowanie oświaty,
- selekcja- dobór uczniów do szkoły, drugoroczność, czynnik negatywny,
- wiele państw realizuje ten model.

3. Polityka oświatowa restrykcyjna
- polski system lat 45-89,
państwo egzekwuje przymus szkolny (wynika z tego, iż w Polsce należy zlikwidować analfabetyzm, w Polsce po wojnie było to bardzo ważne, gdyż było 3 miliony analfabetów,]
- niemożność funkcjonowania bez szkoły,
- szkoła instytucją państwową,
- rozbudowany aparat kontroli placówek oświatowych,
- kontrola na każdym etapie zarządzania,
- plany i programy nauczania ujednolicone,
- finansowanie oświaty jest odgórne.

Polityka oświatowa demokratyczna i jej priorytety w krajach UE:
- priorytety w dziedzinie edukacji -
1. Równość szans edukacyjnych
- demokratyzacja oświaty,
- równość szans jeśli chodzi o wybór typu szkoły,
- podniesienie wskaźnika scholaryzacji społeczeństwa,
- szkolnictwo mniejszościowe (edukacja dla mniejszości narodowych, osób niepełnosprawnych itd.),

2. Poprawa jakości kształcenia
- doskonalenie procesu edukacyjnego,
- modernizowanie istniejących systemów, programów oświaty,
- wdrażanie innowacji ( w Polsce w latach 70-tych, innovatio= odnowienie); dziś innowacje to normalność,
- innowacje są długotrwałe dotyczą nauczania początkowego i przedszkolnego trwają 3 lata,
- wykorzystanie osiągnięć techniki- masmedia,
- działalność wewnętrzna- likwidowanie drugoroczności (organizacja kompensacji lub zajęć indywidualnych),
- redukowanie odsiewu szkolnego poprzez niestawienie ocen negatywnych,
- wprowadzenie 2 równoległych ciągów nauczania w tej samej klasie,
- rozwijana edukacja dorosłych,
- podnoszenie jakości poprzez likwidowanie treści nadprogramowych.

3. Nowy model nauczyciela
- osoba z wykształceniem akademickim,
- nauczyciel innowacyjny,
- nauczyciel realizujący jednocześnie funkcje dydaktyczną + opiekuńczą + wychowawczą,
- nauczyciel nieustannie doskonalący się w zawodzie.

4. Stworzenie europejskiego ideału wychowania
- wychowanie dla pokoju,
- demokracja,
- wychowanie w praktyce- nieustanne zmiany i reformy,
- wymiana informacji, międzynarodowa wymiana uczniów i nauczycieli.

Polityka oświatowa to istotny element życia społecznego. W polityce oświatowej musi zaistnieć odpowiedzialność państwa za edukację.

System edukacji to normy i zasady obowiązujące w szkolnictwie, regulowany jest prawami ustalonymi przez rząd danego państwa. W Polsce za system edukacji odpowiedzialna była Komisja Edukacji Narodowej (w skrócie KEN) założona w 1773 roku, która teraz przekształcona została w MEN - Ministerstwo Edukacji Narodowej. KEN był państwowym zarządem oświaty w Polsce powołanym z inicjatywy i wspierana przez grono najwybitniejszych przedstawicieli polskiego Oświecenia skupionych wokół króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Komisja ta przejęła prowadzenie szkół przez zakon jezuicki i w 1773 roku przekształciła je w szkoły narodowe. Zreformowała ona strukturę i program nauczania szkół wszystkich szczebli. W latach 1780-83 wydała „ustawy”, czyli pierwszy w Europie kodeks szkolny regulujący całość spraw związanych z funkcjonowaniem szkolnictwa. Od tego momentu szkoła stała się instytucją społeczną i zarazem podstawową jednostką organizacyjną system oświaty.

W języku polskim nazwa szkoła oznacza od łacińskiego „schola” - spokojny czas poświęcony naukom. Powszechnie wyróżnia się trzy funkcje szkoły:

• Rekonstrukcja, polega na odtwarzaniu kultury uniwersalnej i narodowej, przekazywaniu uczniom ciągłości procesu historycznego i odtwarzaniu struktury społecznej.
• Adaptacyjna, polega na przystosowaniu uczniów do zastosowanych struktur życia społeczno - politycznego i wprowadzeniu ich w istniejące i projektowane role społeczne i zawodowe oraz na takim przedstawieniu obrazu świata, aby uznali oni istniejący ład społeczny za właściwy i słuszny.
• Emancypacyjna, polega na przygotowaniu uczniów do nieprzerwanej aktywności samokształceniowej i samowychowawczej oraz uzdolnieniami ich do krytyki, dzięki czemu mogliby pokazywać istniejące ograniczenia rozwojowe oraz uczestniczyć w przekształceniu otaczającego ich świata.

Szkoła jest skutecznym narzędziem adaptacji młodego pokolenia do istniejących struktur i stosunków panowania ekonomicznego i ideologicznego. Ze względu na wiek adresatów szkoły mogą być instytucjami przeznaczonymi dla dzieci, młodzieży oraz dla dorosłych. Szkoła powszechna w Polsce obejmuje kształceniem podstawowym, bezpłatnym i obowiązkowym całą populację dzieci i młodzieży do 18 roku życia, gwarantując równość praw i szans w dostępie do edukacji. Szkoły publiczne w Polsce są instytucjami, które zatrudniają nauczycieli o odpowiednich kwalifikacjach realizują ustalone dla jej typu podstawy programowe przedmiotów obowiązkowych, ramowy plan nauczania, respektując przy tym określone przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów. Szkoła ma obowiązek przeprowadzać rekrutację uczniów zgodnie z zasadą powszechnej dostępności oraz umożliwia uzyskanie świadectw lub dyplomów państwowych.

System oświaty obowiązuje w Polsce po reformie dnia 1 września 1999 wygląda w uproszczony sposób następujący:
1. Przedszkole
2. 6-letnia szkołą podstawowa (dzieci lat 7-13)
3. 3- letnie gimnazjum (13-16)
4. Szkoły ponadgimnazjalne takie jak:
• 3 - letnie liceum profilowane
• 3 - letnie liceum ogólnokształcące
• 4 - letnie technikum
• 2 - letnie szkoła zawodowa
• 2 - letnie liceum uzupełniające
• 3 - letnie technikum uzupełniające
• 2 - letnie szkołą policealna

5. Szkoły wyższe:
• Licencjacie (20-23)
• Inżynierskie
• Magisterskie (20-25)
• Magisterskie uzupełniające
• Doktoranckie
• Habilitacyjne doktoranckie

Pedagogika wobec wyzwań ponowoczesności

Dynamicznie zmieniające się realia dzisiejszego świata powodują także duże przeobrażenia w edukacji. Pojawiło się w związku z tym wiele nowych koncepcji pedagogicznych, celem nadrzędnym których jest próba dostosowania systemu oświatowo-wychowawczego do potrzeb społeczeństw ponowoczesnych i globalizujących się. Występują one przeciw dominującym do nie dawna modernistycznym pedagogiom i są określane jako pedagogiki: alternatywne, krytyczne, wyzwolenia, emancypacyjne, a nawet antypedagogiki. Jakie zatem nowe treści wychowawcze proponują te (można je określić) ponowoczesne (postmodernistyczne) pedagogiki?

Jak zauważa Z. Bauman celem edukacji nowoczesnej było kształtowanie człowieka zdolnego do życia „republikańskiego”: „rewolucja pedagogiczna, jaka towarzyszyła narodzinom nowoczesnego społeczeństwa [...] polegała na trzech dogłębnych przeobrażeniach: na wyodrębnieniu pewnych części procesu życiowego jako okresu “niedojrzałości”, najeżonego szczególnymi niebezpieczeństwami, ale i posiadającego własne specyficzne dlań potrzeby i wymagającego specyficznego reżymu i specyficznych dlań zabiegów, na separacji przestrzennej tych, co mieli być przedmiotem owych zabiegów i poddania ich pieczy odrębnej kategorii specjalistów”

W tradycji nowożytnej edukacja (w szerokim znaczeniu) była traktowana jako swoisty pas transmisyjny - miała zmierzać (najogólniej rzecz biorąc) do właśnie transmisji kultury - dominującej w danym okresie kultury. Edukacja i pedagogika stały się terenem walki o koncepcję ładu społecznego jaki ma dominować. Stały się miejscem walki o kształt świata, o wartości i prawdę. Zwycięstwo któregoś z dyskursów oznaczało eliminację bądź marginalizację systemów alternatywnych. Dominująca władza przede wszystkim za pomocą wiedzy starała się utrwalić swoje panowanie. Narzucała zatem prawne funkcjonowanie edukacji, system kształcenia nauczycieli oraz programy szkolne i podręczniki i rzecz jasna wartości i metody wychowawcze .Dzieci i młodzież, które przede wszystkim były przedmiotem namysłu pedagogicznego, a następnie oddziaływania edukacyjnego traktowano jak przysłowiowy materiał z gliny, który należało w odpowiedni sposób ukształtować. Opierano się w tym na wielu przesłankach. Najważniejsze z nich to: a) państwo i społeczeństwo jest kategorią nadrzędną nad jednostką (republikanizm), b) prawo jest formą panowania i sterowania społeczeństwem, c) dorośli mają więcej praw niż dzieci, d) człowiek nie jest wolny i dobry - wszędzie czai się zło, e) dorośli są odpowiedzialni za dzieci i lepiej niż one wiedzą co jest dla nich dobre. Zależność generacyjna jest naturalną, zdrową i uniwersalną cechą stosunków społecznych, f) rozwój dzieci musi być sterowany - dziecku nie można ufać, g) wychowanie jest potrzebne i skuteczne, h) wychowanie bazuje na nieszczerości, rozszczepieniu ról i tożsamości, i) tworząc człowieka - tworzy się lepszy świat. Pedagogika zajmuje się właśnie tworzeniem lepszego człowieka i w ten sposób przyczynia się do tworzenia lepszego świata. Podstawowym pytaniem pedagogiki jest: kim jest człowiek i kim ma być człowiek?, j) wychowanie nie może obejść się bez przemocy (np. oceniania, które też jest przemocą), k) nauka jest wiedzą obiektywistyczną - eksperci decydują o tym, jak żyć, co jest prawdą itp.

Nietrudno się domyśleć, że większość tych założeń została zakwestionowana przez pedagogiki: alternatywną, krytyczną czy emancypacyjną (nie mówiąc już o antypedagogice). Przede wszystkim, wszystkie one starają się dekonstruować podstawy pedagogik modernistycznych - wykazując, że pedagogika jest uwikłana w stosunki władzy, że zawsze była wprzęgnięta w reprodukcję konkretnego systemu społeczno-politycznego. W perspektywie postmodernizmu wszystko jest bowiem polityką. Co więcej, polityka jako całość jest pedagogią, jest procesem konstruowania ludzkich podmiotowości .Kwestionuje się tutaj modernistyczny ideał upodmiotowienia jednostki, w tym i ucznia, który wydaje się niewykonalny. Podmiotowość bowiem (podobnie jak i tożsamość) jest konstruowana przez odpowiednie, charakterystyczne dla danej grupy społecznej, reguły kulturowe. Człowiek więc nie jest w stanie być ponad kulturą, która go zawsze kształtuje.

Na gruncie antymodernistycznych pedagogii kwestionuje się też wychowanie dla społeczeństwa obywatelskiego, które wydaje się być w ponowoczesnym świecie czymś anachronicznym. Kształtowanie jasno określonej tożsamości obywatelskiej było jednym z podstawowych celów modernistycznych metanarracji pedagogicznych: „w kulturze ponowoczesnej występuje paradoksalne zjawisko współwystępowania zjawisk globalizowania i fragmentaryzowania pojęcia obywatelstwa. Tradycyjnie rozumiane obywatelstwo przestaje być dominującym [...] Kategorie państwa-narodu lub narodowego państwa tracą znaczenie [...] współcześnie jednostka staje się „obywatelem” wielu wchodzących ze sobą w dynamiczne interakcje społeczności. Istota i egzystencja tych społeczności nie jest już wyznaczana przez Tradycję i Historię, przez język lub Wspólne Przeznaczenie [...] W rezultacie obywatelska tożsamość jednostki staje się coraz bardziej sfragmentaryzowana [...] Powtórzmy raz jeszcze - czuje się ona członkiem/obywatelem kilku (lub nawet wielu) społeczności jednocześnie [...] Trzeba też dostrzec, że w skali całego świata, tradycyjne pojęcia obywatelstwa rozpraszane są też przez istnienie procesów ruchliwości międzykulturowej”.

Co więcej, współczesne pedagogie kwestionują podstawowe kanony myślenia pedagogicznego: 1) czy człowiek musi wychowywany? 2) czy rzeczywiście można wychować drugą osobę? 3) dlaczego wychowujemy dzieci i młodzież, a często także dorosłych wbrew ich woli, potrzebom i oczekiwaniom? 4) jak to się dzieje, że społeczeństwa mieniące się demokratycznymi nie dostrzegają w pedagogice źródła tyranii, przemocy: strukturalnej i symbolicznej? Postuluje się zatem wychowanie bez celowego oddziaływania, rozumiane jako współżycie pokoleń w wolnym od wychowania poczuciu odpowiedzialności każdego za samego siebie. Wspierać zamiast wychowywać - o to naczelna idea antypedagogiki, a podstawowym warunkiem wspierania jest jego dobrowolność Dla antypedagogów ważnym jest: kim jestem jako człowiek? Jakim się staje. Ponadto: 1) Czy potrafię pozwolić sobie na wejście w wewnętrzny świat rosnącej, poznającej jednostki, Czy potrafię, nie stając się sędzią i krytykiem, wejść, zobaczyć i docenić ten świat? 2) Czy potrafię podjąć ryzyko otwartych, ekspresywnych wzajemnych stosunków, w których obie strony mogą się czegoś nauczyć? 3) Czy potrafię odkryć zainteresowania każdej jednostki i pozwolić jej lub jemu podążać za tymi zainteresowaniami, dokądkolwiek mogą one prowadzić 4) Czy potrafię zaakceptować i ożywić dziwne i niejasne , niedoskonałe myśli i dzikie impulsy i wrażenia, które zapowiadają twórcze uczenie się i działalność twórczą?

Jeden z rzeczników postmodernistycznej pedagogiki A. Giroux postuluje aby edukacja w ponowoczesnym świecie przebiegała podług następujących założeń: a) proces edukacji - to nie tylko przekazywanie wiedzy, ale proces tworzenia podmiotów politycznych, zdolnych do wyrażania własnych wizji świata i artykułowania swoich interesów. Jednym słowem - władnych posługiwania się własnym/i głosem/ami, b) w centrum krytycznej pedagogiki muszą znajdować się kwestie etyczne - zwłaszcza te sprzeciwiające się ludzkiemu cierpieniu i eksploatacji, c) krytyczna pedagogika powinna koncentrować się na kwestii różnic - inspirować budowę takich stosunków społecznych, w których różnice będą odgrywały rolę pierwszoplanową, d) język pedagogiki winien umożliwiać myślenie alternatywne, e) nauczyciel w nowej rzeczywistości powinien stać się “transformatywnym intelektualistą” - zaangażowanym w kwestie społeczne i polityczne, człowiekiem aktywnym, krytycznym i wykazującym cywilną odwagę

Jak więc „widzimy” współczesna pedagogika inaczej już podchodzi do kwestii wychowania (celów i środków), preferuje inne treści edukacyjne, a także programuje inny model nauczyciela i jego stosunków z uczniami.

• .Nauczyciel jako źródło informacji i jako osoba motywująca do uczenia się i samokształcenia. Tendencje: zmniejszanie się roli nauczyciela jako źródła informacji a zwiększanie się roli osoby rozwiązującej problemy opiekuńczo wychowawcze.

Nauczyciel odgrywa centralna rolę w środowisku szkolnym. Kieruje on rozwojem umysłowym i społecznym uczniów i realizuje związane z tym cele wychowania.

Skuteczność pracy wychowawczej nauczyciela jest uzależniona od właściwości jego osobowości. Jedną z pozytywnych cech osobowości nauczyciela jest życzliwa postawa wobec uczniów, sprzyja ona zaspokajaniu potrzeb uczniów , wpływa na wytworzenie się atmosfery współdziałania i współpracy. Dodatni wpływ wychowawcy ma także sprawiedliwe postępowanie. Przejawia się ono jednakowym traktowaniem wszystkich uczniów , unikanie faworyzowania niektórych z nich. Przeciwieństwem sprawiedliwego traktowania wszystkich uczniów jest faworyzowanie przez nauczyciela tylko niektórych , zapewnienie im szczególnych przywilejów , zwalnianie z uciążliwych obowiązków. Pozostali uczniowie czują się wtedy pokrzywdzeni i w związku z tym osłabia się więź grupowa. Zdarza się również że nauczyciel wykazuje nieraz nadmierną surowość. Występuje ona wtedy , kiedy uczniowie nie wywiązują się ze swoich obowiązków , gdy przeszkadzają w prowadzeniu lekcji lub dopuszczają się innych wykroczeń.

Nauczyciel powinien dostarczyć uczniom wzorów zachowania, uczestnictwa w różnych formach aktywności. Kształtowaniu prawidłowych stosunków społecznych w zespole klasowym sprzyja demokratyczny styl kierowania nim. Nauczyciel pełni rolę kierowniczą funkcję , nie narzuca uczniom nakazów i zakazów , lecz stara się wyjaśnić ich cel i znaczenie. Decyzje nauczyciela są konsekwentne z uczniami , co wpływa na wytworzenie pozytywnej atmosfery. Przeciwieństwem demokratycznego stylu jest styl autokratyczny. Przejawia się on w zaprowadzeniu surowej dyscypliny opartej na strachu przed karą. Nauczyciel autokrata narzuca narzuca uczniom zadania do wykonania. Taki styl kierownia hamuje aktywność i inicjatywę uczniów. Innym stylem kierowania jest styl liberalny. Ten styl kierownia grupą jest poniekąd zgładzony formą style demokratycznego i autokratycznego. Nauczyciel taki pozostawia zupełną swobodę uczniom , ale udziela rad , jeśli ktoś go o to poprosi. Wstrzymuję się od wydawania opinii , czynienie komentarzy , zatem zachowuję się biernie.

15. Charakterystyka uzależnień i ich przyczyny

Uzależnienie to stan reakcji pomiędzy daną substancją a organizmem polegającym na kompulsywnym (przymusowym) przyjmowaniu danej substancji w celu przeżycia jej działania albo uniknięcia objawów pojawiających się w momencie przerwania jej przyjmowania.

Uzależnienie - nałóg to: mocno utrwalona skłonność do wykonywania mniej lub bardziej przyjemnych czynności, które są często szkodliwe dla zdrowia, a także potępiane przez otoczenie, np.: alkoholizm, nikotynizm, narkomania.

Typy uzależnień

- od alkoholu

- od narkotyków: od opatów: morfina, heroina, kompot, kanabinole: haszysz, marihuana, kofeina

- od leków nasennych, uspakajających

- od palenia papierosów

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA UZALEŻNIEŃ OD ALKOHOLU.

Badania prowadzone przez wielu antropologów wskazują na to, że alkohol był używany przez ludzi niemalże od początków ich istnienia. Spełniał on funkcje fizjologiczne - zmniejszenie uczucia bólu czy zmęczenia, psychologiczne - wywołanie uczucia relaksu, lub obniżenie odczuwania lęku, oraz społeczne - jako element praktyk oraz obrzędów religijnych, czynnik ułatwiający nawiązywania kontaktów towarzyskich.

Należy podkreślić, że alkohol jest substancją silnie oddziałującą na organizm ludzki już niewielka jego ilość może zmieniać nasze zachowania. Alkohol jest substancją działającą toksycznie na komórki nerwowe. Można stwierdzić, że każda jego ilość skutkuje obniżeniem sprawności działania układu nerwowego. Wraz ze wzrastającą ilością alkoholu zmniejsza się zdolność do dokonywania właściwego osądu sytuacji, precyzyjnego myślenie, podejmowania krytycznych decyzji. Alkohol Jest on czynnikiem, który może prowadzić do pojawienia się wielu powikłań zdrowotnych, o charakterze zarówno fizycznym (somatycznym), jak i psychiatrycznym (psychicznym). Wśród zaburzeń somatycznych pojawiających się po spożyciu alkoholu wymienia się: padaczkę alkoholową; chroniczne stany zapalne nabłonków pokrywających jamę ustną; żołądek; przełyk; dwunastnicę; podrażnienie podniebienia; ostre i chroniczne zapalenia trzustki; zapalenie a nawet marskość wątroby, zaburzenia w pracy serca.

Przyczyny:

• dopasowanie się do pijącego otoczenia

• ucieczka od problemów

• wyrażenie potrzeby buntu

• doznanie przygody i ryzyka

• doznanie zaspokojenia ciekawości

KRÓTKI OPIS NARKOMANII.

Narkomania jest niewątpliwie groźnym i patologicznym zjawiskiem występującym w dzisiejszym społeczeństwie. Jest ona spowodowana dłuższym bądź krótszym okresem przyjmowania leków zwłaszcza narkotycznych środków przeciwbólowych. Uzależnienie wywołują również leki psychotropowe, narkotyki oraz środki uspokajające. Uzależnienie od narkotyków bardzo szybko prowadzi do powstania istotnych zmian psychicznych manifestujących się zmniejszeniem uczuciowości wyższej, zaburzeniami krytycyzmu, degradacją społeczną, osłabieniem woli, bądź kłamliwością. Uzależnienia od narkotyków są niejednokrotnie przyczyną podjęcia działalności przestępczej.

Narkomanii ulegają dziś dzieci, młodzież i dorośli. Wśród narkomanów są zarówno mężczyźni jak i kobiety oraz przedstawiciele niemal wszystkich zawodów. Współczesny przemysł chemiczny i farmaceutyczny sprzyja rozpowszechnianiu się narkomanii. W kręgu różnych uzależnień od klasycznej narkomanii coraz częściej pojawiają się nowe formy: nadużywanie narkotyków chemicznych i rozpuszczalników (toksykomania), środków leczniczych (lekomania). W Polsce problem narkomanii pojawił się dopiero pod koniec lat sześćdziesiątych. Nowe zjawiska społeczno-kulturalne (kontestacja młodzieży), będące wynikiem ideologii m.in. hippies, legły u podstaw rozwoju narkomanii wśród młodzieży. Najpopularniejszym środkiem odurzającym był trójchloroetylen, popularnie zwany „tri”. Ponadto stosowano tardyl, glimid i parkopan. Używano również różnorodnych zmienników, jak kleje (butapren) i rozpuszczalniki. W latach siedemdziesiątych nastąpił okres „narkomanii lekowej”. Głównym źródłem narkotyków były wówczas apteki otwarte, szpitale, i zakłady produkujące środki odurzające. Od 1976 r. Wystąpił gwałtowny wzrost domowej produkcji środków odurzających i „mleczka makowego”, przetworów ze słomy makowej, jak „makiwaram”, „kompot”, „hera”.

Wśród najczęściej zażywanych środków odurzających są marihuana, haszysz, amfetamina, kokaina, heroina, LSD.

Ze względu na pochodzenie narkotyki można podzielić na następujące grupy:

Narkotyki naturalne - zalicza się tu substancje roślinne dostępne zazwyczaj w postaci suszu z łodyg, liści, korzeni; soku bądź wywaru z roślin. Właściwości odurzające wykazują również pewne gatunki grzybów, kaktusów oraz owoców. Substancje te mogą wywoływać halucynacje, działać na organizm pobudzająco lub posiadać właściwości antydepresyjne.

Narkotyki sztuczne - w tej grupie znajdują się wszystkie środki odurzające pozyskiwane w reakcjach chemicznych prowadzonych, aby uzyskać określony środek w formie wolnej od innych domieszek (czystej). Narkotyki sztuczne oddziałują na organizm podobnie jak środki wyżej wymienione, ale skutki ich działania są odczuwana znacznie szybciej i silniej. Środki te znacznie częściej wywołują uzależnienia, w krótkim czasie prowadzą do degradacji organizmu a ich stosowanie niesie większe ryzyko przedawkowania.

Przyczyny sięgania po środki odurzające to:

• Cechy osobowości: niedojrzałość społeczna oraz emocjonalna, niewielka odporność na sytuacje stresowe, lęk przed światem, obawa przed problemami, poczucie bezradności wobec narastających problemów,

• Czynniki środowiskowe: środowisko nie determinuje wystąpienia uzależnień, mogą się one pojawić u każdego człowieka, bardzo często uzależnienia występują u tzw. dzieci z dobrych domów.

• Nacisk grupowy - niejednokrotnie jest próbą manifestowania przez ludzi młodych dorosłości lub odpowiedzią na panujące trendy,

• Fałszywe opinie - bardzo często osoby rozprowadzające środki odurzające przekonują swoich klientów o tym, że narkotyki wywierają wiele pozytywnych skutków na organizm i bagatelizują ich toksyczne działania,

• Ciekawość.

Pierwszymi symptomami świadczącymi o tym, że dana osoba zażywa narkotyki są: krwawienie z nosa, przewlekły katar, zaburzenia pamięci, niewyraźna bełkotliwa mowa, przekrwione oczy, brak dbałości o własny wygląd, słodkawy zapach oddechu, nieprzestrzeganie podstawowych zasad higieny osobistej, plamy z krwi na bieliźnie, ślady po ukłuciach, opuszczanie zajęć szkolnych, pogorszenie oceń, samotne spędzanie czasu w pokoju, unikanie rozmów; wypowiedzi, z których wynika pozytywny stosunek do środków odurzających, bunt, kłamstwa, napady złości, agresja, kradzież cennych przedmiotów lub pamiątek rodzinnych, krótkie odbywane w tajemnicy rozmowy telefoniczne, nagłe niczym, nieuzasadnione wyjścia z domu.

O tym, że ktoś zaczyna zażywać narkotyki może świadczyć pojawienie się w domu takich przedmiotów jak: szklane fifki używane do palenia papierosów, szklane zakręcone fajeczki, papierosowe bibułki, niewielki wypełnione proszkiem foliowe torebki, kryształki, tabletki (kolorowe lub białe pastylki z natłoczonym wzorkiem), susz, fragmenty przypalonej folii alumiowej, tubki, pojemniki z klejem, strzykawki, igły; papierowe, kwadratowe znaczki z nadrukowanymi, kolorowymi obrazkami do lizania.

Przyczyny:

1) Chęć odurzenia się2)Ciekawość i nuda. 3) Wpływ grupy rówieśniczej. 4) Młodzieżowa chęć 5) Ucieczka od problemów zewnętrznych 6) Ucieczka od problemów wewnętrznych. Dzieci z trudnościami emocjonalnymi nie potrafią radzić sobie z komplikacjami, jakie nieuchronnie niesie ze sobą życie.

KRÓTKA CHARAKTERYSTYKA LEKOMANII

Lekomanią określa się uzależnienie od substancji odurzających takich jak np. leki uspokajające, środki nasenne, pobudzające, barbiturany, leki przeciwbólowe, oraz przeciwgorączkowe. Środki uspokajające oraz nasenne są zaliczane do substancji tłumiących a rezultatem ich przyjmowania jest odprężenie, uspokojenie, obniżenie percepcji i koordynacji ruchowej, zmniejszenie zdolności dooczny sytuacji, podwójne lub niewyraźne widzenie, zaburzenie postrzegania, pamięci, obniżona orientacja w środowisku, zaburzenia emocjonalne (euforia, wrogość, podniecenie, lęk, depresja, szybkie zmiany nastroju). Większość wyżej wymienionych leków jest w stanie wywołać uzależnienie fizyczne oraz psychiczne. Spożywanie ich niesie ze sobą ryzyko przedawkowania, które może okazać się śmiertelne w skutkach.

Zwiększone prawdopodobieństwo wystąpienia uzależnień lekowych pojawia się u tych osób, które w określonym czasie swojego życia były zmuszone do zażywania leków, jako środków terapeutycznych chorób, których objawami były nerwobóle, bóle głowy, bezsenność, napady lęku, stany niepokoju. Warto podkreślić, że zażywanie kilku leków w tym samym czasie może wywołać szereg niebezpiecznych dla organizmu interakcji.

Ogólnie

Objawy uzależnienia (cechy)

- trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z przyjmowaniem danej substancji jego rozpoczęcia, zakończenia lub ilości

- fizjologiczne objawy stanu zdrowia po odstawieniu środków uzależniających występujące po przerwaniu lub zmniejszeniu ilości danej substancji w postaci zespołu abstynencyjnego charakterystycznego dla danej substancji albo przyjmowanie substancji działającej podobnie

W każdym uzależnieniu dochodzi do powstania zespołu abstynencyjnego. Jeśli chodzi o uzależnienie od alkoholu czy narkotyków to: mogą wystąpić powikłania komplikacjami, które mogą być zagrożeniem dla życia. Do najczęstszych powikłań należy majaczenie drżenne (delirium tremens). Charakterystyczne są omamy wzrokowe i słuchowe, podwyższone ciśnienie i ciepłota ciała, intensywne pocenie się.

Drugie po delirium to halucynoza alkoholowa (omamica). Pojawiają się omamy wzrokowe, spostrzeganie czegoś, czego nie ma. Pojawia się w zespole abstynencyjnym również, paranoja alkoholowa (zespół Otella). Skupia się tylko wokół zdrady, niewierności. Kolejny to zespół Korsakowa - masywne zaburzenia pamięci z konfabulacjami części zdarzeń z przeszłości później nie pamiętają, kolejna luka.

Następna jest padaczka alkoholowa. Przyczyną jest uszkodzenie mózgu. Duże napady padaczkowe (utrata przytomności, drgawki toniczne).

SPECJALIZACJA

1. Planowanie kariery zawodowej.

2. Omówić trzy teorie wyboru zawodu.

3. Metody pracy doradcy personalnego.

4. Przyczyny i skutki bezrobocia.

5. Etyka zawodu doradcy.

6. Stres i patologie w miejscu pracy.

7. Doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych.

8. Funkcje szkolnego doradcy zawodowego.

9. Programy pomocowe UE w przeciwdziałaniu bezrobociu.

10. Cele kształcenia ustawicznego.

11. Zadania psychologii pracy.

12. Rola zainteresowań w planowaniu kariery zawodowej.

13. Zawód w ujęciu ekonomicznym i socjologicznym.

14. Procedura porady zawodowej.

15. Komunikacja w kształtowaniu relacji pracowniczych.

16. Podstawy prawne poradnictwa.

17. Metody diagnozowania potrzeb edukacyjnych uczniów.

18. Rola wychowawcy w planowaniu kariery zawodowej uczniów.

19. Autoprezentacja.

20. Rozmowa kwalifikacyjna.

Procedura porady zawodowej

ETAP I ETAP II ETAP III

ROZMOWA WSTĘPNA BADANIA SPECJALISTYCZNE KONSULTACJA INDYWIDUALNA

INDYWIDUALNA LUB PSYCHOLOGICZNE/MEDYCZNE

GRUPOWA

ETAP I ROZMOWA WSTĘPNA INDYWIDUALNA LUB GRUPOWA

1. Uświadomienie celu orientacji i poradnictwa zawodowego

2. Umiejętność rozpoznawania aktualnych potrzeb rynku

3. Zaznajomienie potrzeby dokształcania i dostosowywania się do trendów rynku pracy

ETAP II BADANIA SPECJALISTYCZNE. OCENA WŁASNYCH MOŻLIWOŚCI PSYCHOFIZYCZNYCH I PREDYSPOZYCJI ZAWODOWYCH:

1. Określenie zainteresowań z zakresu kontaktu:

- z przedmiotami,

- ludźmi

- liczbami

2. Charakter zachowań zawodowych według kodu Hollanda:

R- realistyczny, obejmujący zawody produkcyjne, techniczne i część usług,

J - badający, poszukujący twórczych rozwiązań - zawody naukowe i niektóre techniczne

S - społeczny, obejmujący oświatę i opiekę społeczną,

E - przedsiębiorczy, zawody menadźerskie, związane z kierowaniem, zarządzaniem, handlem,

A - artystyczny, zawody artystyczne, muzyczne, literackie,

C - komercjalny - urzędnicze

3. Zbieranie pozytywnych informacji o sobie od współoceniających i prezentacja: „Moje mocne strony” - zajęcia warsztatowe.

ETAP III Konsultacja indywidualna:

1. Zaznajomienie z procedurami załatwiania spraw związanych z poszukiwaniem pracy

2. Wyposażenie w umiejętność właściwego zaprezentowania się pracodawcy

3. Umiejętności negocjacyjne

W przypadku przyjęcia powyższej procedury porady zawodowej należy położyć duży nacisk na samodzielność i aktywność klienta, co wymaga szerokiej wiedzy zawodoznawczej. Zarówno doradca zawodowy, jak i szukający porady powinni mieć możliwość dostępu do aktualnej, adekwatnej do oczekiwań informacji, z wykorzystywaniem nowoczesnych urządzeń i środków przekazu.

Zadania psychologii pracy

Psychologia pracy jest dyscypliną psychologiczną, która bada psychikę człowieka w toku pracy. Jej celem jest wypracowanie i zastosowanie w praktyce rozwiązań zapewniających kształtowanie ważnych dla pracy zawodowej cech osobowości. Psychologię pracy interesują problemy: przystosowania człowieka do pracy, przystosowania człowieka do pracy z innymi ludźmi.

Z. Pietrasiński wymienia następujące zadania psychologii pracy:

1. badanie faktów i prawidłowości ukazujących specyfikę działalności psychicznej w procesie pracy w ogóle i przy różnych jej rodzajach,

2. ustalanie wzajemnych związków wymienionych faktów i prawidłowości z innymi, badanymi przez pozostałe nauki,

3. ustalanie psychologicznej specyfiki różnych rodzajów pracy i określanie psychicznych wymagań, koniecznych przy wykonywaniu każdego zawodu,

4. opracowanie psychologicznych podstaw właściwego wyboru zawodu, orientacji zawodowej i optymalnych zasad kształcenia zawodowego oraz przygotowania do pracy,

5. badanie psychologicznych uwarunkowań funkcjonowania bodźców ekonomicznych i pozaekonomicznych, wydajności pracy, racjonalizacji i innowacji oraz zadowolenia z pracy,

6. ustalenie psychologicznych przesłanek współpracy i współżycia w miejscu pracy, a także zachowań dezorganizujących współdziałanie, np. konfliktów

Funkcje szkolnego doradcy zawodowego

Szkolni doradcy zawodowi w krajach Unii Europejskiej różnie się nazywają i spełniają różne funkcje.

W Danii są to po prostu nauczyciel- doradca, w Niemczech i Luksemburgu nauczyciele - doradcy zawodowi, w Wielkiej Brytanii, Holandii i Grecji - nauczyciele kariery, a we Włoszech -koordynatorzy doradcy, którzy stanowią szkolne służby doradztwa zawodowego. Ich zadaniem jest przekazywanie wiedzy o rynku pracy i wskazywanie pomostu pomiędzy przedmiotami nauczania w szkole a wyborem drogi zawodowej. Jednak najważniejszym i podstawowym zadaniem jest wspieranie uczniów w sytuacji wyboru edukacyjno zawodowego.

Szkolny doradca zawodowy to: informator, diagnosta, konsultant, terapeuta, doradca kariery zawodowej.

Szkolny doradca zawodowy spełnia następujące funkcję:

-kształcącą

- wychowawczą

- motywacyjną

- poznawczą

- kreatywną

- informacyjną

- diagnostyczną

- kwalifikacyjną

- terapeutyczną

• Funkcja kształcąca wyraża się w dostarczaniu wiedzy o pracy ludzkiej i zawodach oraz drogach do nich prowadzących.

• Funkcja wychowawcza przejawia się w przede wszystkim w kształceniu postawy wobec pracy.

• Funkcja motywacyjna przejawia się w kształtowaniu motywów do wyboru zawodu, podejmowania pracy zawodowej.

• Funkcja poznawcza odnosi się do poznania własnej osobowości i kształtowania samooceny.

• Funkcja diagnostyczna odnosi się do rozpoznawania przypadków i sytuacji stanowiących przedmiot porady.

• Funkcja kreatywna związana jest z rozwojem zawodowym jednostki, kształtowaniem cech osobowości

• Funkcja informacyjna odnosi się do upowszechniania wiedzy zawodoznawczej wśród nauczycieli, rodziców, dzieci i młodzieży na temat możliwości wyboru szkoły, zawodu.

• Funkcja terapeutyczna polega na postępowaniu profilaktycznym, kompensacyjnym i stymulacyjnym w szczególnie trudnych przypadkach związanych z wyborem zawodu, utrwaleniem w wybranym zawodzie czy zmianą zawodu.

• Funkcja kwalifikacyjna wyraża się w typowaniu jednostek jako zdolnych bądź niezdolnych do wykonywania określonego zawodu, jak również na ukierunkowaniu drogi kształcenia zawodowego.

Metody doradcy personalnego

Doradca personalny pracuję na rzecz zakładu pracy.

Doradca personalny zajmuje się selekcją i rekrutacją pracowników na wszystkie stanowiska pracy.

Poszukując pracowników dla swoich klientów doradcy personalni wykorzystują w praktyce kilka metod.

Do podstawowych metod doradcy personalnego zalicza się analizę dokumentów w oparciu o cv i list motywacyjny, rozmowę kwalifikacyjną, ankiety, testy psychologiczne i kwestionariusze.

Odpowiednio dobrane testy psychologiczne mogą ograniczyć występowanie proble­mowych sytuacji poprzez umożliwianie badania predyspozycji pracownika do objęcia stanowiska, które ma zostać mu powierzone. Na rynku funkcjonuje ogromna ilość testów nie spełniających podstawowych kry­teriów, pozwalających rzetelnie sprawdzić wiedzę, umiejętności czy też osobowość kan­dydata.

Aby test mógł być określony mianem testu psychologicznego, musi spełniać nas­tępujące warunki:

• dobrane pytania testu muszą stanowić wystarczająco dużą i reprezentatywną próbkę mierzonego zachowania (wiedzy umiejętności itp.),

• standaryzacja administracji testu jest konieczna do porównywania wyników,

• test musi być obiektywny (opracowywanie wyników testu przez różne osoby musi przynosić takie same rezultaty) i mieć stwierdzoną trafność (wartość predykcyjną),

• tylko profesjonaliści są uprawnieni do konstruowania i przeprowadzania testów,

• niezbędne jest uwzględnienie praw osoby badanej, dotyczących m.in. zgody na przeprowadzenie testu i udostępnienie jego wyników osobom trzecim oraz poin­formowania o celu, sposobie przeprowadzania i wynikach testu.

Kandydat może się spotkać z trzema rodzajami testów. Pierwszy z nich to testy wie­dzy. Sprawdzają one wiedzę lub umiejętności z konkretnej dziedziny, np. finansów, pra­wa, języka obcego.

Druga kategoria to testy zdolności. Osoba testowana, w zależności od tego, na jakie stanowisko aplikuje, sprawdzana jest pod kątem umiejętności logicznego myślenia, dzia­łania pod presją czasu. Bada się jej umiejętności werbalne i przestrzenne, zdolność myś­lenia abstrakcyjnego bądź analitycznego, operowania liczbami.

Trzecia kategoria to testy badające osobowość i temperament kandydata. Są one naj­częściej niejasne dla kandydatów, którzy przystępując do ich rozwiązywania nie wiedzą, czego tak naprawdę dotyczą, jakie badają cechy ani tego, jakie odpowiedzi zwiększą ich szanse. Testy osobowości potrafią na przykład wykazać, czy kandydat nadaje się do peł­nienia funkcji kierowniczej, co preferuje: pracę w zespole czy indywidualny system pra­cy, jak sobie poradzi z obsługą klienta, czy jest osobą kreatywną.

Test werbalny (verbal reasoning tests, literacy tests)

Testy sprawdzające umiejętność analizy informacji słownych stosowane są w celu sprawdzenia, jak biegle dany kandydat jest w stanie efektywnie przyswoić treść danego tekstu oraz wyciągnąć z niego logiczne wnioski. Kompetencje kandydata dotyczące pra­cy ze słowem pisanym są postrzegane jako szczególnie istotne dla poprawnego funkcjo­nowania w każdej dużej organizacji. Dlatego do wyników tego testu przywiązuje się tak dużą wagę.

Psychologiczne testy temperamentu i osobowości

Testy psychologiczne dotyczące temperamentu i osobowości powinna badać i inter­pretować osoba, która ukończyła studia psychologiczne. Daje to gwarancję właściwego podejścia do sytuacji badania, interpretacji i komunikowania wyników. Testy, których najczęściej się używa w procesie oceny cech mogących mieć znaczenie w pracy to:

• Skala I-E w pracy (Introwersji- Ekstrawersji),

• 16-czynnikowy Kwestionariusz Osobowości Cattela,

• Kalifornijski Inwentarz Osobowości Gougha - zawiera skalę do pomiaru poten­cjału menedżerskiego, określonego poprzez wymiary zdolności, możliwości, doj­rzałości i zaufania do samego siebie.

Te testy nie badają preferencji, lecz mówią o trwałych cechach, z których można wywnioskować, jaka praca będzie odpowiednia dla kandydata.

Oprócz testów rzetelnych i posiadających normy w procesie rekrutacji firmy rekru­tacyjne i działy personalne posługują się też innymi metodami, wśród których znajdują się takie jak:

• kwestionariusze stylów negocjowania,

• kwestionariusze stylów rozwiązywania konfliktów,

• kwestionariusz stylów menedżerskich Blancharda,

• kwestionariusz ról grupowych Belbina,

• kwestionariusz stylów uczenia się Kolba,

• kwestionariusze inteligencji emocjonalnej.

ASSESSMENT CENTER JAKO KOMPLEKSOWA METODA SELEKCJI (w skrócie AC) jest nowoczesną metodą rekrutacji zmierzającą do oceny predyspozycji kandydata na podstawie jego zachowania w sytuacjach, z jakimi mógłby spotkać się w pracy. Istotą tej metody jest badanie cech osobowości, pre­dyspozycji i umiejętności związanych z pracą w grupie, w sytuacji stresowej lub na kie­rowniczym stanowisku. Rzadko się zdarza, aby w Assessment Center brali udział kan­dydaci na niższe stanowiska, specjaliści od finansów czy programiści. Częściej - przyszli menadżerowie, koordynatorzy projektów lub handlowcy, gdyż to od nich pracodawca oczekuje kierowniczych zdolności, umiejętności współpracy, kreatywności i odpor­ności.

Najczęstszymi elementami Assessment Center są zadania grupowe, prezentacje i stu­dia przypadku. Kandydaci mogą być także poproszeni o rozwiązanie testu (wiedzy, zdol­ności, osobowości) lub o udział w rozmowie kwalifikacyjnej. Oczywiście elementy te mogą się pojawić wówczas, gdy nie stanowiły wcześniejszych etapów rekrutacji.

Początkowym etapem tej metody jest powołanie zespołu oceniającego (grupy aseso­rów). Zakłada się, że ocenę kandydatów do pracy na danym stanowisku powinni prze­prowadzić przyszli przełożeni i współpracownicy. Chodzi o to, aby podporządkować ocenę kandydatów oczekiwaniom i wyobrażeniom innych osób. Harmonizacja cech kan­dydata na stanowisko z wyobrażeniami, jakie mają na jego temat przyszli szefowie i współpracownicy ułatwi adaptację pracowniczą nowo przyjmowanej osoby oraz wpłynie na jakość stosunków międzyludzkich, wzajemne komunikowanie się i sprawność współ­działania. Zespół oceniający składa się z, co najmniej trzech i nie więcej niż dziesięciu osób, przy czym oceniać mogą także eksperci z zewnątrz. Asesorzy powinni być zapo­znani z ideą metody, a następnie przejść szkolenie w zakresie stosowania instrumentów oceny kandydatów. Zespół oceniający będzie weryfikował nie tylko kwalifikacje kandydata, ale i jego kompetencje, czyli rzeczywiste walory: wiedzę, umiejętności, zdolności, predyspozycje. Konieczne jest ,więc dokładne określenie profilu kompetencyjnego kandydata, a wszyst­kie wymagania i oczekiwania pod jego adresem muszą być precyzyjnie zdefiniowane. Następnie zespół oceniający ustala zestaw technik, za pomocą, których będzie badał i oceniał kandydatów oraz przechodzi szkolenie w zakresie posługiwania się nimi.

Zakres technik badania jest bardzo szeroki. Dobrze jest, więc zatrudnić ekspertów zewnętrznych do pomocy w wyborze czy ewentualnym przygotowaniu narzędzi badania kandydatów. Wśród najczęściej stosowanych wymienia się między innymi: koszyczek dokumentów, zadanie zespołowe, dyskusję grupową, prezentację, studium przypadku, próbki pracy, poszukiwanie faktów oraz symulację rozmowy.

Kolejnym etapem Assessment Center jest rekrutacja kandydatów na dane stanowi­sko. Może ona mieć charakter rekrutacji zewnętrznej lub wewnętrznej.

Głównym etapem omawianej metody jest sesja ćwiczeniowa, trwająca do kilku dni, którą dobrze jest zorganizować w ośrodku szkoleniowym, z dala od firmy. Wspólny po­byt w ośrodku umożliwia nie tylko realizację założonego scenariusza ćwiczeń, ale jest również okazją do wzajemnego poznania się ocenianych i oceniających. Kandydaci przechodzą przez kolejne zadania, w trakcie, których są obserwowani przez asesorów.

Ostatnim etapem tej metody jest analiza wyników uzyskanych przez kandydatów i wyłonienie najlepszego. Wszechstronna ocena kandydatów pozwala na określenie jego mocnych i słabych stron oraz ewentualnych potrzeb szkoleniowych.

Cele kształcenia ustawicznego

Kształcenie ustawiczne to proces ciągłego doskonalenia kwalifikacji ogólnych i zawodowych, który trwa przez całe życie człowieka. Musimy nieustannie przystosowywać się do przeobrażeń ekonomicznych, kulturalnych i naukowych we współczesnym świecie, ponieważ wykształcenie, jakie zdobyliśmy w szkole, staje się z czasem przestarzałe, dlatego powinno być kontynuowane oraz uzupełniane.

Kształcenie ustawiczne jest prowadzone przez placówki publiczne lub niepubliczne. Do publicznych należą:

- Centra Kształcenia Ustawicznego

- Centra Kształcenia Praktycznego

- Szkoły dorosłych

- placówki kształcenia ustawicznego prowadzone przez wyższe uczelnie.

Realizacja celu strategicznego opiera się na wyodrębnionych działaniach priorytetowych korespondujących z europejskim obszarem uczenia się przez całe życie:

1. Zwiększenie dostępności do kształcenia ustawicznego

2. Podnoszenie jakości kształcenia ustawicznego

3. Wzrost inwestycji w zasoby ludzkie

4. Uświadamianie roli i znaczenia kształcenia ustawicznego

5. Certyfikacja kwalifikacji zawodowych

6. Tworzenie sieci placówek kształcenia ustawicznego

7. Zapewnienie dostępu do informacji

8. Opracowanie narzędzi do oceny

9. Wprowadzenie kształcenia na odległość

10. Opracowanie skutecznych metod nauczania i uczenia się

11. Tworzenie zasobów informacyjnych w zakresie kształcenia ustawicznego i rozwój usług doradczych

12. Współdziałanie i partnerstwo

Zawód w ujęciu ekonomicznym i socjologicznym

Tadeusz Nowacji „Pedagogika pracy”

Zawód - zbiór zadań (zespół czynności wyodrębnionych w wyniku społecznego podziału pracy powtarzalnych systematycznie wymagających specjalnego przygotowania określających pozycję społeczną pracownika i pozwalających na utrzymanie pracownika i jego rodziny.

Definicja ekonomiczna zawodu - zawód jest wykonywany w celu uzyskania środków na własne utrzymanie pracownika i jego rodziny, wiąże się z tym profesjonalizacja zawodu

Definicja socjologiczna zawodu - zawód wynika z podziału pracy, wiąże się z tym status społeczny pracownika, normy współżycia społecznego oraz nazewnictwo.

Omówić trzy teorii wyboru zawodu

Teorie wyboru zawodu mają na celu wyjaśnianie, opisywanie, i programowanie wychowania zawodowego człowieka. Wyjaśniają one, dlaczego określeni ludzie wybierają określone zawody, dlaczego pewni ludzie odnoszą sukcesy w pewnych zawodach, co jest warunkiem ich sukcesów i niepowodzeń.

Osobowościowa Teoria karier Anna Roe

Twierdzi ona, że sposób wydatkowania energii przez człowieka wpływa na formowanie się hierarchii jego potrzeb oraz zdolności kierunkowych. Sposób wydatkowania energii jest indywidualny dla każdej jednostki. Zależy od dyspozycji wrodzonych oraz od pierwszych doznań dziecka. Teoria Roe eksponuję rolę rodziców w wyborze kariery, zawodu, drogi życiowej. W tej teorii rodzice wytwarzają szczególny klimat, który ma wpływ na wczesne potrzeby dziecka, a rezultatem zachowania rodziców jest orientacja młodego człowieka skierowana na ludzi lub rzeczy.

Anna Roe wyróżnia trzy typy postaw rodziców wpływających na wybór zawodu przez jednostkę:

1. Akceptacji

2. Koncentracji

3. Unikania

Ad 1. Występuje, gdy rodzice traktują dziecko jako w pełni przydatnego członka rodziny posiadającego zdolności brania na siebie odpowiedzialności. Rodzice akceptują dziecko, okazują im zainteresowania i czułości. Taka postawa sprzyja optymalnemu wykorzystywaniu potencjalnych możliwości rozwojowych dziecka w jego dalszym życiu.

Ad 2. Postawa ta występuje, gdy rodzice poświęcają nadmiernie dużo czasu i energii na wychowanie dziecka lub na jego kontrolę. Opieka taka powoduję u dziecka rozwijanie się zależności oraz ograniczenie postawy odkrywczej. Czasami rodzice nakładają na dziecko obowiązki, które ograniczają jego możliwości.

Ad 3. Występuje ona, gdy rodzice nie wykazują zainteresowania dzieckiem i jego zajęciami. Dziecko jest przez nich zaniedbywane i lekceważone lub wręcz odpychane. Problemy dziecka są lekceważone przez rodziców. Rodzice tacy spędzają małą ilość czasu z dzieckiem. W wyniku takiego postępowania rodziców dziecko szybko rezygnuje z poszukiwania społecznego uznania

Czuła akceptacja dziecka i koncentracja na nim orientują młodego człowieka na zawody związane z ludźmi, natomiast unikanie i akceptacja przypadkowa ukierunkowują dziecko na zawody związane z rzeczami. Bywa jednak tak, że dziecko może być traktowane różnie przez jednego i drugiego rodzica.

Zmiana stylu wychowania może nastąpić w zależności od wieku dziecka. W wielu takich przypadkach teoria traci swoją spójność, jednak jej diagnostyczność jest wysoka. Określona postawa rodziców wobec dziecka wpływa na wydatkowanie przez niego energii skierowanej na osiąganie określonych celów. Dla Roe najważniejszymi czynnikami kształtującymi decyzję zawodową są doświadczenia rodzinne. Roe przedstawia dwa modele człowieka wybierającego zawód. Pierwszy to człowiek jako jednostka zdeterminowana społecznie. Autorka za najważniejsze wpływy społecznie uznaję wpływy rodziny.

Drugi model to model człowieka kierującego się emocjami, własnymi potrzebami i dążeniami. Występowanie potrzeb zdaniem autorki, zależy od czynników genetycznych, przeżytych stanów, satysfakcji, frustracji i innych wczesnych doświadczeń, ale największy wpływ na kształtowanie charakteru mają rodzice.

Typologiczna teoria wyborów zawodowych (Typologiczna teoria zachowań zawodowych) - twórca Holland

Jest to teoria bardzo popularna w USA i w Europie. Holland opracował zestaw narzędzi, które badają przydatność zawodową danej jednostki. W 1971 roku opublikował on zestaw do samobadania, który jego zdaniem każdy może wypełniać je sam. Opracował też kwestionariusz preferencji zawodowych, które powinien stosować fachowiec. W Polsce te narzędzia pracy mogą stosować pracownicy po przeszkoleniu. W edukacji mogą je stosować tylko psychologowie i tylko w poradniach psychologicznych. Holland twierdzi, iż:

1. Wybór zawodu jest wyrazem osobowości

2. Inwentaryzacja zainteresowań jest jednocześnie inwentaryzacją cech osobowości

3. Ludzie pracujący w danym zawodzie mają podobne osobowości

4. Zawodowa satysfakcja, stabilność w zawodzie i osiągnięcia zależą od zgodności między czyjąś osobowością a środowiskiem pracy

5. Większość ludzi można zakwalifikować do jednego z sześciu typów osobowości:

Realistyczny,

Badawczy,

Konwencjonalny,

Artystyczny,

Przedsiębiorczy,

Społeczny.

Każdy człowiek ma typ wiodący i dwa pomocnicze.

Realista jest konsekwentny w opiniach, gustach osobistych. W życiu kieruje się zdrowym rozsądkiem. Ceni uczciwość. Jest to człowiek kompetentny, stanowczy, bezpośredni, polegający na sobie, godny zaufania, oszczędny. Pracę, którą uważa za konieczną wykonuję bez dyskusji. Od początku robi wszystko prawidłowo, możliwie najkrótszą drogą zmierza do celu możliwie najkrótszą drogą. Lubi pracować według planu, nie lubi długich negocjacji. Lubi pracować w samotności. Gdy pracuje w zespole może nie zauważać potrzeb swoich współpracowników. Typem opozycyjnym jest społecznik ich współpraca źle się układa.

Sposób spędzania wolnego czasu: ogrodnictwo, gotowanie, polowanie. Typowe zawody dla realisty to elektryk, budowlaniec, leśnik, pilot, mechanik, inżynier. Lubi pracę z narzędziami i maszynami.

Badacz wysoko ceni osiągnięcia, dąży do rzeczy nowych, dokładny. Jest to człowiek logicznie myślący, dociekliwy. Analizuje każdy problem, ocenia dane, opinie. Ustala strategie działania, analizuje wyniki badań. Badacz lubi pracę w samotności. Zanim podejmie zadanie zadaje bardzo wiele pytań i potrzebuje bardzo wiele wyjaśnień. Musi znać cel swego działania. Ceni informacje spójne, jasne logiczne, koncentruje się na szczegółach, nie podejmuje decyzji dopóki nie uzyska informacji na temat. Skupia się na zadaniach abstrakcyjnych. Próbuje zrozumieć siebie i organizować swój świat. Analizuje każdy problem, ocenia dane. Najbardziej skrajnym typem dla badacza jest człowiek przedsiębiorczy.

Sposób spędzania wolnego czasu: zajmuję się amatorską astronomią, archeologią. Typowe zawody analityk, programista, konsultant, tłumacz.

Artystyczny ceni sobie piękno, dobry gust, ale także ekspresję i twórczość u ludzi. Jeśli chodzi o cechy charakteru artysty jest niekonwencjonalny. Jest niezależny otwarty na nowości, twórczy. Ma twórcze podejście do rozwiązywania problemów. Polega w tym działaniu na intuicji i wyobraźni. Jeśli chodzi o styl pracy jest otwarty na różne możliwości rozwiązywania problemów. Czasami proponuje niekonwencjonalne rozwiązania nawet, jeśli są sprzeczne z praktyką firmy i jej celami. Posiada zainteresowania artystyczne i plastyczne. Najbardziej skrajnym typem do niego jest konwencjonalista.

Sposób spędzania wolnego czasu: taniec, śpiew, muzyka, aktorstwo, rzemiosło artystyczne.

Typowe zawody: artystyczne

Społecznik ceni sobie służbę drugiego człowieka. Jest przyjacielski, pomocny i ciepły.

Sposób działania - zanim rozpocznie planować swoją pracę szuka rozwiązań, które zadowoliłyby wszystkich. Preferuję pracę zespołową, w której podejmuje decyzje demokratycznie, każdemu umożliwia osiągnięcie swoich celów. Jest tak przejęty atmosferą w zespole, że może przez to opóźniać efektywność pracy. Nie zgadza się z realistą. Lubi gry zespołowe, spotkania towarzyskie, wycieczki. Typowe zawody dla społecznika to: nauczyciel, pielęgniarka, doradca, pedagog, psycholog, kierownik personalny.

Przedsiębiorca ceni sobie sukces i podejmowanie ryzyka, odpowiedzialność. Ambitny, pewny siebie, dominujący przekonujący. Tworzy plany, działania, które mają wykonywać inni. Koncentruje się na osiągnięciu celu.

Patrzy perspektywistycznie, nie skupia się na szczegółach. Lubi być przywódcą grupy. Lubi rozdzielać pracę, polega na swoich zdolnościach negocjacyjnych, na umiejętności motywowania innych do pracy. Czasami nie dostrzega układu innych w osiągnięciu sukcesu. Najbardziej skrajnym typem jest badacz. Lubi uczestniczyć w spotkaniach biznesowych, uczyć się nowych rzeczy. Lubi pracę z ludźmi, ale ukierunkowaną na korzyści materialne. Typowe zawody dla przedsiębiorcy to: menadżer, makler, specjalista do spraw marketingu, prawnik, kierownik.

Konwencjonalny ceni uczciwość, stałość w poglądach, dokładność. Jest to człowiek o poglądach tradycyjnych. Jest praktyczny, ale też efektowny, lojalny. Lubi pracować według ściśle ustalonego planu. Jest zadowolony z życia. Sprawia mu przyjemność układanie całości z mniejszych elementów. Akceptuje pozycję członka zespołu. Jest dumny z efektywności wykonywania pracy w terminie. Czuję się dobrze, gdy ma jasno określone, co ma robić. Typem skrajnym do konwencjonalisty jest artysta. Współpraca tych obu typów jest możliwa, jeżeli artysta będzie potrafił pójść na kompromis. Lubi grać w karty, rozwiązuję krzyżówki, kolekcjonuję różne rzeczy. Typowe zawody dla konwencjonalisty: księgowy, kasjer, planista, urzędnik, kontroler, inspektor, rewizor, pracownik banku.

6. Ludzie szukają takiego środowiska pracy takiego zawodu, który pozwoli im wykorzystać umiejętności, zdolności, zainteresowania, ujawnić postawy i uznawane wartości, opinie.

Podsumowanie

Holland preferuję model człowieka, który dokonuje wyboru kierując się rozsądkiem. Wybór zawodu jest wyrazem dojrzałości. Osobowości. Akceptuję również pogląd Roe, że istnieje model człowiek zdeterminowanego społecznie. Uważa, że wytwarzanie sześciu typów osobowościowych: społecznego, realistycznego, badawczego, konwencjonalnego, artystycznego i przedsiębiorczego jest wynikiem wpływów społecznych.

Holland uważa, że to, co wyznacza naszą karierę zawodową to przede wszystkim zainteresowania i preferencje zawodowe i one gwarantują sukces w karierze zawodowej.

Teoria dostosowania do pracy (teoria harmonii) - Davis Lofguist Weiss

Teoria ta stwierdza, że każda jednostka szuka zgodności ze swoim otoczeniem. Zgodność ta powinna występować także pomiędzy jednostką ludzką i środowiskiem pracy. Osobowość zawodowa w tej teorii jest określana przez związane z pracą umiejętności i kompetencje.

Środowisko pracy jest definiowane jako zbiór wymagań umiejętności i nagród za pracę. Teorie te wyrażają następujące twierdzenia:

1. dostosowanie jednostki do pracy w danym zawodzie jest określone przez zbieżne poziomy odpowiedzialności i satysfakcji jaką nam daję praca

2. odpowiedzialność jest funkcją zdolności między zdolnościami jednostki i zdolnościami wymaganymi przez środowisko pracy, a więc predyspozycje jednostki korespondują z wymaganiami środowiska pracy

3. satysfakcja z pracy jest funkcją zgodności między wymaganiami środowiska pracy a zdolnościami jednostki

4. prawdopodobieństwo, że jednostka zostanie usunięta ze środowiska pracy jest odwrotnie proporcjonalna do jej odpowiedzialności.

5. Prawdopodobieństwo, że jednostka dobrowolnie opuści środowisko pracy jest odwrotnie proporcjonalne do jej satysfakcji

6. Stabilizacja, czas trwania na stanowisku pracy jest łączną funkcją odpowiedzialności i satysfakcji

Teoria ta uwzględnia parametry tj. satysfakcję z pracy i zrealizowane potrzeby. W teorii akcentuje się przystosowanie człowieka do pracy jako naturalne dążenie każdej jednostki ludzkiej do zapewnienia sobie pełnej harmonii z otoczeniem. Harmonia ta dotyczy głownie pogodzenia potrzeb jednostki z wymaganiami, które stawia środowisko pracy oraz z możliwościami osiągania oczekiwanych i pożądanych przez jednostkę gratyfikacji. Istotne w tej teorii jest uświadomienie istniejącej zależności między tym, czym dysponuje i czego oczekuje pracownik, a tym, czym dysponuje i czego oczekuje oraz wymaga pracodawca i jego zakład pracy.

Teoria rozwoju zawodowego - twórcą jest Donald Super. Zakłada on, że rozwój zawodowy obejmuje całe życie człowieka od urodzenia do śmierci, a każdy człowiek kwalifikuje się do wykonywania kilku zawodów:

1. Rozwój zawodowy jest procesem postępującym, ciągłym i zwykle nieodwracalnym.

2. Rozwój zawodowy jest procesem wzorcowym i przewidywalnym

3. Rozwój taki jest dynamiczny

4. Pojęcie ja zaczyna się krystalizować w okresie dojrzewania i wówczas może być ono określone w terminach zawodowych

5. Identyfikacja z rodzicami lub opiekunami wiąże się z rozwojem ról społecznych, a także roli zawodowej. Przyjmujemy różne postawy od osób, które nas otaczają

6. Kierunek i tempo przechodzenia jednostki od jednego poziomu zawodowego do drugiego są uzależnione od jej inteligencji, pozycji społecznej i ekonomicznej jej rodziców, potrzeb jednostki jej zainteresowań, uznawanych wartości, a także od aktualnych warunków ekonomicznych kraju.

7. Dziedzina zawodowa, którą jednostka wybiera zależy od jej zainteresowań, uznawanych wartości, potrzeb i identyfikacji z modelami zawodowymi rodziców i opiekunów, od poziomu jej wykształcenia, a także od samej struktury zawodowej, z którą spotyka się, od zdolności jednostki do przystosowania się do tej struktury.

8. Każdy zawód wymaga charakterystycznych dla niego zdolności i cech osobowości, istnieje jednak w zakresie doboru zawodowego tolerancja pozwalająca jednostce na wybieranie różnych specjalności w danym zawodzie jak również na różnorodność.

1. Satysfakcja życiowa i zawodowa zależy od zakresu, w jakim jednostka może w swej pracy dać wyraz swoim zdolnościom, zainteresowaniom i cechom osobowości.

2. Stopień satysfakcji jednostki wynikający z jej pracy jest proporcjonalny do stopnia w jakim jest ona w stanie dostosować swoje ja.

3.. Praca i zawód stanowią główny czynnik kształtowania się osobowości człowieka i dla większości ludzi stanowią centrum zainteresowań.

Donald Super twierdził, że rozwój zawodowy jednostki trwa przez całe życie. Opracował on tabelę stadiów życia zawodowego człowieka.

1. Rośnięcia - od urodzenia do 14 roku życia.

Trzy podokresy:

1. fantazji - od 4 do 10 roku życia, dominują potrzeby dziecka oraz istotne jest odgrywanie ról,

2. zainteresowań - 11,12 rok życia, zainteresowania są wyznacznikami naszych aspiracji,

3. możliwości - 13,14 rok życia, czynniki obiektywne odgrywają wiodącą rolę, zwracamy uwagę na wymagania zawodowe.

1. Poszukiwania - od 15 do 24 roku życia

1. wstępny - (15-17 rok życia) - ustalanie preferencji zawodowych, dokonywany jest próbny wybór zawodu

2. przejściowy (18-21 rok życia) - większość młodych ludzi wychodzi na rynek pracy lub zdobywa zawód usiłuje utworzyć pojęcie własnego ja,

3. prób (22-24 rok życia) - jednostka rozpoczyna pracę, którą traktuje jako pracę naszego życia.,

• Okres Stabilizacji (25-44 rok życia)

1. doświadczenia (25-30 rok życia) - jednostka uświadamia sobie, co należy zrobić, aby osiągnąć stabilizację,

2. zdobywania (31-44 rok życia) - obraz własnej kariery zawodowej staje się dla człowieka jasny, dla większości osób jest to okres najbardziej twórczy zawodowo, czas osiągnięcia najwyższych wyników i awansów w pracy.

4. Zachowania status guo (45-65) - zajęcie pozycji zawodowej, uwaga koncentruje się na jej utrzymaniu, następuje skupienie na sprawach najważniejszych, często następuje wypalenie zawodowe, powielane są stare wzorce, występują obawy o utrzymanie wypracowanej pozycji zawodowej ze strony kolegów.

5. Schyłkowe (65 i więcej)

1. spowolnienie 65 - 70 rok życia,

2. tempo pracy ulega zwolnieniu, po zmniejsza się wydolność człowieka i jego możliwości a po 70 roku życia następuję odpoczynek

Etyka zawodu doradcy

Etyka najczęściej rozumiana jest jako ogół ocen i norm moralnych przyjętych w danej zbiorowości społecznej.

Do tej pory nie został stworzony w Polsce kodeks etyczny doradcy, jednak możemy mówić o etyce zawodowej doradców zajmujących się poradnictwem zawodowym. W literaturze można natrafić na próby formułowania zasad etycznych i norm moralnych, określających, jak doradcy powinni się zachowywać. Międzynarodowe Stowarzyszenie Poradnictwa Edukacyjno-Zawodowego -IAEVG) opracowało standardy etyczne dla doradców zajmujących się poradnictwem zawodowym.

Łatwo można dojść do wniosku, że w tej sytuacji każdy doradca zawodowy powinien szukać możliwości realizowania wartości moralnych w swoich działaniach. Pamiętać musi również o dążeniu do obiektywizmu w swym postępowaniu.

C.R. ROGERS wyodrębnia trzy czynniki ważne w kontaktach interpersonalnych:
1) Autentyczność, czyli zgodność z samym z sobą
2) Pełna akceptacja osoby radzącej się
3) Wrażliwe empatyczne zrozumienie tego, co klient odczuwa, i tego, o co mu naprawdę chodzi.

Łatwo można dojść do wniosku, że w tej sytuacji każdy doradca zawodowy powinien szukać możliwości realizowania wartości moralnych w swoich działaniach. Pamiętać musi również o dążeniu do obiektywizmu w swym postępowaniu.

Na odpowiedzialność doradcy zawodowego wobec etyki zawodowej składają się następujące elementy:
1) Rozumienie siebie i sposobu, w jaki osobiste cechy i działania wpływają na jego kontakt z klientem,
2) Świadomość własnych możliwości i ograniczeń,
3) Ciągły rozwój we wszystkich dziedzinach związanych z doradztwem zawodowym,
4) Przestrzeganie tajemnicy zawodowej, co do informacji uzyskanych od klienta,
5) Propagowanie wysokich standardów zawodowych i dobrych warunków pracy w zawodzie

Zarówno w doradztwie grupowym, jak również indywidualnym ważną kwestią jest dla doradcy umiejętność stworzenia atmosfery zaufania, harmonii i szacunku. Doradca nie powinien spieszyć się, by dać szansę podjęcia decyzji klientowi. Doradca powinien umieć słuchać, wykazywać się efektywną komunikacją i umieć uszanować konstruktywną ciszę. To wszystko ma służyć realizacji idei dobra w poradnictwie zawodowym.

Etyka zawodowa powinna odwoływać się do:

- zasad normatywnych o charakterze uniwersalnym, np. poszanowania godności i wolności każdego człowieka, a zarazem rezygnować z opracowania sofistycznego zbioru przepisów, dążących do uregulowania jak największej liczby zagadnień praktyki danego zawodu,

- zasady odpowiedzialności jako uzasadnienia dokonywanych wyborów (skoro wyborów nie można zunifikować, a wręcz przeciwnie, mamy do czynienia z ich konfliktem, odpowiedzialność staje się istotą zasad etycznych, uzasadniając wybór w sytuacji wielości racji),

- zasady odpowiedzialności za konsekwencje dokonywanych wyborów (zasada odpowiedzialności nie tylko uzasadnia subiektywny akt wyboru, lecz również zyskuje swoją kontynuację, czy wręcz obiektywizację, w odpowiedzialności za skutki wyborów),

- zasady odpowiedzialności za sposoby samorozumienia człowieka i jego bytowania w świecie, implikującej ideę refleksyjnego nastawienia do życia i odpowiedzialności za projekty dróg życiowych,

- zasady egzystencjalnej autentyczności (potoczne wyobrażenia i oczekiwania mogą fałszować rzeczywistość i dokonywane wybory),

- zasady dialogu jako podstawowej relacji międzyludzkiej, umożliwiającej nie tylko kontakt z drugim człowiekiem, lecz również implikującej znaczenie godności, wolności i niepowtarzalności drugiego człowieka, a w konsekwencji także samego siebie,

- uznania roli wykształcenia ogólnego oraz funkcji dóbr kulturowych (literatury, sztuki, nauki, religii, obyczajów), które są nośnikami egzystencjalnych znaczeń i wartości. Dzięki kulturze jednostka może zyskiwać pełniejsze rozumienie własnej egzystencji i w tym sensie wzbogacać własną osobowość.

- zrozumienia procesu doradzania nie tylko w kategoriach przekazu informacji i profesjonalnych kompetencji, lecz również interpretowania rzeczywistości, ujawniania wartości i dokonywania wyborów.

Etyka jest jednym z bardzo ważnych aspektów pracy doradcy zawodowego. Wskazuje on doradcom drogę, wyznacza zasady, których trzeba przestrzegać. Sami doradcy wyznaczają sobie normy postępowania z klientem zgodnie ze swoimi wartościami.

Naczelną zasadą etyczną w działaniach doradczych i jednocześnie ich celem jest czynienie dobra, które przejawia się na różne sposoby: poczucie dobrostanu psychicznego klienta, rozwój osobisty, rozwiązanie problemów, odnalezienie własnej drogi, podniesienie jakości życia. Skoro dobro jest ostatecznym, najbardziej ogólnym celem działania doradczego, to można też wymienić bardziej konkretne zasady, których przestrzeganie ma do niego doprowadzić doradcę i jego klienta. Do tych zasad należą:

Wolność/dobrowolność

Zasada ta oznacza, że decyzja o tym, czy skorzystać z usług doradcy zawodowego, zawsze powinna należeć do klienta. Nie można nikogo zmuszać do tego, by korzystał z pomocy doradcy. Są 2 główne przyczyny, dla których należy przestrzegać tej zasady. Po pierwsze, stosowanie przymusu jest rodzajem przemocy i narusza godność osobistą człowieka. Po drugie, wymuszona relacja doradcza z reguły jest nieefektywna, marnuje się na nią czas i klienta, i doradcy, ponieważ klient nie współpracujący nie dokona żadnych zmian w swoim życiu.

 

Poufność

Zasada poufności mówi, że doradca ponosi odpowiedzialność za przestrzeganie tajemnicy przebiegu i efektów usługi doradczej. Zachowanie tajemnicy rozmów doradczych jest warunkiem skuteczności działań poradnictwa. Żeby sesje indywidualne były udane, klienci muszą ufać doradcy, być otwarci i szczerzy. Aby zdobyć zaufanie, doradca powinien ich zapewnić, że informacje, które uzyska, nie zostaną nikomu ujawnione oraz dochować takiej obietnicy. Złamanie tej zasady może nie tylko zniszczyć zaufanie do doradcy, lecz także przynieść wymierne szkody klientowi, którego tajemnice zostały ujawnione.

 

Równe traktowanie

Zasada równości oznacza, że dostęp do usług poradnictwa zawodowego nie może być uzależniany od jakichkolwiek czynników, takich jak: miejsce zamieszkania, wiek, płeć, wyznanie, narodowość, rasa, niepełnosprawność, orientacja seksualna, pochodzenie społeczne, przekonania polityczne i inne. Doradca zawodowy musi dołożyć wszelkich starań, by tak samo angażować się w pracę dla dobra wszystkich klientów bez względu na sympatię bądź antypatię do nich, a także bez względu na cechy wymienione wyżej.

 

Odpowiedzialność

Doradca zawodowy ponosi odpowiedzialność za swoją pracę przed sobą, przed klientem i przed społeczeństwem. Musi być gotowy na ponoszenie konsekwencji swoich działań, zatem powinien postępować tak, by jego praca była jak najwyższej jakości. Stałe doskonalenie zawodowe, przyznawanie się do niewiedzy i kierowanie klienta do innego specjalisty, gdy zajdzie taka potrzeba, wybór odpowiedniego stylu doradztwa - to obowiązki doradcy zawodowego i jednocześnie wyzwania, przed którymi staje, i którym musi sprostać, żeby móc nazywać siebie odpowiedzialnym doradą.

 

Poszanowanie godności/szacunek

Doradca musi pamiętać o tym, że klientów należy szanować i nie wolno robić nic, co mogłoby naruszyć ich godność osobistą. Godność jest nieodłącznym atrybutem każdej jednostki ludzkiej i dlatego należy szanować każdego człowieka, bez względu na to, kim jest, jakich wyborów życiowych dokonuje, jakie wartości i motywy nim kierują. Nawet, gdy klient postępuje niewłaściwie i sam nie szanuje ludzi, nadal należy mu się szacunek, ponieważ ocenę jego czynów należy odróżnić od potępienia go jako osoby.

 

Poszanowanie prywatności

Relacji doradczej raczej nie należy przenosić na teren prywatny - doradca powinien unikać zaprzyjaźniania się z klientem, dołączania do grona jego znajomych. Doświadczanie ciepła, akceptacji, troski i pomocy ze strony doradcy jest dla klienta na ogół bardzo przyjemne i może on pragnąć przenieść te satysfakcjonujące odczucia do swojego życia prywatnego i spotykać się z doradcą prywatnie. Doradca musi jednak pamiętać, że w trosce o klienta i o siebie powinien „wygaszać” takie dążenia, ponieważ relacja doradcza nie jest wiernym odzwierciedleniem relacji osobistych. Próba zaprzyjaźnienia się z klientem może doprowadzić do zranienia i rozczarowania go, wykorzystania doradcy i zaprzepaszczenia efektów doradztwa.

 

Uczciwość

Kolejną zasadą, której należy przestrzegać, jest uczciwość. Doradca powinien być uczciwy wobec klienta (,czyli mówić mu zawsze prawdę w sposób, który nie rani, nie budzić fałszywych nadziei, nie obiecywać „na wyrost”, nie „indoktrynować” lub „reedukować” klienta zamiast mu pomagać), wobec instytucji, dla której pracuje (,czyli nie markować pracy, tylko solidnie i z zaangażowaniem pomagać klientom).

Planowanie kariery zawodowej

Planowanie kariery zawodowej jest jedno z zasadniczych działań w zakresie poradnictwa zawodowego. Kandydat musi dostatecznie wcześnie rozpoznać własne możliwości, oraz możliwości, jakie stwarza rynek pracy, dla podjęcia decyzji w sprawie wyboru i dalszego kierunku kształcenia i wyboru pracy, przy czym podjęcie pracy ma otwierać mu drogi rozwoju zawodowego.

Encyklopedia popularna PWN podaje, że: kariera to „przebieg pracy zawodowej człowieka w ciągu jego życia, przechodzenie jednostki od pozycji niżej cenionych do pozycji wyżej cenionych w danym społeczeństwie”.

Aby zaplanować karierę trzeba wybrać sobie określony cel lub cele, które chciałoby się osiągnąć w swym życiu zawodowym.

Korzyści płynące z indywidualnego planowania kariery:

• osoba planująca ma poczucie bycia kreatorem własnego losu;

• wybiera świadomie własną drogę zawodową;

• znajduje swoje mocne strony i analizuje własne możliwości;

• konkretyzuje, uściśla własne cele, które stają się po tym bardziej osiągalne;

• mobilizuje się do dalszego rozwoju;

• jest zadowolona z tego co robi; zwiększa to zadowolenie z wykonywanej pracy;

Komunikacja w kształtowaniu relacji pracowniczych

Komunikacja - wzajemne przekazywanie informacji, pojęć, umiejętności, idei, uczuć za pomocą symboli tworzonych przez słowa, dźwięki, obrazy i dotyk.

Procesy komunikacji występują wewnątrz instytucji: jak i jej relacjach ze światem zewnętrznym.

Komunikowanie się ma społeczny charakter i wymaga udziału, co najmniej 2 osób w procesie komunikacji. Opiera się na wzajemności. Każda komunikacja doprowadza do stanu osiągnięcia porozumienia. Istnieją dwa typy komunikacji werbalnej i niewerbalnej.

Dobra komunikacja gwarantuje sprawne funkcjonowanie firmy i prowadzi do sukcesu:

- pomaga sprawniej i efektywnie realizować zadania

-wdraża sprawny system informacji,

- umożliwia codzienne działanie,

- umożliwia twórcze rozwiązywanie problemów,

- odgrywa bardzo ważną rolę w atmosferze pracy,

- ułatwia grupowe procesy podejmowania decyzji,

- umożliwia budowanie silnych więzi między pracownikami,

-pomaga w rozwiązywaniu konfliktów w miejscu pracy

Wyróżnia się następujące komunikacje:

- wewnętrzną pomiędzy pracownikami

i

- zewnętrzną pomiędzy organizacjami

Komunikację wewnętrzną dzielimy na komunikację poziomą i pionową

Komunikacja pozioma zachodzi pomiędzy osobami, które zajmują identyczne miejsce w strukturze organizacyjnej

Komunikacja pionowa: wstępująca - występuję od podwładnego do przełożonego i zstępująca - odwrotnie wstępująca

W komunikacji poziomej mówimy o komunikacji interpersonalnej.

Każdy proces komunikowania składa się z kilku niezbędnych elementów. Są one ściśle ze sobą powiązane i decydują o dynamicznym i transakcyjnym charakterze komunikacji.

Do stałych elementów procesu komunikowania zalicza się:

- uczestników

- przekaz, czyli komunikat

- kanały komunikacyjne

- szumy informacyjne

- sprzężenie zwrotne

- kontekst (fizyczny, psychologiczny, kulturowy).

Informacje przekazujemy kanałami: werbalnym i niewerbalnym

Komunikowanie werbalne jest to porozumiewanie się ludzi za pomocą znaków językowych (słów). W komunikacji werbalnej człowiek posługuję się językiem. Każdy język składa się z symboli, którymi rządzą określone reguły.

Język jest narzędziem przetwarzania informacji i służy do tworzenia i przekazywania informacji oraz gromadzenia doświadczeń. Język niesie w sobie nadane mu przez nadawcę znaczenie w postaci konkretnej informacji. Język obrazuje nadawcę, jego cechy i intencje.

Organizując relację z odbiorcą, na nadawcę spoczywa odpowiedzialność za jakość przekazu informacji.

Komunikacja niewerbalna zawarta jest w zachowaniach, gestach, ruchach, w mimice twarzy. Obserwowanie zachowania rozmówcy jest dodatkowym źródłem informacji.

Wyróżnić można wiele grup form sygnałów niewerbalnych, wśród których występują następujące:

- mimika twarzy - układ mięśni twarzy dostarcza wielu nieartykułowanych sygnałów, takich jak np. uśmiech, który najczęściej jest wyrazem przyjaźni, sympatii lub zachęty. Zmarszczenie brwi oznacza, że rozmówca nie zrozumiał wypowiedzi partnera, przygryzanie warg wiąże się z namyślaniem się.

- spojrzenia - w trakcie rozmowy wiele informacji dostarcza kontakt wzrokowy rozmówców. Osoba uciekająca wzrokiem najprawdopodobniej coś ukrywa, nie jest szczera. Gdy między rozmówcami jest nawiązany swobodny kontakt wzrokowy, mamy do czynienia ze wzajemną przychylnością. Unikanie kontaktu i spuszczenie wzroku to wyraz lęku, patrzenie w bok w trakcie rozmowy. Jest znakiem lekceważenia.

- gestykulacja - ruchy rąk, nóg, dłoni, palców, głowy, jak i całego tułowia również jest źródłem informacji o rozmówcy. Kiwając głową możemy informować o akceptacji, podążaniu za myślami rozmówcy lub poprzez przechylanie jej wyrażać brak akceptacji.

- dotyk - jest on wyrazem dystansu między partnerami. Jest mocno uwarunkowany kulturowo. Najczęściej gestem powitania jest podanie dłoni, przytulenie kogoś jest sygnałem sympatii.

- dystans fizyczny - nachylanie się rozmówcy świadczy o życzliwości, przychylności. Oddalanie się, utrzymywanie dystansu fizycznego może wiązać się z ostrożnością.

- pozycja ciała - pozycja otwarta, ramiona szeroko rozstawione, dłonie otwarte świadczą o pozytywnym nastawieniu do partnera. Krzyżowanie rąk, krzyżowanie nóg w kostkach wyrażają pozycję zamkniętą, niechęć do realizowania relacji.

Rozmowa kwalifikacyjna

Rozmowa kwalifikacyjna jest etapem na drodze do znalezienia pracy.

Celem rozmowy kwalifikacyjnej jest bezpośrednie poznanie kandydata przez pracodawcę, który będzie się interesował przede wszystkim jego wiedzą, doświadczeniami i planami, czyli poszukiwał potwierdzenia tego wszystkiego, co zostało zawarte w cv.

Jednocześnie rozmowa kwalifikacyjna dostarcza dodatkowych informacji o kandydacie, które są możliwe do uzyskania zarówno w oparciu o samą rozmowę i w oparciu o zachowania i sygnały niewerbalne w jej trakcie odczytywania. Ubiegający się o pracę ma natomiast za zadanie przedstawienie swojej sylwetki w możliwie najlepszym świetle, a także uzyskanie dodatkowych informacji o przedsiębiorstwie i warunkach pracy w nim.

Rozmowa kwalifikacyjna - jest pertraktacją, gdzie z jednej strony znajdują się kandydaci , którzy oferują swoje zdolności do pracy, oczekując satysfakcjonującego wynagrodzenia, a z drugiej strony są przedsiębiorcy chcący znaleźć najlepszej siły roboczej za najbardziej korzystną cenę.

Wyróżnia się następujące rodzaje rozmów kwalifikacyjnych;

1. Swobodna rozmowa - może wskazywać na brak profesjonalizmu, forma ucieczki ze względu na brak przygotowania.

2. Rozmowa kompleksowa - pytania są dopasowane do każdego kandydata

3. Rozmowa w sytuacji stresu - ma na względzie stworzenie napięcia, weryfikuję błyskotliwość kandydata.

4. Rozmowa grupowa w obecności przynajmniej dwóch osób

Rekruter prowadząc rozmowę kwalifikacyjną powinien:

Na początku

1. stworzyć naturalną atmosferę,

2. określić cel rozmowy (Celem tej rozmowy jest ustalenie na ile Pańskie zainteresowania i kwalifikacje przystają do potrzeb firmy),

3. Przedstawić, w jaki sposób będzie przebiegać rozmowa kwalifikacyjna (Zadam Panu kilka pytań dot. doświadczenia zawodowego. Opowiem o firmie i obsadzonym stanowisku pracy oraz zarezerwuję czas na wszelkie pytania, jakie Pana interesują,

4. Ustalić wspólny punkt odniesienia np., Aby upewnić się, że oboje mamy jasność, co do naszych zamierzeń, proszę mi powiedzieć, co Pan wie o naszej firmie. Jak sobie Pan wyobraża pracę na tym stanowisku pracy.

5. Potem następuję wzajemna wymiana informacji, która pozwala zbadać poprzedni zakres obowiązków, osiągnięcia zawodowe w poprzednich miejscach pracy, rozwój kariery zawodowej, porażki zawodowe i zaradność kandydata w niesprzyjających warunkach pracy, powody odejścia z poprzedniego miejsca pracy, ustalenie celów zawodowych kandydata.

Rekruter zadaje pytania wprowadzające:

1. Dlaczego pan pragnie pracować w naszej firmie

2. Jak wyobraża Pan swoją pozycję zawodową za 5 lat

3. Co jest dla Pana najważniejsze w pracy: prestiż, pieniądze, satysfakcja czy pomoc innym.

4. Czy jest Pan gotowy do częstszych wyjazdów służbowych

Pytania dotyczące wykształcenia:

1. Co sądzi Pan o swojej szkole

2. Czy jest Pan dobrze przygotowany do kariery zawodowej.

3. Jakie przedmioty podczas studiów najbardziej Pana interesowały

Pytania dotyczące doświadczenia zawodowego:

1. Czy mógłby Pan opowiedzieć o swojej dotychczasowej pracy

2. Jakie są Pana największe osiągnięcia zawodowe

3. Proszę powiedzieć o swojej największej porażce zawodowej

4. Jakie są Pana mocne i słabe strony jako pracownika

6. Udzielenie odpowiedzi na pytania kandydata

7. Poinformowanie o dalszych etapach rekrutacji

Można wyróżnić typowe elementy spotykane w rozmowie kwalifikacyjnej:

• Osoba prowadza ca rozmowę przedstawia się krótko, krótko charakteryzuje firmę i Ce danej rozmowy

• Mniej lub bardziej szczegółowe omówienie wykształcenia i kariery zawodowej aplikanta

• Rozmowa na temat celów zawodowych i oczekiwań osoby ubiegającej się o wakat

• Dyskusja na różne tematy zawierająca pytania, których celem jest zbadanie cech charakteru kandydata oraz podejście do życia i ludzi

• Wstępne omówienie zadań przewidzianych na danych stanowisku pracy

• Inne pytania , także ze strony kandydata, wymagające wyjaśnienia, ale nie zadane wcześniej.

Doradztwo zawodowe dla osób niepełnosprawnych

(Rozszerzenie będzie na wykładach u Pani Solińskiej)

Ogólne wiadomości na ten temat

Doradztwo zawodowe to pomoc polegająca na udzieleniu porady zawodowej na kolejnych etapach dokonywania wyboru typu szkoły, kierunku kształcenia, zatrudnienia, przekwalifikowywania się, ponownego zatrudnienia w przypadku utraty pracy. Porada taka wymaga interakcji zachodzącej między radzącym a udzielającym porady - doradcą zawodowym

Doradztwo zawodowe w wielu przypadkach zmaga się z problemami osób niepełnosprawnych, które pod wieloma względami odbiegają od normy. Są to osoby z dysfunkcjami fizycznymi i psychicznymi. Niepełnosprawność wiążę się z uszkodzeniem lub ograniczeniem funkcji ciała. Osoba niepełnosprawna to jednostka, której perspektywy otrzymania pracy i utrzymania się w odpowiedniej pracy zostały poważnie ograniczone na skutek zmniejszenia sprawności fizycznej i umysłowej. Inaczej mówiąc osobą niepełnosprawną będzie każda osoba z zaburzeniami ruchu, mowy, słuchu, wzroku oraz z zaburzeniami psychicznymi.

Doradztwo zawodowe, z jakiego korzystają niepełnosprawni, musi dotyczyć wszystkich aspektów ich życia.

Do zadań doradcy zawodowego należy:

- Wpływanie na postawy pracodawców poprzez oferowanie im najbardziej efektywnych i sprawdzonych w innej pracy osób

niepełnosprawnych,

- utrzymywanie dobrych osobistych kontaktów z pracodawcami zatrudniającymi oraz mogącymi potencjalnie zatrudnić

niepełnosprawnych,

- wpływanie na zmiany postaw i samoocenę samych niepełnosprawnych

Doradca zawodu dla osób niepełnosprawnych zajmuję się:

1. Analizą środowiska pracy w celu umiejscowienia pracownika na najbardziej korzystnym dla firmy stanowisku

2. Przygotowaniem osoby niepełnosprawnej do określonej pracy

3. Kompleksowym wspieraniem osoby podczas adaptacji w miejscu pracy, wdrażanie w nowe obowiązki zawodowe, stały

4. Prowadzi monitoring miejsc pracy osób niepełnosprawnych, przygotowanie pracowników do przyjęcia do grupy osoby niepełnosprawnej

5. Kreowaniem pozytywnego środowiska pracy osoby niepełnosprawnej poprzez organizowanie warsztatów i szkoleń mających na celu tworzenie przyjaznego obrazu osoby niepełnosprawnej

6. Przełamywaniem funkcjonujących stereotypów oraz promowanie zalet osób niepełnosprawnych

7. Przygotowywaniem osób niepełnosprawnych do efektywnego i dojrzałego funkcjonowania w roli pełnowartościowego pracownika

Doradca może pomóc:

1. Może pomóc w rozbudzeniu potrzeby kariery zawodowej lub też świadomości rodzaju kariery, kierując się uzyskanymi wynikami oceny zawodowej osoby niepełnosprawnej.

2. W znalezieniu właściwej ścieżki edukacyjnej.

3. Interpretuje wyniki oceny zawodowej i pomaga w określeniu rodzaju pracy, biorąc równocześnie pod uwagę rodzaj niepełnosprawności i ewentualne przeciw-wskazania.

4. Asystuje i kieruje planowaniem kariery zawodowej osoby niepełnosprawnej

5. Osoba niepełnosprawna podejmuje decyzję w sprawie wyboru zawodu, opierając się na sugestiach doradcy zawodowego.

Doradca powinien asystować osobom niepełnosprawnym w prawidłowej ocenie swoich wad i zalet oraz dostosowywaniu postaw i zachowań do oczekiwań pracodawców.

W rozwiązywaniu problemów niepełnosprawnych doradca zawodu powinien współpracować z rodziną niepełnosprawnego. Problem niepełnosprawności to nie tylko osobisty problem osoby niepełnosprawnej z dysfunkcjami, ale również jej rodziny. Doradca musi wykazać współpracując z pracodawcą, że każdy niepełnosprawny jest inny. Każda jednostka niepełnosprawna powinna być traktowana indywidualnie.

Doradca zawodu dokonuje oceny posiadanych predyspozycji, możliwości i aspiracji zawodowych, wskazuje wybór drogi zawodowej, dobór szkolenia zawodowego doradza jak sporządzić dokumenty aplikacyjne.

Zainteresowania

Jaka jest rola zainteresowań w planowaniu kariery zawodowej

Zainteresowania - trwała skłonność do obserwowania i poznawania ukierunkowana na jakąś dziedzinę działania czy obszar zjawisk. Są ważne przy podejmowaniu decyzji o wyborze zawodu.

Zainteresowania

• Wpływają na wybór ścieżki edukacji: szkoły średniej, studiów wyższych, dalszej edukacji

• Według nich wybiera się konkretne oferty pracy spośród dostępnych

• Wykonywanie zadań zgodnych z nimi w miejscu pracy daje satysfakcję osobistą, co ma pozytywny wpływ na rozwój osobisty i zawodowy, a co za tym idzie na szanse na awans i zmianę miejsca pracy na lepsze

Stres i patologie w miejscu pracy.

Zjawisko patologiczne to takie zachowanie, które nie jest normalne, powszechnie akceptowane; jest niezgodne z ogólnie przyjętym, obowiązującym (w danym państwie) prawem. Do najbardziej rozpowszechnionych i uważanych za najgroźniejsze zjawisk patologicznych zalicza się mobbing i molestowanie seksualne.

Termin mobbing pochodzi od angielskiego czasownika „to mob” i oznacza otoczyć, zaatakować, napadać, dokuczać.

Mobbing - systematyczne trwające, co najmniej kilka miesięcy, zachowania mające na celu izolowanie pracownika od społecznego otoczenia, pozbawienie go godności, pokazanie mu, że jest nikim, rozbicie jego dotychczasowej tożsamości, doprowadzenie go do całkowitej bezradności i bezsilności.

Pojęcie mobimgu zostało wprowadzone do Kodeksu Pracy w artykule 94 od 1 stycznia 2004. Warto znać prawa i obowiązki pracownika, a także pracodawcy w przypadku zaistnienia tego zjawiska, jak i w celu jego uniknięcia w zakładzie pracy. Przede wszystkim pracodawca odpowiedzialny jest za dopuszczenie mobbingu w zakładzie pracy niezależnie od tego, kto jest jego sprawcą, a kto ofiarą. Sprawcą mobbingu, czyli mobberem może być zarówno przełożony, jak i współpracownik, a nawet podwładny ofiary. Pracownik, który ucierpiał wskutek mobbingu może rozwiązać umowę o pracę w trybie natychmiastowym, bez wypowiedzenia oraz żądać od pracodawcy odszkodowania.

Molestowanie seksualne - jest ono definiowane jako zachowanie o charakterze seksualnym naruszające godność osobistą osoby molestowanej, nieakceptowane przez społeczeństwo jako niezgodne, sprzeczne z normami społecznymi. Molestowanie seksualne to także niechętnie przyjmowane zaloty bądź inne zachowania o podłożu erotycznym, otwarte żądanie od sprawcy zachowań o charakterze seksualnym zawsze pod jakąś groźbą np. utraty pracy, wstrzymania awansu lub podwyżki, zablokowania nagrody za wyniki w pracy.

R. S. Lazarus, S. Folkman: stres jako określona relacja między osobą, a otoczeniem, która jest oceniana przez nią jako obciążająca lub przekraczająca jej zasoby i zagrażająca jej dobrostanowi.

T. Tomaszewski: sytuacja trudna (stres) - brak wzajemnego dostosowania (czyli równowagi) potrzeb, warunków i czynności;

Stres w pracy - jest wynikiem braku odpowiednich zasobów, aby poradzić sobie z daną sytuacją.

Stres w pracy - pojawia się, kiedy zdolności człowieka nie odpowiadają wymaganiom stawianym przez środowisko pracy lub kiedy pojawiają się wyraźne przeszkody uniemożliwiające zaspokojenie silnych potrzeb lub osiągnięcie pewnych wartości. (Looper, Marshall)

Stres zawodowy - to stan napięcia psychicznego wywołany rozbieżnością między wymaganiami otoczenia a możliwościami człowieka tego rodzaju, że spostrzega on tą rozbieżność jako zagrożenie swego zdrowia, życia lub integralności. (Kalimo Ratajczak)

Innym słowem

stres = wysokie wymagania + duże ograniczenia + małe wsparcie

Przyczyny stresu w miejscu pracy

1.Przeciążenie ilościowe pracą

2.Przeciążenie jakościowe pracą

3. Niedociążenie jakościowe pracą

4. Ograniczony zakres kontroli nad pracą

5.Niejasność pełnionej roli zawodowej

6.Konflikt roli zawodowej

7. Brak wsparcia ze strony współpracowników i/lub przełożonych

8. Fizyczne warunki pracy

1. PRZECIĄŻENIE ILOŚCIOWE PRACĄ

• znaczny wysiłek fizyczny w pracy

• zaskakiwanie zadaniami - „co chwilę coś nowego”

• narzucone przez maszynę lub inne osoby tempo pracy

• praca w pośpiechu

• praca pod presją czasu

• nagłe i znaczne ilości pracy do wykonania - „zrywy w pracy”

• ciągłe zmiany w pracy

• zbyt dużo pracy do wykonania - zabieranie pracy do domu, ciągła praca w nadgodzinach, zbyt mała ilość etatów w zakładzie pracy

2. PRZECIĄŻENIE JAKOŚCIOWE PRACĄ

• konieczność zachowania czujności przez cały czas pracy

• wykonywanie zadań trudnych i skomplikowanych umysłowo

• odpowiedzialność za ludzi

• odpowiedzialność za mienie dużej wartości

• konieczność wyboru „mniejszego zła”, dylematy moralne

• konieczność podejmowania decyzji o znacznych możliwych konsekwencjach

3. NIEDOCIĄŻENIE JAKOŚCIOWE PRACĄ

• wykonywanie prostych, powtarzalnych, monotonnych czynności

• praca wysoce zautomatyzowana

• praca poniżej możliwości

4. OGRANICZONY ZAKRES KONTROLI NAD PRACĄ

• sztywne, niezmienne godziny lub czas pracy

• niemożność przerwania pracy w razie potrzeby

• praca pod presją innych osób

• ciągłe zmiany warunków, sposobu, organizacji, miejsca pracy

• brak wiedzy nt. celu pracy - poczucie bycia „trybikiem w maszynie”

• brak informacji nt. efektów pracy - poczucie wykonywania „pracy bez sensu”

5. NIEJASNOŚĆ PEŁNIONEJ ROLI ZAWODOWEJ

• brak wiedzy nt przydzielonych obowiązków

• nieznany zakres odpowiedzialności

• brak wiedzy nt sposobu wykonywania pracy (Np. brak szkoleń wstępnych, wprowadzenia w obowiązki)

• konieczność „samozatrudnienia się” w dotychczasowym miejscu pracy

6. KONFLIKT ROLI ZAWODOWEJ

• niespójne, sprzeczne, zmienne wymagania przełożonych

• wzajemnie sprzeczne oczekiwania ze strony różnych osób: przełożonych, klientów, współpracowników

• kontakty z „niezadowolonymi” klientami

• konieczność kooperacji z wieloma podmiotami

• wpływ pracy na życie rodzinne -praca w nadgodzinach, częste lub długie wyjazdy służbowe, niemożność sprawowania opieki nad dzieckiem

• ciągła dyspozycyjność

• niski prestiż społeczny pracy lub zawodu

• brak możliwości awansu, rozwoju, podwyżki

• praca poniżej aspiracji

7. BRAK WSPARCIA ZE STRONY WSPÓŁPRACOWNIKÓW I/LUB PRZEŁOŻONYCH

• brak środków, wyposażenia, urządzeń lub materiałów potrzebnych do pracy

• osamotnienie, np. ze względu na rodzaj obowiązków - „jedno takie stanowisko w firmie”

• utrudniony w razie potrzeby kontakt z przełożonym, współpracownikami

• uznaniowe traktowanie i ocenianie

• dyskryminacja ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony lub w pełnym albo w niepełnym wymiarze czasu pracy

• przemoc psychiczna ze strony współpracowników lub przełożonych: nękanie, zastraszanie, poniżanie, ośmieszanie, izolowanie, eliminowanie z zespołu

• brak wiedzy o planowanych lub trwających zmianach w przedsiębiorstwie lub w sposobie wykonywania pracy

• przemoc fizyczna ze strony współpracowników lub przełożonych

• system motywacyjny firmy zorientowany na rywalizację między pracownikami

• konflikty między współpracownikami

8. FIZYCZNE WARUNKI PRACY

• hałas na stanowiskach lub w pomieszczeniach pracy

• zbyt wysokie lub niskie temperatury

• nieprzyjemne lub uciążliwe zapachy na stanowiskach pracy

• obecność na stanowiskach pracy substancji łatwopalnych, wybuchowych, drażniących, żrących lub trujących

Problemy, które mogą prowadzić do stresu:

• brak dobrej komunikacji i konsultacji

• tendencja do wzajemnego obwiniania się w sytuacji, kiedy sprawy idą w złym kierunku, wypierania ze świadomości potencjalnych problemów

• oczekiwanie, że pracownicy będą w stanie regularnie pracować w nadgodzinach albo brać pracę do domu

Przykładowe problemy powodujące stres w pracy

• za dużo do zrobienia, za mało czasu

• za mało/dużo szkoleń w pracy

• nudna i monotonna praca, za mało do zrobienia

• brak kontroli nad wykonywaną pracą

(brak możliwości wpływu)

• pracownicy mają poczucie, że wymagania stawiane im w pracy są wzajemnie sprzeczne

Przyczyny i skutki bezrobocia

Przyczyny bezrobocia

• likwidacja niektórych gałęzi przemysłu np. górnictwa

• zmniejszenie popytu na konkretne dobra czy usługi

• ograniczanie produkcji

• brak mobilności

• przeniesienie zakładu do innego rejonu

• niedostosowane do potrzeb rynku wykształcenia pracowników i absolwentów szkół

• zmiany w technologii

• wysokie obciążenia fiskalne

• Zbyt wysokie zasiłki oraz ich łatwość otrzymania

Skutki bezrobocia

• spadek dochodów rodzin, rozszerzenie się społecznych kręgów ubóstwa

• degradacja psychiczna i moralna osób pozostających bez pracy (poczucie beznadziejności, pesymizm, uczucie społecznej bezużyteczności)

• Wzrost zjawisk patologii społecznej - alkoholizm, narkomania, przestępczość i

• utrata kwalifikacji

Rola nauczyciela w planowaniu kariery zawodowej

Rolą nauczyciela jest udzielanie uczniom jak najszerszej informacji edukacyjno-zawodowej, wprowadzanie w tę problematykę od najwcześniejszych lat i wspieranie w podejmowaniu trudnych i ważnych wyborów życiowych.

Każdy nauczyciel powinien przekazywać uczniom wiedzę na temat związku między nauczanym przedmiotem a wyborem drogi zawodowej. Taki system działań na terenie szkoły stwarza szanse na świadome planowanie kariery zawodowej przez młodzież.

Rola nauczyciela w zakresie planowania kariery zawodowej wypływa bezpośrednio z funkcji, jaką pełni on w procesie wychowywania młodego człowieka. To nauczyciel wpływa na rozwój intelektualny i emocjonalny Organizacja procesu nauczania, a także umiejętność wyrabiania w dziecku odpowiedniej motywacji do pracy szkolnej pozostają w ścisłej łączności z procesem rozwoju ciekawości i aktywności umysłowej dziecka, które będę miały wpływ na podjęcie planowania kariery zawodowej

138

Joanna Dobrowolska, Agnieszka Malinowska

25

---