Jak ustalać amortyzację od środków trwałych objętych odpisem aktualizującym

Źródło: Biuletyn Rachunkowości nr 6 z dnia 2008-03-15

Spółka utworzyła odpis aktualizujący wartość netto środków trwałych określoną na 31 sierpnia 2007 r., w efekcie czego zostały one objęte w 100% odpisem aktualizującym. Ponadto co miesiąc spółka nalicza amortyzację od tych środków. Po analizie okazało się, że wartość netto środków trwałych jest ujemna. Czy spółka postąpiła prawidłowo, tworząc odpis aktualizujący, oraz czy powinna naliczać comiesięczne odpisy amortyzacyjne lub korygować co miesiąc utworzony wcześniej odpis o wysokość naliczonej miesięcznej amortyzacji? Środki trwałe nie zostały zlikwidowane do 31 grudnia 2007 r.

rada

W przedstawionej sytuacji wartość środka trwałego objętego w 100% odpisem aktualizującym wynosi 0 zł. Dlatego jednostka nie powinna dokonywać dalszych odpisów amortyzacyjnych. Powinna jednak raz w roku ocenić, czy występują przesłanki utworzenia lub odwrócenia odpisów aktualizujących, i po ich utworzeniu lub odwróceniu ponownie dokonać przeliczenia wartości środka trwałego i odpisów amortyzacyjnych.

uzasadnienie

Jednostki posiadające składniki aktywów są zobowiązane do dokonania wyceny ich wartości nie rzadziej niż na dzień bilansowy. Jeżeli zaistnieją przesłanki świadczące o utracie wartości przez składnik majątku, wówczas uzasadnia to dokonanie odpisu aktualizującego, doprowadzającego jego wartość wynikającą z ksiąg rachunkowych do ceny sprzedaży netto lub inaczej określonej wartości godziwej. Cena sprzedaży netto jest to możliwa do uzyskania na dzień bilansowy cena jego sprzedaży pomniejszona m.in. o koszty związane z przystosowaniem składnika aktywów do sprzedaży i dokonaniem tej sprzedaży.

W ustawie o rachunkowości zawarte są jedynie ogólne zasady dotyczące utraty wartości aktywów, dlatego jednostki, dokonując analizy, czy nastąpiła - bądź nie - utrata wartości poszczególnych składników aktywów, mogą korzystać z KSR nr 4 lub MSR nr 36.

Dany składnik aktywów utracił swoją wartość wówczas, gdy jego wartość odzyskiwana jest niższa niż wartość bilansowa. Sytuacja taka występuje wtedy, gdy wartość bilansowa składnika aktywów jest wyższa niż kwota, jaką można uzyskać w drodze dalszego użytkowania tego składnika, tj. cena sprzedaży tego składnika - zgodnie z MSR nr 36.

Utrata wartości środków trwałych

W przypadku wystąpienia trwałej utraty wartości środków trwałych z powodu np. zmiany technologii produkcji, przeznaczenia do likwidacji, wycofania z używania lub innych przyczyn należy dokonać odpowiedniego odpisu aktualizującego ich wartość w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych. W przypadku ustania przyczyny, dla której dokonano odpisu aktualizującego wartość danego środka trwałego, odpowiednią część tego odpisu zalicza się na zwiększenie pozostałych przychodów operacyjnych.

Warto pamiętać, że jeżeli trwała utrata wartości dotyczy środków trwałych, których wartość była uprzednio zaktualizowana na podstawie odrębnych przepisów, to odpis aktualizujący zmniejsza w pierwszej kolejności różnicę odniesioną wcześniej na kapitał z aktualizacji wyceny. Natomiast pozostałe koszty operacyjne są obciążane w wyniku powstania nadwyżki odpisu nad różnicami z aktualizacji wyceny.

Nie należy dokonywać aktualizacji środków trwałych, których wartość księgowa jest niższa od ich przewidywanej ceny sprzedaży netto.

Amortyzacja powinna być naliczana nawet wtedy, gdy środek trwały pozostaje nieużywany, ponieważ nawet wówczas traci on swoją zdolność do generowania korzyści ekonomicznych. W takim przypadku można jednak wydłużyć okres amortyzacji poprzez zmniejszenie stawki amortyzacyjnej ze względu na mniejsze zużycie w wyniku nieużytkowania środka trwałego.

Okres użytkowania oraz stawkę amortyzacji należy weryfikować co najmniej na koniec każdego roku obrotowego i wprowadzać niezbędne zmiany.

Odpisy amortyzacyjne dokonywane są z uwzględnieniem przeprowadzonych wcześniej odpisów z tytułu utraty wartości środka trwałego. Oznacza to, że po aktualizacji środka trwałego należy przeliczyć wartość odpisów amortyzacyjnych, które dokonywane są od wartości początkowej pomniejszonej o skumulowane odpisy amortyzacyjne i odpisy z tytułu utraty wartości.

Utworzenie odpisu aktualizującego wartość środka trwałego nie ma wpływu na wartość amortyzacji podatkowej.

Amortyzacji podatkowej nie podlegają tylko składniki używane w działalności, która została zaprzestana przez jednostkę.

Przykład

Jednostka posiada w swoich księgach rachunkowych środek trwały o wartości początkowej 500 000 zł. Spółka będzie amortyzować środek trwały przez pięć lat, stawką 20%, tj. 100 000 zł rocznie. Na koniec pierwszego roku jednostka utworzyła odpis aktualizujący wartość środka trwałego w związku z utratą przez niego wartości. Przed jego utworzeniem oceniono:

• wartość bilansową środka trwałego na koniec pierwszego roku - 400 000 zł (500 000 zł - 100 000 zł),

• cenę sprzedaży netto możliwą do uzyskania - 350 000 zł.

W związku z tym wartość odpisu aktualizującego wynosi 50 000 zł.

Ewidencja księgowa

1. Naliczenie odpisu amortyzacyjnego za pierwszy rok:

500 000 zł × 20% (5 lat) = 100 000 zł

Wn "Amortyzacja" 100 000

Ma "Umorzenie środków trwałych" 100 000

2. Utworzenie odpisu aktualizującego wartość środka trwałego w związku z utratą jego wartości:

Wn "Pozostałe koszty operacyjne" 50 000

Ma "Odpisy aktualizujące wartość środków trwałych" 50 000

Ewidencja pozabilansowa

Wn "Koszty NKUP" 50 000

Przeliczenie wartości bilansowej środka trwałego na początek drugiego roku:

wartość początkowa - amortyzacja skumulowana - utrata wartości (skumulowana)

500 000 zł - 100 000 zł - 50 000 zł = 350 000 zł

3. Przeliczenie amortyzacji i ustalenie odpisu amortyzacyjnego za drugi rok:

zaktualizowana wartość bilansowa : liczba lat pozostałych do amortyzacji

350 000 zł : 4 lata = 87 500 zł

Wn "Amortyzacja" 87 500

Ma "Umorzenie środków trwałych" 87 500

4. Naliczenie odpisu amortyzacyjnego za kolejne lata:

3 lata × 87 500 zł = 262 500 zł

Wn "Amortyzacja" 262 500

Ma "Umorzenie środków trwałych" 262 500

Gdyby po pewnym czasie okazało się, że utworzony wcześniej odpis aktualizujący jest zbędny, należy go odwrócić oraz dokonać ponownego przeliczenia wartości środka trwałego dla celów ustalenia aktualnej wartości amortyzacji.

Na podstawie danych z przykładu sposób wyliczenia i ewidencję księgową można przeprowadzić w następujący sposób:

1. Odwrócenie, na koniec trzeciego roku, odpisu aktualizującego wartość środka trwałego w związku z ustaniem przyczyny, dla której go utworzono:

Wn "Odpisy aktualizujące wartość środków trwałych" 50 000

Ma "Pozostałe przychody operacyjne" 50 000

Ewidencja pozabilansowa

Ma "Przychody niepodlegające opodatkowaniu" 50 000

Przeliczenie wartości bilansowej środka trwałego na początek czwartego roku:

wartość początkowa - amortyzacja skumulowana + utrata wartości (skumulowana)

500 000 zł - 275 000 zł + 0 zł = 225 000 zł

2. Przeliczenie amortyzacji i ustalenie odpisu amortyzacyjnego za czwarty rok:

zaktualizowana wartość bilansowa : liczba lat pozostałych do zakończenia amortyzacji

225 000 zł : 2 lata = 112 500 zł

Wn "Amortyzacja" 112 500

Ma "Umorzenie środków trwałych" 112 500

3. Naliczenie odpisu amortyzacyjnego za piąty rok:

Wn "Amortyzacja" 112 500

Ma "Umorzenie środków trwałych" 112 500

• art. 28 ust. 1 pkt 1, art. 28 ust. 7, art. 31, art. 32 ust. 1-5, art. 33 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości - j.t. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 694; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 208, poz. 1540

• pkt 2.2, 2.3, 3.5, 4.1, 4.2, 4.3 uchwały nr 6/07 Komitetu Standardów Rachunkowości z 26 czerwca 2007 r. w sprawie przyjęcia Krajowego Standardu Rachunkowości nr 4 "Utrata wartości aktywów"

• MSR nr 36 "Utrata wartości aktywów"

• art. 16c pkt 5, art. 16h ust. 1 pkt 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych - j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. Nr 176, poz. 1238

---