WIARYGODNOŚĆ WYNIKOW LABORATORYJNYCH

1. Wizualizacja

2. Przydatność Interpretacja i błędy wpływające na wiarygodność wyniku diagnostyczna

Ad. Przydatność diagnostyczna

• Na przydatność wpływa szereg czynników, oraz metody jakie wykorzystujemy (precyzyjne, nieprecyzyjne - jest czasami przydatna z małymi ograniczeniami)

• Stosowane metody z czasem są zastępowane nowszymi

• Badania screeningowe:

• badamy przemiany białkowe, cholesterolu, profil hematologiczny

• Wykonujemy je u indywidualnego pacjenta lub w populacji

• 
  Przy badaniu populacji uzyskujemy dla niej zakres wartości minimalnych, średnich i maksymalnych (każda populacja ma własne normy), a wyniki pacjenta analizujemy względem wartości populacji (np. zdrowy Eskimos „nie mieści” się w polskich normach)

• W procesie chorobowym wartość wskaźników znacząco odbiega od norm i wtedy nie patrzymy na screening

• badania przesiewowe - określają występowanie lub nie danego czynnika, np.: AgHBS, poziom cholesterolu, nosicielstwo Salmonella, Shigella, WZW

• Metody:

• Ilościowe, precyzyjne - krzywa kalibracyjna dobrze rozbudowana (mniej sprecyzowana do badań półilościowych, np. pomiar glukozy w glukometrach)

• Półilościowe - do badań przesiewowych, ale nie są używane do diagnozy finalnej, nie jest to precyzyjne badanie

• Jakościowe - oceniają, że jest obecny dany czynnik, np. próba ciążowa, system grupowy krwi

Ad. Interpretacja

• czynnik klimatyczny - w Polsce różnica temp. ok. 50st. C (dwukrotnie w ciągu roku),

• temperatura: adaptacja do zimna (płyny ustrojowe zamarzają poniżej temp. -5st. C), w wyższych temperaturach mamy niższą prężność tlenu w organizmie, natomiast w niższych temp. - wyższą (w górach łatwiej się oddycha pomimo niższego ciśnienia), wydłużony czas krzepnięcia i krwawienia w niskich temp.

• pora roku - intensywność światła, zmiany w wydzielaniu hormonów; w zimie gdzie mało światła obserwujemy wzrost cholesterolu i kwasów tłuszczowych oraz wzrost poziomu hormonów tarczycy, glikokortykosteroidów (przewaga ukł. przywspółczulnego), na wiosnę przeważa ukł. współczulny - wpływa na metabolizm węglowodanów i lipidów

• wysokość - powyżej 500m zmieniają się wskaźniki hematologiczne: wzrasta stężenie Hb, erytrocytów i hematokryt

• czynnik etniczny połączony z trybem życia i dietą oraz warunkami środowiskowymi - np. u Eskimosów nie ma kwasicy metabolicznej z braku węglowodanów, mają niski poziom cholesterolu, nie mają chorób krążenia

• dieta - wegetarianie graniczą na granicy anemii; im dalej na północ - jest mniejsze spożycie owoców natomiast na południu jest duże spożycie nienasyconych kwasów tłuszczowych (powoduje wysoki poziom HDL i niski cholesterolu)

• wysiłek fizyczny

• używki - palenie tytoniu powoduje wzrost erytrocytów, Hb i hematokrytu

• wiek - mogą być różne krzywe da tej samej populacji, ale w rozróżnieniu do wieku

u młodych wynik na granicy może świadczyć o zaburzeniu funkcji wydzielniczej nerki, nadmiarze katabolizmu, natomiast ten sam wynik u starszych wyraża normę

Ad. Błędy wpływające na wiarygodność wyniku

1. przed analityczne:

• złe przygotowanie pacjenta (nie poinformowanie go o 12 godz. Głodówce przed oznaczeniem stężenia lipidów)

• nie poinformowanie pacjenta o unikaniu wysiłku i stresu (zła gazometria u zestresowanych dzieci)

• stan fizjologiczny organizmu, używane leki, używki, ciąża menstruacja (np. przy paleniu tytoniu obserwuje się wzrost liczby erytrocytów kompensujący zwiększenie stężenia CO we krwi)

• rodzaj pobranego materiału: krew żylna, tętnicza, kapilarna (jest labilna)

• stosowanie standaryzowanych leków, narzędzi (strzykawki, probówki)

2. analityczne

• błąd systematyczny określający charakterystykę danego laboratorium

• niewłaściwa praca - niemożność uzyskania powtarzalnych wyników z tej samej próby; odtwarzalność - z tej samej próby te same wyniki

• błąd dopuszczalny: ¼ zakresu wartości minimalnej i maksymalnej podzielona przez wartość średnią i pomnożona przez 100, np. metoda Salliego w kolorymetrii : 20%

1. z 1 próby wykonujemy 5 oznaczeń

2. wyliczamy stężenie Hb ze wzoru: E*współczynnik z butelki / E_wz

3. obliczamy odchylenie standardowych(δ): pierwiastek z różnicy obliczonego stężenia Hb i stężenia średniego podzielony przez liczbę wykonanych oznaczeń (tu:5)

4. obliczenie błędu: iloraz δ przez stężenie średnie Hb pomnożone razy 100

---