POSTEPOWANIE KARNE

GWARANCJE PROCESOWE

Gwarancje procesowe- przewidziane w prawie środki mające na celu ochronę określonych praw i interesów.

gwarancje wymiaru sprawiedliwości- środki procesowe ustanowione w celu ochrony prawidłowej realizacji prawa karnego materialnego;

gwarancje praw i interesów poszczególnych uczestników postępowania.

Ad.1.

Powinny zapewniać skuteczność ścigania karnego i trafność orzekania o reakcji karnej.

Ad.2.

Mają chronić niewinnego przed odpowiedzialnością karną, winnego zaś przed skazaniem za przestępstwo cięższe niż to, które popełnił, i przed zbyt surową karą. Ochronie podlegać powinny jedynie takie interesy oskarżonego, które nie są sprzeczne z ogólnym celem procesu, jakim jest prawidłowa realizacja prawa karnego materialnego. Wyjątkiem są sytuacje gdy wypadnie bronić dobra wyższego rzędu, nawet ze szkodą dla samego wymiaru sprawiedliwości.

prawo odmowy składania zeznań- niezależnie od ich znaczenia dla toczącego się postępowania, przyznane zostało osobie najbliższej dla oskarżonego;

prawo do korzystania z pomocy obrońcy;

tajemnica spowiedzi;

ochrona prawa do wolności- zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania nie zostanie on przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania;

instytucja prawomocności- istotne ograniczenie możliwości należytego karania.

W zasadzie każda norma prawa karnego procesowego chroni prawa i interesy, można więc powiedzieć, że prawo karne procesowe jest zespołem gwarancji procesowych.

Gwarancje praw jednostki- gwarancje procesowe stron, obrońców, pelnomocników, przedstawicieli ustawowych, osób występujących w charakterze źródeł dowodowych, innych osób, których prawa i interesy powinny być chronione w związku z dokonywaniem czynności procesowych.

Znaczenie gwarancji procesowych dla oskarżonego mają tylko takie przepisy, które spełniają funkcję ochrony jego praw lub interesów.

Wiążące wskazania dotyczące sytuacji oskarżonego w procesie karnym wynikają z Konstytucji RP, m.in. postanowienia dotyczące prawnej ochrony wolności człowieka, równości wszystkich wobec prawa, nietykalności osobistej itp.

W kodeksie postępownia karnego najważniejsze gwarancje:

w zw. z prawem do wolności i nietykalności osobistej- wszelkie przepisy ograniczające stosowanie środków przymusu;

gwarancje nietykalności mieszkania- warunki i tryb przeszukania;

prawo do obrony materialnej i formalnej;

prawo odwołania się od wydanych w I instancji wyroków i niektórych postanowień i zarządzeń.

Również duży wpływ na sytuację oskarżonego w polskim prawie wywierają międzynarodowe zobowiązania Polski, a przedewszystkim Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z '66 oraz Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z '50. Od 1993r. stało się możliwe wnoszenie indywidualnych skarg do Międzynarodowego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

NACZELNE ZASADY PROCESOWE

Są to podstawowe normy, dyrektywy określające główne cechy procesu, wskazujące i podkreślające to co na tle całoksztatu przepisów jest ważniejsze i bardziej szczególne:

znaczenie dla stosowania prawa- mają charakter ogólnych dyrektyw wykładni, wskazują jej kierunek i sposób wyjaśniania wątpliwości

znaczenie dla nauki prawa- podkreślają to co najważniejsze

PODZIAŁ ZASAD PROCESOWYCH

1. w znaczeniu abstarkcyjnym- ogólna idea wskazująca możliwy sposób i kierunek rozwiązania określonego zgadnienia procesowego; zazwyczaj taki kierunek można przeciwstawić inny kierunek rozwiązania co prowadzi do sformułowania innej, przeciwstawnej zasady, np.

zasada jawności-zasada tajności

Zasady abstarakcyjne niemal nigdy nie nadają się do przeniesienia ich pełnej postaci do ustawy, tworzy się wiele wyjątków.

2. w znaczeniu konkretnym- odpowiednia zasada abstarkcyjna w takiej postaci w jakiej została zaakceptowana i ujęta w danym systemie procesowym.

ZASADA PRAWDY MATERIALNEJ (OBIEKTYWNEJ)

Art.2§2- podstawę wszelkich rozstrzygnięć powinny stanowić prawdziwe ustalenia faktyczne.

Jest to dyrektywa, według której rozstrzygnięcia organów procesowych powinny być oparte na prawdziwych ustaleniach faktycznych.

PRAWDA to sąd zgodny z rzeczywistością, do której się odnosi

PRAWDZIWOŚĆ to cecha sądu zgodnego z rzeczywistością

PRAWDZIWE USTALENIA FAKTYCZNE to takie, które zostały udowodnione

Udowodnienie powinno spełniać warunki:

dowody stanowiące podstawę ustaleń faktycznych muszą być obiektywnie przekonywalne, a wię dawać tak wysoki stopień prawdopodobieństwa, że normalnie oceniający człowiek powinien zostać przekonany o prawdziwości określonego ustalenia faktycznego (warunek obiektywny)

powinno rzeczywiście wystąpić całkowite przekonanie organu rozstrzygającego o prawdziwości danego ustalenia faktycznego (warunek subiektywny)

UPRAWDOPODOBNIENIE polega na tym, że fakt zajścia zakiegoś zdarzenia nie jest wykluczony

Zasada ta doznaje pewnych ograniczeń, np. w związku z zasadą domniemania niewinności oraz zasadą in dubio pro reo (gdy trzeba wydać wyrok uniewinniający chociaż sąd nie dokonał prawdziwych ustaleń faktycznych bezspornie wykazujących niewinność oskarżonego).

Zasada:

przy ustaleniach niekorzystnych dla oskarżonego- udowodnienie;

przy ustaleniach korzystnych dla oskarżonego- uprawdopodobnienie

Tak więc:

wyrok skazujący/ warunkowo umarzajacy- musi opierać się na udowodnionej winie;

wyrok uniewinniający- oskarżony sam udowodni, że nie jest winien albo nie można udowodnić, że popełnił czyn.

ZASADA OBIEKTYWIZMU (BEZSTRONNOŚCI)

Art.4- organy prowadzące postępowanie są obowiązane badać oraz uwzględniać okoliczności przemawiające zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść oskarżonego.

Dyrektywa zobowiązująca organy procesowe do obiektywnego stosunku do sprawy i jej uczestników, pozbawionego stronniczości, uprzedzeń i osobistego nastawienia. Sąd rozstrzygając sprawę powinien się kierować wyłącznie materiałem dowodowym uzyskanym w postępowniu i dyrektywami wynikającymi z ustawy.

Obowiązuję ona sąd, organy prowadzące postępowanie przygotowawcze, organy nadzorujace postępowanie przygotowawcze, oskarżyciela publicznego, biegłego, tłumacza, protokolanta, stenografa.

Urzeczywistnieniu tej zasady służy instytucja wyłączenia organu procesowego i niektórych innych uczestników postępowania.

ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI

Dyrektywa, w myśl której proces może być prowadzony w formie sporu równouprawnionych stron przed bezstronnym arbitrem. Jej przeciwieństwem jest zasada śledcza.

Zasada ta jest oparta na rozdzieleniu funkcji procesowych- oskarżania (ścigania), obrony i orzekania.

Warunkiem pełnej kontradyktoryjności jest istnienie conajmniej dwóch przeciwstawnych stron procesowych i bezstronnego arbitra.

Oświadczenia stron mają taką samą wagę, strony obowiązują takie same terminy na zaskarżanie i składanie wniosków.

W postępowaniu jurysdykcyjnym dominuje kontradyktoryjność, a w postępowaniu przygotowawczym śledczość.

Najważniejszymi przejawami kontradyktoryjności w postępowaniu jurysdykcyjnym są:

składanie wniosków służących obronie interesów;

wypowiadanie się co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu;

zadawanie pytań każdej osobie przesłuchiwanej;

zaskarżanie wydawanych decyzji oraz innych czynności;

odczytywanie aktu oskarżenia przez oskarzyciela.

Wyjątki na rzecz śledczości w postępowaniu jurysdykcyjnym:

przy wprowadzaniu dowodów do procesu decyduje ostatecznie sąd;

sąd ma prawo inicjatywy dowodowej.

Postępowanie przygotowawcze wszczyna i prowadzi organ ścigania, niezależnie od czyjegokolwiek stanowiska i woli.

Wyjątki na rzecz kontradyktoryjności w postępowaniu przygotowawczym:

składanie przez strony wniosków o dokonanie czynności;

udział w czynnościach niepowtarzalnych i przesłuchaniu biegłego;

udział w innych czynnościach.

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

sąd powinien orzekać wyłącznie na podstawie dowodów przeprowadzonych w postępowaniu przed sądem na rozprawie;

sąd powinien bezpośrednoi zetknąć się z dowodem;

korzystanie z dowodów pierwotnych.

Ad.2.

Wyjątek:

odczytywanie protokołów w odpowiednim zakresie- gdy oskarżony odmawia wyjaśnień, wyjaśnia odmiennie niż poprzednio, oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, gdy świadek bezpodstawnie odmawia zeznań, zeznaje odmiennie niż poprzednio, oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, nie można mu było doręczyć wezwania, przebywa za granicą, nie stawił się z powodu nie dających sie usunąć przeszkód, prezes sądu zaniechał wezwania świadka na podst. art.333§2, świadek zmarł; Ponadto sąd może odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postepowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy bezpośrednie przeprowadzenie nie jest konieczne, a żadna z obecnych stron sie nie sprzeciwia. Sprzeciw strony, której zeznania lub wyjaśnienia nie dotyczą nie stoi na przeszkodzie (art.392).

Gdy dotychczasowy świadek staje się oskarżonym wolno na rozprawie odczytać protokoły jego zeznań.

Wolno odczytywać protokoły oględzin, przeszukania i zatrzymania rzeczy, opinie biegłych, instytutów, zakładów lub instytucji, dane o karalności, wyniki wywiadu środowiskowego oraz wszelkie dokumenty urzędowe złożone w postępowaniu przygotowawczym lub sadowym albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę (art.393). Nie wolno odczytywać notatek dotyczacych czynnosci, z których wymagane jest spisanie protokolu.

Nie wolno oczytywać protokołów z art.389, 391, 392.

Mogą być odczytywane dokumenty prywatne pod warunkiem, że powstały poza postępowaniem karnym i nie dla jego celów.

uznanie treści dokumentów za ujawnione bez ich odczytywania- dane dotyczące oskarżonego oraz wyniki wywiadu środowiskowego (należy je odczytać na żądanie oskarżonego lub obrońcy).

Ad.3.

Wyjątek: z dowodów pochodnych korzysta się gdy jest to konieczne dla realizacji zasady prawdy obiektywnej:

nie ma dowodu pierwotnego lub jest zbyt trudny do przeprowadzenia;

by sprawdzić wirygodność dowodu pierwotnego;

gdu ustawa nakazuje korzystać z dowodu z natury swej nie będącego dowodem pierwotnym, np. opinia biegłego.

Dowody rzeczowe, jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie ich właściwości, sprowadza się na rozprawę i udostępnia stronom. Sąd odwoławczy nie przeprowadza postępowania dowodowego co do istoty sprawy (tylko wyjątkowo z uwagi na koniecznośc uzupełnienia przewodu sądowego, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości lub w znacznej części).

DOWÓD PIERWOTNY- oryginalny, z pierwszej ręki, źródło dowodowe, które miało bezpośredni kontakt z faktem majacym znaczenie w sprawie i o którym informacja stanowi treść środka dowodowego.

Odstępstwem od tej zasady jest również pomoc sądowa oraz przypadki rezygnacji przeprowadzania dowodów na rozprawie (postępownie dowodowe można przeprowadzić tylko w części za zgodą obecnych stron, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości;art.335, 343,387).

ZASADA SWOBODNEJ OCENY DOWODÓW

Organ procesowy ocenia dowody i wyciąga z nich wnioski według swego wewnętrznego przekonania, nieskrępowany regułami prawnymi. Przeciwieństwem tej zasady jest zasada prawnej oceny dowodów. System swobodnej oceny dowodów połączony jest z obowiązkiem uzasadnienia zajętego stanowiska i możliwością skorygowania błędu przez sąd wyższej instancji. Organ procesowy nie powinien w trakcie oceny dowodów kierować sie uczuciami, emocjami czy uprzedzeniami, przede wszystkim zaś jego sposób rozumowania nie może być irracjonalny.

Organy postępowania kształtują swe przekonanie na podstawie wszystkich przeprowadzonych dowodów, ocenianych swobodnie z uwzględnieniem zasad prawidłowego rozumowania oraz wskazań wiedzy i doświadczenia życiowego (art.7).

Uzasadnienie wyroku powinno wskazywać jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich oparł się dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych.

ZASADA SKARGOWOŚCI I POSTĘPOWANIA Z URZĘDU

Zasada skargowości- kierowniczy organ procesowy prowadzi postępowanie tylko na żądnie (wniosek) uprawnionego podmiotu.

Zasada postępowania z urzędu- postępowanie może być prowadzone z własnej inicjatywy organu kierowniczego, niezależnie od czyjegokolwiek żądania czy stanowiska.

Postępowanie przygotowawcze podporządkowane zostało niemal całkowicie zasadzie postępowania z urzędu, natomiast postępowanie sądowe zdominowała zasada skargowości.

Typy skarg:

skargi zasadnicze

skargi etapowe

skargi incydentalne

Wszczęcie postępowania sądowego następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu (art.14§1).

Dochodzenie roszczeń majątkowych, wynikających z przestępstwa, w procesie karnym wymaga wniesienia i popierania przez powoda cywilnego pozwu. Sąd jednak może, w razie skazania oskarżonego, także z urzędu zasądzić odszkodowanie na rzecz pokrzywdzonego (art.415§4). Z urzędu mogą także być wszczynane i przeprowadzane m.in. postępowania o:

zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego oraz roszczeń o naprawienie szkody;

o wydanie osób ściganych przebywających za granicą;

o odtworzenie akt.

Z urzędu postępowanie o ułaskawienie może wszcząć Prokurator Generalny.

Organy procesowe prowadzą postępowanie i dokonują czynności z urzędu, chyba że ustawa uzależnia je od wniosku określonej osoby, instytucji lub organu, albo od zezwolenia włady (art.9).

Zasada postępowania z urzędu wiąże się z zasadą legalizmu.

System trybów ścigania:

z oskarżenia publicznego (z urzędu);

na wniosek (z urzędu lecz na wniosek);

z oskarżenia prywatnego.

Ad.2.

Zawsze wyraźnie wskazane w prawie karnym materialnym. Na wniosek pokrzywdzonego.

Przestępstwa wnioskowe dzieli się na:

bezwzględnie wnioskowe- ścigane wyłącznie w tym trybie (np.zgwałcenie);

względnie wnioskowe- tylko w przypadku wystąpienia określonej przez ustawę okoliczności objęte są tym trybem, jeżeli natomiast taka okoliczność nie występuje ścigane są z urzędu (np. kradzież i kradzież popełniona na szkodę osoby najbliższej). Postępowanie z chwilą złożenia wniosku toczy się z urzędu. W razie złożenia wniosku o ściganie niektórych tylko sprawców obowiązek ścigania obejmuje też inne osoby, których czyny pozostają w ścisłym związku z czynem osoby wskazanej we wniosku (jednakże przepisu tego nie stosuje się do najbliższych osoby składającej wniosek). Wniosek może być cofnięty, w postępowaniu przygotowawczym za zgodą prokuratora, a w postępowaniu sądowym- sądu, do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Ponowne złożenie wniosku jest niedopuszczalne. Nie można cofnąć wniosku co do zgwałcenia.

ZASADA RÓWNOUPRAWNIENIA STRON

Przeciwstawne strony mają w postępowaniu karnym równe uprawnienia procesowe. Dotyczy tylko uprawnień procesowych i tylko stron przeciwstawnych, a nie współdziałających.

Przewodniczący umożliwia wypowiedzenie się stron co do każdej kwestii podlegającej rozstrzygnięciu.

Nie jest możliwe zapewniemie całkowitej równości procesowej stron nawet w aspekcie tylko prawnym. Niewątpliwa jest przewaga nad innymi stronami oskarżyciela publicznego, w szczególności prokuratora, wynikająca z jego prawniczego przygotowania i zawodowego doświadczenia. Prokurator może też brać udział we wszystkich posiedzeniach sądu. Przywraca się względną równość stron poprzez przyznanie oskarżonemu szczególnych przywilejów (favor defensionis). Korzystne dla oskarżonego są również konsekwencje zasad domniemania niewinności, in dubio pro reo i ciężaru dowodu po stronie oskarżyciela.

ZASADA LEGALIZMU

Dyrektywa nakazująca organowi procesowemu bezwzględne wszczynanie i kontynuowanie ścigania każdego przestępstwa, jeżeli ściganie z urzedu jest prawnie dopuszczalne i faktycznie zasadne. Ta zasada nie tylko umożliwia wyeliminowanie dowolności z działania prokuratury i innych oragnów ścigania, ale sprzyja także unikaniu ewentualnych nacisków z zewnątrz. Przeciwieństwem tej zasady jest zasada oportunizmu.

Organ powołany do ścigania przestępstw jest zobowiązany do wszczęcia i prowadzenia postępowania przygotowawczego, a oskarżyciel publiczny także do wniesienia i popierania oskarżenia- o czyn ścigany z urzędu. Z wyjątkiem wypadków określonych w ustawie lub w prawie międzynarodowym nikt nie może być zwolniony od odpowiedzialności za popełnione przestępstwo (art.10).

Zasad ta obejmuje również zaskarżanie niesłusznych orzeczeń w drodze zwykłych albo nadzwyczajnych środków zaskarżenia oraz czuwaniem nad wykonaniem wyroku skazującego, wymierzającego karę.

Nie stanowi przestępstwa czyn, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. W tym przypadku nie ma obowiązku ścigania, proces jest niedopuszczalny. Podobnie jest w przpadku umorzenia absorpcyjnego.

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI

Oskarżonego uważa się za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie stwierdzona w trybie przewidzianym w ustawie. Zasada ta zmusza oskarżyciela do poszukiwania i przedstawiania dowodów (obarcza go ciężarem dowodowym), chroni niewinnego przed skazaniem, zobowiązuje organy procesowe do właściwego stosunku do oskarżonego i powściągliwości w stosowaniu tymczasowego aresztowania oraz innych środków przymusu. Uregulowana jest w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych.

Domniemanie to jest domniemaniem prawnym wzruszalnym (praesumptio iuris tantum). Zalicza się do tzw. prawd tymczasowych- stan taki trwa dopóki dowody przeciwne wykażą, że stan rzeczywistości jest inny.

Koncepcja subiektywistyczna- domniemanie niewinności to sąd osób występujących w charakterze organów procesowych, uważających oskarżonego za niewinnego.

Koncepcja obiektywistyczna- uważa się oskarżonego za niewinnego, dopóki wina jego nie zostanie udowodniona w trybie przewidzianym w ustawie, oskarżony jest niewinny w rozumieniu prawa i tak mają go traktować organy procesowe.

Obalenie tego domniemania może nastąpić tylko po udowodnieniu oskarżonemu winy i stwierdzeniu jej przez sąd. Warunkowe umorzenie postępowania to domniemanie obala.

Działanie zasady domniemania niewinności zostaje przywrócone z chwilą uchylenia prawomocnego orzeczenia skazującego, kończącego postępowanie karne w drodze kasacji, wznowienia postępowania, podjęcia warunkowo umorzonego postepownia karnego lub ponownego wdrożenia prawomocnie umorzonego postępowania przygotowawczego.

Konsekwencje zasady domniemania niewinności mają dwa aspekty:

procesowy- zasada ta obowiązuje od chwili skierowania postępowania przeciwko określonej osobie jako podejrzanemu, ale obejmuje już wcześniej tzw.osobę podejrzaną; jej działanie rozciąga się na postępowanie przygotowawcze i jurysdykcyjne, wiąże ona wszystkie organy procesowe; zachodzi konieczność wydania wyroku uniewinniającego, gdy oskarżenie nie zostało dostatecznie udowodnione; sprzeczne z tą zasadą jest również stosowanie tymczasowego aresztowania jako środka penitencjarnego;

pozaprocesowy- adrestem zasady jest całe społeczeństwo.

ZASADA IN DUBIO PRO REO

Obowiązek tłumaczenia wszystkich niewyjaśnionych i niemożliwych do wyjaśnienia wątpliwości na korzyść oskarżonego.

Niedające się usunąć wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego (art.5§2). Dotyczy zarówno wątpliwości faktycznych jak i prawnych.

ZASADA CIĘŻARU DOWODU

Obciążenie autora dowodzonej tezy niekorzyścią wynikającą z nieudania się dowodu. Obciążenie oskarżyciela ciężarem dowodowym jest konsekwencją zasady domniemania niewinności. Powinność udowodnienia ze względu na własny interes. Ciężar dowodu spoczywa na każdym oskarżycielu i powodzie cywilnym. Oskarżony nie tylko nie musi udowadniać swej niewinności, ale nie ponosi też negatywnych konsekwencji nieudowodnienia własnych twierdzeń.

Ciężar dowodu przechodzi na oskarżonego tylko w przpadku zniesławienia- na oskarżonym spoczywa ciężar udowodnienia okoliczności zniesławiającej.

ZASADA PRAWA DO OBRONY

Oskarżony ma prawo bronić swych interesów w procesie osobiście oraz ma prawo do korzystania z pomocy obrońcy.

Podział obrony na:

materialną- wszelka działalność, wykonywana przez kogokolwiek, służąca temu, żeby oskarżony nie poniósł kary niesłusznie lub ponad miarę swego przewinienia;podmiotami mogą być oskarżony, jego obrońca, oskarżyciel publiczny oraz w ograniczonym zakresie osoba najbliższa dla oskarżonego, jego przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której opieką oskarżony faktycznie pozostaje;

formalną- prawo oskarżonego do pomocy obrońcy.

Obrońca jest przedstawicielem procesowym oskarżonego, ponieważ działa w procesie wyłącznie w interesie oskarżonego i na jego rachunek, a czynności obrońcy maja takie samo znaczenie jak czynności oskarżonego.

Oskarżony musi być poinformowany, że staje się osobą pociągana do odpowiedzialności karnej, o stawianych mu zarzutach. Oskarżony ma prawo składać wyjaśnienia ale może również odmówić ich składania czy odmówić odpowiedzi na pytanie, bez podania powodów (o prawie tym należy go pouczyć). Ma prawo do nie obwiniania się i nie dostarczania dowodów przeciwko sobie ani dowodzenia swojej niewinności. Posiada prawo inicjatywy dowodowej oraz prawo do udziału w czynnościach organów procesowych, prawo do zapoznania się z aktami, prawo do zaskarżania decyzji i czynności organów procesowych.

Przed pierwszym przesłuchaniem należy pouczyć podejrzanego o jego uprawnieniach (art.300). Pouczenie to należy wręczyć podejrzanemu na piśmie, otrzymanie pouczenia potwierdza on podpisem.

Prawo do obrony przysługuje oskarżonemu na każdym etapie postępowania, nawet po prawomocnym zakończeniu.

ZASADA JAWNOŚCI

Proces ma być jawny.

Jawność:

zewnętrzna- wobec publiczności;

wewnętrzna- wobec stron i ich przedstawicieli procesowych, obejmuje informacje o przebiegu postępowania, w tym dostęp do materiałów sprawy oraz możliwość uczestnictwa w czynnościach postępowania.

Przejawy jawności:

informacja o treści zarzutu;

udostępnienie akt;

udział w czynnościach;

Istotne ograniczenie jawności wprowadza instytucja świadka incognito (art.184).

Rozprawa odbywa się jawnie (art.355). Ograniczenia określa ustawa. Niejawna jest ta część rozprawy, którą nazywa się naradą. Na jawnej części rozprawy oprócz osób biorących udział w postępowaniu mogą być obecne tylko osoby pełnoletnie, nieuzbrojone (przewodniczący jednak może im zezwolić). Bezwzględnie nie moga być obecne osoby znajdujące się w stanie nie licującym z powagą sądu.

Niejawna jest także rozprawa, która dotycz wniosku prokuratora o umorzenie postępowania z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowania środka zabezpieczającego oraz rozprawy o pomówienie i znieważenie (na wniosek pokrzywdzonego jest jawna).

Sąd wyłącza jawność w całości lub w części, jeżeli jawność mogłaby wywołać zakłócenie spokoju publicznego, obrażać dobre obyczaje, ujawniać okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy, bądź naruszyć ważny interes prywatny. Również na żądanie osoby, ktora złożyła wniosek o ściganie. Sąd może wyłączyć jawność gdy choć jeden z oskarżonych jest nieletni lub na czas przesłuchania świadka, który nie ukończył 15 lat. Z wyjątkiem sytuacji, gdy zachodzi obawa ujawnienia tajemnicy państwowej, na sali mogą być obecni mężowie zaufania (po 2 lub po 1 dla każdej ze stron, jeżeli jest kilku oskarżonych).

Przewodniczący poucza obecnych o obowiązku zachowania w tajemnicy okoliczności ujawnionych na rozprawie toczącej się z wyłączeniem jawności i uprzedza o skutkach niedopelnienia tego obowiązku.

Ogłoszenie wyroku odbywa się jawnie. Jeżeli jawność była wyłączona, przytoczenie powodów wyroku też może odbyć się z wyłączeniem jawności.

Sąd może zezwolić przedstawicielom mediów na utrwalenie obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, pod warunkiem, że przemawia za tym uzasadniony interes i dokonywanie czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy, a jednocześnie ważny interes uczestnika postępowania się temu nie sprzeciwia.

Na podstawie prawa prasowego nie wolno publikować danych osobowych i wizerunku osób, co do których toczy się postępowanie, świadków, pokrzywdzonych, poszkodowanych, chyba że osoby te wyraziły na to zgodę. Właściwy prokurator lub sąd może jednak zezwolić, ze względu na ważny interes społeczny na ujawnienie danych osobowych i wizerunku osób, przeciwko którym toczy się postępowanie.

W postępowaniu przygotowawczym jawność zewnętrzna jest prawie całkowicie wyłączona.

ZASADA USTNOŚCI I PISEMNOŚCI

Ustność jako forma porozumiewania się uczestników postępowania przyspiesza określanie własnych stanowisk, wymianę poglądow, przedstawianie argumentacji. Ustne składanie wyjaśnień i zeznań stwarza lepsze warunki oceny wiarygodności.

Do zalet pisemności zalicza się to, że w ten sposób utrwala się czynności, co pozwala na ich późniejszą kontrolę. Jeżeli zaś chodzi o rozstrzygnięcia to ich pisemna forma zapewnia odpowiednią precyzję.

Zasada ustoności była proklamowana w Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela w 1789r. Niektóre czynności muszą mieć przede wszystkim formę ustną, a ponadto często czynności dokonane w formie pisemnej są nastepnie przedstawiane w formie ustnej przez ich ogłoszenie.

Przejawy ustności:

wywoływanie sprawy;

odczytanie aktu oskarżenia;

pouczenia przewodniczącego;

prawo głosu;

swobodne wypowiedzenie się.

Dowodu z wyjaśnień oskarżonego lub zeznań świadka nie wolno zastępować treścią pism, zapisków lub notatek urzedowych.

Poza pisemnym dokumentowaniem czynności dokonywanych ustnie (głównie w protokole), niektóre czynności muszą mieć, jako podstawowa, formę pisemną (np.akt oskarżenia, pozew cywilny, środki odwoławcze od orzeczeń).

Również zawiadomienia i wezwania musza mieć z reguły formę pisemną.

ZASADA KONCENTRACJI

Postępowanie karne stanowić powinno, pozbawiony zbędnych przerw i zahamowań, zwarty tok czynności i zdarzeń, prowadzących do wyczerpującego wyjaśnienia wszystkich okoliczności sprawy i skupienia wokół przedmiotu procesu pełnego materiału dowodowego, stwarzającego warunki prawidłowego urzeczywistnienia prawa karnego materialnego. Zwana także zasadą ciągłości. Rozciąga się na całe, szeroko pojmowane postępownaie karne. Sprzeczne z tą zasadą będzie opóźnione rozpoznawanie zażaleń i przewlekłość postępowania apelacyjnego, nieprzestrzeganie wymogów związanych z instytucją zawieszenia postępowania. Rozstrzygnięcie sprawy powinno nastapic w rozsądnym terminie, jednak nie ma generalnego terminu wyznaczonego w miesiącach lub latach.

Celem postępownia przygotowawczego jest wyjaśnienie okoliczności sprawy oraz zebranie, utrwalenie i zabezpieczenie dowodów dla sądu, tak aby rozstzrygnięcie nastąpiło na pierwszej rozprawie głownej(art. 297).

Koncentracja procesowa w czasie narzucona została przez wprowadzenie terminów.

Niedostatki koncentracji w postępowaniu przygotowawczym moga skutkować zwrotem sprawy prokuratorowi przez sąd, jeżeli usunięcie tych brakow przez sąd powodowałoby znaczne trudności. Natomiast jeżeli dopiero w toku rozprawy ujawnią sie braki postępowania przygotowawczego, sąd bez zwracania sprawy, zakreśla termin prokuratorowi do przedstawienia brakujących dowodów.

Ważna jest również praktyka odbywania posiedzenia przygotowawczego przed rozprawą. Prezes sądu może wnieść sprawę na posiedzenie przed rozprawą, jeżeli ze względu na zawiłość sprawy lub z innych ważnych powodów uzna, że może to przyczynić się do usprawnienia postępowania, zwłaszcz zaś należytego przygotowania i organizacji rozprawy głównej. Ważne jest również prawidłowe zawiadomienie i wezwanie wszystkich uczestników postępowania oraz sprowadzenie dowodów rzeczowych. Prezes wzywa oskarżonego do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni od daty doręczenia mu aktu oskarżenia. Przewodniczący powinien dążyć do tego, aby rozstrzygnięcie nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej. Kodeks przewiduje jednak wyjątki od zasady koncentracji co do przerywania i odraczania rozprawy oraz odraczania wydania wyroku.

Ustawa z 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki- odnosi się do naruszeń na skutek działnia lub bezczynności sądu (nie działa w postępowaniu przygotowawczym).

PRZESŁANKI DOPUSZCZALNOŚCI PROCESU

Nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza, gdy:

brak dostatecznych podstaw do ścigania;

nieprzestępność czynu;

znikoma społeczna szkodliwość czynu;

niekaralność czynu;

oskarżony zmarł;

powaga rzeczy osądzonej;

zawisłość sprawy;

niepodleganie sprawcy czynu orzecznictwu polskich sądów karnych;

brak skargi uprawnionego oskarżyciela;

brak wymaganego zezwolenia lub wniosku o ściganie;

inna okoliczność wyłączająca ściganie

przedawnienie karalności.

Przesłanki materialne- ustanowione przez prawo karne materialne warunki odpowiedzialności karnej, wtórnie uczynione przez prawo karne procesowe warunkami dopuszczalności postępowania karnego

Ad.1.

Czynu nie popeniono albo brak jest danych dostatecznie uzasadniających podejrzenie jego popełnienia.

w postępowaniu przygotowawczym- odmowa wszczęcia lub umorzenie

w postępowaniu sądowym przed rozpoczęciem przewodu sądowego- umorzenie

w postępowaniu sądowym po rozpoczęciu przewodu sądowego- uniewinnienie

Powinien istnieć conajmniej taki zespół danych, który obiektywnie uprawdopodobnia fakt popełnienia przestępstwa, subiektywnie zaś wywołuje co do tego faktu u organu ścigania wysoki stopień podejrzenia.

Ad.2.

Brak ustawowych znamion czynu zabronionego lub wystąpienie okoliczności wyłączającej przestępność („sprawca nie popełnia przestępstwa”-obrona konieczna lub stan wyższej konieczności).

Skutki jak wyżej.

Ad.3.

Zawsze skutkuje umorzeniem postępowania.

Ad.4.

Skutki:

odmowa wszczęcia;

umorzenie.

Przesłanki formalne- ustanowione przez prawo karne procesowe, warunkują sam proces karny

Ad.5.

Wyjątki- tzw. procesy rehabilitacyjne:

kasacja na korzyśc oskarżonego (art.529);

wznowienie postępowania na korzyśc oskarżonego (art.545§1,542§2).

W razie śmierci pokrzywdzonego jego prawa mogą wykonywać osoby najbliższe, a w przypadku ich braku lub nieujawnienia- prokurator.

Ad.6.

Postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone (NE BIS IN IDEM/RES IUDICATA).

Wyjątki:

kasacja;

wznowienie postępowania.

Prawomocność w aspekcie:

formalnym- decyzja nie podlega już zaskarżeniu za pomocą zwykłych środków zaskarżenia, kończy ona formalnie proces, tworząc stan rzeczy osądzonej, rodzi ona domniemanie prawdziwości ustaleń dokonanych w decyzji oraz jej zgodności z przepisami prawa; występuje ona gdy zaskarżenie decyzji wydanej w pierwszej instancji jest niedopuszczalne, nie zaskarżono decyzji lub wniesiony środek cofnięto, wyczerpany został tok instancji;

materialnym- nie jest dopuszczalne wszczęcie i prowadzenie od nowa postępowania już z punktu widzenia prawomocności formalnej zakończonego, niedopuszczalne jest ponowne postępowanie przeciwko tej samej osobie o tę sama kwestię odpowiedzialności karnej.

Bez uchylenia prawomocności dopuszczalne są orzeczenia uzupełniajace, gdy prawo je przewiduje, np. co do dowodów rzeczowych.

Ad.7.

LITIS PENDENTIO- gdy wcześniej wszczęte postepowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby toczy się. Stan ten trwa od wszczęcia postępowania do prawomocnego zakończenia (nie uchyla go zawieszenie postepowania).

Ad.8.

Dwa rodzaje sądów karnych:

powszechne;

wojskowe.

Niezbędne jest ustalenie w sprawie podsądności określonemu rodzajowi sądów. Podsądność sądom powszechnym stanowi regułę. Wyjątek: jeżeli sprawca przestępstwa podlegającego orzecznictwu sądów wojskowych popełnił także przestępstwo podlegajace orzecznictwu sądów powszechnych, a przestępstwa pozostają ze sobą w takim związku, że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania, rozpoznaje je sąd wojskowy.

Jeżeli sąd wojskowy przekaże sprawę sądowi powszechnemu lub nie przyjmie sprawy przekazanej przez sąd powszechny, sprawę rozpoznaje sąd powszechny.

Ad.9.

Wszczęcie postępowania następuje na żądanie uprawnionego oskarżyciela lub innego uprawnionego podmiotu.

Uprawniony oskarżyciel:

posiadający legitymację procesową;

mający zdolność do czynności procesowych.

Jeżeli akt oskarżenia nie odpowiada warunkom formalnym prezes sądu zwraca go oskarżycielowi do uzupełnienia w termnie 7 dni. Jeżeli te braki nie zostana usunięte to możliwe jest umorzenie postępowania ze względu na brak skargi uprawnionego oskarżyciela.

Skargę publiczną może wnieść tylko osoba uprawiona w danej sytuacji procesowej do występowania w roli oskarżyciela publicznego, skargę prywatna- pokrzywdzony (lub osoby najbliższe). Pokrzywdzony może też być oskarżycielem posiłkowym.

Skarga oskarżyciela może nie mieć formy aktu oskarżenia, a nawet może być złożona w formie ustnej, np.w procesie wpadkowym.

Skargą zasadniczą jest także pozew cywilny.

Brak skargi głównej- niedopuszczalność postępowania w ogóle

Brak pozwu cywilnego- niedopuszczalność dochodzenia roszczeń majątkowych w procesie karnym

Brak skargi etapowej- niedopuszczalność prowadzenia postepowania na danym etapie

Ad.10.

Jeżeli mimo tego postępowanie zostało wszczęte i jest prowadzone, należy je umorzyć. Jednak jeżeli przed umorzeniem brak ten zostanie usunięty następuje konwalidacja.

Zagadnienie zezwolenia wiąże się z problematyką immunitetów formalnych.

Immunitety:

materialne- uchylenie karalności przestępstwa

formalne- czyniące postępowanie niedopuszczalnym

Immunitety prezydencki, parlamentarny, sędziów TK, sędziów TS, Prezesa NIK, sędziowski, prokuratorski, adwokacki, radcowski, zakrajowości.

Wyjątek:

art.660- prokurator wojskowy może wszcząć postępowanie karne o przestępstwo ścigane na wniosek dowódcy jednostki wojskowej także bez takiego wniosku, gdy wymagają tego ważne względu dyscypliny wojskowej.

możliwość podejmowania przez organy procesowe czynności przedprocesowych

- czynności niecierpiących zwłoki w celu zabezpieczenia śladów i dowodów

- czynności zmierzających do wyjaśnienia czy wniosek będzie złożony lub czy zezwolenie będzie wydane

Ad.11.

abolicja

amnestia

darowanie kary w drodze łaski

karalność w obcym państwie

PRZESŁANKI MIESZANE- wywodzą się z prawa karnego materialnego i decydują o odpowiedzialności z punktu widzenia prawa karnego materialnego, jednakże wpływ na tę odpowiedzialność wywołują na drodze procesowej

Ad.12

Uchyla ona karalność czynu przestępnego, nie odbierając jednak czynowi charakteru przestępstwa.

WŁAŚCIWOŚĆ I SKŁAD SĄDU

WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU to jego uprawnienie do rozpatrywania określonych kategorii spraw

właściwość funkcjonalna- uprawnienie do dokonywania określonych czynności procesowych, np. właściwym do rozpoznania apelacji od wyroku sądu okręgowego jest sąd apelacyjny

właściwośc rzeczowa- uprawnienie do orzekania w sprawach o określone czyny zabronione

właściwość miejscowa- uprawnienie do rozpoznawania spraw z uwagi na miejsce zdarzenia, które jest podstawą podejmowania danych czynności

właściwość z łączności- przemawiają za nią względy ekonomiki procesowej i potrzeba zbadania pozostających ze sobą w związku spraw

właściwość z delegacji- powstaje w wyniku decyzji odpowiedniego sądu wyższego rzędu

Właściwość rzeczowa sądu rejonowego- art. 24

Właściwość rzeczowa sądu okręgowego- art. 25

Reguły ustalania właściwości miejscowej

jeśli można ustalić miejsce popełnienia przestępstwa:

zasada: sąd, w okręgu którego popełniono przestępstwo (miejsce, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany albo gdzie skutek stanowiący znamię czynu zabronionego nastąpił lub według zamiaru sprawcy miał nastąpić)

wyjątek: wielomiejscowość- jeżeli przestępstwo popełniono w okręgu kilku sądów- sąd, w okręgu którego najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze, jeśli przestępstwo popełniono na polskim statku wodnym lub powietrznym- sąd macierzystego portu statku

2. jeśli nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa lub jeśli popełniono je za granicą- sąd, w okręgu którego:

- ujawniono przestępstwo

- ujęto oskarżonego

- oskarżony przed popełnieniem przestępstwa stale mieszkał lub czasowo przebywał

zależnie od tego, gdzie najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.

3. jeśli nie da się ustalić właściwości według w/w zasad- sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy

Właściwość z łączności

Łączenie spraw nie ma charakteru obligatoryjnego. Rozłączenie również nie jest obligatoryjne, ale kiedy już nastąpi właściwy jest sąd wg zasad ogólnych. Na postanowienie w tym przedmiocie NIE przysługuje zażalenie.

Łączność podmiotowa- jeden oskarżony odpowiada w tym samym postępowaniu za kilka przestępstw

A. jeżeli przestępstwa podlegają właściwości sądów tego samego rzędu- sąd , w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie

B. jeżeli przestępstwa podlegają właściwości sądów różnego rzędu- sąd wyższego rzędu

2. Łącznośc przedmiotowa- kilku oskarżonych odpowiada w tym samym postępowaniu za rożne przestępstwa pozostające ze sobą w związku przedmiotowym (pomocnik, paser, poplecznik). Jeżeli postępowania przeciwko nim toczą się jednocześnie powinny być połączone w jedno. Właściwy dla pomocników, podżegaczy itp. jest sąd właściwy dla sprawców przestępstawa.

Jednoczesne toczenie się- sprawy znajdują się w tym samym stadium.

3. Łączność mieszana- postępowanie, w którym jeden oskarżony odpowiada za kilka czynów, a pozostali za czyn lub czyny pozostające w związku z jednym choćby czynem pierwszego oskarżonego. Właściwość- tak jak w punkcie 1 i 2.

Właściwość z delegacji

z delegacji SN- z inicjatywy właściwego sądu, ze względu na dobro wymiaru sprawiedliwości- właściwy jest inny sąd rownorzędny sądowi pierwotnie właściwemu; np. gdy istnieją podejrzenia braku obiektywizmu;

z delegacji sądu wyższego rzędu- z inicjatywy sądu wyższego rzędu, ze względu na ekonomikę procesową (większośc osób, które należy wezwać mieszka z dala od sądu właściwego, a blisko sądu, któremu sprawę można przekazać)- właściwy jest inny sąd rownorzędny sądowi pierwotnie właściwemu;

z delegacji sądu wyższego rzędu- z powodu wyłączenia sędziego rozpoznanie sprawy w danym sądzie jest niemożliwe- właściwy jest inny sąd rownorzędny sądowi pierwotnie właściwemu;

z delegacji sądu apelacyjnego- z inicjatywy właściwego sądu, gdy w sądzie miejscwo właściwym nie jest możliwe rozpoznanie sprawy w terminie zabezpieczającym uniknięcia przedawnienia karalności przestępstwa- właściwy jest inny sąd rownorzędny sądowi pierwotnie właściwemu;

z delegacji sądu apelacyjnego- z inicjatywy właściweo sądu rejonowego, ze względu na szczególną wagę lub zawiłość sprawy- wlaściwy jest sąd okręgowy jako sąd pierwszej instancji (WŁAŚCIWOŚĆ RUCHOMA).

Spory o właściwość

Sąd bada swą właściwośc z urzędu i w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekazuje sprawę właściwemu sądowi lub organowi.Jeżeli jednak dopiero na rozprawie stwierdzono, że sąd nie jest miejscowo właściwy lub właściwy jest sąd niższego rzędu, można przekazać sprawę innemu sądowi tylko wtedy, gdy powstaje konieczność odroczenia rozprawy. Na postanowienie w kwestii właściwości SŁUŻY zażalenie. Jedynie gdy sąd na rozprawie ustali, że właściwy jest sąd wyższego rzędu lub sąd szczególny, musi, niezależnie od okoliczności, przekazać mu sprawę. Jeżeli tego nie zrobi i wyda orzeczenie to jest to bezwzględna przyczyna odwoławcza.

W razie przekazania przez sąd wyższy, po stwierdzeniu swej niewłaściwości, sprawy sądowi niższego rzędu, sąd ten jest związany postanowieniem o przekazaniu, chyba że w toku dalszego postępowania ujawnią się nowe, istotne okoliczności, mające wpływ na kwestię właściwości rzeczowej sądu. W przedmiocie właściwości sąd może orzekać na posiedzniu przed rozprawą.

Sąd powszechny jest związany przekazaniem mu sprawy przez sąd wojskowy, także wtedy gdy sąd wojskowy nie przyjął sprawy przekazanej mu uprzednio przez sąd powszechny.

Spór o właściwość to sytuacja gdy więcej niż jeden sąd uważa się za właściwy do rozpoznania sprawy (spór pozytywny) lub gdy żaden sąd nie uważa się za właściwy do rozpoznania sparwy (spór negatywny). Spory są możliwe tylko między sądami tego samego rzędu i dotyczą jedynie właśiwości miejscowej. Spory rozstrzyga sąd wyższego rzędu nad sądem, który wszczął spór. Orzeczenie to wiąże sąd niższy. Sądem wszczynającym spór jest przy sporze pozytytwnym sąd, który później uznał swą właściwość, a przy sporze negatywnym- sąd, który odmówil przyjęcia sprawy przekazanej mu przez inny sąd równorzędny.

SKŁAD SĄDU

I INSTANCJA

1. skład jednoosobowy- zasada na rozprawie (art.28)

2. 1 sędzia i 2 ławników- w sprawach o zbrodnie

3. 2 sędziów i 3 ławników- w sprawach o przestępstwa, za które ustawa przewiduje karę dożytotniego pozbawienia wolności

4. 3 sędziów- ze względu na szczególną zawiłość sprawy

II INSTANCJA I KASACJA

1. 3 sędziów- zasada na rozprawie (art.29)

2. 5 sędziów- apelację od wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności

Na posiedzeniu sąd rejonowy i okręgowy orzeka jednoosobowo, a sąd apelacyjny i SN w składzie trzech sędziow, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Sad odwoławczy na posiedzeniu- 3 sędziów, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Wyłączenie sędziego

Podstawy wyłączenia sędziego od udziału w sprawie:

1. iudex inhabilis (art.40)- z mocy ustawy

sprawa dotyczy sędziego bezpośrednio;

sędzia jest małżonkiem lub pozostaje we wspólnym pożyciu ze stroną, pokrzywdzonym, ich pelnomocnikiem, przedstawicielem ustawowym;

jest krewnym lub powinowatym w linii prostej/linii bocznej aż do stopnia pomiędzy dziećmi rodzeństwa ww osób;

pozostaje z jedną z osób ww w stosunku opieki, kurateli, przysposobienia;

był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy;

był przesłuchiwany w charakterze świadka;

występował jako biegły;

brał udział w sprawie jako prokurator, pełnomocnik, przedstawciel ustawowy strony;

prowadził w sprawie postępowanie przygotowawcze;

brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia;

wydał zaskarżone zarządzenie;

brał udział w wydaniu orzeczenia, ktore zostało uchylone;

brał udział w wydaniu orzeczenia, co do którego wniesiono sprzeciw;

prowadził mediacje;

brał udział w wydaniu orzeczenia objętego wnioskiem o wznowienie lub zaskarżonego w trybie kasacji- nie może orzekać co do tego wniosku lub kasacji.

Przyczyny wyłączenia trwają nadal po ustaniu małżeństwa, wspólnego pożycia, przysposobienia, kurateli, opieki.

Orzekanie przez iudex inhabilis- bezwzględna przyczyna odwoławcza.

2. iudex suspectus (art.41)- na wniosek

istnienie okoliczności tego rodzaju, że mogłyby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w sprawie;

wniosek co do zasady złożony przed rozpoczęciem przewodu sądowego (wyjątek: po rozpoczęciu jeżeli przyczyna wyłączenia powstała lub stała się wiadoma stronie po rozpoczęciu przewodu sądowego).

Orzekanie przez iudex suspectus- względna przyczyna odwoławacza.

Tryb wyłączenia sędziego

Sędzia, który uznaje, że zachodzi przyczyna wyłączająca go z mocy ustawy, wyłącza się sam, składając oświadczenie na piśmie do akt, na jego miejsce wstepuje inny sędzia. Samowyłączenie sędziego nie podlega kontroli sądu. Poza tym wyłączenie może nastąpić na żądanie sędziego, z urzędu lub na wniosek strony. Wyłączenie z urzędu- gdy istnieją powody do wyłączenia z mocy ustawy, a sędzia sam się nie wyłączył. Złożenie przez stronę wniosku w tym przedmiocie powoduje nadal wyłączenie z urzędu. Strona może wystąpić z wnioskiem, a sędzia z żądaniem na podstawie art. 41. Wniosek (żądanie) musi wykazywać okoliczność uzasadniającą wyłączenie. Wniosek zgłoszony po rozpoczęciu przewodu sądowego co do zasady pozostawia się bez rozpoznania (wyjątek jak wyżej). W przedmiocie wyłączenia sąd, przed którym sprawa się toczy, orzeka na posiedzeniu, wydając w tym przedmiocie postanowienie. Sąd orzeka w składzie jak w danej sprawie, ale bez udziału sędziego, którego dotyczy wyłączenie, a w razie niemożności utworzenia takiego składu, orzeka sąd wyższego rzędu. Sędzia, co do którego złożono wniosek o wyłączenie zobowiązany jest przedsięwziąć czynności niecierpiące zwłoki aż do rozstrzygnięcia w przedmiocie wyłączenia. Wszelkie inne czynności takiego sędziego są nieskuteczne i muszą być ponowione lub powtórzone z udziałem nowego sędziego.

Przepisy o wyłączeniu stosuje sie odpowiednio do ławników, prokuratora, innych osób prowadzących postępowanie przygotowawcze, innych oskarżycieli publicznych, protokolanta, tłumacza.

Związanie sądu karnego decyzjami innych organów:

Zasada: samodzielność jurysdykcyjna sądu karnego

- samodzielnie rozstrzyga zagadnienia faktyczne oraz prawne;

- nie jest związany rozstrzygnięciem innego sądu lub organu.

Wyjątek: związanie sądu karnego

- decyzje administracyjne;

- prawomocne orzeczenia sądów innych niż karne kształtujące prawo lub stosunek prawny;

- prawomocne wyroki sądów karnych jako podstawa wydania wyroku łącznego, wznowienia postępowania karnego, uznania recydywy;

- uchwały SN wydanie w odpowedzi na pytanie prawne;

- uchwały powiększonego składu SN rozstrzygające pytania prawne;

- zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego;

- zasady prawne SN;

- orzeczenia TK.

Rola prokuratora w postępowaniu karnym

Jest on organem postępowania przygotowawczego, które sam prowadzi bądź nadzoruje. W postępowaniu sądowym występuje w roli oskarżyciela publicznego- jako strona postępowania. W pewnych sytuacjach występuje w procesie karnym jako rzecznik interesu społecznego.

Prokurator:

może, a niekiedy musi prowadzić śledztwo;

może prowadzić dochodzenie;

sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym, w zakresie w jakim sam go nie prowadzi;

jest oskarżycielem publicznym przed wszystkimi sądami.

W sprawach z oskarżenia publicznego udział prokuratora jest obowiązkowy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Struktura prokuratury

Prokuraturę stanowią:

Prokurator Generalny;

podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury;

prokuratorzy IPN- Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Prokuratura podlega Ministrowi Sprawiedliwości. W '96 wprowadzono do jej struktury instytucję Prokuratury Krajowej, jako jednostkę organizacyjną prokuratury powszechnej najwyższego stopnia. Prokuratorów powszechnych jednostek prokuratury powołuje Prokurator Generalny. Może on również powierzyć asesorowi powszechnej jednostki prokuratury powszechnej pelnienie na czas określony, nie dluższy niż 2 lata, czynności prokuratorskich (tzw.votum), jednak bez prawa do udziału w postępowaniu przed sądem okręgowym i apelacyjnym oraz bez prawa do sporządzania środków zaskarżenia i wniosków do SN i występowania przed tym sądem.

Zasady działania prokuratury

zasad jednolitości- prokuratura jest jednolitym organem państawa, a dzialania każdego z jej prokuratorów są na zewnątzr działaniem prokuratury;

zasada indyferencji- z prawnego punktu widzenia jet obojętne, który prokurator dokonuje danej czynności, zmiana prokuratora w toku postępowania nie wpływa na jego ważność lub skuteczność procesową;

zasada centralizmu- prokuratura jako całość podporzadkowana jest Prokuratorowi Generalnemu, który kieruje jej działanością osobiście bądź przez swoich zastępców oraz wydaje zarządzenia, wytyczne (wiążące) i polecenia;

zasada hierarchicznego podporzadkowania- podporządkowanie prokuratorów niższego szczebla prokuratorom nadrzędnym oraz wewnętrzne podporządkowanie prokuratorów w ramach poszczególnych jednostek prokuratury- bezpośredniemu przełożonemu;

zasada dewolucji- możliwość przejęcia przez prokuratora przełożonego czynności (postępowania) od prokuratora podwładnego do własnego prowadzenia;

zasada substytucji- odwrotność dewolucji (zlecanie prowadzenia postępowania prokuratormo podwładnym);

zasada niezależności- prokurator nie musi uzyskiwać dla swych czynności uprzdniej zgody przełożonego ani też zatwierdzenia tych czynności (nie jest jednak niezawisły- musi wykonywać zarządzenia, wytyczne, polecenia);

zasada samodzielności- A. jeżeli w postępowaniu przed sądem ujawnią się nowe okoliczności, prokurator samodzielnie podejmue decyzje związane z dalszym tokiem postępowania, B. polecenia dotyczące treści czynności procesowej, wydane przez prokuratora przełożonego, ale innego niż bezpośrednio przełożony, nie mogą obejmować sposobu zakończenia postępowania przygotowawaczego i postępowania przed sądem.

POMOCNICY PROCESOWI

Pomocnik procesowy- podmiot, który realizuje określone przez przepisy prawa karnego procesowego zadania, ułatwiające organom procesowym sprawowanie ich funkcji lub warunkującym prawidłowe ich realizowanie.

protokolant;

stenograf;

tłumacz;

specjalista dokonujący czynności technicznych przy oględzinach, eksperymencie, przeszukaniu;

kurator sądowy sporządzający wywiad środowiskowy;

osoba rejestrująca obraz lub dźwięk;

funkcjonariusz organu lub Policji doręczający pisma;

funkcjonariusz Policji, policji sądowej lub ŻW wykonujący zarządzenie o zatrzymaniu i doporowadzeniu oskarżonego lub świadka czy wydane dla zachowania porzadku rozprawy i powagi sądu.

Ad.1.

Protokół rozprawy spisuje aplikant lub pracownik sekretariatu sądu, asesor sądowy nienależący do skadu orzekającego. W innych przypadkach może to być osoba przybrana przez prowadzącego czynność.

Ad.3.

Tłumacza należy przede wszystkim zapewnić oskarżonemu jeżeli nie włada on w wystarczającym stopniu językiem polskim i wezwać do czynności z udziaem takiego oskarżonego. Ponadto należy go wezwać:

- jeżeli zachodzi potrzeba przesłuchania osoby głuchej lub niemej, gdy nie wystarcza porozumienie się z nią za pomocą pisma, albo osoby nie władającej jezykiem polskim;

- gdy konieczne jest przetłumaczenie pisma na język polski lub odwrotnie;

- jeżeli zachodzi potrzeba zapoznania oskarżonego z treścią przeprowadzonego dowodu.

Ad.4.

To osoby wezwane do udziału w oględzinach, przesłuchiwaniu na odleglośc z użyciem odpowiednich środków technicznych, eksperymencie, ekspertyzie lub zatrzymaniu rzeczy albo przeszukaniu, w celu wykonania niezbędnych czynności technicznych, zwłaszcza pomiarów, zdjęć, utrwaleń śladow czynu. WYJĄTKOWO mogą być przsłuchiwani jako świadkowie co do przeprowadzonych przez nich czynności. Specjalistą może być funkcjonariusz organu procesowego lub inna osoba (wtedy można od niej odebrać przyrzeczenie). Stosuje się do nich odpowiednio przepisy o biegłych (oprócz postanowienia i pisemnej opinii).

STRONY POSTĘPOWANIA KARNEGO

Strona postępowania karnego- taki uczestnik tego postępowania, który działa w procesie we własnym imieniu, majac interes prawny w określonym rozstrzygnięciu w przedmiocie procesu.

W postępowaniu przygotowawczym:

pokrzywdzony-podejrzany

W postępowaniu sadowym:

oskarżyciel publiczny/posiłkowy/prywatny/powód cywilny-oskarżony

Strony szczególne:

odpowiedzialny posiłkowo (k.k.s.)

interwenient (k.k.s.)

Quasi-strony:

osoba, która uzyskała korzyść z przestępstwa i odpowiedzialna jest za jej zwrot Skarbowi Państwa (art.416);

pokrzywdzony, w postępowaniu sądowym, jeżeli nie wcieli się w rolę strony, z racji samego pokrzywdzenia.

Strona zastępcza- podmiot, który na mocy upoważnienia ustawowego może przejąć uprawnienia pokrzywdzonego, gdy ten ostatni nie był jeszcze stroną procesu, a więc zmarł przed uzyskaniem statusu strony. W razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały, mogą wykonywać osoby najbliższe. Strona zastępcza działa we wlasnym imieniu.

Strona nowa- osoba, która wstępuje w prawa zmarłego pokrzywdzonego, który był już stroną postępowania.

Zdolność procesowa- zdolność zajęcia stanowiska strony w abstrakcyjnym postępowaniu karnym. Odpowiednik zdolności prawnej w prawie cywilnym.

Legitymacja procesowa- uprawnienie bycia określoną stroną w konkretnym postępowaniu karnym.

Zdolność do podejmowania czynności procesowych- możliwość osobistego działania przez stronę w postępowaniu. Mają ją osoby posiadające zdolnośc do czynności prawnych, a więc pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione. Gdy pokrzywdzony jest osobą prawną, czynności procesowych w jej imieniu dokonuje organ uprawniony do dzialania w jej imieniu.. Jednakże jeżeli chodzi o oskarżonego, to nawet gdyby był nieletni lub ubezwłasnowolniony, nie jest on pozbawiony możliwości podejmowania czynności procesowych w swym własnym procesie, a przedstawiciel ustawowy lub osoba, pod której pieczą oskarżony pozostaje, może jedynie także podejmować na jego korzyść wszelkie czynności procesowe (art.76).

Strony czynne (ofensywne)- występujące z żądaniem rozstrzygnięcia w przedmiocie odpowiedzialności (oskarżyciel, powód cywilny, interwenient).

Strony bierne (defensywne)- przeciwko którym żądanie to jest wysuwane, o odpowiedzialności których ma się rozstrzygnąć (podejrzany, oskarżony, odpowiedzialny posiłkowo).

OSKARŻYCIEL PUBLICZNY

Organ państwowy, który we własnym imieniu wnosi i/lub popiera oskarżenie w sprawach o przestępstawa, które ustawa nakazuje lub pozwala ścigać skargą publiczną. Chodzi tu o przestępstwa ścigane z urzędu oraz z urzędu ale na wniosek, a niekiedy także o przestępstwa prywatnoskargowe. Te ostatnie mogą być ścigane z oskarżenia publicznego w razie tzw. objęcia ścigania ze względu na interes społeczny.

Stosuje sie do niego odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego. Podlega wyłączeniu także jeżeli występował w sprawie jako pełnomocnik, obrońca, przedstawiciel społeczny czy przedstawiciel ustawowy strony. O wyłączeniu oskarżyciela orzeka prokurator nadzorujący lub bezpośrednio przełożony. Czynności dokonane przez osobę podlegającą wyłączeniu nie są bezskuteczne , jednakże czynnośc dowodową należy- na żądanie strony- w miarę możliwości powtórzyć.

Zakres podmiotowy

prokurator;

prokurator wojskowy;

oskarżyciele publiczni uboczni (nieprokuratorscy);

Ad.1.

Przed wszystkimi sądami.

Asesor posiadający wotum- tylko przed sądem rejonowym.

Asesor nie posiadający wotum i aplikant prokuratorski- tylko w postępowaniu uproszczonym.

Ad.2.

W postępowaniu przed sądami wojskowymi.

Ad.3.

oragny wskazane w rozporządzeniu MS z 2003r. wydanym dla dochodzenia na podstawie art.325d- Inspekcja Handlowa, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty, Straż Graniczna, Inspektorzy Kontroli Skarbowej, Urzędy Skarbowe (działają tylko w I instancji);

organy upoważnione do ścigania określonych przestępstw przez ustawy szczególne- Straż Leśna i podmioty, którym przysługują uprawnienia strażnika leśnego, strażnicy Straży Łowieckiej;

finansowe organy postępowania przygotowawczego ( w trybie uproszczonym w k.k.s.).

Rola oskarżyciela publicznego

realizacja procesowej funkcji ścigania karnego- powinien występować z oskarżeniem jedynie wtedy, gdy jest przekonany o sprawstwie i winie danej osoby;

w postępowniu przygotowawczym jest gospodarzem procesu (dominus litis);

może objąć ściganiem postępowanie prywatnoskargowe;

ma obowiązek udziału w rozprawie;

POKRZYWDZONY

Każdy podmiot, którego dobro prawne zostało bezpośrednio dotknięte przestępstwem lub zagrożone przez przestępstwo. Od wymogu bezpośredniości przewidziany jest tylko jeden wyjątek- dotyczy on zakładów ubezpieczeń, które uważa się za pokrzywdzonego w zakresie, w jakim pokryły już szkodę wyrządzoną pokrzywdzonemu przez przestępstwo albo są zobowiązane z tytułu umowy ubezpieczenia, do jej pokrycia. Dobrem prawnym jest dobro chronione przez naruszony przepis prawa karnego. Ustalenie czy i kto jest pokrzywdzonym, odbywać się więc musi na podstawie normy karnego prawa materialnego.

Zakres podmiotowy

osoba fizyczna;

osoba prawna;

jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej: instytucja państwowa, instytucja samorządowa, organizacja społeczna;

zakład ubezpieczeń.

Reprezentacja pokrzywdzonego

1. samodzielnie

bezpośrednio;

pośrednio gdy jest nie osobą fizyczną.

2. niesamodzielnie

obligatoryjnie przez przedstawiciela ustawowego albo osobę, pod której pieczą pozostaje jeżeli jest małoletni lub ubezwłasnowolniony;

fakultatywnie przez osobę, pod której pieczą pozostaje jeżeli jest nieporadny, w szczególności ze względu na wiec lub stan zdrowia;

fakultatywnie przez organy kontroli państwowej, które w zakresie swojego dziłania ujawniły przestępstwo lub wystąpiły o wszczęcie postępowania w sprawach o przestępstwo, którym wyrządzono szkodę na mieniu instytucji państwowej, samorządowej lub społecznej, a nie działa organ tej instytucji.

3. następstwo prawne- w razie śmierci pokrzywdzonego prawa, które by mu przysługiwały mogą wykonywać strony zastępcze lub nowe:

osoby najbliższe- organ prowadzący postępowanie, jeżeli dysponuje informacjami na ich temat, powinien pouczyć conajmniej jedną z nich o przysługujących im uprawnieniach;

prokurator- z urzędu, w wypadku braku osób najbliższych lub ich nieujawnienia.

4. pełnomocnik

Rola pokrzywdzonego

jest stroną postępowania przygotowawczego;

może być stroną postępowania sądowego, jeżeli wejdzie w rolę oskarżyciela posiłkowego/prywatnego/powoda cywilnego;

w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia publicznego na wniosek może oddziaływać na byt postępowania przygotowawaczego (może cofnąć wniosek, jednak skuteczność tego jet uzależniona od zgody prokuratora);

może złożyć wniosek o naprawienie szkody w sprawach o niektóre przestępstwa, jeżeli nie wytoczono powództwa cywilnego, aż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprawie głównej (jeżeli tego nie uczyni, wniosek taki może złożyć prokurator);

ma prawo zaskarżenia wyroku warunkowo umarzającego postępowanie wydanego na posiedzeniu przed rozprawą;

ma prawo uczestniczenia w rozprawie;

w procesie prywatnoskargowym może kumulować rolę pokrzywdzonego i rolę oskarżonego (oskarżenie wzajemne);

powinien zostać powiadomiony o wszczęciu lub odmowie wszczęcia postępowania przygotowawczego, a także o jego umorzeniu wraz z pouczeniem o przysługujących mu uprawnieniach;

w toku postępowania przygotowawczego może składać wnioski dowodowe;

ma prawo przegladania akt za uprzednią zgoda prowadzącego postepowanie przygotowawcze i prawo zaskarżenia decyzji odmownej;

zawiadamia się go o zamknięciu dochodzenia lub śledztwa oraz o przesłaniu do sąd aktu oskarżenia lub wniosku o warunkowe umorzenie;

zawiadamia się go o uchyleniu, nieprzedłużeniu lub zmianie wobec oskarżonego tymczasowego aresztowania na inny środek zapobiegawczy, chyba że pokrzywdzony zrezygnuje z tego uprawnienia, a ponadto, na jego żądanie, o zwolnieniu skazanego z zakładu karnego, udzieleniu mu przerwy w karze lub przepustki oraz czasowym czy warunkowym zwolnieniu;

mediacja z oskarżonym- art.23a;

przesłuchuje się go w pierwszej kolejności.

OSKARŻYCIEL POSIŁKOWY

Pokrzywdzony, który w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu występuje z oskarżeniem obok prokuratora albo zamiast niego.

oskarżyciel subsydiarny- działa gdy oskarżyciel zasadniczy nie realizuje funkcji ścigania, czyli nie wnosi oskarżenia albo odstępuje od niego;

oskarżyciel konkurujący (pomocniczy)- dysponuje prawem samoistnej niezależnie od oskarżyciela publicznego, skargi;

oskarżyciel uboczny- włącza się do postępowania obok oskarżyciela publicznego.

Zakres podmiotowy:

pokrzywdzony;

podmiot uprawniony do wykonywania jego praw.

Jeżeli oskarżyciel publiczny wniósł akt oskarżenia, pokrzywdzony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej złożyć oświadczenie, że będzie działał w chrakterze oskarżyciela posiłkowego. Gdy sprawa jest rozpoznawana na posiedzeniu w związku z wnioskiem o skazanie oskarżonego bez rozprawy, można to zrobić najpóźniej na tym posiedzeniu. Oświadczenie to badane jest przez sąd jedynie od strony formalnej. Niedopuszczalne jest w przypadku wniosku o umorzenie postępowania w związku z niepoczytalnością sprawcy. Pokrzywdzony staje się oskarżycielem posiłkowym przez samo złożenie tego oświadczenia. Odstąpienie oskarżyciela publicznego od oskarżenia nie pozbawia uprawnień oskarżyciela posiłkowego, gdyż nie wiąże sądu.

Pokrzywdzony staje się oskarżycielem posiłkowym z mocy samego prawa, gdy po wytoczeniu przez niego oskarżenia w postępowaniu prywatnoskargowym prokurator obejmie ściganie.

Art.55- pokrzywdzony może też wnieść samodzielnie akt oskarżenia w sprawie o czyn ścigany z urzędu, w terminie miesąca od daty doręczenia mu ponownego postanowienia prokuratora o odmowi wszczęcia postępowania przygotowawczego lub jego umorzeniu. Wnoszony przez pokrzywdzonego akt oskarżenia jest publicznym aktem oskarżenia. Czynność ta jest objęta przymusem adwokackim. W razie uznania go za formalnie poprawny, prezes sądu przesya go prokuratorowi, wzywając go do nadesłania w terminie 14 dni akt postępownia przygotowawczego. Następnie wnosi się sprawę na posiedzenie w celu zbadania czy nie zachodzi oczywisty brak faktycznych podstaw oskarżenia (jeżeli zachodzi to umorzenie) lub konieczność ogaraniczenia liczby oskarżycieli posiłkowych.

Sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych jeżeli jest to konieczne dla zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania. Wydaje w tej kwestii postanowienie, zażalenie NIE służy. Oskarżyciel posiłkowy, który ze względu na to oganiczenie nie bierze udziału w postępowaniu, może przedstawić sądowi swoje stanowisko na piśmie w terminie 7 dni od doręczenia mu postanowienia o ograniczeniu liczby oskarżycieli posiłkowych.

Oskarżyciel posiłkowy jest zawsze podmiotem niezależnym, nawet gdy działa obok oskarżyciela publicznego. Jego niestawiennictwo nie tamuje toku procesu (ale może wnioskować o nieprzeprowadzanie rozprawy pod jego nieobecność).

Może zawsze odstąpić od oskarżenia. Jeżeli do tej pory nie brał udzialu w sprawie oskarżyciel publiczny, sąd zawiadamia go o odstąpieniu od oskarżenia przez oskarżyciela posiłkowego. Nie przystąpienie przez niego do oskarżenia w terminie 14 dni od odręczenia zawiadomienia powoduje umorzenie postępowania.

Śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania. Jeżeli nie uczestniczył oskarżyciel publiczny, postepowanie zawiesza się, a osoby najbliższe dla pokrzywdzonego mogą wstąpić w prawa oskarżyciela posiłkowego w terminie zawitym 3 miesięcy od jego śmierci. Jeżeli tego nie uczynią, sąd umarza postępowanie. Jeżeli zmarły działał obok oskarżyciela publicznego, osoby najbliższe mogą wstąpić w jego prawa w każdym stadium procesu.

OSKARŻYCIEL PRYWATNY

Pokrzywdzony, który w sprawach o przestępstwa przekazane przez przepisy prawa karnego materialnego do ścigania z oskarżenia prywatnego wnosi i popiera takie oskarżenie.

Jedynie gdy sprawca podlega orzecznictwu sądów wojskowych, pokrzywdzony jest pozbawiony możliwości ścigania jej w trybie prywatnoskargowym.

Jeżeli jest kilku pokrzywdzonych tym samym czynem, każdy z nich ma prawo wytoczenia oskarżenia, jednak jeżeli jeden z nich wytoczy oskarżenie, pozostali mogą już tylko przyłączyć się do postępowania do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej jako oskarżyciele prywatni, poprzez złożenie odpowiedniego oświadczenia. Każdy z nich zachowuje samodzielność.

Status oskarżyciela prywatnego nabywa się przez:

wniesienie skargi prywatnej;

złożenie ww oświadczenia;

złożenie oświadczenia o podtrzymaniu oskarżenia wcześniej wniesionego przez prokuratora, od którego ten odstąpił, jako prywatnego;

złożenie oświadczenia o wstąpieniu w prawa zmarłego oskarżyciela prywatnego.

Jeżeli sąd uzna, że wnoszący oskarżenie nie jest pokrzywdzonym ani osobą uprawnioną do wykonywania jego praw, albo że wniesiono je po upływie terminu przedawnienia, umarza postępowanie.

Przedawnienie:

1 rok- od czasu gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy;

3 lata- od czasu popełnienia.

Jeżeli w tym czasie wszczęto postępowanie karalnośc ustaje z upływem 5 lat od zakończenia tego pierwszego okresu.

Skarga prywatna przybiera postać prywatnego aktu oskarżenia lub skargi składanej Policji pisemnie bądź ustnie do protokołu, którą po ewentualnych zabezpieczeniach dowodów Policja przekazuje sądowi.

OSKARŻENIE WZAJEMNE

Przesłanki:

oskrażycielem prywatnym jest pokrzywdzonym;

jest osobą fizyczną;

ma ukończone 17 lat;

zarzucane mu przestępstwo pozostaje w związku z czynem zarzucanym przez niego oskarżonemu;

czyn ten zarzucany jest oskarżycielowi prywatnemu, a nie innej osobie;

czyn ten jest także przestepstwem prywatnoskargowym;

oskarżony wnosi wzajemny akt oskarżenia do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej.

Sąd rozpoznaje łącznie obie sprawy. Pierwszeństwo w przesłuchaniu i przemówieniach przysługuje temu, kto pierwszy wniós akt oskarżenia.

Prokurator może objąć ściganie przestępstwa prywatnoskargowego, jeżeli wymaga tego interes społeczny. Może to uczynić wszczynając postepowanie lub wstępując do już wszczętego. W tym ostatnim wypadku postępownie przeradza się w publicznoskargowe, skarga prywatna przechodzi w tzw. stan drzemiący (actio dormiens), a oskarżyciel prywatny staje się ex lege oskarżycielem posiłkowym (ubocznym). Skarga ta odżywa w razie późniejszego odstąpienia przez prokuratora od oskarżenia.

POWÓD CYWILNY

Realizacja roszczeń cywilnych w postępowniu karnym może nastąpić na kilka sposobów :

obowiązek naprawienia szkody- wniosek może złożyć pokrzywdzony oraz inne uprawnione podmioty mogace wykonywać jego prawa oraz prokurator na rzecz pokrzywdzonego, a może to uczynic nie później niż do zakończenia pierwszego przesłuchania pokrzywdzonego na rozprwie głównej;naprawinie szkody może nastąpić poprzez zobowiązanie do zapłaty określonej kwoty pieniężnej lub restytucję; możliwe tylko przy skazaniu; zamiast tego sąd może zasądzić od oskarżonego nawiązkę w celu zadośćuczynienia, ale tylko za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie narządów ciała, rozstrój zdrowia oraz doznaną krzywdę;

świadczenie pieniężne- orzeka się na cel społeczny, w razie odstępienia od wymierzenia kary oraz w innych wypadkach wskazanych w ustawie;

nawiązka- w razie skazania, na rzecz pokrzywdzonego jak w punkcie 1 oraz w razie spowodowania śmierci na cel społeczny, związany z ochroną zdrowia, a przy przestępstwach przeciwko środowisku- na cel związany z ochroną środowiska;

odszkodowanie z urzędu- na rzecz pokrzywdzonego, który nie występował z roszczeniem; w razie skazania; jest niedopuszczalne, jeżeli szkoda nie ma bezpośredniego związku z przestępstwem albo orzeczono w tej kwestii w innym postępowaniu lub postępowanie takie toczy sie albo w grę wchodzioby współuczestnictwo konieczne po stronie zobowiązanych z instytucją lub osobami, które nie są oskarżonymi w danej sprawie;

powództwo cywilne (adhezyjne).

Rozstrzygnięcie kwestii cywinej nie może utrudniać rozstrzygania w przedmiocie postępowania karnego ani powodować przewlekłości procesu. Sąd pozostawia powództwo cywilne bez rozpoznania, gdy materiał dowodowy nie wystarcza jeszcze do jego rozstrzygnięcia, a możliwe jest już rozstrzygnięcie w przedmiocie procesu.

Można nim dochodzić tylko roszczeń majątkowych wynikających bezpośrednio z przestępstwa.

W razie śmierci pokrzywdzonego, osoby dla niego najbliższe mogą wytoczyć powództwo o "przysługujące im roszczenia majątkowe wynikające z popełnienia przestępstwa".

Powodem cywilnym w procesie karnym jest podmiot dochodzący od oskarżonego, zgodnie z prawem karnym procesowym, roszczeń majątkowych wynikających z popełnienia przestępstwa. W kwestiach nie unormowanych wprost w k.p.k. stosuje się przepisy k.p.c.

Zakres podmiotowy:

pokrzywdzony;

osoby najbliższe;

zakład ubezpieczeń.

organy kontroli państwowej występujące na rzecz innego podmiotu (str.23);

przedstawiciel ustawowy lub opiekun faktyczny, gdy pokrzywdzony jest małoletni lub ubezwłasnowolniony;

prokurator na rzecz innego podmiotu, jeżeli wymaga tego interes społeczny.

Sąd powinien powiadomić osobę, na rzecz której wytoczno powództwo cywilne, doręczjąc jej odpis pozwu. Osoba ta może w każdym stadium procesu wstąpić do niego w chrakterz powoda cywilnego (co nie uszczupla praw prokuratora- współuczestnictwo jednolite).

Powództwo cywilne zgłasza się w fomie pisemnej jako pozew. Powinno być wytoczone najpóźniej do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej (może być zgłoszone już w postępowaniu przygotowawczym). W razie zawieszenia lub umorzenia postępowania przygotowawczego powód cywilny może, w zawitym terminie 30 dni od doręczenia postanowienia w tym przedmiocie, zażądać przekazania sprawy sądowi właściwemu do rozpoznania spraw cywilnych, a gdy żądania takiego nie zgłosi, wniesiony pozew nie wywołuje skutków prawnych. Wraz z pozwem można zgłosić wniosek o zabezpiecznie.

Rodzaje rozstrzygnięć:

formalne- przyjęcie powództwa, odmowa przyjęcia, pozostawienie bez rozpoznania;

merytoryczne- uwzględnienie i oddalenie powództwa.

Sąd odmawia przyjęcia powództwa gdy:

jest ono niedopuszczalne;

roszczenie nie ma bezpośredniego związku z zarzucanym czynem;

wniosła je osoba nieuprawniona;

to samo roszczenie jest przedmiotem innego postępowania lub o roszczeniu tym już prawomocnie orzeczono;

po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne z instytucją państwową, samorządowa lub społeczną albo z osobą, która nie występuje w danej sprawie w charaktrze oskarżonego;

złożono już wniosek o zobowiązanie skazanego do naprawienia szkody.

Na odmowę przyjęcia zażalenie NIE przysługuje. Powód cywilny może w takiej sytuacji dochodzić swoich roszczeń na drodze procesu cywilnego, i jeżeli w zawitym terminie 30 dni od daty odmowy przyjęcia pozwu cywilnego wniesie o przekazanie sądowi właściwemu do rozpoznawania spraw cywilnych, za dzień zgłoszenia roszczenia uważa się dzień wniesienia pozwu w postępowaniu karnym.

Sąd pozostawia przyjęte powództwo bez rozpoznania gdy:

po przyjęciu ujawniły się okoliczności skutkujące odmową przyjęcia powództwa cywilnego;

po śmierci powoda osoby uprawnione nie wstąpiy w jego prawa, ani też prokurator nie wytoczył na ich rzecz powództwa;

powód nie stawił się do rozpoczęcia przewodu sądowego, a nie wnosił o rozpoznanie sprawy pod jego nieobecność;

sąd wydaje wyrok inny niz skazujący;

materiał dowodowy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa, a jego uzupełnienie spowodowałoby znaczną przewlekłość postępowania;

wydaje się wyrok nakazowy, ale materiał dowodowy zebrany w postępowaniu przygotowawczy nie wystarcza do rozstrzygnięcia powództwa cywilnego;

wobec rozstrzygnięcia o roszczeniu cywilnym w wyroku nakazowym wniesiono sprzeciw, wtedy to wyrok ten traci moc w zakresie tego rozstrzygnięcia, a sąd na posiedzeniu pozostawia powództwo bez rozpoznania.

W razie pozostawienia powództwa cywilnego bez rozpoznania tylko z uwagi na pkt 1 zażalenie NIE służy.

Sąd uwzględnia lub oddala powództwo w całości bądź w części jedynie w razie skazania oskarżonego.

Jeżeli roszczenie jest tylko częściowo zasadne uwzględnia się je tylko w części, a w pozostałej części oddala. Sąd, który orzekał w tej kwestii, nadaje też na żądanie osoby uprawnionej klauzulę wykonalności.

Występujący z powództwem cywilnym staje się powodem cywilnym z momentem przyjęcia przez sąd powództwa cywilnego. Powód może dowodzić tylko istnienia tych okoliczności, na których opiera swe żądania. Może zadawać pytania osobom przesłuchiwanym jako ostatnia ze stron czynnych. Może zaskarżyć wyrok w zakresie rozstrzygnięć naruszających jego prawa lub szkodzących jego interesom. W przypadku wnoszenia przez niego kasacji z przyczyn rażącego naruszenia prawa, innego niż bezwzględne przyczyny odwoławacze, musi dotyczyć rozstrzygnięcia w przedmiocie powództwa cywilnego.

Powództwo cywilne może być cofnięte. Jeżeli łączy się ze zrzeczeniem się roszczenia, może ono nastąpić bez zgody pozwanego, aż do wydania wyroku. Bez zrzecenia się zgoda nie jest potrzebna jedynie do rozpoczęcia rozprawy.

W razie skutecznego cofnięcia, sąd postanowieniem umarza postępowanie w przedmiocie tego powództwa i może to uczynić także na posiedzeniu, jeżeli cofnięcie nastąpiło w piśmie procesowym.

OSKARŻONY

Strona postępowania karnego, którego przedmiotem jest kwestia jej odpowiedzialności prawnej za zarzucany mu czyn zabroniony przez prawo karne. Wyłącznie osoba fizyczna, która w chwili popełnienia czynu miała w zasadzie ukończone 17 lat, ale w przpadku niektórych przestępstw można ponosić odpowiedzialność karną już od 15 roku życia.

w wąskim ujęciu- oskrarżonym jest osoba, przeciwko której wniesiono do sądu akt oskarżenia;

w szerokuim ujęciu- również podejrzany w postępowaniu przygotowawczym (za każdym razem gdy kodeks mówi o oskarżonym, przepisy te mają też zastosowanie do podejrzanego).

Podejrzanym jest osoba, co do której wydano postanowinie o przedstawieniu zarzutów albo której bez wydania takiego postanowienia przedstawiono zarzut w związku z przystąpieniem do przesłuchania jej w charakterze podejrzanego.

Osoba podejrzana to taka, którą podejrzewa się o popełnienie przestępstwa (przypuszcza się, że je popełniła), ale której nie przedstawiono jeszcze zarzutu popełnienia przestępstwa. Podmiot ten nie jest stroną postępowania karnego. Wolno podejmować wobec niej pozaprocesowe czynności operacyjno-rozpoznawcze (np. rozpytywanie), a także niektóre czynności procesowe w wypadkach wskazanych w k.p.k. Policji wolno więc zatrzymać taką osobę w razie obaw jej ucieczki lub ukrycia się bądź zatarcia śladów przestępstwa albo gdy nie można ustalić jej tożsamości.

Podjęcie tych czynności nie czyni z osoby podejrzanej podejrzanego, uzyskuje ona jednak pewne uprawnienia przyznane przez kodeks osobie, której dotyczy dana czynnośc procesowa. W razie zatrzymania powinna ona być zatem poinformowana o przyczynie tego kroku, ma prawo do kontaktu z adwokatem (nie jest to obrońca!) i może wystąpić z zażaleniem do sądu na legalność, zasadność i prawidłowość zatrzymania.

Podstawowym prawem oskarżonego jest prawo do obrony, w tym do korzystania z pomocy obrońcy. Oskarżony musi mieć obrońcę w całym postępowaniu karnym jeżeli (obrona obligatoryjna):

jest nieletni;

jest głuchy, niemy lub niewidomy;

zachodzi uzasadniona wątpliwość co do jego poczytalności (dopuszczenie dowodu z opinii biegłych psychiatrów o stanie zdrowia psychicznego oskarżonego jest równoznaczne z pojawieniem się takich wątpliwości), jeżeli biegli stwierdzą, że poczytalnośc oskarżonego nie budzi wątpliwości zarówno w chwili popełnienia czynu, jak i w czasie postępowania, udział obrońcy nie jest już obligatoryjny, a prezes sądu (sąd na rozprawie) może wtedy cofnąć wyznaczenie obrońcy z urzędu;

gdy sąd uzna to za konieczne ze względu na okoliczności utudniające obronę (np. poważne jąkanie), sąd może podjąć taką decyzję także w toku postępowania przygotowawczego na wniosek zainteresowanego lub z urzędu.

W postępowniu przed sądem, oskarżony musi mieć obrońcę gdy:

postępownie toczy się przed sądem okręgowym jako sądem I instancji, a oskarżonemu zarzucono zbrodnię lub jest pozbawiony wolności;

postępownie toczy się przed sądem wojskowym, a oskarżonym jest żołnierz odbywający zasadniczą służbę wojskową lub pełniący służbę w charakterze kandydata na żołnierza zawodowego;

postępownie toczy się przed sądem wojskowym okręgowym, a oskarżonym nie jest żołnierz, o którym mowa wyżej, lecz sprawa dotyczy czynu, który w postępowaniu przed sądami powszechnymi, należy do właściwości sądu wojewódzkiego, albo (podżegania i pomocnictwa do) przestępstw dezercji za granice lub za granią albo czynnej napaści na przełożonego z urzyciem broni lub podobnie niebezpiecznego narzędzia);

postępowanie toczy się przed wojskowym sądem okręgowym jako apelacyjnym, obrona formalna nie była do tej pory obowiązkowa, ale prezes sądu lub sąd uznali ją za niezbędną;

w postępowaniu wznowionym na korzyśc oskarżonego, a prowadzonym po jego śmierci lub gdy w postępowaniu takim zachodzi przyczyna do zawieszenia procesu;

w postępowaniu przyspieszonym.

We wszystkich przypadkach, gdy posiadanie obrońcy jest obowiązkowe, a oskarżony nie ma obrońcy z wyboru, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy ustanawia mu obrońcę z urzędu.

Obrońca z urzędu może pojawić się w postępowaniu także gdy obrona nie jest obligatoryjna, gdy oskarżony wnosi o ustanowienie obrońcy z urzędu. Musi wykazać, że nie jest w stanie pokryć kosztów obrony, bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i swojej rodziny. Wniosek taki może być złożony już w postepowaniu przygotowawczym. Obrońcę ustanawia wówczas prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Sąd może cofnąć ustanowienie.

Może pojawić się również, gdy oskarżony nieposiadjący obrońcy z wyboru, na rozprawie lub przed jaj rozpoczęciem, złoży wniosek o skazanie go z wymierzeniem określonej kary lub środka karnego bez postępowania dowodowego, gdy oskrżony ten wnosi jednocześnie o ustanowienie mu takiego obrońcy. Obrońcę ustanawia tu sąd, ale jedynie gdy dostrzega przesłanki do rozpoznania wniosku o skazanie.

Także w postępowaniu odwoławczym, gdy sąd nie zarządza sprowadzenia na rozprawę apelacyjną oskarżonego pozbawionego wolności, uznając za wystarczającą obecnośc obrońcy, a oskarżony nie posiada obrońcy, sąd ma obowiązek wyznaczyć mu obrońcę z urzędu dla postępowania odwoławczego. Ten przepis stosuje się odpowiednio do:

posiedzenia zażaleniowego przy postanowieniu kończącym postępowanie;

posiedzenia sądu odwoławczego przy rozstrzyganiu odnośnie do bezwzględnych przyczyn odwoławczych;

rozprawy w przedmiocie wyroku łącznego;

posiedzenia w przedmiocie zarządzenia kary wobec osoby przekazanej w trybie ENA.

Przymus adwokacko radcowski:

akt oskarżenia wnoszony samodzielnie przez oskarżyciela posiłkowego;

apelacja od wyroku sądu okręgowego, gdy nie pochdzi ona od prokuratora;

kasacja jeżeli nie pochodzi od prokuratora, Prokuratora Generalnego, RPO;

zażalenie na odmowę przyjęcia kasacji;

wniosek o wznowienie postępowania, gdy nie pochodzi od prokuratora, a także zażalenie na odmowę przyjęcia takiego wniosku.

Oskarżony może wystąpić również o wyznaczenie mu obrońcy dla dokonania określonej czynności.

Ustanowienie obrońcy, poza przypadkiem niezamożności, nie zwalnia oskarżonego z obowiązku uregulowania wynagrodzenia za obronę w razie skazania, przy uniewinnieniu koszty te ponosi Skarb Państwa.

Niekiedy oskrżony jest przymuszony do obrony czynnej. Dotyczy to sytuacji gdy przerzuca się na niego ciężar dowodu, co zachodzi przy zniesławieniu. Nie ma bowiem tego przestępstwa, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie był prawdziwy albo uczyniony publicznie służył obronie społecznie uzasadnionego interesu, a gdy dotyczył życia rodzinneo lub prywatnego, jeżeli maił zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka lub demoralizacji maloletniego. W takim wypadku, oskarżony by nie być skazanym, musi udowodnić owe okoliczności.

Prawo do obrony oskarżony realizuje poprzez:

składanie (i odmowę składania) wyjaśnień;

wypowiadanie się co do wszytskich kwestii podlegających rozstrzygnięciu;

składanie wniosków dowodowych i innych wniosków procesowych;

udział w czynnościach dowodowych postępowania przygotowawczego oraz w rozprawie i (gdy przewiduje to ustawa) w posiedzeniach;

zaskarżanie orzeczeń i zarządzeń naruszających jego prawa lub szkodzących jego interesom.

Oskarżony ma również prawo do bezpłatnego korzystania z pomocy tlumacza.

Oskarżony nie ma obowiązku dostarczania dowodów wspierających oskarżenie. Musi się jednak poddać(wyliczenie przykładowe):

oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom nie naruszającym integralności ciała;

pobraniu odcisków palców, fotografowaniu oraz okazywaniu w celach rozpoznawczych innym osobom;

badaniom psychologicznym, psychiatrycznym i innym badaniom połączonym z dokonywaniem zabiegów na jego ciele, z wyjątkiem chirurgicznych, pod wraunkiem, że będą wykonywane przez uprawnionego pracownika służby zdrowia z zachowaniem wskazań wiedzy lekarskiej i nie zagrażają zdrowiu oskarżonego lub innych osób, a ich przeprowadzenie jest nieodzowne (np. pobarnie wymazu ze śluzówki policzków).

Oskarżony ma prawo do milczenia. Może skladać wyjaśnienia, ale może także odmówić ich składania oraz odpowiedzi na pytania, bez podania powodu (o czym powinien być pouczony). Jednak w razie, gdy oskarżony składał wyjaśnienia w postępowaniu przygotowawczym, a następnie w postępowaniu przed sądem odmówił składania wyjaśnień, pociąga to za sobą odczytanie protokołu z postępowania przygotowawczego. Oskarżony nie ponosi odpowiedzialności za mówienie nieprawdy lub zatajanie prawdy. Może natomiast w pewnych okolicznościach odpowiadać odrębnie za przestępstwo fałszywego oskarżenia innej osoby o popełnienie czynu zabronionego lub za zniesławienie. Dzieje się tak gdy oskarżony wysuwa nieprawdziwy zarzut wobec osoby trzeciej "przy okazji" obrony, a nie w celu obrony. Nie ma odpowiedzialności, jeżeli oskarżony fałszywie oskarża inną osobę w celu zwolnienia siebie z odpowiedzialności karnej lub choćby odciążenia.

Dopiero po uzyskaniu przez osobę statusu podejrzanego wolno wobec niej stosować środki zapobiegawcze, zarządzać poszukiwanie listem gończym czy stosować zabezpieczenie majątkowe.

Już przy pierwszym przesłuchaniu (po przedstawieniu zarzutów) podejrzany musi być na piśmie pouczony o jego podstawowych uprawnieniach i obowiązkach procesowych. Art.300- Formuła Miranda- pouczenie o:

prawie do składania wyjaśnień;

prawie do odmowy składania wyjaśnień lub odmowy odpowiedzi na pytania;

prawie do składania wniosków o dokonanie czynności postępowania przygotowawczego;

prawie do korzystania z pomocy obrońcy;

prawie do końcowego zaznajomienia się z materiałami postępowania;

prawie do przesłuchania go z udziałem ustanowionego obrońcy (jeżeli się nie stawi, nie tamuje to postępowania);

obowiązku poddania się badaniom (jak wyżej);

obowiązku stawiennictwa na każde wezwanie;

obowiązku zawiadomienia organu prowadzącego postepowanie o każdej zmianie miejsca zamieszkania lub pobytu trwającego dłużej niż 7 dni, pod rygorem przymusowego doprowadzenia;

jeżeli przebywa za granicą- musi wskazać adresata do doręczeń w kraju, pod rygorem, że pismo wysłane na dotychczas znany adres będzie uznane za doręczone prawidłowo;

obowiązku powiadomienia o zmianie adresu zamieszkania, pod rygorem, ze pismo wysłane na dotychzcasowy adres będzie uznane za doręczone prawidłowo.

Obecność oskarżonego na rozprawie głównej w postępowaniu zwyczajnym jest obowiązkowa., jedynie w trybie uproszczonym i trybach szczególnych opartych na nim obecność jest dobrowolna. Oskarżony nie może poprzez niedopełnienie obowiązku stawiennictwa utrudniać rozprawy. Sąd w związku z tym ma prawo do:

dokończenia rozprawy, mimo nieobecności oskarżonego, jeżeli po złożeniu wyjaśnień opuścił on salę rozpraw bez zezwolenia albo nie stawił się bez usparwiedliwienia na termin rozprawy odroczonej lub przerwanej;

do poprowadzenia rozprawy pod nieobecnośc oskarżonego, nawet gdy nie składal on jeszcze wyjaśnień, jeżeli oskarżony ze swej winy wprawił się w stan niezdolności do udziału w postepowaniu albo gdy powiadomiony o terminie rozprawy oświadcza, że nie weźmie w niej udziału lub uniemożliwia doprowadzenie go na rozprawę bądź mimo osobistaego zawiadomienia go o niej nie stawił się na rozprawę bez usprawiedliwienia;

do poprowadzenia rozprawy odroczonej lub przerwanej pod nieobecność (usparwiedliwioną) niektórych współoskarżonych, jeżeli nie ograniczy to ich prawa do obrony;

do ogłoszenia wyroku, nawet gdyby strony nie stawiły się na to ogłoszenie.

Oskarżonego można czasowo wydalić z sali rozpraw, gdy:

należy się obawiać, że jego obecność może krępująco wpływać na wyjaśnienia współoskarżonego bądź zeznania świadka lub biegłego;

mimo upomnienia oskarżony zachowuje się nadal w sposób godzący w powage sądu lub zakłócający porządek rozprawy.

Natomiast świadek incognito może być przesłucjiwany w obecności oskarżonego, ale w taki sposób, który wyłączy możliwość ujawnienia jego tożsamości.

W rozprawie odwoławczej udział oskarżonego jest jego uprawnieniem. Powinien być powiadomiony o jej terminie, ale jego niestawiennictwo nie tamuje toku rozprawy. Sąd może jednak uznać jego obecność za obowiązkową. Jeżeli oskarżony jest pozbawiony wolności, sąd zarządza sprowadzenie go na rozprawę, gdy pouczony o takiej możliwości oskarżony tego żądał, chyba że uznał za wystarczjącą obecność jego obrońcy.

Udział oskarżonego w posiedzeniach jest obowiązkowy (jeżeli sąd lub prezes uzna to za konieczne):

w posiedzeniu w przedmiocie warunkowego umorzenia postępowania przed rozprawą;

w przedmiocie uwzględnienia wniosku prokuratora o skazanie bez rozprawy;

w przedmiocie umorzenia z powodu niepoczytalności oskarżonego z zastosowaniem środka zabezpieczającego.

W razie rozpoznania sprawy pod jego nieobecność, gdy ta obecność była obowiązkowa, orzeczenie, w razie jego zaskarżenia, podlega uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia, podniesionych zarzutów i wpływu uchybienia na treść orzeczenia.

Oskarżony w razie skazania w sprawach z oskarżenia publicznego ponieść musi koszty sądowe, czyli wydatki i opłaty Skarbu Państwa.

STRONY SZCZEGÓLNE I QUASI-STRONY

Strony szczególne (w k.k.s.):

interwenient;

odpowiedzialny posiłkowo.

Quasi-strona to

podmiot z art.416, czyli osba, którą można zobowiązać do zwrotu Skarbowi Państwa korzyści majątkowej uzyskanej z przestępstwa sprawcy;

pokrzywdzony, w postępowaniu sądowym, jeżeli nie wcieli się w rolę strony, z racji samego pokrzywdzenia.

Interwenientem jest osoba, która nie będąc oskarżonym, zgłasza w postępowaniu karnym skarbowym swe roszczenia do przedmiotów podlegających przepadkowi. Jeżeli z danych zebranych w postępowaniu wynika, że zachodzą warunki do zgłoszenia interwencji, należy niezwłocznie zawiadomić osobę zainteresowaną, chyba że jej adres jest nieznany. W drodze interwencji dochodzić można roszczeń majątkowych do określonej rzeczy, która jako przedmiot przestępstwa skarbowego podlega przepadkowi. Zasadą jest orzekanie go także wtedy, gdy przedmiot nie jest własnością sprawcy. Nie orzeka się go gdy przedmiot jest własnością osoby trzeciej, a sprawca przestępstwa skarbowego użył go do tego czynu, uzyskał go w drodze przestępstwa lub wykroczenia albo gdy orzeczenie przepadku byłoby niewspółmierne do wagi czynu lub gdy uiszczono już należność publicznoprawną dotyczącą tego przedmiotu, chyba że jest ona niewspółmiernie niska do wartości przedmiotu zagrożonego przepadkiem. Przepadku nie powinno się także orzekać gdy interwenient wykaże, że sprawca użył przedmiotu interwenienta bez jego wiedzy i woli, nadużywając tytułu, z jakiego rzeczą tą fakycznie dysponował. Celem interwencji jest nieorzekanie przepadku. Interwencję zgłasza się na piśmie lub ustnie do protokołu, do rozpoczęcia przewodu sądowego w I instancji. Może ją zgłosić każdy mający roszczenie do danej rzeczy (również osoba prawna lub instytucja albo organizacja nieposiadająca osobowości prawnej). Interwenient może ustanowić pełnomocnika. Podmiot, który bez swojej winy nie zgłosił interwencji, a orzeczono prawomocnie przepadek danej rzeczy, może dochodzić swych roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa w trybie procesu cywilnego według przpisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Z chwilą zgłoszenia interwencji, interwenientowi przysługują prawa strony, w granicach interwencji. Może on być przesłuchiwany w chrakterze świadka.

Pociągnięty do odpowiedzialności posiłkowej to podmiot, który wezwano do postępowania z uwagi na możliwość nałożenia na niego odpowiedzialności za grzywnę wymierzoną sprawcy przestępstwa skarbowego lub za ściągnięcie ze sprawcy równowartości pieniężnej przedmiotu przepadku. Odpowiedzialność tę można nałożyć na osobę fizyczną lub prawną, a także na jednostkę organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, jeżeli sprawcą czynu jest jej zastępca, pełnomocnik, zarządca, pracownik albo osoba załatwiająca jej sprawy w jakimkolwiek innym charakterze, a zastąpiony odniósł lub móg odnieść z przestępstwa skarbowego jakąkolwiek korzyść majatkową. Jest to odpowiedzialność za "winę w wyborze". Nakłada się ją w orzeczeniu skazującym, w razie orzeczenia grzywny lub obowiązku zapłaty równowartości wartości przepadku. Orzeczenie inne, choćby ustalało winę sprawcy, nie pozwala na nałożenie tej odpowiedzialności. Grzywnę śiąga się od odpowiedzialnego posiłkowo dopiero, gdy nie można jej ściągnać od skazanego i tylko w zakresie pozostałym do ściągnięcia. Pociąganiecie do odpowiedzialności posiłkowej następuje przez wydanie postanowienia, w którym określa się oskarżonego, zarzucany mu czyn oraz pociąganego do odpowiedzialności posiłkowej i podstawę tej odpowiedzialności. Od chwili wydania postanowienia dana osoba staje się stroną postępowania. Nie może być przesłuchiwany w charakterze świadka.

Podmiot, co do którego prokurator wnosi o zobowiązanie do zwrotu Skarbowi Państwa uzyskanej z przestępstwa oskarżonego korzyści majątkowej. Może to być osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, jeżeli sprawca działał w jej imieniu lub jej interesie, a osoba ta odniosła korzyść majątkową z przestępstwa. Zobowiązanie może nastąpić wyłącznie w wypadku skazania oskarżonego za przestępstwo przynoszące korzyść innemu podmiotowi. Nie jest ono też możliwe w odniesieniu do korzyści podlegających zwrotowi innemu podmiotowi. Ustawodawca nie traktuje tego podmiotu jak strony postępowania, a jedynie przyznaje mu niektóre uprawnienia stron, w tym prawo do zaskarżania orzeczeń naruszjacych jego prawa lub szkodzących jego interesom. Pojawia się w postępowaniu poprzez złożenie przez prokuratora wniosku o nałożenia na określony podmiot obowiązku takiego zwrotu. Wniosek ten ma być złożony przy akcie oskrażenia jako odrębne pismo wraz z uzasadnieniem. We wniosku tym prokurator wnosi też o zawiadomienie danej osoby o terminie rozprawy. Wniosek powinien być złożony wraz z odpisem dla zainteresowanego. Do osoby tej stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do oskarżonego, dotyczące prawa do bezpłatnej pomocy tłumacza oraz obowiązku stawiennictwa na każde wezwanie organu i podawania zmian miejsca pobytu oraz możliwości zatrzymania i przymusowego doprowadzenia. Osoba ta może uczestniczyć w rozprawie, na której jest przesłuchiwana w charakterze świadka. Może ona odmówić zeznań bez podania powodu. Sąd zobowiązuje do zwrotu korzyści w całości lub w części Skarbowi Państwa, jedynie w razie skazania oskarżonego za czyn, który pozwolił korzyść uzyskać. W razie nałożenia tego obowiązku, podmiotowi temu przysługuje apelacja.

Niezależnie od tego istnieje również postępowanie dotyczące odpowiedzialności majątkowej podmiotu zbiorowego za przestępstwa popełnione w ramach tego podmiotu przez indywidualnego sprawcę, prowadzone po prawomocnym skazaniu tego sprawcy.

Pokrzywdzony, jako quasi-strona, występuje w niektórych posiedzeniach sądu przed rozprawą (w przedmiocie skazania oskarżonego bez rozprawy, warunkowego umorzenia postępowania, umorzenia z powodu niepoczytalności sprawcy i zastosowania środka zabezpieczającego) , a także w samej rozprawie.

PRZESTAWICIELE PROCESOWI STRON

Przedstawiciel procesowy strony to podmiot, który działa w imieniu i na rzecz reprezentowanej strony. Może on działać zarówno obok strony, jak i za stronę.

PRZEDSTAWICIEL USTAWOWY

pokrzywdzonego- może działać gdy ten jest małoletni lub ubezwłasnowolniony, przedstawicielstwo sprowadza się tu do wykonywania praw pokrzywdzonego;

oskarżonego- gdy ten jest nieletni lub ubezwłasnowolniony, podejmuje ma jego korzyść wszelkie czynności procesowe, działa obok strony i tylko na jej korzyść, czynności niekorzystne są nieskuteczne.

Przedstawicielem ustawowym w procesie karnym może być:

przedstawiciel ustawowy w rozumieniu k.c. i k.r.i o. czyli rodzic, opiekun itd.;

osoba, pod której pieczą reprezentowany pozostaje, przyczym gdy chodzi o pokrzywdzonego musi to być piecza stała (nie jest to wymagane gdy chodzi o pokrzywdzonego reprezentowanego ze zwględu na jego nieporadność), o tym czy piecza jest faktycznie wykonywana i czy jest stała decyduje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym- prokurator.

W razie wielości uprawnionych do reprezentowania każdy z nich może być przedstawicielem ustawowym, a dokonanie określonej czynności przez jednego nie wyklucza czynności drugiego.

OBROŃCA

Interes społeczny wymaga aby prawa jednostki doznawały faktycznej, należytej ochrony i aby cel procesu realizowany był w warunkach zabezpieczających realność prawa do obrony. W tym sensie można mówić, iż działalność obrońcy ma charkter publiczny.

Obrońca jest przedstawicielem procesowym strony. Korzysta z zasady z takich samych uprawnień, jakimi dysponuje oskarżony. Nie może on wykonywać takich czynności, przy których oskarżony występuje jako dowód oraz czynności z natury swej zastrzeżonych dla oskrżonego. Korzysta on też z pewnych uprawnień własnych, niezbędnych dla prawidłowego wykonywania funkcji obrońcy (np. tajemnica obrończa). Poza tym obrońca może dokonywać czynności, do których kodeks upoważnia oskarżonego albo generalnie strony. Istnieją też czynności, których skuteczność uzależnia kodeks od woli oskarżonego, w tym wypadku pierwszeństwo ma wola oskarżonego, a nie obrońcy (np. oskarżony może cofnąć wniesiony na jego korzyść środek odwoławczy). Granice działań obrończych wyznacza z jednej strony interes prawny oskarżonego, z drugiej zaś publiczny charakter działalności obrońcy.

Obrońca zachowuje niezależność w ustalaniu linii obrony, działa samodzielnie, a jego udzaił w postępowaniu nie wyłącza osobistego działania oskarżonego i vice versa. Oskarżony nie może skutecznie uchylać działań obrońcy, chyba że kodeks wyraźnie to przewiduje. Poza takimi sytuacjami oba podmioty mogą samodzielnie dokonywać czynności, każda z nich jest przy tym skuteczna, a sąd powinien uwzględniać tą, która jest korzystniejsza dla oskarżonego.

Obrońca może podejmować tylko czynności na korzyść oskarżonego. W związku z tym orzeczenia, zarządzenia, zawiadomienia i odpisy, które ustawa nakazuje doręczać oskarżonemu, doręcza się również obrońcy. Zapewnia się również możliwość nieskrępowanego kontaktu z aresztowanym podejrzanym, już w toku postępowania przygotowawczego. Obrońa może uczestniczyć w czynnościach dowodowych postępowania przygotowawczego na podobnych zasadach jak podejrzany, faktycznie zaś w zakresie szerszym, gdyż podejrzanego aresztowanego można nie sprowadzać, gdyby spowodowało to poważne trudności. Ma również prawo wglądu w akta, zawiadamia się go o terminie końcowego zapoznania się z aktami postępowania. , zapewniając stosowny termin na zaznajomienie się z aktami sprawy. Obrońa może też kontaktować się z osowowymi źródłami dowodowymi, które chce zgłosić w postępowaniu. Może też zasięgać informacji u specjalistów z dane dziedziny wiedzy.

Czynności obrońcy podjęte na niekorzyść oskarżonego uznaje się z nieskuteczne. Istnieją różne koncepcje co do kryteriów oceny czynności obrończych:

ujęcie obiektywistyczne- jedynie czynności z natury swej niekorzystne powinny być pomijane, czy też czynności, przy których obrońca "bezprawnie" przekroczył swą legitymację;

ujęcie subiektywistyczne- decydujące znaczenie powinna mieć wola obrońcy i jedynie czynności podjęte z chęci szkodzenia oskarżonemu powinny pyć pominięte (jednak jednym z kryteriów dobrej wiary obrońcy jest tu natura czynności, a więc element obiektywny);

ujęcie mieszane (prof. Grzegorczyk)- ogran procesowy powinien nie dopuścić zarówno do czynności, która jest niekorzystna z natury, jak i wtedy, gdy z okoliczności towarzyszących czynności z natury obojętnej, możliwy jest niekorzystny jej skutek dla oskarżonego.

Należy też nie uwzględniać wniosku dowodowego obrońcy dotyczącego dowodu na okoliczność niekorzystną dla jego klienta. Za czynności niekorzystne uznać należy także zaniechania obrońcy, zwłaszcza gdy dotyczą czynności obwarowanych terminami zawitymi. Natomiast nie uznaje się za niekorzystne żądania obrońcy z urzędu wynagrodzenia czy zaskarżenia przez niego orzeczenia w tej kwestii. Gdyby czynność obrońcy okazała się niekorzystna dopiero po jej przeprowadzeniu, to niezależnie od intencji musi ona pozostać skuteczna.

Istnieje zakaz reprezentacji przez tego samego obrońcę kilku oskarżonych, jeżeli ich interesy pozostają w sprzeczności. Stwierdzając sprzeczność sąd wydaje postanowienie, zakreślając termin oskarżonym do ustanowienia innych obrońców, a w wypadku obrońcy z urzędu wyznacza innego obrońcę. Na to postanowienie SŁUŻY zażalenie. Gdyby taką sprzeczność ustalono w postępowaniu przygotowawczym, prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy wydaje postanowienie.

Obrońca powinien tolerować kłamstwo oskarżonego, który pomimo przekonywującego przyznania się przed obrońcą nie przyznaje się przed sądem.

Obrońcą może być:

adwokat;

aplikant adwokacki, który po 6 miesiącach aplikacji może zastępować adwokata przed sądami rejonowymi, a po roku i 6 miesiącach przed sądami innymi niż rejonowe, z wyjątkiem SN.

Wykonując funkcję obrońcy, adwokat korzysta z immunitetu materialnego w zakresie przestępstwa zniesławienia lub zniewagi strony, jej przedstawiciela, świadka, biegłego, tłumacza. Korzysta również z tajemnicy adwokackiej- tajemnicy zawodowej wiążącej każdego adwokata co do informacji, jakie uzyskał, udzielając porady prawnej, także w kwestiach nie związanych z obroną w sprawie karnej. Ma ona charakter względny.

Pierwszeństwo ma tzw. obrońca z wyboru. Obrońcę może ustanowić:

sam oskarżony;

jeżeli oskarżony jest nieletni lub ubezwłasnowolniony- jego przedstawiciel ustawowy;

jeżeli jest pozbawiony wolności- inna osoba, o czym niezwłocznie powiadamia się oskarżonego (pełnomocnictwo tymczasowe), wymaga potwierdzenia przez oskarżonego;

po wznowieniu procesu po śmierci oskarżonego- wnioskujący o wznowienie.

Upoważnienie do obrony może zostać udzielone na piśmie lub ustnie do protokołu. Możliwe jest wyłączenie substytucji.

Można ustanowić obrońcę z urzędu gdy, z uwagi na niezamożność oskarżonego nie może on pokryć kosztów obrony bez uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i swojej rodziny, gdy oskarżony wnosi o ustanowienie mu obrońcy z urzędu, albo gdy wnosi o to, występując z wnioskiem o skazanie go bez przeprowadzenia postępowania dowodowego oraz w przypadku tzw. obrony obligatoryjnej oskarżony nie posiada obrońcy z wyboru. Ustanawia wówczas prezes sądu. Akt ustanowienia obrońcy z urzędu jest jego upoważnieniem do obrony danego oskarżonego. Ustanowienie obrońcy z urzędu, poza przypadkiem niezamożności, nie zwalnia oskarżonego z obowiązku pokrycia kosztów obrony. O kosztach tych rozstrzyga sąd w orzeczeniu kończącym postępowanie, przyczym w razie umorzenia lub uniwinnenia koszty ponosi Skarb Państwa.

Zarówno ustanowienie obrońcy z wyboru jak i ustanowienie go z urzędu upoważnia obrońcę do działania w całym postępowaniu, nie wyłączając czynności po uprawomocnieniu się orzeczenia, chyba że zawiera oganiczenia. Przyjmuję się jednak, że wyznaczenie obrońcy z urzędu obliguje go jedynie do podjęcia czynności tylko do prawomocnego zakończenia postępowania. Może ona zatem podjąć czynności po uprawomocnieniu, ale nie jest do tego zobowiązany (oraz nie daje mu to podstaw do skutecznego dochodzenia wynagrodzenia od Skarbu Państwa). W razie ustanowienia obrońcy z urzędu ad hoc do sporządzenia kasacji lub wniosku o wznowienie postępowania, obrońca nie widzący podstaw do wniesienia takiej kasacji lub wniosku jest zobowiązany poinformować na piśmie o tym sąd.

Na uzasdaniony wniosek oskarżonego lub obrońcy prezes sądu właściwego do rozpoznania sprawy może wyznaczyć nowego obrońcę w miejsce dotychczasowego (przed postępowaniem sądowym). W toku rozprawy dokonuje tego sąd.

Stosunek obrończy ustaje:

A. przy obronie z wyboru w razie:

cofnięcia mu upoważnienia przez oskarżonego lub jego przedstawiciela ustawowego, nawet bez podania powodu;

ustanowienia przez oskarżonego pozbawionego wolności innego obrońcy niż ustanowiony mu przez inną osobę;

wypowiedzenia pełnomocnictwa przez adwokata;

śmierci obrońcy.

B. przy obronie z urzędu:

w razie odwołania wyznaczenia np. gdy ustały powody obrony z urzędu, na umotywowany wniosek oskarżonego lub obrońcy, jeżeli obrońca rażąco narusza swe obowiązki;

w razie ustanowienia sobie obrońcy z wyboru;

w razie śmierci adwokata.

Z uwagi na właściwość sądu okręgowego w I instancji, udział obligatoryjnego obrońcy w rozprawie głównej i apelacyjnej jest obowiązkowy, a w rozprawie kasacyjnej, jedynie gdy prezes sądu lub sąd uzna to za konieczne. W postępowaniu przygotowawczym kodesk aktualnie nie przewiduje czynności z obligatoryjnym udziałem obrońcy. Obrońca obligatoryjny został potraktowany jak obrońca fakultatywny. Wszędzie tam gdzie udział obrońcy w czynności jest obligatoryjny, czynności nie przeprowadza się jeżeli obrońca się nie stawił.

Obrońca reprezentuje interesy oskarżonego zarówno w obronie przeciw stawianym zarzutom naruszenia prawa karnego, jak i kwestiach cywilnoprawnych, gdy wytaczane jest przeciwo niemu powództwo adhezyjne. Upoważnienie udzielone obrońcy w danej sprawie zachowuje swą moc i przeradza się ex lege w pełnomocnictwo, gdy oskarżony, którego bronił dochodzi następnie odszkodowania za niesłuszne skazanie lub aresztowanie.

PEŁNOMOCNIK

Pełnomocnik to przedstawiciel procesowy, z pomocy którego w postępowaniu karnym korzystać może strona inna niż oskarżony oraz osoba niebędąca stroną.

Osoba niebędąca stroną może ustanowić pełnomocnika, jedynie wtedy gdy wymagają tego jej interesy w toczacym się postępowaniu. Sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator mogą odmówić dopuszczenia do udziału pełnomocnika osoby niebędącej stroną. Tylko w postępowaniu przygotowawczym SŁUŻY zażalenie.

Uprawniony podmiot może korzystać z pomocy nie więcej niż 3 pełnomocników.

Pełnomocnikiem może być:

adwokat;

radca prawny- jeżeli reprezentuje instytucję państwową, samorządową lub społeczną;

radca prawny- w zakresie roszczeń majatkowych, jeżlei reprezentuje inne osoby prawne, jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.

Pełnomocnictwo może być udzielone na piśmie lub do protokołu organu prowadzącego postępowanie.

Pełnomocnictwa może udzielić:

sam zainteresowany (jeżeli nie jest osobą fizyczna- organ uprawniony do działania w jej imieniu);

przedstawiciel ustawowy- gdy pokrzywdzony jest małoletni lub ubezwłasnowolniony;

inna osoba- gdy uprawniony jest pozbawiony wolności.

Strona lub osoba niebędąca stroną może wnieść o wyznaczenie jej pełnomocnika z urzędu, jeżeli należycie wykaże, że nie jest w stanie ponieść kosztów reprezentacji bez poniesienia uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny. W przypadku uprawnionego niebędącego osobą fizyczną- gdy wykaże że nie ma dostatecznych środków na koszty.

Pełnomocnictwo :

procesowe ogólne- umocowanie z mocy samego prawa do wszelkich czynności procesowych łączących się ze sprawą, niewyłączając czynności po uprawomocnieniu, chyba że zawiera ograniczenia;

procesowe do prowadzenia poszczególnych spraw;

do dokonania poszczególnych czynności procesowych.

Wyznaczenie pełnomocnika z urzędu upoważnia go do działania także po uprawomocnieniu, ale nie zobowiązuje go do tego.

Wypowiedzenie pełnomocnictwa przez mocodawcę wywołuje skutek wobec organu prowadzącego postępowanie z momentem zawiadomienia go o tym, a w odniesieniu do innych uczestników- z chwilą doręczenia im tego zawiadomienia przez organ.

Pełnomocnik nie jest samodzielny w prowadzeniu reprezentacji spraw mocodawcy. Może on być związany wewnętrznymi instrukcjami i musi liczyć się z życzeniami klienta. Decyduje o tym treść upoważnienia. Jeżeli nie zawiera ono ograniczeń, pełnomocnik może jednak dokonywać nawet czynności niekorzystnych dla mocodawcy. Za szkody wyrządzone mocodawcy może wówczas odpowiadać cywilnie, gdy przekroczył swe upoważnienie, działał niezgodnie z umową lub nie dołożył należytej staranności w wykonywaniu zlecenia. Mocodawca, jeżeli występuje jednocześnie z pełnomocnikiem, może niezwłocznie prostować lub odwoywać oświadzczenia pełnomocnika.

RZECZNICY INTERESU SPOŁECZNEGO

To odrębna karegoria uczestników postępowania karnego, którzy mogą w nim działać, nie będąc stroną ani nie działając w imieniu strony i nie wykonując jej praw. Reprezentują oni interes publiczny nawet wtedy, gdy dokonują czynności korzystnej dla określonej strony. Zachowują zawsze niezależność od stron, a ich zakres uprawnień jest taki jaki wynika z przepisów.

Są nimi:

przedstwiciel społeczny;

Rzecznik Praw Obywatelskich;

Prokurator Generalny jako uprawniony do występowania z kasacją;

prokurator gdy nie działa on jako oskarżyciel publiczny;

instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu (art.304).

Ad.1.

Może go zgłosić organizacja społeczna , jeżeli zachodzi potrzeba ochrony "interesu społecznego lub ważnego interesu indywidualnego", objętego zadaniami statutowymi tej organizacji, "w szczególności ochrony wolności i praw człowieka". Jest on reprezentantem tej organizacji. Jego udział można zgłosić tylko w sądowym stadium postępowania, do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego. Zgłoszenie następuje w formie pisemnej, a w nim wskazuje się przedstawiciela, sam przedstawiciel składa zaś sądowi pisemne upoważnienie. Sąd dopouszcza go do udziału w postępowaniu, jeżeli leży to w interesie wymiaru sprawiedliwości. O dopuszczeniu sąd orzeka na posiedzeniu przed rozprawą. Na odmowę NIE służy zażalenie. Organizacja społeczna może wycofać swego przedstawieciela w każdym czasie, jeżeli uzna, że nie ma już interesu, który uzasadniałby występowanie jej przedstawieciela. Dopuszczony przedstawiciel może uczestniczyć w rozprawie, wypowiadać się i składać oświadczenia na piśmie. Jego pisemne oświadczenia powinny być traktowane jako dowód z dokumentu, jeżeli zawierają informacje istotne dla sprawy. Przedstawiciel może również zabierać głos w ramach końcowych przemówień przed obrońcą i oskarżonym.

Ad.2.

Ustawa z 1987r. o RPO i k.p.k. przewidują dla niego uprawnienia:

może on żądać wszczęcia postępowania przygotowawczego w sprawie o przestępstwo ścigane z urzędu, ale nie może zaskarżyć odmowy jego wszczęcia czy umorzenia;

w czasie prowadzonego postępowania wyjaśniającego, w związku ze skargą zainteresowanego albo innego sygnału, może żądać przedstawienia sobie informacji o stanie sprawy niezależnie od etapu, na jakim się ona znajduje;

może żądac wszczęcia postępowania w sprawie cywilnej i wziąć udział w każdym toczącym się już w tej kwestii postępowaniu;

może on wnieśc kasację od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie.

Ad.3.

Jest on uprawniony do występowania z kasacją od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie.

Ad.4.

W takiej roli występuje gdy wytacza powództwo adhezyjne na rzecz pokrzywdzonego lub innych osób uprawnionych albo popiera już wytoczone takie powództwo. Nie będąc powodem cywilnym, korzysta z praw strony, nawet gdy pokrzywdzony działa w postępowaniu lub wstąpi jako powód po wytoczeniu na jego rzecz powództwa przez prokuratora. Dochodzi wówczas do tzw. współuczestnictwa jednoliego po stronie powodowej, co wyklucza możliwośc zniweczenia procesu cywilnego jednostronną wolą pokrzywdzonego. Prokurator może też, gdy nie wytoczono powództwa, wystąpić z wnioskiem na rzecz pokrzywdzonego, o nałożenie na skazanego obowiązku naprawienia szkody.

Może też wykonywac prawa pokrzywdzonego gdy ten zmarł, nie pozostawiwszy osób uprawnionych do wykonywania jego praw lub osoby takie się nie ujawniły, jednak tylko wówczas gdy pokrzywdzony uprzednio w sposób wyraźny nie oświadczył swej woli wskazującej na rezygancję z uprawnień przyznanych mu przez ustawę.

W roli uczestnika mającego na uwadze interes społeczny, prokurator występuje także gdy występuje o wydanie wyroku łącznego, jest obecny na rozprawie po odstąpieniu od oskarżenia lub w sprawie wytoczonej przez oskarżyciela posiłkowego subsydiarnego.

Ad.5.

Mają one prawny obowiązek zawiadomienia o przestępstwie, o którym dowiedziały się w związku ze swą działanością. Informując prokuratora lub Policję, instytucja działa w interesie publicznym. Instytucję taką należy powiadomić o wszczęciu, odmowie wszczęcia, umorzeniu postępowania przygotowawczego, a także o podjęciu na nowo uprzednio umorzonego dochodzenia z tzw. wpisaniem do rejestru przestępstw. W razie odmowy wszczęcia instytucji SŁUŻY zażalenie i prawo przejrzenia akt. Nie może ona jednak zaskarżyć umorzenia. Gdyby w ciągu 6 tygodni od złożenia zawiadomienia nie otrzymała od organu żadnej informacji. może złożyć zażalenie na bezczynność organu, z tym że to służy już każdemu zawiadamiającemu. Instytucję taką zawiadamia się także o skierowaniu do sądu aktu oskarżenia oraz wystąpieniu o warunkowe umorzenie postępowania.

INNI UCZESTNICY POSTĘPOWANIA KARNEGO

1. Świadek

- w znaczeniu faktycznym- osoba będąca świadkiem czynu lub osoba wezwana czy przesłuchiwana w charakterze świadka;

- w znaczeniu procesowym- ytlko w tym zanczeniu jest uczestnikiem postępowania.

2. Biegły

Podmiot udzielający organowi procesowemu informacji specjalistycznych niezbędnych dla ustalenia okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

3. Podmiot udzielający poręczenia za oskarżonego

4. Zawiadamiający o przestępstwie (nie będący ani pokrzywdzonym ani instytucją z art.304)

Jest uczestnikiem postępowania ale tylko w jego początkowej fazie. Powiadamia się go o wszczęciu, odmowie wszczęcia i umorzeniu postępowania przygotowawczego, a także o podjęciu na nowo postępowania umorzonego rejestrowo. Jeżeli w ciągu 6 tygodni od zawiadomienia nie dostanie żadnej informacji, moze złożyć skargę na bezczynność organu do prokuratora nadrzędnego lub powołanego do nadzoru nad organem prowadzącym postępowanie przygotowawcze. Zawiadamia się go takze o skierowaniu aktu oskarżenia do sądu lub wniosku o warunkowe umorzenie postepowania. NIE służy mu zażalenie na odmowę wszczęcia lub umorzenie, nie może też przeglądać akt sprawy.

CZYNNOŚCI PROCESOWE

Postępowanie karne składa się z faktów procesowych. Fakty te moga być czynnościami procesowymi lub zdarzeniami procesowymi.

Czynność procesowa w postępowaniu karnym to określone przez prawo karne procesowe zachowanie się uczestnika postępowania wywołujące przewidziane przez to prawo skutki prawne.

Zdarzenie procesowe to taki fakt, który nie polega na zachowaniu się człowieka, a wywołuje określone skutki procesowe. Mogą zachodzić w procesie oraz poza nim.

Czynności pozaprocesowe to operacyjne działania organów ścigania, których celem jest wyszukanie dowodu. Zazwyczaj wyprzedzają wszczęcie postępowania, ale mogą być także podejmowane w toku procesu.

Podział czynności:

pozytywne- działania, np. wniosek dowodowy;

negatywne- zaniechania, np. gdy powód cywilny nie stawi się na rozprawę, to uważa się, że odstąpił od dochodzenia roszczeń cywilnych.

proste- pojedyncze, np. wniesienie apelacji;

złożone- składające się z kilku dających się wyodrębnić elementów, np. przedstawienie zarzutów (postanowienie, ogłoszenie podejrzanemu, przesłuchanie go).

indywidualne- izolowane czynności określonej osoby, np. złożenie zwiadomienia o przestępstwie;

zbiorowe- uczestniczy w nich z założenia kilka osób, np. przesłuchanie.

jednostronne- są zasadą, np. złożenie wniosku dowodowego;

dwustronne lub wielostronne (umowy procesowe)- gdy do dokonania czynności konieczna jest zgoda innego podmiotu, np. wniosek prokuratora o skazanie bez rozprawy wymaga uzgodnienia z oskarżonym.

Mając na uwadze podmiot dokonujący czynności wyróżnia się czynności:

organów procesowych;

stron i ich reprezentantów;

innych uczestników postępowania.

Natomiast uwzględniając cel danej czynności (jej funkcję) wyróżnia się czynności:

rozpoznawcze polegające na badaniu i rozstrzyganiu danej kwestii;

wykonawcze realizujące zapadłe decyzje, np. przymusowe doporowadzenie.

Podział czynności ze względu na treść i charakter:

czynności faktczne;

spostrzeżenia procesowe;

oświadczenia procesowe.

Ad.1.

Działania wywołujące zmiany w świecie zewnętrznym, np. zatrzymanie osoby.

Ad.2.

To przyjmowanie do wiadomości odpowiednich faktów i zjawisk następujących w postepowaniu, np. percepcje zmysłowe przy dokonywaniu oględzin.

Ad.3.

To uzewnętrznianie, w formie przewidzianej prawem karnym procesowym, treści intelektualnych lub aktów woli. Wyróżnia się tu oświadczenia wiedzy i oświadczenia woli.

Oświadczenia wiedzy to przekaz treści intelektualnych. Mogą one wystąpić jako:

oświadczenia dowodowe (zeznania, opinie, wyjaśnienia);

przytoczenia dowodowe (np. tezy wniosków dowodowych);

sprawozdania procesowe (protokoły, notatki urzędowe);

zawiadomienia (np. o przestępstwie);

argumentacje (np. w uzasadnieniach orzeczeń).

Oświadczenia woli to przekaz woli, dążeń, żądań oświadczającego.Wyróżnia się tu:

oświadczenia woli postulujące, następują w sytuacji gdy podmiot składający je nie pozostaje w stosunku nadrzędności do adresta, a oświadczenie wyraża tym samym jedynie jego dążenie;

oświadczenia woli imperatywne mają charakter władczy, są one efektem nadrzędności procesowej oświadczjącego wobec adresta i tym samym są dla niego wiążące. Przysługują jedynie organom procesowym i mogą wystąpić jako decyzja procesowa lub polecenie.

polecenie- ma charakter indywidualny, wydawane jest podwładnym procesowo oragnom i wiąże tylko tego adresata; może je wydawać sąd lub prokurator, wobec Policji lub innego organu, w wypadkach wskazanych w ustawie;

decyzje procesowe- rozstrzygnięcia określonej kwestii prawnej w postępowaniu jako przejaw władzy organu procesowego. Wiążą one uczestników postępowania, a nawet inne instytucje i organy, jeżeli wynika to z ich treści.

Oświadczenia procesowe składane moga być w formie ustnej do protokołu lub pisemnej w piśmie procesowym.

Inne podziały czynności:

dopuszczalne- istnieje prawna możliwość dokonania czynności;

niedopuszczalne- takie czynności, których prawo karne procesowe albo wyraźnie zabrania, bądź też nie stwarza uprawnienia do ich dokonania.

wadliwe- są wprawdzie dopuszczalne, ale nie spełniają wszystkich stawianych im wymogów procesowych, mogą byc konwalidowane;

niewadliwe

Konwalidacja (sanacja) to usunięcie z mocą wsteczną wady, jaką dotknięta jest czynność lub zespół czynności albo całe dotychczasowe postępowanie. Wywołuje taki stan jakby wady nigdy nie było. Nie można konwalidować uchybień będących bezwzględnym powodem do uchylenia rozstrzygnięcia.

Konwersja czynności, czyli dokonanie przemiany czynności wadliwej w inną czynność zastępczą i osiągnięcie określonego skutku za pomocą tej czynności. Zachodzi to np. w wypadku złożenia apelacji bez uprzedniego wniosku o doręczenie uzasadnienia wyroku, ale w terminie do złożenia takiego wniosku (apelacja wprost), kiedy to apelacja taka wywołuje skutki wniosku o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem.

skuteczne- wywołujące skutki przewidziane przez prawo procesowe;

bezskuteczne-w wyniku niedopełnienia wszystkich wymogów stawianych danej czynności nie może ona wywołać określonego w ustawie skutku.

zasadne;

bezzsadne.

Wiąże się to z oceną merytoryną i jest charakterystyczne jedynie dla oświadczeń procesowych.

odwoływalne;

nieodwoływalne.

Związane również z oświadczeniami procesowymi. Oświadczenia wiedzy można odwołać jedynie w tym znaczeniu, że dojdzie do zmiany treści oświadczenia. Imperatywne oświadczenia woli, jeżeli są tylko poleceniami, mogą być odwoływane. Natomiast gdy są to decyzje procesowe to regułą jest, że w razie ich uzewnętrznienia nie mogą być odwołane, chyba że z ustawy wyraźnie wynika coś innego.

ważne;

nieważne- w przypadku szczególnie poważnych uchybień uznaję się czynność za nieważną od początku.

ORZECZENIA, ZARZĄDZENIA, POLECENIA

Orzeczeniami są wyroki i postanowienia. Podstawę każdego orzeczenia może stanowić tylko całokształt okoliczności ujawnionych w postępowaniu, mających znaczenie dla rozstrzygnięcia. Podstawę wyroku może natomiast stanowić jedynie całokształt okoliczości ujawnionych w toku rozprawy głównej. W wypadku orzekania wyrokiem bez rozprawy, postępowania dowodowego nie przeprowadza się, uznaje się za ujawnione bez odczytywania dane dotyczące oskarżonego i wyniki wywiadu środowiskowego (na żądanie oskarżonego lub obrońcy należy je odczytać), a inne dokumenty podlegające odczytaniu można uznać za ujawnione bez ich odczytywania, jeżeli obecni na posiedzeniu zgodnie o to wnoszą. To samo dotyczy wyroku warunkowo umarzającego postępowanie na posiedzeniu przed rozprawą. Podobnie jest przy wyroku nakazowym, który wydaje się na podstawie materiału dowodowego zgromadzonego w aktach. W przypadku wniosku oskarżonego o skazanie go bez postępowania dowodowego, sąd władny jest uznać za ujawnione dowody wymienione w akcie oskarżenia lub dokumenty przedłożone przez stronę. Jeżeli sąd ogranicza postępowanie dowodowe za zgodą stron z uwagi na niebudzące wątpliwości przyznanie się oskarżonego, wówczas podstawę te stanowią dowody, które częściowo przeprowadzono na rozprawie.

Jeżeli orzeczenie wydawane jest na posiedzeniu, a zachodzi potrzeba sprawdzenia okoliczności faktycznych przed jego wydaniem, sąd dokonuje tego sam albo wyznacza w tym celu sędziego ze składu orzekającego, bądź zwraca sie o dokonanie określonych czynności do sądu miejscowo właściwego. Są to tzw. sądowe czynności sprawdzające.

Przy ogłaszaniu lub doręczaniu orzeczeń należy pouczyć uczestników postępowania o przysługującym im prawie, terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia lub o tym, że orzeczenie nie podlega zaskarżeniu.

Wydania wyroku wymaga się:

dla rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu- wyroki skazujące, uniewinniające oraz warunkowo umarzajace postępowanie;

dla rozstrzygnięcia o niedopuszczalności procesu, jeżeli okoliczność wyłączającą proces stwierdzono po rozpoczęciu przewodu sądowego- wyrok umarzjący postępowanie abp uniewinniający;

dla uchylenia, zmiany lub utrzymania w mocy wyroku w wyniku rozpoznania apelacji- wyroki o o utrzymaniu w mocy wyroku I instancji, o uchyleniu i umorzeniu postępowania, o uchyleniu i przekazaniu do ponownego rozpoznania, o zmianie wyroku sądu I instancji w określony sposób przez sąd odwoławczy;

dla uchylenia wyroku w trybie kasacji- uchylenie wyroku i przekazanie do ponownego rozpoznania, wyrok uniewinniający, umarzający (ale oddalenie kasacji następuje już postanowienem!!!);

dla uchylenia wyroku w trybie wznowienia postępowania (oddalenie wniosku postanowieniem!!!);

dla wydania tzw. wyroku łącznego oraz zmodyfikowania wyroku odnośnie do kar w razie ograniczonej ekstradycji;

przy orzekaniu w przedmiocie odszkodowania za niesłuszne skazanie, aresztowanie lub zatrzymanie.

Rozróżnia się wyroki:

merytoryczne;

formalne.

Zasadą jest, że wyrok zapada po przeprowadzeniu rozprawy. Wyjątkowo kodeks dopuszcza wydanie wyroku na posiedzeniu:

na wniosek prokuratora złożony za zgodą oskarżonego (zawsze wyrok skazujący);

na wniosek oskarżonego o skazanie go bez przeprowadzenia postepowania dowodowego, gdy złożono go w trybie uproszczonym przed rozprawą;

w trybie nakazowym jako wyrok nakazowy;

dla rozstrzygnięcia o warunkowym umorzeniu postępowania przed rozprawą;

przy wznawianiu postępowania w razie uchylenia wyroku, a także gdy ze względu na to, iż nowe fakty i dowody wskazują, że orzeczenie jest oczywiście niesłuszne albo, że postępowanie było niedpouszczalne, sąd uchylając prawomocny wyrok, uniewinnia oskarżonego lub umarza postępowanie bez przekazywania sprawy do ponownego rozpoznania;

przy uchlaniu wyroku w trybie apelacji z powodu tzw. bezwzględnych podstaw jego uchylenia;

przy uwzględnianiu w całości kasacji wniesionej na korzyśc oskarżonego od wyroku;

dla zmodyfikowania wyroku w zakresie kar przy ograniczonej ekstradycji.

Wyroku wydanego na posiedzeniu nie należy mylić z tzw. wyrokiem zaocznym. Wyrok taki możliwy jest w postępowaniu uproszczonym i w trybach na nim opartych, a zapada ona na rozprawie, gdy przy nieobowiązkowej obecności oskarżonego, ani ona ani jego obrońca, pomimo powiadomienia ich o terminie rozprawy, nie stawili się na nią.

Wyrok wydawany jest w imieniu Rzeczpospolitej Polskiej.

Komparycja- część wstępna wyroku.

Sentencja- zawiera rozstrzygnięcie.

Wyrok ogłasza się publicznie. Co do wyroków wydanych na posiedzeniu, wykłada się je w sekretariacie sądu na 7 dni do publicznego wglądu.

Regułą jest, że wyrok uzasadnia się na żądanie strony, ktore należy złożyć na piśmie w terminie zawitym 7 dni od jego ogłoszenia. Uzasadnienie wyroku powinno byc sporzadzone w ciagu 14 dni od daty zlozenia wniosku. W sprawie zawiłej prezes może odroczyć na dalszy czas oznaczony. Sąd doręcza wówczas wyrok wraz z uzasadnieniem. Jeżeli oskarżony jest pozbawiony wolności, nie miał przy tym obrońcy i nie był obecny przy ogłaszaniu wyroku, termin do złożenia wniosku o uzasadnienie wyroku liczy się od dnia doręczenia mu wyroku, a doręczenie takie jest obowiązkiem sądu. Sąd poza tym doręcza stronom z urzędu wyrok, gdy jest on zaoczny oraz gdy wydano go na posiedzeniu niezależnie od tego, czy strony w nim uczestniczyły. Z urzędu doręcza się też pokrzywdzonemu wyrok o warunkowym umorzeniu postępowania wydany na posiedzeniu przed rozprawą.

Wyrok uzasadnia się z urzędu gdy:

złożono zdanie odrębne;

zawsze gdy jest to sąd wojskowy, z tym, że nie dotyczy to wyroków wydawanych na wniosek prokuratora lub samego oskarżonego;

wyroki sądów odwoławczych (14 dni od wydania);

wyroki wydane w wyniku rozpoznania kasacji(14 dni od wydania).

Sporządzenie uzasadnienia z urzędu nie zwalnia strony, która chce dysponować tym uzasadnieniem, od złożenia wniosku o jego dorczęnie.Tam gdzie wyrok wydawany jest wraz z uzasadnieniem, ogłasza się go z uzasadnieniem, w pozostałych wypadkach przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje ustnie najważniejsze powody wyroku.

Postanowienia wydaje sąd, w wypadkach nie wymagających wydania wyroku, a także w postępowaniu przygotowawczym, w postępowaniu tym postanowienia wydaje też prokurator, a w dochodzeniu organ je prowadzący.

Postanowienia z założenia nie są orzeczeniami merytorycznymi, poza postanowieniem o ustaleniu kwalifikacji prawnej czynu i kary po przejęciu skazanego oraz o wykonaniu kary orzeczonej za granicą z ustaleniem kwalifikacji prawnej według prawa polskiego, w razie odmowy przekazania w trybie ENA obywatela polskiego, azylanta lub osoby zamieszkaej w Polsce. Poza tymi wyjątkami postanowienia to orzeczenia formalne w przedmiocie dopuszczalności procesu lub w innych ważniejszych kwestiach procesowych.

Postanowienie powinno zawierać:

oznaczenie organu, który je wydał oraz osoby lub osób;

datę wydania;

wskazanie sprawy oraz kwestii, której dotyczy;

rozstrzygnięcie z podaniem podstawy prawnej;

uzasadnienie, chyba że ustawa zwalnia od tego obowiązku.

Postanowienie uzasadnia się z urzędu wraz z jego wydaniem. Jedynie w sprawie zawiłej lub z innych ważnych powodów można wyjątkowo odroczyć sporządzenie tego uzasadnienia na czas do 7 dni, w takim wypadku jednak po ogłoszeniu postanowienia należy ustnie podać najważniejsze powodu rozstrzygnięcia. Nie wymagają uzasadnienia postanowienia m.in. o dopuszczeniu dowodu, uwzględnieniu wniosku, któremu inna strona się nie sprzeciwia, oddaleniu kasacji jako oczywiście bezzasadnej. Zdarza się również, że uzasadnia się postanowienia na wniosek. Jest tak przy postanowieniu o przedstawieniu zarzutów i postanowieniu o zmianie zarzutów.

Postanowienie wydane na rozprawie ogłasza się ustnie. Jeżeli wydano je poza rozprawą doręcza się je prokuratorowi oraz podmiotom uprawnionym do składania na nie zażalenia jeżeli nie brali udziału w posiedzeniu lub nie byli obecni przy ogłaszaniu postanowienia, z tym że, gdyby odroczono uzasadnienie, to postanowienie takie wraz z uzasadnieniem należy zawsze doręczyć z urzędu.

Postanowienia dzielimy na zaskarżalne i niezaskarżalne.

Zaskarżalne są postanowienia sądu I instancji oraz prokuratora i organu dochodzeniowego:

zamykające drog do wydania wyroku, chyba że ustawa wyłącza ich zaskarżalność;

dotyczące środka zabezpieczającego przewidzianego w prawie karnym;

inne, ale tylko gdy zaskarżalność przewiduje przepis szczególny, statuujący tę decyzję.

Środkiem zaskarżenia postanowień jest zażalenie składane w terminie 7 dni od ogłoszenia, a gdy ustawa przewiduje doręczenie- od doręczenia. Zażalenie służy stronom, ale przysługuje też innym osobom, jeżeli narusza ich prawa. W postępowaniu przygotowawczym osobom niebędącym stronami służy zażalenie na każde postanowienie naruszające ich prawa.

Zarządzenia to decyzje procesowe nie będące orzeczeniami i wydawane w sytuacjach gdy ustawa nie wymaga nawet wydania postanowienia. Wydają je w postępowaniu sądowym: prezes sądu, przewodniczący wydziału, przewodniczący składu orzekającego albo upoważniony sędzia, a w postępowaniu przygotowawczym: prokurator i organ dochodzeniowo-śledczy, a także sąd (nie sędzia!!!). W swej treści zarządzenie powinno odpowiadać rygorom postanowienia. Zarządzeń nie uzasadnia się, chyba że podlegają zaskrżeniu i wówczas uzasadnia się je z urzędu. Jeżeli wydano je na rozprawie ogłasza się je ustnie, to samo dotyczy posiedzenia z udziałem stron. Jeżeli zapadło poza rozprawą pod nieobecność zainteresowanych, doręcza się je osobom, którym służy zażalenie, a które nie były obecne przy ogłaszaniu go. W innych wypadkach zwiadamia się jedynie strony o treści zarządzenia.

Zarządzenia są zakarżalne zażaleniem na zasadach podobnych jak postanowienia, z tym że niekiedy w grę wchodzi odwołanie. Odwołanie służy od zarządzeń przewodniczącego składu orzekającego wydanych na rozprawie, a rozpoznaje je skład orzekający, wydając postanowienie, chyba że sąd orzekał jednoosobowo. Odwołanie służy każdemu uczestnikowi, którego zarządzenie dotyczy.

Czynności procesowej nie przeprowadza się, jeżeli osoba uprawniona nie stawiła się, a brak dowodu, że została o niej powiadomiona, oraz jeżeli zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że niestwiennictwo wynikło z powodu przeszkód żywiołowych lub innych wyjątkowych przyczyn, a także wtedy gdy osoba ta usprawiedliwiła należycie niestwiennictwo i wnosi o nieprzeprowadzanie czynności pod jej nieobecność.

Orzeczenia lub zarządzenia, jeżeli mają omyłki oczywiste, mogą być prostowane w każdym czasie. Sprostowania dokonuje organ, który popełnił omyłkę, na wniosek lub z urzędu. Jeżeli jednak sprawa toczy się już w instancji odwoławczej, może ona z urzędu sprostować orzeczenie I instancji. Sprostowanie orzeczenia zawsze następuje postanowieniem, zarządzenia- zarządzeniem. Na decyzję co do sprostowania SŁUŻY zażalenie.

NARADA I GŁOSOWANIE

Narada nad wyrokiem to jedna z końcowych faz postępowania sądowego, następująca bezpośrednio po wysłuchaniu głosów stron. Jej celem jest omówienie przez cały skład orzekający wszystkich wyłaniających się w danej sprawie zagadnień faktycznych i prawnych.

Podstawową regułą narady i głosowania jest jej pełna tajność. Podczas narady i głosowania, oprócz członków składu orzekajacego może być obecny jedynie protokolant, chyba że przewodniczący skadu uzna jego obecność za zbędną. Naradą i głosowaniem kieruje przewodniczący składu orzekającego.

Narada i głosowanie nad wyrokiem powinny odbywać się osobno co do:

winy i kwaifikacji prawnej czynu;

kary;

środków karnych;

pozostałych kwestii.

Głosowanie ma charakter totalny co do każdej z tych kwestii (jedno głosowanie co do każdej kwestii).

Po naradzie przewodniczący zbiera głosy, poczynajac od najmłodszego, najpierw od ławnikow według ich wieku, następnie od sędziów według ich starszeństawa służbowego, a sam głosuje ostatni. Sprawozdawca, jeżeli nie jest nim przewodniczący, głosuje pierwszy.

Orzeczenia zapadają większością głosów. Jednak poza większością naturalną, kodeks przewiduje też większość sztuczną. Jeżeli zdania tak się podzielą, że żadne z nich nie uzyska większości, zdanie najmniej korzystne dla oskarżonego przyłącza się do zdania najbardziej doń zbliżonego, aż do uzyskania większości. Sędzia, który głosował za uniewinnieniem i został przegłosowany, może powstrzymać się od głosowania dalszych kwestii. Jeżeli skorzysta z tego uprawnienia, to w razie podzialu głosów, jego głos fikcyjnie przyłącza się do zdania najprzychylniejszego dla oskarżonego.

Aż do ogłoszenia orzeczenia każdy z członków składu orzekającego może powrócić do kwestii już przegłosowanych, z tym że żądanie takie powinno być poddane pod rozstrzygnięcie całego składu.

Orzeczenie podpisują wszyscy członkowie składu orzekającego, nie wyłączając przegłosowanego, chyba że jest to orzeczenie umieszczone w protokole. Brak podpisu któregokolwiek z członków składu pod orzeczeniem jest powodem nieważności tego orzeczenia. Nie ma możliwości zaznaczenia braku podpisu.

Uzasadnienie orzeczenia podpisują także wszyscy, z tym jednak, że w sprawach rozpoznawanych w składzie ławniczym, uzasadnienie podpisuje tylko przewodzniczący, chyba że zgłoszono zdanie odrębne, kiedy to podpis muszą złożyć wszyscy członkowie składu.

Jeżeli nie można uzyskać podpisu przewodniczącgo lub innego członka składu pod uzasadnieniem, jeden z podpisujących czyni o tym na nim wzmiankę z zaznaczeniem przyczyny tego faktu.

Składając podpis pod orzeczeniem, członek składu może zaznaczyć na orzeczeniu swoje zdanie odrębne, podając w jakiej części i w jaki kierunku kwestionuje dane orzeczenie (votum separaum). Zaznaczenie zdania odrębnego następuje przez stosowny zapis i wskazanie , jakiego rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu lub jakiego fragmentu uzasadnienia ono dotyczy oraz w jakim kierunku zmierza. Złożenie zdania odrębnego zawsze zmusza do sporządzenia uzasadnienia z urzędu. Jeżeli ustawa nie wymaga sporządzenia uzasadnienia wraz z samym orzeczeniem, sporządza się je w terminie 7 dni od wydania orzeczenia, a składający zdanie odrębne dołącza w ciągu następnych 7 dni uzasadnienie swego votum separatum. Obowiązek ten nie dotyczy ławników, którzy nie muszą sporządzać uzasadnienia. Kodeks zakłada, że zdanie odrębne dotyczące wyroku podaje się do wiadomości po ogłoszeniu jego sentencji, a przed podaniem ustnie najważniejszych powodów wyroku. Za zgodą zgłaszającego podaje się również jego nazwisko.

PORZĄDEK CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

Pismo procesowe powinno zawierać:

oznacenie organu, do którego jest skierowane oraz sprawy, której dotyczy;

oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo;

treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem;

datę i podpis składającego;

inne elementy, przewidziane w przepisach szczególnych.

Jeżeli pismo nie odpowiada wymaganiom formalnym, co powoduje, że pismo nie może otrzymać biegu, wzywa się osobę, od której pismo pochodzi, do usunięcia braku w terminie 7 dni (termin prekluzyjny, nie podlega przywróceniu). W razie usunięcia braku w tym terminie pismo wywołuje skutki od dnia jego wniesienia, natomiast w razie jego nieusunięcia uznaje się je za bezskuteczne, o czym należy pouczyć przy doręczaniu wezwania.

Inaczej jest gdy akt oskarżenia zawiera braki. Prezes sądu zwraca go prokuratorowi, który jednak na zarządzenie takie może wnieść zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy.

Znaczenie czynności procesowych ocenia się według treści złożonego oświadczenia, a nie ich formy.

Istnieje obowiązek powiadomienia osób uprawnionych do wzięcia udziału w czynności o jej czasie i miejscu, chyba że ustawa stanowi inaczej. Regułą jest też, że czynności nie przeprowadza się jeżeli osoba uprawniona się nie stawiła (jak wyżej). Usprawiedliwienie nieobecności powinno pochodzić od lekarza sądowego. W razie niestawiennictwa strony, obrońcy lub pełnomocnika czynności nie przeprowadza się, chyba że ustawa stanowi inaczej.

TERMINY

Pojęcie "termin" ma różne znaczenia:

jako synonim daty;

okres, w jakim należy dokonać danej czynności.

Wyróżnia się terminy wskazywane:

poprzez stan zaawansowania procesu, np. do rozpoczęcia przewodu sądowego;

kalendarzowo- w godzinach lub dniach itp, np. 48 godz. zatrzymanie;

blankietowo, przez użycie określeń np. "na czas oznaczony";

ogólnie przez użycie takich słów jak np. "niezwłocznie".

Z punktu widzenia skutków procesowych naruszenia terminu:

zawite- nieprzekraczalne, przywracalne;

prekluzyjne- nieprzekraczalne, nieprzywracalne;

instrukcyjne- przekraczalne, nieprzywracalne.

Ad.1.

Ich niedotrzymanie powoduje, że czynność procesowa jest bezskuteczna. Obowiązuje strony i inne osoby, nie obowiązuje organu. Są nimi jedynie:

terminy do wnoszenia środków zaskarżenia;

inne terminy, które ustawa uznaje za zawite, wyrażnie to zaznaczając.

Może być przywrocony na wniosek zainteresowanego podmiotu, jeżeli wykaże on, że uchybienie nastąpiło z przyczyn od niego niezależnych, a wniosek o przywrócenie zostanie złożony w zawitym terminie 7 dni od ustania przeszkody wraz z dokonaniem czynności, której terminowi uchybiono. Również zaniedbanie pełnimocnika jest przyczyną niezależną. W kwestii przywrócenia terminu orzeka postanowieniem organ, przed którym czynność maiała być dokonana. Na odmowę przywrócenia SŁUŻY zażalenie (z wyjątkiem odmowy przywrócenia terminu do złożenia kasacji).

Ad.2.

Wiążą również organy procesowe. Do terminów tych należą te określane fazą postępowania.

Ad.3.

Nazywane tez porządkowymi. Ich celem jest jedynie przyspieszenie postępowania. Czynność dokonana po tym terminie jest skuteczna.

Inne terminy, np. w razie uchybienia 7-dniowemu terminowi odroczenia ogłoszenia wyroku rozprawę prowadzi się od początku, a w razie przekroczenia terminu przerwy w rozprawie uważa się ją za odroczoną.

Sposób obliczania terminów:

do biegu terminu nie wlicza się dnia, od którego liczy się dany termin;

koniec terminu liczonego w tygodniach, miesiącach lub latach przypada na ten dzień tygodnia lub miesiąca, który odpowiada początkowi terminu, jeżeli zaś w danym mesiącu nie ma takiego dnia to koniec terminu przypada na ostatni dzień tego miesiąca;

jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, czynności można dokonać następnego dnia;

jeżeli pismo doręczono stronie innego dnia niż pełnomocnikowi, to początkiem terminu jest dzień późniejszego doręczenia.

Termin jest zachowany jeżeli przed jego upływem pismo zostało nadane w polskiej placówce pocztowej operatora publicznego, w polskim urzędzie konsularnym, albo złożone przez żołnierza w dowództwie jednostki wojskowej lub przez osobę pozbawioną wolności w administracji zakładu, a przez członka załogi polskiego statku morskiego kapitanowi statku.

Pismo omyłkowo wniesione przed upływem terminu, do niewłaściwego sądu, prokuratora, organu Policji albo organu dochodzenia uważa się za wniesione z zachowaniem terminu (przekazanie z urzędu).

DORĘCZENIA

Doręczeniom podlegają:

wezwania i zawiadomienia;

orzeczenia i zarządzenia, gdy ustawa to przewiduje;

inne pisma.

Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, wszystko co ustawa nakazuje doręczyć stronom, doręcza się również z urzędu obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym.

Orzeczenia i zarządenia doręcza się w uwierzytelnionych odpisach.

W wezwaniu należy oznaczyć organ wzywający oraz podać w jakiej sprawie, w jakim charakterze, miejscu i czasie ma się stawić adresat i czy jego stawiennictwo jest obowiązkowe, a także uprzedzić o skutkach niestawiennictwa. Dotyczy to odpowiednio zawiadomień. Jeżeli od dnia doręczenia pisma biegnie termin wykonania czynności procesowej, należy pouczyć o tym.

Pisma doręcza się w taki sposób, aby ich treść nie była udostępniona osobom niepowołanym, w zasadzie za pokwitowaniem odbioru, a odbierający potwierdza odbiór swym podpisem, zawierającym imię i nazwisko, na zwrotnym pokwitowaniu, na którym doręczający z kolei swoim podpisem potwierdza sposób doręczenia. W razie odmowy przyjęcia pisma albo odmowy lub niemożności pokwitowania odbioru przez adresata, doręczający sporządza na zwrotnym pokwitowaniu odpowiednią wzmiankę, doręczenie uważa się za dokonane. Pismo nie przyjęte przez adresata zwraca się organowi wysyłającemu.

Doręczeń dokonuje się przez:

pocztę;

inna instytucję zajmującą się doręczaniem korespondencji;

funkcjonariusza organu wysyłającego;

Policję- w razie konieczności.

Wyjątki:

- w wypadkach nie cierpiących zwłoki można wzywać i zawiadamiać osoby także telefonicznie albo w inny sposób, stosownie do okoliczności, pozostawiając w aktach sprawy odpis nadanego komunikatu wraz z podpisem osoby nadającej;

- jeżeli w sprawie ustalono tylu pokrzywdzonych, że ich indywidualne zawiadomienie spowodowałoby poważne utrudnienia w prowadzeniu postępowania, zawiadamia się ich poprzez ogłoszenie w prasie, radiu lub telewizji.

Rodzaje doręczeń;

bezpośrednie;

pośrednie;

zastępcze.

Ad.1.

Doręczenie pisma adresatowi osobiście lub, w razie jego chwilowej nieobecności w mieszkaniu, pozostawienie go dorosłemu domownikowi, jeżeli podejmie się oddać pismo adresatowi. Również doręczenie przez telefaks lub pocztę elektroniczną.

Prokuratora zawiadamia się przez doręczenie mu wokandy.

Pisma przeznaczone dla adresata nie będącego osobą fizyczną albo dla obrońcy lub pełonomocnika doręcza się w biurze adresata osobie tam zatrudnionej.

Ad.2.

Przekazanie pisma przez organ pośredniczący. Odnosi się to do żołnierzy, funkcjonariuszy Policji i ABW, Straży Granicznej i Służby Więziennej, którym pisma można doręczyć za pośrednictwem ich przełożonych. Także osobom pozbawionym wolności doręcza się przez administrację zakładu.

Takim doręczeniem jest również pozostawienie pisma osobie upoważnionej do odbioru korespondencji w miejscu stałego zatrudnienia adresata.

Za datę doręczenia uważa się tutaj datę przyjęcia pisma przez organ pośredniczacy, który zobowiązuje się oddać niezwłocznie pismo adresatowi. Jednak w razie udowodnienia przez adresata, że nie dopełniono tego obowiązku, bieg terminu powinien być liczony od daty faktycznego przekazania pisma adresatowi.

Ad.3.

Zachodzi w wypadku niemożności doręczenia bezpośredniego i polega na pozostawieniu pisma wysłanego pocztą w najbliższym urzędzie pocztowym, a wysłanego inną drogą w najbliższej jednostce Policji albo we właściwym urzędzie administracji samorzadowej szczebla podstawowego. Również pozostawienie pisma administracji domu, dozorcy domu lub sołtysowi, jeżeli podejmą się oddać pismo adresatowi. O pozostawieniu pisma doręczający umieszcza widoczne zawiadomienie na drzwiach mieszkania adresata ze wskazaniem gdzie i kiedy pismo pozostawiono, oraz że należy je odebrać w ciągu 7 dni, przy czym w razie nieodebrania czynność tę należy powtórzyć.

Doręczenie bez zachowania tych wymogów uważa się za skuteczne, jeżeli adresat oświadczy, że pismo otrzymał.

Strona przebywając za granicą ma obowiązek wyznaczyć adresata do doręczeń, a jeżeli tego nie zrobi to pismo wysłane na ostatni znany adres w kraju, a jeżeli takiego nie ma- pozostawione w aktach sprawy, uważa się za doręczone. Podejrzanego poucza się o tym na piśmie przed pierwszym przesłuchaniem. Strona ma też obowiązek podać zmianę adresu w kraju. Obowiązek ten nie dotyczy pism wysłanych do strony po raz pierwszy po prawomocnym uniewinnieniu oskarżonego.

PROTOKOŁY

Obligatoryjnie spisania protokołu wymagają:

przyjęcie ustnego zawiadomienia o przestępstwie, wniosku o ściganie i jego cofnięcie;

przesłuchanie oskarżonego, świadka, biegłego i kuratora;

dokonanie oględzin;

dokonanie otwarcia zwłok oraz wyjęcia zwłok z grobu;

przeprowadzenie eksperymentu, konfrontacji oraz okazania;

przeszukanie osoby, pomieszczenia, rzeczy oraz systemu informatycznego oraz zatrzyamnie rzeczy i danych informatycznych;

otwarcie korespondencji i przesyłek oraz odtworzenie utrwalonych zapisów;

zaznajomienie podejrzanego z materiałami zebranymi w postępowaniu przygotowawczym;

przyjęcie poręczenia;

przebieg posiedzenia sądu, jeżeli stawią się na nim uprawnione osoby lub ich obecność jest obowiązkowa;

przebieg rozprawy;

przebieg czynności, odnośnie której przepis szczególny wymaga sporządzenia protokołu.

Fakulatywnie- jeżeli przeprowadzający czynność uzna to za konieczne.

Protokół sporządza protokolant. Protokolantem rozprawy może być aplikant lub pracownik sekretariatu sądu albo asesor sądowy, jeżeli nie należy do składu orzekającego. Inny protokół może spisać także osoba przybrana przez prowadzącego czynność albo sam prowadzący. Od osoby przybranej, nie będącej pracownikiem organu, odbiera się przyrzeczenie. Protokolant podlega wyłączeniu z tych samych powodów co sędzia. Orzeka o tym w toku rozprawy lub posiedzenia sąd, a w innych wypadkach osoba przeprowadzająca czynność.

Protokół jest dokumentem przebiegu czynności, z której go sporządzono. Powinien zawierać:

oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących;

przebieg czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników;

wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia, a jeżeli sporządzono je odrębnie, wzmiankę o ich wydaniu;

w miarę potrzeby stwierdzenie innych okoliczności dotyczących przebiegu czynności.

Oświadczenia i wnioski wciąga się do protokołu z możliwą dokładnością, a osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać zamieszczenia w protokole z pełną dokładnością wszystkiego, co dotyczy ich praw i interesów.

W protokole nie wolno zastępować treści zeznań lub wyjaśnień odwoływaniem się do innych protokołów. Osoby biorące udział w czynności mają prawo żądać odczytania fragmentów ich wypowiedzi wciągniętych do protokołu. Mogą też przy podpisywaniu protokołu zgłosić zarzuty co do jego treści, zapisuje się je w protokole.

Przepisy szczególne wymagają czasem spełnienia przez protokół dodatkowych wymogów co do treści, np. protokół z zatrzymania rzeczy powinien zawierać dokładną listę zatrzymanych rzeczy i w razie potrzeby ich opis.

Wszelkie skreślenia, poprawki i uzupełnienia wymagają omówienia podpisanego przez osoby podpisujące protokół.

Protokół posiedzenia i rozprawy podpisują niezwłocznie przewodniczący i protokolant. Jeżeli przewodniczący nie moze podpisać, podpisuje go za niego jeden z członków składu orzekającego, zaznaczając przyczynę braku podpisu. Protokoły wszystkich innych czynności podpisują wszystkie osoby biorące w niej udział. Przed podpisaniem należy go odczytać i uczynić o tym w nim wzmiankę. Jeżeli osoba uczestnicząca odmawia podpisu lub nie może go złożyć, organ dokonujący czynności zaznacza przyczynę braku podpisu. Jeżeli protokół nie został należycie podpisany bezpośrednio po zakończeniu czynności, brakujące podpisy mogą być złożone później, ze wskazaniem daty ich złożenia i przyczyny opóźnienia.

Protokół rozprawy lub posiedzenia może być sprostowany na wniosek strony lub innej osoby, mającej w tym interes prawny, jeżeli wskaże ona nieścisłości i opuszczenia w protokole. Wniosek taki pozostawia się bez rozpoznania jeżeli akta sprawy zostały już wysłane do wyższej instancji. Kwestia nieścisłości może być wtedy podnoszona w postępowaniu odwoławczym. W pozostałych wypadkach wniosek wstępnie bada przewodniczący składu, który może po wysłuchaniu protokolanta przychylić się doń i zarządzić sprostowanie. Jeżeli się nie przychyla orzeka postanowieniem sąd w składzie, który rozpoznał sprawę. Gdyby nie można było utworzyć tego samego składu, to poszczególni jego członkowie i protokolant składaja do akt sprawy oświadczenia co do zasadności wniosku. W razie uwzględnienia wniosku należy w sprostowanym protokole umieścić odpowiednią wzmiankę, którą podpisują przewodniczący i protokolant. O treści sprostowania zawiadamia się strony, o odmowie zaś- jedynie wnioskującego. Wniosek zawsze dołącza się do protokołu. Tak samo dokonuje się sprostowania oczywistych pomyłek pisarskich i rachunkowych, na wniosek lub z urzędu.

Protokół ogarniczony ogranicza się do zapisu w nim najbardziej istotnych oświadczeń osób biorących udział w czynności. Sporządza się go:

w dochodzeniu przy dokonywaniu czynności innych niż przedstawienie i zmiana zarzutów, przesłuchanie podejrzanego i pokrzywdzonego oraz końcowe zaznajomienie i czynności niepowtarzalne;

gdy czynność utrwala się za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk;

gdy czynność utrwala się za pomoca stenogramu.

INNE SPOSOBY DOKUMENTOWANIA CZYNNOŚCI PROCESOWYCH

2 kategorie:

czynności protokołowane, które niezależnie od protokołu mogą być dokumentowane dodatkowo w inny sposób;

czynności, z których sporządzenie protokołu nie jest konieczne.

Ad.1.

stenogram- szczegółowy, szybki zapis czynności określonym systemem znaków, dokonujący tego stenograf przkłada ten zapis na pismo zwykłe ze wskazaniem jakim posługiwał się systemem, a pierwopis stenogramu dołącza do protokołu jako jego załącznik; stenogafem jest osoba nie będąca pracownikiem organu procesowego, odbiera się od niej przyrzeczenie, podlega wyłączeniu jak protokolant;

rejestracja obrazu lub dźwięku- stanowi załącznik do protokołu, może być zarządzone do każdej czynności, z tym, że wymaga się uprzedzenia o tym osób biorących udział przed uruchomieniem urządzeń, do operatora stosuje się odpowiednio przepisy o protokolancie; jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie względy techniczne, przesłuchanie świadka lub biegłego utrwala się w taki sposób, gdy:

- zachodzi niebezpieczeństwo, ze przesłuchanie tej osoby nie będzie możliwe w dalszym postępowaniu;

- przesłuchanie następuje w drodze pomocy sądowej, przez wyznaczonego sędziego lub sąd wezwany;

- przesłuchuje się pokrzywdonego czynami seksualnym, który w chwili czynu nie miał ukończonych 15 lat (przesłuchuje go sąd tylko raz, na rozprawie odczytuje się protokół i odtwarza zapis).

Każda strona ma prawo otrzymać na swój koszt jedną kopię zapisu dźwięku lub obrazu, z tym, że nie dotyczy to przesłuchania na rozprawie odbywającej się z wyłączeniem jawności albo w postępowaniu przygotowawczym.

Ad.2.

Notatka urzędowa to dokument utrwalający treść i formę czynności nieprotokołowanej. Sporzadza się ją:

w odniesieniu do dokumentowania czynności nie wymagających protokołu;

przy czynnościach operacyjnych prowadzonych w toku postępowania przygotowawczego, a mających na celu uzyskanie danych pozwalających podjąć określone kroki procesowe, np. inwigilacja, obserwacja.

Powinna wskazywać osoby uczestniczące i pokrótce opisywać przebieg czynności. Może być odczytana na rozprawie jako dokument urzędowy.

PRZEGLĄDANIE AKT I SPORZĄDZANIE ODPISÓW

Oskarżonemu na jego żadanie należy wydać jeden uwierzytelniony odpis każdego orzeczenia wraz uzasadnieniem, jeżeli je sporządzono.

Regułą jest, że akta sprawy sądowej udostępnia się stronom, podmiotowi z art.416, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym, oraz daje się im możliwość sporządzenia z nich odpisów. Prokurator może przeglądać akta sprawy sądowej w każdym jej stanie, a nawet żądać przesłania mu ich, co może nastąpić jedynie gdy nie tamuje to biegu postępowania i nie ogranicza dostępu do akt innym uczestnikom. Jeżeli je mu przesłano, jest on zobowiązany udostępnić je stronie, obrońcy i pełnomocnikowi.

Na wniosek obrońcy lub oskarżonego i na ich koszt wydaje się też kserokopie dokumentów z akt sprawy. Można je wydać odpłatnie także innym stronom danego procesu oraz ich pełnomocnikom oraz podmiotowi z art.416. Jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo ujawnienia tajemnicy państwowej, przeglądanie akt oraz sporządzanie z nich odpisów i kserokopii odbywa się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu lub sąd. W takim wypadku nie wydaje się odpisów i kserokopii, chyba że ustawa stanowi inaczej. Nigdy przy tym nie można odmówić stronie i jej przedstawicielowi zezwolenia na sporządzenie odpisu protokołu z czynności, w której strona uczestniczyła lub miała prawo uczestniczyć, jak również z dokumentu pochodzącego od niej lub sporządzonego z jej udziałem.

Ograniczeniom poddane jest przeglądanie akt postępowania przygotowawczego. Strony i ich reprezentanci mogą przeglądać akta sprawy i sporządzać z nich odpisy i kserokopie, a także otrzymywać odpłatnie uwierzytelnione odpisy jedynie z zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze. Na odmowę udostępnienia akt SŁUŻY zażalenie. Nieograniczone prawo wglądu w akta postępowania przygotowawczego przysługuje:

w razie odmowy wszczęcia lub umorzenia dochodzenia lub śledztwa- osobom uprawnionym do złożenia zażalenia na tę decyzję;

w razie zebrania materiału pozwalającego na wystąpienie do sądu z oskarżeniem lub wnioskiem o warunkowe umorzenie- podejrzanemu i jego obrońcy, którym akta na ich wniosek udostępnia się do wglądu wraz z wyznaczeniem terminu końcowego zapoznania podejrzanego przez organ procesowy z tym materiałem.

ODTWORZENIE ZAGINIONYCH LUB ZNISZCZONYCH AKT

Postępowanie wpadkowe.

Podejmowane z urzędu lub na wniosek podmiotu majacego w tym interes prawny.

Ma charakter sprawozdawczy i nie wkracza w meritum sprawy.

Przeprowadza je:

prokurator w odniesieniu do przepadłych lub zniszczonych akt postępowania przygotowawczego (akta toczącego się lub zakończonego postępowania, w wyniku którego nie wniesiono sprawy do sądu);

sąd, przed którym sprawa się ostanio toczyła, w stosunku do akt sprawy zagubionych lub zniszczonych w toku postępowania sądowego;

sąd I instancji lub inny sąd wskazany w ustawie w odniesieniu do akt sprawy prawomocnie już zakończonej.

Akta sprawy będącej w toku powinny być odtworzone w całości do momentu, w jakim uległy zniszczeniu lub zagubieniu. Akta sprawy zakończonej prawomocnie odtwarza się jedynie w części niezbędnej do wykonania orzeczenia, wznowienia postępowania, przeprowadzenia postępowania w trybie kasacji albo urzeczywistnienia innych uzasadnionych interesów stron.

Postępowanie w tej sprawie wszczyna prezes właściwego sądu (prokurator), który:

wzywa strony do złożenia w oznaczonym przez siebie terminie wniosków co do sposobu odtworzenia akt oraz przedstawienia dokumentów umożliwiających ich odtworzenie

wzywa osoby posiadające potrzebne dokumenty do ich przedstawienia sądowi.

Można w tym celu zarządzić przeszukanie i zatrzymanie rzeczy. Po sporządzeniu uwierzytelnionych odpisów należy zwrócić dokumenty osobie, która je dostarczyła lub której je odebrano.

Organ przeprowadza dowody jakie uzna za konieczne. Może przesłuchać w charakterze świadków wszelkich uczestników postępowania, a także inne osoby. Po zakończeniu sąd wydaje postanowienie:

co do odtorzenia akt, w którym stwierdza w jakim zakresie akta te odtworzono, wyliczając odtworzone fragmenty akt;

stwierdza, że odtworzenie akt jest niemożliwe.

Na każde z tych postanowień SŁUŻY zażalenie.

Jeżeli akta sprawy prawomocnie nieukończonej nie mogą być odtworzone albo zostały odtworzone jedynie w części, należy powtórzyć czynności procesowe w zakresie niezbędnym do kontynuowania procesu.

DOWODY

POJĘCIE DOWODU I RODZAJE DOWODÓW

Każdy dopuszczalny przez prawo karne procesowe środek służący ustaleniu okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia.

Określenie dowód najczęściej używane jest w takich znaczeniach:

jako źródło dowodowe- źródło informacji o faktach;

jako środek dowodowy- informacje płynące ze źródła dowodowego w sposób przez prawo karne procesowe określony;

jako fakt dowodowy- pewna okoliczność udowodniona za pomocą określonych źródeł i środków dowodowych, która sama w sobie stanowi teraz dowód na istnienie lub nieistnienie innej dowodzonej okoliczności, np. alibi oskarżonego;

jako czynność procesowa, która ujawnić ma okoliczności pozwalające na wysunięcie określonych wniosków, np.okazanie;

jako sposób przeprowadzenia danego dowodu, np.oględziny;

jako ostateczny wynik procesu myślowego ukształtowany na podstawie dowodów we wcześniejszych znaczeniach tego słowa.

Fakt główny- przestępstwo, za które odpowiedzialność jest przedmiotem procesu.

Fakty uboczne- z nich następnie w drodze logicznego myślenia wysuwa się wniosek co do faktu głównego. Udowodnione fakty uboczne stanowią same w sobie dowód na istnienie faktu dowodzonego (factum probandum), czyli faktu głównego.

Poszlaka- fakt dowodowy uboczny, okoliczność niekorzystna dla oskrażonego. W procesie poszlakowym trafność dokonanych ustaleń występuje dopiero wówczas gdy ustalenia te nie mogą być podważone przez jakąkolwiek inną możliwą wersję zdarzenia.

Udownodnienie- taki stan, w którym fakt przeciwny dowodzonemu wydaje się realnie niemożliwy lub wysoce nieprawdobodobny. Następuje gdy przeprowadzone fakty są obiektywnie przekonywalne, wywołując subiektywne przekonanie organu o zaistnieniu danego faktu, czyli prawdziwości ustaleń. Udowodnienia wymagają jedynie fakty niekorzystne dla oskarżonego.

Uprawdopodobnienie- obiektywny stan, w którym dany fakt jest jedynie wysoce prawdopodobny, nie wymaga się tu pełnej, obiektywnej przekonywalności dowodów. Uprawdopodobnione powinny być fakty korzystne dla oskarżonego, na które powołuje się obrona. Wymaga się go czasami również od innych uczestników postępowania, np. świadek, jeżeli chce zostać zwolniony od składania zeznań ze względu na szczególnie bliski stosunek musi go uprawdopodobnić.

Dla przedstawienia zarzutów wymaga się jedynie dostatecznie uzasadniających podejrzenie danych, a dla zastosowania środka zapobiegawczego wystarczy, że zebrane dowody wskazują na duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo.

Przedmiotem dowodu są przede wszystkim fakty, których istnienie ma być ustalone, mające znaczenie dla rozstrzygnięcia danej kwestii.

Dowody odnoszące się wprost do faktu głównego to dowody bezpośrednie.

Dowody odnoszące się do faktów ubocznych- dowody pośrednie.

Przedmiotem dowodu są jednak nie tylko fakt główny i fakty uboczne, ale też i inne okoliczności, np. rozmiar szkody czy warunki i właściwości osobiste oskarżonego, a także okoliczności istotne dla decyzji wpadkowych, np. obawa ukrywania się oskarżonego przy stosowaniu środków zapobiegawczych.

W zasadzie przedmiotem dowodu nie może być prawo, jednak nie dotyczy to prawa obcego i międzynarodowego oraz zwyczajowego.

Ułatwienia dowodowe

A. notoryjność- założenie znajomości określonych faktów, których nie trzeba już dowodzić

powszechna- gdy dany fakt jest znany tak szerokiemu kręgowi osób i łatwo sprawdzalny, że dowodzenie go byłoby tylko stratą czasu;

sądowa- znajomość danego faktu sądowi z urzędu, z racji jego działalności. Fakt jest znany całemu składowi sądzącemu. Wymaga poinformowania stron o tym fakcie;

oczywistość- powszechna i bezsporna znajomość danego faktu, wykluczająca możliwość nieznajomości go przez przeciętnie wykształconego i rozumnego człowieka.

B. domniemania

faktyczne- sądy o faktach wynikające z doświadczenia życiowego i obserwacji określonych prawidłowości życiowych. Można je obalić przeciwdowodem, np. domniemywa się, że świadek nie jest chory psychicznie;

prawne- wynikają z norm prawnych, dzielą się na wzruszalne (domniemanie niewinności) i niewzruszalne (domniemanie doręczenia jeżeli pismo pozostawiono w aktach ponieważ strona nie podała swego nowego adresu).

Kryterium podziału: odległość od źródła dowodowego lub dowodzonego faktu

Dowody:

pierwotne (z pierwszej ręki)- gdy źródło dowodowe zetknęło się bezpośrednio z udowodnianym faktem, np. świadek naoczny;

pochodne- dowody z dalszego źródła, które jest tylko ogniwem pośrednim między źródłem pierwotnym a faktem dowodzonym, np. kopia dokumentu. Mogą być wykorzystywane zawsze gdy brak jest dowodu pierwotnego albo dla sprawdzenia jego wiarygodności lub gdy dany dowód, niezbędny w postępowaniu, z natury swej jest pochodny, np.opinia biegłego.

Kryterium: formalizm przeprowadzania dowodów:

Dowody:

ścisłe- dowody przeprowadzane dokładnie według wymogów prawa dowodowego, tylko takie mogą stanowić podstwę rozstrzygania o odpowiedzialności karnej;

swobodne- nie ma potrzeby zachowywania wszystkich wymogów prawa dowodowego, można je wykorzystać przy rozstrzyganiu innych kwestii, np. przy decydowaniu o dopuszczalności procesu, w odniesieniu do kwestii wpadkowych.

Kryterium: charakter źródła dowodowego:

osobowe;

rzeczowe;

inne samoistne, np. dokument

Ad.1.

Źródłem dowodowym jest osoba, a sposobem ich przeprowadzania- przesłuchanie.

Ad.2.

Źródłem dowodowym jest rzecz, w tym ciało ludzkie czy miejsce, środkiem dowodowym są tu właściwości i cechy owych rzeczy. Sposobem przeprowadzania- oględziny.

Ad.3.

np. dokument, eksperyment procesowy.

Podział ze względu na treść informacyjną:

pojęciowe- zawierające treści intelektualne, np. wyjaśnienia, zeznania, opinie;

zmysłowe- dopiero w wyniku doznań zmysłowych formułowana jest ich treść pojęciowa.

Podział ze względu na genezę źródła dowodowego:

przypadkowe;

z przeznaczenia- stworzone w celu wykorzystania ich w postępowaniu, np. protokoły.

Podział ze względu na to jaka jest teza dowodowa:

obciążające;

odciążające.

Podział ze zwględu na przedmiot dowodu:

pozytywne- dowodzenie istnienia;

negatywne- nieistnienia.

Podział ze względu na formę:

ustne;

pisemne.

Podział ze względu na tryb przeprowadzania:

z urzędu;

na wniosek.

Podział ze względu na wzajemny stosunek dowodów:

zasadnicze;

przeciwdowody.

ZAKAZY DOWODOWE

Norma zakazująca przeprowadzenia dowodu w określonych warunkach lub stwarzająca ograniczenia w pozyskiwaniu dowodów.

Zakazy zupełne (zabarniające przeprowadzenia jakiegokolwiek dowodu na daną okoliczność):

zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego ustalenia innego sądu, które wiąże sąd karny;

zakaz dowodzenia przebiegu narady i głosowania;

zakaz dowodzenia zasadności lub bezzasadności uprzedniego prawomocnego skazania jako okoliczności decydującej o powrocie do przestępstwa;

zakaz wykorzystywania jako dowód i odtwarzania uprzednio złożonych zeznań osoby, która następnie skorzystała z prawa do odmowy zeznań lub została zwolniona od zeznawania;

zakaz przeprowadzania jakiejkolwiek czynności dowodowej zmierzającej do ujawnienia okoliczności objęcia świadka koronnego i osoby mu najbliższej ochroną osobistą lub pomocą w postaci zmiany miejsca pobytu, zatrudnienia lub wydania nowych dokumentów tożsamości.

Zakazy niezupełne (zabarniające jedynie przeprowadzenia dowodu w pewnych warunkach, korzystania z określonego źródła lub środka dowodowego albo uzyskiwania środka dowodowego w określony sposób):

1. bezwzględne- nigdy nie mogą być uchylone:

a) przesłuchania w charakterze świadka:

obrońcy lub adwokata (jeszcze nie obrońcy) co do faktów, o których dowiedział się udzialając porady prawnej lub prowadząc sprawę + zakaz zajmowania pism i innych dokumentów związanych z wykonywaniem funkcji obrońcy (tajemnica obrończa);

duchownego co faktów, o których dowiedział się na spowiedzi (tajemnica spowiedzi);

osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia psychicznego na okoliczność przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do popełnienia czynu zabronionego.

b) innny sposób korzystania ze źródeł dowodowych:

zakaz powoływania w charakterze biegłego obrońców, duchownych, lekarza (jak wyżej), osób najbliższych oskarżonemu lub pozostających z nim w szczególnie bliskim stosunku osobistym, osób powołanych w charkaterze świadków, osób będących świadkami czynu, osób co do których stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego;

zakaz wykorzystywania opinii złożonej przez biegłego, wobec którego popowołaniu ujawniły się powody wyżej wymienione;

zakaz korzystania z oświadczeń oskarżonego doytczących zarzucanego mu czynu, złożonych wobec jakiegokolwiek biegłego lub lekarza udzialającego mu pomocy medycznej oraz osób mu towarzyszących;

zakaz wykorzystywania przy przesłuchaniu oskarżonego oświadczeń tej osoby złożonych uprzednio w charakterze świadka.

c) uzyskiwanie oświadczenia dowodowego przy zastosowaniu niedopuszczalnych metod przesłuchania:

zakaz wpływania na wypowiedź za pomocą przemocy albo groźby bezprawnej;

zakaz stosowania hipnozy, środków chemicznych i środków technicznych wpływających na procesy myślowe lub mających na celu kontrolę nieświadomych reakcji organizmu oskarżonego;

zakaz stosowania jakichkolwiek innych metod wyłączających swobodę wypowiedzi.

d) zakaz zastępowania wyjaśnień i zeznań treścią pism, zapisków i notatek urzędowych;

e) zakaz korzystania z wyjaśnień, zeznań i oświadczeń złożonych w warunakch wyłączających swobodę wypowiedzi

2. względne (warunkowe)- przy zachowaniu określonych wymogów mogą być uchylone:

osoba najbliższa dla oskarżonego może zeznawać, jeśli wyrazi na to zgodę;

osoba, która w innej sprawie jest oskarżona o współudział w przestępstwie objętym postępowaniem, może zeznawać za jej zgodą;

osoba pozostająca z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym może zeznawać, jeżeli organ procesowy nie zwolni jej od tego;

osoba korzystająca z immunitetu dyplomatycznego może zeznawać jeśli wyrazi na to zgodę;

osoba korzystająca z immunitetu konsularnego może zeznawać jeśli wyrazi na to zgodę (tylko na określone okoliczności potrzebna jest zgoda);

osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy państwowej na okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek, może zeznawać tylko za zgodą uprawnionego organu przełożonego (wyrażonej w wyniku złożenia wniosku przez prokuratora w postępowaniu przygotowawczym lub przez sąd w postępowaniu sądowym)- wyrażenie zgody jest obligatoryjne, chyba że złożenie zeznania może wyrządzić poważną szkodę państwu;

osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy służbowej, na okoliczność jak wyżej, mogą odmówić składania zeznań chyba że sąd lub prokurator zwolni je od tej tajemnicy;

osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy zawodowej lub funkcyjnej- jak wyżej;

osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy notarialnej, adwokackiej, radcy prawnego, lekarskiej mogą zeznawać co do faktów objętych tą tajemnicą tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona za pomocą innego dowodu, tylko gdy sąd zwolni je od zachowania tej tajemnicy (w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora)- postanowienie wydawane na posiedzeniu niejawnym w ciągu 7 dni od złożenia wniosku (służy zażalenie);

osoba zobowiązana do zachowania tajemnicy dziennikarskiej- jak wyżej, ale zwolnienie nie może dotyczyć danych umożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu do redakcji lub innego materiału o takim charakterze, jak również identyfikację osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnienie tych danych, nie stosuje się tych ograniczeń jeżeli chodzi o przestępstwo, co do którego jest prawny obowiązek zawiadomienia.

Tryb wprowadzania dowodów do procesu

1. na wniosek

stron;

podmiotu z art. 416;

biegłych w ograniczonym zakresie.

Wymogi formalne wniosku:

- obligatoryjnie:oznaczenie dowodu, teza dowodowa.

- fakultatywnie- sposób przeprowadzania dowodu.

Rodzaje wniosków dowodowych:

wniosek sensu sricto- żądanie przeprowadzenia określonego dowodu skierowane do organu procesowego;

wniosek o wyszukanie- np.o przeszukanie;

wniosek pomocniczy- żądanie przeprowadzneia danego dowodu w celu ustalenia gdzie znajduje się inny dowód;

wniosek z zakresu kontroli lub oceny dowodów- np. o odczytanie protokołu zeznań świadka;

wniosek co do sposobu przeprowadzenia dowodu- np. o konfrontację.

Sąd może wniosek uwzględnić lub nie. Wydaje się postanowienie. Jeżeli inna strona się nie sprzeciwia to rozstrzyga przewodniczący wydając zarządzenie. Postanowień się nie uzasadnia. Sąd oddala wniosek tylko w przypadkach wskazanych (wymaga uzasadnienia):

gdy przeprowadzenie dowodu jest niedopuszczalne;

gdy okoliczność, która ma być udowodniona nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia;

okoliczność jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy;

dowód jest nieprzydatny do stwierdzenia danej okoliczności;

dowód jest faktycznie nie możliwy do przeprowadzenia;

wniosek w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania.

2. z urzędu.

W postępowaniu przygotowawczym, po końcowym zaznajomieniu oskarżonego z materiałami, wzywa się strony aby w ciągu 3 dni składały wnioski dowodowe o uzupełnienie postępowania przygotowawczego.

WYJAŚNIENIA OSKARŻONEGO

Oskarżony nie może występować we własnej sprawie w charaktere świadka. Składanie wyjaśnień uczynione jest jego prawem, nie obowiązkiem (zobacz OSKARŻONY). Poucza się go o tym w postępowaniu przygotowawczym przed pierwszym przesłuchaniem, na piśmie, a on podpisuje. Inaczej wygląda sytuacja odpowiedzialnego posiłkowo w k.k.s.. Ma on obowiązek składania wyjaśnień, a może ich odmówić tylko w takich sytuacjach, w jakich świadek zachowuje prawo do odmowy zeznań.

Wyjaśnienia oskarżonego w zasadzie składane są ustnie do protokołu. Jednak w postępowaniu przygotowawczym może on złożyć wyjaśnienia na piśmie, jeżeli on lub jego obrońca tego żąda. Przesłuchujący może odmówić tylko z ważnych powodów. Pisemne wyjaśnienia stanowią załącznik do protokołu przesłuchania. Art. 389 i 391 ważne!

Jeżeli oskarżony odmawia wyjaśnien lub wyjaśnia odmiennie niż poprzednio albo oświadcza, że pewnych okoliczności nie pamięta, wolno na rozprawie odczytywać tylko w odpowiednim zakresie protokoły jego wyjaśnien złoźonych poprzednio w charakterze oskarżonego w tej lub innej sprawie w postepowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę.

Po odczytaniu protokolu przewodniczacy zwraca sie do oskarzonego o wypowiedzenie sie co do jego tresci i o wyjaśnienie zachodzacych sprzeczności.

Jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości:

sąd za zgodą obecnych na rozprawie stron, może przeprowadzić postępowanie dowodowe jedynie w części;

prokurator może wystąpić z wnioskiem o skazanie oskarżonego bez rozprawy (musi to uzgodnić z oskarżonym) i nie przeprowadzać dalszych czynności w postępowaniu przygotowawczym- nie pada tu formalnie wymóg przyznania się do winy!!!;

oskarżony może wystąpić z wnioskiem o określone skazanie go bez postępowania dowodowego (okolicznośći popełnienia przestępstwa nie budzą wątpliwości).

Nie ma wartości dowodowej przyznanie się uczynione wobec biegłego lub lekarza udzielającego pomocy medycznej, poza użyciem wariografu za zgodą oskarżonego.

ŚWIADEK

Jest uczestnikiem postępowania, który w założeniu dostarcza środka dowodowego w postaci zeznań. Wyrożniamy:

świadka czynu- osoba, która była świadkiem zdarzenia przestępnego;

świadka w znaczeniu procesowym- osoba wezwana do postępowania w takim charakterze.

Świadek niekiedy może też być przedmiotem oględzin czy badań, ale co do zasady musi wyrazić na to zgodę.

Jeżeli istnieje wątpliwość co do stanu psychicznego świadka, stanu jego rozwoju umysłowego, zdolności postrzegania lub odtwarzania spostrzeżeń, sąd lub prokurator może zarządzić przesłuchanie świadka z udziałem biegłego lekarza lub biegłego psychologa, a świadek nie może się sprzeciwić. Natomiast oględzinom i badaniom nie połączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładazie leczniczym nie może sprzeciwić się świadek, którym jest pokrzywdzony, jeżeli karalność czynu zależy od stanu jego zdrowia. Obowiązek ten nie dotyczy osoby, która skorzystała z prawa do odmowy zeznań z uwagi na bycie osobą najbliższą dla oskarżonego lub została zwolniona od zeznawania. Jednak jeżeli świadek skorzystał z tego prawa już po oględzinach, protokoły z nich podlegają odczytaniu na rozprawie. K.p.k. przewiduje również możliwość pobrania od świadków odcisków palców, wymazu ze śluzówki policzków, włosów, śliny, próby pisma, próby zapachowej, wykonania fotografii lub utrwalenia głosu dla celów porównawczych. Po ich wykorzystaniu w sprawie zbędny materiał dowodowy podlega zniszczeniu. Dla tych samych celów można za zgodą świadka poddać go badaniu poligrafem przez biegłego lekarza.

Gdy świadek nie ma ukończonych 15 lat, czynności z jego udziałem powinny być, w miarę możliwości, przeprowadzane w obecności jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego, chyba że dobro postępowania stoi temu na przeszkodzie. Przy przestępstawach przeciwko wolności seksualnej i obyczajności pokrzywdzony, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat, może być przesłuchiwany tylko raz, chyba że wyjdą na jaw nowe okoliczności wymagające ponownego przesłuchania albo zażąda tego oskarżony, który nie miał obrońcy podczas pierwszego przesłuchania. Przesłuchuje sąd (w postępowaniu przyg. też) na posiedzeniu, w którym ma prawo wziąć udział prokurator, obrońca i pełnomocnik pokrzywdzonego, a jego przedstawiciel ustawowy tylko wtedy, gdy nie ograniczy to swobody wypowiedzi świadka. Protokół odcztuje się na rozprawie. Jeżeli utrwalano również w inny sposób, zapis ten podlega też odtworzeniu.

Obowiązki świadka:

stawienia się na wezwanie;

złożenia zeznania;

mówienia prawdy i nie zatajania prawdy.

Ad.1.

Wyjątki:

jezeli nie moze się stawić z powodu choroby lub innej nie dającej się usunąć przeszkody- można przesłuchać go w miejscu pobytu;

jeżeli nie może się stawić z powodu przeszkody zbyt trudnej do usunięcia- może być przesłuchany przez sąd wezwany lub sędziego wyznaczonego;

przesłuchanie na odległość.

Na świadka, który nie stawił się bez usprawiedliwienia można nałożyć karę porządkowa w wysokości do 10000zł, a nadto zarządzić jego przymusowe doprowadzenie. Karę porządkową należy uchylić jeżeli świadek w ciągu tygodnia od daty doręczenia mu postanowienia w tej kwestii dostatecznie usprawiedliwi swą nieobecność.

Ad.2.

Wyjątki:

zakazy dowodowe

prawo odmowy zeznań służy osobom najbliższym dla oskarżonego (także osobie pozostającej we wspólnym pożyciu, także po ustaniu małżeństwa czy przysposobienia), świadkowi, który w innym postępowaniu jest oskarżony o współudział w przestępstwie objętym obecnym postępowaniem, osobie mającej być zobowiązaną do zwrotu korzyści uzyskanej z cudzego czynu. Z prawa tego nie korzysta świadek koronny. Jeżeli świadek nie jest pełnoletni, to decyzje o odmowie może podjąć także jego przedstawiciel ustawowy czy rodzic. Świadka należy pouczyć. Można skorzystać jedynie do czasu rozpoczęcia pierwszego zeznania na rozprawie głównej. Sąd decyduje na wniosek. Stosunek należy uprawdopodobnić.

prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie, jeżeli jej udzielenie mogłoby narazić jego lub osobę mu najbliższą na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe

możliwość żądania przesłuchania z wyłączeniem jawności gdy treść zeznań mogłaby narazić na hańbę świadka lub jego osobę najbliższą. Sąd powinien uprzedzić o tej możliwości.

świadek anonimowy- gdy istnieje obawa użycia wobec niego przemocy lub groźby bezprawnej albo grożącego mu niebezpieczeństwa dla życia, zdrowia, wolności lub mienia w znacznych rozmiarach

Świadek anonimowy sensu largo- tylko częściowe utajnienie niektórych danych indentyfikujących go, może on zastrzec dane dotyczące jego miejsca zamieszkania jedynie do wiadomości prokuratora lub sądu, jeżeli wykaże uzasadnioną obawę użycia przemocy lub groźby bezprawnej wobec niego lub osoby jemu najbliższej.

Świadek anonimowy sensu stricto- obawa jak w podpunkcie, prokurator albo sąd wydaje postanowienie o ,,zachowaniu w tajemnicy okoliczności umożliwiających ujawnienie tożsamości świadka, w tym danych osobowych'' ale tylko tych, które nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie, nie powinien nim być pokrzywdzony, postępowanie w przedmiocie utajnienia jest objęte tajemnicą państwową, zażalenie w terminie 3 dni (na postanowienie prokuratora rozpoznaje sąd właściwy, a na sądu- sąd wyższy), świadka przesłuchuje jedynie prokurator lub sąd w miejscu i w sposób uniemożliwiający ujawnienie okoliczności, które pozwalałyby poznać osobę świadka, w przesłuchaniu mają prawo wziąć udział oskarżony (pozbawionego wolności sprowadza się tylko gdy sąd uzna to za konieczne) i obrońca, prokurator, świadek może do zamknięcia przewodu sądowego wystąpić z wnioskiem o uchlenie postanowienia, uchyla się z urzędu lub na wniosek prokuratora jeżeli:

nie istniały obawy;

nastąpiło ujawnienie osoby świadka;

świadek złożył świadomie fałszywe zeznania.

Na postanowienie o uchyleniu służy ZAŻALENIE. W razie uchylenia protokół z zeznań podlega ujawnieniu w całości.

Dowód z zeznań świadka incognito nie może być jedynym czy też dominującym dowodem świadczącym o sprawstwie.

świadek koronny

Od świadka odbiera przyrzeczenie sąd lub sędzia wyznaczony, ale można odstąpić jeżeli obecne strony nie sprzeciwiają się. Odbiera się przed rozpoczęciem przesłuchania.

Przyrzeczenia nie odbiera się gdy:

osoba nie ukończyła 17 lat;

zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zaburzeń psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia;

świadek jest osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego przedmiotem postępowania lub pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy za to przestępstwo został skazany;

świadek był prawomocnie skazany za składanie fałszywych zeznań.

BIEGLI, TŁUMACZE, SPECJALIŚCI

Opinii biegłego zasięga się gdy stwierdzenie okoliczności mającej istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych. Nieważne czy sąd sam posiada taką wiedzę, nie może rezygnować z zasięgnięcia ani też odrzucić wszystkich opinii i przyjąć własnego, odmiennego stanowiska.

Zasięga się opinii osoby lub instytucji naukowe czy specjalistycznej, instytutu.

Niekiedy kodeks określa kiedy opinia jest obligatoryjna- w celu ustalenia stanu psychicznego co najmniej 2 biegłych psychiatrów.

Organ procesowy decyduje czy zasięgnąć opinii 1 czy więcej biegłych.

Biegłym nie może być:

obrońca;

duchowny;

osoba najbliższa dla oskarżonego lub pozostająca z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym;

świadek czynu lub osoba powołana w charakterze świadka;

osoba, która brała udział w postępowaniu w charakterze prokuratora lub prowadzącego postępowanie przygotowawcze, obrońcy, pełnomocnika, przedstawiciela ustawowego.

Sąd, prokurator (wyłącznie on gdy chodzi o powołanie psychiatrów dla stwierdzenia stanu psychicznego) lub nieprokuratorski organ śledztwa lub dochodzenia wydaje postanowienie o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego.

Postanowienie powinno zawierać wskazanie:

imiona, nazwiska i specjalności, a w wypadku opinii instytucji w razie potrzeby specjalności i kwalifikacji osób, które powinny wziąć udział w przeprowadzeniu opinii;

przedmiotu i zakresu ze sformułowaniem w miarę potrzeby pytań;

terminu dostarczenia opinii.

Organ może zastrzec swoją obecność, jeżeli nie wpłynie to ujemnie na wynik. Może wprowadzać zmiany co do zakresu lub pytań. Ustala czy opinia ma być ustna czy pisemna.

Zasadniczo biegłego wybiera się z listy sądu w danym okręgu, jak nie ma to można szukać w innych okręgach, a jak nadal nie ma to może nim być osoba nie mająca statusu biegłego. Jeżeli bezpodstawnie się uchyla to można zastosować karę porządkową oraz aresztowanie porządkowe.

Biegły powinien złożyć przyrzeczenie.

Jeżeli okaże się, że osoba nie może być biegłym to jego opinia nie stanowi dowodu, powołuje się innego. Tak samo gdy ujawnią się powody osłabiające zaufanie do wiedzy lub bezstronności biegłego albo inne ważne powody. Osoba powołująca się na to powinna uprawdopodobnić te powody.

Powołanym biegłym udostępnia się w miarę potrzeby akta sprawy i wzywa do udziału w przeprowadzeniu dowodów.

Biegli psychiatrzy mogą wnosić żeby badanie było połączone z obserwacją w zakładzie leczniczym. Tylko wtedy, gdy zebrane dowody wskazuja na duze prawdopodobienstwo, ze oskarzony popelnil przestepstwo. Orzeka o tym sąd, w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora. Na postanowienie SŁUŻY zażalenie. Maksymakny okres- 4 tygodni. Może być przedłużone kilka razy na dalszy czas określony niezbędny do zakończenia obserwacji, na wniosek zakładu. Łączny czas trwania obserwacji w danej sprawie nie moze przekroczyc 8 tygodni.

Sąd z góry oznacza czas trwania. Nie można ponownie skierować. O zakończeniu obserwacji biegli niezwłocznie powiadamiają sąd, który powinien nakazać zwolnienie.

Opinia powinna zawierać:

imię, nazwisko, stopnień naukowy, specjalność i stanowisko zawodowe;

imiona, nazwiska oraz pozostałe dane osób, które uczestniczyły w przeprowadzeniu ekspertyzy ze wskazaniem czynności dokonanych przez każdą z nich;

w wypadku instytucji- także jej nazwę i siedzibę;

czas przeprowadzonych badań oraz datę wydania opinii;

sprawozdanie z przeprowadzonych czynności i spostrzeżeń oraz oparte na nich wnioski;

podpisy wszystkich biegłych, którzy uczestniczyli.

Osoby biorące udział w wydawaniu opinii mogą być następnie przesłuchani jako biegli, osoby, które jedynie uczestniczyły- jako świadkowie.

Opinia biegłych psychiatrów dotycząca stanu zdrowia oskarżonego powinna zawierać stwierdzenie dotyczące zarówno poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia czynu, jak i jego aktualnego stanu zdrowia psychicznego oraz zdolności do udziału w postępowaniu.

Opinia podlega ocenie pod względem jej logiczności i poprawności wnioskowania oraz co do jej merytorycznej trafności. Jeżeli opinia jest niepełna, niejasna albo wewnętrznie sprzeczna można wezwać ponownie tych samych biegłych albo innych albo przesłuchać ich lub zażądać dodatkowych wyjaśnień.

OGLĘDZINY

To zmysłowe zapoznanie się przez organ procesowy z miejscem, rzeczą lub ciałem osoby w celu poznania ich cech i właściwości, z uwagi na ich znaczenie dla rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu lub ujawnienia innego źródła lub środka dowodowego.

1. oględziny miejsca

Zarówno pomieszcenie, jak i otwarta przestrzeń. Tzw. wizja lokalna (oględziny wtórne)- jej celem jest uzyskanie na miejscu zdarzenia właściwego jego obrazu lub uściślenie już uzyskanych informacji o zdarzeniu, w miejscu, w którym nastąpiło. Również okazanie miejsca dokonywane przy przesłuchiwaniu w celu rozpoznania miejsca.

2. oględziny rzeczy

Najczęściej dowodów rzeczowych.

3. oględziny osoby

Jedynie gdy ustawa na to zezwala. Mogą mieć charaktr powierzchowny lub być bardziej szczegółowe. Jeżeli mogą wywołać uczycie wstydu powinna ich dokonywać osoba tej samej płci, chyba że łączy się to ze szczególnymi trudnościami. Osoby płci odmiennej mogą być obecne tylko w razie konieczności.

4. oględziny zwłok i ich otwarcie

Przeprowadza się je jeżeli zachodzi podejrzenie przestępnego spowodowania śmierci. Dokonuje prokurator w postępowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu sądowym- sąd, z udziałem biegłego lekarza. W wypadkach nie cierpiących zwłoki może dokonać Policja z obowiązkiem niezwłocznego zawiadominie prokuratora.

Otwarcia dokonuje biegły w obecności prokuratora albo sądu

W tym celu prokurator lub sąd mogą zarządzić wyjęcie zwłok z grobu.

Wszelkie oględziny są czynnościami protokołowanymi. W toku oględzin można dokonywać przesłuchań lub innych czynności dowodowych.

EKSPERYMENT PROCESOWY

Czynność dowodowa przybierająca postać doświadczenia albo odtworzenia przebiegu, stanowiących przedmiot rozpoznania, zdarzeń lub ich fragmentów.

1. doświadczenie

Sprawdzenie możliwości wystąpienia określonych faktów lub zjawisk bądź zbadania możliwości ich spostrzeżenia w określony sposób.

2.odtworzenie (rekonstrukcja)

Sprawdzenie czy zdarzenie mogło mieć określony, zakładany przebieg, czy też wyglądało inaczej. Zawsze dokonywane na miejscu zdarzenia, w warunkach maksymalnie zbliżonych do tych panujących w chwili zdarzenia.

Czynności protokołowane.

WYWIAD ŚRODOWISKOWY

K.p.k. nakazuje ustalenie tożsamości, wieku, stosunków rodzinnych i majątkowych, wykształcenia, zawodu i źródła dochodu oraz ukarań dyscyplinarnych oskarżonego. Jeżeli był karany to należy dołaczyć odpis wyroku i dane dotyczące wykonania kary.

Sąd , a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Obligatoryjnie przy:

wszystkich sprawach o zbrodnie;

gdy oskarżony w chwili czynu nie ukończył 21 lat, a zarzucono mu umyślny występek przeciwko życiu.

Wywiad przeprowadza społeczny lub zawodowy kurator sądowy, inny podmiot na podstawie przepisów szczególnych, wyjątkowo Policja. Wywiadu można nie przeprowadzać gdy oskarżony nie ma w kraju stałego miejsca zamieszkania. Do przeprowadzającego dowód stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego, a o jego wyłączeniu orzeka sąd, w postępowaniu przygotowawczym zaś prokurator. Kurator może korzystać z pomocy Policji.

Wynik wywiadu środowiskowego powinien zawierać:

imię i nazwisko kuratora;

imię i nazwisko oskarżonego;

zwięzły opis dotyczasowego życia oskarżonego oraz dokładne informacje o jego środowisku;

własne spostrzeżenia i konkluzje kuratora.

Dane o osobach, które dostarczyły informacji kurator ujawnia jedynie na żądanie sądu, a w postępowaniu przygotowawczym prokuratora, osoby te można w razie potrzeby przesłuchać w charakterze świadków.

DOKUMENTY

Jest to stwierdzenie pismem ręcznym, maszynowym lub drukiem okoliczności istotnej dla postępowania.

Stanowi samoistne źródło dowodowe i podlega odczytaniu. Dokumenty dzielimy na :

urzędowe;

prywatne

podpisane;

anonimowe (te mogą być uznane jedynie za informację jeżeli wzbudzają przypuszczenie, że podane tam fakty mogły mieć miejsce, wymagają sprawdzenia)

oryginały;

pochodne- kserokopie, wypisy itp. (można z nich skorzystać gdy brak jest oryginału albo w celu sprzwdzenia jego prawdziwości)

procesowe- powstałe w postępowaniu i dla jego celów;

pozaprocesowe

INNE DOWODY

Taśma filmowa lub magnetofonowa

Fotografia

Okazanie- dopuszczalne jest okazanie oskarżonego innym osobom w celu rozpoznania go (także osoby podejrzanej); również okazanie rzeczy, miejsca, głosu; może być jawne, ślepe, tajne

Konfrontacja- dotyczy osób przesłuchiwanych i polega na skonfrontowaniu tych osób w celu wyjaśnienia sprzeczności zawartych w ich dotychczasowych zeznaniach czy wyjaśnieniach.

DOWODOWE CZYNNOŚCI POSZUKIWAWCZE

ZATRZYMANIE RZECZY. PRZESZUKANIE

3 instytucje:

zatrzymanie rzeczy, przesyłek, korespondencji i wykazu połączeń telekomunikacyjnych i innych przekazów informacji, w tym danych informatycznych;

zabezpieczenie danych informatycznych dla zajęcia tak przesłanej korespondencji;

przeszukanie dla znalezienia i zajęcia owych rzeczy, korespondencji lub danych albo wykrycia i zatrzymania osoby.

Zatrzymanie rzeczy obejmuje:

rzeczy mogące stanowić dowód;

rzeczy podlegające zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych o charakterze majątkowym albo roszczeń o naprawienie szkody.

Te rzeczy należy wydać na żądanie sądu lub prokuratora, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki także na żądanie Policji lub innego uprawnionego organu, np. ABW. Można przeprowadzić odebranie z użyciem przemocy, jeśli jest to koniczne. Należy dokonywać tego z umiarem i poszanowaniem godności osób, których czynność dotyczy, oraz bez wyrządzania niepotrzebnych szkód i dolegliwości. Jeżeli wydania żąda organ niebędący prokuratorem lub sądem, powinien on przedstawić danej osobie postanowienie sądu lub prokuratora, w którym rzecz ta jest określona, a gdy uzyskanie takiego postanowienia nie było możliwe z uwagi na niecierpiącą zwłoki sytuację, nakaz kierownika jednostki lub legitymację służbową. Niezwłocznie występuje się o zatwierdzenie zatrzymania, jeżeli rzecz wydano lub odebrano, a osoba, która rzecz wyda, może żądać sporządzenia i doręczenia jej tego postanowienia. Należy je doręczyć w ciągu 14 dni, a przy odebraniu- 7 dni. Jeżeli w tym terminie nie doszło do zatwierdzenia należy rzeczy te niezwłocznie zwrócić. Nie jest to niezbędne jeżeli wydano rzeczy dobrowolnie, a wydający nie zażądał doręczenie mu zatwierdzenia.

Sporządza się protokół z zatrzymania (specjalne wymogi, np. określenie rzeczy zatrzymanych).

Urzędy, instytucje i podmioty prowadzące działalność w dziedzinie telekomunikacji i poczty oraz urzędy celne i przedsiębiorstwa transportowe są zobowiązane wydać sądowi lub prokuratorowi na ich żądanie zawarte w postanowieniu:

korespondencję lub przesyłki;

wykazy połączeń telekomunikacyjnych lub innych przekazów informacji;

korespondencję przesłaną pocztą elektroniczną;

urządzenia lub nośniki zawierające dane informatyczne.

Postanowienie doręcza się adresatowi korespondencji ale można odroczyć na czas niezbędny ze względu na dobro sprawy, nie dłużej niż do prawomocnego zakończenia procesu.

Obowiązane są również, na żądanie prokuratora lub sądu, zabezpieczyć na czas określony dane informatyczne, nie dłużej niż na 90 dni. Zajęte lub zabezpieczone rzeczy może otwierać lub zarządzać otwarcie jedynie sąd lub prokurator.

Przeszukanie może nastąpić jedynie w celu:

wykrycia, zatrzymania i przymusowego doprowadzenia osoby podejrzanej;

znalezienia rzeczy mogącej stanowić dowód;

znalezienia rzeczy podlegającej zajęciu w postępowaniu karnym.

Przeszukanie może objąć:

pomieszczenie;

inne miejsca;

osobę, jej odzież, podręczne przedmioty.

Przeszukanie może jedynie nastąpić gdy istnieją uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana lub wskazane rzeczy się tam znajdują.

Przeszukania może dokonywać:

prokurator;

Policja na polecenie sądu lub prokuratora;

Policja samodzielnie w wypadkach niecierpiących zwłoki;

Zasady dokonywania przeszukania:

przeszukania osoby i odzieży znajdującej się na niej powinna dokonywać osoba tej samej płci, w miarę możliwości;

przeszukania pomieszczeń powinno się dokonywać w porze dziennej, ale przeszukanie rozpoczęte w porze dziennej można kontynuować w porze nocnej (wyjątki: przeszukanie w porze nocnej jest możliwe w pomieszczeniach dostępnych w tym czasie dla nieograniczonej liczby ludności oraz lokali służących do przechowywania przedmiotów, w odniesieniu do lokali mieszkalnych w wypadkach niecierpiących zwłoki);

przeszukanie pomieszczeń lub miejsc zamkniętych należących do instytucji państwowej lub samorządowej wymaga uprzedniego zwiadomienia kierownika tej jednostki lub jego zastępcy albo organu nadrzędnego i dopuszczenia ich do udziału w czynności;

przeszukanie pomieszczenia zajętego przez wojsko może nastąpić tylko w obecności dowódcy lub osoby przez niego wyznaczonej.

Osobę, u której nastąpić ma przeszukanie, należy najpierw zawiadomić o jego celu i wezwać do wydania poszukiwanych przedmiotów. Podczas przeszukania ma prawo być obecna osoba, u której dokonuje się czynności oraz osoba przybrana przez prowadzącego czynność, a nadto osoba wskazana przez osobę, u której dokonuje się przeszukania, jeżeli nie uniemożliwi to przeszukania lub znacznie go nie utrudni. Gdy właściciel czy posiadacz lokalu jest nieobecny należy przywołać conajmniej jednego dorosłego domownika lub sąsiada.

Znalezione rzeczy, po dokonaniu ich oględzin i opisu, zabiera się ze sobą lub oddaje na przechowanie osobie godnej zaufania, z zaznaczeniem obowiązku przedstawienia ich na każde żądanie. Osobie zainteresowanej należy wydać pokwitowanie stwierdzające jakie rzeczy zostały zatrzymane i przez kogo. Jeżeli zajęto przedmioty ulegające szybkiemu zepsuciu lub takie, których przechowywanie byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami lub kosztami albo powodowałoby znaczne obniżenie wartości, można sprzedać je bez przetargu za pośrednictwem odpowiedniej jednostki handlowej, stosownie do przepisów o egzekujcji z ruchomości. Uzyskaną ze sprzedaży sumę składa się do depozytu sądowego. Jeżeli zajęto przedmioty lub substancje niebezpieczne dla życia lub zdrowia należy przechowować je w miejscu zapewniającym ich należyte zabezpiecznie, a gdyby to było połączone z niewspółmiernymi kosztami lub stanowiło źródło zagrożenia dla bzepieczeństwa powszechnego, sąd na wniosek prokuratora, po zasięgnięciu opinii biegłego, może zarządzić ich zniszczenie w całości lub w części.

Wszelkie rozporządzenia dokonane po zajęciu lub zabezpieczeniu są bezskuteczne względem SP.

Jeżeli w terminie nie zatwierdzono zatrzymania lub rzeczy są zbędne dla postępowania należy je niezwołocznie zwrócić.

KONTORLA I UTRWALANIE ROZMÓW

Podsłuch przedprocesowy jest dopuszczalny w ramach czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalnia dowodów przestępstw, w ramach tzw. kontroli operacyjnej, obejmującej kontrolę korespondencji i przesyłek oraz stosowanie środków technicznych umożliwiających uzyskanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalenie.

Zastosowanie podsłuchu operacyjnego jest możliwe tylko za zgodą sądu okręgowego, o którą może wystąpić Komendant Główny Policji, po uzyskaniu pisemnej zgody PG, a komendanci wojewódzcy- zgody prokuratora okręgowego. W wypadkach niecierpiących zwłoki, gdyby mogło to spowodować utratę informacji lub zatarcie dowodów, możliwe jest samodzielne zarządzenie na czas określony kontroli decyzją KGP lub komendanta wojewódzkiego, za zgodą właściwego prokuratora, z jednoczesnym wystąpieniem do sądu o zezwolenie. W razie nie wyrażenia zgody w ciągu 5 dni podsłuch wstrzymuje się i zarządza protokolarne, komisyjne zniszczenie materiałów zgomadzonych. Gdy uzyskano zgodę i w toku czynności potwierdzono informacje o przestępstwie materiały przekazuje się prokuratorowi z wnioskiem o wszczęcie postępowania przygotowawczego.

Procesowa kontrola i utrwalanie obejmuje:

kontrolę i utrwalanie rozmów telefonicznych;

kontrolę i utrwalanie przy użyciu środków technicznych treści innych rozmów lub przekazów informacji.

Przeprowadzane w celu wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżeniu popełnieniu nowego przestępstwa.

Zarządzić może jedynie sąd na wniosek prokuratora. W wypadkach niecierpiących zwłoki zarządzić to może także prokurator, który powinien w ciągu 3 dni wystąpić do sądu o zatwierdzenie, a sąd powinien w ciągu 5 dni wydać postanowinie na posiedzeniu bez udziału stron. W razie nie zatwierdzenia materiały niszczy się.

Można zarządzić na 3 miesiące, z możliwością przedłużenia na dalsze 3 miesiące. Należy ją przerwać niezwłocznie w razie ustania przyczyn.

Kontrola objąć może:

osobę podejrzaną;

oskarżonego;

pokrzywdzonego;

inną osobę, z którą może się kontaktować oskarżony;

inną osobę, która może mieć związek ze sprawcą lub z grożącym przestępstwem.

Na postanowienie przysługuje zażalenie. Można odroczyć ogłoszenie jak wyżej.

Prawo odtwarzania zapisów ma sąd lub prokurator, a w wypadkach niecierpiących zwłoki, ale tylko za zgodą sądu lub prokuratora, także Policja.

Kontrola i utrwalanie mogą być prowadzone tylko w niektórych sprawach- art.237.

ŚRODKI PRZYMUSU

ZATRZYMANIE

Rodzaje zatrzymania pozakodeksowe:

zatrzymanie porządkowe (prewencyjne)- Policja może zatrzymać osobę stwarzającą w sposób oczywisty i bepośredni zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia;

zarzymanie penitencjarne- Policja może zatrzymać osobę pozbawioną wolności, która na podstawie zezwolenia opuściła areszt śledczy lub zakład karny i nie powróciła w wyznaczonym czasie;

zatrzymanie administracyjne- wobec osób, które swoim zachowaniem dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym lub zakładzie pracy, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu innych osób; do wytrzeźwienia, max. 24h;

zarzymanie chwilowe (legitymowanie)- w celu ustalenia tożsamości osoby.

Rodzaje zatrzymania kodeksowe:

ujęcie- każdy ma prawo ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu podjętym bezpośrednio po nim jeżeli zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej tożsamości; należy oddać niezwłocznie w ręce Policji;

zatrzymanie właściwe- Policja, prokurator, inne organy wskazane w przepisach szczególnych mają prawo zatrzymać osobę podejrzaną jeżeli istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo, a jednocześnie zachodzi obawa:

ucieczki lub ukrycia się tej osoby;

zatarcia śladów przestępstwa;

nie można ustalić jej tożsamości;

istnieją przesłanki do przeprowadzenia wobec tej osoby postępowania przyspieszonego

Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i przysługujących mu prawach oraz wysłuchać go. Z zatrzymania sporządza się protokół, do którego wciąga się również złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz pouczenie go.

Niezwłocznie po zatrzymaniu osoby podejrzanej należy przystąpić do zebrania niezbędnych danych, a także o zatrzymaniu zawiadomić prokuratora. Gdy zebrane materiały wskazują na brak (ustanie) przyczyny zatrzymania osobę należy natychmiast zwolnić, a w razie istnienia przełanek do zastosowania tymczasowego aresztowania należy wystąpić do prokuratora w sprawie skierowania do sądu wniosku w tej sprawie.

Zatrzymanemu na jego żądanie należy niezwłocznie umożliwić w dostępnej formie kontakt z adwokatem (nie obrońcą!!!), a także bezpośrednią z nim rozmowę (zatrzymujący może zastrzec, że będzie przy niej obecny).

Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania sie do sądu w celu niezwłocznego ustalenia legalności tego postępowania. Zatrzymanemu przysługuje zażalenie do sądu rejonowego miejsca zatrzymania lub prowadzenia postępowania, podlegające niezwłocznemu rozpoznaniu. Zatrzymany może się domagać zbadania legalności, zasadności i prawidłowości zatrzymania. W razie uznania nielegalności lub bezzasadności sąd zarządza natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego, ponadto, również w razie stwierdzenia nieprawidłowości zatrzymania sąd zawiadamia prokuratora i organ przełożony nad organem, który dokonał zatrzymania.

Zatrzymany powinien w ciągu 48 h być przekazany sądowi w celu zastosowania tymczasowego aresztowania lub zwolniony. W razie przekazania sądowi zatrzymanie może trwać dodatkowo 24h od momentu przekazania. Zatrzymanego należy również zwolnić gdy przestanie zachodzić przyczyna jego zatrzymania lub na polecenie sądu lub prokuratora.

Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedpuszczalne.

Do czasu zatrzymania właściwego nie wlicza się okresu trwania ujęcia.

ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE

Funkcje:

Procesowe:

zabezpieczenie osoby podejrzanego, a później oskarżonego dla celów postępowania przygotowawczego i jurysdykcyjnego;

zabezpieczenie jak wyżej dla postępowania wykonawczego, jeżeli jest spodziewane wymierzenie kary pozbawienia wolności;

zabezpieczenie przed matactwem.

Pozaprocesowe:

oddziaływanie ogólnoprewencyjne;

prewencja szczególna;

represyjna;

antycypacji kary;

ochrony osoby oskarżonego;

wychowawcza;

zaspokojenia oczekiwań społecznych.

Dopuszczalne jest tylko, gdy istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że podejrzany popełnił przestępstwo (podstawa ogólna, musi zawsze istnieć obok co najmniej jednej podstawy szczególnej). W postępowaniu przygotowawczym tylko wobec osoby, wobec której wydano postanowienie o przedstawieniu zarzutów.

Rodzaje środków zapobiegawczych:

tymczasowe aresztowanie;

poręczenie;

dozór;

zawieszenie oskarżonego w czynnościach służbowych lub w wykonywaniu zawodu;

zakaz opuszczania kraju.

TYMCZASOWE ARESZTOWANIE

Podstawy szczególne:

zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza jeżelinie można ustalić jego tożsamości albo nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu;

zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony będzie nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo w inny bezprawny sposób utrudniał postępowanie;

oskrżonemu zarzuca się popełnienie zbrodni lub występku zagrożonego karą pozbawienia wolności, której górna granica wynosi co najmniej 8 lat, albo sąd skazał go na karę pozbawienia wolności co najmniej 3 lat- gdy potrzeba zabezpieczenia prawidłowego toku postępowania jest uzasadniona grożącą oskrażonemu surową karą;;

zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzucono popełnienie zbrodni lub umyślnego wystepku, popełni przestępstwo przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu, a zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.

W wypadku prawomocnego uchylenia tymczasowego aresztowania przez sąd ponowne zastosowanie tego środka co do tej samej osoby, moźe nastąpić tylko wtedy gdy ujawnią się nowe okoliczności uprzednio nieznane, mające istotne znaczenie dla podjęcia takiej decyzji.

Ograniczenia stosowania:

Jeżeli szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie należy odstąpić od tymczasowego aresztowania, zwłaszcza gdy pozbawienie wolności oskarżonego spowodowałoby dla jego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo lub pociągałoby wyjątkowo ciężkie skutki dla oskarżonego lub jego najbliższych;

nie stosuje się tymczasowego aresztowania gdy na podstawie okoliczności sprawy można przewidywać, że sąd orzeknie krę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania lub karę łagodniejszą, albo że okres tymczasowego aresztowania przekroczy przewidywany wymiar kary pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia;

nie stosuje się jeżlie przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności nieprzekaraczającą roku.

Zakaz stosowania tymczasowego aresztowania jeżeli wystarczający jest inny środek

Ograniczenia te nie mają zastosowania jeżeli oskarżony ukrywa się, uporczywie nie stawia na wezwania lub w inny bezprawny sposób utrudnia postępowanie albo nie można ustalić jego tożsamości.

O zastososowaniu tymczasowego aresztowania sąd jest zobowiązany niezwłocznie powiadomić osobę najbliższą dla oskarżonego (może to być osoba wskazana przez niego). Na jego wniosek można też powiadomić inną osobę. Również on sam ma prawo niezwłocznego zawiadomienia osoby najbliższej albo innej osoby, stowarzyszenia, organizacji, instytucji, a także swojego obrońcy. Sąd jest zobowiązany zawiadomić pracodawcę, szkołę, uczelnię, dowódcę.

Sąd ma obowiązek, jeżeli istnieje potrzeba ochrony dobra osób pozostających pod opieką oskarżonego lub ochrony mienia mieszkania aresztowanego:

zawiadomić sąd opiekuńczy, jeżeli zachodzi potrzeba zapewnienia opieki nad dziećmi aresztowanego;

zawiadomić organ opieki społecznej, jeżeli zachodzi potrzeba roztoczenia opieki nad osobą niedołężną lub chorą, którą aresztwany się opiekował;

przedsięwziąć czynności zmierzające do ochrony mienia i mieszkania aresztowanego.

Powiadamia się o tym oskarżonego.

Aresztowany może porozumiewać się ze swoim obrońcą pod nieobecność innych osób. W postępowaniu przygotowawczym prokurator może zastrzec, że będzie przy tym obecny sam lub osoba przez niego wyznaczona, może również zastrzec kontrolę korespondencji. Może to trwać tylko przez pierwsze 14 dni po aresztowaniu.

Aresztowany powinien w najkrótszym czasie być postawiony przed sadem (max.48h)

Terminy:

Okres tymczasowego aresztowania liczy sie od dnia zatrzymania.

w postępowaniu przygotowawczym sąd oznacza termin na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Jeżeli ze względu na szczególne okoliczności sprawy nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w tym terminie, sąd I instancji właściwy do rozpoznania sprawy, na wniosek prokuratora, może przedłużyć na okres, który łącznie nie może przekraczać 12 miecięcy;

łączny okres do wydania wyroku w I instancji nie może przekraczać 2 lat (nie odnosi się do sytuacji gdy wyrok uchylono i przekazano sprawę do ponownego rozpoznania;

w dalszym postępowaniu nie ma terminów maksymalnych;

przedłużenia terminów wyżej wskazanych na czas określony (nawet kilkakrotnie) może dokonać sąd apelacyjny, w okręgu którego prowdzi się postępowanie, na wniosek sądu, przed którym sprawa się toczy, a w postępowaniu przygotowawczym na wniosek prokuratora bezpośrednio przełożonego nad prokuratorem prowadzącym lub nadzorującym, jeżeli potrzeba taka zachodzi ze względu na zawieszenie postępowania, czynności zmierzające do ustalenia lub potwierdzenia tożsamości aresztowanego, wykonywanie czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju, albo celowe przewlekanie postępowania przez aresztowanego. Na to postanowinie przysługuje zażalenie do sądu apelacyjnego w składzie 3 sędziów;

jeżeli zachodzi potrzeba stosowania po wydaniu pierwszego wyroku w I instancji, każdorazowe jego przedłużenie może nastąpić na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy.

W postanowieniu powinno się wskazac istnienie przesłanki ogólnej i co najmniej jednej szczególnej, okres na jaki przedłuża się, i dlaczego nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego. Ustalając okres sąd uwzględnia charakter sprawy, okoliczności, sposób prowadzenia postępowania, przyczyny jego nieukończenia oraz charakter czynności, które mają być przeprowadzone.

W postępowaniu przygotowawczym tymczasowe aresztowanie stosuje sąd rejonowy, w okręgu którego prowadzi się postępowanie, a w wypadkach niecierpiących zwłoki także inny sąd. Prokurator, przesyłając wniosek wraz z aktami sprawy, zarządza doprowadzenie do sądu podejrzanego. Po wniesieniu aktu oskarżenia tymczasowe aresztowanie stosuje sąd, przed którym sprawa sie toczy. Prokurator może uchylić albo zmienić na łagodniejszy środek.

Inne środki zapobiegawcze stosuje sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator.

Przed zastosowaniem środka zapobiegawczego przesłuchuje się oskarżonego, chyba że jest to niemożliwe ze względu na jego ukrywanie się lub nieobecność w kraju. Do udziału w przesłuchaniu należy dopuścić obrońcę, jeżeli się stawi. Zawiadomienie nie jest obowiązkowe, jeżeli jednak oskarżony o to wnosi, a nie występuje niebezpieczeństwo utrudnienia przeprowadzenia czynności, należy zawiadomić.

W posiedzeniu sądu dotyczącym tymczasowego aresztowania oraz rozpoznania zażalenia mają prawo wziąć udział prokurator i obrońca, a ich zawiadominie jest obowiązkowe. Niestawiennictwo nawet usprawiedliwione nie tamuje.

Z wnioskiem o przedłużenie należy wystąpić najpóźniej 14 dni przed upływem dotychczas określonego terminu stosowania tego środka.

W postanowieniu należy wymienić:

osobę;

zarzucany jej czyn;

jego kwalifikacje prawną;

podstawę prawna stosowania środka;

czas jego trwania;

termin, do którego aresztowanie ma trwać;

uzasadnienie.

Zażalenie w terminie 7 dni od ogłoszenia na zasadch ogólnych.

Oskarżony może w każdym czasie składać wniosek o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego. Rozstrzyga najpóźniej w termnie 3 dni prokurator, a po wniesieniu aktu oskarżenia- sąd. Można zasakrżyć zażaleniem tylko wtedy gdy wniosek został złożony po upływie co najmniej 3 miesięcy od dnia wydania postanowienia w przedmiocie tymczasowego aresztowania dotyczącego tego samego oskarżonego. Postanowienia dotyczące innych środków zaskarżalne są w pełnym zakresie. Zażalenie rozpoznaje ten sam sąd w składzie 3 sędziów.

Niezwłocznie uchyla się lub zmienia gdy ustaną przyczyny zastosowania lub powstaną przyczyny uzasadniające jego uchylenie lub zmianę na łagodniejszy lub ostrzejszy.

Nadzór nad prawidłowościa zatrzymania i stosowania środków zapobiegawczych sprawuje prokurator w postepowaniu przygotowawczym, a w postępowaniu jurysdykcyjnym- sąd.

Niezwłoczne zwolnienie aresztowanego w razie:

uniewinnienia;

umorzenia;

warunkowego umorzenia;

wymierzenia kary pozbawienia wolności odpowiadającej co najwyżej okresowi tymczasowego aresztowania;

skazania na karę łagodniejszą niż pozbawienie wolności;

odstąpienia od wymierzenia kary.

W razie skaznia na inna karę, sąd po wysłuchaniu stron, wydaje postanowienie co do dalszego stosowania. Stosowanie tymczasowego aresztowania po prawomocnym zakończeniu postępowania możliwe jest tylko w razie skazania na karę pozbawienia wolności.

Jeżeli umorzenie nastąpiło z powodu niepoczytalności sprawcy, można utrzymać tymczasowe aresztowanie do czasu rozpoczęcia wykonywania środka zabezpieczającego.

NIEIZOLACYJNE ŚRODKI ZAPOBIEGAWCZE

PORĘCZENIE

Powinno być stosowane gdy jest konieczne, a zarazem wystarczające dla zapewnienia stawiennictwa oskarżonego na każde wezwanie w toku postępowania oraz lojalnego zachowywania się w tym postępowaniu.

O przyjęciu poręczenia wydaje się postanowienie wraz z uzasadnieniem oraz spisuje się protokół.

Rodzaje poręczenia:

majątkowe;

społeczne;

indywidualne.

Ad.1.

W postaci :

pieniędzy;

papierów wartościowych;

zastawu;

hipoteki.

Może złożyć oskarżony albo inna osoba.

Wysokość, rodzaj i warunki należy określić w postanowieniu, mając na względzie sytuację materialną dającego poręczenie i oskarżonego, wysokość wyrządzonej szkody oraz charakter czynu (miarkowanie poręczenia).

Poręczającego zawiadamia się o każdorazowym wezwaniu oskrażonego.

Zakończenie poręczenia:

1. przepadek lub ściągnięcie przedmiotu poręczenia

a) obligatoryjny- przesłanki:

ucieczka oskarżonego;

ukrycie się;

niezgłoszenie się do odbycia kary pozbawienia wolności.

pouczenie osoby poręczającej o możliwości przepadku lub ściągnięcia.

b) fakultatywny- przesłanki:

utrudnianie w inny sposób postępowania;

uprzednie pouczenie jak wyżej.

Przekazuje się lub przelewa na rzecz SP. Pokrzywdzony ma pierwszeństwo zaspokajania na nich swioch roszczeń, jeżeli w inny sposób nie może uzyskać naprawienia szkody. Organem właściwym do orzekania przepadku jest w postępowaniu przygotowawczym sąd właściwy do rozpoznania sprawy (na wniosek prokuratora) na posiedzeniu, a w sądowym- sąd, przed którym sprawa się toczy (z urzędu).

2. ustanie

a) cofnięcie- co do zasady nie można. Wyjątki:

z chwilą przyjęcia nowego poręczenia majątkowego lub

z chwilą zastosowania innego środka zapobiegawczego lub

z chwilą odstąpienia od stosowania tego środka;

nie zapadło jeszcze postanowienie o przepadku lub ściągnięciu.

b) uchylenie- na zasadach ogólnych

Przedmiot, sumę poręczenia zwraca się. Jednak jeżeli oskarżonego skazano na karę pozbawienia wolności, następuje to dopiero z chwilą rozpoczęcia odbywania przez niego kary.

Ad.2.

Poręczycielem może być:

pracodawca;

kierownictwo szkoły;

kierownictwo uczelni;

organizacja społeczna;

Zakres poręczenia:

- oskarżony będzie się stawiał na każde wezwanie;

- nie będzie w sposób bezprawny utrudniał postępowania.

Udzialane na wniosek poręczjącego, w którym wskazuje się osobę, która ma wykonywać obowiązki poręczyciela. Osoba ta zobowiązana jest złożyć oświadczenie o przyjęciu tych obowiązków.

Ad.3.

Osoba godna zaufania. Zakres poręczenia jak wyżej + oskarżony będzie wypełniał obowiązki jak przy dozorze policyjnym.

Poręczyciel ma prawo być zawiadomionym przy odbieraniu poręczenia o treści zarzutu, obowiązkach wynikających z poręczenia oraz skutkach ich niedopełnienia.

Poręczyciel jest zobowiązany niezwłocznie zawiadomić prokuratora lub sąd o wiadmomych mu poczynaniach oskarżonego zmierzających do uchylenia się od obowiązku stawienia się na wezwanie oraz utrudniania w inny sposób postępowania.

W przypadku niedopełnienia obowiązku przez oskarżonego wzywa poręczyciela w celu złożenia wyjaśnień. Organ stosujacy srodek zapobiegawczy zawiadomi o niedopelnieniu tych obowiązków udzielajacego poreczenia.

DOZÓR

Rodzaje:

policyjny- sprawowany przez Policję;

wojskowy- sprawowany przez przełożonego, gdy oskarżonym jest żołnierz.

Obowiązki stosowania się do postanowień sądu lub prokuratora:

zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu;

zgłaszanie się do organu dozorującego w określonych odstępach czasu;

zawiadamianie o zamierzanym wyjeździe i terminie powrotu;

inne oganiczenia swobody, niezbędne do wykonywania dozoru.

Brak regulacji co do niestosowania się do obowiązków, ale wydaje sięz że będzie to poprostu zastosowanie surowszego środka zapobiegawczego w postaci tyczasowego aresztowania.

ZAWIESZENIE W CZYNNOŚCIACH SŁUŻBOWYCH LUB WYKONYWANIU ZAWODU

zawieszenie w czynnościach służbowych;

w wykonywaniu zawodu;

nakaz powstrzymywania się od określonej działaności;

od prowadzenia określonego rodzaju pojadzów.

ZAKAZ OPUSZCZANIA KRAJU

Może być połączony z zatrzymaniem paszportu albo innego dokumentu uprawniającego do przekroczenia granicy albo z zakazem wydania takiego dokumentu. Stosuje sie tylko w razie uzasadnionej obawy ucieczki.

Do czasu wydania postanowienia w tym przedmiocie organ prowadzący postępowanie może zatrzymać dokument, jednak nie dłużej niż 7 dni.

POSZUKIWANIE OSKARŻONEGO. LIST GOŃCZY

Jeżeli miejsce pobytu oskarżonego nie jest znane zarządza się jego poszukiwanie. Można jednocześnie zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie czy przeszukanie.

Jeżeli oskarżony ukrywa się, sąd lub prokurator może wydać postanowienie o poszukiwaniu go listem gończym. Warunkiem jest uprzednie wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu, chyba że zapadł już wyrok. Można wyznaczyć nagrodę, a także udzielic zapewnienia o utrzymaniu w tajemnicy co do osoby informującej.

LIST ŻELAZNY

Jeżeli oskarżony przebywający za granicą złoży oświadczenie, że stawi się do sądu lub do prokuratora w oznaczonym terminie pod warunkiem odpowiadania z wolnej stopy, właściwy miejscowo sąd okręgowy (bez względu na właściwość rzeczową) może wydać postanowienie o wydaniu listu żelaznego.

List żelazny zapewnia oskarżonemu pozostawanie na wolności aż do prawomocnego ukończenia postępowania jeżeli oskarżony:

będzie się stawiał w oznaczonym tarminie na wezwanie sądu lub prokuratora;

nie będzie się wydalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu;

nie będzie nakłaniał świadków do fałszywych zeznań albo w inny bezprawny sposób nie będzie utrudniał postępowania

O warunkach należy pouczyć oskarżonego. Jeżeli naruszy obowiązki wydaje się postanowienie o odwołaniu listu żelaznego.

Wydanie listu żelaznego można uzależnić od złozenia poręczenia majątkowego.

Na postanowinie sądu przysługuje zażalenie.

KARY PORZĄDKOWE

Nazywane też egzekucyjnymi. Mają na ceku wymuszenie określonego zachowania się w toku postepowania karnego osób, na których ciążą przewidziane w prawie karnym procesowym obowiązki.

Karę pieniężną w wysokości do 10000zł można nałożyć na:

świadka, biegłego, tłumacza, specjalistę, który bez usprawiedliwienia nie stawił się na wezwanie organu albo bez zezwolenia wydalił się z miejsca czynnośći przed jej zakończeniem;

osobe, która bezpodstawnie uchyla się od złożenia zeznań, wykonania czynności biegłego, tłumacza, specjalisty, złożenia przyrzeczenia, wydania przedmiotu, dopełnienia obowiązków poręczyciela lub spełnienia innego obowiązku.

Można ponadto zastosować zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie świadka, biegłego, tłumacza, specjalisty.

W razie uporczywego uchylania się można zastosować aresztowanie na czas do 30 dni (ale zawsze trzeba najpierw nałożyć karę pieniężną).

Osobę, która przez niewykonanie obowiązków spowodowała dodatkowe koszty można obciążyć tymi kosztami.

Karę pieniężną należy uchylić jeżeli ukarany dostatecznie usprawiedliwi swoje niestawiennictwo lub oddalenie się. Aresztowanie należy uchylić , jeżeli osoba aresztowana dopełni obowiązku albo gdy postępowanie przygotowawcze lub jurysdykcyjne w danej instancji ukończono.

Kar porządkowych nie stosuje się do stron, ich obrońców i pełnomocników, a w zakresie kary za niedopenienie obowiązku wydania rzeczy- także do osób, które moga uchylić się od składania zeznań.

Postanowienie wydaje sąd, a w toku postępowania przygotowawczego- także prokurator. Aresztowanie w toku postępowania przygotowawczego stosuje, na wniosek prokuratora, sąd rejonowy, w okregu którego prowadzi się postępowanie. Przysługuje zażalenie, które wstrzymuje wykonanie postanowienia o aresztowaniu.

ZABEZPIECZENIE MAJĄTKOWE

W razie popełnienia przestępstwa, za które można orzec:

grzywnę,

przepadek,

nawiązkę,

świadczenie pieniężne,

obowiązek naprawinia szkody,

zadośćuczynienie

może z urzędu nastąpić zabezpieczenie wykonania orzeczenia na mieniu oskarżonego.

W sposób wskazany w k.p.c.

Postanowienie wydaje sąd, a w toku postępowania przygotowawczego prokurator, określając zakes i sposób. Zażalenie rozpoznaje sąd.

Zabezpieczenie upada gdy nie zostaną orzeczone ww ani nie zostana zasądzone roszczenia o naprawienie szkody, a powództwo o te roszczenia nie zostanie wytoczone przed sądem cywilnym w ciągu 3 miesięcy od daty uprawomocnienia się orzeczenia (ale sąd cywilny może uchylić).

Policja i finansowe organy dochodzenia, jeżeli ujawniły przestępstwo, mogą dokonać tymczasowego zajęcia mienia ruchomego osoby podejrzanej, jeżeli zachodzi obawa usunięcia tego mienia. Tymczasowe zajęcie upada, jeżeli w ciągu 7 dni nie zostanie wydane postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym.

POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE

Cele postępowania przygotowawczego:

czy został popełniony czyn zabroniony?

czy czyn ten stanowi przestępstwo?

wykrycie sprawcy;

ujęcie sprawcy;

zebranie informacji o sprawcy;

ustalenie pokrzywdzonych;

ustalenie rozmiarów szkody;

ustalenie okoliczności, które sprzyjały popełnieniu czynu;

wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy;

zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu, tak aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.

Czynności dokonywane w postępowaniu przygotowawczym:

operacyjno-rozpoznawcze;

dochodzeniowo-śledcze;

administracyjno-porządkowe.

Organy prowadzące postępowanie przygotowawcze:

prokurator (prowadzi lub nadzoruje);

Policja;

inne organy;

sąd.

Uczestnicy:

A. strony:

pokrzywdzony;

podejrzany.

B. podmioty na prawch strony:

prokurator w czynnościach sądowych.

C. podmioty mające określone uprawnienia:

osoby niebędące stronami w wypadkach określonych w ustawie.

Reguła Miranda- art.300- obowiązek pisemnego pouczenia przed rozpoczęciem pierwszego przesłuchania.

Zaskarżalność decyzji i czynności niedecyzyjnych

Osobom nie będącym stronami przysługuje zażalenie na postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa.

Stronom oraz osobom nie będącym stronami służy zażalenie na czynności inne niż postanowienia i zarządzenia naruszające ich prawa.

Rozpoznaje je prokurator bezpośrednio przełożony.

Formy postępowania przygotowawczego:

śledztwo;

dochodzenie.

ŚLEDZTWO

Wszczęcie śledztwa:

zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa;

z urzędu lub na skutek zawiadominia o przestępstwie;

brak przeszkody procesowej;

wydaje się postanowienie, w którym określa się czyn oraz jego kwalifikację prawną.

Ad.2.

Z urzędu- jeżeli ściganie faktycznie zasadne i prawnie dopuszczalne.

Na skutek zawiadomienia:

obowiązek społeczny ciąży na każdym, nie ma sankcji;

obowiązek prawny ze względu na przedmiot ciąży na każdym kto dowiedział się o karalnym przygotowaniu, usiłowaniu, dokonaniu określonej grupy przestępstw; sankcja- kara pozbawienia wolności do lat 3, wyłaczenie odpowiedzialności karnej za niepowiadomienie- gdy osoba ma dostateczne podstawy do przypuszczenia, że organ już wie albo jeżeli zapobiegnie popełnieniu; wyłączenie karalności- gdy zawiadomienie mogłoby narazić osobę lub jego najbliższych na odpowiedzialność karną ;

obowiązek prawny ze względu na podmiot ciąży na instytucji państwowej lub samorządowej, które dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa, gdy przestępstwo jest ścigane z urzędu i pozostaje w związku z działalnością tej instytucji; dodatkowo mogą dokonywać czynności w celu zabezpieczenia dowodów do czasu przybycia odpowiedniego organu lub wydania przez ten organ stosownego zarządzenia.

Ad.3.

Wyjątek:jeżeli brak wniosku lub zezwolenia to organy mogą dokonywać czynności niecierpiących zwłoki i czynności zmierzających do wyjaśnienia czy wniosek bedzie złożony lub zezwolenie będzie wydane.

Ad.4.

Wyjątek: faktyczne wszczęcie postępowania przygotowawczego- czynności niecierpiące zwłoki/dochodzenie w niezbędnym zakresie/dochodzenie zabezpieczające). Przesłanki:

w granicach koniecznych do zabezpieczenia śladów i dowodów przed ich utratą, zniekształceniem, zniszczeniem;

czynności tylko w niezbędnym zakresie;

może być przeprowadzona każda czynność procesowa;

prokurator lub Policja;

przed wydaniem postanowienia o wszczęciu.

Można przesłuchać osobę podejrzaną w charakterze podejrzanego przed wydaniem postanowienia o przedstawieniu zarzutów, jeżeli zachodzą przesłanki do wydania takiego postanowienia. Przesłuchanie rozpoczyna się od poinformowania o treści zarzutu.

Termin- 5 dni od dokonania pierwszej czynności. Jeżeli obowiązkowe śledztwo prokuratorskie niezwłocznie przekazuje się prokuratorowi w celu wydania przez niego postanowienia o wszczęciu albo o umorzeniu. Jeżeli przesłuchiwano osobę w charakterze podejrzanego to w ciągu 5 dni od przesłuchania ma być wydane postanowienie o przedstawieniu zarzutów albo o umorzeniu.

Śledztwo prowadzi się w sprawch określonych w art.309.

Terminy:

Powinno być ukończone w ciągu 3 miesięcy;

w uzasadnionych wypadkach prokurator nadzorujący lub prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem prowadzacym może przedłużyć na dalszy czas określony do roku;

w szczególnie uzasadnionych wypadkach prokurator bezpośrednio przełożony nad prokuratorem prowadzącym lub nadzprującym może przedłużyć na dalszy czas oznaczony.

Prowadzi prokurator. Może on powierzyć Policji prowadzenie śledztwa w całości lub w części albo dokonanie określonych tylko czynności. W niektórych wypadkach obowiązkowe śledztwo prokuratorskie i wtedy może on tylko powierzyć Policji dokonanie niektórych czynności, z wyłączeniem przedstawienia zarzutów, zmiany lub uzupenienienia postanowienia o przedstawieniu zarzutów oraz zamknięcia śledztwa.

Uprawnienia Policji przysługują także innym organom (np. Straży Granicznej, ABW,CBA).

Postanowienie o przedstawieniu zarzutów:

jeżeli dane istniejące w chwili wszczęcia lub zebrane w toku uzasadniają dostateczne podejrzenie, że czyn popełniła dana osoba;

ogłasza się je niezwłocznie podejrzanemu;

przesłuchuje się go (chyba, że ogłoszenie lub przesłuchanie są niemożliwe z uwagi na ukrywanie się podejrzanego lub jego nieobecność w kraju)

Podejrzany może żądać podania mu ustnie podstaw zarzutów i sporządzenia uzasadnienia na piśmie, o czym należy go pouczyć. Uzasadnienie doręcza się podejrzanemu i jego obrońcy w terminie 14 dni.

NADZÓR PROKURATORA NAD POSTĘPOWANIEM PRZYGOTOWAWCZYM

Prokurator sprawuje nadzór nad postępowaniem w zakresie, w jakiem sam go nie prowadzi. Czuwa nad prawidłowym i sprawnym przebiegiem. Może w szczególności:

wydawać postanowienia i zarządzenia oraz zmieniać i uchylać postanowienia i zarządzenia wydane przez prowadzącego postępowanie;

zaznajamiać się z materiałami;

uczestniczyć w czynnościach.

Podjęcie na nowo umorzonego postępowania:

w każdym czasie;

na mocy postanowienia prokuratora;

nie będzię się toczyć przeciwko osobie, która w poprzednim postępowaniu była podejrzanym;

Wznowienie prawomocnie umorzonego postępowania:

na mocy postanowienia prokuratora nadrzędnego nad tym, który prowadzi lub nadzoruje;

przeciwko osobie, która poprzednio była podejrzanym;

ujawnią się nowe fakty lub dowody nie znane w poprzednim postępowaniu albo zachodzi okoliczność z art.11§3 (umorzenie absorpcyjne).

Jeżeli po wniesieniu aktu oskarżenia sąd stwierdzi, że wznowienie było nieuzasadnione, umarza postępowanie.

Uchylenie prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania:

na mocy postanowienia PG;

przeciwko osobie, która poprzednio była podejrzanym;

jeżeli uzna, że umorzenie było niezasadne;

jeżeli wcześniej sąd nie utrzymał w mocy postanowienia o umorzeniu;

po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się- tylko na korzyść oskarżonego.

POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM I INSTANCJI

Zasada jurysdykcyjnej samodzielności sądu karnego- sąd karny rozstrzyga samodzielnie zagadnienia faktyczne i prawne oraz nie jest związany rozstrzygnięciami innych sądów lub organów.

Wyjątek: prawomocne rozstrzygnięcia sądu kształtujące prawo lub stosunek prawny są wiążące.

Rozprawa główna ma doprowadzić do rozstrzygnięcia w przedmiocie procesu. Na podstawie całokształtu okoliczności ujawnionych w toku rozprawy głównej sąd rozstrzyga w wyroku o winie oskarżonego.

Funkcje postępowanie głównego:

jurysdykcyjna- sprawowanie wymiaru sprawiedliwości;

wychowawcza- zapadłe orzeczenie uznawane jest za sprawiedliwe, sposób prowadzenia rozprawy odpowieda regułom lojalności i kultury, praestrzegane są gwarancje uczestników postepowania;

satysfakcyjna- zaspokojenie oczekiwań społecznych;

profilaktyczna- zapobieżenie przestępstwom w ogóle, a podobnym przestępstwom w szczególności

Postępowanie główne obejmuje:

wstępną kontrole aktu oskarżenia;

przygotowanie do rozprawy głównej;

rozprawę główną.

WSTĘPNA KONTROLA AKTU OSKARŻENIA

Postępowanie sądowe wszczyna:

wniesienie aktu oskarżenia;

wniesienie wniosku o warunkowe umorzenie;

wniesienie wniosku o umorzenie ze względu na niepoczytalnośc sprawcy i zastosowanie środków zabezpieczających;

wniesienie wniosku o rozpoznanie w trybie przespieszonym.

Ad.1.

Z tą chwilą podejrzany staje się oskarżonym.

W ramach wstępnej kontroli akt oskarżenia podlega kontroli formalnej, wykonywanej przez prezesa sądu. Gdy nie odpowieda warunkom formalnym prezes zarządzeniem zwraca go oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Oskarżycielowi przysługuje zażalenie do sądu właściwego do rozpoznania sprawy. Jeżeli oskarżyciel ponownie wnosi w tej samej postaci to prezes może podjąć dalsze czynności jurysdykcyjne albo wnieść sprawę na posiedzenie. Jeżeli na posiedzeniu sąd stwierdzi, że braki nie występują albo że można przejść nad nimi do porządku dziennego, powinieni skierować sprawe na rozprawę, w przeciwnym razie możliwe jest umorzenie postępowania ze względu na brak skargi uprawnionego oskarżyciela.

Jeżeli akt oskarżenia odpowieda warunkom formalnym prezes sądu zarządza jego doręczenie oskarżonemu, wzywając do składania wniosków dowodowych w terminie 7 dni. Oskarżony ma prawo wniesienia w terminie 7 dni odpowiedzi na akt oskarżenia, o czym należy go pouczyc. Jeżeli zachodzi możliwość ujawnienia tajemnicy państwowej, akt oskarżenia doręcza się bez uzasadnienia. Uzasadnienie udostępnia się z zachowaniem rygorów określonych przez prezesa sądu.

Przed skierowaniem sprawy na rozprawę, prezes bada czy nie zachodzi potrzeba wniesienia jej na posiedzenie sądu w celu podjęcia rozstrzygnięcia przekraczającego jego uprawnienia.

Cele posiedzenia sądowego:

kontrola podstaw oskarżenia;

sprawdzenie czy nie zachodzą przeszkody do przeprowadzenia rozprawy;

oragnizacyjne przygotowanie rozprawy.

Prezes sądu kieruje sprawę na posiedzenie, gdy:

Obligatorynie:

prokurator złożył wniosek o zastosowanie środków zabezpieczających;

zachodzi potrzeba rozważenia kwestii warunkowego umorzenia postępowania- mają prawo wziąć udział prokurator, pokrzywdzony i oskarżony;

akt oskarżenia zawiera wniosek o skazanie oskarżonego bez rozprawy (postępowanie skrócone)- udział jak wyżej. Sąd nie jest związany wnioskiem, może modyfikować, uzależnić od naprawienia szkody albo zadośćuczynienia. Postępownia dowodowego nie prowadzi się, można uznać za ujawnione dokumenty bez ich odczytywania;

jeżeli akt oskarżenia wniósł oskarżyciel posiłkowy- w celu zbadania czy nie zachodzi potrzeba umorzenia postępowania z powodu oczywistego braku faktycznych podstaw oskarżenia lub czy nie zachodzi potrzeba ograniczenia ilości oskarżycieli posiłkowych;

zachodzi potrzeba wydania rozstrzygnięcia przekraczającego uprawnienia prezesa:

umorzenia postępowania z powodu braku przesłanek procesowych;

wydania postanowienia o niewłaściwości sądu lub o zmianie trybu postępowania;

zawieszenia postępowania;

wydania postanowienia w przedmiocie środka przymusu- jezeli oskarżony jest tymczasowo aresztowany, sąd z urzędu rozstrzyga o utrzymaniu, zmianie lub uchyleniu;

wydania wyroku nakazowego;

wydania postanowienia o dopuszczeniu dowodu lub oddaleniu wniosku dowodowego.

zachodzi potrzeba skierowania sprawy do postepowania mediacyjnego.

Fakultatywnie:

gdy prokurator złożył wniosek o umorzenie postępowania ze względu na niepoczytalność sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego;

gdy prezes uzna, że może się to przyczynić do usprawnienia postępowania.

Sąd może sam dokonać sprawdzenia okoliczności faktycznych.

PRZYGOTOWANIE ROZPRAWY GŁÓWNEJ

Rozprawa główna składa się z :

rozpoczęcia rozprawy głónej;

przewodu sądowego;

głosów stron;

wyrokowania.

Jeżeli nie rozstrzygnięto na posiedzeniu.

O wyznaczeniu rozprawy głównej prezes sądu wydaje pisemne zarządzenie, w którym wskazuje:

skład sądu;

dzień, godzinę i salę rozprawy;

strony i inne osoby, które należy wezwać lub zawiadomić;

inne czynności konieczne do przygotowania rozprawy.

Jeżeli oskarżony jest pozbawiony wolności należy wydać zarządzenie co do doprowadzenia go na rozprawę.

Sądziego albo sędziów wyznacza się w kolejności według wpływu sprawy oraz jawnej dla stron listy sędziów danego sądu lub wydziału. Odstępstwo jest dopuszczalne tylko z powodu choroby sędziego lub inne ważnej przyczyny, co nalezy zaznaczyć w zarządzeniu o wyznaczeniu rozprawy. Gdy zarzuca się zbrodnię zagrożona karą 25 lat pozbawienia wolności lub dożywotniego pozbawienia wolności, wyznaczenia składu orzekającego dokonuje się na wniosek prokuratora lub obrońcy w drodze losowania, przy którym mają prawo być obecni. Prokurator składa wniosek w ciągu 7 dni od wniesienia aktu oskarżenia, a obrońca w ciągu 7 dni od doręczenia mu go.

Po rozważeniu wniosków stron i podmiotu z art.416, prezes sądu dopuszcza dowody i zarządza ich sprowadzenie na rozprawę.

Pomiędzy doreczeniem zawiadomienia o terminie a rozprawą powinno upłynąć co najmniej 7 dni. W razie nie zachowania tego terminu w stosunku do oskrażonego lub jego obrońcy rozprawa, na ich wniosek, zgłoszony przed rozpoczęciem przewodu sądowego, ulega obligatoryjnie odroczeniu. Wnioskować mogą również inne osoby.

JAWNOŚĆ ROZPRAWY GŁÓWNEJ I JEJ OGÓLNY PORZĄDEK

Rozprawa odbywa się jawnie. Nie mogą byc obecne:

osoby niepełnoletnie (przewodniczący może zezwolić);

uzbrojone (przewodniczący moze zezwolić ze wględu na pełnona funkcję);

osoby znajdujące sie w stanie nie licującym z powaga sądu.

Sąd może zezwolić na obecność przedstawicieli mediów i utrwalanie przez nich dźwięku lub obrazu gdy przemawia za tym uzasadniony interse społeczny, a dokonywanie tych czynności nie będzie utrudniać prowadzenia rozprawy i ważny interes uczestnika postępowania nie stoi temu na przeszkodzie.

Jeżeli nie przemawia przeciw temu wzgląd na dobro postępowania, sąd na wniosek strony może zezwolic na utrwalanie przez nia dźwięku.

Niejawna jest rozprawa dotycząca:

wniosku prokuratora o umorzenie postepowania ze wzgledu na niepoczytalność sprawcy i zastosowanie środka zabezpieczającego;

pomównienia lub zniesławienia, chyba że pokrzywdzony złoży wniosek o jawne rozpoznanie.

Sąd wyłącza jawność w całości lub w części, jeżeli jawność mogłaby:

wywoławć zakłócenie porządku publicznego;

obrażać dobre obyczaje;

ujawnić okoliczności, które ze względu na ważny interes państwa powinny być zachowane w tajemnicy;

naruszyć ważny interes prywatny.

Obligatoryjnie wyłącza sie jawnośc na wniosek osoby, która złożyła wniosek o ściganie.

Fakultatywnie:

jeżeli choćby jeden z oskarżonych jest nieletni albo na czas przesłuchania świadak, który nie ukończył 15 lat.

Wyłączenie jawności następuje również na czas przesłuchania osób zobowiązanych do zachowania tajenicy państwowej, służbowej, funkcyjnej, zawodowej.

W razie wyłączenia jawności na sali mogą być obecne oprócz osób biorących udział w postępowaniu, po 2 osoby wskazane przez strony (mężowie zaufania). Jeżeli jest kilku oskarżonych to po 1 dla każdego. Nie stosuje się gdy zachodzi obawa ujawnienia tajemnicy państwowej. Osoby obecne mają obowiązek zachowania w tajemnicy, o czym się je poucza.

Rozpatrzenie wniosku o wyłączenie jawności odbywa się niejawnie.

Ogłoszenie wyroku odbywa się zawsze jawnie. Jedynie przytoczenie powodów wyroku może odbyć się z wyłączeniem jawności. W wypadku wyrokowania poza rozprawą treść wyroku udostępnia się publicznie składając jego odpis na 7 dni w sekretariacie sądu, o czym należy uczynic wzmianke w protokole posiedzenia.

Rozprawą kieruje przewodniczący. Powinien on dążyc do tego aby rozstrzygnięcie nastapiło na pierwszej rozprawie głównej. W szczególności przewodniczący:

umożliwia stronom wypowiedzenie sie co do każdej kwestii;

uchyla pytania sugerujące odpowiedź oraz nieistotne, niestosowne;

rozstrzyga pozytywnie o dopuszczeniu dowodu jeżeli inna strona się nie sprzeciwiła;

wydaje wszelkie zarządzenia niezbędne do utrzymania na sali sądowej spokoju i porzadku

Dowody na poparcie oskarżenia powinny być w miare mozliwości przeprowadzane przed dowodami służącymi do obrony.

ROZPOCZĘCIE ROZPRAWY GŁÓWNEJ

Rozpoczyna wywołanie sprawy. Przewodniczący sprawdza listę obecności i czy nie ma przeszkód do rozpoznania sprawy. W razie nieusprawiedliwionego niestawiennictwa oskarżonego, przewodniczący zarządza jego natychmiastowe zatrzymanie i doprowadzenie lub przerywa w tym celu rozprawe albo ją odracza.

W razie niestawiennictwa świadka lub biegłego sąd może prowadzić dalej postępowanie, jeżeli po wysłuchaniu stron, uzna że przesłuchanie nie jest konieczne. Można odczytać proktokół jeżeli strony, których dotyczy nie sprzeciwiają się.

Zawsze należy sprawdzić czy wezwanie zostało prawidłowo doręczone.

Przewodniczący zarządza opuszczenie sali przez świadków. Biegli moga zostać jeżeli przewodniczący nie zarządzi inaczej. Pokrzywdzony może zawsze zostać.

PRZEWÓD SĄDOWY

Rozpoczyna się od odczytania aktu oskarżenia przez oskarżyciela. Kończy się zamknięciem przez przewodniczącego.

Przewodniczący poucza oskarżonego o prawie składania wyjaśnień, odmowy składania wyjaśnień i odpowiedzi na pytania, po czym pyta go czy przyznaje się do zarzucanego mu czynu oraz czy chce złożyć wyjasnienia i jakie. Po przesłuchaniu oskarżonego poucza się go o prawie do zadawania pytań osobom przesłuchiwanym i składania wyjaśnień co do każdego dowodu.

Do chwili zakończenia pierwszego przesłuchania wszystkich oskarżonych na rozprawie głównej oskarżony, któremu zarzucono wystepek , może złożyć wniosek o skazanie go i wymierzenie mu określonej kary lub środka karnego bez przeprowadzenia postępowania dowodowego. Sąd może uwzględnić gdy okoliczności nie budzą wątpliwości i cele postępowania zostaną osiągnięte oraz gdy nie sprzeciwia się temu prokurator oraz pokrzywdzony (387). W sprawach rozpoznawanych w trybie uproszczonym, jeżeli wniosek taki zgłoszono przed rozprawą, rozpoznaje sie go na posiedzeniu.

Za zgodą obecnych stron, sąd może przeprowadzić postępowanie dowodowe tylko częściowo, jeżeli wyjaśnienia oskarżonego przyznającego się do winy nie budzą wątpliwości.

Można zaniechać wzwania świadka na wniosek prokuratora- art.333

Można odczytać protokoły zeznań świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem albo w innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę, gdy:

bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne;

żadna z obecnych stron, której dotyczą się temu nie sprzeciwia.

Mogą być odczytywane dokumenty prywatne jeżeli powstały poza postępowaniem i nie dla jego celów.

Protokoły i dokumenty podlegające odczytaniu można uznać za ujawnione bez ich odczytywania. Należy jednak je odczytać gdy którakolwiek ze ston o to wnosi.

Dowody rzeczowe sprowadza się na rozprawę jeżeli nie stoją temu na przeszkodzie ich właściwości. Jak nie to można odczytac protokół z oględzin.

Jeżeli zapoznanie z dowodem przez cały skład orzekający napotyka znaczne trudności albo jeżeli strony wyrażą zgodę, sąd wyznacza sędziego wyznaczonego albo sąd wezwany (pomoc sądowa).

Jeżeli w toku rozprawy ujawnią się istotne braki postępowania przygotowawczego, a ich usunięcie przez sąd uniemożliwiałoby wydanie orzeczenia w rozsądnym terminie, sąd może przerwać lub odroczyć rozprawę, zakreślając oskarżycielowi publicznemu termin do przedstawienia dowodów, których przeprowadzenie pozwoliłoby na usunięcie braków. Oskarżyciel może zwrócic się o przedłużenie. Jeżeli oskarżyciel w wyznaczonym terminie nie przedstawi dowodów, sąd rozstrzyga na korzyść oskarżonego watpliwości wynikające z nieprzeprowadzenia dowodów.

Rozszerzenie oskarżenia (proces wpadkowy)- jeżeli na podstawie okoliczności, ktore wyszły na jaw w toku rozprawy:

oskarżyciel zarzucił ustnie oskarżonemu inny czyn niż objety aktem oskarżenia;

nie zachodzi konieczność przeprowadzenia postępowania przygotowawczego co do tego czynu;

oskarżony wyraził zgodę na bezzwłoczne rozpoznanie nowego zarzutu

sąd może rozpoznać nowe oskarżenie na tej samej rozprawie.

W granicach oskarżenia sąd jest władny dokonać zmiany opisu czynu oskarżonego oraz zmiany kwalifikacji prawnej czynu. Jeżeli w toku rozprawy okaże się, że nie wychodząc poza granice oskarżenia, można czyn zakwalifikować według innego przepisu prawnego, sąd uprzedza o tym obecne na rozprawie strony. Czyn dotyczy tego samego zdarzenia faktycznego. Na wniosek oskarżonego można przerwać rozprawę w celu umożliwienia oskarżonemu przygotowania się do obrony.

Przerwać rozprawę może przewodniczacy zarządzeniem na maksimum 35 dni:

dla sprowadzenia dowodu;

dla odpoczynku;

z innej ważnej przyczyny.

Rozprawe przerwaną prowadzi sie w dalszym ciągu, chyba że skład sądu uległ zmianie albo gdy sąd uzna prowadzenie od początku za konieczne.

W razie przekroczenia przerwy rozprawę uważa się za odroczoną.

Orzeczenia zapadające podczas przerwy wydaje się w składzie rozpoznającym sprawę, a w razie niemożności jego utworzenia w takim samym składzie.

Odroczyć sprawę może tylko sąd postanowieniem i tylko gdy zarządzenie przerwy nie byłoby wystarczające. Rozprawę odroczoną prowadzi się od nowa. Wyjątkowo można prowadzić w dalszym ciągu, chyba że skład sądu uległ zmianie.

Prezes sądu może powołać 1 lub 2 sędziów oraz ławników dodatkowych.

Po przeprowadzeniu dopuszczonych dowodów przewodniczący pyta strony czy wnoszą o uzupełnienie postępowania dowodowego, i w razie odpowiedzi przeczącej zamyka przewód sądowy. Wznowienie może nastąpic tylko postanowieniem sądu i tylko do czasu ogłoszenia wyroku.

GŁOSY STRON

Po zamknięciu przewodu sadowego przewodniczący udziela głosu stronom i ich przedstawicielom oraz w razie potzreby przedstawicielowi społecznemu. Ich treść jest brana pod uwagę prz wyrokowaniu.

Kolejność:

oskarżyciel publiczny;

oskarżyciel posiłkowy;

oskarżyciel prywatny;

powod cywilny

podmiot z art. 416;

przedstawiciel społeczny;

obrońca;

oskarżony (może zrezygnować, o czym nalezy pouczyć).

WYROKOWANIE

Obejmuje:

naradę;

głosowanie;

sporządzenie i podpisanie wyroku;

ogłoszenie i poczenie o środkach zasakrżenia (promulgacja wyroku).

Po wysłuchaniu głosów stron sąd niezwłocznie przystępuje do narady i głosowania. Niezwłocznie po zakończeniu sporządza się wyrok na piśmie. Czynności te sąd tajne.

Powinno się dążyć do tego aby wyrok był ogłoszony tego samego dnia. W sprawie zawiłej albo z innych ważnych powodów sąd może odroczyć wydanie wyroku do 7 dni. W razie przekroczenia terminu rozprawę prowadzi się do nowa. W postanowieniu o odroczeniu należy podać datę i miejsce ogłoszenia.

Po ogłoszeniu wyrok jest nieodwołalny.

Składniki wyroku- art. 412.

Zaliczeniu na poczet orzeczonej kary podlega również okres tymczasowego aresztowania odbytego przez oskarżonego w innej sparwie, jeżeli postępowania toczyły sie równocześnie, a zapadł w niej wyrok prawmocnie uniewinniający, umorzono postępowanie albo odstapiono od wymierzenia kary.

Po sporządzeniu wyroku na piśmie i podpisaniu go przez wszystkich członków składu orzekającego , przewodniczący ogłasza go publicznie. Następnie przewodniczący lub jeden z członków składu orzekającego podaje ustnie najważniejsze powody wyroku. Po tym następuje pouczenie o prawie, sposobie, terminie wniesienia środka zaskarżenia i na tym kończy się rozprawa.

Jeżeli wyrok nie zawiera rozstrzygnięcia co do przepadku, zaliczenia tymczasowego aresztowania na poczet kary albo co do dowodów rzeczowych, sąd orzeka o tym postanowieniem na posiedzeniu (strony mają prawo wziąć udział).

Uzasadnienie powinno zawierać:

wskazanie jakie fakty sąd uznał za udowodnione lub nieudowodnione, na jakich oparł sie dowodach i dlaczego nie uznał dowodów przeciwnych;

wyjaśnienie podstawy prawnej;

okoliczności, które wpłynęły na wymiar kary

POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE

POJĘCIE I CECHY ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO I ŚRODKA ZASKARŻENIA

Środki zaskarżenia- przewidziane przez prawo karne procesowe środki prawne, za pomocą których zainteresowany podmiot może wzruszyć zapadłą decyzję procesową, poddając ją kontroli innego organu procesowego albo pozbawiając mocy prawnej lub też żądać kontroli innej niż decyzja czynności procesowej.

System środków zaskarżenia

Zwyczajne środki zaskarżenia (służą od decyzji nieprawomocnych lub od czynności niebędących decyzjami procesowymi i maja na celu wywołanie ich kontroli, spowodowanie ich uchylenia lub pozbawienie mocy prawnej):

środki odwoławcze;

sprzeciwy;

quasi-sprzeciwy;

odwołania;

inne.

Nadzwyczajne środki zasakrżenia (służą od orzeczeń prawomocnych);

kasacja;

wniosek o wznowienie postępowania;

wniosek o stwierdzenie nieważności prawomocnego orzeczenia w trybie ust. z 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych;

wniosek nieobecnego skaznego prawomocnie, gdy stawi się on w karju, którego złożenie powoduje, że ten sąd, którego wyrok się uprawomocnił, wyznacza rozprawę, a wyrok wydany w tej instancji traci moc, jeżeli skazany stawi się na rozprawę (powinien być złożony w ciągu 14 dni od doręczenie prawomocnego wyroku);

wniosek PG do SN o unieważnienie prawomocnego orzeczenia w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądów w chwili orzekania, jeżeli w trybie postępowania sądowego orzeczenie to nie może być wzruszone (ustawa o SN z 2002r.)

Ad.2.

sprzeciw od wyroku zaocznego;

sprzeciw od wyroku nakazowego;

usprawiedliwienie się osoby ukaranej pieniężną karą porządkową

Mają skutek kasacyjny. Nie kontroluje się wogóle samego orzeczenia, badana jest jedynie zasadność sprzeciwu.

Ad.3.

wniosek o przywrócenie terminu zawitego;

Decyzja, której dotyczą nie traci formalnie mocy, mimo, że faktycznie już nie egzystuje.

Ad.4.

Od zarządzeń przewodniczącego wydanych na rozprawie głównej przysługuje odwołanie do składu orzekającego. Również od zarządzeń wydanych na posiedzeniach z udziałem stron. Służy każdemu, którego zarządzenie dotyka.

Ad.5.

wnioski o przeprowadzenie kontroli z urzędu;

wniosek oskrżonego o uchylenie lub zmianę środka zapobiegawczego

CECHY ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO. ORGANY ODWOŁAWCZE

Środki odwoławcze- środki zaskarżenia, które służą od decyzji nieprawomocnych lub od innch niż decyzje czynności, wywołując ich kontrolę przez organ inny niż ten, który dokonał czynności lub wydał decyzję, z reguły instancyjnie wyższy.

2 cechy szcególne:

dewolutywność (bezwzględna lub względna) ;

suspensywność (bezwzględna lub względna).

Środkami odwoławczymi są:

Apelacja służąca od wyroków wydanych w I instancji, bezwzględnie dewolutywna i bezwzględnie suspensywna;

Zażalenie służące do zaskarżania niektórych postanowień i zarządzeń oraz innych, niedecyzyjnych czynności, względnie dewolutywny i względnie suspensywny (z wyjątkami np. art 290 § 3, instancja pozioma).

Organy odwołwcze:

sąd odwoławczy;

prokurator;

inny lub równorzędny skład tego samego sądu.

Ad.1.

Orzeka gdy wniesiono:

apelację od wyroku lub zażalenie na postanowienie sądu;

zażalenie na postanowienie (zarządzenie) prokuratora, chyba ze ustawa stanowi inaczej;

zażalenie na zatrzymanie- zawsze sąd rejonowy;

zażlenie na zarządzenie prezesa sądu- sąd wyższego rzędu;

zażalenie na zarządzenie przewodniczącego wydane w toku rozprawy, gdy skład jednoosobowy.

Ad.3.

Jest organem odwoławczym:

- w odniesieniu do zażalenia na wydane dopiero w toku postępowania odwoławczego postanowienia o:

przeprowadzeniu obserwacji oskarżonego w zakładzie leczniczym;

zastosowaniu, przedłużeniu środka zapobiegawczego;

nałożeniu kary porządkowej

- w razie zażalenia na wydane przez sąd odwoławczy postanowienie o pozostawieniu środka odwoławczego bez rozpoznania z przyczyn skutkujących odmową jego przyjęcia;

- przy zaskarżaniu postanowienia sądu o zatrzymaniu i przymusowym doprowadzeniu oskarżonego na rozprawę w wypadkach wskazanych w art.376 oraz podobnej decyzji przewodniczącego składu- art.382.

Środek rozpoznaje taki liczbowo skład, jaki orzeka w danej sprawie.

Przy instancji poziomej przewiduje się też niekiedy wyraźnie określony liczbowo skład sądu w tym samym sądzie. Jest to skład 3 sędziów:

przy rozpozanwaniu zażalenia na postanowienie sądu o zatrzymaniu i doprowadzeniu osakrżonego poza sytuacją z art.376 i 382 (art.75 § 3);

przy rozpoznawaniu zażalenia na decyzję sądu apelacyjnego o przedłużeniu tymczasowego aresztowania na okres ponad 1 rok w postępowaniu przygotowawczym lub ponad 2 lata w postępowaniu sądowym.

MODEL POSTĘPOWANIA ODWOŁAWCZEGO

Skuteczność środka zależy od:

jego dopuszczlności;

wniesienia go przez uprawnioną osobę;

zachowania terminu;

zachowania przepisanej formy.

Ad.1.

Regułą jest zaskarżalność orzeczeń wydanych w I instancji. Wyrok- apelacją (wyjątek- sprzeciw), postanowienie- zażaleniem (ale tylko w wypadkach wskazanych niżej w rozdzile o zażaleniu). Orzeczenia wydane przez sąd odwoławczy są niezaskarżalne chyba, że ustawa stanowi inaczej. W postępowaniu przygotowawczym zażalenie służy również na niedecyzyjne czynności.

Ad.2.

Legitymację do wniesienia środka zaskarżenia od orzeczenia sądu I instancji ma:

strona;

osoba zobowiązana do zwrotu korzyści SP;

pokrzywdzony- przy apelacji (zobacz niżej);

każda osoba, której bezpośrednio dotyczy (chyba, że ustawa stanowi inaczej)- przy zażaleniu;

obrońca.

ZASADY SKŁADANIA ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO.

COFANIE ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Środek odwoławczy składa się w organie, który wydał zaskarżone orzeczenie. Tu podlega on badaniu co do wymogów skuteczności. Prezes sądu odmawia przyjęcia środka (zażalenie do sądu odwoławczego) jeżeli został wniesiony po terminie, przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalny z mocy ustawy lub gdy nie uzupełniono braków w terminie.

Ponowna kontrola w sądzie odwoławczym. Sąd ten może pozostawić środek bez rozpoznania gdy uzna, że przyjęto go bezzasadnie albo w wyniku nieuzasadnionego przywrócenia terminu. Zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu, chyba że orzekał SN, wtedy nie przysługuje zażalenie.

Środek można cofnąć aż do wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie środka odwoławczego. Na piśmie lub ustnie do protokołu rozprawy apelacyjnej lub posiedzenia. Środek odwoławczy wniesiony na korzyść oskarżonego można cofnąć tylko za zgodą oskarżonego. Cofnięty środek pozostawia się bez rozpoznania, chyba że zachodzi jedna z przyczyn:

tzw. bezwzględne przyczyny odwoławcze;

rażąca niesprawidliwość orzeczenia;

które to sąd bierze pod uwagę z urzędu. Decyzja o pozostawieniu bez rozpoznania zawsze należy do sądu odwoławczego lub do prokuratora nadrzędnego.

Strona przeciwna może wnieść pisemną odpowiedź na środek odwoławczy. Stronę przeciwną zawsze powiadamia się o wniesieniu środka odwoławczego.

GRANICE I KIERUNEK ŚRODKA ODWOŁAWCZEGO

Organ odwoławczy rozpoznaje sprawę w granicach środka odwoławczego, a w zakresie szerszym kiedy ustawa to przewiduje. Granice środka wyznaczane sa przez granice zaskarżenia. Natomiast zakres orzekania organu odwoławczego w granicach środka odwoławczego wyznaczany jest jeszcze przez podniesione zarzuty, kierunek środka odwoławczego i związany z nim zakaz reformationis in peius oraz reguły ne peius.

Orzeczenie można zaskarżyć w całości lub w części, lub samo uzasadnienie. Apelację co do winy uważa się za zwróconą przeciwko całości wyroku, a apelację co do kary- za zwrócona przeciwko całości rozstrzygnięcia o karze i środkach karnych.

Granice zasarżenia to zakres, w jakim zaskarżono dane orzeczenie lub zarządzenie. Dzielą się na :

granice przedmiotowe- określa skarżący, wskazując jakie rozstrzygnięcie zawarte w orzeczeniu lub ustalenia zawarte w uzasadnieniu poddaje kontroli organu odwoławczego, gdyż naruszają one jego prawa bądź szkodzą jego interesom;

granice podmiotowe- występują jedynie w procesach wielopodmiotowych, wyznacza się je przez osobę, której środek dotyczy (wskazanie jej); sąd odwoławczy rozpoznaje jedynie te rozstrzygnięcia, ktore dotyczą skarżących.

Wskazanie zarzutów stawianych rozstrzygnięciu wymagane jest jedynie przy środku składanym przez oskarżyciela publicznego, obrońcę lub pełnomocnika. Zarzuty te to wskazanie konkretnych uchybień popełnionych przy wydawaniu orzeczenia lub przy dokonywaniu zaskarżonej czynności. W zasadzie organ jest zobowiązany rozważyć wszystkie zarzuty stawiane przez oskarżonego, chyba ze ustawa stanowi inaczej. Jednak sąd może oganiczyć rozpoznanie środka tylko do poszczególnych uchybień podniesionych przez strony lub podlegających rozpatrzeniu z urzędu, jeżeli rozpoznanie w tym zakresie jest wystarczające do wydania orzeczenia, a rozpoznanie pozostałych uchybień byłoby przedwczesne lub bezprzedmiotowe.

Sąd przy środku wniesonym na niekorzyść oskarżonego może orzec na jego niekorzyść pod warunkiem, że stwierdzi zaistnienie uchybień podniesionych w środku lub podlegających uwzględnieniu z urzędu (dotycząchych niewłaściwego składu sądu i niewłaściwości sądu oraz oraz umożliwiające zmianę kwalifikacji prawnej na niekorzyść). Ograniczenie to nie dotyczy sytuacji gdy zaskarżono wyrok wydany w skutek uwzględnienia wniosku prokuratora o skazanie bez rozprawy oraz wniosku oskarżonego o skazanie go bez przeprowadzenie postępowania dowodowego, kiedy to możliwe jest orzekanie na niekorzyść oskarżonego także przy dostrzeżeniu uchybień niewskazanych przez skarżącego, choćby nie należały do uwzględnianych z urzędu. Można wyjśc poza granice ale zakaz reformationis in peius nadal obowiązuje?????(czyli chyba można uchylić i przekazać do ponownego rozpoznania)

Przypadek wyjścia poza granice podmiotowe zasarżenia- gravamen commune. Jest to także orzekanie niezależne od podniesionych zarzutów. Sąd odwoławczy uchyla lub zmienia orzeczenie na korzyść współoskarżonych, choćby nie wniesili oni środka, jeżeli uchylił je lub zmienił na korzyść oskarżonego, którego środek dotyczył, gdy te same względy przemawiają za uchyleniem lub zmianą na rzecz tamtych (obligatoryjnie).

Orzekanie poza przedmiotowymi garnicami zaskarżenia możliwe jest w 3 przypadkach:

przy bezwzględnych przyczynach odwoławczych;

w razie tzw. rażącej niesprawiedliwości orzeczenia;

w razie potrzeby poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu (pod warunkiem, że sąd nie dokonuje zmian w ustaleniach faktycznych; na niekorzyśc tylko gdy środek wniesiono na niekorzyść).

Kierunek środka odwoławczego to stosunek tego środka do interesów procesowych oskarżonego- na korzyść lub na niekorzyść. Obojętny jest środek wnoszony przez podmiot z art.416.

Sąd odwoławczy może orzec na niekorzyśc oskarżonego tylko gdy wniesiono środek na jego niekorzyść (zakaz reformationis in peius). Orzekanie na niekorzyść może przy tym nastąpić jedynie w granicach zaskarżenia. Jeżeli środek był wniesiony przez oskarżyciela lub pełnomocnika dodatkowym warunkiem jest stwiedzenie uchybienia podniesionego w środku lub podlegającego rozpatrzeniu z urzędu.

Wyjątek od zakazu reformationis in peius-

przy skazaniu małego świadka koronnego z nadzwyczjanym złagodzeniem odpowiedzialności, gdy nie potwierdził udzielonych przez siebie informacji, lub

skazanie oskarżonego na jego wniosek lub wniosek prokuratora.

Zakaz ten wiąże sąd ponownie rozpoznający sprawę- można wydać orzeczenie surowsze niż poprzednio tylko wtedy gdy orzeczenie było zaskarżone na niekorzyść oskarżonego.

Zakaz ten obowiązuje też w postępowaniu zażaleniowym.

Reguły ne peius ogarniczające merytoryczne orzekanie sądu odwoławczego przy istnieniu środka na niekorzyść:

nie może skazać oskarżonego, który został uprzednio uniewinniony lub co do którego w I insatncji umorzono lub warunkowo umorzono postępowanie;

nie może zaostrzyć kary przez wymierzenie kary dożywotniego więzienia;

może orzec karę surowszą pozbawienia wolności jedynie, gdy nie zmienia ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę zaskarżonego wyroku.

PRZYCZYNY ODWOŁAWCZE

1. Względne przyczyny odwoławcze- takie uchybienia, które mogą spowodować uchylenie lub zmianę zaskarżonego orzeczenia lub zarządzenia jedynie wtedy, gdy uchybienie to mogło mieć wpływ na jego treść. Wywołują swój skutek tylko w razie podniesienia ich w środku odwołwaczym i w granicach zaskarżenia:

obraza przepisów prawa materialnego

obraza przepisów prawa procesowego, jeżeli mogła ona mieć wpływ na treść orzeczenia;

błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, jeżeli mógł on mieć w pływ na treść tego orzeczenia;

rażąca niewspółmierność kary lub niesłuszne zastosowanie lub niezastosowanie środka zabezpieczającego lub innego środka (np.antykoncepcyjnego...).

Ad.A.

Może polegać na :

błędnej wykładni przepisu;

niezastosowaniu przepisu, którego zastosowanie jest obowiązkowe;

zastosowaniu przepisu nieodpowiedniego.

Ad.B.

Może polegać na :

zaniechaniu nakazów płynących z prawa procesowego;

działania sprzecznego z określonymi zakazami;

naruszeniu przepisów dotyczących samego orzekania, konstruowania orzeczeń.

Ad.C.

Może polegać na nie przestrzeganiu dyrektyw obowiązujących przy ocenie dowodów.

Ad.D.

Gdy sąd orzeka w granicach pewnej kary, albo może a nie musi orzekać środka. Chodzi o istnienie wyraźnej różnicy maiędzy karą wymierzoną a tą, którą należałoby wymierzyć przy prawidłowym zastosowaniu dyrektyw wymiaru kary.

2. Bezwzględne przyczyny odwoławcze- uchybienia, które uznaje się za tak istotne, że bez względu na ich wpływ na treść orzeczenia powodują zawsze uchylenie zaskarżonego orzeczenia. Organ odwołwczy uwzględnia je z urzędu także poza przedmiotowymi granicami zaskarżenia i niezależnie od poniesionych zarzutów. Postępowanie umarza się lub przekazuje sprawe do ponownego rozpoznania:

udział w wydawaniu orzeczenia osoby podlegającej wyłaczeniu na podstawie art.40- iudex inhabilis;

udział w wydawaniu orzeczenia osoby nieuprawnionej lub niezdolnej do orzeknia;

orzekanie przy nienależytej obsadzie sądu;

orzekanie w sytuacji gdy którykolwiek z członków składu orzekającego nie był obecny na całej rozprawie;

orzekanie przez sąd powszechny w sprawie należacej do właściwości sądu szczególnego lub odwrotnie;

orzekanie przez sąd niższego rzędu w sprawie należącej do właściwości sądu wyższego rzędu;

orzeczenie kary, środka karnego lub zabezpieczającego nieznanych ustawie;

wydanie orzeczenia z naruszeniem zasady większości głosów;

orzeczenie nie zostało podpisane przez którąkolwiek z osób biorących udział w jego wydaniu;

zaistnienie sprzeczności treści orzeczenia uniemożliwiającej jego wykonanie;

wydanie orzeczenia mimo, ze postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby, zostało już prawomocnie zakończone;

orzekanie mimo istnienia przeszkód procesowych jak śmierć oskarżonego, przedawnienie karalności, orzekanie wobec osoby nie podlegającej orzecznictwu sądów polskich w chwili orzekania, brak skargi uprawnionego oskarżyciela albo wymaganego zezwolenia na ściganie lub wniosku o ściganie, innej okoliczności wyłączającej postępowanie;

nie posiadanie przez oskarżonego w postępowaniu sądowym obrońcy w przypadku obrony obligatoryjnej;

orzekanie gdy obrońca nie brał udziału w czynnościch, w których udział jego jest obowiązkowy;

rozpoznanie sprawy pod nieobecnośc oskarżonego gdy obecność jego była obowiązkowa.

M, N, O- orzekanie możliwe tylko na korzyść oskarżonego.

3. Rażąca niesprawiedliwość orzeczenia

Jeżeli utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe, podlega ono zmianie na korzyść oskarżonego albo uchyleniu niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

Nie jest ona samodzielnoą przyczyną odwoławczą, stanowi wypadkową uchybień będących względnymi przyczynami odwoławczymi tyle, że zaistniałymi poza granicami zaskarżenia. Uchybienia, które w sposób rażący naruszają poczucie sprawiedliwości.

Przesłanki:

orzeczenie zaskarżone w części;

w granicach zaskarżenia nie ma uchybień, które mogłyby spowodować uchylenie;

brak poza granicami zaskarżenia uchybień stanowiących bezwzględne podstawy odwołwacze powodujące uchylenie orzeczenia;

uchybienia o charakterze względnych przyczyn odwoławczych stwierdzono poza granicami zaskarżenia;

są one tego rodzaju, że utrzymanie w mocy orzeczenia byłoby rażąco niesprawiedliwe.

Stwierdzenie takiej sytuacji może doprowadzić do zmiany orzeczenia ale tylko na korzyść albo do uchylenia orzeczenia.

RODZAJE ROZSTRZYGNIĘĆ ORGANU ODWOŁAWCZEGO

Po rozpoznaniu środka odwoławczego orzeka się o :

utrzymaniu w mocy;

zmianie;

uchyleniu.

Ad.1.

W razie uznania środka za bezzasadny, a więc niestwierdzenia uchybień.

Ad.2.

Stwierdzono uchybienia. Polega na orzekaniu odmiennie co do istoty i jest możliwa tylko gdy pozwalają na to zebrane dowody.

Ad.3.

Jak wyżej, ale dowody nie pozwalają.

Możliwe jest również wydanie postanowienia o pozostawieniu środka bez rozpoznania gdy:

środek skutecznie cofnięto;

został on niesłusznie przyjęty;

gdy przedmiot zaskarżenia przestał istnieć w toku postępowania np. uchylono tymczasowe aresztowanie.

Uchylenie wymaga wydania rozstrzygnięcia następczego w postaci :

umorzenia;

przekazania sprawy do ponownego rozpoznania- sąd I instancji orzeka jedynie w granicach przekazania (wyjątek:uchylenie wyroku w zakresie rozstrzygnięcia o karze nie stoi na przeszkodzie uniewinnieniu), sąd jest związany wskazaniami sądu odwoławczego co do dalszego postępowania oraz jego zapatrywaniami prawnymi;

uniewinnienia

APELACJA I POSTĘPOWANIE APELACYJNE

Służy od wyroku wydanego w I instancji (z wyjątkiem wyroku nakazowego).

Legitymacja do wniesienia:

strony;

osoba zobowiązana do zwrotu korzyści SP;

pokrzywdzonemu- od wyroku warunkowo umarzającego postępowanie na posiedzeniu przed rozprawą.

Warunkiem jest posiadanie doręczonego przez sąd wyroku z uzasadnieniem.

Termin zawity 14 dni od doręczenia mu tego uzasadnienia. Apelacja wprost skutkuje doręczeniem uzasadnienia i w terminie 14 dni można uzupełnić apelację.

Wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok adresując do sądu odwoławczego. Przymus adwokacko-radcowski jeżeli apelacja od wyroku sądu okręgowego.

O przyjęciu apelacji zawiadamia się prokuratora oraz obrońców i pełnomocników, a także strony, po czym akta przekazuje się niezwłocznie sądowi odwoławczemu. Strona może wnieść odpowiedź na apelację.

Sąd odwoławczy rozpoznaje apelację na rozprawie, a na posiedzeniu może uchylić wyrok w wyniku stwierdzenia bezwzględnych przyczyn odwoławczych. Na posiedzeniu też dokonuje się kontroli warunków skuteczności apelacji, a także pozostawia się ją bez rozpoznania z powodu cofnięcia, jeżeli nastąpiło poza rozprawą.

Stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem I instancji.

Obowiązkowy udział w rozprawie odwoławczej:

prokuratora;

obrońcy- gdy obrona obligatoryjna;

stron i ich pełnomocników- gdy sąd lub prezes sądu uzna to za konieczne;

oskarżonego pozbawionego wolności- tylko na jego wniosek, chyba że sąd uzna za wystarczjącą obecność jego obrońcy (o prawie żądania oskarżony powinien być pouczony).

Przewód sądowy rozpoczyna sprawozdanie sędziego sprawozdawcy, w którym przedstawia się przebieg i wyniki postępowania w I instancji oraz zarzuty i wnioski apelacyjne.

Sąd odwoławczy nie może przeprowadzić postępowania dowodowego co do istoty sprawy. Wyjątkowo może, uznając za konieczne uzupełnienie materiału dowodowego, przeprowadzić dowód bezpośrednio na rozprawie, jeżeli przyczyni się to do przyspieszenia postępowania, a nie jest konieczne przeprowadzania na nowo przewodu w całości lub w znacznej części. Jeżeli nie są spełnione te warunki to sąd powinien uchylić wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania.

O kolejności udzielenia głosu decyduje przewodniczący składu, przy czym najpierw udziela głosu skarżącemu.

Sporządza się uzasadnienie z urzędu w terminie 14 dni ( w sprawie zawiłej prezes sądu może przedłużyć na czas oznaczony). Należy podać czym kierował się sąd wydając rozstrzygnięcie a także dlaczego wnioski i zarzuty apelacyjne uznał za zasadne albo bezzasadne. Gdy apelację uznano za oczywiście bezzasadną uzasadnienie na wniosek.

ZAŻALENIE I POSTĘPOWANIE ZAŻALENIOWE

Zażalenie służy na :

wszelkie postanowienia (sądu i prokuratora) zamykające drogę do wydania wyroku, chyba że ustawa stanowi inaczej (przy odmowie dopuszczenia do udziału oskarżyciela posiłkowego, odmowie przyjęcia powództwa cywilnego oraz pozostawienia go bez rozpoznania);

wszelkie postanowienia co do środka zabezpieczającego;

inne postanowienia jeżeli ustawa tak stanowi;

zarządzenia zamykające drogę do wydania wyroku, co do środka zapobiegawczego lub zaskarżalne na mocy przepisów szczególnych;

wszelkie postanowienia i zarządzenia w postępowaniu przygotowawczym w odniesieniu do osób trzecich gdy naruszają one ich prawa lub interesy;

czynności lub zaniechania czynności w wypadkach przewidzianych w ustawie.

Służy stronom, a także osobie, której postanowienie, zarządzenie lub czynność bezpośrednio dotyczy, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Wnosi się do organu, który wydał zaskarżoną decyzję, w zawitym terminie 7 dni od jej ogłoszenia, a jeżeli ustawa nakazuje ją doręczyć- od doręczenia.

Można złożyć pisemną odpowiedź na zażalenie.

Przymus adwokacko-radcowski przy zażaleniu na:

odmowę przyjęcia kasacji;

odmowę przyjęcia wniosku o wznowienie.

Zażalenie jest wględnie suspensywne (wyjątek: zażalenie na karę porządkową aresztowania) oraz względnie dewolutywne. Odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia, a wstrzymanie tak. Sąd, na którego postanowienie złożono zażalenie, może je uwzględnić (na tą decyzję zażalenie jak na decyzję organu I instancji), jeżeli orzeka w tym samym składzie, w innych wypadkach prezes sądu przekazuje zażalenie niezwłocznie wraz z aktami sądowi włąściwemu do rozpoznania zażalenia.

Rozpoznawane na posiedzeniu. Strony, pełnomocnicy i obrońcy mogą wziąć udział gdy rozpoznawane zażalenie na postanowienie kończące postępowanie lub na postanowienie, przy wydawaniu którego w I instancji podmiotom tym przysługiwało prawo do wzięcia udziału w posiedzeniu. Przy rozpatrywaniu innych sąd może zezwolić na ich obecność.

Pozbawionego wolonści sprowadza się ................

Zażalenie na postanowienie prokuratora przysługuje do sądu własciwego do rozpoznania sprawy, chyba ze ustawa stanowi inaczej.

Zażalenie na postanowienie prowadzącego postępowanie przygotowawcze, jeżeli nie jest nim prokurator, rozpoznaje prokurator sprawujacy nadzór nad tym postępowaniem.

Zażalenie na zarządzenie prezesa rozpoznaje sad odwoławczy.

Uznając zasadność zażalenia na czynność lub brak czynności, organ odwoławczy stwierdza niezgodnść czynności z prawem lub brak czynności i zarządza, co należy, oraz podejmuje inne przewidziane prawem środki.

POSTĘPOWANIA SZCZEGÓLNE

RODZAJE

A. TRYBY SZCZEGÓLNE I STOPNIA- pewne kwestie uregulowane są w sposób odmienny, a w pozostałym zakresie obowiązują przepisy o postępowaniu zwykłym:

postępowanie uproszczone;

postępowanie karne skarbowe.

B. TRYBY SZCZEGÓLNE II STOPNIA- zawierają odstępstwa od postępowań szczególnych I stopnia, a poza tym stosuje się normy dotyczące postępowań szczególnych I stopnia, a w kwestiach tam nie uregulowanych przepisy dotyczące postępowania zwykłego:

postępowanie nakazowe;

postępowanie prywatnoskargowe;

postępowanie w stosunku do nieobecnych w sprawach karnych skarbowych;

postępowanie przyspieszone.

POSTĘPOWANIE UPROSZCZONE

Postępowanie szczególne I stopnia o charakterze zredukowanym.

Rozpozanwane są w nim sprawy, w których było prowadzone dochodzenie (art.325b, wyłączenia art.325d).

W roli oskarżyciela mogą wystąpić organy nieprokuratorskie:

Inspekcja Handlowa;

Państwowa Inspekcja Sanitarna;

Prezes Urzędu Telekomunikacji i Poczty;

urzędy skarbowe i inspektorzy kontroli skarbowej;

Straż Graniczna (te organy mogą występować tylko w I instancji, ich akt oskrżenia nie musi zawierać uzasadnienia);

Straż Leśna;

Państwowa Straż Łowiecka.

Odformalizowanie tego postępowania:

odpis aktu oskarżenia można doręczyć oskarżonemu razem z wezwaniem na rozprawę;

skład jednoosobowy, a prezes sądu może zarządzić skład ławniczy gdy jest to uzasadnione okolicznościami;

jeżeli sprawa była rozpoznawana jednoosobowo w I instancji, prezes sądu w II instancji może też zarządzić skład jednoosobowy;

wniosek oskarżonego o skazanie go bez postępowania dowodowego, złożony przed rozprawą, można rozpozanć na posiedzeniu (o terminie zwiadamia się strony i pokrzywdzonego przesyłając im odpis wniosku);

stawiennictwo stron nie jest obowiązkowe, w razie niestawiennictwa oskarżyciela akt oskarżenia odczytuje protokolant;

przerwa ma maksymalnie 21 dni, nie ma odroczenia (w razie przekroczenia tego terminu sprawa prowadzi się w normalnym trybie w dalszym ciągu i w tym samym składzie);

w razie stwierdzenia po rozpoczęciu przewodu sądowego, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w trybie uproszczonym, za zgodą oskarżonego sąd rozpozanje ją w trybie zwykłym w dalszym ciągu i w tym samym składzie.

Można wydać wyrok zaoczny, gdy mimo prawidłowych wezwań nie stawili się ani oskarżony ani jego obrońca, a sąd dysponuje wcześniejszymi wyjaśnieniami oskarżonego, które odczytał na rozprawie. Takim wyrokiem można orzec tytułem środka zabezpieczającego jedynie przepadek przedmiotów. Doręcza się z urzędu oskrżonemu, może on wówczas w terminie 7 dni wnieść sprzeciw, w którym usprawiedliwi swą nieobecność. Ze sprzeciwem można połączyć, na wypadek jego nieprzyjęcia (zażalenie) lub nieuwzględnienia, wniosek o uzasadnienie wyroku. Sąd nie uwzględni sprzeciwu, jeżeli uzna nieobecność oskarżonego za nieusprawiedliwioną. W razie uwzględnienia prezes sądu ponownie wyznacza rozprawę, a wyrok zaoczny traci moc w razie stawienia się na nią oskarżonego. Jeżeli się nie stawi wyrok zaoczny staje się prawomocny, chyba że zaskarżą go inne strony na zasadch ogólnych.

POSTĘPOWANIE PRYWATNOSKARGOWE

Szczególne postępowanie II stopnia. Nie stosuje się gdy sprawcą jest żołnierz.

Stosuje się w postępowaniu dotyczącym czynów ściganych z oskarżenia prywatnego.

Akty wszczynające postępowanie:

akt oskarżenia wniesiony przez pokrzywdzonego;

skarga składana Policji.

Ad.1.

Może się ograniczać do wskazania oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów.

Ad.2.

Składana ustnie lub pisenie. Policja przekazuje właściwemu sądowi. W razie potrzeby zabezpiecza dowody.

Nie ma postępowania przygotowawczego, ale sąd może zlecić Policji dokonanie pewnych czynności dowodowych.

Skład jest jednoosobowy, tylko w sprawach o zniesławienie jest skład ławniczy.

Rozprawę poprzedza posiedzenie pojednawcze prowadzone przez sędziego zawodowego. Strony mogą zawrzeć:

pojednanie zwykłe- pogodzić się w sprawie karnej, postępowanie umarza się (zażalenie);

pojednanie poszerzone- obejmuje inne sprawy z oskarżenia prywatnego toczące się między tymi osobami;

pojednanie z ugodą, której przedmiotem są roszczenia związane z oskarżeniem.

W razie niestawienia się oskrżonego na posiedzenie pojednawcze bez usparwiedliwienia sędzia kieruje sprawę na rozprawę. W razie niestwiennictwa oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika bez usprawiedliwienia uważa się, że odstąpił on od oskrżenia i postępowanie umarza sie. Zamiast posiedzenia pojednawczego może być mediacja.

Jeżeli nie dojdzie do pojednania sprawę kieruje się na rozprawę główną, chyba że zachodzi potrzeba skierowania jej na posiedzenie w celu wydania innego rozstrzygnięcia.

Oskarżenie wzajemne

Oskrżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądoweo na rozprawie głównej wnieść przeciw oskarżycielowi prywatnemu wzajemny akt oskarżenia.

Warunki:

oskarżyciel prywatny jest porzywdzonym;

oskarżyciel prywatny jest osobą fizyczną;

oskarżyciel prywatny musi mieć ukończone 17 lat;

czyn oskrażonego pozostaje w związku z czynem zarzucanym oskarżycielowi prywtnemu;

czyn zarzucany jest też przestępstwem prywatnoskargowym

przesłanka negatywna- prokurator wcześniej wszczął lub wstąpił do już toczącego sie postępowania.(????????)

W takim wypadku sąd rozpoznaje obie sprawy łącznie.

Pierwszeństwo zadawania pytań ma ten, kto pierwszy wniósł akt oskarżenia.

Jeżeli prokurator wszczął lub wstąpił tylko po jednej stronie to sprawy rozłącza się.

Może zapaść wyrok zaoczny.

Można odstąpić od oskarżenia, ale jeżeli następuje to po rozpoczęciu przewodu sądowego wymagana jest zgoda oskarżonego.

POSTĘPOWANIE NAKAZOWE

Postępowanie szczególne II stopnia.

Sąd orzeka bez rozprawy na podstawie materiałów zebranych w postępowaniu przygotowawczym. Fakultatywne, decyduje prezes sądu, który może skierować sprawę na posiedzenie, gdy uznaje, że zachodzi możliwość wydania wyroku nakazowego.

Tylko co do przestępstw rozpoznawanych w trybie uproszczonym, z wyjątkiem:

wobec osoby pozbawionej wolnośći w tej lub innej sprawie;

w sprawach o czyny ścigane z oskarżenia prywatnego;

gdy zachodza okoliczności uzasadniające obligatoryjną obronę w toku całego procesu.

Przesłanki:

uznanie w oparciu o materiał dowodowy, że prowadzenie rozprawy nie jest konieczne;

dokonanie na podstawie tego materiału niewątpliwych ustaleń co do sprawstwa, winy i okoliczności;

uznanie iż kara ograniczenia wolności lub grzywny będzie wystarczającą reakcją prawną na czyn oskrżonego.

Można orzec karę ograniczenia wolności lub grzywnę do 100 stawek dziennych lub do 200 000zł, a także każdy środek karny przewidziany przez odpowiedni przepis.

W razie zgłoszenia powództwa cywilnego sąd zasądza je w całości albo pozostawia je bez rozpoznania, może też zasądzić odszkodowanie z urzędu.

Sąd orzeka na posiedzeniu bez udziału stron. Wyrok może nie zwierać uzasadnienia. Przy doręczaniu należy uprawnionych pouczyć o prawie, terminie i sposobie wniesienia sprzeciwu i skutkach jego niewniesienia. Wyrok doręcza się oskarżycielowi oraz oskarżonemu i jego obrońcy, z tym że tym dwóm ostatnim wraz z odpisem aktu oskarżenia. Zawsze należy doręczyć prokuratorowi.

Wyrok nakazowy może być zaskarżony jedynie sprzeciwem, który przysługuje oskarżycielowi i oskarżonemu. Można cofnąć sprzeciw do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Sprzeciw wnosi się w terminie 7 dni od daty doręczenia wyroku nakazowego, do sądu, który go wydał. Prezes odmawia przyjęcia gdy wniesiony po terminie lub przez osobę nieuprawnioną. W razie skutecznego wniesienia sprzeciwu wyrok nakazowy traci moc, a sprawa podlega rozpoznaniu na zasadch ogólnych. Sędzia, który wydał wyrok nakazowy jet wyłączony z mocy ustawy.

Jeżeli sprzeciw dotyczy tylko rozstrzygnięcia o roszczenia cywilnego, wyrok nakazowy traci moc tylko w tej części, a sąd wydaje na posiedzeniu postanowienie o pozostawieniu powództwa cywilnego bez rozpoznania. Powód cywilny może wówczas w ciągu 30 dni złożyć wniosek o przekazanie sprawy sądowi cywilnemu.

POSTĘPOWANIE PRZYSPIESZONE

Postępowanie szczególne II stopnia.

Weszło w życie w marcu 2007.

W postępowaniu przyspieszonym mogą być rozpoznawane sprawy o przestępstwa podlegające rozpoznaniu w trybie uproszczonym, jeżeli sprawca został ujęty na gorącym uczynku popełnienia przestępstwa lub bezpośrednio potem, zatrzymany (nie ma wymogu obawy ucieczki, ukrycia się, zatarcia śladów lub niemożności ustalenia tożsamości) oraz w ciągu 48 godzin doprowadzony przez Policję i przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o rozpoznanie sprawy w postępowaniu przyspieszonym.

Występek o chrakterze chuligańskim- występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, wolność, cześć lub nietyklaność cielesną, bezpieczeństwo powszechne, działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, porządek publiczny, albo na umyślnym nieszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku cudzej rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.

SN w 1966- wytyczne co do chuligańskiego charakteru:

agresywność czy nawet brutalność działania;

publiczny charakter;

brak powodu lub powód oczywiście błahy;

obiektywna cecha czynu polegająca na wywołaniu reakcji lęku, oburzenia, zgorszenia, obrażająca świadomość prawną społeczeństwa.

Publiczność- gdy działanie może być dostrzeżone przez nieograniczoną liczbę ludzi.

Powód oczywiście błahy- jeżeli reakcja sprawcy jest oczywiście niewspółmierna do wywołującej ją przyczyny.

Dochodzenia można zaniechać lub przeprowadzić je w niezbędnym zakresie.

Wniosek sporządza Policja. Zastępuje on akt oskarżenia. Zatwierdza prokurator, ale najpierw przesłuchuje podejrzanego. Odpis wniosku doręcza się podejrzanemu oraz obrońcy, oznaczając czas na przygotowanie do obrony. Oskarżony ma prawo do kontaktu z obrońcą pod nieobecność osób trzecich.Oskarżony musi mieć obrońcę. W tym celu adwokaci pełnią dyżury.

Sąd przystępuje niezwłocznie do rozpoznania sprawy. Skład jednoosobowy, w postępowaniu odwoławczym prezes sądu może zarządzić też skład jednoosobowy.

Przerwa możliwa tylko jednorazowo na 14 dni. Zarządzając przerwę sąd postanawia o stosowaniu środka zapobiegawczego. Chuligański charakter czynu jest samoistną przesanką stosowania.

Jeżeli sąd stwierdzi, że sprawa nie podlega rozpoznaniu w trybie przyspieszonym lub, że nie można jej rozpoznać w terminie 14 dni, rozpoznaje sprawe w dalszym ciągu w tym samym składzie w postępowaniu uproszczonym. Jeżeli po rozpoczęciu przewodu sądowego sąd stwierdzi, że zachodzi potrzeba uzupełnienia materiału dowodowego, a uzupełnienie w toku postępowania sądowego powodowałoby znaczne trudności, przekazuje sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego na zasadach ogólnych. Zawiadamia się o tym pokrzywdzonego.

Można orzec karę pozbawienia wolności do 2 lat. Jeżeli przewiduje się karę wyższą to przekazuje się sprawe prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania dowodowego na zasadach ogólnych.

Nie można odroczyć wydania wyroku ani sporządzenia uzasadnienia.

Terminy- 3 dni na zgłoszenie wniosku o uzasadnienie (pisemnie bądź ustnie do protokołu rozprawy), 3 dni na sporządzenie uzasadnienia, 7 dni do wniesienia apelacji.

Sąd odwoławczy rozpoznaje apelację w ciągu miesiąca od otrzymania akt. Może przekazać sprawę prokuratorowi w celu przeprowadzenia postępowania przygotowawczego. W razie uchylenia i przekazania do ponownego rozpoznania sprawa toczy się w trybie uproszczonym.

Powództwo cywilne jest niedopuszczalne.

Postępowanie toczy się w trybie publicznoskargowym także o czynu ścigane z oskarżenia prywatnego, jeżeli miały one charkter chuligański.

NADZWYCZAJNE ŚRODKI ZASKARŻENIA

POJĘCIE I RODZAJE

Są to środki prawne służące do wywołania kontroli i wzruszenia prawomocnego orzeczenia sądowego kończącego postępowanie.

Orzeczenie staje się prawomocne gdy:

upłynął termin do wniesienia środka odwoławczego a strona nie wniosła tego środka w terminie;

stronie odmówiono przyjęcia środka odwoławczego, a nie zaskarżyła ona tego zarządzenia lub zaskarżyła go ale zarządzenie utrzymano w mocy;

strona cofnęła środek odwoławczy, a brak jest podstaw do rozpoznania go mimo cofnięcia;

orzeczenie zostało wydane przez sąd odwoławczy w wyniku wniesienia środka odwoławczego;

gdy upłynął termin do złożenia wniosku o sporządzenie i doręczenie uzasadnienia wyroku, a strona takiego wniosku nie złozyła;

wyrok zaoczny- w razie niewniesienia w terminie 7 dni od jego doręczenia oskarżonemu, sprzeciwu lub wniosku o uzasadnienie wyroku, albo nieusprawiedliwionego niestawienia się na rozprawę po uwzględnieniu sprzeciwu;

wyrok nakazowy- jeżeli ani oskarżony ani oskrżyciel nie wniosą nań sprzeciwu w ciągu 7 dni od dnia doręczenia lub sprzeciw cofną.

Rodzaje nadzwyczajnych środków zaskarzenia:

kasacja (można ją oprzeć jedynie na uchybieniach tkwiących w samym postępowaniu organu, który wydal prawomocne orzeczenie);

wniosek o wznowienie postępowania (można go oprzeć także na okolicznościach powstałych poza postępowaniem lub później)

wniosek nieobecnego skaznego prawomocnie, gdy stawi się on w karju, którego złożenie powoduje, że ten sąd, którego wyrok się uprawomocnił, wyznacza rozprawę, a wyrok wydany w tej instancji traci moc, jeżeli skazany stawi się na rozprawę (powinien być złożony w ciągu 14 dni od doręczenie prawomocnego wyroku);

wniosek o uznanie za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego (ustawa z 1991r.);

wniosek PG do SN o unieważnienie prawomocnego orzeczenia w sprawie, która ze względu na osobę lub przedmiot nie podlegała orzecznictwu sądów w chwili orzekania, jeżeli w trybie postępowania sądowego orzeczenie to nie może być wzruszone (ustawa o SN z 2002r.)

KASACJA

Stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu odwoławczym.

Kasację mogą wnieść:

strony- tylko od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego kończącego postępowanie;

PG, RPO- od każdego prawomocnego orzeczenia sądu kończącego postępowanie;

Naczelny Prokurator Wojskowy- tylko w sprawach, w których funkcje oskarżycielskie pełnią prokuratorzy wojskowi.

Wniesieniu kasacji na korzyść oskarżonego nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani też okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadnijąca zawieszenie postępowania.

Ad.1.

Zawsze jeżeli skarżyła wyrok sądu I instancji. Strona, która nie skarżyła, może wnieść kasację tylko wtedy gdy sąd zmienił wyrok sądu I instancji na jej niekorzyść, chyba że podnosi zarzut zaistnienia uchybienia stanowiącego bezwzględną przyczynę odwoławczą.

Na korzyść okarżonego kasację można wnieść tylko w razie skazania za przestępstwo na karę pozbawienia wolności bez wrunkowego jej zawieszenia.

Na niekorzyść- jedynie w razie uniewinnienia oskarżonego lub umorzenia postępowania ze względu na znikomą społeczną szkodliwość czynu, niepodleganie karze albo niepoczytalność sprawcy.

Te ograniczenia nie odnoszą sie do kasacji opartej na bezwzględnych przyczynach odwoławczych.

Podstawę kasacji stanowić mogą jedynie:

uchybienia będące bezwzględnymi powodami do uchylenia orzeczenia w trybie środka odwoławczego (art.439) oraz

inne rażące naruszenie prawa, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na treść orzeczenia, z tym że kasacji nie można wnieśc wyłącznie z powodu niewspółmierności kary.

Termin do wniesienia kasacji przez strony wynosi 30 dni od daty doręczenia wyroku z uzasadnieniem. Wniosek o doręczenie należy złożyć w sądzie odwoławczym, który wydał wyrok, w terminie zawitym 7 dni od ogłoszenia orzeczenia. Jeżeli strona od razu wniesie kasację w terminie od złożenia wniosku o uzasadnienie bez złożenia tego wniosku, sąd doręcza jej wyrok wraz z uzasadnieniem, a strona może następnie w ciągu 30 dni uzupełnić kasację, a jak tego nie zrobi przekazuje się kasację, jeśli odpowiada warunkom formalnym, SN. Na odmowę przywrócenia 30-dniowego terminu zażalenie NIE przysługuje. Orzeka o tym sąd odwoławczy w składzie 3 sędziów.

Niedpouszczalne jest uwzględnienie kasacji wniesionej na niekorzyść oskarżonego po upływie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia.

Wnosi się za pośrednictwem sądu odwoławczego, który wydał wyrok skarżony w kasacji.

Nie można zasakrżyć jedynie uzasadnienia.

Ad.2.

Nie ma terminu do wniesienia kasacji. Wnoszą bezpośrednio do SN. Mogą skarżyć tylko uzasadnienie.

Kasację rozpoznaje SN.

Należy podać na czym polega zarzucane uchybienie oraz dołączyć odpowiednią liczbę odpisów dla pozostałych stron. Kasacja oraz zażalenie strony na odmowę przyjęcia kasacji jest objęte przymusem adwokacko-radcowskim. Powinna spełniać wymogi stawiane pismom procesowym. Dołącza się dowód uiszczenia opłaty sądowej.

Kasacja podlega wstępnemu badaniu przez prezesa sądu odwoławczego pod względem warunków formalnych oraz czy jest dopuszczalna, wniesiona w terminie i przez osobę uprawnioną. Jeżeli nie spełnia warunków formalnych prezes zwraca ją stronie do usunięcia braków w terminie 7 dni. Prezes zarządzeniem odmawia przyjęcia kasacji gdy braki uzupełniono po terminie oraz gdy kascję wniesiono po terminie albo kasację wniosła osoba nieuprawniona albo kasacja jest niedopuszczalna albo gdy sąd odwoławczy oddalił wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia kasacji złożony razem z kasacją.

Jeżeli kasacja nie podlega zwrotowi prezes przujmuje ją i doręcza jej odpis pozostałym stronom. Prokurator wnosi odpowiedź na kasację. Następnie prezes przekazuje akta SN. Prokurator, który uznał kasację za oczywiście niezzasadną jest zobowiązany samodzielnie do przeslania swej odpowiedzi także pozostałym stronom i ich przedstawicielom, a ci w ciągu 14 dni od jej otrzymania mogą przedstawić sądowi na piśmie swoje stanowisko. Jeżeli według odpowiedzi prokuratora kasacja nie jest oczywiści bezzasadna prezes powinien przekazać jej odpis pozostałym stronom i ich przedstawicielom, a dalsze pisma przedkłada się juz SN.

W SN kasacja podlega ponownemu badaniu i sąd, na posiedzeniu bez udziału stron, pozostawia kasację bez rozpoznania, jeżeli nie dopowiada ona wymogom pisma procesowego albo szczególnym warunkom kasacji albo jest niedopuszczalna lub złożona po terminie albo przez osobę nieuprawioną albo gdy przyjęcie nastąpiło na skutek nieuzasadnionego przywrócenia terminu albo w razie skutecznego cofnięcia kasacji przed rozprawą. SN może zwrócić akta sądowi odwoławczeniu jeżeli stwierdzi, że nie zostały dopełnione czynności zmierzające do usuniećia braków formalnych.

SN rozpoznaje kasację na rozprawie gdy dotyczy wyroku. Gdy kasacja dotyczy postanowienia może być rozpoznana na posiedzeniu, w którym mogą uczestniczyć strony postępowania zakończonego zaskarżonym wyrokiem. Na posiedzeniu, bez udziału stron, SN może też oddalić kasację jako oczywiście bezzasadną. Oddalenie takie nie wymaga uzasadnienia. Na takim posiedzeniu SN może też uwzględnić w całości kasację wniesioną na korzyść oskarżonego. SN musi uzasadnić.

Skład:

1 sędzia- gdy nie jest konieczne orzekanie wyrokiem, chyba że prezes SN zarządzi rozpoznanie jej w składzie 3 sędziów;

3 sędziów- jeżeli dotyczy wyroku oraz kasację od orzeczenia SN wydanego w składzie jednoosobowym;

5 sedziów- jeżeli dotyczy wyroku orzekającego karę dożywotniego pozbawienia wolności;

7 sędziów- jeżeli dotyczy orzeczenia SN wydanego w składzie szerszym niż jednoosobowy.

Jeżeli kasację wniesiono na niekorzyść oskarżonego SN może zastosować wobec niego środek zapobiegawczy, chyba że był uniewinnony. Może również wstrzymać wykonanie orzeczenia.

Kasację rozpoznaje się jedynie w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów, a w szerszych jedynie w razie bezwzględnnych przyczyn odwoławczych, poprawienia błędnej kwalifikacji prawnej czynu i powodów uzasadnijących uchylenie lub zmianę na korzyść oskarżonych, których środek nie dotyczy (gravamen commune). Nie może jednak wykroczyć poza jej granice z uwagi na tzw. rażącą niesprawiedliwość orzeczenia (art.440).

SN nie przeprowadza postępowania dowodowego co do istoty sprawy. Przewód sądowy rozpoczyna ustne sprawozdanie sędziego sprawozdawcy, a strony mogą następnie składać swe oświadczenia i wnioski, złożone zaś na piśmie odczytuje się.

Po rozpoznaniu sprawy SN:

kasację oddala (postanowieniem);

uchyla zaskrżone orzeczenie w całości lub w części (jeżeli kasacja od wyroku to wyrokiem, jeżeli od postanowienia- postanowieniem).

W razie uchylenia przekazuje się sprawę do ponownego rozpoznania lub umarza postępowanie, gdy stwierdzono przeszkody prawne nieuwzględnione w zwykłym trybie instancji.

Jeżeli skazanie jest oczywiście niesłuszne, SN wyrokiem uniewinnia oskarżonego bez przekazywania sprawy. Poza tym SN nie może zmienić zaskarżonego orzeczenia.

Zakaz superkasacji.

Z chwilą uchylenia wyroku ustaje wykonanie kary, a karę już wykonaną zalicza się w razie późniejszego skazania na poczet nowo orzeczonej kary.

WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA

Ma na celu uchylenie orzeczenia z uwagi na okoliczności jakie zaistniały poza postępowaniem, a mogły mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia.

Nie jest ogarniczone terminem. Wznowieniu na korzyść nie stoi na przeszkodzie wykonanie kary, zatarcie skazania, akt łaski ani też okoliczność wyłączająca ściganie lub uzasadniająca zawieszenie postępowania.

Może się odnosić do każdego sądowego postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem.

Wszczynane na wniosek strony, a w razie śmierci oskarżonego także osoby mu najbliższej lub z urzędu ale tylko z uwagi na bezwzględne przyczyny odwoławcze.

Podstawy wznowienia jedynie na korzyść oskarżonego:

po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody nieznane przedtem sądowi (propter nova) wsakzujące na to, że:

- skazany nie popełnił czynu albo czyn jego nie stanowił przestępstwa lub nie podlegał karze;

- skazano go za przestępstwo zagrożone karą surowszą albo nie uwzględniono okoliczności zobowiązujących do nadzwyczajnego złagodzenia kary albo tez błędnie przyjęto okoliczności wpływające na nadzwyczajne obostrzenie kary;

- sąd umorzył albo warunkowo umorzył postępowanie, błędnie przyjmując popełnienie przez oskarżonego czynu;

B. w wyniku orzeczenia TK stracił moc lub uległ zmianie przepis prawny będący podstawą skazania lub warunkowego umorzenia;

C. potrzeba wznowienia wynikła z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego, działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Polskę;

D. ujawnią się bezwzględne przyczyny odwoławcze z art.439 pkt 9-11 (wznowienie może tu być z urzędu i pod warunkiem, że okoliczność nie była uprzednio przedmiotem rozpoznania w trybie kasacji).

Podstawy wznowienia jedynie na niekorzyść:

skazany, do którego zastosowano przepisy o świadku koronnym nie potwierdził w postępowaniu ujawnionych przez siebie informacji;

zastosowano umorzenie absorbcyjne, gdy ów prawomocny wyrok, będący powodem umorzenia, uchylono albo doszło do istotnej zmiany jego treści, choć jest on nadal prawomocny.

Podstawy wznowienia na korzyść i na niekorzyść:

gdy w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa (propter falsa, propter crimina) a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia (przestępstwo powinno być stwierdzone prawomocnym wyrokim skazującym, chyba że orzeczenie takie nie może zapaść z uwagi na przeszkody faktyczne powodujące zawieszenie postępowania);

gdy zachodzą bezwzgldne przyczyny odwoławcze z art.439 pkt 1-8, jedynie gdy nie były one przedmiotem rozpoznania w trybie kasacji, a na niekorzyść tylko w terminie 6 miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia- z urzędu.

Wniosek strony może dotyczyć części albo całości orzeczenia. Strona może skarżyć tylko na swoją korzyść, oskarżyciel także na korzyść oskarżonego.

Jeżeli wniosek o wznowienie dotyczy jedynie roszczeń majątkowych wynikających z przestępstwa wznowienie może nastąpić tylko przed sądem właściwym do orzekania w sprawach cywilnych.

Orzeka sąd :

okręgowy- gdy chodzi o wznowienie postępownia zakończonego prawomocnym orzeczeniem sądu rejonowego;

apelacyjny- okręgowego;

SN- apelacyjnego lub SN.

Wniosek o wznowienie składa się w sądzie własciwym do wznowienia. Przymus adwokacko-radcowski. Do wniosku należy dołączyć odpowiednią liczbę odpisów dla stron przeciwnych, a gdy składa się go w sądzie apelacyjnym lub SN- rownież dla sądu.

Wniosek podlega kontroli formalnej prezesa, który odmawia przyjęcia go gdy pochodzi on od osoby nieuprawnionej lub jest niedopuszczalny, gdy braki usunięto po terminie. Służy zażalenie z przymusem a.-r.. W razie prawidłowości wniosku prezes zarządza przekazanie wniosku pozostałym stronom.

Sąd rozpoznaje wniosek na posiedzeniu w składzie 3 sędziów, bez udziału stron, chyba że prezes lub sąd postanowi inaczej. Sąd pozostawia wniosek bez rozpoznania gdy uzna, że złożyła go osoba nieuprawniona albo wniosek jest niedopuszczalny. Na postanowienie to służy zażalenie, chyba że wydał je sąd apelacyjny lub SN. W toku postępowania sąd może zarządzić sprawdzenie okoliczności uzasadniających wznowienie.

W zasadzie sąd rozstrzyga o wznowieniu jedynie w odniesieniu do skazanego, którego wniosek dotyczy. Wyjątek:gravamen commune.

Sąd :

oddala wniosek (postanowieniem, służy zażalenie, chyba że orzekał sąd apelacyjny lub SN);

orzec o wznowieniu, uchylając zaskarżone orzeczenie i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania (wyrokiem);

uniewinnić oskarżonego, jeżeli nowe fakty lub dowody wskazują na to, że zaskarżone orzeczenie jest oczywiście niesłuszne (sluży apelacja chyba, że wydał wyrok SN) ;

umorzyć postępowanie (apelacja jak wyżej).

Z chwilą uchylenia wyroku ustaje wykonanie kary, a karę już wykonaną, w razie późniejszego skazania zalicza się na poczet nowo orzeczonej kary. Sąd moze zastosować środek zapobiegawczy, gdy do wznowienia doszło na niekorzyść.

WNIOSEK O STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI ORZECZENIA WYDANEGO WOBEC OSOBY REPRESJONOWANEJ ZA DZIAŁALNOŚĆ NA RZECZ NIEPODLEGŁEGO BYTU PAŃSTWA POLSKIEGO

W ustawie z 1991 o uznaniu za nieważne orzeczeń...

Uznaje się za nieważne wszystkie orzeczenia wydane przez polskie organy ścigania i wymiaru sprawiedliwości lub organy niesądowe wydane od 01.01.1944 do 31.12.1956, jeżeli czyn zarzucony lub przypisany był związany z działalnością na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego oraz orzeczenie wydane z powodu takiej działaności lub za opór przeciwko kolektywizacji wsi, a także gdy czyn został popełniony w celu uniknięcia wobec siebie lub innej osoby represji za taką działalność. Za nieważne uznaje się również orzeczenia wydane po tej dacie, jeżeli dotyczyły one czynu lub działalności mającej miejsce w ww. okresie. To samo odnośi się do orzeczeń wydanych przez organy Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR niepodlegających RP, niezależnie od daty i miejsca ich wydania.

Nieważności nie stwierdza się jeżeli dobro poświęcone pozostawało w rażącej dysproporcji do dobra, które uzyskano lub zamierzano uzyskać albo sposób działania lub zastosowany środek był rażąco niewspółmierny do zamierzanego lub osiągniętego celu.

Nieważność stwierdza sąd okręgowy lub wojskowy sąd okręgowy. Miejscow właściwy jest sąd, w którego okręgu, określonym przepisami obowiązującymi w chwili wejścia w życie ustawy, wydane zostało przez organ I instancji to orzeczenie, a jeżeli nie da się w ten sposób ustalić- sąd okregowy w Warszawie.

Stwierdzenie nieważności następuje na wniosek:

osoby represjonowanej;

osoby uprawnionej do składania środków zaskarżenia na jej rzecz;

w razie jej śmierci, nieobecności w kraju, choroby psychicznej- krewnego w linii prostej, przysposabiającego lub przysposobionego, rodzeństwa, małżonka;

RPO;

MS;

prokurator;

organizacja zarzeszająca osoby represjonowane.

Sąd orzeka na posiedzeniu na podstawie akt postępowania organu, który wydał to orzeczenie, a w miarę potrzeby przeprowadza postępowanie dowodowe. Stosuje się odpowiednio przepisy k.p.k., ale udział prokuratora nie jest obowiązkowy. Sąd rozpatruje jedynie kwestię czy dana osoba prowadziła działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego i czy była z tego powodu represjonowana.

Sąd postanowieniem stwierdza nieważność albo odmawia lub pozostawia wniosek bez rozpoznania (na wszystkie zażalenie).

Stwierdzenie nieważności jest równoznaczne z uniewinnieniem.

POSTĘPOWANIE PO UPRAWOMOCNIENIU SIĘ ORZECZENIA

PODJĘCIE POSTĘPOWANIA WARUNKOWO UMORZONEGO

Sąd może warunkowo umorzyć postępowanie jedynie sprawcy przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 3 lat, nie karanemu uprzednio za przestępstwa umyślne, jeżeli jego postwa, właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że mimo umorzenia będzie on przestrzegał porządku prawnego. W wypadku gdy sprawca pojednał się z pokrzywdzonym, naprawił szkodę lub uzgodnił z pokrzywdzonym sposób jej naprawienia, warunkowe umorzenie mona zastosować także gdy zagrożenie jest wyższe ale nie przekracza 5 lat pozbawienia wolności. Okres próby wynosi od roku do 2 lat i zaczyna się od uprawomocnienia się orzeczenia. Sąd może zobowiązać do naprawienia szkody, przeproszenia pokrzywdzonego itd.

Podjęcie moze nastąpić w okresie próby lub w ciągu 6 miesięcy od jego zakończenia.

Podjęcie obligatoryjne gdy:

sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany.

Podjęcie fakultatywne gdy:

sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności jeżeli popełnił przestępstwo inne niż wskazane wyżej albo

sprawca uchyla się od odzoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody;

sprawca po wydaniu, ale jeszcze przed uprawomocnieniem się orzeczenia warunkowo umarzającego proces rażąco narusza porządek prawny.

Sąd orzeka na wniosek oskarżyciela lub pokrzywdzonego albo kuratora sądowego albo z urzędu, na posiedzeniu, w którym mają prawo wziąć udział prokurator, oskarżony i jego obrońca oraz pokrzywdzony i jego pełnomocnik.

Sąd może:

podjąć postępowanie;

oddalić wniosek;

pozostawić wniosek bez rozpoznania.

Wszystkie te postanowienia są zakarżalne zażaleniem. Postanowienie o podjęciu unicestwia uprzednie prawomocne orzeczenie o wrunkowym umorzeniu (wyrok nie istnieje). Sprawa powinna być rozpatrzona przez sąd właściwy do jej rozpoznania i to czy się od nowa na zasadach ogólnych.

ODSZKODOWANIE ZA NIESŁUSZNE SKAZANIE, TYMCZASOWE ARESZTOWANIE LUB ZATRZYMANIE

2 postępowania:

unormowane w k.p.k.;

unormowane w ustawie z 1991r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.

Ad. A.

W kwestiach nieuregulowanych stosuje się k.p.c.

Odszkodowanie za:

niesłuszne skazanie lub niesłuszne zastosowanie środka zabezpieczającego, tj. za szkodę i krzywdę wynikłą z wykonania w całości bądź w części kary bądź środka, których skazany nie powinien był ponieść;

niewątpliwie niesłuszne tymczasowe aresztowanie;

niewątpliwie niesłuszne zatrzymanie.

Obejmuje poniesioną szkodę i utracone korzyści oraz zadośćuczynienie. Zasada pełnego odszkodowania. Jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Jednakże SP ma regres do osób, które swoim bezprawnym działaniem to spowodowały.

Ad.1.

Przysługuje tylko, gdy w wyniku wznowienia postępowania lub kasacji oboba, którą uprzednio skazano i wykonano karę , została następnie uniewinnona lub skazana na łagodniejszą karę albo postępowanie umorzono na podstawie okoliczności, których poprzednio nie wzięto pod uwagę lub z uwagi na znikomą społeczną szkodliwość czynu.

Ad.2.

Podstawą dochodzenia roszczeń może być tylko prawomocny wyrok uniewinniający lub orzeczenie umarzające proces zapadłe w toku instancji.

Niewątpliwe- nie budzące wątpliwości, nie powinno nastąpić

Ad.3.

Gdy do zatrzymania doszło mimo braku przesłanek lub gdy przesłanki te odpadły w tarkcie zatrzymania, a mimo to trwało ono nadal. Jezeli przekształciło się w tymczasowe aresztowanie to odszkodowanie z punkutu 2.

Odszkodowanie nie przysługuje osobie, która w celu wprowadzenia w błąd sądu lub organu ścigania złożyła fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub fałszywe wyjaśnienia i spowodowała w ten sposób niekorzystne dla siebie orzezczenie, chyba że zastosowano wobec niej niedozwolone metody śledcze lub szkoda czy krzywda wynikła wskutek przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązku przez funkcjonariusza państwowego. Możliwe jest również miarkowanie odszkodowania w razie przyczynienia.

Następuje na żądanie uprawnionego, które należy zgłosić w sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w I instancji (pkt 1) lub właściwym ze względu na miejsce zwolnienia (pkt.2,3). Sąd orzeka na rozprawie, w składzie 3 sedziów, rozstrzygając wyrokiem. Sprawy te rozpatrywane są w pierwszej kolejności, a postępowanie jest wolne od kosztów. Rozpoczyna się od odczytania żądania, a dowody uzasadniające istnienie szkody oraz wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia sąd przeprowadza na wniosek uprawnionego lub z urzędu. PS nie ma przedstawiciela. Sąd zasądza odszkodowanie albo oddala żądanie.

Roszczenia należy zgłosić nie później niż po upływie roku od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania, a w wypadku tymczasowego aresztowania- orzeczenia kończącego postępowanie, w wypadku zatrzymania termin liczy się od daty zwolnienia. Jest to termin przedawnienia.

W razie śmierci oskarżonego prawo do odszkodowania przysługuje temu, kto w skutek wykonania kary lub niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania (wyjątek: zatrzymanie) utracił:

należne mu od uprawnionego z mocy ustawy utrzymanie albo

stale dostarczane mu przez zmarłego- bez obowiązku ustawowego- utrzymanie, tylko gdy względy słuszności za tym przemawiają.

Tylko odszkodowanie. Nie zależnie czy zmarły wszczął postępowanie czy nie. Osoby te mogą swe żądanie złozyć w w/w terminie lub w ciągu roku od śmierci uprawnionego.

Ad.B.

Przysługuje tym osobom, wobec których stwierdzono nieważność orzeczenia w trybie tej ustawy. Obejumuje szkodę i krzywdę wynikłą z WYDANIA takiego orzeczenia (nie jest konieczne pozbawienie wolności). Żądanie powinno być zgłoszone w sądzie okręgowym lub okręgowym sądzie wojskowym, który wydał postanowienie o stwierdzeniu nieważności, w terminie roku od jego uprawomocnienia się. Stosuje się odpowiednio k.p.k.

W razie śmierci uprawnionego prawo żądania odszkodowania przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców zmarłego. Roszczenia odszkodowawcze należą do spadku, a roszczenie o odszkodowanie tylko wtedy gdy spełnione są przesłanki z art.445 § 3 k.c. Termin taki jak dla zmarłego.

Niezależnie od odszkodowania i zadośćuczynienia sąd może zasądzić od SP pokrycie w całości lub w części pokrycie symbolicznego upamiętnienia osoby niesłusznie represjonowanej, jeżeli jej śmierć była skutkiem wykonania orzeczenia uznanego za nieważne. Koszty wszelkich postępowań ponosi SP.

UŁASKAWIENIE

Sprowadza się do darowania lub łagodzenia kar i innych publicznoprawnych (karnych) skutków skazania. Nie obejmuje skutków cywilnych.

Przysługuje prezydentowi. Nie wymaga kontrasygnaty premiera.

Nie wolno go stosować wobec osób skazanych przez TS.

2 rodzaje postępowania ułaskawieniowego:

na podstawie prośby o łaskę;

z urzędu.

Ad.1.

Może wnieść skazany, a takze osoba uprawniona do skłądania na jego korzyść środków odwoławczych, krewni w linii prostej, przysposabiający i przysposobiony, rodzeństwo, małżonek i osoba pozostająca z nim we wspólnym pożyciu.

Można ją cofnąć do momentu wydania decyzji w przedmiocie prośby.

Prośbę przedstawia się sądowi, który wydał wyrok w I instancji. Nie dotyczy to prośby złożonej wprost prezydentowi, który przekazuje ją PG, decydując czy ma on nadać jej zwykły bieg i przekazać do sądu I instancji , czy też zażąda jedynie przekazania sobie akt sprawy z opiniami sadów.

Sąd I instancji powinien rozpoznać prośbę w ciągu 2 miesięcy od jej otrzymania. Pozostawia bez rozpoznania jeżeli wniesiona jest przez osobę nieuprawnioną albo jest niedopuszczalna z mocy ustawy. Sąd rozpoznaje ją w takim samym składzie, w jakim orzekał, z tym że jeżeli orzekano jednoosobowo- w skłądzie 1 sędziai 2 ławników. W składzie powinni być w miarę możliwości ci sami sędziowie i ławnicy, którzy orzekali. Sąd powinien mieć na uwadze w szczególności:

zachowanie się skazanego po wydaniu wyroku;

rozmiary wykonanej już kary;

stan zdrowia skazanego;

jego warunki rodzinne;

naprawienie szkody;

Ustosunkowanie się sądu do tych okoliczności jest jego obowiązkiem.

Sąd wydaje opinię pozytywną albo negatywną. Powinna być podpisana przez cały skład. W razie opini pozytywnej sąd przekazuje sprawę dalej, a przy negatywnej może dojść do wydania postanowienia o pozostawieniu prośby bez dalszego biegu (zażalenie). Ponowna prośba pochodząca od tej samej osoby może być złożona po upływie roku.

Jeżeli orzekał tylko sąd I instancji a brak jest podstaw do wydania opinii pozytywnej, sąd wydaje postanowienie jak wyżej. Jeżeli wydaje opinię pozytywną przesyła akta wraz z opinią PG. Jeżeli orzekał tez sąd II instancji, sąd I instancji, niezależnie od wydanej opinii, przekazuje swoą opinię z aktami temu sądowi. Sąd odwoławczy pozostawia prośbę bez dalszego biegu tylko jeżeli wydaje opinię negatywną, a taką też opinię wydał sąd I instancji. W innych wypadkach przekazuje akta z opiniami PG. Jeżeli była choć jedna opinia pozytywna PG przedstawia prośbę prezydentowi. Opinie nie wiążą praezydenta.

Złożenie prośby jest względnie suspensywne.

Ad.2.

Wszczyna PG z własnej inicjatywy. Może żądać przedstawienia sobie akt z opiniami sądów. Na żądanie prezydenta PG jest zobowiązany przedstawić mu akta każdej sprawy w celu skorzystania z prawa łąski, bez zasięgania opinii.

WYROK ŁĄCZNY

Instytucja karno procesowa, ktorej zadaniem jest realizacja prawa karnego materialnego w zakresie kary łącznej wobec osoby prawomocnie skazanej wyrokami różnych sądów na kary podlegające połączeniu. Jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, choćby nieprawomocny co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa.

Od najwyższej z wymierzonych kar do sumy tych kar, nie przekraczając 540 stawek dziennych grzywny, 18 miesięcy ograniczenia wolności albo 15 lat kary pozbawienia wolności.

Włąściwy jest sąd, który wydał ostatni wyrok skazujący w I instancji. Jeżeli orzekały w I instancji sądy róznego rzędu to sąd wyższego rzędu. Jezeli sad powszechny i wojskowy to sąd, który wymierzył karę surowszą. Wyrok z urzędu lub na wniosek skazanego lub prokuratora. Wyadje się po przeprowadzeniu rozprawy. Stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu zwyczajnym w I instancji. W postępowaniu uczestniczą tylko skazany, obrońca i prokurator. Stawiennictwo skazanego nie jest obowiązkowe, chyba ze sąd postanowi inaczej.

Przewód sądowy rozpoczyna odczytanie wniosku o jego wydanie lub oświadczenie przewodniczącego składu orzekającego, o tym ze postępowanie wszczęto z urzędu.. Można składać wnioski dowodowe. Jeżeli okaże się, że bark jest podstaw do wydania wyroku łącznego, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w przedmiocie wydania tego wyroku. Sąd może łączyć wyroki również nie wskazane we wniosku. Sąd powinien wyznaczyć datę, od której należy liczyć początek odbywania kary orzeczonej tym wyrokiem oraz wymienić okresy zakiczone na poczet kary łącznej. Skazany, obrońca, prokurator mogą złożyć apelację.

Z chwilą uprawomocnienia wyroku łącznego wyroki podlegające połączeniu nie podlegają wykonaniu, ale tylko w zakresie objętym wyrokiem łącznym.

Wyrok łączny traci moc ex lege, jeżeli:

po jego wydaniu zachodzi potrzeba wydania nowego wyroku łącznego, a więc gdy pojawia się kolejny wyrok wobec danej osoby, spełniający warunki do połączenia orzeczonych tam kar- z chwilą wydania nowego wyroku łącznego;

choćby jeden z wyroków uległ uchyleniu lub zmianie- z chwilą nastąpienia tej zmiany lub uchylenia.

EKSTARDYCJA

To wydanie osoby przez państwo, na obszarze którego się ona znajduje, państwu obcemu, przed organami którego osoba ta ma odpowiadać za popełnione przestępstwo lub odbyć karę lub środek karny prawomocnie tam orzeczony.

Od przekazania ścigania różni się tym, że państwo wydające nie ściga tej osoby, a osoba wydawana jest powiązana z państwem do którego jest wydawana jedynie faktem popełnienia przestępstwa lub skazania za nie.

1993- weszła w życie w stosunku do Polski Europejska Konwencja o ekstradycji

Podstawę wydania może stanowić jedynie przestępstwo zagrożone w obu państwach karą pozbawienia wolności conajmniej roku lub środkiem zabezpieczającym w takim samym wymiarze, a gdy wydano już prawomocny wyrok- w raszie orzeczenia kary lub środka w wymiarze conajmniej 4 miesięcy. Jeżeli jednak wniosek dotyczy kilku przestępstw a niektóre z nich nie spełniają warunku dotyczącego wymiaru kary już orzeczonej, państwo wezwane może zgodzić się także na wydanie i wobec tych przestępstw, a powyższe ma też zastosowanie do przestępstw zagrożonych jedynie grzywną.

Jeżeli państwo odmówiło wydania, powinno ono, na wniosek państwa wzywającego, przekazać sprawę właściwym organom w celu wszczęcia postępowania karnego, dlatego przekazuje się mu akta, informacje i przedmioty pozostające w związku z przestępstwem, a państwo wnioskujące powinno być powiadomione o sposobie załatwienia wniosku. Każda odmowa wymaga uzasadnienia.

♣Osoba wydana nie moze być ścigana, skazana czy pozbawiona wolności za jakikolwiek inny czyn popełniony przed wydaniem, chyba że strona wydająca wyrazi na to zgodę albo gdy osoba wydana nie opuści terytorium danego państwa w ciągu 45 dni od ostatecznego zwolnienia jej, mimo że miała takie możliwości lub po jego opuszczeniu nań powróci.

Ograniczone wydanie- z zastrzeżeniem, że dotyczy ono tylko niektórych zarzucanych wydawanemu czynów.

Wyadanie dalsze wymaga zgody państwa, które dokonało pierwszej ekstradycji.

Ekstradycja czynna- Polska występuje z wnioskiem ekstradycyjnym

Ekastradycja bierna- Polska rozpoznaje wnioski ekstradycyjne

Wniosek eks. składa prokurator za pośrednictwem Ministra Sprawiedliwości. Dołącza się odpis postanowienia o tymczasowym aresztowaniu wraz z uzasadnieniem wyjaśniającym okoliczności faktyczne i podstawę prawną ścigania, a w wypadku prawomocnego wyroku skazującego na karę pozbawienia wolności- odpis tego wyroku. Przedstawia się również kopię przepisów prawnych mających zastosowanie w sprawie oraz informacje pomocne dla ustalenia tożsamości i obywatelstwa danej osoby w języku strony wezwanej.

W wypadkach nie cierpiących zwłoki sąd lub prokurator mogą zwrócić się bezpośrednio do odpowiedniego organu państwa wezwanego o tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie osoby, po czym niezwłocznie składają wniosek za pośrednictwem MS. Tymczasowe aresztowanie może być zakończone jeżeli w ciągu 18 dni nie wpłynie wniosek, a w każdym razie nie powinno trwać dlużej niż 40 dni od daty aresztowania. W razie wydania osoby tymczasowo aresztowanej za granicą terminy tymczasowego aresztowania przewidziane w k.p.k. biegną dopiero od chwili przejęcia jej przez właściwe organy polskie na terytorium polskim, z tym że do okresu tymczasowego aresztowania zalicza się okres zatrzymania, także gdy nastąpiło ono za granicą.

Po wydaniu prawomocnego orzeczenia przeciwko osobie wydanej przez państwo obce sąd przesyła odpis wyroku MS, który przekazuje go odpowiedniemu organowi państwa obcego.

Wniosek ekstradycyjny państwa obcego powoduje, że prokurator przesłuchuje daną osobę i zabezpiecza w miarę potrzeby dowody znajdujące się w kraju, po czym przekazuje sprawę do właściwego miejscowo sądu okręgowego. Wniosek rozpoznawany jest na posiedzeniu, w którym może uczestniczyć obrońca. Wystarczające jest uprawdopodobnienie zarzutu popełnienia przestępstwa.

Wydanie jest niedopuszczalne, jeżeli:

osoba, której wniosek dotyczy jest obywatelem polskim albo korzysta w Polsce z prawa azylu;

czyn nie zawiera znamion czynu zabronionego albo gdy ustawa uznaje, że czyn nie stanowi przestępstwa albo że sprawca nie popenia przestępstwa albo nie podlega karze;

nastąpiło przedawnienie;

postępowanie karne co do tego samego czynu tej samej osoby zostało prawomocnie zakończone (w Polsce), z tym że w takim wypadku można odroczyć rozpoznanie wniosku do czasu odbycia przez tę osobę kary lub jej darowania;

wydanie byłoby sprzeczne z prawem polskim;

zachodzi uzasadniona obawa, że w państwie żądającym wydania wobec osoby wydanej może zostać orzeczona lub wykonana kara śmierci albo osoba ta może być poddana torturom.

Wydania można odmówić, jeżeli:

osoba, której wniosek dotyczy ma w Polsce stałe miejsce zamieszkania, choć nie jest obywatelem polskim;

przestępstwo popełniono na terytorium Polski albo na polskim statku wodnym lub poietrznym;

co do tego samego czynu tej samej osoby toczy się postępowanie karne w Polsce, z tym że rozpozanie wniosku można odroczyć do czasu ukończenia tego postępowania;

przestępstwo jest ścigane w Polsce w trybie prywatnoskargowym;

według prawa państwa wnioskującego, przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności do roku lub karą łagodniejszą lub orzeczono taką karę;

przestępstwo, w związku z którym żąda się wydania, jest przestępstwem o charakterze politycznym, wojskowym lub skarbowym;

państwo wnioskujące nie zapewnia wzajemności.

W wyniku rozpoznania wniosku sąd wydaje postanowienie o dopuszczalności/niedopuszczalności wydania (zaskarżalne). Sąd przekazuje to postanowienie wraz z aktami MS, który o sposobie rozstrzygnięcia wniosku zawiadamia właściwy organ państwa obcego.

Ekstardycja uproszczona

Tylko gdy przewiduje ją umowa międzynarodowa.

Wniosek państwa obcego o tymczasowe aresztowanie zastępuje wniosek ekstradycyjny. Ekstradycja ta wymaga zgody wydawanego na wydanie wedle tej umowy lub na wydanie za zrzeczeniem się ograniczeń ♣. W razie wyrażenia takiej zgody wstępnie przed prokuratorem przedstawia on sprawę sądowi okręgowemu, a osoba mająca być wydana przed tym sądem, po pouczeniu jej, że jej zgoda nie może być cofnięta, skałada ostateczne oświadczenie. Po jej złożeniu sąd postanawia o dopuszczalności/ niedopuszczalności wydania i przekazuje niezwłocznie sprawę MS. Jeżeli nie ma zgody albo sąd odroczył posiedzenie na dłużej niż 7 dni, a także gdy uznał wydanie za niedopuszczalne, procedowanie następuje na zasadach ogólnych.

W postępowaniu o ekstradycję bierną możliwe jest tymczasowe aresztowanie. Sąd może aresztować osobę ściganą z urzędu lub na wniosek prokuratora. Właściwy jest sąd okręgowy, który orzeka w przedmiocie wydania. Na postanowienie służy zażalenie. O dniu aresztowania zawiadamia się MS oraz przedstawicielstwo dyplomatyczne lub urząd konsularny albo organ ścigający państwa obcego.

EUROPEJSKI NAKAZ ARESZTOWANIA (ENA)

Zastępuje ekstardycję między państwami europejskimi.

Zasady występowania z ENA przez Polskę do państw UE

Nakaz wydaje , na wniosek prokuratora, w formie postanowienia właściwy sąd okręgowy (gdzie toczy się postępowanie lub zapadł wyrok mający być wykonany).

Nakaz może dotyczyć osoby:

wobec której przeprowadzane jest postępowanie karne;

wobec której orzeczono już prawomocnie karę lub środek pozbawienia wolności.

Nakaz może być wydany w razie podejrzenia, że osoba ścigana za przestepstwo popełnione na terytorium RP przebywa na terytorium państwa członkowskiego.

Niedopuszczalne jest wydanie nakazu, gdy dotyczy on czynów zagrożonych w państwie wystawienia karą pozbawienia wolności do roku oraz dla wykonania prawomocnie orzeczonej kary (środka) pozbawienia wolności w wymiarze do 4 miesięcy.

W treści nakazu należy wskazać:

sąd, który wydał nakaz wraz z adresem, nr tel, itp oraz danymi przedstawiciela sądu, z którym możliwy jest kontakt z zagranicy;

datę i miejsce wydania nakazu;

dane określające tożsamość i obywatelstwo osoby;

sygnaturę i rodzaj prawomocnego orzeczenia;

opis i kwalifikację prawną czynu, a takze górną garnicę zagrożenia kara pozbawienia wolności lub wysokość orzeczonej kary;

wskazanie następstw czynu nieobjętych znamionami ustawowymi;

zwięzły opis stanu faktycznego.

Nakaz przekazuje się bezpośrednio do organu sądowego państwa wykonania, jeżeli miejsce ściganego jest znane, a jego odpis MS. Gdy jego miejsce nie jest znane nakaz przekazuje się za pośrednictwem MS.

Osoba przekazana od Polski może być tu ścigana jedynie za czyny, które stanowiły podstawę nakazu. Można zarządzić wobec niej wykonanie tylko tych kar pozbawienia wolności, które były podstawa jej przekazania. Jest to zasada specjalności. Ograniczenia te nie działają jeżeli:

państwo wykonania nakazu złożyło uprzenio w Sekretariacie Generalnym Rady UE oświadczenie o dopuszczakności ścigania i wykonania pozbawienia wolności za wszystkie czyny popełnione przed przekazaniem na zasadzie wzajemności;

organ sądowy państwa obcego wyrazi następczą zgodę na szersze ściganie lub wykonanie kar;

osoba przekazana wyraziła uprzednio zgodę na przekazanie i zrzekła się przywilejów zasady specjalności albo zrzeczenia takiego dokonała już w Polsce przed sądem właściwym do ropoznania nowej sprawy;

osoba ta, mimo takiej możliwości, nie opuściła Polski w ciągu 45 dni od prawomocnego zakończenia sprawy/wykonania kary albo po opuszczeniu Polski powróciła do niej;

nowe postępowanie karne nie wiąże się ze stosowaniem środków polegających na pozbawieniu wolności lub nie została orzeczona do dodatkowego wykonania kara pozbawienia wolności.

Co do zasady na przekazanie dalsze jak na jej wydanie (ekstardycję) wymagana jest zgoda oragnu państwa wykonania.

Przekazanie warunkowe- pod warunkiem, że wykonanie orzeczonej kary nastąpi w karju wykonania nakazu.

Zasady wykonywania w Polsce przekazanych tu ENA

Nakaz taki organ sądowy państwa UE przekazuje właściwemu sądowi okręgowemu (w którego okręgu osoba przebywa lub zamieszkuje). Może być połączony z wnioskiem o zastosowanie środka zapobiegawczego oraz o określone sądowe przesłuchanie, w którym może uczestniczyć przedstawiciel organu państwa obcego. Najpierw jednak przesłuchuje osobę prokurator, który informuje ją o treści nakazu oraz o możliwości wyrazenia zgody na przekazanie i zgody na rezygnację z zasady specjalności. Następnie prokurator wnosi sprawę do właściwego sądu okręgowego, chyba że zgodnie z polskimi przepisami potrzebne jest jeszcze zezwolenie na ściganie.

Sąd okręgowy proceduje na posiedzeniu, w którym może uczestniczyć prokurator i obrońca. Sąd rozstrzyga w przedmiocie przekazania czyli o przekazaniu albo o odmowie wykonania nakazu . Służy zażalenie, z tym że w razie wyrażenia zgody ściganego na przekazanie zażalenie wnosi się terminie 3 a nie 7 dni. Sąd powinien wydać postanowienie w ciągu 60 dni od zatrzymania osoby ściganej, a gdy wyraziłą ona zgodę na przekazanie- w ciągu 10 dni od jej złożenia. W szczególnie uzasadnionych wypadkach terminy te mogą być przedłużone o następne 30 dni.

Osobę ściganą przekazuje się właściwemu organowi sądowemu państwa wydania nakazu najpóźniej w terminie 10 dni od uprawomocnienia się postanowienia, a gdy z uwagi na siłe wyższą lub stan zdrowia ściganego nie jest to możliwe, w ciągu 10 dni po upływie kolejnego ustalonego z organami państwa terminu. Jeżeli państwo wydania nakazu nie przejmie ściganego w terminie zarządza się niezwłoczne jego zwolnienie. Sąd może odroczyć wykonanie przekazania, jeżeli przeciwko tej osobie toczy się w Polsce postępowanie o inny czyn niż objęty nakazem albo ma ona tutaj odbyć prawomocnie orzeczoną kare pozbawienia wolności za taki lub inny czyn.

Odmawia się wykonania nakazu gdy:

przestępstwo, którego nakaz dotyczy, w wypadku jurysdykcji polskiej podlega darowaniu na mocy amnestii;

wobec ściganego zapadło w innym państwie niż państwo wydania nakazu co do tego samego czynu prawomocne orzeczenie lub ścigany odbywał bądź odbył już karę za ten czyn lub nie można jej wykonać według przepisów państwa, w którym wyrok ten zapadł;

w stosunku do tej osoby zapadło już prawomocne postanowienie o przekazaniu jej do innego kraju UE;

osoba ścigana z powodu wieku nie ponosi odpowiedzialności według prawa polskiego za czyn objęty nakazem.

wobec obywatela polskiego lub azylanta, chyba że wyrażą zgodę na przekazanie ( jak nie wyrażą to sąd okręgowy orzeka o wykonaniu w Polsce kary orzeczonej w państwie wydania nakazu, określając w tym postanowieniu kwalifikację prawną czynu według prawa polskiego, przy czym sąd jest związany wymiarem kary orzeczonej za granicą!!!jeżeli chodzi o przekazanie w celu przeprowadzenia postępowania za granicą to wtedy przekazanie warunkowe).

Można odmówić wykonania nakazu gdy:

wobec osoby ściganej toczy się w Polsce postępowanie o ten sam czyn albo zapadło już prawomocne orzeczenie o odmowie wszęcia, o umorzeniu lub inne kończące postępowanie;

wedlug prawa polskiego nastąpiło przedawnienie ścigania lub wykonania kary, a czyn podlegałjurysdykcji sądów polskich;

nakaz dotyczy czynów popełnionych w całości lub w części na terytorium polskim lub na polskim statku w. lub p.;

za czyn objęty nakazem można w kraju jego wydania orzec dożywotnie pozbawienie wolności bez możliwości o jego skrocenie;

przestępstwo nie jest karalne w Polsce, chyba że należy do czynów z zakresu opłat, podatków, ceł lub zasad obotu dewizowego albo jest to jedno z 33 przestępstw wskazanych, przy których okoliczność nie karalności w Polsce nie jest przeszkodą.

osoby, która ma w Polsce stałe miejsce zamieszkania lub pobytu, w celu odbycia kary, z tym że musi wtedy jednocześnie dojść do orzeczenie wykonania tej kary pozbawienia wolności tak jak przy odmowie wydania obywatela polskiego lub azylanta.

Zbieg nakazów

Jeżeli kolejny nakaz wpłynie przed wydaniem rozstrzygnięcia w I instancji co do nakazu wcześniejszego, sąd rozpoznaje łącznie wszystkie nakazy.

Gdy wpłynie później, sąd odracza rozpoznanie do czasu uprawonocnienia się orzeczenia w pierwszej sprawie i w razie uchylenia tego orzeczenia do ponownego rozpoznania, rozpoznaje łącznie wszystkie nakazy.

CZĘŚĆ WOJSKOWA

Postępowanie to nie obejmuje wszystkich przestępstw pospolitych, a jedynie niektóre przestępstwa popełnione także przez osoby niewojskowe oraz żołnierzy.

Nie stosuje się trybów szczególnych (wyjątek:tryb uproszczony w sprawach z zakresu postępowania karnego skarbowego).

Sądy:

garnizonowy sąd wojskowy;

okręgowy sąd wojskowy

Sąd wojskowy rozpoznaje sprawę należącą do właściwości sądu powszechnego, jeżeli osoba podlegająca sądom wojskowym popełniła czyn pozostający w związku z czynem, którego rozpoznanie należy do sadu wojskowego, i to w taki sposób, że dobro wymiaru sprawiedliwości wymaga ich łącznego rozpoznania

Odrębności:

ściganie na wniosek określonego podmiotu niebędącego pokrzywdzonym- dowódcy;

ściganie przestępstw prywatnoskargowych- z momentem złożenia skargi przez pokrzywdzonego czyn jest ścigany z oskarżenia publicznego;

obrona obligatoryjna również gdy oskarżonym jest żołnierzem odbywającym zasadniczą służbe wojskową lub jest kandydatem na żołnierza zawodowego

ŚWIADEK KORONNY

Ustawa z 1997, w.w ż. 1.09.1998

Stosuje sie w sprawach o przestepstwo lub przestepstwo skarbowe popelnione w zorganizowanej grupie albo zwiazku majacych na celu popełnienie przestepstwa lub przestepstwa skarbowego.

Świadek koronny- podejrzany, który został dopuszczony do składania zeznań w charakterze świadka na zasadach i w trybie określonym ta ustawą. Nie podlega karze za przestępstwa, w których uczestniczył i które ujawnił.

Przesłanki dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego;

1) do chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach:

a. przekazał organowi informację, które moga przyczynić sie do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im;

b. ujawnił majątek swój oraz znany mu majątek pozostałych sprawców przestępstwa

2) podejrzany zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań co do sprawców przestępstwa i majątku jak wyżej

Można uzależnić dopuszczenie od zwrotu korzyści majątkowej i naprawienia szkody.

Ustawy nie stosuje się do podejrzanego, który:

usiłował popełnić, popełnił lub współdziałał w popełnieniu zabójstwa;

nakłaniał do popełnienia czynu w zorganizowanej grupie lub związku w celu skierowania przeciwko osobie postępowania karnego;

kierował grupą albo związkiem.

Postanowienie wydaje sąd okręgowy właściwy ze względu na miejsce prowadzenia postepowania przygotowawczego, na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego, złożony po uzyskaniu zgody Prokuratora Krajowego. Jeżeli prokurator nie występuje z wnioskiem wydaje postanowienie. Sąd najpierw przesłuchuje podejrzanego z udziałem obrońcy (zawiadomienie obowiązkowe gdy żąda tego podejrzany). Postanowienie wydaje się w ciągu 14 dni od wpłynięcia wniosku. Prokuratorowi przysługuje zażalenie.

Jeżeli prokrator nie wystąpił z wnioskiem albo sąd nie dopuścił wyjasnienia podejrzanego nie mogą stanowić dowodu.

Jeżeli dopuszczono prokurator sporządza odpisy materiałów dotyczących świadka koronnego i wyłącza je do odrebnego postępowania, a następnie zawiesza to postępowanie. Umarza się to postępowanie w ciągu 14 dni od uprawomocnienia się orzeczenia wydanego wobec pozostałych sprawców.

Wyjątek: Obligatoryjnie zawieszone postępowanie podejmuje się gdy świadek:

zeznał nieprawdę, zataił prawdę co do istostnych okoliczności albo odmówił zeznań;

popełnił nowe przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku;

zataił majątek;

ujawniły się okoliczności uzasadniające niestosowanie ustawy do podejrzanego.

Fakulatywnie:

popełnił nowe umyślne przestępstwo;

nie zwrócił korzyści majątkowej;

nie naprawił szkody

Na postanowienie o podjęciu świadkowi koronnemu przysługuje zażalenie do sądu.

Sąd na wniosek świadka koronnego wyłącza jawność rozprawy na czas jego przesłuchania.

W razie zagrożenia życia lub zdrowia świadka koronnego lub osoby mu najbliższej, moga oni być objęci ochroną osobistą, a także uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie uzasadnionych wypadkach można wydać im dokumenty umożliwiające używanie innych niz własne danych osobowych, jak również mogą uzyskać inną formę pomocy, a zwłaszcza przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego charakterystyczne cechy wyglądu lub operacji plastycznej. Postanowienie wydaje prokurator.

Niedopuszczalna jest czynnośc dowodowa zmierzająca do ujawnienia okoliczności objęcia ochroną.

---