ZAGADNIENIA NA EGZAMIN U WUJKA G.

1. Systemowe ujęcie polityki - model systemu politycznego (czy to chodzi o te prezydenckie, półprezydenckie itd.??)

2. zasady ustrojowe w okresie PRL

3. system organów państwowych w PRL

4. zewnętrzne przesłanki przemian ustrojowych w Polsce

5. wewnętrzne przemianki przemian ustrojowych w Polsce

6. geneza Okrągłego Stołu

7. przebieg i znaczenie Okrągłego Stołu w procesie transformacji w Polsce

8. kształtowanie ustroju gospodarczego III RP (Balcerowicz musi odejść :P)

9. główne etapy przeobrażeń systemowych 1989-1997 - aspekt normatywny i prawno- insystucjonalny

10. Polska w okresie funkcjonowania sejmu kontraktowego i senatu I kadencji

11. system polityczny w okresie obowiązywania Małej Konstytucji

12. prace nad nową konstytucją 1989-1997

13. wybory parlamentarne 1991-2001

14. wybory prezydenckie 1989-2005

15. wybory samorządowe 1990-2002

16. gabinety rządowe 1989-2005

17. zasady ustrojowe

18. geneza i rozwój praw i wolności obywatelskich

19. konstytucyjny system źródeł prawa

20. zasady prawa wyborczego

21. ordynacje wyborcze

22. system organów państwowych wg konstytucji

23. struktura organizacyjna Sejmu i Senatu, funkcje

24. procedura ustawodawcza

25. prezydent RP

26. Rada Ministrów

27. problematyka odpowiedzialności politycznej i konstytucyjnej organów władzy wykonawczej

28. konstytucyjne zasady organizacji i postępowania sądów

29. NSA, SL, KRS, TK, TS

30. NIK, Rzecznik Prawd Dziecka, Rzecznik Praw Obywatelskich

31. partie polityczne, systemy partyjne od 1989

32. referendum i inne instytucje demokracji bezpośredniej

33. zmiana konstytucji

1. Systemowe ujęcie polityki

System polityczny- ogół organów państwowych, partii politycznych (dążących do zdobycia i utrzymania władzy) oraz organizacji i grup społecznych - formalnych i nieformalnych - (np. grup interesu dążących do wpływu na władzę, niekoniecznie jej bezpośredniego zdobycia lub grup nacisku) uczestniczących w działaniach politycznych w ramach danego państwa oraz ogół generalnych zasad i norm, regulujących wzajemne stosunki między nimi.

System polityczny funkcjonuje w pewnym, określonym otoczeniu, które nie jest jednorodne Np. otoczenie międzynarodowe

Informacje płynące do systemu pojawiają się na wejściu, w postaci żądań i poparcia ( bez poparcia nie może funkcjonować żadna władza czy system). Odp. na żądania pojawiają się na wyjściach, w postaci decyzji i oświadczeń. Wpływają one na otoczenie, powodując pewne reakcje otoczenia, w postaci sprzężenia zwrotnego. Jeśli decyzje spotkają się z pozytywnym odbiorem, wywołają pozytywne skutki, to na wejściu pojawiają się poparcie, jeśli z negatywnym to żądania ( i tak w kółko do znudzeni).

Podsystemy:

-instytucjonalny-obejmuje struktury organizacyjne, organy państwowe, itp. Instytucje

-funkcjonalny-role, funkcje pełnione przez struktury podsystemu instytucjonalnego. Funkcje systemu to wszelkie działania zmierzające do utrzymania lub rozwoju systemu polit. Wyróżniamy: f. Regulacyjne- sterowanie procesami zachodzącymi w systemie f.mediacyjna- rozwiązywanie konfliktów f.adaptacyjna- działania mające na celu usprawnienie działania systemu, adaptcja zmian z otoczenia f. Innowacyjna-wiąże się z otwartością systemu, system może kształtować otoczenie.

-regulacyjny-obejmuje normy, w oparciu, o które regulowane są stosunki społeczno-ekonomiczne. Normy prawne i normy autonomiczne ( pozaprawne ) np. statuty partii oraz reguły nienormatywne ( kulturę polityczną, tradycję ustrojową, itp.)

-komunikacyjny-związki łączące wszystkie elementy podsystemu instytucjonalnego

• 2. Zasady ustrojowe w okresie PRL

W gronie państw „demokracji ludowej” Polska była ostatnim państwem które uzyskało konstytucję. Wzorowana była na konstytucji ZSRR z 1936 określanej mianem stalinowskiej (plus trochę z konstytucji marcowej II RP, ale nie jestem tego pewna)

Konstytucja z 1952

• przetrwała ponad 40 lat, a jej 61 artykułów pozostało nawet w Małej Konstytucji z 1992 roku.

• Przyjmowała wzorce radzieckie i kopiowała stalinowski model państwa

• Nie została poddana debacie publicznej, formalnie debata odbyła się I-IV 1952

• Stanowiła bardziej bilans osiągnięć w budowaniu dyktatury proletariatu a nie plan budowy państwa

• Prymat ideologii nad prawem - niedocenianie wagi regulacji prawnych - brak gwarancji realizacji zasad ustrojowych i konkretnych postanowień, jak np. zabezpieczeni nadrzędności Sejmu nad Radą Państwa i radą Ministrów - określenia materii ustawowych. Ogólnikowość przepisów prowadziła do tego ża zamiast określenia odpowiedzialności prawnej pojawiła się odpowiedzialność moralna i polityczna

• Konstytucja miała nawiązywać do tradycji narodu polskiego jak głosiła we wstępie, nawiązanie widoczne było jedynie w rozdziale 10 - Godło, barwy i stolica (no, zachowano też nazwy - Sejm i marszałek - wow)

• Sprzeczność zasad - z jednej strony ludowładztwo czyli przewaga Sejmu nad innymi organami a z drugiej - zasada kierowniczej roli PZPR

Konstytucja jako akt prawny o zasadniczym znaczeniu nie miała potwierdzenia w praktyce ustrojowej

Zasady ustroju politycznego państwa

• Zasada ludowładztwa - art. „Władza należy do ludu pracującego miast i wsi” (uwaga: to nie to samo co naród!!)

• Zasada sojuszu robotniczo - chłopskiego i kierowniczej w nim roli klasy robotniczej.

• Zasada kierowniczej roli partii komunistycznej - na początku nie była wyrażona wprost a jedynie wynikała z innych sformułowań wstępu, dopiero nowelizacja z roku 1976 wpisała zasadę do konstytucji

• Zasada systemu przedstawicielskiego - Sejm i rady narodowe (gminne, miejskie, powiatowe i wojewódzkie) pochodziły z wyborów równych, powszechnych, bezpośrednich, tajnych. Praktyka : wysuwanie kandydatów na posłów tylko aparat partyjny, on też decydował o kolejności i składzie list wyborczych, tajność likwidowano nawołując do głosowania bez skreśleń (oddanie głosu na kandydata z miejsca mandatowego) - wybory miały plebiscytarny charakter. Poza tym partie nie działały na zasadach rywalizacji a współdziałania)

• Zasada współdziałania organów władzy państwowej i administracji z ludem - „Wszystkie organy władzy państwowej opierają się w swej działalności na świadomym, czynnym, współdziałaniu najszerszych mas ludowych” - i znów tylko teoria bo np. służby specjalne pozostawały nie tylko poza kontrolą ludu, ale nawet ponad prawem.

• Zasada praworządności - stanowienie prawa wyrażającego wolę suwerena.

Sytuacja prawna jednostki - prawa i wolności obywateli - tej problematyce został poświęcony rozdział 7 konstytucji - to bardzo daleko, ważniejsze było kwestie dotyczące istoty państwa i ustroju (tłumaczono to tym że zapewnienie wolności jest przecież funkcją państwa). Pojawiły się gwarancje zapewnienia praw obywatelskich, ale tylko materialne nie prawno instytucjonalne - co musiało przynieść ujemne skutki w praktyce

• 3. System organów państwowych PRL

Podstawowa część konstytucji z 1952 r. dotyczyła problematyki organizacji, kompetencji, trybu działania organów państwowych. Poświęcone temu były 4 rozdziały (po nowelizacji w 1976 r. - 5 ) i prawie połowa artykułów.

W miejsce tradycyjnej zasady trójpodziału władzy konstytucja z 1952 r. wprowadzała zasadę jedności i jednolitości władzy państwowej, co przesądzało o budowie systemu organów państwowych. Zostały one podzielone na 4 grupy :

1. Organy władzy państwowej

Sejm - najwyższy organ przedstawicielski

Rada Państwa - naczelny organ władzy państwowej

Rady narodowe - terenowe organy przedstawicielskie

Były to organy wybieralne, posiadały przedstawicielski charakter. Bezpośrednio przez wyborców były wybierane sejm i rady narodowe, a Rada Państwa pochodziła z wyborów pośrednich dokonywanych przez sejm, który wyłaniał ją ze swojego grona. Konsekwencją przedstawicielskiego charakteru tych organów była ich nadrzędność w stosunku do pozostałych organów państwa; miały uprawnienia prawodawcze, kreacyjne, kontrolne. Były to też organy kolegialne i kadencyjne.

Mianem naczelnych organów władzy państwowej określano Sejm i Rade Państwa ale nie były to organy równorzędne. Sejm zyskał określenie najwyższego organu władzy państwowej, urzeczywistniającego suwerenne prawa narodu, a Rada Państwa była mu podporządkowana i miała ponosić przed nim odpowiedzialność.

Sejm

• Wybory : powszechne, równe, bezpośrednie i głosowanie tajne, co miało zapewnić przedstawicielski charakter organu, jednak unormowania prawne i praktyka wyborcza spowodowały, że sposób wyboru sejmu odbiegał od zasad stosowanych w państwach demokratycznych np. według ordynacji wyborczej z 1952 r. kandydatów na posłów zgłaszano w liczbie równej mandatom przypadającym na dany okręg (tylu kandydatów ile mandatów) stąd zminimalizowana rola wyborcy, który nie miał wpływu na skład list kandydatów i mógł je tylko poprzeć bądź odrzucić. Wybory miały więc charakter plebiscytarny.

• W ograniczonym zakresie wyrażał pluralizm (a powinien być reprezentantem społeczeństwa pluralistycznie zróżnicowanego). W składzie sejmu znajdowali się jedynie przedstawiciele partii politycznych (PZPR, ZSL, SD), ugrupowań tzw. Postępowych katolików (koła poselskie) i nieliczni bezpartyjni przedstawiciele środowisk kultury nauki itd. Nie miały natomiast prawa zgłaszani kandydatów środowiska o tzw. Orientacji niezależnej, czyli opozycja demokratyczna.

• Tylko nominalnie był głównym dysponentem władzy politycznej, w rzeczywistości nie wypełniał nawet wszystkich przyznanych mu konstytucyjnie kompetencji

• Spełniał następujące funkcje :

• Ustrojodawczą - przysługującą tylko sejmowi, do zmiany konstytucji wymagane było quorum (1/2 ogólnej lb posłów) i kwalifikowana większość 2/3. Z funkcji tej korzystał w ograniczonym zakresie; do 1980r. łącznie uchwalił 11 ustaw zmieniających konstytucję, a zamiast zapowiedzianej zmiany konstytucji w 1971 wprowadził jedynie jej nowelizacje i to dopiero w 1976

• Ustawodawczą - najważniejsza domena działalności sejmu, choć duże jej ograniczenie stanowiło prawo Rady Państwa do wydawania dekretów z mocą ustaw między sesjami parlamentu

• Kontrolną - wynikającą z odpowiedzialności rządu przed parlamentem; formy kontroli to : dyskusja nad expose premiera, głosowanie w sprawie wniosków o powołanie i odwołanie rządu lub jego członków, udzielanie rządowi absolutorium, działalność komisji sejmowych, interpelacje i zapytania poselskie

• Kreacyjną - powoływanie i odwoływanie różnych organów państwowych : Rady Państwa, Rady Ministrów, poszczególnych ministrów, Prezesa NIK, w latach '80 także członków Trybunału Stanu, Trybunału Konstytucyjnego, Rzecznika Praw Obywatelskich

• Sprawy dotyczące organizacji wewnętrznej Sejmu i trybu jego funkcjonowania określała konstytucja w ogólnych zarysach, a konkretyzował regulamin (uchwalono 3 regulaminy : w 1952, 1957 i 1980)

• W zakresie kierowania pracami parlamentu przyjęto zasadę kolegialności powierzając te zadanie Prezydium Sejmu (marszałek + wicemarszałkowie)w skład prezydium wchodzili przedstawiciele PZPR, ZSL i SD a w latach '80 włączono także przedstawiciela bezpartyjnych

• Konwent Seniorów - reaktywowany w 1957r. (zlikwidowany w 1952) jako organ pomocniczy Prezydium, w jego skład wchodzili członkowie prezydium i przedstawiciele klubów poselskich (ewentualnie także kół poselskich)

• Komisje - ich aktywność i liczba była wyznacznikiem efektywności prac sejmu; w latach 1952-55 było 7 komisji, w 1955 lb ta wzrosła do 11, w 1957 do 19, w 1982 - 25

• Sekretarze sejmu - funkcje pomocnicze w stosunku do Marszałka i Prezydium

• Sejm realizował swe zadania na sesjach (zwyczajnych - 2 razy w roku, lub nadzwyczajnych) zwoływanych przez Radę Państwa. Zamknięcie sesji (dokonywał tego sejm w drodze uchwały) otwierało okres międzysesyjny, w którym Rada Państwa mogła wydawać dekrety z mocą ustaw i dokonywać zmian w składzie rządu. Czas trwania sesji był zróżnicowany od jednodniowych (maj 1955) po kilkumiesięczne (wiosna 1956)

Rada Państwa

• Stanowiła emanację Sejmu, była przezeń wybierana z grona posłów i formalnie działała pod jego kontrolą (nazwa przypominała organ ustanowiony przez Małą Konstytucję, ale różniła się od niego miejscem w systemie organów państwowych, składem, zakresem kompetencji - stale poszerzanym; przejęła więc nie tylko role swojej poprzedniczki ale również wiele uprawnień zlikwidowanego w 1952r. Prezydenta RP.

• Jej skład odzwierciedlał polityczne oblicze sejmu : przewodniczącym był zawsze członek kierownictwa PZPR. W jej skład wchodziło też 4 zastępców przewodniczącego, sekretarz i najpierw 9 a potem 11 członków

• Kompetencje Rady Państwa określała konstytucja oraz liczne ustawy wydane po 1952. kompetencje te można podzielić na 4 grupy:

• Jako Naczelnego organu władzy państwowej :

• Wydawanie dekretów z mocą ustawy w okresach między sesjami sejmu - były przekładane sejmowi do zatwierdzenia na najbliższej sesji, z tym, że kontrola dekretów ze strony sejmu była iluzoryczna, traktowana czysto formalnie

• Dokonywanie zmian w składzie rządu w okresach między sesjami sejmu

• Powoływanie Generalnego Prokuratora, sędziów z sędziami Sądu Najwyższego włącznie

• Nadzór nad działalnością szeregu organów, w tym nad Radą Ministrów Ministrów w okresach między sesjami sejmu

• Pełnienie zwierzchniego nadzoru nad radami narodowymi (zarządzanie wyboru do rad, określanie ich działalności, wysłuchiwanie sprawozdań, uchylanie uchwał sprzecznych z prawem, rozwiązywanie rady)

• Związane z działalnością sejmu

• Zarządzanie wyborów do sejmu

• Zwoływanie sesji

• Powoływanie marszałka seniora

• Inicjatywa ustawodawcza

• Wyrażanie zgody na pociągniecie posła do odpowiedzialności karno-sądowej (w okresach między sesjami sejmu)

• Wykonywane w charakterze głowy państwa

- Zewnętrzne:

• Reprezentowanie PRL wobec innych państw

• Mianowanie i odwoływanie przedstawicieli dyplomatycznych innych państw

• Przyjmowanie listów uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych w Polsce przedstawicieli państw obcych

• Ratyfikacja i wypowiadanie umów międzynarodowych

• Podejmowanie uchwał o stanie wojny (między sesjami sejmu)

• - wewnętrzne

• Prawo łaski

• Nadawanie odznaczeń, orderów

• Wprowadzanie stanu wojennego

• Ogłaszanie mobilizacji

• Były to więc uprawnienia przysługujące tradycyjnie głowie państwa

• Inne kompetencje wynikające z ustaw

2. Organy administracji państwowej

Grupa najbardziej rozbudowana. Tylko niektóre z nich miały konstytucyjna postawę (Rada Ministrów, Prezes RM, ministrowie, terenowe organy administracji państwowej - czyli prezydia rad narodowych, od 1976 również Prezydium Rządu) inne powoływane były przez ustawy zwykłe. Były to organy wykonawcze, niekadencyjne, nie pochodziły z wyborów - nie miały więc przedstawicielskiego charakteru, powoływane przez organy władzy państwowej i przed nimi ponoszące odpowiedzialność i przez nie odwoływalne, zbudowane na zasadzie kolegialności lub jednoosobowe.

Naczelne organy administracji państwowej : Rada Ministrów - zajmująca wśród organów a.p. dominującą pozycję, premier, ministrowie, przewodniczący komisji, komitetów pełniących funkcje naczelnych organów a.p.

Rada Ministrów

• Kluczowa pozycja w aparacie państwowym

• Ważna rola w kształtowaniu i realizacji polityki państwa

• Najwyższa pozycja wśród organów administracji państwowej, nadzór nad pozostałymi

• Podległa wobec sejmu i rady państwa (założenia konstytucyjne ulegały w praktyce licznym deformacjom)

• Formalnie powoływana przez sejm, który dokonywał też zmian w jej składzie z własnej inicjatywy lub na wniosek premiera

• W okresach między sesjami sejmu prawo odwoływania i powoływania członków RM posiadała Rada Państwa na wniosek premiera, co potem musiał zatwierdzić sejm

• Kompetencje związane z działalnością sejmu : inicjatywa ustawodawcza, składanie sprawozdań z wykonania budżetu państwa i planu gospodarczego

• Kompetencje o charakterze kierowniczo-koordynacyjnym : sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami, obronności kraju i organizacji Sił Zbrojnych, kierowanie pracami prezydiów rad narodowych, nadawanie kierunku pracy aparatu administracyjnego, uchwalanie rocznych planów gospodarczych, stanowienie prawa poprzez rozporządzenia na podstawie i w celu wykonania ustaw lub poprzez tzw. uchwały samoistne (nie wymagały upoważnienia ustawowego i nie musiały mieć wyłącznie wykonawczego charakteru)

• Zadania o charakterze wykonawczym : wykonywanie ustaw, wydawanie rozporządzeń wykonawczych, czuwanie nad zabezpieczeniem ochrony porządku publicznego, interesów państwa i praw obywateli

Terenowe organy władzy i administracji państwowej

• Utrzymany model wprowadzony w marcu 1950 zgodnie z którym terenowymi organami władzy państwowej były rady narodowe (gminne, miejskie, powiatowe i wojewódzkie), a terenowymi organami administracji - prezydia tych rad przez rady powoływane, kontrolowane i odwoływane

• W latach 1972 - 75 zlikwidowano prezydia a prezydia ich miejsce powołano jednoosobowe w postaci wojewodów, naczelników powiatów, prezydentów bądź naczelników miast oraz naczelników gmin

3. Grupa organów sądowych

• Powołana do wymierzania sprawiedliwości

• Podział na sądy powszechne i sądy szczególne

• Konstytucja utrzymywała prawodawstwo wprowadzone przed 52 r.

4. Organy prokuratury

• Od 1950 r. prokuratura działała jako odrębny pion organizacyjny

• Organy powoływane do strzeżenia praworządności i ścigania przestępstw

5. W 1957 r. w wyniku nowelizacji konstytucji wprowadzono piątą grupę organów obejmującą organy kontroli państwowej

• W latach 1952 - 57 wchodziły one na wzór radziecki w skład organów administracji państwowej

• Po przywróceniu NIK-u jako instytucji niezależnej od rządu zaszła konieczność wyodrębnienia ich

• W 1976 ponownie NIK i jej struktury terenowe znalazły się w grupie organów administracji państwowej

• W 1980 ponownie je wyodrębniono

4) ZEWNĘTRZNE PRZESŁANKI PRZEMIAN USTROJOWYCH W POLSCE

(słowem wstępu) Załamanie systemu komunistycznego w Europie nie nastąpiło nagle. Od połowy lat 70 nie pozostawiało wątpliwości, że obóz komunistyczny poniesie klęskę w starciu z kapitalistycznym diabłem Nawet rządzący systemem, ci najbardziej twardogłowi komuniści zdawali sobie sprawę, że system jest słaby, ale istnieć musi, będzie trwały. Podobnie sądzono w kręgach opozycjonistów, system socjalistyczny jest trwały i trudno go nagle obalić. W latach 70 pierwsze organizacje opozycyjne nastawione były na reforme systemu, na jego ewolucję, a nie obalenie.

Przyczyny:

1)pogłębiający się od połowy lat 70 kryzys gospodarczy w państwach realnego socjalizmu

-brak możliwości modernizacji

-ekonomia zdominowana przez ideologię

2)kryzys technologiczny

3)zwrot w polityce USA pod koniec lat 70 ( zapoczątkował Carter, rozwinął Reagan)

-odmówienie ZSRR moralnego prawa do bycia równoprawnym partnerem w rozmowach międzynarodowych, ZSRR to imperium zła

-odejście w polityce USA, od doktryny powstrzymywania i defensywy przejście do ofensywy

-zanegowanie radzieckiej strefy wpływów poza granicami ZSRR ( pomoc finansowa i militarna dla ruchu oporu w Afganistanie, ograniczenie kredytów międzynarodowych i technologii, dezinformacja technologiczna

-rzecznictwo na rzecz demokratyzacji- uświadamianie społeczeństwa

-wyścig zbrojeń który ZSRR systematycznie przegrywa

4)delegitymizacja systemu marksistowsko-leninowskiego

5) W latach 80 do władzy dochodzi Michaił Gorbaczow, negatywnie ocenia sytuację i politykę ZSRR oraz jego otoczenie(?)

Program Gorbaczowa oparty na 2 aspektach:

-pieriestrojka- przebudowa struktury i mechanizmów rządzenia

-głasnosti- jawna krytyka negatywnych zajwisk w polityce ZSRR

-uskorienia- przyspieszenie przeprowadzania reform

Gorbaczow odszedł od konfrontacji z zachodem. Cofnął wsparcie wojskowe państwom satelickim (odejście od doktryny Breżniewa).

System reform wymknął się Gorbaczowi spod kontroli. Jego polityka określana jest jako 3xs+o, czyli s jak samodzielność w polityce zagranicznej państw satelickoch, s jak samodzielność partii komunistycznych w rozwiązywaniu swych problemów ideologicznych, s jak samodzielność w rozwiązywaniu problemu wewnetrznych (suwerenność) i wreszcie o jak odpowiedzialność przed własnym narodem państw satelickich ( a nie przed ZSRR czy Kremlem)

6)działalność Jana Pawła II (16.X.1978) podkreślenie roli moralności w polityce, znaczenia praw człowieka ( o prawach człowieka w polityce międzynarodowej mówił też Carter)

pielgrzymki: 79r, 83r- stan wojenny, 87r

7)proces KBWE, czyli Konferencja bezpieczeństwa i współpracy w Europie, pierwsze spotkanie w 1972 r

• Akt końcowy KBWE Akt był deklaracją dziesięciu zasad rządzących wzajemnymi stosunkami między uczestnikami konferencji. Zasady te, to:

• suwerenna równość

• powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia siły

• nienaruszalność granic

• integralność terytorialna państw

• pokojowe załatwianie sporów

• nieingerencjaw sprawy wewnętrzne

• poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności łącznie z wolnością myśli, sumienia, religii przekonań

• równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia

• współpraca między państwami

• wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.

Koszyki obejmujące dziedziny zainteresowania KBWE

-1 bezpieczeństwo Europy (jak powyżęj), redukcja zbrojeń broni konwencjonalnej przez Nato i Układ Warszawski -2 Współpraca w zakresie gospodarki, nauki, techniki i ochrony środowiska -3 Współpraca w kwestiach humanitarnych i dziedzinach pokrewnych (koszyk trzeci) obejmuje cztery podstawowe zagadnienia: kontakty międzyludzkie, informacja, współpraca i wymiana w dziedzinie kultury oraz współpraca i wymiana w dziedzinie edukacji. -4 Kontynuowanie procesu Konferencji.

5) WEWNĘTRZNE PRZESŁANKI PRZEMIAN USTROJOWYCH

1. Wyczerpanie efektywności systemu ekonomicznego i politycznego

2. Wyczerpanie atrakcyjności systemu ppolitycznego

3. Polska opozycja

OPOZYCJA:

• Najwcześniejsza po wojnie  to ludzie pokrzywdzeni przez system (ziemianie, ofiary stalinizmu ) nie skuteczni, chociaż ich działania miały charakter opozycyjny, pojawiali się ludzie sprzeciwiający się władzy i systemowi.

• Intelektualiści i młodzież studencka rozczarowani barbarzyńskim socjalizmem, ich działalność jest dosyć mała. Rok 68 wielu z nich opuszcza partie i zajmuje pozycje opozycyjne wobec systemu

• Robotnicy zawiedzeni niespełnionymi obietnicami systemowymi, nie zamierzali obalać systemu, a jedynie go reformować. Po czerwcu &) następuje połączenie grup o charakterze opozycyjnym powstaje KOR, później Solidarność

Zmiany w latach 80 nie byłyby możliwe gdyby w PZPR nie powstało reformatorskie skrzydło

Strategie stosowane przez opozycję w ostatniej dekadzie: a)opozycja demokratyczna i niepodległościowa b)ugodowa i niepodległościowa c)pragmatyczna

Taki podział istniał od połowy lat 70, przez całe 80. Demokratyczna, ugodowa i pragmatyczna, uznawała system za zjawisko długotrwałe. Z kolei niepodległościowa stwierdzała, że systemu nie da się reformować cząstkowo, bo posiada zbyt wiele wad, jakikolwiek dialog z władzą był odrzucany

Opozycja demokratyczna to KOR, początkowo pomagali robotnikom. Niepodległościowa to Polskie Porozumienie Narodowe (najpierw suwerenność później demokratyzacja), Ruch Obrony Praw Obywatelskich ( stąd wyłoniło się KPN). W nurcie niepodległościowym skupiali się radykalni antykomuniści, krytykowali KOR, za to że nie nawiązywał do tradycji, że za bardzo zwracają uwagę na geopolitykę, negowali możliwość porozumienia się z władzami.

W 1989 podziały w opozycji bardzo się ujawniły. Przy Okrągłym Stole zasiedli ewolucjoniści KORu, a później Solidarności, podstawę ich założeń stworzył Michnik (76), tzw. Nowy ewolucjonizm, głownie krytyka opozycji niepodległościowej. Założenia: ustrój realnego socjalizmu był totalitarny, jest ustrojem kryzysogennym i niereformowalnym. Polska nie jest krajem suwerennym, zależna od ZSRR, nie ma możliwości dokonania zmian w Polsce bez zmian w ZSRR. Założenia te obowiązują aż do 83r należy budować społeczeństwo od podstaw, uczyć je jak ma reagować na działania władz. Starano się wywołać presję na władzy, aby ograniczyła represje, stosowała ustępstwa w stosunku do społeczeństwa.

KOR nie był jednolity, np. Michnik uważał, że współpraca z władzą jest możliwa, bo w PZPR są reformiści. Kuroń uważał, że ustępstwa należy wymuszać na władzy. Macierewicz, oskarżał Michnika, że ten ropoczął proces dogadywania się z władzą (Macierewicz uznawany za przedstawiciela nurtu demokratyczno-niepodległościowo-narodowego uff)

Opozycja działała w atmosferze strachu, obawiała się, że władza odwoła się do doktryny Breżniewa (braterskiej pomocy w ratowaniu socjalizmu).

Lata 80 Solidarność 24. X.1980, po porozumieniach w Jastrzębiu, Gdańsku i Gdyni. Solidarność uznawała istnienie PZPR i na odwrót.

Stan wojenny:

1 okres, wewnatrz opozycji istniała strategia „krótkiego skoku” (Kuronia) sposób walki z systemem, to szybki konflikt (strajk, powstanie), po jego stronie Borusewicz, Frasyniuk

wokół Michnika- przeciwko strategi krótkiego skoku, raczej bierny opór, budowanie społeczeństwa od podstaw. Kuroń uważa, że ta opcja tworzy „samoograniczającą się rewolucję”

Oba te nurty to opozycja demokratyczna, dążąca do porozumienia z władzą!!

Strategia Michnika „długiego marszu” zgodnie z nią funkcjonuje opozycja aż do połowy lat 80. Polegała na: - strategii odmowy, czyli brak współpracy z władzami, uchylanie się od działalności politycznej, warunek legalizacji jako punkt wyjścia do rozmów, bojkot instytucji i akcji politycznych na których władzy najbardziej zależało, komentowanie spektakularnych potknięć władzy, organizowanie demonstracji związanych z histroycznym datami, akcje strajkowe w celu osłabienia rządzących, tworzenie infrastruktury społeczeństwa obywatelskiego, tworzenie nielegalnych struktur i dyskusji. Opozycja w walczy o poprawę warunków bytu ekonomicznego ludności. Działają na rzecz uświadamiania społeczeństwa. Zakładano możliwość przeprowadzenia strajku generalnego, ale tylko w ostateczności.

W drugiej połowie lat 80 odżyła strategia „zawarcia porozumienia” z liberalnym skrzydłem władzy. Natomiast władza zaczęła kombinować, aby w struktury władzy wciągnąć część opozycji.

Władza przestaje jako swoją strategię stosować „represje”, dzięki temu pojjaiw się myśl o porozumieniu, kompromisie, sprzyja temu osoba Wałesy ( kościół ma na niego spory wpływ)

W Polsce według Michnika mogły się zrealizować 3 scenariusze: -hiszpański porozumienie -irański fundamentalny, antykomunistyczny -nie robiene nic, pogłębiający się chaos

Z kolei strategie władzy:

• 1 połowa lat 80  odwoływanie się do represji, nacisku na opozycję, w celu likwidacji, odrzucano jakikolwiek z nią dialog. Największe znaczenie przymus psychologiczny (np. cenzura), wymuszanie emigracji.

• Pytanie o możliwość likwidacji opozycji podzieliło władzę, np. Jerzy Wiatr stwierdził, że nie ma szans na jej likwidację, nawet działaniami represyjnym, bo opozycja nie jest jednolita. Najmniejszy jej krąg tworzy opozycja kadrowa, ich utożsamiamy z opozycją, działania represyjne sprawią, że nad nimi zapanujemy, ale!!! O wiele bardziej liczna jest opozycja z 2 kręgu, czyli sympatycy solidarności, gotowi do podjęcia działania, gdy sytuacja bedie tego wymagała. Największy problem to 3 krąg, ludzie, którzy z przyczyn politycznych są bierni, ich się nie da zlikwidować, mentalnie wspierają opozycję, identyfikują się z nią, ale nie podejmują działań

• władza zaczęła podejmować działania pozornie reformatorskie, aby stworzyć wrażenie, że panuje nad sytuacją. Powstaje Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu. Próby wprowadzenia 1 etapu przemian gospodarczych, początkowo przynosi oczekiwane relultaty

• od 86 r zmiana strategii władzy, w kierunku liberalizacji polityki, towarzyszy jej próba dokoptowania do władzy dowolnie wybranych przedstawicieli opozycji; amnestia dla więźniów politycznych w 86r, to działanie nastawione na popraiwę wizerunku władzy, a z drugiej strony chodzi o osłabienie liderów opozycji. Legalnie może się ukazywać miesięcznik „Res Publica”, o charakterze umiarkowanie opozycyjnym. Większa pobłażliwość cenzury. Ciche przyzwolenie, aby członkowie opozycji mogli zajmować miejsca na uczelniach.

• 88r i pierwsza połowa 89 chcą zneutralizować opozycję poprzez wkomponowanie jej w struktury władzy. We wrześniu 88r rząd Rakowskiego zaproponował opozycji kilka ministerstw. Miało to na celu podzielenie się z opozycja odpowiedzialnościa za niepowodzenia władzy, kryzys gospodarczy i zdyskredytowanie jej w oczach społeczeństwa. Jak pokazał sierpień 89r startegia władzy okazała się bezowocna 

6) GENEZA OKRĄGŁEGO STOŁU

W drugiej połowie lat 80 władza zaczyna mówić o możliwości porozumienia z wybraną częścią opozycji. Wewnatrz opozycji zwolennicy porozumienia.

Jedną z osób, która mówiła o podzieleniu się władzą był Jerzy Urban

• 87 rok koncepcja podzielenia się władzą wkomponować opozycję w system, aby wzięła na siebie część odpowiedzialności politycznej ( a nie dać im realną możliwość sprawowania władzy). Podzielenie się , poprzez oddanie kilku peryferyjnych ministerstw

• rozmowy rozpoczyna się z tymi którzy znajdują się w więzieniu, albo nawiązywanie rozmów za pośrednictwem kościoła, rozmowy nieoficjalne, prowadzone między przedstawicielami władzy i opozycji za pośrednictwem wspólnych zanjomych

• do jesieni 87 władz myślała, że z trudnym stanem w państwie może sobie poradzić ( reformy, dodatkowo rozmowy z opozycją)

• od jesieni 87 władza traci pewność: w listopadzie 87 przeprowadzono referendum, poparcia dla władzy, oczywiście odpowiedzi sugerowano, by wynik był pozywtywny ( 1 pyt. Czy popierasz program radykalnej poprawy? 2 pyt. Czy opowiadasz się za polskim modelem demokratyzacji życia społecznego?). Miało być wiążące jeśli ponad połowa uprawnionych wzięła by w nim udział. Społeczeństwo zbojkotowało referendum , nie było wiążące. Władza nie otrzymała poparcia. 1/3 uprawnionych nie wzięła udziału w referendum. Społeczeństwo odmówiło rządzącym legitymizacji do sprawowania władzy

• nieustannie spada poparcie dla PZPR, dla jej programu, odpływ członków, który doprowadzi do kryzysu parti i jej rozwiązania w 1990r

• maj 88r wybory samorządowe bojkot tylko 50% uprawnionych głosuje

• opozycja demokratyczna szuka porozumienia z władzą, choć mają sprzeczne cele, władza- utrzymanie władzy za wszelką cenę, opozycja- demokratyzacja systemu

• 5 grudzień 87opozycja proponuje zawarcie paktu antykryzysowego, żąda usunięcia pewnego ustawodawstwa, legalizacji ugrupowań, bycia równorzędnym partnerem. Władza odpowiada ustami Józefa Czereka (?) na łamach Trybuny Ludu są gotowi do kompromisu, wypracowania koalicji reformatorskiej, ale nie zgadzaja się na pakt antykryzysowy ( nazwa wskazuje, że historia od 45 r to historia kryzysu)

• obóz rządzący podejmuje inicjatywę unormowania stosunków z kościołem (87 papiez w Polsce wystepuje w obronie ludzi pracujacych) ( kościół pozostawał po stronie opozycji)  normalizacja stosunków miała przerwac układ między kościołem a opozycją!

• Od 87 r prowadzone sa wspólne rozmowy, początkowo za pośrednictwem kościoła, np. 18 spotkań Czyraka ze Stelmachowskim

• 88 r sytuacja gospodarcza bardzo kiepska, w maju wybuchła pierwsza fala strajków, kończy się spokojnie bez represji. W tym czasie prawdopodobnie w głowie Jaruzelskiego pojawia się myśl „a może by tak okrągły stół?” . W czerwcu pada oficjalna propozycja z ust Jaruzelskiego, jeszcze nie do zaakceptowania przez opozycję

• w lipcu 88 ponawia propozycję , że możliwe jest, aby opozycja uzyskał miejsca w parlamencie, ale zaznaczył że w PRL nie ma miejsc na pluralizm związkowy i partii opozycyjnych. Z punktu widzenia rządzących niemożliwa jest legalizacja Solidarności bo to oznaczałoby zanegowanie legalności stanu wojennego.

• Przełom!! 26 sierpień 88r na ekranie TV pojawia się Kiszczak i twierdzi, że przysługuje mu prawo do podjęcia rozmów (?)

• Początkowo spotkanie ma odbyć się jesienią, spotyka się Wałesa z Kiszczakiem, pojawiają się rozbieżności, obóz władzy chce reform odgórnie, chce wciąż mieć wpływ na podejmowane decyzje. Tymczasem opozycja chce reform oddolnych, pluralizmu politycznego

• Władza zaczyna prowadzić podwójną grę negocjuja z opozycją, a z drugiej strony prowadzą działania które te dobre chęci podważają, np. nagłaśnianie nielegalnych inicjatyw liderów opozycji, pojawienie się w polskiej i radzieckiej prasie artykułów dyskredytujących opozycję, szkalowanie opozycji

• 1 listopada 88 władze decydują się na likwidację stoczni im. W. Lenina w Gdyni, która jest ostoją Solidarności

• we wrześniu Rakowski jedzie na zachód po środki finansowe, gdyby mu się udało władza nie szłaby na duże ustępstwa, ale mu się nie udało i..

• pod koniec listopada 88 wznowione rozmowy ( Gorbaczow sprzyjał poskiemu eksperymentowi, negatywna reakcja Margaret Tacher na likwidację stoczni)

• 30 listopad kolejny przełom, Wałęsa dyskutuje w TV z Miodowiczem, i się okazuje, że Wałesa to nie taki gbur, albo co gorzej wieśniak ( jak pokazywała go władza), wręcz przeciwnie dominuje w rozmowie z Miodowiczem

• Jaruzelski chce zalegalizować Solidarność, ale napotyka na opór „betonu partyjnego”. Grudzień 88r X plenum PZPR, do biura partyjnego wprowadzeni są reformatorzy, zwolennicy „ucieczk do przodu” w miejsce betonu partyjnego.

• 16-18 styczeń 89 druga częśc plenum Jaruzelski, Kiszczak, Rakowski, Siwicki, szantażują, że jeżeli nie zostanie zalegalizowana Solidarność to oni rezygnują ze stanowisk partia udziela zgody na pluralizm polityczny

• PZPR przed rozpoczęciem rozmów występuje z żądaniami: bez konfrontacyjne wybory do sejmu ( takie wybory gwarantowały utrzymanie się przy władzy i podzielenie się odpowiedzialnością z opozycją)

-Obóz rządzący liczył się z wprowadzeniem senatu miała tam się znaleźc opozycja, ale nikt nie przewidywała że będzie w większości

-Reformy gospodarcze we współpracą z opozycją

-Przywrócenie instytucji prezydenta do konstytucji, w miejsce Rady Państwa, przejął jej kompetencje. Instytucja prezydenta miała dać obozowi władzy dominujacą rolę w państwie ( +większość w sejmie)

-projekt umowy społecznej, w której doszłoby do tymczasowego zawieszenia prawa do strajku

18 grudzień 88 powstaje Komitet Obywatelski przy NSZZ Solidarność ma stanowić szkielet opozycji, która ma wystąpić przy rozmowach. Władze próbowały ingerować w skład osobowy reprezentacji opozycji, aby pokazać, kto dominuje. Zastrzeżenia do 9 członków, później tylko 4 ( Gieremek, Michnik, Kuroń, Mazowicki), w końcu tylko, 2 (Kuroń, Michnik)

Skład osobowy musi być kojarzony ze związkami zawodowymi, reprezentanci 3 nurtów: robotniczego, chłopskiego, inteligenckiego. Wałęsa miał dobrać ekspertów. Przedstawiciele Solidarności, ale również NZS, KOR. Zabrakło przedstawicieli PPS, liberałów, nurtu chadeckiego, radykałów, przedstawicieli KPN

Skład osobowy obozu rządzącego: mieli posiadać umiejętności intelektualne i merytoryczne, wiek odpowiadający wiekowi opozycji, doświadczenie polityczne

• 7. Przebieg i znaczenie Okrągłego Stołu w procesie transformacji w Polsce

6 luty1989-5 kwiecień 1989

Obrady rozpoczęły się od przemówienia Kiszczaka który stwierdził, że władza nie jest w stanie ustąpić, a Polska ma pozostać w sferze wpływów ZSRR.

Rządzący zaproponowali trójpodział władzy, ale nie byli w stanie zaakceptować suwerenności narodu. Zmiany miały się dokonać w przeciągu 4 lat. Obóz rządzący chciał podzielić się z opozycja władzą, a w zasadzie odpowiedzialnością za władzę, utrzymując jednak kontrolę nad nią.

Opozycja chciała rozpoczęcia reform „od dołu”, rozszerzenia swobód obywatelskich, niezawisłości sędziowskiej, reformy mass-mediów; odbudowy najniższego szczebla samorządu lokalnego; suwerenności narodu;

Władza chciała reformy od góry, centralnych struktur państwowych, to dopiero stanowi warunki by podjąć reformy na niższych poziomach; propozycja trójpodziału władzy(=podważenie najważniejszej zasady Konstytucji 1952), opozycja się zgadzała;

Do prowadzenia obrad powołano trzy zespoły:

• ds. gospodarki i polityki społecznej (przewodniczący: Władysław Baka PZPR i Witold Trzeciakowski Solidarność)

• ds. reform politycznych (przewodniczący: Janusz Reykowski PZPR i Bronisław Geremek Solidarność)

• ds. pluralizmu związkowego (przewodniczący: Aleksander Kwaśniewski PZPR, Tadeusz Mazowiecki Solidarność i Romuald Sosnowski OPZZ).

Składy delegacji:

• opozycja

władze zażądały usunięcia 9 działaczy w 1988 r potem tylko 2 osób: Michnika i Kuronia;

17 I- PZPR zażądała eliminacji osób naruszających zasady konstytucji i zagrażających ustrojowi państwa  nie udało się (twarde stanowisko Wałęsy)

• X '88- powstaje sześćdziesiątka przy parafii św. Brygidy w Gdańsku

• XII- ?

245 osób ostatecznie po stronie opozycji; zabrakło przedstawicieli wielu skrzydeł (PPS, liberałów, chadecji, narod-kat, młodego pokolenia)

Była to podstawa do późniejszej krytyki;

Najważniejsi uczestnicy: Wałęsa, Frasyniuk, Bujak, Geremek,Mazowiecki, Michnik, Kuroń...

• Obóz rządzący-bardziej liczny (344 osoby) m.in. Miodowicz, Kwaśniewski, Miller, Kiszczak, Sobotka,

• Udział Kościoła- obserwatorzy:

• ks Bronisław Dąbowski

• ks Alojzy Orszulik

• ks Janusz Nażyński- Polska Rada Ekumeniczna (kościół ewangeliczno-augsburski)

rozszerzenie odpowiedzialności za spokój w kraju

próba przezwyciężenia zjawisk kryzysowych

nieobarczanie tylko 1 strony (rządowej)

uspokojenie radykalnej opozycji

dla opozycji obecność partnera wspierającego

Przy Stole 57 delegatów zasiadło tylko pierwszego i ostatniego dnia obrad. Rozmowy toczyły się w trzech podgrupach tematycznych („stolikach”), szczegółami zajmowano się w 12 „podstolikach” i kilkunastu grupach roboczych . Łącznie prawie 350 osób.

Postulaty PZPR

Postulaty opozycji

ustalenie formuły wyborów niekonfrontacyjnych; ma nie być rywalizacji; gwarancja dla władzy że nadal będzie rządzić określenie nowej struktury parlamentu; umożliwienie opozycji ”znacznej ilości mandatów”; (30% dla opozycji w Sejmie; większość opozycji w Senacie) prace nad reformą gosp. wraz z opozycją deklaracja rozwiązania sprawy pluralizmu związkowego idea wprowadzenia urzędu prezydenta w 1952 zrezygnowano z instytucji 1-osobowej głowy państwa- wzorowano się na konstytucji ZSRR z 1936r. wprowadzenie Rady Państwa (organu kolegialnego); nie można jej nazwać głową państwa, bo miała też inne uprawnienia oprócz tych dla głowy państwa różne koncepcje prezydenta już wcześniej, np. jako głowa Rady Państwa; jako osobny urząd; PZPR miała stracić pozycję, więc prezydent miał być dla niej gwarantem wpływu partii na państwo

legalizacja Solidarności rejestracja Solidarnościowych Rolników Indywidualnychuzyskanie mandatów w Sejmie

W zamian za legalizację „Solidarności” opozycja zgodziła się na niekonfrontacyjne wybory do Sejmu (65% miejsc od razu dla obozu rządzącego)

Aleksander Kwaśniewski zaproponował 2 maraca opozycjonistom żeby zgodzili się na prezydenta z obozu rządzącego, a w zamian dostaną całkowicie wolne wybory do Senatu.

Opozycja chce wyposażyć Senat w jak najwięcej kompetencji:

• prawo inicjatywy ustawodawczej (Senat! nie senatorowie - zapamiętać!!!!)

• prawo zgłaszania poprawek do ustaw większością 2/3 głosów (propozycja rządzących - 3/5)

• udział Senatu w nowelizowaniu i uchwalaniu Konstytucji.

• kreowanie innych instytucji: RPO, Prezes NIP,

• tworzenie ZN wybór Prezydenta;

Wybory do Senatu - zasada większości bezwzględnej, 49 okręgów ( po 3 senatorów w warszawskim i katowickim, reszta po dwóch). Zgłoszenie kandydata - 3 tys. głosów z województwa.

Prezydent miał natomiast stać się arbitrem i stabilizatorem na scenie politycznej, z tym że od razu było wiadomo że będzie nim Jaruzelski...do jego uprawnień miało należeć:

• prawo zgłaszanie veta w zakresie ustaw

• prawo rozwiązania Sejmu

• prawo wprowadzania stanów nadzwyczajnych

Podczas obrad przyjęto dokumenty:

-stanowisko w sprawie polityki społ. i gosp. oraz reform systemowych

-stanowisko w sprawie pluralizmu związkowego ( 3 projekty ustaw)

- stanowisko w sprawie reform politycznych:

urzeczywistnienie suwerenności narodu

-pluralizm

-wolność słowa

- demokratyczny tryb powoływania wszystkich org. państwowych

-niezawisłość sądów

-silny samorząd terytorialny;

LEGALIZACJA SOLIDARNOŚCI ZA UZNANIE FORMUŁY NIEKONFRONTOWYCH WYBORÓW DO SEJMU:

-wykluczenie pozawyborczych sposobów eliminowania kandydatów

-każdy mandat-nieograniczona liczba kandydatów

-prawo zgłaszania kandydatów dla PZPR, kat społ. oraz 3 tys. obywateli;

-podział mandatów z góry 65% PZPR i sojusznicy SD, ZSL, katol. społ. (w tym do 10% z listy krajowejgwarancja mandatu dla czołowych przedstawicieli obozu rządzącego);

35% mandatów dla wolnej rywalizacji- podpis 3 tys. obywateli;

-min 1 mandat w okręgu dla bezpartyjnego kandydata

- zasada większości bezwzględnej gdy brak -II tura

INNE USTALENIA:

 Sejm miał obradować w sposób ciągły, odrzucenia trybu sesyjnego;

W PRL była zasada, ze jeśli sejm nie obraduje to rada państwa może wydawać dekrety z mocą uchwały;

Opozycja naciskała na tryb ciągły, bo o 1952 wydano więcej dekretów niż ustaw Sejmu; rada Państwa negowała istnienie Sejmu

 sądy - wprowadzono zasadę nieusuwalności sędziów, Kandydatów na sędziów wskazuje Krajowa Rada Sądowwnicza

• (opozycji zależało aby rozszerzyć prawa i wolności obywatelskie)

• Krajowa Rada Sądownictwa- forma samorządu; niezawisłość;

Nie doszło do porozumienia dotyczącego samorządu lokalnego (chociaż opozycji zależało na wprowadzeniu decentralizacji). Dopiero w roku 1990 powstał samorząd terytorialny

ZNACZENIE OKRĄGŁEGO STOŁU:

• Porozumienie, kompromisy, nie wszystko udało się rozwiązać

• Ułatwienie/ zapewnienie przejścia z monopartii do pluralizmu

• Autentyzacja roli instytucji państwowych; możliwość uwolnienia organów od wpływu partii komunistycznej; funkcjonowanie wg zasad prawd a nie ideologii;

• Pertraktacje między władzą pewną swojej legitymacji a opozycja niepewną o akceptacje warunków przez społeczeństwo ( bo nie reprezentowała wszystkich nurtów opozycji)

• Koniec I etapu przemian (początek lata 70/80)inicjacja

Początek etapu transformacji (do 1997)

Etap stabilizacji po 1997

• 
  
  Złe spostrzeganie obu stron;

Władza przeceniała swoje siły

Opozycja nie doceniała swoich sił

• demontaż systemu odbył się na poziomie elit, a nie społeczeństwa

• Huntington: efekt wzorowania (Lawing):

Wymiana poglądów między opozycjonistami z innych krajów; aktywacja opozycji;

Węgryokrągły stół opozycji Nar. Okr. Stół (trójkątny)

Czechosłowacja 17.11 rewolucja aksamitna

27.11 obrady okrągłego stołu

8.12 nowy rząd z opozycją

XII- Havel prezydentem;

• 8. Kształtowanie ustroju gospodarczego III RP

Sytuacja gospodarcza kraju:

1. nie było prywatnej własności, instytucji finansowych, niezależnych podmiotów gospodarczych

2. państwa Europy Środkowo-Wschodniej musiały budować kapitalizm od podstaw; zmianom gosp. towarzyszyła demokratyzacja; przyzwolenie społ. do wprowadzania reform; korzystny klimat psycho-społ.

3. najpierw demokratyzacjapotem kapitalizm

4. zagrożenie stanowią ugrupowania populistyczne, stosujące retorykę oportunistyczna, bądź sentymentalną, socjalistyczna;

5. zmiany przybrały bezkrwawy charakter ( nie w Jugosławii- nacjonalistyczne podłoże)

zmiany dokonywały się n poziomie elit; nie zabroniono `starym elito” odnaleźć się w nowej rzeczywistości

W kraju panuje fatalna sytuacja ekonomiczna, hiperinflacja i bezrobocie

Reformy miał wprowadzić tzw. plan Balcerowicza:

Miał przebiegać w trzech płaszczyznach:

1. makroekonomicznej stabilizacja stłumienie inflacji, zmniejszenie tempa przyrostu pieniądza, obniżenie deficytu budżetowego, podwyższenie wkładów (oszczędzanie)

kontrola płac; stabilizacja kursu waluty krajowej;

2. mikroekonomicznej liberalizacja rozszerzenie wolności gosp.; usuniecie biurokratycznych ograniczeń w imporcie/eksporcie, kontroli cen, wolność gospodarcza w zakładaniu prywatnych przedsiębiorstw

3. przemian instytucjonalnych- nowy system gosp.; prywatyzacja; reforma systemu podatkowego, służb celnych; budowa giełdy i wolnego rynku;

1+2 płaszczyzna miały duże szanse by szybko zadziałać

3 płaszczyzna nie była już tak bezkonfliktowa

a)Balcerowicz przyjął radykalną strategie; kwestie miały być realizowane szybko;

„terapia szokowa”- termin wykreowany przez media (prof. Leszek Balcerowicz nie zgodził się z nim)

b) nieradykalna strategia- nie wprowadzać od razu 3 płaszczyzn (mniejsze tempo liberalizacji, przemian instytucjonalnych)

• cechy gosp. socjalistycznej (nakazowo-rozdzielczej) zupełnie nie pasowały do nowej rzeczywistości.

• Odziedziczona spuścizna to katastrofalna sytuacja makroekonomiczna

• Przedsiębiorstwa były nie rentowne, pracownicy mało wydajni, inflacja ogromna

• Masa pieniądza przekraczała 65%(!)

• 1989-wzrósł deficyt budżetowy (datacje do produktów żywnościowych)

• stale wzrastał poziom płac ( o 120% w I kwartale 1989)

• dług zagraniczny- 39 mld $

• bardzo silna pozycja pracowników (zwiazki zawodowe)

• formalnie istniało prywatne rolnictwo (76% gruntów, ale 7-haktarowe)

• w VIII 1989 zniesiono kartki żywnościowe; wybuchła hiperinflacja- ceny wzrosły o 40%, co zaowocowało deficytem towarów na rynku)

• 12 IX 1989- rząd mazowieckiego funkcjonuje oficjalnie.

Problemem była indeksacja płac, która przewidywała, ze na koniec kwartału należało 80% zwiększyć płace w porównaniu ze wzrostem cen z 3 poprzedzających miesięcy;

płace wzrosły o 90% a ceny o 40%. Sytuacja była zła.

• Nowy projekt rządu Mazowieckiego obowiązkowy wskaźnik indeksacji należy odnieść do początku kwartału, a nie końca;

• Drugi problem to inflacja. reformy w zakresie stopy procentowej (dotychczasowa była niższa od inflacji, nie opłacało się oszczędzać)

KWESTIE SZCZEGÓŁOWE PLANU BALCEROWICZA:

• założenia planu Balcerowicza przedstawione zostały

6.10.89- konf prasowa; wzbudzały kontrowersje

• plan miał byś realizowany od 1.01.1990- ambitne założenia

• dwuetapowe działania

• nowelizacja budżetu na X

• nowelizacja budżetu na XI-XII

• mechanizmy amortyzujące koszty społeczne: bezrobocie, likwidacja przedsiębiorstw itp.; ograniczenia finansowe (były potrzebne)

• plan B. musiał być uzgodniony z Międzynarodowym Funduszem Walut, potrzebne było wsparcie z Zachodu, bo Polska miała duży dług

• zamierzano powiązać kilka kwestii z budżetem na 1990

• data 01.01 miał uspokoić społeczeństwo aspekt psychologiczny

• zmniejszenie deficytu-ważna kwestia dla Balc.; podwyżki cen dawały ku temu szansę to mu zarzucano

• przejście do dodatniej realnej stopy % odruch w społ. do oszczędzania

• wdrożenie kredytów, bo nie można było zostawić banków na pastwę i doprowadzić do ich upadku

• kontrola płac w przedsiębiorstwach, aby nie szły w górę; w sektorze państwowym nie było organicznie płac to prowadziło do inflacji

• wprowadzono podatek od wynagrodzeń przekraczających normę; zmuszało to szefów do nieulegania presji pracowników o podwyżkę

• liberalizacja- zmniejszenie ograniczeń gospodarki socjalistycznej

• wymienialność waluty, ustalenie kursu złotego bardzo trudne

kurs stały formalnie na czas nieograniczony- 9,5tys zł za 1$

stworzenie funduszu stabilizacyjnego odpowiadało za ten proces

Balcerowicz od IX 89 prosił o pomoc finansową w wysokości 1 mld$ w jego tworzeniu na Zachodzie

• przekształcenia instytucjonalne

• stworzenie sprawnego systemu podatkowego, czytelnego, aby opanować szarą strefę

• prywatyzacja banków i przedsiębiorstw

• 2 fazy przemian:

1) kilka miesięcy 1990

-wyprowadzenie kraju z inflacji

-silne urynkowienie gospodarki

-ale nadal bez zmian instytucjonalnych

2) rozpoczęta w tym samym czasie, ale miała trwać kilka lat

• stabilizacja gosp.

• Przeobrażenia instytucjonalne

PRACE NAD PLANEM BALCEROWICZA: (charakter 3-fazowy):

I. stworzenie grup, zespołów zadaniowych, opracowanie planu

II. posiedzenia Komitetu Ekonomicznego rady Ministrów akceptował lub zwracał do poprawy projekt ustaw grup

III. zaakceptowane projekty ustaw trafiały na posiedzenie RM

• chciano zdążyć przed 17.12.89 (2 tyg.)

• 11 projektów ustaw

• sukces: 17.12 Balc. przedstawił plan w sejmie „udane życie zamiast udawanego”

• sejm powołał komisje nadzwyczajną 43 posłów z różnych partii

• Andrzej Zawislak na czele

• Działał ponad partyjnymi podziałami szansa, bo jeszcze nie było chorej rywalizacji

• Komisja podzieliła się na podkomisje do poszczególnych ustaw

• prace w Sejmie i senacie równoległe-powszechna zgoda na te wyjątkowy tryb

• XII problem z Funduszem stabilizacyjnym, bo nie zebrano 1 mld $; Balcerowicz obiecał że do 7.01 się uda;

• 27. 12 Sejm przyjął pakiet 10 ustaw; zrezygnowano z ustawy o przeciwdziałaniu działaniom monopolistycznym

• 31.12- Jaruzelski podpisał

• efekty:

• zmian sytuacji makroekonomicznej

• obniżenie inflacji

640% w 12.89; 250% w 90;, 60% w 91, 44% w 92; 38% w 93;

• poprawa struktury cen (np. energia w górę)

• wzrost roli złotego jako środka wymiany i przechowywalność wartości

• mechanizm wolnego wejścia na rynek- efektywność, konkurencyjność (powstało 1,5mln prywatnych firm powstało)

• udział sektora prywatnego w zatrudnieniu 34% w 92

• reforma systemu finansowego- prywatyzacja sektora bankowego

• giełda papierów wartościowych zaczęła działać od 1991

• elementy współczesnego systemu podatkowego 91-93

• podatek od wartości dodanej i od dochodów osobistych

• wyeliminowano branżowe ulgi podatkowe

• do końca nie udało się opanować szarej strefy - polityka celna i podatkowa nie nadąża za zmianami

• otwarte bezrobocie

• wprowadzenie ochrony socjalnej i świadczeń dla bezrobotnych;

• 9.Główne etapy przeobrażeń systemowych 1989-1997 - aspekt normatywny i prawno instytucjonalny

Porozumienia okrągłostołowe stanowiły tylko podstawy polityczne do dlaszej transformacji ustrojowej. W wyniku sześciu nowelizacji konstytucji z lipca 1952 przeprowadzonych w latach 1989-1992 zostały ukształtowane nowe zasady ustrojowe.

22 III 1989 rozpoczynają się prace nad konstytucją w sejmie, a 7 IV powstaje Nowelizacja Konstytucji PRL:

w toku prac nad nią pojawiają się dwie propozycje nie do przyjęcia dla obozu rządzącego - zgłaszanie kandydatów na posłów - 1000 podpisów zamiast 300

• zamiana nazwy z PRL na RP

Te zmiany zostaną wprowadzone dopiero pod koniec roku 1989

Nowelizacja kwietniowa wprowadza natomiast: (w zasadzie konstytucyjna ratyfikacja ustaleń z Okrągłego Stołu)

• ordynacja wyborcza do Sejmu na lata 1989-1993 - obywatele zyskali możliwość zgłaszania kandydatów (3000 podpisów) a także w ograniczonym stopniu wybierania kandydatów na posłów (wybory kontraktowe)

• Sejm - najwyższym organem władzy państwowej, rozszerzone jego kompetencje i samodzielność ustrojowa:

1. nadrzędna pozycja względem Senatu (do kompetencji Sejmu należy uchwalanie ustaw i kontrola rządu - Senat może tylko zgłaszać poprawki)

2. zasada permanencji prac Sejmu - samodzielność w organizowaniu posiedzeń i ustalaniu porządku prac (tylko jeden przypadek kiedy to prezydent zwołuje posiedzenie - pierwsze posiedzenie w kadencji)

3. Zniesienie instytucję dekretów z mocą ustaw wydawanych przez pozaparlamentarny organ

4. Możliwość rozwiązania Sejmu przez prezydenta gdy: gdy sejm przez 3 miesiące nie powoła rządu, gdy w takim samym czasie nie uchwali budżetu i planu społ-gosp. Albo gdy podejmie uchwałę uniemożliwiającą Prezydentowi wykonywani jego obowiązków. Sejm mógł się też sam rozwiązać - kwalifikowana większość

Powołana została druga Izba Parlamentu - Senat pochądzących z wolnych i w pełni demokratycznych wyborów (odejście od jednoizbowości z 1946r) - który uczestniczył w realizacji funkcji ustawodawczej i brał udział w powoływaniu ważnych organów państwa - wyrażał zgodę na Prezesa NIK i RPO

Nowy Organ - Zgromadzenie Narodowe - wybierało prezydenta PRL i sprawowało kontrolę jego funkcjonowania

Kluczowym organem ustroju polit. Stał się Prezydent:

1. czuwa nad przestrzeganiem konstytucji

2. stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa, nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium oraz przestrzegania międzynarodowych sojuszy

3. uprawnienia reprezentacyjne

4. ograniczone uprawnienia do powoływania rządu (desygnowanie kandydata na premiera) i do jego odwoływania (wniosek o odwołanie premiera i rządu)

5. Prezydent za swoje działania nie ponosił odpowiedzialności politycznej a przy tym jego akty wymagały kontrasygnaty premiera (tylko w teorii), ponosił natomiast odpowiedzialność konstytucyjną przed trybunałem Stanu (2/3 ZN)

31. reforma ustroju sądów - zasada niezawisłości i sędziów i niezależności sądów. Została powołana Krajowa Rada Sądownicza (na straży niezawisłości i niezależności). Sędziów powoływał Prezydent na wniosek KRS

Zespół zmian wprowadzonych nowelizacją kwietniową prowadził do generalnej zmiany podstawowej zasady ustrojowej - jednolitości i jedności władzy

Wybory parlamentarne 1989 i prezydenckie 1990 pociągnęły za sobą zasadnicze konsekwencje. Dla koalicji rządzącej oznaczały utratę monopolu sprawowania władzy, dla opozycji - konieczność wzięcia współodpowiedzialności za rządzenie. „Wasz prezydent, nasz premier” - W 1990 Mazowiecki zostaje premierem, jego rząd podjął się zadania rozpoczęcia szerokich zmian ustrojowych - głównie ekonomicznych - plan Balcerowicza i opanowanie tragicznej sytuacji - hiperinflacja, bezrobocie. Zmiany polityczne dokonały się w trzech zasadniczych reformach konstytucji:

Rewizja Konstytucyjnych zasad politycznego i i gospodarczego ustroju państwa przeprowadzona 29 XII 1989 zmianą Konstytucji PRL (spowodowała dużo kolizji norm)

• przywrócenie zlikwidowanej w 1952 nazwy państwa „Rzeczpospolita Polska” a także przywrócenie orłowi korony na godle

• podmiotem suwerennej władzy zostaje naród a nie lud pracujący miast i wsi

• nowa konstytucyjna definicja państwa „RP jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej”

• wprowadzeni zasady pluralizmu politycznego

• rewizja dotychczasowego ustroju gosp. Swoboda działalności , równouprawnienie wszystkich form własności

• wykreślenie ideologicznej preambuły oraz Rozdz.2 (Ustrój społ-gosp.), nowy rozdz. „Podstawy ustroju politycznego i gospodarczego (pierwszy)

Drugą istotną nowelizacją była Nowelizacja marcowa z 8 II 1990

• rozdz.6 „Samorząd terytorialny”

• wprowadzona instytucję samorządu terytorialnego

• gmina podstawową jednostką samorządu - szeroki zakres kompetencji, pełna samodzielność organizacyjna i finansowa i osobowość prawna.

Trzecią reformą ustrojową była nowelizacja z 27 IX 1990, pojawiła się ponieważ został przedstawiony postulat o przedterminowym zakończeniu kadencji Jaruzelskiego

• nowa ordynacja do wyborów prezydenckich

• wybory oparte na zasadzie powszechności, równości, bezpośredniości i tajności.

• Wybór bezwzględną większością głosów, ewentualność drugiej tury

• Zgłoszenie kandydata - 100 000 podpisów obywateli

Zgodnie z tą ordynacją przeprowadzono w listopadzie i grudniu wybory prezydenckie - wygrał - Lech Wałęsa

Ostatnim etapem transformacji ustrojowej w Polsce były wybory parlamentarne w z 27 X 1991, przeprowadzone na podstawie nowych ordynacji wyborczych: z 28 VI 1991 do Sejmu i 10 V 1991 do Senatu. Nowa ordynacja do Sejmu opierała się o zasadę wyborów wolnych i demokratycznych, w systemie proporcjonalnym. Nie zastosowano żadnych progów zaporowych . Pierwsze demokratyczne wybory do Sejmu i Senatu zamykają okres „etapu przejściowego” transformacji ustrojowej.

• 10. POLSKA W OKRESIE SEJMU KONTRAKTOWEGO I SENATU I KADENCJI.

• Gł. akty normatywne

• Od 89(okrągły stół) - Mała Konstytucja 1992

• 92-97 - do nowej konstytucji

• po 1997

• I. 1989-1992

• porozumienia okrągłego stołu nie były porozumieniami prawnymi, trzeba było je przełożyć na język ustaw

• to miała być XVI nowelizacja konstytucji z 1952; podejście instrumentalne

• I czytanie projektu nowelizacji

22.III 89 (jeszcze w czasie obrad okr. Stołu)

• 7.IV- uchwalenie XVI nowelizacji nowela kwietniowa

• szeroka zmian konstytucji, a tylko kilkanaście dni trwał proces legislacyjny

• wprowadzenie Sejmu, Senatu, Prezydenta;

• małostkowość Sejmu, akceptowanie rozwiązań organu nieformalnego; przyjęcie za pewnik postanowień okrągłego stołu

• Ryszard Bender zgłosił 2 poprawki (wbrew okr. Stołu)

1. zmniejszenie z 3 do 1 tys. podpisów za kandydowaniem do parlamentu  odrzucono

2. zmiana nazwy na Rzeczpospolitą Polską, nawet nie głosowano, Bender się wycofał z powodu nacisku władzy

• inne akty prawne:

• ordynacja wyborcza do Sejmu X kadencji 89-93

• ordynacja wyborcza do Senatu

• prawo o stowarzyszeniach

• ustawa o zw. zawodowych i zw. zawodowych rolników indywidualnych

Nowela kwietniowa- zmierzała w stronę demokratyzacji systemu

• zasady pluralizmu politycznego

• udział w życiu publicznym partii, organizacji, instytucji;

• nowe zapisy w konstytucji w 24 miejscach

• zmiana w systematyce ogólnej konstytucji (oddaje ona wartości preferowane twórców)

• rozdz. III- naczelne organy państwa zmiana na Sejm, Senat Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej

• rozdz. III a - Prezydent PRL

• rozdz. IV- TK, TS, NIK dodano RPO (Ewa Łętowska- I-szy RPO w 1986)

• konstytucjonalizacja instytucji RPO

• kadencja Sejmu IX upływa 3.04.89 umożliwienie nowych wcześniejszych wyborów

• rozszerzono zakres przedstawicieli ludu pracującego o senat

inicjatywa ustawodawcza dla:

• Senatu- jako całej izby

• posłów (niecała izba)

• RM (to najważniejsze!, musi mieć skuteczne narzędzia)

• Prezydenta( krytyka: nie powinien jej mieć); przeniesienie uprawnień Rady Państwa (mechaniczne)

• zastępcza forma immunitetu (poseł, senator nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej i sądowej)

• rezygnacja z trybu sesyjnego

• zniesiono dekrety z mocą ustaw  umocnienie pozycji Sejmu

• zasada udziału obu izb parlamentu w postępowaniu legislacyjnym ograniczenie Sejmu

• poprawka senatu- 2/3 połowy obecnej

• nieprzyjęta ustawa do TK

• rozwiązanie Sejmu i Senatu:

a)własną uchwałą

b)Prezydent, jeśli:

• w ciągu 3 miesięcy Sejm nie uchwali budżetu lub planu gospodarczego

• gdy Sejm przez 3 miesiące nie powołał rządu

• gdy Sejm uchwali ustawę uniemożliwiająca Prezydentowi wykonywanie uprawnień z par 322





PREZYDENT:

• kadencja Prezydenta 6 lat, tylko 1 ponowny wybór, wybierany przez ZN;

wciąż funkcjonował prezydent na uchodźstwie- do XII 1990

• Prezydent przejmuje obowiązki Rady Państwa, jeśli nie są zastrzeżone dla innych organów;

• Prezydent nie ponosił odpowiedzialności parlamentarnej, ale ponosił konstytucyjną

• Prezydent- prawo do powoływania rządu( przez Sejm, ale na wniosek premiera w porozumieniu z Prezydentem);

nowela kwietniowa  reforma systemowych organów państwowych

• WYBORY PARLAMENTARNE 4.VI 1989

Frekwencja 65,70%

65% mandatów dla ekipy rządzącej, 35% dla opozycji (niezrzeszonych)



160 mandatów dla opozycji

299 dla „starej ekipy”



92- opozycja

8- do obsadzenia

II-giej tura wyborcza  25 VI 1989r.- 20 % frekwencja

99 mandatów w Senacie dla opozycji, 1-niezależny; nie było w Senacie osoby pochodzącej z byłej ekipy

Sejm opozycja 161m, 299-„starzy”

WYBORY PREZYDENCKIE19 VII 1989

Kandydat; Jaruzelski

Wybrany został przewagą jednego głosu

Niewiele brakowało by misterny układ wypracowany podczas obrad okrągłego stołu legł w gruzach

Jaruzelski: bierna prezydentura, małe poparcie społeczeństwa, nie podejmował działań prowadzących do normatywnych przemian; rozciągną parasol nad polskimi reformami

1 ważna decyzja Jaruzelskiego desygnowanie premiera

• 1 faza- gen Kiszczak (jeden z największych błędów w karierze politycznych gen Jaruzelskiego!). społeczeństwo nie zaakceptowało by układu prezydent- generał

• 2 faza: 1 premier wybrany przez Jaruzelskiego T. Mazowiecki; miało to przełożenie na gruncie gospodarczym

• zasadnicza reforma gospodarcza- jesień 1989r. PLAN BALCEROWICZA

29 XII 1989- NOWELA GRUDIOWA:

(uchwalono nowelizacje konstytucji)

zupełnie różni się od noweli kwietniowej; dotyczyła przebudowy treści „Uchwały zasadniczej' ;

• zrezygnowano ze wstępu (ideologia!)

• usunięto 2 rozdział (ustrój społ-gosp)

• wprowadzono ok. 80 zmian do konstytucji

• 1 rozdział polityka+ gospodarka; powrócono do nazwy Rzeczpospolita Polska; koniec z PRL

1. zapis : Polska jest demokratycznym państwem prawnym urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej

2. suweren; nie klasa robotnicza miast i wsi lecz naród (cały) poprzez bezpośredni udział (referendum) lub pośredni (reprezentacja)

3. odrzucono zasadę kierowniczej roli partii; wprowadzono zasadę pluralizmu politycznego (partyjnego)

4. rola samorządu terytorialnego (1950- zlikwidowany) dopiero 2,5 miesiąca po ogłoszeniu noweli grudniowej weszła w życie (zmiana aparatu państwa w terenie)

5. zasada równoprawności i prawomocności wszystkich podmiotów gosp.

Wszystkie zmiany dot. zmiany zasad ustrojowych.

Nowela weszła w życie gdy w Europie już dokonywały się zmiany (Czechosłowacja, Węgry, Berlin- runął mur);

KOLEKJNA NOWELIZACJA 8.III,1990

• Po 40 latach powraca samorząd terytorialny,

• Zmiana nazwy i treści rozdz. 6. konstytucji;

• Zlikwidowano rady narodowe

• Wprowadzono samorząd na szczeblu gminnym

• Szczebel powiatu- kolejna reforma, 16 województw to rok 1999;

PROBLEMATYKA PRZEOBRAŻEŃ GOSPODARCZYCH

1. nie było prywatnej własności, instytucji finansowych, niezależnych podmiotów gospodarczych

2. państwa Europy Środkowo-Wschodniej musiały budować kapitalizm od podstaw; zmianom gosp. towarzyszyła demokratyzacja; przyzwolenie społ. do wprowadzania reform; korzystny klimat psycho-społ.

3. najpierw demokratyzacjapotem kapitalizm

4. zagrożenie stanowią ugrupowania populistyczne, stosujące retorykę oportunistyczna, bądź sentymentalną, socjalistyczna;

5. zmiany przybrały bezkrwawy charakter ( nie w Jugosławii- nacjonalistyczne podłoże)

6. zmiany dokonywały się n poziomie elit; nie zabroniono `starym elito” odnaleźć się w nowej rzeczywistości

• 11. System polityczny w okresie obowiązywania Małej Konstytucji

wcześniejsze małe konstytucje:

1. Uchwała Sejmu Ustawodawczego z dnia 20 lutego 1919 r. o powierzeniu Józefowi Piłsudskiemu dalszego sprawowania urzędu Naczelnika Państwa

2. 19 luty 1947 r. Ustawa konstytucyjna o ustroju i zakresie działania najwyższych organów Rzeczpospolitej Polskiej

Ustawa Konstytucyjna z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczpospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym jest najobszerniejszą w historii polskiego prawa Małą Konstytucją. Składa się z 78 artykułów, usystematyzowanych w 6 rozdziałach ( 1.Zasady ogólne, 2.Sejm i Senat, 3.Prezydent RP, 4.Rada Ministrów RP, 5.Samorząd terytorialny, 6.Przepisy przejściowe i końcowe)

Zakres regulacji MK nie wyczerpuje wszystkich materii ustrojowych zwyczajowo regulowanych w aktach rangi konstytucyjnej:

• brak postanowień określających sytuację prawną jednostki w państwie, regulujących prawa, wolności i obowiązki obywatelskie

• organizacja systemu organów państwa została uregulowana częściowo, nie objęto nią organizacji władzy sądowniczej

• nie został określony tryb zmiany MK, który z uwagi na charakter prawny tego aktu jest odmienny niż tryb zmiany ustaw

• Tryb uchwalenia nowej konstytucji RP został uregulowany odrębną Ustawą konstytucyjną z 23 kwietnia 1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP

• Przedmiot regulacji MK wskazuje na fakt że była aktem niepełnym i zawierała rozwiązania tymczasowe, które miały (zgodnie z preambułą) obowiązywać do czasu uchwalenia nowej konstytucji

• Stosunek MK do konstytucji z 22 lipca 1952 r.:

• Na podstawie art. 77 uchyliła moc obowiązującej konstytucji z 1952 r. pozostawiając jednocześnie w mocy przepisy rozdziałów 1, 4, 7( z wyjątkiem art.60 ust. 1), rozdziałów 8, 9(bez art. 94) i rozdziałów 10 i 11

• Było to oryginalne rozwiązanie, nieznane w dotychczas stosowanych regułach techniki legislacyjnej

• Utrzymane w mocy przepisy konstytucji z 1952 r. stały się integralną częścią konstytucyjnego porządku prawnego państwa demokratycznego; obejmowały:

• Podstawy ustroju politycznego i gospodarczego (rozdz. 1)

• Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich(4)

• Sąd i prokuraturę (7)

• Podstawowe prawa i obowiązki obywateli (8)

• Zasady wyborów do sejmu i senatu oraz Prezydenta (9)

• Godło, barwy, hymn i stolicę RP (10)

• Zmianę konstytucji (11)

• Ukształtowany w ten sposób porządek prawny nie miał trwałego charakteru, posiadał jednak cechy ustroju konstytucyjnego w sensie materialnym, na który składały się :

• Ustawa konstytucyjna z 23 kwietnia 1992 r.

• Ustawa konstytucyjna z 17 października 1992 r.

• Utrzymane w mocy prawa przepisy konstytucji z 22 lipca 1952 r.

MK miała przede wszystkim na celu stworzenie sprawnego - w nowych warunkach polityczno-ustrojowych - mechanizmu rządzenia, uwzględniając ukształtowany po 1989 r. system fundamentalnych zasad ustroju politycznego : zasady demokratycznego państwa prawa, suwerenności narodu, pluralizmu politycznego.

• W rozwiązaniach ustrojowych recypowała instytucje i procedury wprowadzone wcześniej do porządku konstytucyjnego (np. senat)

• Wprowadzała nowe zasady i instytucje ustrojowe: zasadę podziału władzy, systemu parlamentarnego, wolnego mandatu przedstawicielskiego, zasadę incompatilibitas (niepołączalność stanowisk) spowodowało to konieczność zmian procedur parlamentarnych

• MK formułuje w art. 1 zasadę podziału władzy, czyniąc ją podstawą ustroju organizacji i stosunków wzajemnych miedzy naczelnymi organami państwa

• W celu usprawnienia działalności naczelnych władz państwa MK wprowadza procedury, które wymuszają w parlamencie oraz w stosunkach między parlamentem, prezydentem a rządem rozwiązań kompromisowych takie jak: procedura budżetowa, ustawodawcza, tryb powoływania rządy, pociągania rządu do odpowiedzialności politycznej

• Zawiera tez pewne rozwiązania obce systemowi parlamentarnemu jak powszechne wybory prezydenckie, czy też relacje między legislatywą a egzekutywa charakterystyczne dla rządów prezydencko-parlamentarnych

Ustrój polityczny ukształtowany na gruncie MK balansował bardziej między elementami z różnych modeli ustrojowych, niż wynikał z jednolitej koncepcji ustroju politycznego. Mała Konstytucja z 1992 r. jakkolwiek niewolna od wad merytorycznych i legislacyjnych, niewątpliwie wywierała wpływ na procesy transformacji ustroju konstytucyjnego w latach 1992 - 97. Nie można również odmówić jej roli i praktyki ustrojowej w okresie obowiązywania rozwiązań ustrojowych w konstytucji RP z 2.IV.1997 r.

• 12 Prace nad nową konstytucją 1989-1997

(przepraszam ale temat tak popieprzony zę jaśniej ani krócej się nie dało)

Prawie od samego początku Sejm X kadencji i Senat I kadencji rozpoczęły pracę nad nową konstytucją. Zainicjowało je powołanie 7 XII 1989 powołanie Komisji Konstytucyjnej, mającej status komisji nadzwyczajnej. Pierwsze posiedzenie komisji odbyło się 6 ! 1990, wybrano na nim przewodniczącego - Bronisława Geremka.

Prace nad pierwszą wersją zostały zakończone X 1990, a projekt został przyjęty przez komisję w VI 1991, był on następnie przedmiotem prac zespołu redakcyjnego, który przedstawił efekty swojej pracy na ostatnim posiedzeniu komisji 24 VIII 1991. Projekt zakładał:

• idea personalizmu u podstaw konstruowania koncepcji praw człowieka - przewodnia myślą - godność i osobowość

• system rządów parlamentarnych z silną pozycją sejmu

• prezydent - prawo desygnowania premiera, który przedkłada program i skład Rady Ministrów Sejmowi, a ten udziela mu inwestytury

• solidarna odpowiedzialność członków rządu i konstruktywne wotum nieufności

• główny ciężar wykonywania władzy wykonawczej - RM

Z uwagi na sprzeciw niektórych środowisk politycznych przeciwko uchwaleniu przez Sejm X kadencji nowej konstytucji projektowi nie nadano dalszego biegu

Podobną komisję powołał także Senat w dniu 7 XII 1989, w przeciwieństwie do komisji sejmowej gdzie spektrum sił politycznych tutaj osoby o wysokim autorytecie, niekoniecznie reprezentujące określone siły. Ostateczny projekt konstytucji stał się przedmiotem obrad ostatniego 61. posiedzenia Senatu 24 X 1991, formalnie nigdy nie został poddany pod głosowanie, miał bowiem zostać przekazany Senatowi przyszłej kadencji. Założenia:

• zasady suwerenności narodu i trójpodziału władzy, pozycja Kościoła w państwie

• władza ustawodawcza - dwuizbowy parlament, obie miały pochodzić z wyborów powszechnych, jednak - kadencja Sejmu - 4 lata, Senatu - 6 lat w połowie odnawiana co trzy lata

• Izba Poselska - prawo wyrażania votum nieufności rządowi i powoływania i odwoływania prezesa NIK

• Senat samodzielne kompetencje w powoływaniu Rzecznika Praw Obywatelskich i zgody na ratyfikowanie umów międzynarodowych

• Prezydent - wybierany w wyborach powszechnych na pięć lat, szerokie kompetencje - zwoływanie posiedzeń rządu i przewodniczenie im, powoływanie i odwoływanie ministrów, RM podległa mu

Senacki projekt podzielił los projektu sejmowego i nie stał się przedmiotem dalszej dyskusji.

Regulacje dotyczące trybu przygotowań i uchwalenia Konstytucji RP

Komisja Konstytucyjna Senatu proponowała aby uchwalenie nowej konstytucji należało do kompetencji Zgromadzenia Narodowego, wynikało to z chęci przezwyciężenia zagrożeń wynikających ze zbytniego rozbicia politycznego Sejmu, chodziło też o podkreślenie szczególnego statusu prawnego organu - konstytuanty.

Do laski marszałkowskiej (?) wniesione zostały trzy projekty ustaw dotyczących określenia odrębnego trybu prac nad nową konstytucją

XII 1991 - projekt ZChN i projekt z inicjatywy UD,KLD i kilku posłów z UP i PC

III 1992 projekt prezydencki

Różniły się między sobą w kwestiach podmiotu uchwalającego konstytucję, charakteru i składu Komisji Konstytucyjnej, tego kto ma posiadać inicjatywę ustawodawczą

23 IV 1992 Sejm przyjął Ustawę konstytucyjną o trybie przygotowania i uchwalenia Konstytucji RP - projekt UK, KLD

Ustawa trafiła do Senatu, uchybienia proceduralne sprawiły że uznano że Senat nie wyraził się w tej kwestii. Ustawa zakładała:

• Konstytucję uchwali Zgromadzenie Narodowe

• Prawo inicjatywy ustawodawczej - Komisja Konstytucyjna ZN, 56 członków ZN, Prezydent RP - poza Komisją podmioty te miały prawo wnieść projekty w terminie 6 miesięcy od czasu ukonstytuowania się Komisji, komisja może przedstawiać projekty w każdym czasie

• Skład Komisji: 46 posłów wybranych przez Sejm i 10 senatorów wybranych przez Senat, przewodniczący i w-ce przewodniczący - jedne musiał być posłem drugi senatorem, uchwała (o projekcie konstytucji) zapaść miała bezwzględną większością głosów w obecności przynajmniej połowy jej członków

• 6 stałych podkomisji

• dla swojej ważności posiedzenia komisji musiały się dobywać w składzie co najmniej 1/3 jej członków. Inne uchwały podejmowano zwykłą większością głosów, a przyjęcie sprawozdania o skierowanych do Komisji projektach konstytucji, zawierającego projekt konstytucji - kwalifikowana większość

• dla przyjęcia konstytucji przez ZM wymagane było odbycie dwóch czytań projektu ustawy zasadniczej. Trzecie czytanie przewidziane było gdy prezydent skorzystał z przysługującego mu prawa zgłaszania zmian w konstytucji.

• Po pierwszym czytaniu i debacie ZN mogło odrzucić projekt lub skierować go do Komisji Konstytucyjnej. Przedmiotem pierwszego czytania są wszystkie wniesione projekty. Drugie czytanie obejmowało przedstawienie ZN przez KK sprawozdania o skierowanych do niej projektach, debatę wraz ze zgłaszaniem poprawek i głosowanie, .

• Przyjęcie poprawek oraz uchwalenie projektu konstytucji następować miało 2/3 głosów

• Konstytucję uchwaloną w drugim czytaniu marszałek sejmu przekazywał Prezydentowi oraz zarządzał podanie jej do wiadomości publicznej. Jeśli w ciągu 60 dni prezydent zgłosił poprawki ZN miało rozpatrywać konstytucję w trzecim czytaniu. Przyjęcie poprawek - bezwzględna większość, uchwalenie konstytucji - 2/3.

• Po ostatecznym przyjęciu konstytucji prezydent miał 14 dni na zarządzenie referendum, wyznaczonego na dzień nie później niż 4 miesiące po ogłoszeniu referendum. Przyjęcie konstytucji następowało wówczas gdy opowiedziała się za nią większość biorących udział w głosowaniu

Tak określony tryb powoływania Konstytucji ulegał zmianom w trakcie prac nad ustawą zasadniczą, ostatecznie zmianę Sejm uchwalił 22 IV 1994 - zakładała ona możliwość przeprowadzeni fakultatywnego referendum przedkonstytucyjnego, zakładała także że projekty wniesione podlegają rozpatrzeniu prze Komisję ZN bez względu na to w której kadencji zostały wniesione.

Prace nad projektem konstytucji w latach 1992-1993

17 i 19 X 1992 Sejm i Senat dokonały wyboru swoich reprezentantów do Komisji Konstytucyjnej ZN.

W toku prac komisji zgłoszono w marcu i kwietniu 1993 siedem projektów konstytucji:

Projekt Senatu I kadencji, projekt SLD, projekt UD, projekt PSL/UP, projekt zgłoszony prze Prezydenta, projekt KPN, projekt PC. Ponadto wpłynęły jeszcze projekty nie spełniające wymogów z 23 IV 1993.

Żaden z tych projektów nie został poddany pierwszemu czytaniu na posiedzeniu ZN. Wszystkie projekty zakładały odejście od jednolitości władzy, a także proponowały system rządów parlamentarno - gabinetowych (co prawda niektórym było do tego systemu bliżej niektórym dalej, np. senacki, PC i prezydencki były bliższe systemowi prezydenckiemu)

Harmonogram prac nad konstytucją przewidywał że 10 lipca odbędzie się w Sejmie debata konstytucyjna. Nie doszło do niej bo Prezydent rozwiązał Sejm 31 maja

Prace nad projektem konstytucji w latach 1993-1997

21 i 22 X 1993 wybór nowych członków Komisji Konstytucyjnej ZN - wybrani zostali przedstawiciele wszystkich reprezentowanych w parlamencie sił politycznych. .

W trakcie pierwszego posiedzenia KK 9 XI wybrano przewodniczącego - A.Kwaśniewiskiego i w-ce - senatora Stefana Pastuszke. Zmiany na stanowisku przew. - Włodzimierz Cimoszewicz, później Marek Mazurkiewicz.

Dyskusja nad zmianą trybu uchwalenia konstytucji, a następnie nad uchwaleniem ustawy zmieniającej spowodowało że ZN miało możliwość przystąpienia do rozpatrywania zgłoszonych projektów konstytucji dopiero 3 IX 1994, kiedy upłynął termin dla zgłaszania projektów obywatelskich.

21-23 IX 1994 - pierwsze czytanie projektów, PC wycofuje swój

Komisja przygotował zestaw podstawowych kwestii ustrojowych które zostały przedstawione Sejmowi 23 X.

W ciągu trzech miesięcy od X 1994 do I 1995 podkomisje przedstawiły Komisji rezultaty swojej pracy przygotowując wielowariantowy wstępny jednolity projekt konstytucji

19 VI 1996 komisja przekazała jednolity tekst do komisji redakcyjnej, w celu przygotowania projektu sprawozdania komisji obejmującego projekt konstytucji wraz z wnioskami mniejszości.

Prace przebiegały wolno gdyż - wymóg 2/3 w KK głosów co powodowało konieczność szerokiej koalicji i bieżąca sytuacja polityczna m.in. zbliżające się wybory samorządowe i prezydenckie, np. w wyniku kandydowania A.Kwaśniewskiego spowolniono prace komisji żeby uniknąć zarzutów o wykorzystywanie ich do kampanii wyborczej.

16 I 1997 Komisja przyjęła sprawozdanie z jednolitym tekstem projektu konstytucji i przekazała je przewodniczącemu ZN, następnie odbyło się drugie posiedzenie ZN, na którym zmieniono regulamin przyjęcia konstytucji (19 I), odrzucono wniosek o przeprowadzenie przedkonstytucyjnego referendum (21 I).

24 II-28 II 1997 odbyło się trzecie posiedzenie, na którym doszło do drugiego czytania projektu, podczas niego wniesiono blisko pół tysiąca poprawek. W tej sytuacji skierowano projekt z powrotem do Komisji.

21-22 II 1997 - druga część trzeciego posiedzenia, na którym rozpatrywano poprawki i wnioski mniejszości, przyjęto 100 poprawek i 2 wnioski. Następnie Zgromadzenie przyjęło projekt nowej konstytucji w całości znaczną większością głosów

Następnie przekazano projekt Prezydentowi, który skorzystał ze swojego prawa wniesienia poprawek i zaproponował 41 poprawek, były one przedmiotem 101. ostatniego już posiedzenia Komisji Konstytucyjnej odbytego 26 III 1997.

2 IV 1997 odbyło się czwarte posiedzenie ZN na którym 31 poprawek zostało przyjętych (głosowano nad 39). W trzecim czytaniu Konstytucja uchwalona została znaczną większością głosów. W tym samym dniu prezydent wydał zarządzenie o przeprowadzeniu referendum, wyznaczył je na dzień 25 V 1997.

25 V 1997 naród przyjął Konstytucję RP. Frekwencja wyniosła 42,86%.

• 13 Wybory parlamentarne 1991-2001

• wybory 1991

10 V 91-ostateczna ordynacja

-w okręgach metoda Hare-Niemeyer'a

-z list ogólnopol. Sainte-Lague

 veto Prezydenta (nie chciał jednomandatowych okręgów)- sejmowi nie udało się obalić veta; ustawa przepadła

15VI- nowa ordynacja- rezygnacja z jednomandatowych okręgów

26VI- veto prezydenta sejm przełamał veto; prezydent musiał podpisać

• 1VII- podpis prezydenta

4VII- inicjatywa prezyd zmiany konstytucji i nowej ordynacji sejm miał dosyć

11VII- sejm odrzucił projekty

-w końcu system proporcjonalny , bo:

*fragmentaryzacja partii

*wzrastała liczba partii poza parlamentem

*parlament miał uchwalić nową konstytucje, wiec potrzebne są reprezentacje szerokich kręgów społ.

 mandaty: 391-okręgi wielomandatowe

69-z list ogólnopolskich (warunek - zebranie 5 tys. głosów w 5 okręgach lub uzyskanie 5%poparcia w skali kraju)

 okręgi były duże -w najmniejszym 7 posłów, w najwiekszym-17; (7 okręgów 10 mandatowych)

 metoda Hare-Niemeyer'a przy przeliczaniu głosów na mandaty w okręgach wyborczych :

liczbę głosów ważnych oddanych na dane ugrupowanie mnoży się razy liczbę mandatów do podziału w tym okręgu a następnie dziel przez łączną liczbę wszystkich ważnych głosów oddanych w okręgu

np.:

zał.- w okręgu głosuje 1200 osób

7 mandatów

4 partie wystartowały

partia A-500 głosów

B-360

C-200

D-140

Ustalenie ilorazu:


A= (500x7) : 1200 = 3500 : 1200 = 2,91

B= (360x7) : 1200 = 2,1

C= (200x7) 1200 = 1,16

D= (140x7) : 1200 = 0,81

A więc podział mandatów będzie następujący :

A - 3 mandaty B - 2 C - 1 i D - 1

( A i D dostały po dodatkowym mandacie bo miały największe reszty po przecinku)

Liczy przed przecinkiem- rozdzielone mandaty

Reszta mandatów- największa liczba po przecinku

Metoda Sainte Lague: - Mandaty z list ogólnopolskich

Liczba głosów ważnych oddanych na każde ugrupowanie w okręgu dzieli się przez kolejne liczby nieparzyste aż do uzyskania tylu kolejno najwyższych ilorazów ile jest mandatów do podziału

Np.:

8 mandatów

13000głosów ważnych

4 partie mają prawo udziału w wyb z listy

wersja klasyczna-liczba uzyskanych głosów dzielona przez kolejne liczby nieparzyste

wersja zmodyfikowana-Idzielnik-1,4 - zmniejszenie szansy najmniejszych partii




4 mandaty

3

1

0


aż do ilości kolejnych ilorazów, tyle ile jest mandatów najwyższych

• Ordynacja 1991 dała możliwości zgłaszania list ogólnokrajowych

-zazwyczaj to ugrupowania bardzo silne

ta ordynacja zakłada że mogą to być partie, które uzyskały w 5 okręgach po 5 tys. głosów

- wyborca miał możliwość zaznaczenia na karcie konkretnego kandydata, nie głosował już tylko na listę (w '89 - skreślanie, od 91 - stawianie krzyżyka z lewej strony kandydata) możliwość układania składu personalnego w sejmie to wplywało na strategieumieszczano na liście nazwisko popularnego polityka, aby podciągnąć liczbę głosów na listę

• Konsekwencje ordynacji z 1991

• Zastosowanie formuły determinowały rozbicie w parlamencie, nie było stabilnej większości

• Gebejtner (konstytucjonalista z UW)- powodem rozbicia był system partyjny, a nie formuła wyborcza; to że powstawało w ogóle tyle partii, skład był rozdrobniony także poza parlamentem

• Duże okręgi wyborcze; im większy okrąg im więcej mandatów do zdobycia tym większe szanse małych partii (to zmieniono w 93)

• Listy ogólnopolskieszanse małych ugrupowań zmniejszone, bo trzeba było najpierw zdobyć mandaty w 5 okręgach; 22 ugrupowania zgłosiły listy ogólnokrajowe, a mandaty zdobyło 11 ugrupowań; listy ogólnokrajowe sprzyjały partiom ponad regionalnym, nie wyrównywały strat, a premiowały duże partie

• System słaby bo:

-nie determinował zachowań wyborców, nie wymuszał głosowania strategicznego, związanego z szansami partii na zdobycie mandatów; nie było progów wyborczych, każdy miał szansę, bo każdy glosował na kogo chciał

-rola polityków popularnych pociągali wynik listy, dzięki nim wchodzili do partii politycy z niższych pozycji na liście

-listy ogólnopolskie wprowadzenie do parlamentu niepopularnych polityków bez szans w okręgach

• Wysoki współczynnik proporcjonalności- dobrze zostały oddane preferencje wyborców;

Obliczanie deformacji: sumowanie różnic miedzy 5 głosów i mandatów różnych ugrupowaniach, dzielimy przez 2 odejmujemy od 100= współczynnik proporcjonalności

W 1991-wynosił 91 wysoki, ale kosztem stabilności

• Niski stopień nadreprezentacji:

Im większa różnica na korzyść mandatów odniesieniu do ilości głosów, tym wyższa nadreprezentacja

1,5% max różnica w 1991 niska nadreprezentacja

• Ponad 6% wyborców nie miało swoich przedstawicieli w parlamencie

 mówiono o rozwiązaniu parlamentu(dziś to skrócenie kadencji)

wyboru odbyły się jesienią (mówiono o wiośnie)











• Ale batalia o ordynacje się przeciągała, Wałęsa to utrudniał, mimo 17 był za terminem wyborów na wiosnę

• 111 partii wystartowało w wyborach

ponad 80 komitetów wyborczych

29 ugrupowań weszło do Sejmu (!!!), w tym 11 miało po 1 przedstawicielu

Unia Demokratyczna- 62 mandaty

SLD-60

WYNIKI WYBORÓW DO SEJMU I KADENCJI

Ugrupowanie	Mandaty
UD	62
SLD	60
Wyborcza Akcja Katowicka	49
PSL- Sojusz Programowy	48
KPN	46
POC	44 itd.

Marszałkiem Sejmu--> Wiesław Chrzanowski (ZChN)

WYNIKI WYBORÓW DO SENATU II KADENCJI

Ugrupowanie	Liczba uzyskanych mandatów
UD	21
NSZZ „Solidarność”	11
Wyborcza Akcja Katolicka	9
POC	9 itd.

• żadne ugrupowanie nie było niezbędne, żeby stworzyć koalicje, nawet Unia Demok.

• Frekwencja 43,2%-niska (a to były 1sze wolne wybory)

• odreagowanie społ. czasów poprzedniego reżimu, gdy glosowania były obowiązkowe; nie wolno było się sprzeciwiać (choć nie do końca trafny argument)

• zbyt duża dawka wolności, niezrozumienie pewnych mechanizmów

• nie zrozumienie mechanizmów wyborczych

• różnica pomiędzy wyborami z roku 89 (podział my i oni) oraz roku 91 (podział obozu dawnej opozycji)

• Konflikty: (rozsypywanie się Solidarności)

-wojna na górze

-krytyka rządu i Mazowieckiego

zniknął główny przeciwnik, nie było z kim walczyć, wiec walczono między sobą

• 2 lata funkcjonował parlament- do wotum nieufności wobec rządu Hanny Suchockiej

• 2 rządy mniejszościowe rożnym układzie sił politycznych w ciągu tych 2 lat

• 2 inicjatywy nieudane stworzenia rządu

-XI 91 B. Geremek

-VI 92 W. Pawlak (PSL)- chciał tego Wałęsa; to pomogło PSL wydostać się z izolacji

• spł. zobaczyło że władza Solidarności muszą sięgnąć po ugrupowania z poprzedniego reżimu

• słabość sejmu wzmocnienie roli prezydenta

sfera praktyki ważniejsza od zapisów, styl sprawowania urzędów w przypadku Wałęsy- wykorzystywał to, chciał zdominować Sejm;

• izolowanie SLD jako postkomunistycznego (pomimo II miejsca w ilości mandatów0, żadne ugrupowanie nie chciały z nim rozmawiać; to mu pomogło bo za całe zło odpowiedzialne są ugrupowania rządzące, a SLD nie brał w tym udziału( wygrana w 1993)

• wybory do senatu- większość bezwzględna, po 2 kandydatach z woj.

3 z woj. kat i warszaw.

• Wybory 1993

28.V.93 ORDYNACJA:

• nie było takich kontrowersji, zgoda;

• cel to brak rozdrobnienia, większa stabilność

• wzmocnienie pozycji gabinetu i Sejmu i osłabienie prezydenta

• niski stopień nadreprezentacji

Aby zapobiec fragmentaryzacji Sejmu kosztem reprezentatywności ale zwiększenie stabilności;


co zmieniono?

• Zmniejszono rozmiar okręgów wyborczych,


w najmniejszym 3 posłów

Średnio- 7 posłów (--> sprzyja to dużym ugrupowaniom)

• Zwiększenie liczy okręgów-52

• Mniejsze szanse małych

2. Zmiana formuły ze skrajnie proporcjonalnych Hare-Niemeyer'a na D'Hondta (i okręgi i lity krajowe)

3. Wprowadzono klauzule zaporowe- progi wyborcze które trzeba przekroczyć, aby brać udział w podziale mandatów

5%

8% dla koalicji

7% dla listy ogólnopolskie (--> mogły ugrupowania duże, które miały kandydatów we wszystkich okręgach

391-okregi

69 listy ogólnopolskie

• Wybory:

52 okręgi, 47 woj., 3-katowickie,2-warszawskie;

zmiana formuły wyborczej na D' Hondta

METODA D'HONDTA

Liczbę głosów ważnych oddanych na dane ugrupowanie w okręgu dzielimy przez kolejne liczby naturalne aż do momentu uzyskania tylu kolejno najwyższych ilorazów ile jest mandatów do podziału

Liczbę głosów dzielimy kolejno przez 1,2,3,4,5..

Np. 5 ugrupowań , 3 mandaty do podziału




Rozdzielamy 3 mandaty ( A i B po 500 głosów z stąd problem z trzecim mandatem ale w takim przypadku mandat przekazuje się temu ugrupowaniu, na które oddano więcej głosów, a potem według lb komitetów, w których ugrupowanie zwyciężyło, a jak ciągle będzie po tyle samo to już tylko losowanie  )


Wybory odbyły się 19.09.1993

• Deformacja wyborcza-ugrupowania które nie przekroczyły progu, a głosy dostały;

• Niska reprezentatywność

• 25 komitetów wyborczych (`91- ponad 80) z tym że ponad połowa z nich miała marginalne znaczenie, tylko 11 zarejestrowało listy we wszystkich okręgach

• W 91r Wałęsa walczył o ordynacje, a w 93 się nie angażował

• KPN, Kongres Lib-Demok, Solidarność, partia X, Porozumienie Ludowe, SLD, Unia Demokratyczna, UP, UPR

• Frekwencja 52,08%

• 6 ugrupowań

• ( BBWR - bezpartyjny blok wspierania reform, związany z Lechem Wałęsą)

SLD	20% głosów	39% ,mandatów
PSL	15%	29%
UW	10%
UP*	7%
KPN	5%
BBWR*	5%

*- nie było W Senacie I-szej kadencji

ponad 30% głosów oddano na ugrupowania, które nie dostały się do sejmu

• podważanie legitymacji parlamentu

• społ. nie glosowało taktycznie

• koalicja superaddytywna- w wyniku koalicji poszczególne ugrupowania uzyskują większe poparcie niż jakby startowały osobno

• addytywna- takie samo poparcie

• subaddytywna- mniejsze poparcie

• przełamanie veta prezydenta 2/3

zmiany w konstytucji

przełamanie orzeczeń TK

WYNIKI WYBORÓW DO SEJMU II KADENCJI

Ugrupowanie	Mandaty
SLD	171
PSL	132
UD	74
UP	41
KPN	22
BBWR	16
Mniejszość niemiecka	4

Marszałkiem→ J. Oleksy, potem Józef Zych

WYBORY DO SENATU III KADENCJI

Ugrupowanie	Mandaty
SLD	37
PSL	36
NSZZ „Solidarność”	9
UD	4

Deformacja Wyborcza

Ugrupowanie	% głosów	% mandatów	różnica
SLD	20,41	37,17	+16,76
PSL	15,4	28,69	+13,26
UD	10.59	16,07	+5,48
BBWR	5,77	4,78	-0,99
Inne	35,14	0,86	-34,28

• Wybory 1997

• pierwsze wybory, które odbyły się po pełnej kadencji parlamentu

• po raz pierwszy obowiązywała ta sama ordynacja co w wyborach poprzednich

• podział mandatów :

• 391 - okręgi wyborcze

• 69 - listy krajowe

• niewielkie okręgi wyborcze ( co najmniej 3 posłów)

• metod D'Hondta (sprzyja ugrupowaniom mocniejszym)

• klauzule zaporowe 5% - partie, 8% - koalicje, 7% - listy ogólnokrajowe

• 22 komitety wyborcze (w `91 - 88, `93 - 25), 10 z nich zgłosiło się do list w całym kraju

• w czerwcu 1996 pojawia się Akcja Wyborcza Solidarność ( przed wyborami duzą siła polityczną zdawał się też być Ruch odbudowy Polski)

Wyniki Wyborów

Ugrupowanie	% głosów	Mandaty
AWS	33,83	201
SLD	27,13	164
UW	13,37	60
PSL	7,31	27
ROP	5,56	6
Mniejszość niem.	0,39	2

Deformacja wyborcza :

Ugrupowanie	% głosów	% mandatów	różnica
AWS	33,83	43,96	+10,13
SLD	27,13	35,65	+8,52
UW	13,37	13	-1,37
PSL	7,31	5,87	-1,44
ROP	5,36	1,3	4,26
Inne	13	0,43	12,57

• frekwencja - niespełna 48%

( 20% społ. Konsekwentnie nie bierze udziału w wyborach a 1/3 rzadko)

• kryzys partii politycznych

• wzloty i upadki ugrupowań :

• porażka PSL - spowodowana przede wszystkim niekonsekwencją w latach 1993-97: niezdecydowanie względem koalicjanta i określenia swojego miejsca na scenie politycznej; lipiec 1997 - część posłów PSL złożyło votum nieufności dla rządu Cimoszewicza ( w którym sami uczestniczyli!!), uczestniczyli wyborach w '97 PSL utraciło ponad 100 mandatów

• SLD słabsze wyniki (mniej mandatów niż w poprzednich wyborach choć na SLD oddano więcej głosów niż 4 lata wcześniej) spowodowane głównie zachowaniem premiera podczas powodzi („mogli się ubezpieczyć”), formalnie SLD przegrało wybory i utraciło władzę

• UP nie weszła do sejmu

• Klęska ROP, wcześniej miał 16% poparcie; gdyby je utrzymał zapewne stworzyłby koalicję z AWS

• AWS z UW miałyby w sejmie większość kwalifikowaną natomiast Krzaklewski próbował marginalizować rolę UW najpierw rozmawiając z ROP itd. Ostatecznie jednak do koalicji doszło ale bardzo długi proces powstawania rządu

• Mniejsza ilość głosów zmarnowanych w wyborach

• Społeczeństwo zaczęło kalkulować, głosować taktycznie

• Zaczyna się kształtować Polska scena polityczna w oparciu o 2 bieguny : post PRL-owski i post opozycyjny (solidarnościowy), 95% głosów oddanych na te 2 obozy

• Są tezy że SLD celowo przegrało te wybory ze względu na 4 konieczne reformy, które nie przysporzyłyby SLD poparcia

• Ok. 60% tych którzy wzięli udział w wyborach w `93 i '97 oddało swe głosy na różne ugrupowania - brak konsekwencji

• Wybory 2001 (23.09)

• Ogólnie ordynacja wyborcza wymagała zmiany ze względu na nowy podział administracyjny oraz rozpad koalicji AWS - UW, a także przez spadek poparcia dla rządu Buzka

• Początkowo AWS popierało pozostanie przy metodzie D'Hondta (podobie jak SLD) ale po wyborach prezydenckich na jesieni 2000r. zdano sobie sprawę że wspólna wersja formuły wyborczej z SLD byłaby samobójstwem

• Rosło poparcie dla SLD i przewidywano że ta partia będzie miała większość większość sejmie dlatego próbowano stworzyć takie mechanizmy aby nie pozwolić SLD na większość bezwzględną - wprowadzano je pod płaszczykiem zmniejszenia deformacji woli wyborców

• Zmiany w ordynacji i formule wyborczej (12.IV.2001)

• Zmniejszenie lb okręgów z 52 do 41 (tak jak obecnie)

• Zwiększenie ich rozmiarów średniej ilości mandatów do podziału w okręgu - 11

• Zwiększenie szans ugrupowań słabszych, mniejszych (pierwsze mandaty zawsze przypadają najsilniejszym ugrupowaniom, stąd im więcej mandatów do podziału tym większe szanse dla słabszych)

• Min 7 posłów w okręgu ( 11 okręgów 9 mandatowych)

• zmiana formuły z D'Hondta na Saint-Legue w wersji ztiuningowanej, podrasowanej  (pierwszy dzielnik 1,4)

• likwidacja listy krajowej (która godziła w zasadę bezpośredniości wyborów)

• zmiana zasad dotyczących finansowania partii

• utrzymano progi zaporowe 5% i 8% - koalicje

• wyborca oddaje swój głos poprzez zaznaczenie kandydata na którego głosuje

• kolejność na liście

• 14 komitetów wyborczych, do parlamentu dostało się 6 ugrupowań

Ugrupowanie	% głosów sejm	% senat	Mandaty sejm	Mandaty senat
SLD -UP	41,04	46,95	216	75
PO	12,58	14,13	65	-
Samoobrona	10,20	11,25	53	-
PiS	9,5	9,57	44	-
PSL	8,59	9,13	42	4
LPR	7,97	8,26	38	2

• AWS - UW Blok Senat - 15 mandatów mandatów senacie , 2 mandaty mniejszość niemiecka i 2 mandaty jakaś inna mniejszość (nie weszło mi do tabelki)

• Ponad 90% głosów oddano na te ugrupowania , które weszły do sejmu - spo potrafi już głosować strategicznie

Deformacja :

Ugrupowanie	% głosów	% mandatów	różnica
SLD - UP	41,04	46,95	5,91
PO	12,58	14,13	1,25
Samoobrona	10,20	11,52	1,32
PiS	9,5	9,59	0,05
PSL	8,59	9,13	0,15
LPR	7,97	8,26	0,29
inne	9,73	0,45	-9,30

Żadne ugrupowanie które weszło do sejmu nie jest podreprezentowane

• Frekwencja ok. 46%

• Zmiany na scenie politycznej przed wyborami

• AWS spalił się poprzednimi rządami

• UW (UD+KLD) kiedy przewodniczącym został B. Geremek ugrupowanie opuścili liderzy m.in. Tusk, który wraz z Płażyńskim i Olechowskim założył PO w I 2001r.

• III 2001 budowanie struktury PiS (hasła sprawiedliwości, czystych rąk i inne takie bzdety) w V 2001 przyłącza się do PiS Przymierze Prawicy

• VI 2001 - LPR

• Zwycięstwo SLD

• Prognozy koalicji centrum z drugą stroną

• PSL uzyskał o 15 mandatów więcej niż w 97 (Janusz Wojciechowski)

• Wizja walki LPS i PiS o poparcie na prawicy

• W sejmie 2 partie skrajne )LPR i Samoobrona) opierające swój program na totalnej negacji i krytyce rządów po '89, koniec podziału na ugrupowania postkomunistyczne i postwolnościowe

• Pyt. 14. Wybory prezydenckie 1989- 2005

Wybory 1989

Kandydata mogło podać 140 członków Zgromadzenia Narodowego, był aż jeden kandydat Wojciech Jaruzelski. Wygrać miał ten kto zdobędzie większość ważnie oddanych głosów. Opozycja chciała żeby wybory były tajne, obóz rządzący aby głosownie odbywało się jawnie - chcieli mieć kontrolę.

Rozwój sytuacji politycznej niekorzystnej dla koalicji rządzącej (w koalicji sprawującej władze następuje wyraźny rozłam , PZPR straciła monopol na sprawowanie władzy, a dotychczasowi sojusznicy wyrażali dążenia do uzyskania samodzielności) stanowił zagrożenie dla realizacji kontraktu politycznego - a szczególnie dla objęcia urzędu prezydenta przez kandydata koalicji. Wprawdzie arytmetyczna większość pozostawała w obrębie koalicji, ale jej rozpad nie gwarantował bezpiecznego wyboru Jaruzelskiego

Wybory zostały przeprowadzone 19 VII 1989. Potwierdziły się obawy rządzących. Część z posłów koalicji (11) głosowała przeciwko kandydaturze Jaruzelskiego, jego wybór był możliwy dzięki biernemu (w jednym przypadku czynnemu) wsparciu posłów OKP - opozycjoniści wiedzieli, że jeśli Jaruzelski nie zostałby wybrany, rządzący mogliby zerwać postanowienia Okrągłego Stołu.

W głosowaniu wzięło udział 536 członków ZN, 270 poparło Jaruzelskiego (to o jeden więcej niż było konieczne).

Jaruzelski faktycznie przegrał wybory, wycofuje się do defensywy, jest bierny „rozciągnął parasol bezpieczeństwa nad polskimi reformami”. Pojawia się pomysł któremu dał wyraz Adam Michnik artykułem „Wasz prezydent, nasz premier”

Wybory 1990

27IX 1990 zmieniona ordynacja dla wyborów prezydenckich , pierwsza tura odbyła się 25 XI 1990 - Mazowiecki zajął dopiero trzecie miejsce (przez plan Balcerowicza). Do drugiej tury przeszli Lech wałęsa i Stan Tymiński. W drugiej turze która odbyła się 9 XII 1990 wygrał Lech Wałęsa.

Wybory 1995

Jeśli chodzi o ordynację to sprzeczano się czy nadal mają obowiązywać wybory powszechne, ale nikt nie chciał być kojarzony z rozwiązaniami z 1989, w rezultacie ordynacja nie zmieniła się od 1990 roku.

Od 1993 większość w sejmie mają członkowie partii postkomunistycznych, ciągłe spory z „rzecznikiem prawicy” Wałęsą - sposób prowadzenia przez niego prezydentury sprawia że podczas wyborów będzie miał duży elektorat negatywny także z prawicy.

W V 1995 na konwencie Socjaldemokracji Rzeczpospolitej prawie jednogłośnie zostaje wybrany kandydat na prezydenta - Aleksander Kwaśniewski

Podczas konwentu świętej Katarzyny (kiedy????) starano się wybrać jednego kandydata z prawej strony, miała to być Hanna Gronkiewicz -Waltz (była wtedy najpoważniejszym kontrkandydatem dla Kwaśniewskiego), ale nie ma jednomyślności - będzie startował także Wałęsa, Kuroń, Tadeusz Zieliński (chociaż co do niego były spore kontrowersje bo był wtedy ROP).

Wystartowali także liderzy partyjni: Andrzej Lepper, Lech Kaczyński, Leszek Moczulski, a także podobni do Tymińskiego (jemu samemu nie udało się tym razem zebrać 100 tys. Podpisów) liczący ze powtórzą jego sukces - np. Leszek Bubel, Jan Pietrzak.

Razem 17 kandydatów.

Wałęsie wzrosło poparcie gdy zaczął mówić o powrocie komunistów do władzy, nadrobił tym straty do Gronkiewicz-Waltz, ale tym samym pomógł Kwaśniewskiemu, mobilizując „żelazny elektorat” lewicy a także swój negatywny elektorat.

Pierwsza tura (frekwencja 64,7%) potwierdza polaryzację sceny politycznej - na dwóch pierwszych miejscach Kwaśniewski i Wałęsa - reszta bardzo daleko, szczególnie dziwi wynik Gronkiewicz-Waltz. Taki układ był na rękę Kwaśniewskiemu - według badaczy dawał mu największe szanse na wygraną.

Musi się dobyć druga tura (unowocześnienie ordynacji, wcześniej z drugiej tury można było zrezygnować gdy jeden z kandydatów zrezygnował lub umarł, od 1995 na jego miejsce musi „wskoczyć” kolejny z listy .

Następuje brutalizacja kampanii wyborczej, przede wszystkim na sprawie wykształcenia Kwaśniewskiego, z drugiej strony Kwaśniewski prowadzi kampanię opartą na negatywnej ocenie pięcioletniej prezydentury Wałęsy.

W drugiej turze najwyższa frekwencja - 68,2% - wygrywa Kwaśniewski

Do Sądu Najwyższego wpływają protesty wyborcze (kolejna zmiana w ordynacji - wcześniej o ważności wyborów decydowało Zgromadzenie Narodowe), chodzi o zatajone wykształcenie Kwaśniewskiego, nie zostają jednak uwzględnione.

Od tej sprawy odwraca uwagę wyborców afera Olina i Kwaśniewski od 23 XII może zacząć budować swój wizerunek prezydenta ponadpartyjnego, a tym samym rozpocząć kolejną kampanię wyborczą.

Wybory 2000

Od 1997 koabitacja lewicowego prezydenta i prawicowej większości parlamentarnej (AWS)

W 1997 Krzaklewski nie wszedł do rządu dając tym wyraźny znak ze zamierza kandydować na prezydenta - jako jedyny może być uważany za w miarę silnego kontrkandydata dla Kwaśniewskigo, który bezapelacyjnie prowadzi w sondażach. Nie będzie wyborów wysokodynamizujących bo od początku wiadomo kto wygra...

Unia Wolności popełnia błąd bo nikogo nie wystawia - zniknie ze sceny politycznej.

Sytuacja gospodarcza sprawia ze spada poparcie dla AWS a tym samym dla Krzaklewskiego (który steruje wszystkim z tylnego siedzenia :P)

Chciało wystartować 26 kandydatów, zebrać podpisy udało się tylko 13, w końcu wystartowało 12 bo Olszewski zrezygnował:

Byli liderzy sondaży: Kwaśniewski, Olechowski, Krzaklewski

Liderzy partyjni: Kalinowski, Lepper, Korwin-Mikke, Ikonowicz

Kandydaci egzotyczni: Grabowski, Wilecki, Pawłowski

Kampania przebiegała spokojnie, Kwaśniewski przekonywał społeczeństwo, że sukcesy Polski na arenie międzynarodowej to jego zasługa, ze konstytucja to jego zasługa, że wstąpienie do NATO to jego zasługa, ale też zyskał dużo stylem sprawowania władzy, tak różnym od stylu Wałęsy (Kwaśniewski nie wywoływał sporów a je tłumił, nie było reguły blokowania - chociaż to też zasługa Konstytucji).

Sztab Krzaklewskieg natomiast skupia się na błędach w prezydenturze Kwaśniewskiego (Charków, Kalisz) - spadek poparcia, ale najbardziej skorzystał na tym Olechowski który stał z boku (poza tym był dość nieznany społeczeństwu, w 1995 roku podczas wyborów też korzystał głównie z negatywnego elektoratu Wałęsy i Kwaśniewskiego.

Frekwencja była bardzo wysoka jak na wybory w których z góry wiadomo kto wygra - 61,1%, wygrywa Kwaśniewski, nie dla tego ze był taki silny a bardziej dlatego ze nie miał kontrkandydatów.

Wzrasta pozycja SLD - Miller myśli ze wszystko mu wolno

AWS zmierza ku upadkowi, Krzaklewski wycofuje się z przewodnictwa

Wybory 2005

PO raz pierwszy wybory parlamentarne w tym samym czasie co prezydenckie, miały się wtedy też odbyć o konstytucji dla Europy, żeby zyskać frekwencje, no ale inni załatwili to za nas.

Wszystkie partie wyciągnęły wnioski z pomyłki Unii Wolności z 2000 roku i wystawiły swoich kandydatów, co podniosło też ich szansę w wyborach parlamentarnych - personifikacja elekcji parlamentarnej

Samoobrona - kampania Leppera - objazdowa - nie ufa mediom - zdobył 15% poparcia, to i tak mniej niż kilka miesięcy wcześniej

SDPL - Dzięki Markowi Borowskiemu - sukces w parlamentarnych - dostaną subwencję

LPR - nie mógł wystawić wyrazistego kandydata, bo zagroziłoby to pozycji Romana jako lidera partii

Demokraci.pl - Frasyniuk, wiedział że nie ma szans, więc znów pojawia się kandydat/ka nie zagrażający pozycji lidera partii

SLD - mimo braku kandydata - sukces w parlamentarnych

PSL - niska frekwencja w wyborach parlamentarnych pozwoliła dostać się im do Sejmu, Kalinowski słabiutko

Frekwencja, w pierwszej turze niecałe 50%, w drugiej 51%

A kto wygrał?? ... niestety wszyscy wiemy

• 15. wybory samorządowe 1990-2002

Wybory 1990

8 MARCA 1990 - przywrócenie instytcuji samorządu terytorialnego w polsce na podstawie nowelizacji konstytucji w ustawie o samorządzie gminnym

dotychczas nie była realizowana zasada decentralizacji, kiedy funkcjonowały instytucje rad narodowych

DECENTRALIZACJA - przekazanie pewnych kompetencji organów centralnych organom terenowym, bez możliwości ich cofnięcia ani ingerowania w decyzje podejmowane na stopniu lokalnym

DEKONCENTRACJA - przekazanie pewnych kompetencji organom niższego szczebla z możliwością cofnięcia tych kompetencji

1990 - pierwsze wybory samorządowe odbyły się zgodnie z pięcioprzymiotnikową zasadą:

• bezpośredniości

• tajności

• równości

• częściowo proporcjonalności

pierwsze wybory bez odwoływania się do sojuszy politycznych, wojskowych czy tez innych kontraktów (np. wybory parlamentarne 1989 były kontraktem elit przy okrągłym stole)

Wybory te wypracowąły pewne standardy obecne w późniejszych wyborach

• pozytywny wybór - wyborcy po raz pierwsyz zaznaczali kandydatów na których chceili głosować

• umacnianie pozycji przedstawiciela radnego

lipiec 1989 - uchwała Sejmu o konieczności istnienia samorządu terytorialnego

po zakońćzeniu przez rząd prac nad planem balcerowicza i wprowadzeniu tego planu w życie zaczęto rpace nad ustawa o przywróceniu samorządu terytorialnego na szczeblu gminy w Polsce

• rady gmin \

• rady miast / od 15 do 100 osób

Zarząd gminy - wybierany przez rade organ wykonawczy, który wybierał przewodniczącego (wójta, burmistrza, prezydenta) - dziś już ta instytucja nie istnieje

Obowiązek rejestrowania kandydatów:

• 15 podpisów na radnego w wyborach większościowych

• 150 podpisów pod listą w wyborach proporcjonalnych

podział na częściowe wybory:

• do 40 tys. - większościowe - dotyczyło to 95% rad, 90% radnych i 65% wyborców

• powyżej 40 tys. - proporcjonalne

wybory proporcjonalne: metoda Saint - League - wykorzystano ją pierwszy raz, potem w 1991 do podziału listy krajowej

wyborca wskazywał i listę i kandydata

w przypadku wyborów większościowych po opuszczeniu mandatu przeprowadzało się wybory uzupełniające a w proporcjonalnych następna osoba z listy

nie udało się na tyle zmobilizować społeczeństwa aby frekwencja była duża - 43% przy czym najmniej osób głosowało w dużych miastach - przyczyny - rozczarowanie rządami solidarności - wybory samorządowe odbyły się w maju czyli już po kilku miesiącach funkcjonowania planu balcerowica - społeczeństwo było niezadowolone brakiem konkretnych odczuwalnych korzyści. Stwierdzili że nie pójdą do wyborów bo:

• nie chcieli oddawać głosów na postkomunistów

• byli rozczarowani rządami solidarnosći

• słaba kampania wyborcza przed wyborami

• pojawiło się niezrozumienie roli samorzadu terytorilanego

• głosować mogły tylko osoby na stałe zameldowane w danej gminie

• społeczeństwo było przyzywczajone do głosowania bez skreśleń - ok. 5% kart to były karty bez skresleń

Sukes odniosły generalnie ugrupowania postsolidranościowe, choc nie był to już taki sukces jak w wyborach parlamentarnych

Około ¾ tych, którzy zasiedli w radach zasiadali tam po raz pierwszy - swoista wymiana elit

WYBORY 1994

Po 1991 po przywróceniu samorządu tylko na szczeblu gminy ciesyzł się on dosć dużym zaufaniem społecznym

• samo zainteresownaie samorządem było stosunkowo niskie

• słabość oddziałów terenowych partii poitycznych - dobrze funkcjonowały w obrębie centrum a samorządy pozostawały na uboczu - najpierw chciano zagospodarowac centrum

• polityka koalicji SLD-PSL nie sprzyjała popularności samorządu terytorialnego (uważali oni po poprzednim systemie, że należy odgórnie uformowąc system polityczny)

• PSL obawiało się rozwoju samorżadu, wprowadzenia powiatów

Wybory 1994 roku nie miały spełniać roli takiej jak w większości państw demokratycznych. Nie powołanie rad, ale sprawdzian dla koalicji rzadzącej(sprawdzenie popularnosći) test dla ugrupowąń centroprawicy które po 1993 poniosły klęskę, sprawdzian przed wyborami parlamentarnymi, miały dać odpowiedź na pytanie o stan kadr i struktury partii w terenie

Miały to być pierwsze wybory, które odbyły się po upływie pełnej kadencji (do tej pory na szczeblu centralnym się to nie udało)

Samorząd terytorialny stawał się symbolem pewnej stabilizacji systemu w Polsce ale wypływało to głownie z mniejszego zainteresowania wyborami samorządowymi i mniejszym elektoratem negatywnym.

1992 - ustawa o referendum lokalnym

• dała on możliwości odwołania rad gmin i miejskich (48 referendów, 3 odwolane rady gminy)

• społeczeństwu dano nowe możliwosci funkcjonowania w terenie

Ordynacja wyborcza - taka sama jak w wyborach az 1990, choć były propozycje zmian - obniżenie progu wyborów proporcjonalnych z 40 tys. Do 15 tys. Została ona zawetowana przez prezydenta0 - dziś 20 tys.

19.06.1994 - wybory zdominowane w maistach (dużych i średnich) przez partie polityczne, choć komitety też były widoczne. W wyborach tych wystartowąło sporo radnych z rad pierwszej kadencji - ponad 50% osób z pierwszej kadencji lub jeszcze PRLU weszło do rad po raz kolejny - potrzeba stabilizacji

Frkewencja - ok. 34% miasta - mniej niż 30%, gminy wiejskie - prawie 40%

Słabość struktur partyjnych, które nie potrafiły zmobilizować elektoratów

Społeczeństwo nie do końca zdawało sobie sprawę z możliwości i komptencji Rad Gmin 9 więc pozostali w domach)

Ocena:

Ponad 60% radnych było popieranych przez konkretne partie polityczne ale 40% z komitetów loklanych. Większość radnych w jakimś stopniu identyfikowała się z ugrupowaniami wywodzacymi się z solidarnosci - może wynikało to, żę to solidarność forsowała idę samorządu loklanego

SLD - ok. 30% (w 1990 - było niższe) w miasatch

PSL - przewaga w gminach wiejskich

Nie były to w żadnym stopniu wybory przełomowe

WYBORY 1998

Lata 1994 - 1998 - przejmowanie rzeczywistych kompetencji organów samorządowych

Po przejęciu władzy przez koalicję AWS -UW

• szybkie przyjęcie powiatów, ograniczenie liczby województw (prawie natychmiastowa reforma

• kwestia bardzo skomplikowanych wyborów - jednocześnie do wszystkich szczebli samorządu

• pojawienie się problemu czy wprowadząc powiatay, czy ograniczać liczbe województw - podzieliło to nawet polityków tego samego ugrupowania

projekt - 17 województw, 300 powiatów -> prace pralamentarne -> 15 województw -> weto prezydenta ->nie udało się uchylić tego veta (choć udało się zebrać 3/5 głosów obowiązywała już konstytucja z 1997 roku) -> zbiegło się to z okresem rządów Buzka który od początku izolował prezydenta -> rada gabinetowa - „demonstracja siły prezydenta

ostateczne ustalenia:

16 województw

335 powiatów

65 powiatów grodzkich

Reforma samorządowa musiał wpłynać na przesuniecie terminu wyborów do Rad Gmin - przesuniecie wyborów wpłynłeo na pojawienie się nowej sytuacji - przez 4 miesiące po zkaonczeniu kadencji wójtowie, burmistrzowie i prezydenci byli kontrolowani tylko przez zarządy, które nie były już przez nikogo kontrolowane - było to dla niektórych agrumentem za „niepotrzebnością” rad gmin

Kultura polityczna działaczy lokalnych rozwijała się w tym czasie w bardzo pozytywnym kierunku (poradzili sobie w sytuacji kiedy nie było nad nimi żadnej kontroli)

Podnoszenie kwestii wzmocnienia pozycji organów jednoosobowych oraz ograniczenie ilosci radnych - z czasem stała się ona coraz bardziej znacząca, aż zaczęto je głosić w programach partii), propozycja wporwadzenia bezpośrednich wyborów wójtów, burmistrzów i prezydentów mias.

Czerwiec: koniec prac nad reformą

Lipiec: stworzono nową ordynację wyborczą: obniżono próg wyborów proporcjonalnych z 40 tys. Do obecnych 20 tys., zwiększono liczbę podpisów potrzebnych do zgłoszenia kandydata

Kampania wyborcza

• duży wpływ na tocząca się kampanie miała sytuacja na szczeblu ogółnopolskim - coraz większe uprzywilejowanie samorządów

• sprawa niezadowolenia środowiska wiejskiego z dotychczasowych rządów AWS-UW

• PSL myślał ze odbuduje swoja pozycje na wsi

Frekwencja: 45% - najwyższa w wyborach samorządowych

Skomplikowane karty do głosowania oraz skomplikowane procedury wyborcze spowodowały, że sporo głosów zostało oddanych jako nieważne

Najbardizje upolitycznione wybory były w niastach ponizej 20 tys oraz do sejmików wojewódzkich - utrzymała się tendencja do rywalizowania między SLD a AWS

Sejmiki: poparcie AWS 40%; SLD 38% ale SLD wygrało w większej liczbie województw

Powiaty: zwycięstwa komitetów lokalnych - ok. 25%

Gminy: 70% dla komitetów lokalnych

WYBORY 2002

Po raz pierwszy w wyborach 2002 roku wybory burmistrzów, prezydentów i wójtów były bezpośrednie

• 16. GABINETY OD 1989 DO 2006

• Rząd Tadeusza Mazowieckiego
  12.09.1989-12.01.1991

• Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego
  12.01.1991-23.12.1991

• Rząd Jana Olszewskiego
  23.12.1991-10.07.1992

• Rząd Hanny Suchockiej
  11.07.1992-26.10.1993

• Rząd Waldemara Pawlaka
  26.10.1993-6.03.1995

• Rząd Józefa Oleksego
  7.03.1995-7.02.1996

• Rząd Włodzimierza Cimoszewicza
  7.02.1996-31.10.1997

• Rząd Jerzego Buzka
  31.10.1997-19.10.2001

• Rząd Leszka Millera
  19.10.2001 - 02.05.2004

• Rząd Marka Belki
  02.05.2004 - 31.10.2005

• Rząd Kazimierza Marcinkiewicz

31.10.2005 - już niedługo:P

• 17. Zasady ustrojowe

Normy naczelne (zasady ustrojowe) to takie normy prawne, które:

• Określają ustrój państwa, wyrażają podstawowe wartości konstytucyjne i są za takie uznawane w orzecznictwie i doktrynie

• Mają znaczenie interpretacyjne - z nich wynikają inne normy

Krąg zasad naczelnych konstytucji nie jest zamknięty i raz na zawsze ustalony, są one na swój sposób „odkrywane” w orzecznictwie i doktrynie, mogą być zatem mniej lub bardziej sporne.

Zasady ustrojowe konstytucji RP :

1. Republikańska forma rządu (art. 1)

• Zasada republikańskiej formy rządu wyrażona jest w samej nazwie państwa (Rzeczpospolita Polska), w tytule konstytucji, i przede wszystkim w jej instytucjach i urządzeniach

• Oznacza ona wykluczenie jakichkolwiek form dziedziczności lub władzy dożywotniej, czego gwarancją są cykliczne, powszechne, wolne, tajne, bezpośredni/pośrednie, rywalizacyjne ( istnieje konkurencja, pluralizm, warunki aby każdy mógł kandydować) wybory oraz zasada podziału władzy

• Oznacza też postulat ustanowienia rządów prawa i ustroju demokratycznego

• Rzeczpospolita w konstytucji RP oznacza raz - nazwę państwa (kolejna II, III, IV itd.), raz -ustrój polityczny państwa (republikę)

Mianem Rzeczpospolita zatytułowany jest także I rozdział konstytucji, w którym zawarte jest expose zasad ustroju państwa

• Zasada republikańskiej formy rządów obok innych zasad ustroju wskazanych w rozdz. I należy do zasad, których zmiana jest w szczególny sposób utrudniona (w porównaniu z innymi przepisami ustawy zasadniczej)

2. Demokratyczne państwo prawa urzeczywistniające zasadę sprawiedliwości społecznej (art. 2) -zasada wprowadzone już w noweli grudniowej 29.XII.1989 r., będąca pewnym drogowskazem, przygotowaniem gruntu pod późniejsze zmiany

Przepis ten zawiera aż 3 pojęcia : państwa prawa, państwa demokratycznego oraz zasad sprawiedliwości społecznej

• Państwo prawa - państwo, którego organy działają na podstawie i przy pomocy prawa; oznacza to związanie władzy państwowej prawem, konieczność respektowania prawa, które sama ustanowiła zarówno w sferze stanowienia jak i stosowania - idea legalizmu

(zasada ta została też wyrażona w art.7 , w konsekwencji prowadzi do tego, że co nie jest organowi prawnie dozwolone-jest mu zabronione, odwrotnie obywatele, którzy w swoich działaniach nie muszą powoływać się na podstawę prawną a jedynie nie łamać prawa)

najistotniejsze znaczenie mają tu same rozwiązania formalnoprawne :

• 
  Podział władzy

• Konstytucjonalizm

• Legalność

• Prymat ustawy

• Zakaz retroakcji

• Równość wobec prawa

• Reżim demokratyczny - prawo odzwierciedla akceptowany społecznie system wartości, oparty na prawie naturalnym i standardach prawa międzynarodowego; inne składowe:

• Gwarancja praw i wolności człowieka i obywatela

• Zasada suwerenności

• Pluralizm polityczny

• Demokratyzm oparty na kreowaniu władz przez okresowo odbywane, wolne wybory

• Udział społ. W podejmowaniu decyzji państwowych

• Niezależny i niezawisły sądowy wymiar sprawiedliwości

Zasada demokratycznego państwa prawa wywarła istotny wpływ na proces przemian ustrojowych w Polsce za sprawą orzecznictwa i wykładni Trybunału konstytucyjnego, który to odwołują się do tej ogólnej zasady ustrojowej jako wzorca określił katalog podstawowych przesłanek formalnych i materialnych składający się na „standard” d.p.p np.

• Zasada ochrony praw nabytych

• Zasada zakazu nadmiernej ingerencji ustawodawcy w prawa jednostki

• Zasada sprawiedliwości społecznej itd.

3. Zasada autonomii i wzajemnej niezależności oraz współdziałania w stosunkach miedzy państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi

Dwa modele relacji państwo- kościół :

• Państwo wyznaniowe - ideowe oraz strukturalne powiązanie religii i Kościoła z państwem, uznanie jednej z religii za religię oficjalną, ustrojowe zagwarantowanie jednemu z kościołów pozycji uprzywilejowanej w państwie

• Państwo świeckie (laickie) - nieuznawanie żadnej z religii za rel. Oficjalną państwa, neutralność państwa w sprawach przekonań religijnych, relacje państwo - kościół oparte na zasadzie rozdziału (separacji)

W Polsce ten drugi model, pozostałe zasady względem których ta pełni zasadę naczelną::

• Równouprawnienie kościołów i związków wyznaniowych]

• Bezstronność władz publicznych RP w sprawach przekonań religijnych

• Kształtowanie stosunków miedzy państwem a kościołem katolickim na podstawie umowy międzynarodowej (Konkordat) i ustawy, a z innymi kościołami (związkami wyznaniowymi) w drodze ustawy uchwalonej na podstawie rozmów RM z ich przedstawicielami

4. Zasada wolności i praw człowieka i obywatela (o tym szerzej gdzie indziej)

5. Zasada suwerenności narodu

• Władza należy do narodu - jest to pewna fikcja personifikacyjna wobec zbiorowości obywateli, naród jako ogól obywateli nie może, i nawet nie był by zdolny sprawować władzy

• Polega raczej na tym władza pochodzi od narodu, który wyłania organy przedstawicielskie (władza znajduje się w rękach narodu tylko do wyborów)

• Zapewnia ona suwerenowi prawo do współdecydowania w procesie rządzenia przez referendum (na ile możliwe w polskich realiach?- frekwencja + kompetencje społeczeństwa)

• Determinuje obowiązek prawny powoływania się przedstawicieli w swoim działaniu na dobro i interesy całego narodu

• Jest punktem oparcia dla innych demokratycznych zasad

6. Zasada reprezentacji politycznej - władzy zwierzchniej nie sprawuje bezpośredni sam naród, ale w jego imieniu i na jego rzecz sprawują tę władzę przedstawiciel narodu

• Mandat imperatywny - istnienie więzi prawnej między wyborcami a przedstawicielem, przedstawiciel był wysłannikiem wyborców wykonującym ich instrukcje, wyborcy mogli w każdej chwili cofnąć pełnomocnictwo, czyli odwołać go

• Mandat wolny - niezwiązany instrukcjami wyborców, nieodwołalny

7. Zasada dwuizbowości- dwa organy o charakterze przedstawicielskim uznane są w konstytucji za organy sprawujące w państwie władzę ustawodawczą

(alternatywą może być jednoizbowość lub wieloizbowość) , w Polsce dwuizbowość nierównorzędna

8. Zasada podziału władzy i równowagi władz

• Wyróżnia się w państwie 3 władze : ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą

• Każdej z nich odpowiada aktywność wyodrębnionych organów państwowych

• Obowiązuje niepołączalność tych władz

• Mechanizm stosunków miedzy władzami ma zapewniać wzajemne oddziaływanie i hamowanie

9. Zasada pluralizmu politycznego - przywrócona 29.XII.1989

• Uznanie wielości partii

• Uznanie równości partii

• Określenie demokratycznej roli partii politycznej ( po pierwsze determinuje system wielopartyjny - wyklucza jakąkolwiek jednopartyjność, po drugie jest to punkt wyjścia kreowania wymogów dotyczących jakości systemu partii - wynika z niego zakaz istnienia partii o cechach antydemokratycznych antydemokratycznych programie i metodach swojego działania

10. Zasada parlamentarnego systemu rządów - wzajemne relacje między władzą ustawodawcza, wykonawczą i sądowniczą np.:

• prymat parlamentu a zasadniczo sejmu

• powoływanie rządu przez prezydenta, rząd musi później starać się o zaufanie polityczne sejmu itd.

11. Zasada odrębności i niezależności sądów i trybunałów (art. 173)

12. Zasada społecznej gospodarki rynkowej - oparta na następujących filarach (art.20) :

• Swobodnej działalności gospodarczej

• Własności prywatnej

• Dialogu

• Współpracy partnerów społecznych

13. Zasada decentralizacji władzy publicznej i samorządu terytorialnego

• Decentralizacja władzy - proces przekazywania zadań przez centralne organy państwa jednostkom administracji niższego szczebla, łącznie z rozszerzaniem zakresu ich uprawnień do samodzielnego podejmowania decyzji

• Obok administracji rządowej istnieje szereg innych podmiotów, które wykonują administracje samodzielnie - samorządy

• Zasadę samorządności terytorialnej wprowadza art. 16 konstytucji a jego ustrój określa rozdział VII

• Konstytucja RP gwarantuje obok samorządu terytorialnego swobodę działalności innych form samorządu (art. 17)

• Pyt.18 Geneza i rozwój praw i wolności obywatelskich

Ideologia praw jednostki i podstawowe pojęcia

Koncepcje praw obywatelskich:

• uniwersalistyczne: nadrzędność interesów i celów zbiorowych, źródłem praw - wola państwa

• indywidualistyczne: nadrzędność praw jednostki - państwo narzędziem do ich zaspakajania, u ich podłoża naturalna godność i wolność, są niezbywalne, przyrodzone, nienaruszalne i mają ewolucyjny charakter

• (u Marksa - zbieżność interesów jednostki i ogółu, możliwe czasowe ograniczenie praw)

Liberalna teoria praw jednostki: katalog praw fundamentalnych: prawa osobiste, prawa polityczne, prawo własności - państwo nie może ingerować w aktywność jednostki - koncepcja państwa działającego na podstawie prawa i kontrolowanego prawnie.

Rozwinięcie tej koncepcji przyniósł wiek XX - państwo musi zapewnić swoim obywatelom minimum socjalne - doktryna państwa dobrobytu i socjalnego państwa prawnego - II generacja praw człowieka

Podstawowe pojęcia:

PRAWA CZŁOWIEKA - kwalifikowana postać praw i wolności jednostki, służących ochronie jej interesów, przypisanych każdej osobie ludzkiej, których źródłem jest prawo naturalne, podstawą - przyrodzona godność istoty ludzkiej:

• wolności osobiste - zapewniające jednostce status negativus - nietykalność osobista, wolność sumienia i wyznania

• prawa i wolności polityczne - zagwarantowanie jednostce wpływu na władze, wolność zgromadzeń itd. - status activus

• prawo społeczne, ekonomiczne i kulturalne

PRAWA PODSTAWOWE - zespół praw jednostki wyróżniający się z ogółu praw z racji zajmowania wyższego miejsca w hierarchii wartości akceptowanych przez społeczeństwo. Granicą praw podstawowych są tylko prawa podstawowe innego osób, bezpieczeństwo państwa, moralność, zdrowie. Nie może ich pozbawić nawet stan wyjątkowy

PRAWA OBYWATELSKIE - pierwotnie zespół praw przyznawanych jednostce według kryterium obywatelstwa. Prawa podmiotowe przysługują jednostce wobec państwa, dają możliwość jednostce dochodzenia jej praw przy użyciu środków procesowych:

• prawa gwarantowane konstytucyjnie - ustawodawcy nie wolno w nie ingerować, środki egzekwowania - skarga konstytucyjna, skarga sądowa

• prawa chronione na podstawie ustaw, w zakresie wyznaczonym ustawą.

WOLNOŚCI OBYWATELSKIE - kategoria praw podstawowych służących zapewnieniu obywatelom sfery wolnej od ingerencji państwa oraz obszaru nieskrępowanych działań ekonomiczno - społecznych. Wolności są pierwotne w stosunku do praw - tylko człowiek wolny może korzystać z praw.

• prawa - uprawnienia i kompetencje wynikające z prawa przedmiotowego

• wolności - prawo ich nie tworzy, określa tylko granice, domniemanie legalności korzystania z wolności

Wolności przysługują wszystkim bez względu na przynależność państwową.

GWARANCJE PRAW - zespół czynników środków sprzyjających lub zapewniających urzeczywistnienie praw

• materialne - ogólne cechy ustroju - stan gospodarki, kultura polityczna, prawa

• formalne - pośrednie - np., zasada niezawisłości sędziów, bezpośrednie - wyposażenie obywateli w środki dochodzenia praw.

• Prawa i wolności obywatelskie na gruncie konstytucji z 1952 i małej konstytucji

Konstytucja 1952

Na wzór Konstytucji ZSRR z 1936. Dominuje koncepcja kolektywistyczno - uniwersalistyczna. Podstawą dla jej urzeczywistnienia zarówno ustawa zasadnicza jak i praktyka konstytucyjna. Do ich podstawowych cech w odniesieniu do praw zaliczyć należy:

1. klasowość

2. deklaratywność

3. materialne gwarancje wsyztkich praw z pominięciem gwarancji formalnych

4. rozwojowy charakter instytucji praw i wolności

prawa podstawowe zostały potraktowane jako funkcja ustroju gospodarczego i politycznego, dlatego rozdział im poświęcony znalazł się na końcu ustaleń konstytucyjnych. Formułowane były w sposób lakoniczny czy wręcz ogólnikowy. Nie było możliwości samoistnego stosowania praw i wolności zawartych w konstytucji, ponieważ ponad jej rolę jako źródła prawa wyniesiono jej rolę ideologiczną, uznano ze zadaniem konstytucji nie jest określenie sytuacji prawnej obywateli lecz jedynie ustanowienie zasad prawa w tej materii, tak więc adresatem praw zawartych w konstytucji były w praktyce jedynie organy stanowiące prawo. Niepełność i niespójność normowania konstytucyjnego otworzyły możliwość rozwijania bądź ograniczania praw obywatelskich drogą pozakonstytucyjną.

W 1976 podczas nowelizacji Konstytucji, wprowadzono kilka nowych praw politycznych i społecznych tj. tworzenie związków zawodowych, prawo uczestnictwa w konsultacjach społecznych, prawo korzystania ze środowiska naturalnego, prawa kombatantów. Nie zmieniła się jednak koncepcja normowania i realizacji praw państwowych.

W latach osiemdziesiątych - kolejne zmiany: usunięto część anachronicznych gwarancji materialnych, nie wprowadzając jednak nic w zamian. W pierwszym rozdziale znalazł się zapis o wolności partii politycznych, działalności gospodarczej i wolności własności. Ukształtowany katalog praw podstawowych liczył: 8 praw politycznych, 7 praw i wolności osobistych 4 prawa i wolności ekonom., 4 prawa kulturalne i 6 praw socjalnych.

Istotne zmiany przyniosły także regulacje ustawowe:

• prawo prasowe 1984

• zniesienie cenzury 1990

• ustawa o radiofonii i telewizji 1992

• ustawa o konsultacjach społecznych i referendum 1987

• ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania 1989

• ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich 1987

• prawo o stowarzyszeniach 1989

• prawo o zgromadzeniach 1990

Następuje zmiana koncepcji jednostki na indywidualistyczną. Istotnemu wzbogaceniu uległ system gwarancji pośrednich i bezpośrednich praw jednostki - np. sądowa kontrola ograniczeń praw obywateli (skarga do NSA w sprawie tworzenia stowarzyszeń). Ważną gwarancja jest RPO, w latach 1988-1991 zwróciła się do Trybunału Konstytucyjnego 56 razy. Trybunał Konstytucyjny potwierdzał swą rolę gwaranta praw, a przede wszystkim przekonał ze prawa zawarte w konstytucji to nie tylko zasady ustrojowe, ale że należy wysunąć z nich normatywne konsekwencje.

U schyłku lat osiemdziesiątych rozpoczął się w Polsce proces gruntowych przemian ustrojowych, zerwanie z ideologia totalitaryzmu, a co za tym dziei modyfikacja systemu prawnego tak, a by uwzględnić w nim wartościa pańśtwa demokratycznego. Polskie reformy w tym zakresie okazały się wolniejsze od przeobrażeń gospodarczych czy politycznych. Powstał niebezpieczny rozdźwięk między realiami społeczno - politycznymi a stanem prawnym konstytucyjnego określenia statusu jednostki. Umocniło to przekonanie ludzi że konstytucyjne normowanie tej kwestii ma neiwiele wspólnego z rzeczywistością.

W tej sytuacji podjęto dwie inicjatywy dopełnienia Małej Konstytucji regulacją praw i wolnmości, obie jednak upadły:

• Karta Społęczna z XI 1992 była niedopracowana i niepełna, regulowała tylko spray socjalne, nawiązywała do ideologii doby komunizmu

• Prezydencka Karta Praw i Wolności - wyrażała idee liberalizmu w jego przebrzmiałym, historycznym ujęciu

Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela według Konstytucji RP z 1997 r.

• zaakcentowana koncepcja prawno naturalna, co wzmocniło związek polskiego systemu prawnego z międzynarodowym systemem ochrony praw człowieka mają ten sam rodowód ideowy.

• Rozdział o statusie jednostki został wysunięty na czoło - co podkreśla służebna rolę państwa wobec społeczeństwa

• Wolności przed prawami

• Zasadą jest wolność stąd jej ograniczenia wyjątkiem - musza mieć wyraźną podstawę ustawową i być konieczne z punktu widzenia demokratycznego społeczeństwa.

• Większość wolności i praw ma charakter podmiotowy - prawnie chroniony

• Dla zrozumienia i wyjaśnienia postanowień rozdziału II - istotne znaczenie zasady ustroju z Rozdziału I, stanowią reguły interpretacyjne np., demokratyczne państwo prawa urzeczywistniające zasady sprawiedliwości społecznej = nakaz konstytucyjnego i ustawowego normowania praw podstawowych, zespołu gwarancji instytucjonalnych, wewnętrzna moralność prawa (jawność, niesprzeczność...)

• Prawa i wolności objęte rozdziałem II ujęte są w trzech grupach: wolności i prawa osobiste, wolności i prawa polityczne, wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne. Wujek kazał się nauczyć wolności i praw politycznych:

1. wolność zgromadzeń (prawo człowieka)

2. wolność zrzeszania się (prawo człowieka)

3. prawo wyborcze i do udziału w referendum (prawo obywatela)

4. prawo dostępu do służby publicznej (praw obywatela)

5. prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy (prawo obywatela)

6. Prawo składania petycji, wniosków i skarg (prawo człowieka)

Zabezpieczenie praw gwarancjami prawnymi odbywa się w warunkach istnienia zaplecza materialnego a więc określonej sytuacji społecznej i politycznej, np. kultury politycznej, szacunku dla prawa. Praktyka funkcjonowania TK, NSA, RPO odsłania w tej mierze istotne braki.

Nowe gwarancje praw jednostki wprowadzone przez konstytucje:

• prawo każdego do wynagrodzenia szkody jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawe działanie organów władzy publicznej

• powszechne prawo każdego kogo prawa podstawowe zostały naruszone do wniesienia skargi do TK o stwierdzenie zgodności z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji orzekł ostatecznie o jego prawie, wolności lub obowiązku

• powszechne prawo drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych praw i wolności oraz prawo zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji

• prawo występowania do RPO z wnioskiem o pomoc w ochronie jego praw i wolności naruszonych działaniem władz publicznych

Obowiązki obywatela integralne z prawami i wolnościami, bez tej idei nieograniczona wolność jednostki naruszać może porządek zbiorowości, indywidualna wolność innych, może godzić w dobro wspólne. Obowiązki:

• Wierność Rzeczpospolitej Polskiej o raz troska o dobro wspólne

• Obowiązek przestrzegania prawa

• Obowiązek ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków

• Obowiązek obrony Ojczyzny

• Obowiązek dbałości o stan środowiska

Tylko powinność przestrzegania prawa bezpośrednio stosowana, reszta wymaga doprecyzowania ustawą.

P.S. trójgeneracyjna koncepcja praw człowieka - Carl Vasak (czy jakoś tak):

• I - prawa osobiste i polityczne

• II - prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne

• III - prawa do czystego środowiska, ochrony mniejszości...

• 19. konstytucyjny system źródeł prawa

Prawo konstytucyjne:

Szeroki sens: Zespół norm prawnych, których przedmiotem jest uregulowanie ustroju politycznego i społeczno gospodarczego państwa.

Wąski sens: Zespół norm prawnych zawartych w konstytucji i innych ustawach konstytucyjnych

Prawo konstytucyjne to także dziedzina prawnicza, nauka prawa konstytucyjnego

• Prawo państwowe

Stricto: Zespół norm mających za przedmiot uregulowanie podstawowych instytucji ustroju społeczno - gospodarczego i politycznego państwa.

Largo: Całokształt norm prawnych obowiązujących w danym państwie.

Prawo polityczne (W. Komornicki): szeroko rozumiane prawo konstytucyjne, którego przedmiotem była analiza ustroju państwa

Prawo parlamentarne:

Szersze: normy prawne odnoszące się do kompetencji organizacji i trybu pracy parlamentu. Składa się z przepisów konstytucji, ustawowych, regulaminowych i ze zwyczajów, które mają nieraz istotne znaczenie. Zespół norm pisanych (i zwyczajowych) przestrzeganych przez parlament

Węższe: prawo wewnątrz parlamentu, czyli jego regulamin.

• PRZEDMIOT PRAWA KONSTYTUCYJNEGO

Prawo konstytucyjne obejmuje:

• podmiot władzy suwerennej w państwie i sposoby jej sprawowania - wskazuje w szczególności do kogo należy władza w państwie - władza suwerena. Określa formę i charakter państwa

• podstawy ustroju społeczno-gospodarczego - wskazuje formy własności, mechanizmy jej ochrony, sposób organizacji życia społeczno-gospodarczego

• system organów państwowych - struktura organów państwa, tryb ich funkcjonowania i wzajemnych relacji

• status obywatela w państwie: prawa i wolności oraz obowiązki obywatela. Reguluje procesy ich ochrony

• podstawy systemu wyborczego: sposób powoływania organów przedstawicielskich.

• PRAWO

PUBLICZNE PRYWATNE

• 
  konstytucyjne

• międzynarodowe

• administracyjne

• karne

• cywilne

• PRAWO




MATERIALNE FORMALNE

• 
  konstytucyjne

• OGÓLNE WIAODMOŚĆI O KONSTYTUCJI

• Konstytucja - od łac. CONSTITUARE - ustanawiać, urządzać

KONSTYTUCJA MATERIALNA - Wlk. Bryt, konstytucja, całokształt norm prawnych mających za przedmiot ustrój polityczny państwa, bez względu na ich charakter prawny i formę aktów prawnych, w których są zawarte (ustawy, uchwały parlamentu, zwyczajowe prawo konstytucyjne)

KONSTYTUCJA FORMALNA - akt pisany, ustawa zasadnicza, zawierająca normy o najwyższej mocy prawnej, regulujący podstawy ustroju politycznego i społecznego

• KONSTYTUCJA - USTAWA ZASADNICZA

• zbiór praw kardynalnych stanowiących fundament politycznego i społecznego ładu, wyraża pole działania władzy oraz gwarantujących prawa i wolności jednostki.

• Zawiera podstawowe treści prawa, określa jego formy (hierarchię aktów prawnych), tryb stanowienia (kompetencje określonych organów do wydawania aktów prawnych określonego rodzaju)

• Zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych, jest w tej hierarchii aktem nadrzędnym

• NADRZĘDNOŚĆ







NEGATYWNY ASPEKT NADRZĘDNOSĆI - stanowione prawo nie może być sprzeczne z konstytucja

NADRZĘDNOŚĆ POZYTYWNA - stanowione prawo powinno konkretyzować i rozwijać założenia konstytucji

KONSTYTUCYJNOŚĆ PRAWA - zgodność norm prawnych lub podejmowanych działań z konstytucją

2 systemy kontroli konstytucyjności prawa:

1. Parlamentarna

2. Pozaparlamentarna

Ad. 1)

Obecnie w zaniku, odnosi się w zasadzie tylko do ustaw (ew. akty z mocą ustawy). Brak możliwości kwestionowania ustaw, przez jakikolwiek organ pozaparlamentarny (nadrzędnosć parlamentu - suwerenna wola narodu) w konsekwencji każda ustawa uważana jest A PRIOEI za zgodną z konstytucją

Kontrola parlamentu - forma zinstytucjonalizowana, stałe komisje sejmowe lub specjalnie powołane opiniują bądź prowadzą prace na projektami ustaw

Ad. 2)

Powierzenie funkcji ochrony konstytucji organom niezwiązanym z parlamentem

• MODEL AMERYKAŃSKI - rozpatrywanie konstytucyjności przez sądy

• Charakter ZDEKONCENTROWANY, powierzenie jej niezawisłym sądom, przysługuje każdemu sądowi powszechnemu w związku z rozpatrywaną sprawą

• UNIWERSALNOŚĆ - podlegają jej wszelkie działania. Każde naruszenie konstytucji, na wszystkich szczeblach norm prawnych

• KONKRETNOŚĆ KONTROLI - sprawdzanie przy rozwiązywaniu konkretnych spraw

• WZGLĘDNOŚĆ - orzeczenie obowiązuje tylko w tym jednym, konkretnym przypadku

• MODEL KONTYNENTALNY - powierzenie kontroli jednemu organowi, najczęściej zwany Trybunałem Konstytucyjnym.

• Powierzenie funkcji, jednemu, samodzielnemu (wyodrębnionego z sądownictwa powszechnego i niezależnego od legislatywy) organowi państwowemu

• Przedmiotem są na ogół wszystkie poza konstytucyjne normy prawne (głownie ustawy i inne akty o mocy ustawy, umowy międzynarodowe, regulaminy izb). Kontrola jest kompleksowa: zgodność treści z konstytucją (kontrola materialna), kompetencje organu wydającego do wydania tego aktu oraz konstytucyjność trybu uchwalania (kontrola formalna)

• ABSTRAKCYJNOŚĆ - sprawowanie kontroli w oderwaniu od konkretnych przypadków i kwestionowanie obowiązującej normy prawnej

• Różnica od systemu amerykańskiego, gdzie kontrola ma charakter następczy, tutaj charakter prewencyjny lub następczy (kontrola po lub przed wejściem w życie)

• Orzeczenia o niekonstytucyjności mają bezwzględnie obowiązujący charakter i eliminują dane normy z systemu prawnego

• FORMA KONSTYTUCJI

• Jako ustawa zasadnicza wyróżnia się

• Szczególną nazwą

• Sposobem uchwalania

• Zmianami

• Systematyką

Ad. 1)

RFN od 1949 - USTAWA ZASADNICZA

Dziś: wszędzie KONSTYTUCJA

Kiedyś: Polska - USTAWA RZĄDOWA, Francja - KARTA

Ad. 2)

• Konstytucja OKTROJOWANA - konstytucja nadana (Ustawa Konstytucyjna Księstwa Warszawskiego 1807 i Królestwa Polskiego 1815). Charakterystyczna dla systemów autorytarnych, już raczej nie praktykowana

• Przyjęcie w drodze umowy (niedemokratyczne) między panującym a parlamentem (fr. Karta Praw 1830)

• Bezpośrednie wyrażenie woli suwerena (narodu) Referendum Konstytucyjne. Na różnych etapach prac nad konstytucją ale najczęściej chodzi o zatwierdzenie bądź odrzucenie gotowego projektu.

• Pośrednie - naród powierza uchwalenie konstytucji swoim reprezentantom

• specjalnie wybrany organ - konstytuanta (z reguły rozwiązywany po uchwaleniu konstytucji)

• parlament zwykły, ale konstytucja uchwalana w szczególnym postępowaniu

• USA, konstytucja uchwalana przez KONWENCJE KONSTYTUCYJNĄ, organ powołany do stanowienia w konkretnych sprawach ustrojowych

• TRYB ZMIANY KONSTYTUCJI

• ELASTYCZNE nie przewidziana są specjalne wymogi, prze to każda ustawa dotycząca materii konstytucji zmienia ją (Wlk. Bryt - konstytucja materialna)

• SZTYWNE - odmienny, trudniejszy tryb zmiany

Zmiany:

• Uchwalenie nowej konstytucji

• Rewizja (zmiana zasad obowiązujących)

• Nowelizacja (zmiana tylko niektórych postanowień bez zmiany ustroju)

Niektóre konstytucje zawierają części w ogóle niezmienne: Francja - zapis o systemie rządów republikańskich, RFN - federalna struktura państwa, podstawowe prawa jednostki.

• SYSTEMATYKA KONSTYTUCJI

• Aby spełnić swą rolę prawnoustrojową, przepisy muszą być odpowiednio usystematyzowane

W przypadku konstytucji nie jest to znaczenie tylko techniczno - redakcyjne

SYSTEMATYKA KONSTYTUCJI - wewnętrzny układ jje treści, odpowiednie uporządkowanie jej postanowień (podział na wyodrębnione części, układ poszczególnych artykułów) według z góry przyjętych założeń klasyfikacji

Odgrywa to znacząca rolę w interpretacji konstytucji

• SYSTEMATYKA





USTAWA KONSTYTUCYJNA - akt o mocy prawnej równej konstytucji, dotyczący jej materii i uchwalony w trybie odpowiednim dla zmiany (uchwalenia) konstytucji

• Pyt.20 Zasady prawa wyborczego

Zasady prawa wyborczego są zespołem podstawowych decyzji politycznych przesądzający o ogólnym charakterze wyborów. Z reguły zasady prawa wyborczego formułowane są w Konstytucji i rozwinięte w poszczególnych ordynacjach. Katalog zasad opiera się na pięciu przymiotnikach: powszechności, równości, bezpośredniości, tajności oraz proporcjonalności/ wyborów większościowych, może być także wyodrębniona zasada wolnych wyborów (w Polsce nie ma wprost, wynika z innych artykułów).

Zasady określone odmiennie do różnych organów:

• Sejm - powszechne, równe ,bezpośrednie, tajne i proporcjonalne

• Wybory do Senatu NIE SĄ RÓWNE - powszechne, tajne, bezpośrednie

• Prezydent miasta, burmistrz, wójt - powszechne, tajne, bezpośrednie, większościowe - większość względna

- Rady gminy - <20 tys. mieszkańców - powszechne, tajne, równe, bezpośrednie, większość względna

• >20 tys. Mieszkańców (rady powiatu, sejmiki wojewódzkie) - powszechne, równe, tajne, bezpośrednie, proporcjonalne

ZASADA POWSZECHNOŚCI

Określa krąg obywateli którzy spełniając określone ustawowo warunki maja prawo wybierania i bycia wybieranymi do organów przedstawicielskich (czynne i bierne prawo wyborcze)

(może być podwójne)

Czynne prawo wyborcze - 18 lat + obywatelstwo (nie dot. Wyborów do PE)

( Pełna zdolność do czynności prawnych)

Bierne prawo wyborcze - 18 lat, 21 lat, 30 lat, 35 lat, 25 lat (burmistrz prezydent miasta)

Cenzus - warunki które trzeba spełniać żeby mieć prawo wyborcze - w samorządowych wyborach - zasada domicylu - radny musi zamieszkiwać na terenie gminy (prezydent, wójt, burmistrz nie musi)

Wykluczenie - ograniczenie praw wyborczych - prawomocnym orzeczeniem trybunału Stanu

• ubezwłasnowolnienie (prawomocny wyrok sądu)

• pozbawienie praw wyborczych (prawomocny wyrok sądu)

(kłamstwo lustracyjne -> orzeczenie sądu lustracyjnego -> brak biernego prawa wyborczego

Nie można także kandydować równocześnie do dwóch izb

Zasada powszechności odnosi się także do tego ze każdy może zgłosić kandydata na posła, senatora lub prezydenta (poseł 1000 podpisów, senator 3000 podpisów, prezydent 100 000 podpisów)

Zasada powszechności wyborów powinna być rozumiana jako jedno z praw obywatelskich , oznacza to ze nie można z niej wywodzić obowiązku uczestnictwa w wyborach (chociaż jest np. w Belgii, Turcji)

ZASADA RÓWNOŚCI

Ta zasada rozumiana jest w dwojakim znaczeniu - formalnym i materialnym. W sensie formalnym oznacza, ze każdy dysponuje taką samą liczbą głosów, w sensie materialnym oznacza ze siła głosu każdego wyborcy jest taka sama, co wyrażać się ma we wpływie jaki ten głos wywiera na ostateczny wynik wyborów. Wiąże się to przede wszystkim z metodą wyznaczania okręgów wyborczych i z jednolitą normą przedstawicielstwa:

- okręgi mają być w obrębie województwa lub jego części ale nie mogą naruszać granic powiatów (garymandering - dzielenie okręgów według „upodobań”), w przypadku zmian w zasadniczym podziale terytorialnym państwa, albo zmian liczby mieszkańców w danym okręgu wyborczym sejm występuje do Państwowej Komisji Wyborczej z wnioskiem o zmianę granic okręgów wyborczych i liczby posłów w nich wybieranych, PKW dokonuje tych zmian nie później niż na 3 miesiące przed dniem w którym upływa termin zarządzenia wyborów do Sejmu, niemożliwe zmiany granic jednostek terytorialnych kraju (robi to RM) jeśli pociągają za sobą zmianę okręgów wyborczych jest niedopuszczalne zarówno w okresie 12 miesięcy poprzedzających upływ kadencji sejmu jak i w okresie od zarządzenia wyborów w razie skrócenia kadencji Sejmu aż do dnia stwierdzenia ważności wyborów

- sejm - niemożliwe są okręgi jednomandatowe - minimum 7 - 41 okręgów, W wyborach do senatu - 40 okręgów, tworzone tak samo jak przy wyborach do sejmu, wybiera się od 2 do 4 senatorów, ilu przypada na województwo - decyzja arbitralna (w ordynacji)

- jednolita norma przedstawicielska w wyborach do sejmu: liczba mieszkańców/liczba posłów, np. 1000/460=2,17

Jeśli mamy okręg A - 500 mieszkańców - 500/2,17 = 230 mandatów (jeśli po przecinku zaokrąglamy)

- jednolita norma przedstawicielska w wyborach do senatu: Np.: l. Mieszkańców woj., śląskiego/ 13 mandatów - jednolita norma przedstawicielstwa w województwie podzielonym na okręgi (ilu w okręgach wylicza się tak jak przy wyborach do sejmu)

ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI

Dotyczy sposobu wyboru przedstawicieli, oznacza ze wyborcy osobiście bez udziału pośredników dokonują wyboru swoich przedstawicieli, stąd też wybory bezpośrednie często nazywane są wyborami jednostopniowymi .

Polskie prawo stanowi, ze głosować można tylko osobiście (np. w Niemczech, Austrii, USA istnieje możliwość oddania głosu listownie).

Obecnie szerzej akcentowany jest szerszy i właściwy aspekt bezpośredniości wyborów - wybieranie do organów przedstawicielskich konkretnych osób, najpełniej realizowane jest to w okręgach jednomandatowych.

Głosowanie ma polegać na tym, że wyborca ma prawo postawić dwie krzyżujące się linie przy konkretnym kandydacie wyraża tym swoje personalne preferencje, możliwości tej pozbawia wyborców konieczność głosowania na listę w całości

ZASADA TAJNOŚCI GŁOSOWANIA

Zasada tajności głosowania dotyczy tylko tej fazy wyborów która stanowi realizowanie przez wyborców aktu wyborczego. Gwarantuje ona wyborcy swobodę podjęcia decyzji. Realizowana jest przez stworzenie wyborcom warunków umożliwiających nieskrępowane oddanie głosu.

ZASADY USTALANIA WYNIKÓW WYBORÓW

Możemy mieć do czynienia z zasadą wyborów większościowych lub proporcjonalnych. Obydwie zasady dotyczą relacji miedzy liczbą oddanych głosów a ostatecznym wynikiem wyborów ustalonym na podstawie przyjętego sposobu podziału mandatów.

System większościowy

Może występować w dwóch mutacjach - albo jako system większości względnej, albo jako system większości bezwzględnej. W pierwszym wypadku mandat zdobywa ten kandydat który uzyska największa liczbę ważnie oddanych głosów w danym okręgu - taki system występuje w wyborach senackich

W systemie większości bezwzględnej warunkiem zdobycia mandatu jest otrzymanie przez kandydata więcej niż połowę ważnie oddanych głosów, ustawodawca przewiduje także możliwość przeprowadzenia drugiej tury wyborów w przypadku gdy żaden z kandydatów nie osiągnie wymaganej większości. (tylko w okręgach jednomandatowych). Na podstawie tego systemu przeprowadzono np. wybory do sejmu kontraktowego 1989, współczesne stosowany jest do ustalania wyników wyborów prezydenckich.

System większościowy może deformować wyniki wyborów - brak odzwierciedlenia w ich wyniku aktualnego układu sił politycznych i brak odtworzenia obrazu opinii publicznej, jest to najczęściej efekt tego że partia zdobywająca większość mandatów wygrywa w większej ilości okręgów, ale mniejszym stosunkiem głosów, a partia przegrywająca wygrywa w mniejszej ilości okręgów ale za to zdecydowanym stosunkiem głosów.

Ten system ma jednak także swoje zalety - sprzyja umacnianiu i tworzeniu systemu dwupartyjnego, a w ten sposób stabilizowaniu sceny politycznej Pozwala na wyłonienie silnej większości parlamentarnej oraz na jej podstawie kreowania silnego i ni ulegającego kryzysom rządu.

System proporcjonalny

Jego zasadą jest zapewnienie wszystkim partiom biorącym udział w wyborach reprezentacji w parlamencie, odpowiadającej realnym wpływom w społeczeństwie. System może być stosowany tylko w okręgach wielomandatowych.

Systemy proporcjonalne posiadają szeregu korzystnych konsekwencji. W dużo większym zakresie niż systemy większościowe gwarantują realizowanie w praktyce zasady równości wyborów w sensie materialnym - ponieważ pozwalają na pełniejsze odzwierciedlenie składzie organu przedstawicielskiego aktualnego i rzeczywistego układu politycznego, sprzyjając jego większej reprezentatywności.

Pozwala na tworzenie się i umacnianie systemu wielopartyjnego, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do rozczłonkowania parlamentu i destabilizacji rządów (patrz. Wybory 1991). Negatywne skutki tego zjawiska można jednak redukować przez wprowadzenie tzw. klauzul zaporowych.

Stosowanie systemu proporcjonalnego napotkać może trudności związane z tzw. mandatami niewykorzystanymi albo resztkami głosów nie wystarczającymi do objęcia mandatu. Usuwane są w drodze różnorodnych sposobów rachunkowych:

• metoda Haire-Niemeyera - skrajnie proporcjonalna, sprzyja ugrupowaniom małym i średnim

Obliczanie: liczba głosów ważnych oddanych na dany komitet X liczba mandatów do podziału w danym okręgu / łączna ilość ważnie oddanych głosów, np.

Do zdobycia 7 mandatów

Ilość głosów ważnych - 1200

Ilość głosów oddanych na partie A - 500

Ilość głosów oddanych na partię B - 360

Ilość głosów oddanych na partię C - 200

Ilość głosów oddanych na partię D - 140

(500x7): 1200 = 2,91

(360x7):1200 = 2,10

(200x7): 1200 = 1,16

(140x7): 1200 = 0,81

Na razeie więc mamy rozdysponowane pięć mandatów, komu pozostałe dwa? - Ta metoda jest nazywana metodą największych reszt - dodatkowe mandaty dostaną partie które mają największą liczbę po przecinku, czyli partia A i partia D, wyniki wyborów sa więc takie Partia A - 3 mandaty, B-2, C-2, D - 1

• metoda Sainte - League'a - w Polsce zawsze w wersji zmodyfikowanej (pierwszym dzielnikiem nie 1 tylko 1,4 - w tej wersji sprzyja większym ugrupowaniom.

Obliczanie: liczba głosów ważnych oddanych na dane ugrupowanie / kolejne liczby nieparzyste aż do uzyskania tylu kolejno najwyższych ilorazów ile jest do podziału mandatów.

Np. 10 mandatów

	1,4	3	5	7	9
A - 1000	714	333	200	142	111
B - 800	571	266	160	114	88
C - 600	428	200	120	85	66
D - 400	285	133	80	57	44
E - 200	142	66	40	28	22

No i rozdysponowaliśmy 11 mandatów, bo dwa wyniki są takie same, co wtedy? - mandat przypada temu ugrupowaniu które do tej pory zebrało ich więcej, gdyby okazało się że i tu jest remis, przeprowadza się losowanie, w tym przypaku jednak „zwyziężyła” partia A, wyniki: partia A - 4 mandaty, B - 3, C - 2, D - 1, E - 0

• metoda D-Hondta - sprzyja dużym ugrupowaniom silnym (im większy okręg tym większe szanse ugrupowań małych)

Obliczanie: liczba głosów ważnych oddanych na dany komitet wyborczy / kolejne liczby naturalne, do momentu uzyskania tylu kolejno najwyższych ilorazów ile mandatów do uzyskania

Np. 3 mandaty

	1	2	3
A - 1000	1000	500	333,3
B - 800	800	400	266,6
C - 500	500	250	166,6
D - 300	300	150	100
E - 100	100	50	33,3

I znowu w przypadku remisu - mandat przypada temu ugrupowaniu które, zwyziężyło w większej ilości obwodów, jeśli remis - losowanie

• 22. System organów państwowych wg konstytucji

Podstawowym zadaniem systemu organów państwowych jest zapewnienie sprawnego współdziałania władz.

Aparat państwowy - zespół ludzi w szczególny sposób zorganizowany, działający na podstawie prawa, powołany do realizacji władzy państwowej i w tym celu wyposażony w prawo stosowania przymusu państwowego. Pojęcie bardzo obszerne, obejmuje całość mechanizmu państwa, który jest złożony z wielu elementów - organów państwa

Organ państwowy - to część składowa aparatu państwowego, wyodrębniony element różniący się od innych zakresem kompetencji, budową i trybem działania. O strukturze organu i jego funkcjonowaniu decydują kompetencje organu

System organów państwowych - to całokształt cech określających budowę, formy organizacyjne organów państwowych i wzajemny ich stosunek do siebie

System organów państwowych, jego zasady organizacyjne i wzajemne stosunki między nimi stanowią trzon regulacji konstytucyjnych, nie musi jednak być on taki sam w przypadku różnych konstytucji (np. kolejne polskie konstytucje z 1921, 1935,1952r. ulegał daleko idącym zmianom). Na demokratyczny charakter systemu organów wywierają wpływ następujące zasady:

• Suwerenności narodu - zwierzchnia władza narodu realizowana jest poprzez akt wyborczy → wyłanianie organów przedstawicielskich. Stąd wysoka pozycja ustrojowa parlamentu jako organu władzy ustawodawczej, oraz pozycja ustawy w systemie źródeł prawa, a także w celu zabezpieczenia nadrzędnej roli konstytucji konieczność istnienia organów stojących na straży konstytucji i innych aktów prawnych

• Podziału władzy - wywiera najbardziej widoczny wpływ na kształt systemu organów państwowych. Wynikające z niej konsekwencje to :

• Odrębność organizacyjna władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej

• Wzajemne ich równoważenie co powoduje konieczność zawarcia w konstytucji określonych regulacji prawnych

• To prowadzi do rozdzielenia władz i odrębnego ich usytuowania mającego wyrażać ich równorzędność

• (przyjęcie zasady jedności władzy państwowej prowadzi do dominacji jednego organu)

• demokratycznego państwa prawnego - prowadzi do :

• ścisłego rozgraniczenia kompetencji organów państwowych

• powołania instytucji prawnych stojących na straży przestrzegania tych zasad uregulowanych przez prawo - powołanie sądownictwa konstytucyjnego, ombudsmana, organów sądowych z sądownictwem administracyjnym włącznie

• systemu przedstawicielskiego :

• zapewnia wpływ wyborców na skład i funkcjonowanie parlamentu

• wyznacza wzajemne relacje między naczelnymi organami państwa ( relacje parlament-rząd, rząd-prezydent, prezydent-parlament)

• rządów parlamentarnych (lub innych zależnie od systemu rządów, wyróżniamy system: parlamentarno-gabinetowy, kanclerski, prezydencki, komitetowy

Określając system organów państwowych Konstytucja RP przyjmuje za punkt wyjścia trójpodział władzy i zarazem wyróżnienie 3 zasadniczych funkcji państwa : stanowienia prawa, jego wykonywania oraz rozstrzygania sporów prawnych (zarówno wymierzanie sprawiedliwości - domena sądów, ale też kontrola przestrzegania prawa). W oparciu o postanowienia konstytucji możemy wyróżnić 4 grupy organów państwowych. Warunkiem pozwalającym wyróżnić te grupy są : zasady ich organizacji, tryb funkcjonowania, struktura wewnętrzna, charakter stosunków między nimi.

Organy samoistne - działające bezpośrednio w imieniu państwa, realizujące jego funkcje i zadania, mające podstawy prawne swego istnienia w Konstytucji lub ustawach; dysponują kompetencjami o charakterze władczym

Organy niesamoistne - funkcjonują wewnątrz organów samoistnych, działają w ich imieniu, i spełniają zadania pomocnicze; pozbawione kompetencji władczych

Określając system organów państwa Konstytucja ustala Katalog organów uznawanych za podstawowe (takich których byt zapewnia ustawa zasadnicza). Reguluje też sposób tworzenia tych organów, określa ich hierarchię, formy kontroli, sposób pociągania do odpowiedzialności

W Polsce wyróżniamy 4 grupy organów państwowych :

1. Organy ustawodawcze

1. Sejm

2. Senat

funkcje : ustrojodawcze, ustawodawcze, uprawnienia kreacyjne, kontrolne,

działalność polegająca na stanowieniu prawa wymusza budowa parlamentu w oparciu o zasadę wieloosobowości i kolegialności działania (odnosi się to zarówno do organów samoistnych - sejm, senat, jak i ich wewnętrznych organów niesamoistnych, niesamoistnych szczególności komisji)

2. Organy wykonawcze

1. Prezydent RP

2. Rada Ministrów

3. Prezes Rady Ministrów

4. ministrowie

5. przewodniczący określonych w ustawach komitetów

6. wojewodowie

funkcje : wykonawcze, realizacja działań o charakterze wykonawczym, związanych z zarządzaniem państwem na szczeblu centralnym oraz na określonych odcinkach w ramach podziału terytorialnego państwa; jest to działalność oparta na aktach ustawowych pochodzących od organów władzy ustawodawczej, zmierzająca do organizacji życia publicznego i zabezpieczenia wolności i praw jednostki

organy administracji rządowej są zbudowane na zasadzie hierarchicznego podporządkowania, stąd konstytucja określa uprawnienia nadzorczo-kontrolne i koordynacyjne RM oraz Prezesa RM wobec podporządkowanego im aparatu administracji rządowej.

(administracja publiczna = administracja rządowa, obejmująca organy centralne i terenowe + samorząd terytorialny)

3. Sądy i trybunały

W tej grupie organów państwowych Konstytucja dokonała wielu rozstrzygnięć, wyjaśniając szereg kwestii budzących kontrowersje istniejące na tle konstytucji z 1955r.(k. t w jednym rozdziale regulowała kwestie sądów i prokuratury a wprowadzone w 1982r.Trybuanł Stanu i Konstytucyjny znalazły się w innym rozdziale, razem z NIK itd.) regulacje konstytucji 1997r.:

• Organy prokuratury straciły konstytucyjne podstawy istnienia, uległy dekostytucjonalizacji, a ich byt opiera się obecnie na ustawie

• W jednym rozdziale Konstytucji zawarte zostały regulacje prawne odnoszące się do wszystkich sądów i trybunałów

• Sądy i trybunały stanowią odrębną władzę, niezależną od inny władz

• Wymiar sprawiedliwości w RP sprawują : Sąd najwyższy, sądy powszechne, administracyjne i wojskowe

• Trybunały stanowią rodzaj sądownictwa szczególnego

• Wszystkie organy zaliczone do tej grupy zbudowane są na zasadzie niezależności, a sędziowie działają w oparciu o zasadę niezawisłości

4. Organy kontroli państwowej i ochrony prawa

Organy wyspecjalizowane, które zadania kontroli wykonują nie obok innych, ale jako wyłączną sferę działania, gdyż w tym celu zostały powołane:

1. Najwyższa Izba Kontroli - niezależność od rządu, kontrola administracji rządowej, pomaga w funkcji kontroli jaką sprawuje sejm

2. Rzecznik Praw Obywatelskich (od 1987) - ochrona wolności i praw jednostki

3. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (na mocy ustaw z 15.X.1992) - stoi na straży wolności słowa, realizacji obywatelskiego prawa do informacji, stróż interesu społecznego w radiofonii i telewizji

Organy samorządu terytorialnego nie są organami państwa. Działają jako organy realizujące własne lub zlecone przez państwo zadania. Konstytucja nie reguluje kwestii struktury tych organów samorządu, odsyła w tej materii do ustawy.

• 23) STRUKTURA ORGANIZACYJNA SEJMU I SENATU

skład sejmu (tak jak w małej konstytucji) 460 posłów

wybory do sejmu: powszechne, równe, bezpośrednie, tajne i proporcjonalne

senat-100 senatorów- wybory powszechne, bezpośrednie i tajne

Gwarancją autonomii izby jest jej regulamin przyjmowany w formie uchwały (traktowany jako akt wykonawczy wobec konstytucji)

Zasada autonomii obu izb: wyklucza możliwość wspólnych posiedzeń i podejmowania wspólnych decyzji w sprawach ustawodawczych.

TRYB I ZASADY FUNKCJONOWANIA

Kadencja-okres udzielanych parlamentowi pełnomocnictw czyli na jaki został wybrany i w którym może sprawować swe funkcje

-może ulec przedłużeniu bo w czasie trwania stanu nadzwyczajnego nie może być skrócona kadencja, nie można przeprowadzać referendum ogólnokrajowego, wyborów do sejmu, senatu, samorządowych i prezydenckich

-może ulec skróceniuzarządzeniem prezydenta po zasięgnięciu opinii obu marszałków, 2 warianty (patrz „kompetencje prezydenta w stosunku do parlamentu i do rządu”!!!)

w drodze uchwały podjętej przez sejm większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby połów

W obecnej konstytucji nie można „rozwiązać parlamentu a jedynie skrócić jego kadencje

Po skróceniu kadencji nowe wybory zarządza prezydent, nie później niż w ciągu 45 dni od zarządzenia skrócenia kadencji. Nowe posiedzenie nie później niż na 15 dzień od przeprowadzenia nowych wyborów

Sesja- okres w ramach kadencji parlamentu, w którym ma on prawo wykonywać swoje kompetencje.

W 1989 wprowadzono permanentny tryb funkcjonowania parlamentu.

Posiedzenie izby-czas jej obrad, może trwać więcej niż jeden dzień, może być przedzielony przerwą w obradach

Zasada jawności prac parlamentu (określona w konstytucji), posiedzenia sejmu i senatu maja charakter jawny i publiczny

Tryb uchwalania tajności obrad- może uchwalić sejm (senat) na wniosek co najmniej 30 posłów (10 senatorów) w sytuacji kiedy wymaga tego dobro państwa. Tajność dotyczy jedynie dyskusji a nie całego posiedzenia, decyzje na nim podjęte powinny być podane do opinii publicznej, no i na niejawnym posiedzeniu nie wolno głosować nad ustawą, żadną.

POSEŁ I SENATOR

„posłowie to przedstawiciele Narodu. Nie wiążą ich instrukcje wyborców”

premier i pozostali członkowie RM maja obowiązek udzielania odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie w ciągu 21 dni, a odpowiedzi w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu sejmu

Mandat wolny:

-generalny- poseł wyraża wolę całego narodu, a nie swoich wyborców

-niezależny- czyli nie ma obowiązków wobec wyborców, nie wiążą go ich instrukcje, ale powinien ich informować o pracach sejmu

-nieodwoływalny- wyborcy nie mogą cofnąć udzielonego pełnomocnictwa

Gwarancja niezależności przedstawiciela:

-incompatibilitas- niepołączalność stanowisk, mandatu posła czy senatora nie można łączyć z funkcją prezesa NBP, NIK, RPO, ambasadora, nie można być senatorem i posłem, RPDz, członkiem KRRiT czy RPP, nie można pracować w kancelarii sejmu, senatu, prezydenta, prezes IPN, nie można łączyć mandatu posła i senatora z mandatem posła do PE, itp. ( chyba wujek nie każe wymieniać wszystkich)

apolityczność czyli sędzia, prokurator, służba cywilna, żołnierz, policjant nie mogą sprawować mandatu

Poseł czy senator nie mogą prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.

Połączenie mandatu z zakazana funkcją powoduje jego wygaśnięcie

A za prowadzenie takiej działalności może zostać pociągnięty przed TS, na wniosek marszałka

Zasady etyki poselskiej:

-obowiązek składania oświadczeń majątkowych (są jawne)

-zasada bezinteresowności powinni kierować się interesem publicznym

-zasada jawności- powinni ujawnić związek interesu osobistego z decyzją w której podjęciu uczestniczyli

zasada rzetelności- powinni kierować należycie wypełniać swoje obowiązki i kierować się wymogami merytorycznymi

-zasada dbałości o dobre imię sejmu

Za ich naruszenie odpowiada się przed Komisja etyki poselskiej

-zasada lustracji

IMMUNITET PARLAMENTARNY

a)nietykalność - zakaz aresztowania lub w inny sposób ograniczenia równości bez zgody izby, za wyjątkiem złapania na gorącym uczynku lub jeżeli jest to konieczne dla prawidłowego toku sprawy, marszałek może nakaz natychmiastowe zwolnienie.

b) immunitet (właściwy)

 formalny- wprowadzenie utrudnień dotyczących pociągania parlamentarzysty do określonego rodzaju odpowiedzialności (karna i wykroczenia), nie wchodzi cywilna i zawodowa. Musi być zgoda izby podjęta w uchwale.

 materialny- wyłącza odpowiedzialność za określonego rodzaju czyny ( gwarancja wolnego mandatu parlamentarnego), nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu ani w czasie jego trwania, ani po wygaśnięciu (za to odp. Przed sejmem czy senatem), immunitet nie wyłącza odpowiedzialności za naruszenie dóbr osobistych innych (za zgodą izby może być pociągnięty do odp. Sądowej)

Wniosek o uchylenie immunitetu składany do marszałka

WARUNKI WYKONYWANIA MANDATU

Uposażenie poselskie, to taka comiesięczna pensja ( tyle ile podsekretarz stanu

Dieta poselska czyli to środki na pokrycie kosztów działalności związanej z wykonywaniem mandatu

A oprócz tego: uposażenie dodatkowe, odprawy parlamentarne, zniżki różnego rodzaju, ryczałt ( na pokrycie kosztów utrzymania biura)

-ma prawo do: uzyskiwania informacji i materiałów oraz wglądu w działalność organów administracji; do interwencji w organie administracji rządowej, samorządu, przedsiębiorstwie państwowym oraz org. Społecznej; tworzenia biur poselskich senatorskich i mieszanych.

KOŁA KLUBY I ZESPOŁY POSELSKIE

Poseł czy senator może być członkiem tylko jednego klubu czy koła, a zespołów kilku.

Kluby zrzeszają na podstawie przynależności politycznej, zespoły na jakiejś innej przesłance. Mają własne statuty.

Sejm  klub- może tworzyć 15 posłów koło- min. 3

Senat klub- min 7 koło- min. 3

PRAWA

- wyrażania swojego stanowiska, zgłaszanie wniosków

-możliwość wybierania i bycia wybieranym

-inicjatywa ustawodawcza (min 15 posłow0

-uczestnictwo w dyskusji

-występowanie z zapytaniami i interpelacjami]

-wniosek o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z konstytucją 50 posłów 30 senatorów

-wniosek o postawienie w stan oskarżenia przed TS 115 posłów

-wniosek w sprawie powołania RPO, Gen. Ins. Ochrony Danych Osobowych, prezesa NIK- 35 posłów; RPDz 15 senatorów 30 posłów

-kandydatura sędziego TK 50 posłów

-wniosek o przedstawienie informacji bieżącej przez członka rządu 15 posłów

ORGANIZACJA WEWNĘTRZNA

a)organy wewnętrznego kierownictwa- marszałkowie oraz właściwe prezydia

b)organy pomocnicze- komisje, sekretarze, konwent seniorów

• Marszałek  ( MAREK JUREK )

• -przewodniczy obradom,

-strzeże praw Sejmu,

-reprezentuje sejm na zew., kontakty z 2 izbą, stosunki z obcymi

parlamentami

-zwoływanie i przewodniczenie obradom Konwentu i Prezydium

-sprawuje piecze nad porządkiem i spokojem na obszarze należącym do

-izby

-wydawanie przepisów porządkowych

-powoływanie szefa kancelarii Sejmu (senatu)

-zarządzanie drukowania druków, uchwał i sprawozdań stenograficznych

--organizacja kancelarii i jej budżetu

-czuwanie nad terminowością i tokiem prac

-nadawanie biegu inicjatywom ustawodawczym

Może wystąpić z wnioskiem do TK o zbadanie zgodności ustaw z konstytucją oraz rozstrzygania sporów konstytucyjnych

Wybierany na wniosek 15 posłów ( 10 senatorów), większością bezwzględną (w-ce tez)

W senacie w głosowaniu tajnym.

W-CE: Jarosław Kalinowski
Bronisław Komorowski

Marek Kotlinowski
Wojciech Olejniczak

Genowefa Wiśniowska

• Prezydium- marszałek i w-ce marszałkowie

-ustalanie planu prac izby, tygodni posiedzeń

-wykładnia regulaminu

-organizowaniu współpracy między komisjami i koordynowanie ich działania (sejm)

- organizowanie zasad doradztwa naukowego na rzecz izb

-ustalenie wys. Uposażenia, dodatków uposażeniowych, ryczałtu, udzielanie pożyczek

Prezydium w ciągu 10 dni od zarządzenia wyborów przekazuje do PKW listę organizacji lub koalicji wyborczych które po ostatnich wyborach zgłosiły istnienie klubu (min 15 członków)  są zwolnione od konieczności poparcia zgłoszenia listy wyborczej podpisami wyborców.

• Konwent seniorów: odzwierciedla polityczny skład izby. Skł to prezydium, przedstawiciele klubów. Ma zapewniać współdziałanie komisji. Uprawnienia wyłącznie opiniodawcze.

-opiniowanie planów pracy izby

-opiniowanie projektu porządku posiedzeń

-wnioskowanie co do trybu przeprowadzenia dyskusji

czyli rola konwentu jest taka, ze czasem trzeba zasięgnąć jego opinii, bo inaczej nasza sprawa nie pójdzie pod obrady

• Komisje

Organy pomocnicze izb, rozpatrują i przygotowują sprawy, które mają stanowić przedmiot obrad.

Komisje: stałe i nadzwyczajne (ze względu na sposób powoływania)

Resortowe, problemowe i śledcze ( na zakres kompetencji)

Resortowe- zakres ich działalności odpowiada zakresowi działalności jednego z resortów

Problemowe- tu akcent kładziony jest na funkcjonalne ich ujęcie , dlatego przedmiotem działań takiej komisji może być zakres kompetencji kilku resortów (spełniają f. Kontrolną wobec rządu)

Komisje wiodące- zakres ich funkcjonowania łączy się tylko z funkcjami izby np. Komisja Finansów Publicznych, Komisje Regulaminowa i Spraw Poselskich, Komisja Ustawodawcza

Powoływanie komisji: odzwierciedlają polityczny skład izby (sejm), ustalenia zapadają na posiedzeniu konwentu, a sejm akceptuje.

W senacie każdy senator zgłasza się sam, te zgłoszenia zbiorczo przedstawia Komisja Regulaminowa i Spraw senatorskich, uwzględniając że senator może być członkiem tylko 2 komisji stałych

Sejm komisja ds. służb specjalnych- góra 7 członków

Zgłoszeń kandydatów mogą dokonywać tylko przewodniczący klubów liczących powyżej 35 członków . Skład wybiera sejm na wniosek Prezydium po zasięgnięciu opinii konwentu

Komisje śledcze sejm powołuje w drodze uchwały ( na wniosek prezydium, komisję sejmową, co najmniej 15 posłów) , bezwzględną większością głosów, do 11 członków, powinien odzwierciedlać polityczną reprezentację w sejmie kół i klubów mających swoich przedstawicieli w konwencie. Prawo wzywania i przesłuchiwania każdej osoby, prawo żądania wyjaśnień. Większością 2/3 głosów co najmniej połowy jej członków decyduje o wystąpieniu z wnioskiem o postawieniu przed TS za naruszenie Konstytucji lub ustaw w związku z zajmowanym stanowiskiem.

Komisja jej org. wewnętrznym jest prezydium (przewodniczący i w-ce)

Komisje nadzwyczajne- rozpatrzenie sprawy która nie leży w zakresie działalności żadnej z komisji stałych

1. ds. rozpatrzenia projektu ustawy

2. do rozpatrzenia określonej sprawy

okres ich funkcjonowania kończy się po rozpatrzeniu projektu ustawy i przyjęcie sprawozdania przez izbę

Tryb pracy: mają podejmować uchwały dotyczące spraw do nich przekazanych

Posiedzenia są prawomocne jeśli weźmie w nich udział co najmniej 1/3 członków, komisje mogą odbywać posiedzenia wspólnie (przewodniczy im jeden z przewodniczących, przyjmują uchwały większością głosów w obecności co najmniej 1/3) Tylko obrady Komisji ds. służb specjalnych są tajne.

Do podjęcia uchwały zwykła większość, przegłosowana cześć ma prawo przedstawić swoje wnioski jako wnioski mniejszości ( w senacie wniosek mniejszości musi być poparty przez 2 senatorów)

POSIEDZENIA SEJMU

Zwoływane przez marszałków, w sejmie w terminach ustalonych prze prezydium lub uchwałą sejmu, w senacie przez marszałka

W sejmie porządek dzienny ustala marszałek, wnioski o jego uzupełnienie mogą zgłaszać kluby, koła lub co najmniej 15 posłów

Obradami kieruje marszałek, lub wyznaczeni przez niego w-ce przy pomocy 2 sekretarzy

Dyskusja: przedstawienie danej sprawy przez wnioskodawcę oraz dyskusja nad nią

Wnioski formalne, dotyczą formalnej strony posiedzenia, obrad lub głosowania, może je zgłaszać pojedynczy parlamentarzysta, o jego przyjęciu bądź odrzuceniu decyduje się większością głosów.

Głosowanie: uchwał większością zwykłą, oprócz tego istnieje większość kwalifikowana, większość kwalifikowana. Głosowanie jest jawne.

Najpierw głosuje się poprawki potem całość

Głosowanie: o odrzucenie projektu, o przyjęcie ustawy bez poprawek, głosowanie poprawek do poszczególnych artykułów, głosowanie projektu ustawy w całości (w tej kolejności)

• 24) Proces ustawodawczy:


































Zasada rozpatrywania ustaw na posiedzeniach sejmu w 3 czytaniach, jawność obrad i uchwalanie ustaw zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy liczby posłów

(a tak w skrócie )

• Inicjatywa ustawodawcza- posłowie (15), senat, prezydent, rada ministrów, gr co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do sejmu. Wnioskodawca musi przedstawić skutki finansowe wykonania ustawy.

• Sejm rozpatruje projekt w 3 czytaniach

• Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez sejm przysługuje wnioskodawcy, posłom i radzie ministrów

• Wnioskodawca może wycofać projekt do czasu zakończenia 2 czytania, projekt uznaje się za wycofany jeśli do końca 2 czytania popiera go mniej niż 15 posłów spośród tych którzy podpisali projekt przed jego wniesieniem (dotyczy inicjatywy poselskiej)

• Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów chyba że konstytucja stanowi inaczej

• Ustawę uchwalona przez sejm marszałek przekazuje senatowi

• Senat ma 30 dni aby przyjąć ją bez zmian, uchwalić poprawki bądź odrzucić Jeżeli tego nie zrobi to ustawę uznaje się za uchwalona w brzmieniu przyjętym przez senat

• Uchwałę senatu odrzucającą ustawę lub poprawkę zaproponowaną przez senat uważa się za przyjęta jeśli sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

• Marszałek przedstawia uchwalona ustawę do podpisu prezydentowi

• Ten ma 21 dni na podpisanie i zarządza jej ogłoszenie

• Przed podpisaniem może wystąpić do TK o zbadanie jej zgodności z Konstytucja, ale jeśli TK uzna ja za zgodną, prezydent musi ją podpisać

• Odmawia podpisania ustawy którą TK uznał za niezgodna z Konstytucją, może podpisać z pominięciem pewnych przepisów, albo zwraca sejmowi do poprawy

• Jeśli nie wystąpił do TK, może z umotywowanym wnioskiem przekazać ustawę sejmowi do ponownego rozpatrzenia. Sejm może większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów odrzucić weto prezydenta. Prezydent musi podpisać ustawę w ciągu 7 dni i ogłosić

• Rada Ministrów może uznać swój projekt za pilny!! (za wyjątkiem projektów ustaw budżetowych, dotyczących wyboru prezydenta, sejmu, senatu, organów samorządu terytorialnego, ustaw regulujących ustrój i właściwości władz publicznych)

• Termin rozpatrzenia takiej ustawy przez senat wynosi 14 dni a termin podpisania przez prezydenta 7 dni

PROJEKT SENATU: w formie uchwały podjętej przez izbę. Inicjatorem projektu może być gr. 10 senatorów lub komisja senacka. Projekt senatu rozpatrywany jest w 3 czytaniach: 1-na posiedzeniu komisji następnie rozpatruje projekt senat i podejmuje uchwałę w sprawie inicjatywy większością głosów

INICJATYWA LUDOWA: komitet inicjatywy ustawodawczej, utworzony przez grupę co najmniej 15 obywateli (bierne prawo wyborcze do sejmu). Komitet zbiera 1 tys. Podpisów. Pełnomocnik komitetu zawiadamia marszałka sejmu o utworzeniu komitetu, przekazuje mu projekt ustawy, zawiadomienie musi spełniać wymogi formalne. Marszałek ma 14 dni na odpowiedz czy przyjął zawiadomienie. Komitet nabiera osobowość prawną i zbiera już tylko 90 tys podpisów poparcia pod projektem. W ciągu 3 miesięcy musi złożyć projekt wraz z podpisami marszałkowi. Pierwsze czytanie odbywa się w ciągu 3 miesięcy od złożenia projektu marszałkowi.

Nie może dotyczyć budżetu, prowizorium budżetowego, długu publicznego, i gwarancji finansowych.

Rozpatrywanie projektu przez SEJM:

• Marszałek nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i wstępna ocena projektu, może skierować projekt do Komisji Ustawodawczej co do jego zgodności z prawem, komisja większością 3/5 może zaopiniować projekt za niedopuszczalny

• Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu sejmu( projekty o zmianie konstytucji, ustaw budżetowych, podatkowych, regulujących prawo wyborcze, ustrój, właściwości władz publicznych, jeśli przemawiają za tym ważne względy to marszałek może skierować na posiedzenie sejmu inne projekty ustaw) albo komisji

• Jeżeli 1 czytanie na plenum izby to dotyczy ogólnych zasad projektu i przedstawienia przez wnioskodawcę uzasadnienia projektu; pytania posłów i odp. Wnioskodawcy

• Jeżeli sejm nie odrzuci w głosowaniu założeń projektu kieruje się go do odpowiedniej komisji i dalej jest tak samo jakby od razu ustawa poszła do komisji 

• Jeśli 1 czytanie odbywa się w komisji to ma ono na celu rozpatrzenie ogólnych zasad jak również rozwiązań szczegółowych; na tym etapie można zgłaszać poprawki

• Komisja przedstawia sprawozdanie, określające jej stanowisko wobec projektu: przyjęcie bez poprawek, z poprawkami, odrzucenie projektu w całości

• 2 czytanie rozpoczyna się: sprawozdawca komisji przedstawia sprawozdanie o projekcie ustawy. W przypadku wnioskowania o odrzucenie projektu przeprowadza się debatę bez prawa zgłaszania wniosków i poprawek.

• Sejm może w głosowaniu odrzucić wniosek komisji o odrzucenie projektu, wtedy projekt ponownie trafia do komisji w celu sporządzenia poprawionego sprawozdania. To samo dzieje się jeśli w czasie 2 czytania zgłoszono wnioski bądź poprawki do projektu

• Jeżeli poprawki nie zostały zgłoszone, albo nie było konieczności odsyłania do komisji projektu, można przystąpić do 3 czytania

• 3 czytanie: przedstawienie dodatkowego sprawozdania komisji, lub-jeśli projekt nie został ponownie do niej skierowany-przedstawienie prze posła-sprawozdawcę poprawek i wniosków, które zostały zgłoszone podczas 2 czytania

• głosowanie najpierw nad zgłoszonymi wnioskami i poprawkami a potem nad całością projektu

Prace senatu nad ustawą

• ma 30 dni na przyjęcie stosownej uchwały

• marszałek senatu przekazuje ustawę do właściwej komisji, ta ma 18 dni na przygotowanie projektu stanowiska senatu

• uchwała senatu w sprawie przekazanej ustawy podejmowana jest na posiedzeniu plenarnym, większoscią zwykłąw obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

• jeżeli senat ustawę przyjmie bądż nie podejmie uchwały postępowanie parlamentarne ulega zakończeniu i ustawa przekazywana jest do podpisu prezydentowi

• jeżeli senat odrzuci lub zaproponuje poprawki, uchwała senatu przekazywana jest do prezydium sejmu

• w sejmie toczą się prace na uchwałą senacka , marszałek przekazuje ja do komisji lub sejm może na wniosek marszałka rozpatrywać uchwalę bez odesłania jej do komisji

• jeśli trafi do komisji to ta przedstawia sejmowi sprawozdanie, w której komisja wnioskuje o przyjęcie proponowanych przez senat zmian w całości lub części bądź ich odrzucenie

• uchwałę senatu uznaje się za przyjętą jeśli sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

• i do prezydenta!!! 14 dni na podpisanie może zawetować ( takie weto odrzuca większość 3/5 co najmniej połowy ustawowej liczby posłów)

ZMIANA KONSTYTUCJI:

• inicjatywa1/5 liczby posłów; senat; prezydent

• ustawa konstytucyjna musi być uchwalona w jednakowym brzmieniu przez obie izby

• senat ma na rozpatrzenie ustawy 60 dni

• 1 czytanie nie wcześniej niż30 dni od przedłożenia sejmowi projektu ustawy

• 1 czytanie na plenum sejmu

• nie może być rozpatrywana w trybie pilnym

• sejm uchwala większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

• w senacie bezwzględna większość przy obecności co najmniej połowy

• zmiana rozdziałów I, II, XII, uchwalenie ustawy nie wcześniej niż 60 dnia po pierwszym czytaniu projektu; możliwość poddania ustawy pod referendum

• prezydent ma 21 dni na podpisanie ustawy zmieniającej konstytucję

UCHWALENIE UMOWY MIEDZYNARODOWEEJ na mocy której RP przekazuje organizacji międzynarodowej pewne kompetencje organów władzy państwowej

• zgoda wyrażona przez parlament, większością 2/3 (senat tez) przy quorum co najmniej połowy ustawowej ich liczby

• albo wyrażenie zgody w drodze ogólnokrajowego referendum

• uchwałe w sprawie wyboru trybu wyrażania zgody na ratyfikację podejmuje sejm bezwzględna większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

• takie referendum zarządza sejm lub prezydent za zgoda senatu

USTAWA BUDŻETOWA

• projekt ustawy budżetowej, prowizorium budżetowego może wnieść tylko RM

• czas debaty 4 miesiące od dnia przedłożenia sejmowi projektu ustawy

• senat nie może ustawy odrzucić a jedynie w terminie 20 dni zgłosić poprawki

• do rozpatrywania projektu właściwa w sejmie jest komisja finansów publicznych ( w senacie Komisja gospodarki narodowej)

• posłowie i senatorowie mogą zgłaszać poprawki z zastrzeżeniem że nie mogą one powodować zwiększenia określonego w projekcie deficytu budżetowego

• Komisja Finansów publicznych może zaproponować przyjęcie projektu w całości lub z poprawkami nie może wnioskować o jej odrzucenie

• Prezydent podpisuje w ciągu 7 dni, nie może odmówić złożenia podpisu, może zwrócić się do TK o zbadanie zgodności z konstytucją

• TK ma na orzeczenie 2 miesiące

• FUNKCJE PARLAMENTU

„władzę ustawodawczą sprawują sejm i senat” art.95, jedynie sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów

funkcje

a)ustawodawcza czyli stanowienie przepisów prawa powszechnie obowiązujących w każdej sprawie

b)kontrolna, kontrola działań rządu i pośrednio wpływanie na kierunek prowadzonej przez rząd polityki

c)kreacyjna- obsada niektórych organów

-domniemanie kompetencji sejmu w zakresie kompetencji ustawodawczych

-sejm decyduje w imieniu RP o stanie wojny o zawarciu pokoju. Uchwałę może podjąć sejm o stanie wojny jedynie w razie zbrojnej napaścina terytorium RP lub gdy z umów międzynarodowych wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresjii.

-Sejm ma prawo zarządzić referendum ogólnokrajowe bezwzgledna większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub prezydent za zgoda senatu wyrażona bezwzględna większościa głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

FUNKCJA KONTROLNA

• Wyraża rządowi wotum zaufania, na podstawie expose premiera

• Premier może zwrócić się do sejmu wyrażenie RM wotum zaufania. Następuje to wiekszością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

• Sejm wyraża RM wotum nieufności, większością ustawowej liczby posłów, na wniosek co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na nowego premiera (konstruktywne wotum nieufności), powtórny wniosek może być zgłoszony po upływie 3 miesięcy na wniosek 115 posłów

• Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności, na wniosek 69 posłów, większością głosów ustawowej liczby posłów

• Członkowie RM ponoszą solidarną odpowiedzialność przed sejmem za działalność RM, a także odpowiedzialność indywidualną

- Sejm wyraża niewiążące postulaty pod adresem rządu:

rezolucje- prawnie wiążące wezwanie do określonego oragnu państwowego do podjęcia wskazanej w rezolucji jednorazowego zachowania

deklaracje-zobowiązanie do określonego zachowania

apeli- prawnie niewiążące wezwanie do określonego zachowania się, podjęcia inicjatywy lub działania

oświadczenia-stanowisko w określonej sprawie

- obowiązek przedstawiani sprawozdania z wykonania budżetu (sejmowi i NIK)

- wszystkie komisje maja prawo do informacji, czyli żądania od ministrów informacji i sprawozdań; do żądania obecności ministrów i kierowników naczelnych organów państwa na tych posiedzeniach komisji które dotycza ich działalności; prawo żądania wyjaśnień, od obecnych na posiedzeniach przedstawicieli rządu

Efektem kontrolnej pracy komisji są: dezyderaty (uchwała komisji zawierająca jej postulaty w określonych sprawach, kierowane do RM, prezesa NIK, prezesa NBP, prokuratora generalnego oraz GIP) oraz opinie ( stanowisko komisji w określonej sprawie, do tych samych co wyżej + do centralnych urzędów i instytucji państwowych)

ZGROMADZENIE NARODOWE

Obradom Zgromadzenia Narodowego przewodniczy Marszałek Sejmu, a w jego zastępstwie Marszałek Senatu. Parlamentarzyści podczas posiedzenia Zgromadzenia Narodowego są sobie równi (brak rozróżnienia na posłów i senatorów). Zgromadzenie nie ma określonego harmonogramu posiedzeń, działa jednak na podstawie uchwalonego przez siebie regulaminu; jest zwoływane jedynie do wypełnienia którejś z kompetencji określonych w Konstytucji:

• przyjęcia przysięgi prezydenckiej (art. 130 Konstytucji),

• uznania trwałej niezdolności Prezydenta do sprawowania urzędu (głosami 2/3 ustawowej liczby członków ZN - art. 131 ust. 2 pkt 4 Konstytucji),

• postawienia prezydenta RP w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu (wniosek 140 członków Zgromadzenia, do podjęcia uchwały głosami 2/3 głosów - art. 145 ust. 2 Konstytucji),

• wysłuchania orędzia Prezydenta RP skierowanego do Zgromadzenia Narodowego (art. 140 Konstytucji).

Wszystkie obecne kompetencje dotyczą urzędu Prezydenta RP, jednak w latach 1992-1997 Zgromadzenie Narodowe miało dodatkowo kompetencję uchwalenia Konstytucji.

Wprowadzone ponownie do polskiego systemu organów władzy w 1989 r., Zgromadzenie Narodowe dokonało w dniu 19 lipca 1989 r. wyboru jedynego Prezydenta PRL.

Nie są Zgromadzeniem Narodowym wspólne posiedzenia Sejmu i Senatu zwoływane w innych przypadkach, np. z okazji wizyt szefów państw.

Nowela kwietniowa- zmierzała w stronę demokratyzacji systemu

• zasady pluralizmu politycznego

• udział w życiu publicznym partii, organizacji, instytucji;

• kadencja Sejmu IX upływa 3.04.89 umożliwienie nowych wcześniejszych wyborów

• rozszerzono zakres przedstawicieli ludu pracującego o senat

inicjatywa ustawodawcza dla:

• Senatu- jako całej izby

• posłów (niecała izba)

• RM (to najważniejsze!, musi mieć skuteczne narzędzia)

• Prezydenta( krytyka: nie powinien jej mieć); przeniesienie uprawnień Rady Państwa (mechaniczne)

• zastępcza forma immunitetu (poseł, senator nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej i sądowej)

• rezygnacja z trybu sesyjnego

• zniesiono dekrety z mocą ustaw  umocnienie pozycji Sejmu

• zasada udziału obu izb parlamentu w postępowaniu legislacyjnym ograniczenie Sejmu

• poprawka senatu- 2/3 połowy obecnej

• nieprzyjęta ustawa do TK

• rozwiązanie Sejmu i Senatu:

a)własną uchwałą

b)Prezydent, jeśli:

• w ciągu 3 miesięcy Sejm nie uchwali budżetu lub planu gospodarczego

• gdy Sejm przez 3 miesiące nie powołał rządu

• gdy Sejm uchwali ustawę uniemożliwiająca Prezydentowi wykonywanie uprawnień z par 322





• 25) PREZYDENT RZECZPOSPOLITEJ POLSKIEJ

(Relacje trzech władz: wzajemne hamowanie i równowaga)

- organ władzy wykonawczej „władzę wykonawczą sprawuje prezydent i RM”

- głowa państwa- czyli dokonywanie aktów „uobecniających pastwo”

-rola arbitrażu politycznego

incompatibilitas-przepis o zakazie łączenia urzędów, stanowisk i funkcji publicznych. W stosunku do prezydenta ma chronić prestiż tego urzędu i zapobiegać angażowaniu się w takie dziedziny czy obszary życia, które mogłyby podważać majestat urzędu

apolityczność prezydenta- konstytucja na ten temat nie wypowiada się jednoznacznie. W każdym razie w ujęciu wujka G trudno o apolityczność prezydenta, w końcu pochodzi z jakiejś partii i trudno mu tak nagle odrzucić wcześniejszy dogmatyzm, przekonania. Dlatego prezydent powinien dążyć do apolityczności (np. oddać legitymację partyjną) Jako arbiter powinien rozstrzygać zgodnie z interesem państwa.

FUNKCJE USTROJOWE-mogą być realizowane przy pomocy prawnie określony kompetencji

-Najwyższy przedstawiciel RP i gwarant ciągłości władzy państwowej

-Czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji

-Stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa

-Stoi na straży nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium

Jako najwyższy reprezentant państwa w stosunkach międzynarodowych posiada funkcję gwaranta przestrzegania zobowiązań międzynarodowych

ZASADY I TRYB ODPOWIEDZIALNOŚCI

-zasada odpowiedzialności konstytucyjnej prezydenta- za naruszenie konstytucji, ustaw, za popełnione przestępstwo może być pociągnięty tylko przed TS

-wyłączenie odpowiedzialności politycznej prezydenta-akty urzędowe prezydenta wymagaja dla swej ważności kontrasygnaty Premiera, a ten przez podpis ponosi odpowiedzialność przed sejmem

-prezydent może zostać postawiony w stan oskarżenia przez TS za naruszenie Konstytucji lub ustaw (delikt konstytucyjny) albo za jakiekolwiek przetępstwo (odpowiedzialność karna)

delikt konstytucyjny obejmuje działanie niezgodne z ustawą lub zaniechanie działania nakazanego przez prawo

- w stan oskarżenia prezydenta może postawić: Zgromadzenie Narodowe większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia, na wniosek co najmniej 140 jego członków

- sankcja za skazanie- złożenie z urzędu

WYBÓR

- w wyborach powszechnych, bezpośrednich, tajnych, równych

- wybory większościowe, większość bezwzględna, czyli wybrany zostaje kandydat który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów (50%+1), jeżeli żaden kandydat takiej większości nie otrzymał to 14 dnia po pierwszym głosowaniu mamy 2 turę (wygrywa ten który otrzymał więcej głosów)

-wybory zarządza Marszałek Sejmu nie wcześniej niż na 7 miesięcy i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji obecnego prezydenta, wyznacza je na dzień wolny od pracy przypadający nie wcześniej niż na 100dni i nie później niż na 75 dni przed upływem kadencji urzędującego prezydenta.

Jeśli urząd zostanie opróżniony to wybory M musi zarządzić nie później niż w czternastym dniu od dnia opróżnienia.na dzień wolny od pracy przypadający w ciągu 60 dni od dnia zarządzenia wyborów.

TRYB ZGŁASZANIA- zgłoszenia kandydata do PKW w celu rejestracji dokonuje Komitet Wyborczy kandydata utworzony przez co najmniej 15 obywateli polskich posiadających czynne prawo wyborcze, muszą oni zebrać co najmniej 1 tys. podpisów poparcia kandydata, wówczas Komitet jest przez pełnomocnika zgłaszany do PKW i rejestrowany, nabywa osobowość prawna. Zgłoszenie kandydata wymaga zebrania co najmniej 100 tys podpisów poparcia obywateli posiadających czynne prawo wyborcze. Kandydat musi wyrazić zgodę na kandydowanie. Komitet sprawdza czy kandydat spełnia kryteria wybieralności.

WAZNOSC wyboru prezydenta stwierdza Sąd Najwyższy ( jeśli stwierdzi nieważność Marszałek ma 5 dni na zarządzenie wyborów od dnia ogłoszenia nieważności)

WARUNKI WYBIERALNOŚCI

-obywatel polski

-najpóźniej w dniu wyborów ukończy 35 lat

-korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu

-wybierany na 5 lat ( najwięcej na 2 kadencje)

-kandydować nie może osoba skazana przez TS-pozbawiona praw publicznych

-wymóg poddania postępowaniu lustracyjnemu- kandydat ma obowiązek złożenia oświadczenia, które podlega tzw. Lustracji przed Sądem Lustracyjnym, który stwierdza zgodność oświadczenia z prawdą. Jeśli przyzna sie do współpracy nie eliminuje to kandydata z uczestnictwa w wyborach, musi zostać jedynie podane do wiadomości publicznej. Kandydat zostaje skreślony z listy wyborczej jeśli Sąd Lustracyjny stwierdzi kłamstwo lustracyjne, wówczas kandydat przez 10 lat nie może ubiegać się o urząd prezydenta.

KADENCJA

Rozpoczyna się w dniu złożenia przysięgi przed ZN ( w ostatnim dniu urzędowania poprzednika

„Opróżnienie urzędu” w skutek śmierci, zrzeczenia się urzędu, stwierdzenia nieważności wyboru,, złożenia z urzędu orzeczeniem TS, w skutek uznania przez ZN trwałej niezdolności do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia uchwała podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków

Aż do czasu wyboru nowego prezydenta urząd sprawuje Marszałek Sejmu

Tymczasowe przeszkody w sprawowaniu urzędu: prezydent zawiadamia marszałka sejmu, który tymczasowo obejmuje urząd; gdy prezydent nie jest w stanie zawiadomić marszałka wówczas na wniosek marszałka o zaistnieniu przeszkód w sprawowaniu urzędu decyduje TK, który powierza marszałkowi tymczasowe sprawowanie urzędu.

Tymczasowe przeszkody to przedłużająca się choroba, długotrwały wyjazd za granicę, niemożność prawna (czyli postawienie w stan oskarżenia prze TS

AKTY URZĘDOWE PREZYDENTA

1. wymagające dla swej ważności kontrasygnaty premiera

2. akty urzędowe wypływające z jego prerogatyw (nie wymagające kontrasygnaty)

akty prawne prezydenta

rozporządzenia z mocą ustawy- jeśli sejm w czasie stanu wojennego nie może zebrać się na posiedzenie prezydent na wniosek RM wydaje rozporządzenia z mocą ustawy, podlegają one zatwierdzeniu przez sejm na najbliższym posiedzeniu

zarządzenia i rozporządzenia wydaje Prezydent i postanowienia w zakresie realizacji pozostałych swoich kompetencji

Kontrasygnata aktów urzędowych prezydenta: czyli współpodpis złożony przez premiera lub ministra na akcie urzędowym głowy państwa, nadaje aktom ostateczna ważność prawną oraz oznacza przejęcie przez osobę kontrasygnującą odpowiedzialności politycznej przed parlamentem za treść tych aktów, wb zasady politycznej nieodpowiedzialności głowy państwa. Wymusza również współpracę prezydenta z rządem

Art. 144

a)kontrasygnacie podlegają akty urzędowe Prezydenta

b)kontrasygnaty dokonuje tylko premier

c)premier ponosi odpowiedzialność przed sejmem

kontrasygnata negatywna- objęte nią są wszystkie akty nie wyłączone jako prerogatywy

PREROGATYWY

Akty urzędowe podejmowane osobiście bez obowiązku ich kontrasygnaty

Jest ich 30 (patrz konstytucja art. 144)

KOMPETENCJE

a)kompetencje głowy państwa:

-w zakresie spraw zagranicznych: najwyższy przedstawiciel państwa

• czynna i bierna legacja

• prawo ratyfikacji i wypowiadania umów międzynarodowych

• utrzymuje stosunki polityczne z głowami innych państw

• współpracuje z premierem i z właściwym ministrem MSZ

• reprezentuje państwo tez przez swoich przedstawicieli- prawo mianowania i odwoływania takich przedstawicieli

• przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przedstawicieli dyplomatycznych

prezydent przed ratyfikacją może zwrócić się do TK o zbadanie zgodności umowy z konstytucja

niektóre umowy wymagają zgody parlamentu wyrażonej w ustawie (dot pokoju, sojuszy, układów politycznych lub wojskowych, wolności, praw i obowiązków obywatelskich, członkostwa RP w org międzynarodowych, znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym)

przekazanie org międzynarodowej kompetencji organów władzy państwowej (zgoda wyrażona przez sejm i senat większością 2/3 głosów

b)w zakresie sił zbrojnych, obronności i bezpieczeństwa

• najwyższy zwierzchnik Sił Zbrojnych

• w czasie pokoju sprawuje zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi przez MON

• mianuje szefa Sztabu Generalnego i dowódców Sił zbrojnych na czas nieokreślony

• na czas wojny mianuje na wniosek premiera Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych (tak samo może go odwołać)

• nadaje na wniosek MON określone stopnie wojskowe

Organ doradczy prezydenta w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego

W razie bezpośredniego zagrożenia zewnętrznego prezydent, na wniosek premiera zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie Sił zbrojnych do obrony RP

Ma prawo stanowienia o stanie wojny w zastępstwie [Author ID1: at Thu Jun 8 19:19:00 2006 ]sejmu jeśli ten nie może się zebrać.

Prezydent na wniosek RM może wprowadzić stan wojenny na części lub całości terytorium (w stanie zagrożenia, zbrojnej napaści)

W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, prezydent, na wniosek RM może wprowadzić stan wyjątkowy (na całości lub części) na czas nie dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie tego stanu, tylko raz, tylko za zgodą sejmu, tylko na 60 dni.

Rozporządzenia prezydenta o wprowadzeniu stanu nadzwyczajnego podlegają kontroli sejmu. Prezydent musi przedłożyć sejmowi do rozpatrzenia rozporządzenie w ciągu 48h od podpisania. Sejm może je uchylić większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Klasyczne uprawnienia:

Prawo łaski, z wyłączeniem os skazanych przez TS

Nadaje obywatelstwo i wyraża zgodę na jego zrzeczenie

Nadaje ordery i odznaczenia Prawo zwracania się z orędziem do sejmu, senatu, ZN- orędzia nie czyni się przedmiotem debaty

KOMPETENCJE W STOSUNKU DO PARLAMENTU

-zarządza wybory do sejmu i senatu

-zwołuje pierwsze posiedzenie sejmu i senatu w ciągu 30 dni od dnia wyborów ( w przypadku skrócenia kadencji nie później niż na 15 dzień po przeprowadzeniu wyborów)-

-prerogatywa skrócenia kadencji obu izb jeśli

• ustawa budżetowa nie zostanie mu przedłożona do podpisania w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia sejmowi projektu ustawy budżetowej

• w razie niepowołania rządu po trzech nieudanych próbach: prezydent obligatoryjnie skraca kadencję jeśli sejm w ciągu 14 dni nie udzieli wotum zaufania rządowi powołanemu w 3 próbie

Decyzję o skróceniu kadencji prezydent powołuje samodzielnie ale po zasięgnięciu opinii marszałków(obu)

-inicjatywa ustawodawcza

-podpisuje (promulgacja) i ogłasza ustawy--> podpis w ciągu 21 dni od dnia jej przedstawienia przez marszałka sejmu i zarządza ogłoszenie w Dzienniku 3Ustaw RP (tryb pilny 7 dni , ustawa o prowizorium budżetowym, ustawa budżetowa)

-kwestionuje ustawę: -wnioskuje o stwierdzenie zgodności ustawy z konstytucja do TK

-wnioskuje do sejmu o ponowne rozpatrzenie ustawy (weto ustawodawcze)

Może skorzystać tylko z jednej opcji!!!

KOMPETENCJE W STOSUNKU DO RZĄDU

a)w zakresie powoływania rządu

b)oddziaływanie na tok pracy i politykę rządu

a) 1-prezydent desygnuje premiera, który proponuje skład rady ministrów prezydent powołuje premiera wraz z pozostałymi członkami rady ministrów w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniego rządu odbiera przysięgę

2-jeśli ta rada ministrów nie otrzyma wotum zaufania (bezw. Większ. Głosów w obecności co najmniej 50% posłów) sejm w ciągu 14 dni wybiera premiera oraz proponowanych przez niego ministrów (bezwz. Większ. Gł w obecności co najmniej 50% posłów) prezydent powołuje tak wybraną Radę ministrów i odbiera od niej przysięgę

3-jeśli sejm nie powoła Rady Ministrów prezydent w ciągu 14 dni powołuje premiera i na jego wniosek ministrów oraz odbiera od nich przysięgęsejm w ciągu 14 dni udziela wotum zaufania (większością głosów w obecności co najmniej 50% posłów) jeśli nie udzieli wotum prezydent skraca kadencję parlamentu

- Prezydent odwołuje ministra któremu sejm udzielił wotum nieufności (na wniosek 69 posłów, większością głosów ustawowej liczby posłów)

- prezydent na wniosek premiera dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów

-prezydent przyjmuje dymisję Rady Ministrówpowierza jej dalsze sprawowanie obowiązku do czasu powołania nowej Rady

- może odmówić przyjęcia dymisji, jeśli chodzi o premiera

-Prezydent może w sprawach szczególnej wagi zwoływać Radę Gabinetową, którą tworzy Rada Ministrów, obradująca pod przewodnictwem prezydenta (rada nie może wykonywać kompetencji rządu

-prawo wniosku do TS o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności konstytucyjnej

KOMPETENCJE W STOSUNKU DO WŁADZY SĄDOWNICZEJ

-powołuje sędziów na wniosek KRS

-powołuje Pierwszego Prezesa SN na 6lat spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA

-prezesa i w-ce prezesa TK spośród kandydatów których przedstawia Zgrom. Ogólne Sędziów TK

-powołuje 1 osobę do skł KRS

-prawo występowania z wnioskiem w sprawach objętych kognicją TK(???)

zgodność ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją

zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi

zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy z konstytucją, ratyf. Umowami międzynarodowymi, ustawami

zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych

 skargi konstytucyjnej

 prawo wystąpienia do TK o rozstrzygnięcie sporu między centralnymi organami państwa

INNE

-inicjatywa ustrojodawcza

-może żądać przeprowadzenia referendum konstytucyjnego

-może za zgodą senatu zażądać referendum w celu rozstrzygnięcia spraw o szczególnym znaczeniu dla państwa

-powołuje obok sejmu i senatu członków KRRiT

-wnioskuje do sejmu o powołanie prezesa NBP oraz powołuje razem z sejmem i senatem członków RPP

-powołuje i odwołuje szefa Kancelarii Prezydenta oraz nadaje jej statut

Nie wiem czy to już było ale WAŻNE aktywna rola w arbitrażu politycznym 

• 26 Rada Ministrów

Rada Ministrów jest centralnym organem władzy wykonawczej powołanym do prowadzenia polityki wewnętrznej i zagranicznej państwa i kierowania administracją rządową, spełniającym złożone zadania o charakterze politycznym, działającym pod kontrolą Sejmu i przed Sejmem odpowiedzialnym.

Rodzaje Rady Ministrów: rządy koalicyjne, rządy fachowców (fachowcy nie związani z partiami, podczas kryzysów politycznych, braku większości parlamentarnej), rządy mniejszościowe (gdy trudności w sformułowaniu koalicji lub rozpad koalicji)

Zasada domniemania właściwości Rady Ministrów w dziedzinach polityki państwa - jeśli powstaje wątpliwość w gestii jakiego organu leży dane zadanie, a postanowienia prawne dotyczące organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego go nie obejmują, należy ono jednoznacznie do Rady Ministrów

Funkcje Rady Ministrów:

• funkcja wykonawcza - zapewnienie wykonania ustaw jako aktów prawnych stanowionych prze parlament

• funkcja administrowania

• funkcja kierowania - szeroko rozumiana, gdyż mieści się w niej także kierowanie administracją rządową

• funkcja rządzenia - wytyczanie ogólnych, kierunkowych zasad polityki państwa w dziedzinie polityki wewnętrznej i zewnętrznej jak też w podejmowaniu ważnych strategicznych decyzji - inicjatywna działalność rządu

Skład Rady Ministrów

Premier decyduje o liczbie resortów i liczbie ministrów resortowych. Kategorie członków Rady Ministrów:

• Prezes Rady Ministrów - ma nadrzędną pozycję w stosunku do reszty ministrów, prowadzi debaty, reprezentuje rząd, sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym, jest zwierzchnikiem administracji i służby cywilnej, może wnioskować o cofnięcie rozporządzenia danego ministra.

• Wiceprezesi Rady Ministrów - nie jest to obligatoryjne stanowisko, nie musza być powołani decyduje o tym Premier, podobnie jak o zakresie ich działania, ta decyzja ma charakter polityczny

• Ministrowie - podwójna rola - członkostwo w organie kolegialnym jakim jest Rada Ministrów a także kierowanie resortem (ministrowie resortowi) lub wypełnianie zadań powierzonych przez premiera (ministrowie „bez teki” - zadaniowi, oni nie mają prawa wydawania rozporządzeń)

• Przewodniczący określonych w ustawie komitetów, np. Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej

Tryb powoływania Rady ministrów

Prawem powoływania Rady Ministrów dysponuje Prezydent, to on rozpoczyna proces tworzenia rządu, desygnując Prezesa Rady Ministrów - zostaje nim polityk reprezentujący albo najliczniejszą w Sejmie partię polityczną, albo przedstawiciel koalicji. On otrzymuje misję utworzenia rządu - przedstawia Prezydentowi propozycje - Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów i pozostałych członków rządu (14 dni od I posiedzenia sejmu lub od dnia dymisji poprzedniej RM), odbiera też od nich przysięgę i wręcza nominacje. Powołany Prezes RM ma obowiązek w ciągu 14 dni przedstawić sejmowi program działania rządu i zgłosić wniosek o udzielenie mu votum zaufania:

• I expose

• II dyskusja - zapytania i stanowiska klubów - kończy ją wystąpienie premiera po którym już nikt nie może zabrać głosu

• III głosowanie - bezwzględna większość w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

Jeśli rząd nie uzyska votum zaufania, dalsze działania podejmuje Sejm. W okresie 14 powinien dokonać wyboru Prezesa RM oraz proponowanych przez niego członków bezwzględną większością głosów. Tak wybraną RM powołuje Prezydent.

Jeśli i tą drogą nie uda się utworzyć RM, inicjatywa ponownie przechodzi w ręce Prezydenta, który w ciągu 14 dni powołuje prezesa RM a na jego wniosek pozostałych członków rządu i odbiera od nich przysięgę. W ciągu kolejnych 14 dni Sejm udziela RM votum zaufania tym razem już ZWYKŁĄ większością głosów

Brak pozytywnego rezultatu również i przy tej procedurze zobowiązuje Prezydenta do skrócenia kadencji Sejmu i zarządzenia przedterminowych wyborów

Rola Prezesa Rady Ministrów w tworzeniu rządu - rozmowy z ewentualnymi koalicjantami, opracowanie programu działania.

Dymisja Rady Ministrów

Do złożenia dymisji na ręce Prezydenta Prezes RM zobowiązany jest w trzech przypadkach:

• musi to uczynić na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu

• gdy Sejm nie uchwali votum zaufania dla RM

• w wypadku wyrażenia RM votum nieufności

• (wcześniej istniał także obowiązek złożenia dymisji gdy Sejm nie udzielił rządowi absolutorium, konstytucja nie mówi nic o skutkach jakie wywołuje nieudzielanie absolutorium (gdy rząd niewłaściwie realizował ustawę budżetową) chociaż praktyka dowodzi ze w tym wypadku premier także powinien podać się do dymisji)

Premier może także złożyć dymisję gdy on sam lub cała Rada rezygnuje z dalszego pełnienia obowiązków

Przyjmując dymisję Prezydent powierza dalsze pełnienie obowiązków Radzie do czasu powołania nowego rządu

Zmiany w składzie Rady Ministrów

Zmian może dokonać tylko Prezydent. Sejm posiada tylko prawo położenia kresu funkcji ministra, w drodze uchwalenia mu votum nieufności większością głosów ustawowej liczby głosów (co najmniej 231), wniosek może zgłosić 69 posłów (jeśli votum dotyczy premiera 0 46 posłów - wniosek jest poddany pod głosowanie dopiero 7 dni po złożeniu wniosku, jeśli Sejm uchwali taki wniosek, prezydent musi przyjąć dymisję.

Członek rządu może także złożyć dymisję z własnej inicjatywy, na ręce Prezesa RM, który przedkłada ten wniosek Prezydentowi - jest zobowiązany do przychylenia się do wniosku premiera.

Problem odpowiedzialności Rady Ministrów

Zasada systemu parlamentarno - gabinetowego zakłada kontrolę Sejmu nad działalnością RM.

W prawie konstytucyjnym rozróżnia się dwie formy odpowiedzialności:

1. polityczną

2. konstytucyjną

ad 1. występuje wówczas gdy między polityką realizowaną przez RM a postulowaną przez większość parlamentarną występuje widoczna rozbieżność stanowisk, skutkiem zastosowania tej formy odpowiedzialności jest ustąpienie RM, która podaje się do dymisji z uwagi na krytykę swojego stanowiska, gdy sejm wyrazi jej votum nieufności lub odmawia udzielenia votum zaufania. Tę formę odpowiedzialności nazywamy odpowiedzialnością parlamentarną

Może ona mieć charakter indywidualny (ustępuje minister) lub solidarny (ustępuje cała RM)

• votum zaufania - w procesie powoływania rządu, ale Sejm może oprócz tego w każdej chwili poddać ocenie politykę RM i nie udzielić jej zaufania, prezes RM zwraca się do Sejmu- udzielenie votum zaufania następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

• Votum nieufności (konstruktywne votum nieufności) - Z wnioskiem co najmniej 46 posłów (10%), wniosek ten musi zwierać wskazanie imienne kandydata na nowego Prezesa RM, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od złożenia, dla jego przyjęcia wymagana jest większość ustawowej liczby posłów, jeśli wniosek nie zyska poparcia, ponowna inicjatywa w tej sprawie może być podjęta dopiero po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku, chyba że z tym wnioskiem wystąpi 115 posłów

Votum nieufności może mieć charakter zarówno indywidualny jak i solidarny, tryb stosowania odpowiedzialności indywidualnej jest podobny, z tym że - z wnioskiem wystąpić musi co najmniej 69 posłów (15%) i wniosek ten nie ma charakteru konstruktywnego.

Ad. 2. Odpowiedzialność konstytucyjna ma charakter prawnokarny, warunkiem jej zastosowania jest naruszenie przez członka RM konstytucji lub ustaw (delikt konstytucyjny), a skutkiem postawienie go w stan oskarżenia przed Trybunałem Konstytucyjnym. Odpowiedzialność konstytucyjna ma zawsze indywidualny charakter. Odpowiedzialność ta obejmuje także czyny przestępcze

Wniosek może zgłosić Prezydent lub 115 posłów, wniosek jest składany do Sejmu, a rozpatruje go Sejmowa Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, która podejmuje uchwałę o wystąpieniu do Sejmu o pociągnięcie ministra do odpowiedzialności konstytucyjnej, uchwałę tą podejmuje Sejm większością 3/5 ustawowej liczby posłów. Przekazanie sprawy trybunałowi Stanu - kary: utrata czynnego i biernego prawa wyborczego, zakaz zajmowania stanowisk kierowniczych w organach państwowych, utrata orderów i odznaczeń i możliwości ich uzyskiwania.

Kompetencje Rady Ministrów

• wykonywanie ustaw - podejmuje zróżnicowane działania o charakterze koordynacyjnym i kontrolnym, które mogą zapewnić realizowanie przez wszystkie ogniwa administracji rządowej ustaleń zawartych w ustawach

• stanowienie prawa - akty prawne na podstawie i w celu wykonania ustaw - ROZPORZĄDZENIA są one zaliczanie do źródeł prawa powszechnie obowiązującego, wydają także chwały ale te mają charakter tylko wewnętrzny. Do RM należy także prawo inicjatywy ustawodawczej, w pewnych kwestiach wyłącznej - ustawa budżetowa, ustawa o prowizorium budżetowym, ustawa o zaciąganiu długu publicznego czy o zmianie budżetu. Posiada także prawo do wnoszenia poprawek do projektów ustaw w trakcie ich rozpatrywania przez sejm.

• Składanie sprawozdań - obowiązek corocznego przedkładania sprawozdań Sejmowi z wykonania ustawy budżetowej (5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego) - podstawa do udzielenia absolutorium.

• Funkcja kierowniczo - koordynacyjna - dot. Wszystkich organów administracji rządowej, ma na celu zabezpieczenie jednolitości polityki państwa w dziedzinie wewnętrznej sprawności działania jego aparatu (np. prawo RM do uchylania aktów prawnych wydanych przez ministrów, prawo kierowania działalnością wojewody), sporządzanie projektu ustawy budżetowej i kierowanie wykonaniem budżetu państwa, zapewnienie zewnętrznego i wewnętrznego bezpieczeństwa państwa.

• Nadzór nad samorządem terytorialnym

Tryb funkcjonowania Rady Ministrów

Konstytucja ani nie wyraża zasady kolegialności, a ni też nie wspomina o ustawowych regulacjach problemów dotyczących organizacji i trybu pracy RM - kwestie tego rodzaju należą do wewnętrznej kompetencji rządu.

Kompetencje przyznane rządowi może wykonywać tylko sam rząd, jego posiedzenia zwołuje Prezes RM w ustalonych stałych terminach, ustala też porządek obrad. Prawnie dopuszczalne jest podejmowanie działań zmierzających do realizacji konstytucyjnych kompetencji RM tylko na drodze uchwał przyjmowanych w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby członków lub w wyniku uzgodnienia stanowiska. W przypadku nie osiągnięcia uzgodnienia decyzje zapadają w głosowaniu jawnym, zwykłą większością głosów, a w razie równej liczby rozstrzyga głos przewodniczącego posiedzenia.

Z systemem parlamentarno - gabinetowym łączy się zasada kolegialności działania RM. - wiąże się to ze sposobem podejmowania decyzji - dyskusja i głosowanie a także podejmowanie decyzji w trybie obiegowym (termin zajęcia stanowiska przez członka RM wynosi co najmniej 3 dni, projekt dokumentu w tym trybie uważa się za przyjęty jeśli wszyscy członkowie RM wyrazili na piśmie zgodę na przyjęcie tego dokumentu., jeśli zgłoszono zastrzeżenia - projekt wymaga rozpatrzenia na posiedzeniu).

Podważenie zasady kolegialności widoczne jest w tym że nie wszyscy członkowie RM mają równe kompetencje (np. ministrowie bez teki nie mogą wydawać rozporządzeń, a prezes wszystkim kieruje).

Posiedzeniom RM przewodniczy Prezes RM lub z jego upoważnienia wicepremier.

RM może tworzyć własne organy wewnętrzne o charakterze pomocniczym, są powoływane przez premiera i służą przygotowaniu, uzgadnianiu, przedstawianiu rządowi lub premierowi rozstrzygnięć.

Ministrowie kierują sowimi resortami w drodze aktów prawnych - rozporządzeń i zarządzeń (o charakterze wewnętrznym i dotyczące tylko jednostkom administracyjnym podległym organowi wydającemu akt prawny). Do pomocy w kierowaniu resortem mają sekretarzy i podsekretarzy których na wniosek ministra powołuje premier.

• 27. Problematyka odpowiedzialności konstytucyjnej i politycznej organów władzy wykonawczej

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA obejmuje czyny:

• które nie stanowią przestępstwa

• popełnione zostały przez osoby w zakresie swego urzędowania albo w zw. Z zajmowanymi stanowiskami

• mają charakter zamierzony

naruszają konstytucje lub ust

1. Prezydent

• Odpowiedzialność prawna i konstytucyjna

-zasada odpowiedzialności konstytucyjnej prezydenta- za naruszenie konstytucji, ustaw, za popełnione przestępstwo może być pociągnięty tylko przed TS

-wyłączenie odpowiedzialności politycznej prezydenta-akty urzędowe prezydenta wymagaja dla swej ważności kontrasygnaty Premiera, a ten przez podpis ponosi odpowiedzialność przed sejmem

-prezydent może zostać postawiony w stan oskarżenia przez TS za naruszenie Konstytucji lub ustaw (delikt konstytucyjny) albo za jakiekolwiek przetępstwo (odpowiedzialność karna)

delikt konstytucyjny obejmuje działanie niezgodne z ustawą lub zaniechanie działania nakazanego przez prawo

- w stan oskarżenia prezydenta może postawić: Zgromadzenie Narodowe większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia, na wniosek co najmniej 140 jego członków

- sankcja za skazanie- złożenie z urzędu

• Odpowiedzialność polityczna

• Prezydent jest nieodpowiedzialny politycznie

• Odpowiedzialność polityczną prezydenta można jedynie rozpatrywać w kategoriach głównych mechanizmów demokratyczny - może ponieść klęske w najbliższych wyborach

2. Rada Ministrów

• Odpowiedzialność konstytucyjna - za naruszeni konstytucji i ustaw (delikt konstytucyjny) oraz za przestępstwo (w związku z zajmowanym stanowiskiem) odpowiedzialność ta ma wyłącznie charakter indywidualny

• Wniosek o pociągnięcie członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu może zgłosić prezydent RP lub co najmniej 115 posłów

• Wniosek jest zgłaszany do sejmu a rozpatruje go wstępnie sejmowa komisja odpowiedzialności konstytucyjnej, która po uznaniu zasadności zarzutów podejmuje uchwałę o wystąpieniu do sejmu o pociągnięcie konkretnej osoby do odpowiedzialności konstytucyjnej

• Uchwałę w tej sprawie podejmuje sejm większością 3/5 ustawowej lb posłów

• Sprawę przejmuje Trybunał Stanu :

Jeżeli zarzucane czyny polegają tylko na naruszeniu konstytucji lub ustaw w związku z zajmowanym stanowiskiem TS może Wierzyc następujące kary :

1. Utratę czynnego i biernego prawa wyborczego

2. Zakazu zajmowania stanowisk kierowniczych w organach państwowych i organizacjach społecznych

3. Utratę wszystkich lub niektórych orderów i odznaczeń państwowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania

Za czyny spełniające znamiona przestępstwa TS wymierza kary przewidziane w ustawach

• Odpowiedzialność polityczna - występuje wówczas gdy między polityką realizowaną przez RM a postulowaną przez większość parlamentarną występuje widoczna rozbieżność stanowisk, skutkiem zastosowania tej formy odpowiedzialności jest ustąpienie RM, która podaje się do dymisji z uwagi na krytykę swojego stanowiska, gdy sejm wyrazi jej votum nieufności lub odmawia udzielenia votum zaufania. Tę formę odpowiedzialności nazywamy odpowiedzialnością parlamentarną

• Może ona mieć charakter indywidualny (ustępuje minister) lub solidarny (ustępuje cała RM)

• votum zaufania - w procesie powoływania rządu, ale Sejm może oprócz tego w każdej chwili poddać ocenie politykę RM i nie udzielić jej zaufania, prezes RM zwraca się do Sejmu- udzielenie votum zaufania następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

• Votum nieufności (konstruktywne votum nieufności) - Z wnioskiem co najmniej 46 posłów (10%), wniosek ten musi zwierać wskazanie imienne kandydata na nowego Prezesa RM, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od złożenia, dla jego przyjęcia wymagana jest większość ustawowej liczby posłów, jeśli wniosek nie zyska poparcia, ponowna inicjatywa w tej sprawie może być podjęta dopiero po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku, chyba że z tym wnioskiem wystąpi 115 posłów

• Votum nieufności może mieć charakter zarówno indywidualny jak i solidarny, tryb stosowania odpowiedzialności indywidualnej jest podobny, z tym że - z wnioskiem wystąpić musi co najmniej 69 posłów (15%) i wniosek ten nie ma charakteru konstruktywnego.

• 28. konstytucyjne zasady organizacji i postępowania sądów

• 29. NSA, SL, KRS, TK, TS

SĄDY I TRYBUNAŁY

WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI W POLSCE

1. SĄD NAJWYŻSZY

2. SĄDY POWSZECHNE

3. SĄDY ADMINISTRACYJNE

4. SĄDY WOJSKOWE

AD. 1) SĄD NAJWYŻSZY

Funkcje:

• Sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania

• Organ wymiaru sprawiedliwości

• Wykonuje także inne czynności określone w konstytucji i ustawie

Ustawa o sądzie najwyższym - 23 XI 2002

SKŁAD SĄDU NAJWYŻSZEGO:

• Pierwszy prezes

• Prezesi

• Sędziowie

Sąd najwyższy dzieli się na 4 izby:

• Izba pracy

• Izba ubezpieczeń społecznych

• Izba prawno publiczna

• Cywilna - korna, wojskowa

Sąd najwyższy jest organem złożonym. Każda z izb w granicach i w trybie określonym przez właściwe przepisy sprawuje nadzór nad orzecznictwem w sprawach należących do jej kompetencji. Nie może wkraczać w uprawnienia innych izb, ani nie może być przez nie zastępowana.

ORGANY SĄDU NAJWYŻSZEGO

• Pierwszy prezes sądu najwyższego

• Prezes sądu najwyższego

• Zgromadzenie ogólne sędziów

• Zgromadzenie sędziów izby

• Kolegium sądu najwyższego

PIERWSZY PREZES - wg art. 183 u 3

Pierwszego Prezesa sądu najwyższego powołuje prezydent RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów sądu najwyższego.

Pierwszy prezes:

• Kieruje pracami i reprezentuje sąd najwyższy

• Ustawa zobowiązuje go także do corocznego składania prezydentowi, krajowej radzie sądownictwa i sejmowi informacji o działalności sądu najwyższego

KOMPETENCJE SĄDU NAJWYŻESZEGO

• sprawowanie nadzoru sprawiedliwości

• nadzoru nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych

• podejmowanie uchwał rozstrzygających zagadnienia prawne

• rozstrzyganie innych spraw określonych w ustawach

• rozpoznawania protestów wyborczych

• oraz stwierdzanie ważności wyborów do sejmu i senatu i prezydenta RP

• ważność referendum ogólnokrajowego

• ważność referendum konstytucyjnego

• opiniowanie projektów ustaw i innych aktów normatywnych, na podstawie których orzekają i funkcjonują sądy

• wykonywanie innych czynności określonych w ustawie

AD. 2) SĄDY POWSZECHNE

Wg art. 177

Sądy powszechne SPRAWUJĄ WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów.

Sądy powszechne to te organy władzy sądowniczej, któremu przede wszystkim powierzone zostało sprawowanie wymiaru sprawiedliwości.

Właściwymi organami do orzekania w sprawach o wykroczenia są SĄDY

• SĄD REJONOWY (GRODZKI)

• SĄD OKRĘGOWY

• SĄD NAJWYŻSZY

• Żołnierze służby czynnej - SĄDY WOJSKOWE

Art. 177 u 2

Sąd wyjątkowy lub tryb doraźny może być ustanowiony tylko na czas wojny

SĄDY POWSZECHNE to:

• Sądy rejonowe

• Sądy okręgowe

• Sądy apelacyjne

Do właściwości sądów powszechnych należy sprawowanie wymiaru sprawiedliwości w zakresie nie należącym do właściwości Sądu Najwyższego, sądów administracyjnych i wojskowych

Sąd Rejonowy - tworzy się dla jednej lub kilku gmin

Sądy grodzkie - to wydziały sądów rejonowych, tworzy je i znosi minister sprawiedliwości w drodze rozporządzenia

Sądy Okręgowe - tworzy się dla obszaru obejmującego obszar co najmniej dwóch sądów rejonowych

Sądy apelacyjne - tworzy się je dla obszaru obejmującego obszar co najmniej dwóch sądów okręgowych

SKŁĄD SĄDÓW POWSZECHNYCH

• PREZES

• WICEPREZES (WICEPREZESI)

• SĘDZIOWIE

Organem sądu rejonowego jest tylko PREZES

Organami sądu okręgowego są: PREZES i KOLEGIUM SĄDU OKRĘGOWEGO

Organami sądu apelacyjnego są: PREZES i KOLEGIUM SĄDU ADMINISTRACYJNEGO

Wszystkich prezesów sądów powszechnych powołuje minister sprawiedliwości. Prezesi i wiceprezesi powoływani są na 4-letnią (sądy rejonowe) i 6-letnią (okręgowe i apelacyjne) kadencje.

Minister sprawiedliwości może odwołać przesa lub wiceprezesa sądu w każdym czasie w przypadku rażącego niewywiązywania się z obowiązków lub jeśli jest to podyktowane dobrem wymiaru sprawiedliwości - funkcję opiniującą w tym zakresie realizuje KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA

Kompetencje prezesów

• kierują sądami

• reprezentują sądy na zewnątrz

• pełnią inne czynności wynikające z administracji sądowej

• podlegają ministrowi sprawiedliwości

Sądy powszechne podzielone są na WYDZIAŁY.

AD. 3) SĄDY ADMINISTRACYJNE (NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY)

Wg art. 184

Naczelny sąd administracyjny oraz inne sądy administracyjne sprawują KONTROLĘ DZIAŁALNOŚCI ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ, przy czym kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej.

FUNCKJE SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

• sprawowanie wymiaru sprawiedliwości

• kontrola działalności administracji publicznej - kontrola decyzji administracyjnych - może być dokonywana na podstawie przepisów: ustawowych (legalność) lub konstytucyjnych (konstytucyjność)

3 uchwały, które stanowić mają podstawę prawnego ustroju i postępowania administracyjnego:

• ustawa z dnia 25.07.2002 - PRAWO O USTROJU SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH

• ustawa z dnia 25.07.2002 - PRAWO O POSTĘPOWANIU PRZED SĄDAMI ADMINISTRACYJNYMI

• ustawa z dnia 25.07.2002 - PRZEPISY WPROWADZAJACE USTAWY

SĄDY ADMINISTRACYJNE

1) WOJEWÓDZKIE SĄDY ADMINISTRACYJNE

2) NACZELNY SĄD ADMINISTRACYJNY

AD. 1)

• tworzone są dla jednego lub kilku województw

• siedziby i własność sądów tworzy i znosi w drodze rozporządzenia prezydent na wniosek Prezesa NSA

Skład wojewódzkiego sądu administracyjnego

• PREZES

• WICEPREZES (WICEPREZESI)

• SĘDZIOWIE

Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są:

• PREZES SĄDU

• ZGROMADZENIE OGÓLNE SĘDZIÓW

• KOLEGIUM

Prezesów wojewódzkich sądów administracyjnych powołuje i odwołuje Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia Wspólnego tego sądu i kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego

AD. 2)

Skład:

• PREZES NSA

• WICEPREZESI

• SĘDZIOWIE

Organy:

• PREZES NSA

• ZGROMADZENIE OGŁNE SĘDZIÓW NSA

• KOLEGIUM NSA

PREZES NSA - powołuje go prezydent RP na sześcioletnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA

Także sędziowie sądów administracyjnych powoływani są przez prezydenta RP na wniosek KRAJOWEJ RADY SĄDOWNICTWA

NSA:

• izba finansowa

• izba gospodarcza

• izba ogólnoadministracyjna

FUNKCJE SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH - funkcja kontroli administracji publicznej, w ramach tej funkcji sądy administracyjne orzekają w sprawach skarg na:

• decyzje administracyjne

• akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej

• akty nadzoru nad działalnością organów jednostki samorządu terytorialnego

W pierwszej instancji orzekają wojewódzkie sądy administracyjne. NSA pozostaje instancją KASACYJNĄ rozpatrującą kasację i pozostałe środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych.

Sądy Administracyjne rozstrzygają kwestie sporne między obywatelem a organem administracyjnym. Wyposażone są w NIEZAWISŁOŚĆ, zdolne zatem do obiektywnego rozpoznawania sprawy i podjęcia orzeczenia zgodnego z nakazem prawomocności.

SKARGA

Skargę można wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia. PROKURATOR GENERALNY i RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH mogą wnieść skargę w każdej fazie postępowania.

Skargę do sądu administracyjnego wnosi się za pośrednictwem organu, którego działania lub bezczynność są przedmiotem skargi.

AD. 4) SĄDY WOJSKOWE

Nadzór nad sądami wojskowymi sprawuje MINISTER OBRONY NARODOWEJ. Sądy te sprawują wymiar sprawiedliwości w siłach zbrojnych w sprawach karnych. Sądy wojskowe wchodzą w skład sił zbrojnych.

Na czele sądu wojskowego stoi SZEF SĄD

Zgodnie z zasadą instancyjności:

• sądy wojskowe pierwszej instancji - SĄDY GARNIZONOWE

• sądy wojskowe drugiej instancji - SĄDY OKREGU WOJSKOWEGO

KONSTYTUCYJNE ZASADY ORGANIZACJI I POSTĘOWANIA SĄDÓW

1. ZASADY USTROJOEW:

• Zasada niezawisłości sądów

• Zasada instancyjności

• Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

• Zasada jednolitości sądów

2. ZASADY O CHARAKTERZE PRAW CZŁOWIEKA

• Prawo do sądu

• Zasada jawności

• Zasada NOLLUM CRIMEN NULLA POENA SINE LEGE

• Zasada prawa od obrony

• Zasada domniemania niewinności

AD. 1) ZASADY USTROJOEW:

ZASADA NIEZAWISŁOŚCI SĄDU:

• niezależność sądów

• niezawisłość sędziów

Pod względem struktury organizacyjnej system sądów jest w pełni wyodrębniony i niezależny od innych organów, przede wszystkim organów władzy wykonawczej

Minister sprawiedliwości - sprawuje jedynie nadzór nad administracją sądową

Także parlament nie może rozciągnąć swej zwierzchności nad sądami , choć może kształtować ustrój, organizację i funkcjonowanie sądów.

SĘDZIOWIE

Sędziowie są niezawiśli i podlegają jedynie konstytucji i ustawom. Sędziowie zostali wyposażeni w prawo wydawania orzeczeń bezpośrednio w oparciu o przepisy Ustawy Zasadniczej.

Sądy maja obowiązek analizowania ustaw pod kątem ich zgodności z Konstytucją. W wypadku wątpliwości sędziowie zobowiązani są do zawieszenie postępowania i skierowania pytania do Trybunału Konstytucyjnego.

OSOBISTA NIEZAWISŁOŚĆ SĘDZIÓW

• CHRAKTER POZYTYWNY - sprowadza się do podejmowania bezstronnych orzeczeń na podstawie kryteriów niezależnych od subiektywnych ocen sędziego podejmującego decyzję, na podstawie prawa, zgodnie z wewnętrznym przekonaniem sędziego

• CHARAKTER NEGATYWNY - polega na uwolnieniu sędziego od wszelkich nacisków z zewnątrz

KONSTYTUCYJNE GWARANCJE NIZAWISŁOŚCI SĘDZIOWSKIEJ

1. sposób powoływania

Sędziowie są powoływani przez prezydenta RP, na wniosek krajowej rady sądownictwa, na czas nieokreślony

• SĘDZIA SĄDU REJONOWEGO - może być powołana osoba która:

• Posiada obywatelstwo polskie oraz korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich

• Ma nieskazitelny charakter i dobry stan zdrowia

• Ukończyła wyższe studia prawnicze

• Odbyła aplikacje sądową lub prokuratorską

• Złożyła egzamin sędziowski lub prokuratorski

• Pracowała w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej 3 lata lub co najmniej 5 lat była referendarzem sądowym

• Ukończyła 29 lat

• SĘDZIA SĄDU OKRĘGOWEGO - może być powołany sędzia sądu rejonowego z co najmniej 4 letnim stażem

• SĘDZIA SĄDU APELACYJNEGO - sędzia z trzyletnim stażem sądu okręgowego

• SĘDZIA SĄDU NAJWYŻSZEGO - może być powołana osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do objęcia stanowiska w sądach powszechnych. Poza tym wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej i doświadczeniem zawodowym oraz co najmniej 10 letnim okresem pracy lub służby na stanowisku sędziego, prokuratora, radcy prawnego, adwokata lub notariusza. Funkcje sędziowskie mogą tez sprawować profesorowie i doktorzy hab. Nauk prawniczych

• SĘDZIA W IZBIE WOJSKOWEGO SĄDU NAJWYŻSZEGO - wyłącznie oficerowie zawodowi

2. opróżnianie stanowiska

Jako gwarancja niezawisłości - zasada nieusuwalności

Konstytucja określa sytuacje, w których stanowisko sędziego może być opróżnione:

• złożenie sędziego z urzeu lub zawieszenie może nastąić jedynie na podstawie orzeczenia SĄDU i tylko w przypadkach określonych w ustawie

• sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek choroby lub sił umożliwiających mu sprawowanie urzędu - procedurę w tym zakresie reguluje ustawa

• sędzia może być przeniesiony w stan spoczynku na skutek osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w ustawie

3. niedopuszczalność przenoszenia

art. 180, u 5

W razie zmiany ustroju sądów lub zmiany granic okręgów sądowych wolno sędziego przenosić do innego sądu lub w stan spoczynku z pozostawieniem mu pełnego uposażenia - przeniesienie sędziego - wymagana jego zgoda

Prawo o ustroju sądów powszechnych dopuszcza przeniesienie sędziego bez jego zgody z przyczyn obiektywnych (zniesienie sądu lub stanowiska, orzeczenie dyscyplinarne)

4. immunitet sędziowski

Sędzia nie może być, bez uprzedniej zgody sądu określonego w ustawie, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie może być zatrzymany lub aresztowany z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa. Jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa właściwego miejscowego sądu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

5. status materialny

sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu i zakresowi ich obowiązków

6. niepołączalność

Konstytucja ustanowiła zakaz łączenia stanowiska sędziego ze sprawowaniem mandatu posła i senatora

7. apolityczność

wg konstytucji zakaz działalności politycznej w trzech płaszczyznach

• sędziowie nie mogą należeć do partii politycznych

• sędziowie nie mogą należeć do związków zawodowych

• nie mogą prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów

ZASADA INSTANCYJNOŚCI

Art. 176, u 1

Postępowanie sądowe jest co najmniej dwustopniowe - reguła ta spełnia istotną rolę umożliwiając naprawianie błędów, pomyłek i wszelkich uchybień dokonywanych w sądach pierwszej instancji

Wraz z zasadą dwuinstancyjności przyjęty został trójstopniowy ustrój sądów - w wyniku reform i ewolucji polskiego sadownictwa w latach 80-tych DWUINSTANCYJNY tryb postępowania przekształcony w TRÓJINSTANCYJNY

Obecnie środkiem odwoławczym od orzeczeń sądów pierwszej instancji jest APELACJA

Środkiem zaskarżenia od orzeczenia sądu drugiej instancji jest KASACJA - przysługuje stronie - kontrola w trybie kasacyjnym dokonywana jest wyłącznie pod względem zgodności z prawem

Apelacje od orzeczeń sądów rejonowych rozpatrują sądy okręgowe. Gdy w pierwszej instancji orzekał sąd okręgowy - rozpatrują je sądy apelacyjne

Kasacje od orzeczeń wydanych przez sądy rozpatruje SĄD NAJWYŻSZY

ZASADA UDZIAŁU OBYWATELI W SPRAWOWANIU WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI

Art. 182

Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości określa ustawa.

Rozpoznawanie i rozstrzyganie spraw w sadach odbywa się z udziałem ŁAWNIKÓW.

Ławnicy maja równe prawa z sędziami zawodowymi. Biorą oni udział w zasadzie we wszystkich sprawach w pierwszej instancji (sędzia zawodowy i 2 ławników)

ŁAWNICY

Wybierani przez Rady Gminy na 4 letnią kadencje. Kandydatów na ławników zgłaszają Radom Gmin:

• stowarzyszenia

• organizacje

• związki zawodowe

Kandydata może też zgłosić grupa 25 obywateli zamieszkałych na danym terenie

Ławnicy nie zasiadają w składach orzekających w Sądach Rewizyjnych, z uwagi na głownie prawny a nie merytoryczny charakter rozstrzyganych zagadnień.

ZASADA JEDNOLITOŚCI SĄDÓW

Polega na tym, że wszystkie wyroki wydawane są w imieniu RP. Ponadto na obszarze całego państwa struktura sądów jest jednolita.

AD. 2) ZASADY O CHARAKTERZE PRAW CZŁOWIEKA

PRAWO DO SĄDU

Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrywania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Prawo do sądu to podmiotowe uprawnienia jednostki.

Prawo do sądu w ujęciu konstytucyjnym to „prawo każdego”. Oznacza to, że uprawnienie takie przysługuje obywatelom polskim, cudzoziemcom i bezpaństwowcom.

ZASADA JAWNOŚCI

Zasada jawności posiada znaczenie jako gwarancja niezawisłości sędziowskiej. Dokonywanie czynności procesowych przed ogółem w sposób jawny utrudnia w znaczącym stopniu wywieranie na sędziego wpływu i nacisków , które mogłyby prowadzić do jego bezstronności

Poza tym wówczas wymiar sprawiedliwości znajduje się pod kontrolą społeczną.

Poza tym zasada jawności ma znaczenie jako środek skłaniający do sumienności i prawdomówności przy składaniu zeznać.

Ograniczenie jawności postępowania sądowego może mieć charakter wyłącznie ustawowy, lecz konstytucja określa skończony katalog przyczyn z powodu których może to nastąpić:

• moralność

• bezpieczeństwo państwa

• porządek publiczny

• ochrona życia prywatnego

Ogłoszenie wyroku ma ZAWSZE CHARAKTER PUBLICZNY.

ZASADA NULLUM CRIMEN NULLA POENA SINE LEGE

Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia - oznacza to, że każde przestępstwo i każda akra powinny być przewidziane w ustawie, która weszła w życie przed popełnieniem danego przestępstwa

ZASADA PRAWA DO OBRONY

Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. (stadia: przygotowawcze, sądowe, wykonawcze) - jest to prawo podmiotowe człowieka

Zasada prawa do obrony polega na tym, że oskarżonemu, podejrzanemu, skazanemu zagwarantowane zostaje prawo prowadzenia obrony przed stawianymi zarzutami i grożącymi mu konsekwencjami prawnymi

Zasada prawa do obrony

• charakter materialny (obrona materialna) - umożliwia oskarżonemu, skazanemu, podejrzanemu prowadzenie obrony

• charakter formalny (obrona formalna) - korzystanie z pomocy fachowego obrońcy, swoboda wyboru obrony

ZASADA DOMNIEMANIA NIEWINNOŚCI

Przepis który stanowi, że każdego uważa się za niewinnego dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem sądu. - dopóki oskarżony nie zostanie skazany prawomocnym wyrokiem sądu powinien być traktowany jako osoba niewinna

Zasada domniemania niewinności oskarżonego powoduje przekształcenie prawa do obrony w obowiązek obrony - wskutek tego oskarżony zostaje zwolniony z obowiązku dostarczania dowodów w swej własnej sprawie. Uwalnia od konieczności udowadniania swej niewinności.

Zasady:

• zasada prawdy obiektywnej

• konieczność traktowania podejrzanego jako osoby niewinnej

• zasada IN DUBIO PRO REO - obowiązek tłumaczenia wszelkich niewyjaśnionych okoliczności na korzyść oskarżonego

KRAJOWA RADA SĄDOWNICTWA

Instytucja wprowadzona do polskiego systemu konstytucyjnego w 1989 roku. Idea powołania KRS ukształtowała się w wyniku porozumień „okrągłego stołu”. Dążenie do instytucjonalnego zagwarantowania niezawisłości sądów i sędziów

Art. 186 u1

KRS stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów

Art. 186 u 2

KRS może wystąpić do trybynału konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności z konstytucją aktów normatywnych w zakresie, w jakim dot. One niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

KOMPETENCJE KRS

1. Rozpatruje i ocenia kandydatury do pełnienia urzędu sędziowskiego na stanowiskach sędziów sądu najwyższego i NSA

2. Przedstawia prezydentowi wnioski o powołanie sędziów w SN i NSA, sądach powszechnych i wojskowych

3. Rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziów w stan spoczynku, wyraża zgodą na dalsze zajmowanie stanowiska prze sędziego, który ukończył 65 lat

4. Uchwala zbiór zasad etyki zawodowej sędziów i czuwa nad ich przestrzeganiem

SKŁAD KRS

Trójdzielny charakter składu administracyjno - samorządowo - polityczny

1. )

• pierwszy prezes sądu najwyższego

• minister sprawiedliwości

• prezes NSA

• osoba powołana przez prezydenta RP

2. )

• 15 członków wybranych spośród sędziów SN, sądów powszechnych, sądów administracyjnych i sądów wojskowych

3.)

• 4 członków wybranych przez Sejm spośród posłów

• 2 członków wybranych przez Senat spośród senatorów

Przewodniczącego i 2 wiceprzewodniczących KRS wybiera samodzielnie spośród swego grona.

KRS jest organem kadencyjnym - kadencja 4 lata

Rada obraduje na posiedzeniach, a jaj uchwały zapadają bezwzględną większością głosów w głosowaniu jawnym

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

SKŁAD TK

Składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat. Spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do TK jest niedopuszczalny. Wybory nowych sędziów dokonuje sejm spośród kandydatów przedstawionych przez co najmniej 50 posłów lub prezydium sejmu, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowu ust. Liczy posłów

KANDYDAT - kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego sądu najwyższego lub NSA

ORGANY TK

• prezes

• zgromadzenie ogólne sędziów - tworzą je wszyscy sędziowie TK

prezesa i wiceprezesa TK powołuje prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez zgromadzenie ogólne TK.

Prezes reprezentuje trybunał na zewnątrz i wykonuje inne czynności określone w ustawie. Wiceprezes zastępuje prezesa w zakresie powierzonych mu obowiązków.

Kompetencje Zgr. Ogólnego:

• sprawy dotyczące organizacji

• trybu działania

• budżetu trybunału

WŁAŚCIWOŚCI I ZAKRES KONTROLI TK

• TRUBUNAŁ KONSTYTUCYJNY ORZEKA O KONSTYTUCYJNOŚCI I LEGALNOŚCI AKTÓW PRAWNYCH

• TK orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją

• Orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie

• O zgodności przepisów prawa wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucja, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami

• Na wniosek prezydenta stwierdza o zgodności z konstytucją ustawy przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed ratyfikacją

• OREKANIE W SPRAWACH SKARG KONSTYTUCYJNYCH

• Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone ma prawo na zasadach określonych w ustawie wnieść skargę do TK w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego

SKARGĘ KONSTYTUCYJNĄ CHARAKTERYZUJĄ 4 ELEMENTY:

• konstytucja ustanawia szeroki zakres podmiotowy skargi konstytucyjnej

• szeroki zakres przedmiotowy

• warunkiem posłużenia się skargą konstytucyjna jest naruszenie konkretnych konstytucyjnych praw, wolności i obowiązków danej jednostki

• w skardze konstytucyjnej podnieść można wyłącznie zarzut, że ostateczne orzeczenie sądu lub organu administracji wydane zostało na podstawie ustawy lub aktu normatywnego niezgodnego z konstytucją

• ORZEKANIE W SPRAWACH ZGODNOŚCI Z KONSTYTUCJĄ CELÓW LUB DZIAŁALNOŚCI PARTII POLITYCZNYCH

• ROZSTRZYGANIE SPORÓW KOPETENCYJNYCH MIĘDZY CENTRALNYMI, KONSTYTUCYJNYMI ORGANAMI PAŃSTWA

• SPÓR POZYTYWNY - to sytuacja, gdy dwa lub więcej centralne konstytucyjne organy państwa uznały się za właściwe dla rozstrzygnięcia tej samej sprawy lub wydały do niej rozstrzygnięcie

• SPÓR NEGATYWNY - taki, gdy dwa lub więcej organów uznały się za niewłaściwe do rozstrzygania danej sprawy

• FUNKCJA ROZSTRZYGANIA O STWIERDZENIU PRZESZKODY W SPRAWOWANIUI URZEDU PREZYDENTA W SYTUACJI GDY PREZYDENT NIE JEST W STANIE POWIADOMIĆ MARSZAŁKA SEJMU O PRZEJŚCIOWEJ NIEMOŻLIWOŚCI SPRAWOWANIA SWEGO URZĘDU

Z WNIOKSIEM DO ROZSTRZYGNIĘCIA SPRAW KOMPETENTNYCH DO tk MOGĄ WYSTĄPIĆ:

• marszałek senatu

• marszałek sejmu

• Prezes Rady Ministrów

• I prezes sądu najwyższego

• Prezes NSA

• Prezes NIK

Ustawa przewiduje dla rozpatrywania poszczególnych spraw trzy rodzaje składów orzekających:

1. W PEŁNYM SKŁADZIE (spór kompetencyjny, stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu prezydenta, powierzenie marszałkowi obowiązków prezydenta, stwierdzenie zgodności ustawy z konstytucją z wniosku prezydenta)

2. W SKŁADZIE 5 SĘDZIÓW (zgodność ustaw lub ratyfikowanych umów z konstytucją, zgodność ustaw z wcześniej ratyfikowanymi umowami,

ORZECZENIA TK

Mają moc powszechnie obowiązujących i są ostateczne

Art. 190 u2.

Orzeczenie TK podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym w którym akt normatywny był ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski”

Wyjątki:

1. TK może określić inny termin wejścia w życie utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego niż termin ogłoszenia - termin ten nie może być dłuższy niż 18 miesięcy w stosunku do ustaw i 12 miesięcy w stosunku do pozostałych aktów normatywnych.

2. W przypadku stwierdzenia przez TK niekonstytucyjności aktu prawnego, którego utrata mocy obowiązywania wiąże się np. z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej, TK zobowiązany jest zasięgnąć opinii Rady Ministrów przed określeniem terminu utraty mocy obowiązującej ustawy

3. Orzeczenie TK o niezgodności z konstytucją uchwalonych przed dniem jej wejścia w życie nie są ostateczne i podlegają rozpatrzeniu przez Sejm, który może odrzucić orzeczenie większością 2/3 głosów (nie dotyczy to orzeczeń wydanych w następstwie procedury pytań prawnych)

TRYBUNAŁ STANU

ODPOWIDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA

• PODMIOTOWA - w zależności od kategorii osób podlegających odpowiedzialności (prezydent, prezes rady ministrów, członkowie rady ministrów, prezes NBP, NIK, członkowie KRRiT, posłowie, senatorowie, naczelny dowódca sił zbrojnych

• PRZEDMIOTOWA - ze względu na charakter czynu zabronionego

PREZYDENT - może być pociągnięty do odpowiedzialności przed TS za czyn polegający na naruszeniu Konstytucji i ustaw oraz za przestępstwo pospolite

PREMIER I MINISTROWIE - za naruszeni konstytucji i ustaw oraz za przestępstwo (w związku z zajmowanym stanowiskiem)

PREZESI NIK, NBP, KRRIT - wyłącznie za naruszenie konstytucji i ustaw

POSŁOWIE I SENATOROWIE - ponoszą odpowiedzialność Konstytucyjną wyłącznie za naruszenie zakazu prowadzenie działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku państwa lub samorządu terytorialnego albo nabywanie tego majątku

ODPOWIEDZIALNOŚĆ KONSTYTUCYJNA obejmuje czyny:

• które nie stanowią przestępstwa

• popełnione zostały przez osoby w zakresie swego urzędowania albo w zw. Z zajmowanymi stanowiskami

• mają charakter zamierzony

• naruszają konstytucje lub ustawę

SKĄŁD TS

• PRZEWODNICZĄCY - pierwszy prezes sądu najwyższego

• 2 ZASTĘCÓW PRZEWODNICZĄCEGO

• 16 CZŁONKÓW WYBIERANYCH PRZEZ SEJM SPOZA GRONA POSŁÓW I SENATORÓW NA CZAS KADENCJI SEJMU

Sejm na pierwszym posiedzeniu nowej kadencji dokonuje wyboru bezwzględną większością głosów. Skład TS ma charakter mieszany - prawno - społeczny

Zastępcy przewodniczącego i co najmniej połowa członków TS muszą legitymować się kompetencjami wymaganymi do zajmowania stanowiska sędziego

POSTĘPOWANIE

3 FAZY

• POSTĘPOWANIE PRZYGOTOWAWCZE: w sejmie, lub jeśli chodzi o prezydenta w Zgromadzeniu Narodowym

• POSTĘPOWANIE PRZED TS

• POSTĘPOWANIE WYKONAWCZE

• Złożenie wniosku wstępnego do marszałka sejmu

• Skierowanie tego wniosku przez marszałka do komisji odpowiedzialności konstytucyjnej

• Śledztwo przez KOK

• Podjęcie przez KOK uchwały zawierającej wniosek bądź o pociągnięcie do odp konstytucyjnej lub o umorzenie postępowania i przedstawieniu jej Sejmowi/zgromadzeniu narodowemu

• Podjęcie przez Sejm/Zgr. Narodowe uchwały o postawieniu w stan oskarżenia , wybranie dwóch oskarżycieli i skierowanie uchwały do TS bądź podjecie uchwały o umorzeniu postępowania

Wstępny wniosek o posatwienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony do marszałka sejmu przez 140 członków zgr. Nar.

W stosunku do pozostałych osób wniosek może być złożony przez prezydenta i co najmniej 115 posłów

POSTĘPOWANIE PRZED TS JEST DWUINSTANCYJNE

• w I instancji TS orzeka w składzie przewodniczący + 4 sędziów

• postępowanie odwoławcze - przewodniczący + 6 sędziów

Za czyny będące deliktami konstytucyjnymi TS może orzec kary:

• utrata czynnego i biernego prawa wyborczego: na urząd prezydenta, do sejmu i senatu, do jednostki samorządu - na okres od 2 do 10 lat

• zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwa i organizacjach społecznych - 2 do 10 lat

• utrata wszystkich lub niektórych orderów

• 30. ORGANY KONTROLI - NIK, RPO, RPD

POZYCJA USTROJOW NIK

• naczelny organ kontroli państwowej

• podlega sejmowi

• działa na zasadzie kolegialności

NIK - rozdział IX konstytucji, po władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Podkreśla to samodzielność i niezależność funkcjonowania tej instytucji w strukturze aparatu państwowego

NIK jest naczelnym organem kontroli państwowej, bo:

• dysponuje najszerszymi kompetencjami w porównaniu z innymi organami władzy publicznej pełniącymi funkcje kontrolne

• NIK ma ustawowo zagwarantowane uprawnienia do korzystania z wyników kontroli przeprowadzonych przez inne organy kontroli, rewizji lub inspekcji działających w administracji rządowej i samorządzie lokalnym

• Oceny, uwagi i wnioski dokonywane przez NIK są ostateczne - tzn nie mogą być uchylone lub zmienione przez żaden inny organ, nawet przez sejm

• NIK przeprowadza kontrole w celu zapewnienia właściwego funkcjonowania całego systemu organów państwowych

NIK podejmuje czynności kontrolne na wniosek:

• sejmu

• prezydenta

• prezesa rady ministrów

• z własnej inicjatywy

KONTROLA PAŃSTWA - polega n badaniu i ocenie działalności organów państwowych w aspekcie ich zgodności z uprzednio ustalonymi wzorcem postępowania, wynikających przede wszystkim z przepisów prawa.

Kontrolę państwową różni od innych rodzajów kontroli to, że punktem odniesienia dla niej jest INTERES OGÓLNOPAŃSTWOY, a nie branżowy i to, że wykazuje ona ścisły związek z kontrola parlamentarną nad Radą Ministrów

Podległość NIK sejmowi przejawia się w:

• sejm z udziałem senatu powołuje prezesa NIK - prezes NIK powoływany jest przez sejm za zgoda senatu na 6 lat i może być ponownie wybrany tylko raz

• Sejm zleca NIK przeprowadzenie kontroli

• NIK przedkłada sejmowi uchwalone przez kolegium NIK okresowe plany pracy

• NIK jest zobowiązany do przedstawiania Sejmowi analizy wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej

• NIK jest zobowiązany do corocznego przedstawiania sejmowi sprawozdania ze swojej działalności

• Sejm kontroluje wykonania budżetu NIK

Art. 202 u 3

NIK działa na zasadach kolegialności - powołanie KOLEGIUM NIK - uczestniczy w realizacji funkcji kierowania NIK oraz uchwala okresowe plany pracy NIK

PREZES NIK

1. zasada kadencyjności

2. zasada incompatibilitas - art. 205 u 2,3 prezes NIK nie może zajmować innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć zawodowych. Zakaz prowadzenia działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością zajmowanego stanowiska

3. zakaz przynależności do partii politycznej i zw. Zawodowych

4. immunitet formalny - prezes, bez uprzedniej zgody sejmu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności

ORGANZIACJA NIK

Organizacje i tryb działania NIK określa ustawa

Wybór prezesa

Wniosek w sprawie powołania ma prawo zgłosić marszałek sejmu lub grupa 35 posłów. Wniosek kierowany przez marszałka trafia do komisji ds. kontroli państwowej, celem wydania opinii która następnie jest doręczana posłom

Powołanie prezesa następuje bezwzględną większością głosów - następnym krokiem jest wyrażenie zgody przez senat, który ma na zdajecie stanowiska miesiąc

Kadencja prezesa trwa 6 lat

WYGAŚNIĘCIE KADENCJI

• w razie śmierci

• orzeczenia przez TS utraty zajmowanego stanowiska

• odwołania

SEJM ODÓLUJE PREZESA NIK, JEŻELI:

• zrzekł się on stanowiska

• Uzna, że stał się on trwale niezdolny do pęłnienia obowiązków na skutek choroby

• Został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za popełnienie przestępstwa

• Orzeczeniem TS

Prezes NIK nie ponosi przed sejmem odpowiedzialności politycznej

KOMPETENCJE PREZESA;

• kierowanie NIK, a zatem wszystkie sprawy zwiane z kierowaniem Izbą i jej reprezentowaniem na zewnątrz, z wyjątkiem tych, które zostały zastrzeżone dla kolegium

• odpowiada przed sejmem za jej działalność

• prezes kieruje działalnością izby przy pomocy wiceprezesów oraz dyrektora generalnego

KOLEGIUM NIK:

• PREZES NIK

• WICEPREZESI - od 2 do 4 powoływani i odwoływani przez marszałka sejmu na wniosek prezesa NIK

• DYREKTOR GENERALNY - powoływany i odwoływany przez Prezesa NIK za zgodą marszałka sejmu - jego zadaniem jest zapewnienie warunków sprawnego funkcjonowania NIK

• 14 CZŁONKÓW - powoływani przez marszałka sejmu na wniosek prezesa NIK

• Kadencja kolegium trwa 3 lata. Wygaśniecie kadencji członka kolegium następuje w wyniku jego śmierci lub odwołania. Osoby wchodzące w skład kolegium są niezawisłe w sprawowaniu swej funkcji

Marszałek odwołuje członka komisji jeśli:

• zrzekł się funkcji

• przez ponad rok nie uczestniczył w posiedzeniach kolegium NIK

• został skazany prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo popełnione z winy umyślnej

KOMPETENCJE KOLEGIUM:

• podejmowanie decyzji w najbardziej istotnych sprawach dla funkcjonowania Izby:

• KOLEGIUM ZATWIERDZA:

• Analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej

• Sprawozdanie z działalności NIK w roku ubiegłym

• KOLEGIUM UCHWALA:

• Opinie w przedmiocie absolutorium dla rady ministrów

• Projekt statutu NIK

• Projekt budżetu

• Okresowy plany kontroli NIK

• KOLEGIUM OPINIUJE:

• Wniesienie przez prezesa NIK programy kontroli i informacje o wynikach szczególnie ważnych kontroli

• Inne sprawy wniesione przez prezesa NIK albo przedstawione przez co najmniej 1/3 składu kolegium

Posiedzenia kolegium zwołuje prezes NIK z własnej inicjatywy lub na wniosek co najmniej 1/3 składu członków

ZADANIA I ZAKRES DZIĄŁANIA NIK

ZAKRES

• PODMIOTOWY - sprowadza się do określenia kręgu podmiotów w których NIK może przeprowadzić postępowanie kontrolne

• PRZEDMIOTOWY - izba przeprowadzając postępowanie kontrolne bada w szczególności: wykonanie budżetu państwa i realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej, organizacyjno - prawnej tych jednostek. Jednostki te podlegają kontroli obligatoryjnej

KONTROLA

• OBLIGATORYJNA - NIK ma obowiązek objęcia działalnością kontrolną określonych podmiotów ( organy administracji publicznej, NBP, państwowe osoby prawne, inne państwowe jednostki organizacyjne). Przeprowadzana w oparciu o 4 kryteria: legalności, gospodarności, celowości, rzetelności

• FAKULTATYWNA - NIK może w razie potrzeby obijać działaniem kontrolnym określone podmioty. wszechstronną kontrolę kancelarii prezydenta RP i kancelarii senatu NIK może przeprowadzić także na wniosek prezydenta i senatu.

• PODMIOTY PODLEGAJĄCE KONTROLI FAKULTATYWNEJ:

• NIK może kontrolować działalność: organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych, innych komunalnych jednostek organizacyjnych

• Podmioty nie dające się zakwalifikować ani do sfery państwowej ani do sfery samorządowej - jednostki organizacyjne i przedsiębiorcy należący do sfery niepublicznej

LEGALNOŚĆ - zgodność z prawem. Jako kryterium kontroli sprowadza się do badani, oceny i stwierdzenia czy kontrolowana jednostka lub podmiot prowadzi swoją działalność na podstawie obowiązującego prawa i w jego granicach

GOSPODARNOŚĆ - jako kryterium kontroli sprowadza się do oceny, czy działalność kontrolowanej jednostki oparta została na zasadach EFEKTYWNOŚCI EKONOMICZNEJ

CELOWOŚĆ - oznacza odpowiedniość, przydatność do potrzeb, adekwatność do przyjętych założeń kontrolowanej działalności

RZETELNOŚĆ - jako kryterium kontroli sprowadza się do oceny czy działalność kontrolowanej jednostki prowadzona jest z uwzględnieniem takich elementów jak: należyte wypełnianie obowiązków, dotrzymywanie zobowiązań, uczciwości, słowności, sumienności, solidności, zachowani godnego zaufania

TRYB DZIAŁANIA NIK

• KONTROLĘ PRZEPREOWADZAJĄ PRACOWNICY NIK, tzw. Kontrolerzy i na podstawie legitymacji służbowej i imiennego upoważnienia określającego: kontrolowaną jednostkę i podstawę prawną podjęcia kontroli

Tryb

1. POSTĘPOWANIE DOWODOWE - zasadnicza cześć procedury kontroli

2. Wynik przeprowadzonej kontroli są przedstawione przez kontrolera w PROTOKOLE KONTROLI, który zawiera: opis stanu faktycznego stwierdzonego w toku kontroli, wskazanie ustalonych nieprawidłowości. Protokół podpisują kontroler i kierownik jednostki kontrolowanej.

3. Protokół stanowi podstawę do opracowania WYSTĄPIENIA POKONTROLNEGO - dokument , który zawiera ocenę kontrolowanej działalności. Sporządzenie takiego wystąpienia jest obowiązkowe

WYSTĄPIENIE POKONTROLNE - przekazywane jest kierownikowi jednostki kontrolnej, organowi nadrzędnemu oraz właściwym organom państwowym lub samorządowym. Kierownik jednostki kontrolowanej lub organ, któremu przekazano wystąpienie pokontrolne zobowiązany jest w terminie określonym w wystąpieniu do poinformowania NIK o sposobie wykorzystania uwag i wniosków oraz o podjętych działaniach lub przyczynach ich niepodjęcia.

EFEKTEM DZIAŁALNOŚCI NIK JEST ZGROMADZENIE WIEDZY NA TEAMT STANU FUNKCJONOWANIA PAŃSTWA I JEGO FINANSÓW

• RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w konstytucji i innych aktach normatywnych. Samodzielny organ państwowy, konstytucyjny, powiązany strukturalnie i funkcjonalnie z parlamentem. Niezależny od innych organów w szczególności sądowniczych i administracyjnych - obsadzenie urzędu ombudsmana mocą decyzji parlamentu

2 PODSTAWOWE ZADANIA:

• chroni prawa i wolności obywateli oraz ogólnoludzkie naruszone w wyniku nieprawidłowych decyzji podjętych przede wszystkim przez organy administracyjne, także sądownicze

• ombudsman informuje parlament o stanie praworządności w państwie, czym ułatwia kontrole władzy ustawodawczej nad aparatem administracyjnym

ombudsman mając swobodę do podjęcia określonego działania pozbawiony jest możliwości samodzielnego rozstrzygania spraw będących przedmiotem jego postępowania. Swoją postawę może jedynie wywierać wpływ na organ decyzyjny w kierunku pozytywnego dla wnioskodawcy załatwienia jego sprawy.

Reguła kadencyności urzędu, zasada ograniczenia możliwości, usunięcia go z urzędu przed upływem kadencji to jedna z gwarancji jego niezawisłości

Urząd może sprawować:

• obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą i doświadczeniem życiowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swoje walory molarne i wrażliwość społeczną

• jego rola polega na sygnalizowaniu pewnych problemów, opiniowaniu i nakłanianiu organów administracji do podejmowania odpowiednich działań

rzecznik praw obywatelskich powoływany jest przez sejm, za zgodą senatu na 5 lat

kandydatów na urząd zgłaszać może marszałek sejmu oraz grupa posłów w liczbie co najmniej 35 - uchwała bezwzględną większością głosów - podjęta przez sejm uchwała trafia do senatu, który ma miesiąc na to, by odnieść się do propozycji sejmu. Uchwała senatu zapada zwykła większością głosów przy co najmniej połowie ustawowej liczby senatorów. Początek kadencji - dzien. złożenia przez RPO ślubowania na forum sejmu - możliwość jednokrotnej reelekcji

ZASADA NIEODWOŁYWALNOSĆI RPO PRZED UPŁYWEM KADENCJI poza przypadkami określonymi w ustawie:

• trwała niezdolność do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności

• zrzeczenia się urzędu

• sprzeniewierzeniu się ślubowaniu - o odwołaniu RPO decyduje SEJM - obecnie podjęcie uchwały w ww. sprawie wymagana jest większość co najmniej 3/5 głosów w obecności cp najmniej połowy

NIZAWISŁOŚĆ RPO

• niepołączlaność urzędu RPO z jakimkolwiek innym stanowiskiem, z wyjątkiem stanowiska profesora wyższej szkoły oraz wykonywaniem innych zajęć zawodowych

• APOLITYCZNOŚĆ i zakaz przynależności do związków zawodowych i prowadzenia działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością sprawowanego urzędu

• IMMUNITET FORMALNY I NIETYKALNOŚĆ - RPO nie może być, bez uprzedniej zgody sejmu, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności, jak również nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku przestępstwa w sytuacji, gdy zatrzymany jest niezbędne dla zapewnienia prawidłowego toku postępowania

RPO ma obowiązek corocznego informowania obu izb i swej działalności

ZAKRES DZIAŁANIA RPO

• PRZEDMIOTOWY - ochrona praw podstawowych wymienionych w konstytucji, ochrona uprawnień jakie zagwarantowane zostały w innych niż konstytucja źródłach prawa - zakresem ochrony ze strony RPO objęte są również prawa i wolności człowieka przewidziane w ratyfikowanych przez Polskę umowach międzynarodowych.

• PODMIOTOWY - obejmuje obywateli polskich, cudzoziemców, bezpaństwowców o ile ich prawa i wolności gwarantowane przez polskie prawo zostały naruszone działaniem lub zaniechaniem ze strony organów publicznych

TRYB I ZASADY FUNCJONOWANIA

• wszczęcie postępowania przez RPO następuje na wniosek obywateli lub ich organizacji, a także na wniosek organów samorządowych

• rzecznik może podjąć czynności w konkretnej sprawie w własnej inicjatywy

ZASADA SWOBODY W PODEJMOWANIU SPRAW

RPO NIE JEST ZOBOWIAZANY WNIOSKIEM - ciąży na nim jedynie obowiązek zapoznania się z jego treścią, przy czym obowiązek ten nie został obwarowany żadnym terminem. Jeżeli uzna, że nie nastąpiło w danej sprawie naruszenie praw i wolności człowieka i obywatela, bądź uzna, że podmiot nie wyczerpał jeszcze wszystkich zwyczajnych możliwości dochodzenia swych praw - ALBO NIE PODEJMUJE SPRAWY ALBO WSKAZUJE WNIOSKODAWCY PRZYSŁUGUJAĆE MU MOŻLIWOŚCI DZIALANIA LUB PRZEKAZUJE SPRAWĘ KOMPETENTNYM ORGANOM - wiąże się to z zasadą subsydiarności działań RPO w stosunku do innych organów chroniących prawa i wolności jednostki

ZASADA JAWNOSĆI POSTĘPOWANIA RPO W KAZDEJ SPRAWI

Jeżeli RPO decyduje się na podjęcie działań może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające lub skorzystać z pomocy innych organów

ZASADA OBLIGATORYJNEGO WSPÓŁDZIAŁANIA I POMOCY PRAWNEJ ZA STRONY WSZYTSKICH ORGANÓW, ORGANIZACJI I INSTYTUCJI DO KTÓRYCH ZWRACA SIĘ RZECZNIK

Rzecznik, który samodzielnie prowadzi postępowanie dysponuje szerokim katalogiem uprawnień:

• ma prawo zbadania każdej sprawy na miejscu

• ma prawo żądać wyjaśnień , udostępnienia akt spraw prowadzonych przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy samorządowe

• ma prawo żądać informacji o stanie spraw rozpatrywanych przez sądy, prokuratury i inne organy sądowe

• ma prawo zlecać ekspertyzy i opinie

Po zbadaniu sprawy RPO może podjąć działanie - przybierając różny charakter w zależności od tego czy dotyczy:

• SPRAW INDYWIDUALNYCH - RPO może wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia praw i wolności lub skierować wystąpienie do organu, organizacji, instytucji w której działaniach takie naruszenia stwierdził. RPO może podjąć wystąpienie z żądaniem wszczęcia postępowania dyscyplinarnego i wyciągnięcia konsekwencji służbowych wobec osób winnych naruszeń. Adresat musi udzielić RPO odpowiedzi bez zbędnej zwłoki najdłużej w terminie 30 dni informując o tym, czy sugestie RPO akceptuje czy nie i jakie w związku z tym działanie podejmie

• SPRAWY O CHRARAKTERZE GENERALNYM - katalog środków prawnych

• Żądanie wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych i włączenie się do trwającego postępowania na prawach przypisanych prokuratorom

• Zwrócenie się o wszczęcie postępowania administracyjnego, kierowanie skargi do sądu administracyjnego, udział w postępowaniach na prawach przysługującym prokuratorem

• 31. Partie polityczne

ustawa o partiach politycznych - 27 czerwiec 1997

• Procedura rejestrowania partii przez sąd okręgowy w Warszawie:

• Sądowi należy przedstawić zgłoszenie, które obejmuje : nazwę, skrót nazwy, określenie siedziby partii, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na zewnątrz i do zaciągania zobowiązań majątkowych

• Do zgłoszenia musi być dołączony statut partii i wykaz co najmniej 1000 obywateli polskich popierających zgłoszenie - pełnoletnich, mających pełną zdolność do czynności prawnych

Liczbę osób zakładających partię określa się więc na 1000 (ale chodzi o osoby popierające zgłoszenie, a nie o członków lub potencjalnych członków)

• Sąd okręgowy w Warszawie bada formę i treść zgłoszenia oraz dołączonych do niego dokumentów (bada ich zgodność z ustawą i prawdziwość zgłoszonych danych) Jeżeli zgłoszenie jest prawidłowe, Sąd dokonuje wpisu niezwłocznie.

• Wpis ten ma charakter konstytutywny, tj. partia z chwilą wpisania do ewidencji nabywa osobowość prawną, z tym momentem partia może korzystać z praw wynikających z ustaw

• Zgłoszenie partii do ewidencji nie jest warunkiem niezbędnym do utworzenia partii i do uznania tego podmiotu za partię. Jest natomiast warunkiem uzyskania przez partię osobowości prawnej, rozróżniamy

Partie wpisane do ewidencji (nabywające status osoby prawnej)

Partie nie wpisane do ewidencji (nie mające osobowości prawne)

• Nadzór organów państwa nad partiami; zarówno w nadzorze meldunkowym (rejestracyjnym) jak i represyjnym określone kompetencje służą Sądowi Okręgowemu oraz Trybunałowi Konstytucyjnemu

• Wnioski w sprawie zgodności z konstytucją celów partii określonych w statucie lub w programie TK rozpoznaje na zasadach i w trybie przewidzianym dla rozpoznawania wniosków w sprawie zgodności aktów normatywnych z konstytucją

Wnioski w sprawie zgodności z konstytucją działalności partii Trybunał rozpoznaje stosując odpowiednio przepisy kodeksu postępowania karnego

• Przepisy dotyczące finansowania partii zmienione zostały na mocy ordynacji wyborczej do sejmu i senatu z 12.IV.2001 r., bezpośrednie finansowanie z budżetu państwa 2 różnych sfer działania partii:

• Dotacja podmiotowa - przyznawana w ramach zwrotu wydatków wyborczych, są nią objęte partie które zdobyły co najmniej jeden mandat posła lub senator, jej wysokość jest proporcjonalna do liczby zdobytych mandatów ale zależy od sumy wydatków poniesionych na kampanię wyborczą w ramach dopuszczalnych limitów

• Subwencja statutowa (ogólna)- na działalność statutową partii, aby ją uzyskać partia musi mieć przynajmniej 3% ważnie oddanych głosów, 6% w przypadku koalicji

• Zakaz prowadzenia przez partie działalności gospodarczej i zbiórek publicznych

• Zakaz istnienia patii, które odwołują się do metod totalitarnych, faszystowskich, komunistycznych, oraz takich, które utajniają członkostwo i strukturę

• Wymóg apartyjności (zakaz łączenia członkostwa w partii i pełnienia określonych urzędów) dotyczy : sędziów sądów powszechnych, NSA, Sądu Najwyższego, sędziów TK, pracowników krajowego biura wyborczego, urzędników służby cywilnej, policjantów, żołnierzy zawodowych, członków NIK, prezesa IPN, Rzecznika Interesu Publicznego i inni

• Wymóg apolitycznośi ( zakaz manifestowania poglądów politycznych w pracy zawodowej przez określone kategorie osób)jest adresowany do : urzędników państwowych zatrudnionych w kancelariach : Sejmu, Senatu, Prezydenta RP, oraz w biurze KRRiTV a także urzędników służby cywilnej

• Równość partii wobec prawa - nakaz jednakowego traktowania partii przez prawo; żadna partia, z mocy prawa, nie może zajmować w systemie partyjnym pozycji uprzywilejowanej w stosunku do innych (nie mylić z naturalnym zróżnicowaniem partii pod względem znaczenia politycznego, wyrażającym się liczbą zdobytych mandatów, lb członków itd.)

• Funkcja partii polega na wpływaniu metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa (obejmuje to kształtowanie postaw politycznych obywateli oraz ich wyrażanie)

• Kształtowanie się systemów partyjnych po '89 - patrz wybory parlamentarne

• 32. Instytucje demokracji bezpośredniej

1. Referendum - obywatele w drodze głosowania powszechnego wyrażają swoją wolę w określonej sprawie

2. Plebiscyt - a) w prawie międzynarodowym publicznym jest formą rozstrzygania przez ludność o przynależności państwowej spornego terytorium b) we Francji było to głosowanie ludu na skutek apelu przywódcy państwa domagającego się od narodu legitymacji ( de Gaulle te sprawy…)

3. Inicjatywa ludowa - umożliwia obywatelom bezpośrednie interweniowanie w proces tworzenia ustawy lub prawa

• Obywatele mogą przeciwstawić się prawu tworzonemu przez ustawodawcę (veto ludowe)

• Sami mogą być podmiotem zgłaszającym projekt ustawy (inicjatywa ludowa)

W Polsce formami demokracji bezpośredniej są referenda i inicjatywa ludowa

Referendum dzielimy ze względu na:

• zasięg terytorialny głosowania ( ogólnokrajowe i lokalne, terytorialne)

• moc wiążącą wyniku (ratyfikacyjne i konsultacyjne)

• wymóg prawny przeprowadzenia r. (obligatoryjne i fakultatywne)

• materię głosowania (konstytucyjne i ustawodawcze)

• inicjatora (kontrolowane i niekontrolowane- z inicjatywy społeczeństwa)

• stosunek do istniejącej sytuacji (prohegemoniczne i antyhegemoniczne)

Referendum krajowe - ustawa z 14 marca 2003 r.(weszła w życie 17 IV 2003) przeprowadzane w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania, pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytania lub dokonania wyboru między zaproponowanymi wariantami rozwiązań

Prawo uczestnictwa mają obywatele polscy posiadający czynne prawo wyborcze do sejmu

Referenda nie są przeprowadzane poza granicami kraju (wyjątek dotyczył r konstytucyjnego)

Organy wnioskujące o przeprowadzenie referendum : sejm, senat, rada ministrów, 500 tys. obywateli( z tym że referendum z inicjatywy obywateli nie może dotyczyć : wydatków i dochodów państwa, jego obronności, amnestii)

Organy zarządzające referendum :

• sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów

• prezydent za zgodą senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów

Za przeprowadzenie referendum odpowiedzialne są: Państwowa Komisja Wyborcza (działająca na podstawie przepisów ordynacji wyborczej do sejmu) oraz wojewódzkie i obwodowe komisje wyborcze do spraw referendum.

Referendum ogólnokrajowe jest wiążące jeśli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania (wyjątek stanowi r. konstytucyjne przy którym nie ma takiego wymogu), jest rozstrzygające jeśli za jedną opcji opowiedziała się największa liczba biorących udział w głosowaniu, natomiast o ważności referendum decyduje Sąd Najwyższy w ciągu 60 dni od głosowania. Przeciwko ważności r. może być wniesiony protest ze względu na ; zarzut dopuszczenia się przestępstwa przeciwko referendum, naruszenia przepisów ustawy, ustalania wyników głosowania lub referendum. Protest taki może wnieść każda osoba uprawniona do udziału w referendum do Sądu Najwyższego nie później niż w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia wyników referendum.

Unieważnienie przez SN głosowania w obwodzie ma za skutek nie uwzględnianie liczby uprawnionych do głosowania i wyników głosowania w tym obwodzie w ustalaniu wyników referendum.

Samo referendum nie wywołuje bezpośrednich następstw, natomiast właściwe organy państwowe mają obowiązek podjęcia niezwłocznie ( nie później niż w terminie 6 miesięcy od ogłoszenia uchwały o ważności referendum) czynności mających na celu realizację wyniku r. przez wydanie aktów prawnych bądź podjęcie decyzji.

*w przypadku referendum zatwierdzającego zmiany w rozdziałach I, II lub XII Konstytucji prawo inicjatywy mają jedynie : 1/5 ustawowej lb posłów, senat lub prezydent RP a referendum zarządza Marszałek sejmu w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku, nie jest wymagana 50% frekwencja

Referendum lokalne (terytorialne)

Ma podstawy konstytucyjne (art. 170) i jest uregulowane w ustawie z 15 września 2000 r.

W r. lokalnym mieszkańcy jednostki samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej wyrażają w drodze głosowania swoją wolę zarówno co do sposobu rozstrzygania sprawy dotyczącej tej wspólnoty jak też w sprawie odwołania organu stanowiącego tej jednostki. Wyróżniamy referenda : gminne, powiatowe, wojewódzkie

A także obligatoryjne - którego przedmiotem są sprawy które muszą być rozstrzygane w drodze referendum (odwołanie organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji, samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne, odwołanie organu wykonawczego gminy zarówno w przypadku nie udzielenia absolutorium jak i z innych przyczyn) oraz fakultatywne, którego przedmiotem są inne sprawy dotyczące wspólnoty.

Referendum jest przeprowadzane z inicjatywy :

1. organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego poprzez uchwałę w sprawnie przeprowadzenia r. podejmowaną bezwzględną większością głosów swojego ustawowego składu

Rada gminy może też zadecydować o przeprowadzeniu referendum w sprawnie odwołania wójta (burmistrza, prezydenta miasta) w dwóch przypadkach:

• nie udzielenia absolutorium ( z wykonania budżetu) wyrażonym na sesji bezwzględną większością głosów w głosowaniu imiennym po czym w ciągu 14 dni Rada Gminy większością 3/5 podejmuje decyzje o przeprowadzeniu referendum

• innej przyczyny, wówczas wniosek o przeprowadzenie referendum składa co najmniej ¼ ustawowego składu rady a uchwała o przeprowadzeniu referendum może być podjęta nie wcześniej niż po upływie 14 dni od złożenia wniosku większością 3/5 ustawowego składu rady (w tym przypadku jeżeli w referendum przeciwko odwołaniu burmistrza oddano więcej niż połowę ważnych głosów to ulega zakończeniu działalność rady gminy )

2. na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu bądź też 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa, wówczas inicjatywa przysługuje :

• grupie co najmniej 15 obywateli którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu (w przypadku r. gminnego wystarczy 5 os.)

• statutowej strukturze terenowej partii politycznej

• organizacji społecznej posiadającej osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki samorządu terytorialnego

Uchwałę również podejmuje organ stanowiący jednostki samorządu.

Odwoływanie burmistrza z inicjatywy obywateli:

• co najmniej 5 os. zakłada komitet referendalny

• zwracają się do burmistrza z pytaniem o liczbę osób uprawnionych do głosowania w gminie

• 60 dni na zebranie podpisów 10% uprawnionych do głosowania

• wniosek oddają burmistrzowi

• ten przekazuje go radzie a ona podejmuje decyzję

Referendum lokalne przeprowadzają terytorialne (wojewódzka, powiatowa, gminna) komisje do spraw referendum i obwodowe komisje do spraw referendum, powoływane przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego lub komisarza wyborczego(jeśli przedmiotem r. jest odwołanie organu stanowiącego j.s.t.

Referendum jest ważne (wiążące) jeśli wzięło w nim udział 30% uprawnionych do głosowania a rozstrzygające jeżeli na jedną z opcji oddano więcej niż połowę głosów (wyjątek stanowi r. w sprawie samoopodatkowania się mieszkańców na cele publiczne wówczas wymagane są 2/3 głosów)

Inicjatywa ludowa

Przysługuje grupie co najmniej 100 tys. obywateli z czynnym prawem wyborczym do sejmu

• komitet inicjatywy ustawodawczej złożony co najmniej 15 obywateli polskich z biernym prawem wyborczym do sejmu

• w imieniu i na rzecz komitetu występuje pełnomocnik, który po zebraniu 1000 podpisów zawiadamia Marszałka sejmu o utworzeniu komitetu i wręcza mu projekt ustawy

• jeżeli zawiadomienie spełnia wymogi formalne marszałek ciągu 14 dni wydaje postanowienie o przyjęciu zawiadomienia (postanowienie o odmowie może być zaskarżone do sądu Najwyższego)

• komitet uzyskuje osobowość prawną i przystępuje do zebrania kolejnych 99 tys. podpisów w ciągu 3 miesięcy

• pełnomocnik wnosi projekt do marszałka sejmu wraz z uzasadnieniem

Pierwsze czytanie projektu ustawy odbywa się do 3 miesięcy od daty wniesienia projektu do marszałka sejmu, prace w zwykłym trybie ustawodawczym z tym że projekt w stosunku do którego postępowanie nie zostało zakończone w czasie kadencji sejmu, kiedy został wniesiony, jest rozpatrywany przez sejm następnej kadencji (nie później niż 6 miesięcy od pierwszego posiedzenia sejmu)

Wydatki związane z prawem inicjatywy ustawodawczej pokrywa komitet (nie może korzystać ze środków publicznych) jej finansowanie jest jawne a pełnomocnik komitetu jest zobowiązany do przedstawienia sprawozdania finansowego o źródłach funduszy.

Ograniczenia inicjatywy ustawodawczej: ustawa budżetowa (i jej zmiana), ustawa o prowizorium budżetowym, o zaciągnięciu długu publicznego oraz o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo.

Prawo wycofania projektu przysługuje komitetowi do zakończenia drugiego czytania.

• 33) Zmiana konstytucji

Konstytucja sztywna-to taka, w której tryb zmiany, jest trudniejszy od trybu zmiany ustaw zwykłych. Czyli tak, która w swej treści wprowadza znaczne utrudnienia, dotyczące zmiany.

Konstytucja elastyczna-dla jej zmiany nie przewidziane są szczególne wymogi, może być zmieniana w tym samym trybie, co ustawy zwykłe (np. konstytucja Wlk. Brytanii)

Zmiany konstytucji: pełna, nowelizacja (zmiana poszczególnych postanowień, artykułów)rewizja(zmiana całej konstytucji)

• Rozdział XII: Zmiana Konstytucji: art.235

1. Projekt ustawy najmniej zmianie Konstytucji może przedłożyć, czyli inicjatywę ustrojodawcza posiadają:

• co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów 92

• Senat (jako izba, nie senatorowie) - efekt uchwały

• Prezydent

2. Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez Sejm i następnie, w terminie nie dłuższym niż 60 dni, przez Senat.  wymagana pełna zgodność izb aby zmienić Konstytucję, czyli senat nie może wnosić poprawek!

3. Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 30-tego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.

4. Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. (np. w Senacie: 26 „za” przy 50 obecnych senatorach).

5. Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I, II, lub XII Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 60-tego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.

[r.I -„Rzeczpospolita”, r.II - „Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela”, r. XII -„Zmiana Konstytucji”]

6. Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II, lub XII, podmioty określone w ust. 1 (1/5 posłów, senat, prezydent) mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. z wnioskiem tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących.

7. Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia Prezydentowi RP uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent RP podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP.

Systematyka (układ treści):

• ogólna: rozdziały (najdłuższy -II- „Prawa i…” w starej to był dopiero VIII rozdz.)

• szczegółowa: podział poszczególnych rozdziałów

Konstytucja w znaczeniu:

• materialnym - wszystkie akty dotyczące ustroju

• formalnym - ustawa zasadnicza o najwyższej randze prawnej, uchwalana w szczególny sposób. Niekoniecznie musi się ona składać z jednego dokumentu (np. mała konstytucja z 1992 + akty z konstytucji z 1952 + ustawy konstytucyjne w sprawie uchwalania konstytucji)

Charakterystyczne cechy Konstytucji:

• nadrzędny akt w państwie

• w sensie negatywnym - inne akty nie mogą być z nią sprzeczne,

• w sensie pozytywnym - inne akty mają rozwijać i konkretyzować Konstytucję.

• szczególny tryb uchwalania

Treść Konstytucji:

• charakterystyka państwa

• określenie suwerena: naród

• przedstawicielami narodu są posłowie i senatorowie, a nie sejm i senat (art. 104 i 108)

• przedstawicielem państwa jest prezydent

• prawa i obowiązki obywatela

• organizacja instytucji państwowych

Sposoby kontroli konstytucyjności prawa:

Kontrola konstytucyjności-kontrola zgodności z Konstytucja norm prawnych oraz innych działań podejmowanych przez organy państwowe

• Parlamentarny: Parlament sam bada czy prawo jest zgodne z Konstytucją. Może prowadzić kontrolę w czasie procesu ustawodawczego, może też powołać do tego specjalną komisję. W PRL kontrolę taką miała prowadzić Rada Państwa.

• Pozaparlamentarny: funkcja ochrony konstytucji powierzona niezależnemu od parlamentu organowi

• Model amerykański:

• kontrolą zajmują się niezawisłe sądy,

• zdecentralizowanie, tzn prawo jej sprawowania ma każdy sąd powszechny, w związku z rozpatrywaną sprawą

• konkretność - sprawowanie kontroli w związku z rozpatrywaniem przez sąd indywidualnej sprawy, kiedy strona podniesie zarzut niekonstytucyjności wobec aktu, który ma stanowić podstawę rozstrzygnięcia

• względność- orzeczenie sądu obowiązuje tylko w tej konkretnej sprawie. Uznając, że dana norma nie istnieje i pomijając ją przy wydawaniu orzeczenia. NIE POWODUJE TO NIEWAZNOŚCI CZY UCHYLENIA normy prawnej, może ona stanowić podstawę rozstrzygnięcia w innej sprawie

• precedensy, czyli orzeczenia Sądu Najwyższego, w konkretnej sprawie, traktowane przez sądy niższej instancji za wiążące

• charakter następczy - sąd rozpatruje zgodność aktu prawnego z Konstytucją już po jego wejściu w życie,

• uniwersalność - czyli podlegają jej wszystkie akty normatywne i działania urzędowe podjęte na wszystkich szczeblach sprawowania władzy ( naruszenie hierarchii norm to tez gwałt na konstytucji! )

• Model kontynentalny:

• powierzenie roli ochrony konstytucji jednemu organowi, wyodrębnionego spośród sądownictwa powszechnego i niezależnemu od legislatywy. Zgodność prawa z Konstytucją bada np.Trybunał Konstytucyjny (dalej:TK),

• scentralizowanie,

• abstrakcyjność - dotyczy niezliczonej liczby przypadków, kontrola w oderwaniu od indywidualnych przypadków

• dotyczy też kwestii formalnych, tzn. może też zanegować sam proces uchwalania ustawy,

• bezwzględność - nikt nie może podważyć decyzji TK, eliminacja danej normy z systemu prawnego

• możliwość kontroli prewencyjnej - badanie zgodności jeszcze przed wejściem ustawy, jak i następczej,

• do skargi ma prawo każdy (nie tylko obywatel), jeśli pokrzywdzi go jakiś wyrok sądowy, a on uzna, że wyrok ten jest niezgodny z r.II Konstytucji (skarga kont. nie dotyczy cudzoziemców),

• wyrok TK jest bezwzględny i wiążący wszystkie sprawy dotyczące danej ustawy,

• wg. Art. 193 każdy są ma prawo zwrócić się do TK jeśli ma wątpliwości co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją.

1

to pomogło kompromisowi

Miał stać na straży aby Polska nie zeszła z drogi socjalizmu

Sejm; I-sza tura; liczyła się bezwzg. większość;

Senat

Metoda największych reszt

	1,4	3	5	7	9
6000	4285,7 (1)	2000 (3)	1200 (6)	857,1 (7)	666, 6
4000	2857,1 (2)	13333,3 (5)	800 (8)	571,4	444,4
2000	1428,6 (4)	666,6	400	285,7	222,2
1000	714,3	333,3	200	142,9	111,1

• Socjaldemokracja tego chciała, bo bała się ze zahamowane zostaną antysolidarnościowe ruchy;

• formacja postkomunistyczna obawiała się, że ustabilizuje się sytuacja gospodarcza

• Porozumienie Centrum obawiało się narastania antysolidarnościowych ruchów, ze społ. będzie coraz bardziej niezadowolone z reform

Różne argumenty w tej samej kwestii

1

	1	2	3
A	1000	500	333,33
B	800	400	266,66
C	500	250	166,66
D	300	150	100
E	100	50	33,33

podreprez.

• Sądowa kontrola władzy wykonawczej

• Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa

• Dopuszczenie ingerencji w sferę wolności i własności jednostki jedynie na podstawie upoważnienia ustawowego

W interesie państwa

Merytoryczna część stosunków prawnych (obowiązki i uprawnienia podmiotów prawa)

Zwiększa się znaczenie normy FORMALNEJ (procesowej) - tryb postępowania przed organami państwa w dochodzeniu praw i obowiązków określonych w prawie materialnym

FORMALNA

• Konsekwencje nadania konstytucji najwyższej mocy prawnej (jej normy, jako wyrazy woli suwerena nie mogą być zmienione przez inne akty prawne)

MATERILANA

• Normuje podstawowe zasady ustroju i porządku prawnego państwa

OGÓLNA - podział na działy, części, rozdziały

Kryterium ideologiczno - polityczne

SZCZEGÓŁOWA - układ treści poszczególnych rozdziałów

Decydują: kryterium logiczne (organizacja, kompetencje)

Ale czasami kryterium ideologiczne (jedne wolności przed drugie)

SEJM: uchwala ustawy zwykłą większością gł. w obecności min. 50% ustawowej liczby posłów

Marszałek Sejmu

SENAT: ma 30 dni na :przyjęcie jej bez zmian, poprawki, odrzucenie;

Jeżeli Senat w tym czasie nie podejmnie stosownej uchwałyustawę uznaje się za przyjętą;

SEJM: uchwałę Senatu uważa się za przyjętą jeżeli sejm nie odrzuci jej bezwzględną większością głosów w obecności min 50% ustawowej liczby posłów;

Marszałek Sejmu

• Prezydent RP

ma 21 dni na podpis

• TK  Prez. Nie może odmówić podpisania ustawy którw TK uznał za zgodną z K.

może

Niezgodna  kosz

VETOSejm „przeforsowuje” ustawę większością 3/5 gł. w obecności min. 50%;

• Prezydent ma 7 dni na podpisanie;

• Nie może się już zwrócić do TK

Niezgodne są tylko niektóre przepisy ustawy, które nie są nierozerwalne z całą ustawą;

Prezydent po

opinii Marszałka Sejmu

podpisuje oprócz zwraca Sejmowi aby „niezgodnych” usunął niezgodności

przepisów

Miał stać na straży aby Polska nie zeszła z drogi socjalizmu

---