Wstęp do nauki o państwie i prawie

Administracja

Spis treści

04.10.2008

Język prawniczy - oparty na języku etnicznym różni się od niego tym, że jest konkretny.

• Praktyki - orzeczenia sądowe, decyzje organów administracyjnych

• Doktryny - wypowiedzi prawoznawstwa o prawie obowiązującym

• Potoczny - nasze wypowiedzi o prawie obowiązującym

Język prawny - język tekstów prawnych pisany w języku etnicznym.

Prawo - jest to uporządkowany formalnie i treściowo zbiór norm postępowania, odróżniający się od innych norm postępowania szczególnymi cechami. Normy te są ustanowione przez odpowiednie organy państwowe i przestrzeganie tych norm zostało zagwarantowane sankcją przymusu państwowego.

Norma - jest wypowiedzią językową należącą do kategorii dyrektyw i pełni funkcję sugestywną. Normy są tak skonstruowane, aby wpływać na zachowanie określonych osób, nie są zdaniami w sensie logicznym.

Norma prawna - wypowiedź określonego języka. Jej funkcją jest wpływanie na adresata tak, by wykonał zakaz lub nakaz zawarty w tej wypowiedzi.

Norma prawna - reguła postępowania, skonstruowana na podstawie przepisów prawnych.

Elementy treści normy prawnej:

• Adresat

• Zakres zastosowania

• Zakres stosowania

Budowa normy prawnej:

1. Hipoteza (dotyczy elementów podmiotowych i przedmiotowych)

2. Dyspozycja

3. Sankcja

Ad 1 - wskazanie konkretnej sytuacji, w której może znajdować się podmiot oraz określenie podmiotu przez jego cechy.

a) językowo dookreślone - w sposób szczegółowy wskazują adresata oraz okoliczności zakazu, nakazu

b) językowo niedookreślone - prawo karne

ad 2 - wyznacza treść powinnego zachowania - nakaz lub zakaz w określonej sytuacji

ad 3 - wskazanie konkretnej dolegliwości, kary, która czeka podmiot w przypadku nie podporządkowania się danej normie prawnej

Nakaz (podst.) - jeden typ zachowań, od których nie można się uchylić bez sankcji.

Nakaz - drugi typ innego zachowania, które w określonych okolicznościach może wybrać inne niż podstawowe zachowanie.

Wyróżniamy trzy rodzaje sankcji
• Represyjna- prawodawca stosuje za dokonanie czynów zabronionych
• Egzekucji- przymusowym wykonaniu zachowania przewidzianego przez prawo
• Nieważności- uznanie za nieważną czynność prawną, podjętą niezgodnie z obowiązującym prawem-

Nieważność czynności prawnej w razie jej sprzeczności z ustawą polega na tym, że czynność ta nie wywołuje zamierzonych skutków prawnych. Nieważnością taką nazywamy nieważnością bezwzględną. Od bezwzględnej nieważności czynności prawnej należy odróżniać nieważność względną. Czynność względnie nieważna wywołuje wprawdzie skutki prawne, lecz strona może się uchylić od skutków prawnych swego oświadczenia woli przez złożenie drugiej stronie odpowiedniego oświadczenia na piśmie.

Bezskuteczność zawieszona polega na tym, że czynność prawna jest niezupełna Do jej ważności wymagana jest zgoda osoby trzeciej. Tego typu działania noszą nazwę czynności kulejących. Przykładem może być sytuacja przewidziana w treści art. 17 kc, który stanowi, że: „do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela." Dopiero czynność potwierdzona przez uprawnioną osobę staje się ważna. Brak zgody powoduje jej nieważność od samego początku.

Bezskuteczność względna jest wtedy, gdy czynność prawna nie wywiera skutków prawnych tylko względem konkretnych osób chronionych przez prawo. Art. 527 kc przewiduje ochronę wierzyciela, w razie niewypłacalności dłużnika, stanowiąc, że. „jeśli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego ".

Przepis prawny - wypowiedź zawarta w tekście aktu normatywnego.

Przepisy prawne:

1. przepisy prawa materialnego (między stronami materialnymi)

2. formalne - dotyczące postępowania

1.) ogólne

2.) szczegółowe

3.) odsyłające (do innego aktu prawnego)

4.) blankietowe

• bezwzględnie obowiązujące - ustanawiają drogą nakazów i zakazów jeden rodzaj powinnego zachowania i nie dopuszczają odmiennego,

• względnie obowiązujące - ustanawiają pewien wzorzec do wykorzystania przez adresatów, jednocześnie mogą oni zachować się odmiennie lub wstrzymać się

• seimperatywne - bezwzględnie obowiązujące i nie można ich naruszyć

• przejściowe (intertemporalne) - kolizyjne

• uchylające

• wprowadzające - termin i tryb wejścia w życie

Akt normatywny - akt organu państwa lub innego upoważnionego podmiotu wydany na podstawie konstytucyjnie lub ustawowo przyznanych uprawnień skierowany do adresatów.

W zależności od hierarchii organu lub hierarchii aktów prawnych.

Budowa aktu normatywnego:

• część tytułowa

• preambuła (wstęp)

• treść (tekst normatywny)

• podpis osoby uprawnionej

Warunki ważności aktu normatywnego: wydanie przez właściwy organ w przepisanym trybie, zgodność z aktami wyższej rangi oraz tzw. promulgacja, czyli ogłoszenie w specjalnym wydawnictwie (np. Dzienniku Ustaw RP lub Monitorze Polskim).
Akty normatywne powszechnie obowiązujące nie mogą wejść w życie bez ich ogłoszenia (z wyjątkiem prawa miejscowego - są ogłaszane w Dzienniku Ustaw).

2. Akty normatywne powszechnie obowiązujące
Akty powszechnie obowiązujące mogą być skierowane do wszystkich kategorii podmiotów na terytorium państwa.

2.1. Akty obowiązujące na terenie całego kraju: ··a) Konstytucja Rzeczpospolitej Polski
b) Ustawy
- Rozporządzenie z mocą ustawy Prezydenta zatwierdzone przez Sejm (stan wojenny) ·- Ratyfikowane umowy międzynarodowe za zgodą ustawy
- Ratyfikowane umowy międzynarodowe bez upoważnienia ustawy
c) Rozporządzenia stanowione przez: ·- Prezydenta RP
- Radę Ministrów
- Prezesa Rady Ministrów
- Ministra kierującego działem administracji rządowej
- Przewodniczącego komitetu w składzie Rady Ministrów
- KRRiT
d) Układy zbiorowe pracy, Umowy Rady Ministrów z Kościołami nierzymskokatolickimi, Regulaminy Sejmu i Senatu

2.2. Akty o ograniczonym terytorialnie zasięgu: ··a) Akty prawa miejscowego
- Uchwały rad samorządu terytorialnego
- Akty normatywne terenów organów administracji rządowej

3. Akty normatywne wewnętrznie obowiązujące
Akty wewnętrzne obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi państwa wydającemu te akty. Nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów, których prawa i obowiązki mogą być regulowane wyłącznie w aktach normatywnych powszechnie obowiązujących.
a) Regulamin Zgromadzenia Narodowego
b) Uchwały Sejmu (niektóre) ·c) Uchwały Senatu (niektóre) ·d) Zarządzenia Prezydenta RP
e) Uchwały Rady Ministrów (niektóre) ·f) Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów (niektóre) ·g) Zarządzenia Ministrów (niektóre) ·h) Niektóre akty innych centralnych organów państwowych

4. Hierarchia aktów normatywnych

Akty normatywne w państwie tworzą strukturę hierarchiczna i różnią się miedzy sobą przypisywana im mocą prawna. Mocy prawnej aktu normatywnego nie należy utożsamiać z jego mocą obowiązująca (wiążąca).

Najwyższe miejsce w hierarchii aktu normatywnego zajmuje konstytucja, po niej ustawa, niżej akty wykonawcze, do których zalicza się rozporządzenia i zarządzenia, umowy ratyfikowane oraz akty prawa miejscowego.

4.1. Konstytucja - zajmuje najwyższe miejsce w hierarchii aktów normatywnych, jest to ustawa zasadnicza. To akt normatywny parlamentu lub specjalnego organu przedstawicielskiego pochodzącego z wyboru (konstytuanty). Jest zbiorem zasad stanowiących fundament politycznego, społecznego i gospodarczego ładu w państwie. Konstytucja RP z 2 kwietnia 1991 r. (Dz. U. nr 78, poz. 483), uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe i zatwierdzona przez naród w referendum 25 maja 1997 r., weszła w życie 17 października 1997 r. Jest ona najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej. Obowiązuje we wszystkich rodzajach stosunków prawnych, jest bezpośrednio stosowana przez wszystkie organy władzy publicznej. Wymaga ⅔ przy ½ obecności.

4.2. Ustawy - to akty prawodawcze uchwalone w Polsce przez Sejm za zgodą Senatu. Ustawy zajmują w hierarchii źródeł prawa miejsce o jeden stopień niższe niż Konstytucja. Wszystkie akty podstawowe powinny być z nimi zgodne. Na ogół przyjmuje się, że istnieje pewien zakres spraw, które mogą być regulowane wyłącznie przez ustawy. Tzw. materia ustawowa obejmuje zazwyczaj: nakładanie obowiązków na jednostki i zbiorowości, przyznawanie im praw (uprawnień), ograniczenie ich wolności i praw, ustrój, właściwości i zasady działania aparatu państwowego oraz samorządu terytorialnego, główne zasady systemu gospodarczego i finansowego państwa, status funkcjonariuszy państwowych. Ustawy są uchwalone w trybie określonym konstytucyjnie (legislacja). Przyjęta przez Sejm ustawa i podpisana przez prezydenta RP jest publikowana w Dzienniku Ustaw RP.

4.3. Umowa międzynarodowa, oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, wywołujące dla nich skutki prawne. Umowa międzynarodowa jest głównym źródłem prawa międzynarodowego. Stronami umowy międzynarodowej są państwa, a także np. organizacje międzynarodowe. Umowy międzynarodowe dzielą się na dwustronne i wielostronne, wielostronne mogą być zamknięte lub otwarte (dostępne dla innych państw) Umowy międzynarodowe mają różne nazwy, np.: traktat, konwencja, układ. Umowy międzynarodowe ratyfikuje Prezydent. Ratyfikacja niektórych umów międzynarodowych wymaga uprzedniej zgody Sejmu.

(W razie, gdy następuje kolizja umowy międzynarodowej a jakąś ustawą, wówczas pierwszeństwo ma umowa międzynarodowa. W przypadku innych umów międzynarodowych, Prezes Rady Ministrów powiadamia Sejm o zamiarze przedłożenia umowy Prezydentowi do ratyfikacji. W umowie międzynarodowej państwo polskie może przekazać organizacji międzynarodowej (np. Unii Europejskiej), kompetencje organów władzy państwowej w niektórych sporach. Sejm może w sprawie podpisania umowy międzynarodowej zarządzić referendum.)

4.4. Rozporządzenia -, akt normatywny niższego rzędu niż ustawa, wydawany przez naczelny organ władzy wykonawczej na podstawie konkretnego upoważnienia zawartego w ustawie, w celu jej wykonania. Przepisy wykonawcze. W Polsce rozporządzenia wydają: prezydent, Rada Ministrów, premier, ministrowie.

(Rozporządzenie z mocą ustawy jest aktem normatywnym o randze ustawy (od 1992 prawo wydawania rozporządzeń z mocą ustawy ma Rada Ministrów na podstawie uchwalonej przez parlament tzw. ustawy upoważniającej, określającej czas jego obowiązywania i zakres przedmiotowy).

4.5. Akty prawa miejscowego - są źródłem powszechnie obowiązującego prawa o ograniczonym terytorialnie zasięgu. Obowiązują na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Legalność prawa miejscowego kontroluje Naczelny Sąd Administracyjny oraz Prezes Rady Ministrów (akty wojewody).
Akty prawa miejscowego można podzielić na: akty pochodzące od organów państwa i pochodzące od organów samorządu, a także na:
- akty zawierające statuty
- akty zawierające przepisu wykonawcze, tj. akty wydawane na podstawie upoważnień szczegółowych
- akty zawierające przepisy porządkowe, wydawane na podstawie upoważnień generalnych.

Akty prawa miejscowego wydaje się w formie:
- rozporządzeń wykonawczych - wydawanych na podstawie i w granicach upoważnień ustawowych,
- rozporządzeń porządkowych - w zakresie nieuregulowanym w ustawach i innych przepisach powszechnie obowiązujących, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia oraz zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego. Rozporządzenia porządkowe mogą przewidywać za naruszenie ich przepisów kary grzywny wymierzane na zasadach i w trybie określonym w prawie o wykroczeniach

Źródła prawa - wszystkie akty zawierające konkretne przepisy, ustanowione przez organy państwa, zawierają normy prawne, albo zawierają element niezbędny do odczytania normy prawnej. Są zawarte przede wszystkim w konstytucji - katalog zamknięty.

Teoria pochodzenia państwa

1. średniowieczna

2. czasów nowożytnych

Ad a)

Doktryna teologiczna	patriarchalna	patrymonialna
Św. Augustyn - państwo to twór Boga na ziemi Św. Tomasz z Akwinu - państwo to działo ludzi a władza pochodzi od Boga	Filmer - państwo powstało z rodziny, która się rozrastała, a władza wywodzi się z władzy ojca nad rodziną	Źródło powstania państwa pochodzi z prawa własności do ziemi

Ad b)

Umowa społeczna	Teoria podboju	Teoria procesu rozwarstwienia społecznego	Teorie socjologiczne	Teorie psychologiczne
Przełom XVII-XVIII J.J. Rousseau, Hobbes, Locke, Kołłątaj Źródło władzy to lud. Państwo jest świadomą działalnością ludzi. Najpierw pierwotny stan naturalny 1.umowa każdego z każdym 2.umowa o zrzeszenie potem podporządkowanie się władzy państwowej	W wyniku podboju plemienia przez inne plemię.	F. Engels Państwo pojawia się w momencie wzrostu wydajności pracy i podział na klasy	1.solidarystyczna Wg Duguit'a państwo jest organizacją solidaryz. interesy grup społecz. I podział pracy powoduje podział na rządzonych i rządzących 2.organiczna Poszczególne grupy społeczne spełniają w społeczeństwie role podobne do tych, jak u człowieka części ciała. 3.akceptacji a)charyzmatyczny b)tradycjonalistyczny c) racjonalistyczny	Leon Petrażycki Zjawiska państwa prawa przenosił w sferę psychiki, jako takiego swoistego przeżycia.

Państwo

W odniesieniu do państwa w średniowieczu.

Pewien szczególny rodzaj organizacji społecznej określanej jako społeczeństwo globalne.

Cechy państwa

1. system celowy - osoby wchodzące w skład potrafią stawiać takie cele i tak organizować elementy systemu, aby realizował on cele całości

2. własne normy postępowania (prawo) - stoi na straży przestrzegania i ma tzw. przymus legalny

3. Ma najbardziej złożoną strukturę: ludzie, różnorodne jednostki organizacyjne, zarówno te, które tworzą aparat państwowy, jak również te, które pozostają wobec siebie w różnym stosunku i w różnym stosunku do aparatu państwowego

4. Najbardziej uniwersalna organizacja społeczna - swym zasięgiem obejmuje ludzi o różnorodnych przynależnościach grupowych.

Państwo jako aparat państwowy:

Aparat państwowy - ogół organów państwowych bez względu na ich strukturę, funkcję, sposób tworzenia, usytuowanie w państwie.

Wewnętrznie zróżnicowany.

Państwo jako podmiot prawa

Międzynarodowego	Wewnętrznego
Suwerenność państwa	Występuje jako podmiot prawa i zinstytucjonalizowana władza (publiczna, polityczna) Co najmniej dwustronna /państwo - obywatel/

Jednostka geopolityczna

- określone terytorium, wg Jellinka (terytorium, ludność, jedna władza zwierzchnia)

PAŃSTWO - jest organizacją przymusową, polityczną, integrującą i rozstrzygającą konflikty społeczne, suwerenna, terytorialna, wyposażona w swoisty aparat, spełniającą określone funkcje.

Jako organizacja polityczna - bezpośrednie sprawowanie władzy.

Przynależność do państwa każdego członka społeczności zorganizowanej

w państwo.

Jako przymusowa

Przymus legalny, który posiada państwo w celu przestrzegania norm

prawnych.

Jako organizacja integrująca i rozstrzygająca konflikty.

Konflikt interesów - układ skierowany przeciwko sobie co najmniej 2 podmiotów dążących do realizacji własnych interesów i napotykających przeciwdziałanie pozostałych uczestników konfliktu.

Obiektywna (niezależne od woli ludzkiej)

Interes - potrzeba

Dynamiczna (zaspokojenie potrzeb budzi nowe potrzeby)

Suwerenność - w prawie międzynarodowym oznacza zakaz naruszania integralności terytorium państwa, zakaz interwencji, mieszania się w sprawy wewnętrzne lub zewnętrzne państwa. Niezależność względem innego państwa i organów międzynarodowych.

Wewnętrzna niezależność - prawo konstytucyjne.

Naród jest podmiotem suwerennym. Dzierżycielem - organizacja państwowa, jako całość.

Państwo jako organizacja terytorialna - obszar wydzielony granicami od innych państw.

Terytorium - obszar ziemi, wody śródlądowe, przyległy pas wód morskich, przestrzeń powietrzna nad obszarem lądowym i morskim aż do strefy przestrzeni kosmicznej.

Funkcje państwa: główne kierunki jego działalności realizujące zadania, jakie sobie stawia. Zakres działalności określony jest celami, które chce osiągnąć.

Podziały funkcji: 1. Kryterium społeczne

- funkcje ogólnonarodowe

- funkcje klasowe

2.) ze względu na czas trwania

- funkcje trwałe

- funkcje czasowe

3. kryterium terytorialne

Funkcje zewnętrzne			Funkcje wewnętrzne
obrony	ataku	Status quo	Organizowania	Regulowania
						(ochronna, gospodarcza, socjalna, wychowawcza)

1. kryterium

- funkcja ochronna

- funkcja adaptacyjna

- funkcja innowacyjna

2. funkcja organizacyjna, represyjna, dystrybucyjnej, socjalnej

Administracja publiczna

samorządowa	rządowa	państwowa
Trzy szczeble: - gminny - powiatowy - wojewódzki	Dzieli się na administrację: Centralna Terenowa Ad.1 - RM, prezes RM, ministrowie, centralne organy administracji rządowej Ad.2 - wojewoda i podległe mu służby Ze względu na formę: - zespolona - niezespolona	- prezydent - KRRiT - NIK - KRS (Krajowa Rada Sądowa) - Rzecznik Praw Obywatelskich

Brak jednego aktu obejmującego całość.

Organ administracji - stanowi wyodrębnioną organizacyjnie część aparatu administracji publicznej tworzoną na podstawie prawa i w sposób przewidziany przez prawo. Działa we własnym imieniu i na własny rachunek, wykonuje zadania publiczne z zakresu administracji. Z reguły, uprawniony jest do stosowania środków władczych i działa w ramach przyznanych mu kompetencji przez prawo. Aparatem pomocniczym organów jest urząd.

Organy centralne - powoływane przez prezydenta i sejm. Właściwości - obejmuje cały kraj.

Jednoosobowe - prezes, dyrektor.

Organy centralne obsługiwane są przez kancelarie są przez kancelarie, komendy, agencje i z punktu widzenia finansów publicznych są to tzw. jednostki budżetowe.

Centralne organy administracji dzielimy ze względu na rodzaje:

1. Komendanci obsługiwani przez komendy główne (zwykle bezpieczeństwa i ładu publicznego)

2. Główni inspektorzy obsługiwani przez głównych inspektorów i urzędy dozoru.

3. Prezesi urzędów regulacyjnych.

4. Komisje obsługiwane przez urzędy komisji lub biura.

5. Organy realizujące politykę państwa w określonym obszarze pod nadzorem organu naczelnego, nieposiadające prawa inicjatywy ustawodawczej i wydawania przepisów powszechnie obowiązujących.

Terenowe organy administracji - wojewódzkie komendy, inspektoraty, dyrektorzy (Wojewódzki Komendant…)

- zespolona pozostaje pod zwierzchnictwem wojewody, składa się ze służb inspekcji straży

- niezespolona - bezpośrednie zwierzchnictwo ministrów lub centralnych organów administracji rządowej np. Komendant Wojewódzki Policji, Straży, Kurator Oświaty, Dyrektorzy Izb Skarbowych.

Ustrój polityczny, konstytucyjne zasady ustroju

Art. 10. 

1. Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej.

2. Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały.

Art. 15. 

1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

2. Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze lub kulturowe i zapewniający jednostkom terytorialnym zdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

SEJM I SENAT

Art. 95. 

1. Władzę ustawodawczą w Rzeczypospolitej Polskiej sprawują Sejm i Senat.

2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością Rady Ministrów w zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.

Art. 96. 

1. Sejm składa się z 460 posłów.

2. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.

Art. 97. 

1. Senat składa się ze 100 senatorów.

2. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.

Art. 98. 

1. Sejm i Senat są wybierane na czteroletnie kadencje. Kadencje Sejmu i Senatu rozpoczynają się z dniem zebrania się Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

2. Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.

3. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza jednoczesne skrócenie kadencji Senatu. Przepis ust. 5 stosuje się odpowiednio.

4. Prezydent Rzeczypospolitej, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, może w przypadkach określonych w Konstytucji zarządzić skrócenie kadencji Sejmu. Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu skrócona zostaje również kadencja Senatu.

5. Prezydent Rzeczypospolitej, zarządzając skrócenie kadencji Sejmu, zarządza jednocześnie wybory do Sejmu i Senatu i wyznacza ich datę na dzień przypadający nie później niż w ciągu 45 dni od dnia zarządzenia skrócenia kadencji Sejmu. Prezydent Rzeczypospolitej zwołuje pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu nie później niż na 15 dzień po dniu przeprowadzenia wyborów.

6. W razie skrócenia kadencji Sejmu stosuje się odpowiednio przepis ust. 1.

Art. 99. 

1. Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.

2. Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.

Art. 100. 

1. Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.

2. Nie można kandydować równocześnie do Sejmu i Senatu.

3. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.

Art. 101. 

1. Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.

2. Wyborcy przysługuje prawo zgłoszenia do Sądu Najwyższego protestu przeciwko ważności wyborów na zasadach określonych w ustawie.

Art. 102. 

Nie można być równocześnie posłem i senatorem.

Art. 103. 

1. Mandatu posła nie można łączyć z funkcją Prezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka i ich zastępców, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora oraz z zatrudnieniem w Kancelarii Sejmu, Kancelarii Senatu, Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej lub z zatrudnieniem w administracji rządowej. Zakaz ten nie dotyczy członków Rady Ministrów i sekretarzy stanu w administracji rządowej.

2. Sędzia, prokurator, urzędnik służby cywilnej, żołnierz pozostający w czynnej służbie wojskowej, funkcjonariusz policji oraz funkcjonariusz służb ochrony państwa nie mogą sprawować mandatu poselskiego.

3. Inne przypadki zakazu łączenia mandatu poselskiego z funkcjami publicznymi oraz zakazu jego sprawowania może określić ustawa.

1. Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu.

 Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków.

Art. 118. 

1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.

2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie, co najmniej 100.000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.

3. Wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania.

Samorząd terytorialny

Art. 16. 

1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę samorządową.

2. Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

1. Jednostki samorządu terytorialnego mają osobowość prawną. Przysługują im prawo własności i inne prawa majątkowe.

2. Samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej.

Art. 166. 

1. Zadania publiczne służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej są wykonywane przez jednostkę samorządu terytorialnego jako zadania własne.

2. Jeżeli wynika to z uzasadnionych potrzeb państwa, ustawa może zlecić jednostkom samorządu terytorialnego wykonywanie innych zadań publicznych. Ustawa określa tryb przekazywania i sposób wykonywania zadań zleconych.

3. Spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sądy administracyjne.

Art. 167. 

1. Jednostkom samorządu terytorialnego zapewnia się udział w dochodach publicznych odpowiednio do przypadających im zadań.

2. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa.

3. Źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone w ustawie.

4. Zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu terytorialnego następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów publicznych.

Art. 168. 

Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie.

Art. 169. 

1. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.

2. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym. Zasady i tryb zgłaszania kandydatów i przeprowadzania wyborów oraz warunki ważności wyborów określa ustawa.

3. Zasady i tryb wyborów oraz odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa ustawa.

4. Ustrój wewnętrzny jednostek samorządu terytorialnego określają, w granicach ustaw, ich organy stanowiące.

Art. 170. 

Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa.

Art. 171. 

1. Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu widzenia legalności.

2. Organami nadzoru nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes Rady Ministrów i wojewodowie, a w zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe.

3. Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może rozwiązać organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco narusza Konstytucję lub ustawy.

Art. 172. 

1. Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo zrzeszania się.

2. Jednostka samorządu terytorialnego ma prawo przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych oraz współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

3. Zasady, na jakich jednostki samorządu terytorialnego mogą korzystać z praw, o których mowa w ust. 1 i 2, określa ustawa.

Nazwa	Gmina	Powiat	Województwo
Pojęcie	Wspólnota samorządowa podstawowa jednostka samorządu terytorialnego. Ustawa regulująca „O samorządzie gminnym” 1990.03.08, rodzaje: miejskie, miejsko - wiejskie, wiejskie	Lokalna wspólnota samorządowa Ustawa o samorządzie powiatowym 05.06.1998	Regionalna Wspólnota Samorządowa Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 o samorządzie województwa Administracja samorządowa w województwie jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem.
Organy stanowiące i kontrolne	Rada Gminy (organ stanowiący i kontrolny), (Przewodniczący i 1-3 vice)	Rada Powiatu (organ stanowiący i kontrolny), (Przewodniczący i 1-2vice)	Sejmik województwa organ stanowiący i kontrolny województwa. Sejmik województwa wybiera ze swojego grona przewodniczącego oraz nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.
Organ wykonawczy	Wójt ,burmistrz, prezydent Liczba zastępców wójta nie może być większa niż: 1 w gminach do 20 000 mieszkańców, 2 w gminach do 100 000 mieszk., 3 w gminach do 200 000 mieszk., 4 czterech w gminach powyżej 200 000 Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy W miastach powyżej 100.000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta	W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie. (3-5 osób) Zarząd Powiatu wybierany przez Radę Powiatu	Zarząd województwa W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie, mogą być wybrani spoza sejmiku wybiera sejmik
Radni	15 osób < 20 tys. mieszkańców 21 = 21-50 tys. mieszkańców 23 = 100 tys. mieszkańców 25 = 200 tys. mieszkańców I po 3 radnych na każde 100 tys. mieszkańców, nie więcej niż 45 radnych.	15 radnych do 40 000 mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 000 mieszkańców, ale nie więcej niż dwudziestu dziewięciu radnych.	W skład sejmiku województwa wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich w liczbie 30 w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańc.
Tryb wyboru	Wybór wójta - tajne, równe, bezpośrednie	Rada powiatu wybiera starostę bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Pozostali- zwykłą większością.	Sejmik województwa
Sekretarz	Rada Gminy na wniosek wójta	Rada Powiatu na wniosek starosty	Nie ma
Zasady podejmowania uchwał	RG zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy Wybór przewodniczącego - bezwzględna większa przy ½ składu ustawowego	Uchwały rady i zarządu powiatu zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady (zarządu) wybór przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym	Uchwały sejmiku województwa zapadają zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu jawnym lub jawnym imiennym
Tworzenie jednostek pomocniczych	Sołectwa, dzielnice, osiedla	Nie ma	Nie ma
Tworzenie jednostek organizacyjnych	W celu wykonywania zadań może tworzyć jedn.org. i zawierać umowy z innymi podmiotami i organizacjami pozarządowymi	powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami. Nie może zawierać umów z organizacjami pozarządowymi	wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne oraz może zawierać umowy z innymi podmiotami.
Porozumienia	Porozumienia międzygminne i z administracją rządową	z organami administracji 2. Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu. Porozumienia podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.	Może zawierać porozumienia z powiatami z terenu jego województwa i innymi organami administracji rządowej.
Miasto na prawach powiatu	Może tworzyć związki i zawierać porozumienia komunalne z innymi gminami
Stowarzyszenia	mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z powiatami i województwami dla założenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli	mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z gminami i województwami	Województwa mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z gminami i powiatami.
Związki	informuje wojewodę o zamiarze przystąpienia do związku międzygminnego	Z innymi powiatami	Ustawa nie przewiduje
Nadzór nad działalnością	prezes RM, wojewoda, finansowy - RIO Wójt obowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady gminy w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Akty ustanawiające przepisy porządkowe wójt przekazuje w ciągu 2 dni od ich ustanowienia	Prezes Rady Ministrów oraz wojewoda, finansowy - RIO, Starosta zobowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Uchwały organów powiatu w sprawie wydania przepisów porządkowych podlegają przekazaniu w ciągu 2dni od ich podjęcia	Prezes RM, finanse -RIO Marszałek województwa przedstawia wojewodzie uchwały sejmiku województwa oraz uchwały zarządu województwa podlegające nadzorowi w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia.
Statut	Uchwała RG - podlega ogłoszeniu w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym Projekt statutu gminy powyżej 300 000 mieszkańców podlega uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.	Uchwala Rada Powiatu, podlega ogłoszeniu w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym	statut województwa uchwalony przez Sejmik po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów
Regulamin organizacyjny	Nadawany przez wójta (burmistrza, prezydenta) w drodze zarządzenia)	uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu powiatu. Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.	Uchwala zarząd województwa
Akty prawa miejscowego	Rada gminy w formie uchwały w zakresie: 1) wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych, 2) organizacji urzędów i instytucji gminnych, 3) zasad zarządu mieniem gminy, 4) zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej	Rada Powiatu w formie uchwały w zakresie: 1) wymagających uregulowania w statucie, 2) porządkowych, o których mowa w art. 41, 3) szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu, 4) zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.	sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.
Przepisy porządkowe	Wójt przesyła przepisy porządkowe do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu, w którym leży gmina, następnego dnia po ich ustanowieniu.	Uchwala Rada Powiatu Starosta przesyła przepisy porządkowe do wiadomości organom wykonawczym gmin położonych na obszarze powiatu i starostom sąsiednich powiatów następnego dnia po ich ustanowieniu.	Nie ma
Zadania przekraczające zakres użyteczności publicznej	Może, zlecone z zakresu administracji państwowej	Nie może	Może, w zakresie promocji, edukacji, wydawnictwa
Zadania własne	1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej, 2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, 3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz, 4) lokalnego transportu zbiorowego, 5) ochrony zdrowia, 6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, 7) gminnego budownictwa mieszkaniowego, 8) edukacji publicznej, 9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych, 11) targowisk i hal targowych, 12) zieleni gminnej i zadrzewień, 13) cmentarzy gminnych, 14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego, 15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej, 17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej, 18) promocji gminy, 19) współpracy z organizacjami pozarządowymi, 20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.	o charakterze ponadgminnym w zakresie: 1) edukacji publicznej, 2) promocji i ochrony zdrowia, 3) pomocy społecznej, 4) polityki prorodzinnej, 5) wspierania osób niepełnosprawnych, 6) transportu zbiorowego i dróg publicznych, 7) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 8) kultury fizycznej i turystyki, 9) geodezji, kartografii i katastru, 10) gospodarki nieruchomościami, 11) administracji architektoniczno-budowlanej, 12) gospodarki wodnej, 13) ochrony środowiska i przyrody, 14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, 15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, 16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska, 17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy, 18) ochrony praw konsumenta, 19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, 20) obronności, 21) promocji powiatu, 22) współpracy z organizacjami pozarządowymi.	określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele: 1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej, 2) pobudzanie aktywności gospodarczej, 3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa, 4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń, 5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego. wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie: 1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego, 2) promocji i ochrony zdrowia, 3) kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, 4) pomocy społecznej, 5) polityki prorodzinnej, 6) modernizacji terenów wiejskich, 7) zagospodarowania przestrzennego, 8) ochrony środowiska, 9) gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych, 10) transportu zbiorowego i dróg publicznych, 11) kultury fizycznej i turystyki, 12) ochrony praw konsumentów, 13) obronności, 14) bezpieczeństwa publicznego, 15) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.
Organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.

Sądy i Trybunały

Sądy:

1. Organy rozstrzygające

1. Sądowe: Sądy, Trybunały

2. Quasi sądowe

3. Pozasądowe

2. Organy kontroli legalności

3. Organy pomocy prawnej

Ad. A) Sądy dzielą się na: sądy

Sąd Najwyższy

Powszechne: Szczególne:

- rejonowe - administracyjne WSA, NSA

- okręgowe - wojskowe:

- apelacyjne Wojskowe Sądy Garnizonowe

Wojskowe Sądy Okręgowe

Trybunał

Stanu Konstytucyjny

Art. 45.  Konstytucji

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny. Wyrok ogłaszany jest publicznie.

Niezawisły - ograniczony wyłącznie ustawą

Niezależny - od władzy

Na straży stoi Krajowa Rada Sądownictwa, w skład której wchodzą przedstawiciele trzech władz:

- I Prezes SN, Minister Sprawiedliwości, Prezes NSA, osoba powołana przez prezydenta

- 15 członków spośród sędziów Sądu Najwyższego, Sądów Powszechnych, Administracyjnych, Wojskowych

- 4 członków Sejmu i 2 członków Senatu.

Kadencja trwa 4 lata, mandat może wygasnąć wcześniej, z powodu: zgonu, odwołania, utratę mandatu, rozwiązania stosunku pracy z sędzią, zrzeczenie się.

Gwarancja niezawisłości
Konstytucyjna i ustrojowa	Procesowa
- odpowiedni poziom moralny i etyczny - Kwalifikacje - stałość zawodu sędziego (nieusuwalni) - materialna niezależność - niepołączoność zawodu - apolityczność zawodu sędziego Immunitet sędziowski - nie może być pociągnięty do odpowiedzialności. Formalny - nie może być zatrzymany, ani pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego (chyba, że został złapany na gorącym uczynku) Materialny - za wykroczenia odpowiada wyłącznie dyscyplinarnie.	- kolegialność (udział czynników społecznych, sądy przysięgłych, ławnicy(30 lat) w większości) - jawność rozprawy sądowej - tajność narady - prawo swobodnej oceny dowodów (z przekonania) - instytucja wyłączenia sędziego (ustawa, lub na wniosek)

Struktura sądów powszechnych 27.07.2001 Dz. U. 2001, Nr 98, poz. 1070

- rejonowe

- okręgowe

- apelacyjne

- Sąd Najwyższy

Rejonowe - dla jednej lub kilku gmin

Okręgowe - obszar co najmniej 2 okręgów sądowych

Apelacyjne - obszar zasięgu co najmniej 2 sądów okręgowych

Podział na wydziały:

Rejonowy	Okręgowy	Apelacyjny
Cywilny	Cywilny	Cywilny
Karny	Karny	Karny
Rodzinny
Pracy	Pracy	Pracy
Ksiąg wieczystych
Grodzki
	- penitencjarny - nadzoru nad wykonywaniem orz.karnych - gospodarczy	- ubezpieczeń społecznych

Art. 61. § 1. Na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany ten, kto:

  1)   posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,

  4)   jest zdolny, ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,

  5)   ukończył 29 lat,

  6)   złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski,

  7)   pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego, co najmniej trzy lata lub referendarza sądowego przez okres pięciu lat.

Art. 63. § 1. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany sędzia sądu rejonowego oraz sędzia wojskowego sądu garnizonowego, który posiada co najmniej czteroletni okres pracy na stanowisku sędziego sądu rejonowego lub sędziego wojskowego sądu garnizonowego lub na stanowisku prokuratora.

§ 2. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania określone w art. 61 § 1 pkt. 1-4, jeżeli:

  1)   wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - co najmniej przez sześć lat,

  2)   pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych,

  3)   zajmował stanowisko sędziego wojskowego sądu okręgowego.

§ 3. Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

Art. 64. § 1. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany sędzia sądu powszechnego i sądu wojskowego, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora, w tym co najmniej trzyletni okres pracy na stanowisku sędziego sądu okręgowego, sędziego wojskowego sądu okręgowego lub prokuratora prokuratury okręgowej.

§ 2. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany także ten, kto spełnia wymagania określone w art. 61 § 1 pkt. 1-4, jeżeli:

  1)   wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza, co najmniej przez osiem lat,

  2)   pracował na stanowisku dydaktycznym, naukowo-dydaktycznym lub naukowym w polskiej szkole wyższej, w Polskiej Akademii Nauk, w instytucie naukowo-badawczym lub innej placówce naukowej, mając tytuł naukowy profesora albo stopień naukowy doktora habilitowanego nauk prawnych.

§ 3. Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany ten, kto wykonywał zawód lub zajmował stanowisko określone w § 2 w okresie 3 lat przed powołaniem.

Kompetencje sądów szczególnych są w przepisach proceduralnych wyraźnie określone, natomiast sądy powszechne rozpatrują wszystkie pozostałe sprawy. Podstawową rolę odgrywają sądy powszechne: rejonowe, okręgowe i apelacyjne.
Zadaniem sądów jest wymierzanie sprawiedliwości (rozstrzyganie spraw cywilnych i karnych). Wykonując to zadanie sądy opierają się na przepisach prawa. Charakterystyczną cechą sądów, różniącą je od innych organów państwowych i znamionującą ich działalność, jest niezawisłość (zasady niezawisłości sędziowskiej).
Niezawisłość oznacza, że przy rozpatrywaniu sprawy i wydawaniu orzeczenia sędzia jest niezależny. Nie podlega nikomu, nawet najwyższym organom państwowym, ma jedynie obowiązki kierować się przepisami prawa.
Drugą charakterystyczną cechą sądów jest oparcie ich funkcjonowania na zasadzie instancyjności. Zasada instancyjności polega na tym, że od wydanego orzeczenia każdej stronie przysługuje prawo odwołania się do sądu wyższego szczebla, czyli sądu drugiej instancji. W większości spraw od orzeczenia sądu drugiej instancji strony mogą wnieść kasację do Sądu Najwyższego. Wyrok prawomocny, a więc taki, od którego nie przysługuje odwołanie, stwarza tzw. powagę rzeczy osądzonej

( res iudicata).·Najwyższym organem sądowym jest Sąd Najwyższy, zarówno w odniesieniu do sądów powszechnych, jak i do sądów szczególnych. W ten sposób sądownictwo wojskowe jest także podporządkowane Sądowi Najwyższemu.

Prawo o ustroju Sądów Administracyjnych 25.07.2002 Dz. U. 2002, Nr 153, poz. 1269

Art. 2. Sądami administracyjnymi są:

- wojewódzkie sądy administracyjne

- Naczelny Sąd Administracyjny

Art. 18. § 1. W skład wojewódzkiego sądu administracyjnego wchodzą: prezes sądu, wiceprezes sądu lub wiceprezesi sądu oraz sędziowie.

§ 2. Liczbę sędziów i wiceprezesów sądu w wojewódzkim sądzie administracyjnym określa Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 19. Organami wojewódzkiego sądu administracyjnego są: prezes sądu, zgromadzenie ogólne sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "zgromadzeniem ogólnym", oraz kolegium wojewódzkiego sądu administracyjnego, zwane dalej "kolegium sądu".

Prezesa sądu i wiceprezesa sądu w wojewódzkim sądzie administracyjnym powołuje i odwołuje spośród sędziów wojewódzkiego sądu administracyjnego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, po zasięgnięciu opinii zgromadzenia ogólnego tego sądu i Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 30. W skład Naczelnego Sądu Administracyjnego wchodzą: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, wiceprezesi oraz sędziowie.

Art. 31. Organami Naczelnego Sądu Administracyjnego są: Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego i Kolegium Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 32. Naczelny Sąd Administracyjny ma siedzibę w Warszawie.

Art. 44. § 1. Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na sześcioletnią kadencję spośród dwóch kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Art. 39. § 1. Naczelny Sąd Administracyjny dzieli się na:

- Izbę Finansową,

- Izbę Gospodarczą

- Izbę Ogólno administracyjną.

Sądy wojskowe 21.08.1997 - Dz. U. 1997, Nr 117, poz. 753

Siedziba w Warszawie

Skład: Prezes, Kolegium

Sądami wojskowymi są wojskowe sądy okręgowe i wojskowe sądy garnizonowe.

Art. 9. Organami sądów wojskowych są:

  1)   Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych,

  2)   w wojskowych sądach okręgowych - prezes sądu oraz kolegium wojskowego sądu okręgowego,

1. w wojskowych sądach garnizonowych - prezes sądu.

§ 3. Prezesa wojskowego sądu okręgowego i jego zastępcę powołuje i odwołuje, spośród sędziów wojskowych sądów okręgowych, Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej.

§ 4. Prezesa wojskowego sądu garnizonowego i jego zastępcę powołuje i odwołuje, spośród sędziów sądów wojskowych, Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej.

Art. 22. § 1. Sędzią sądu wojskowego, zwanym dalej "sędzią", może być oficer pełniący zawodową służbę stałą, który:

  1)   korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich,

  2)   jest nieskazitelnego charakteru,

  3)   ukończył wyższe studia prawnicze,

  4)   odbył aplikację sądową,

  5)   złożył egzamin sędziowski,

  6)   odbył staż na stanowisku asesora w sądzie wojskowym,

  7)   ukończył 26 lat.

§ 2. Odbycie aplikacji w sądzie powszechnym lub w jednostce organizacyjnej prokuratury, złożenie egzaminu sędziowskiego lub prokuratorskiego albo odbycie stażu na stanowisku asesora sądowego lub w jednostce organizacyjnej prokuratury jest równoznaczne ze spełnieniem wymagań określonych odpowiednio w § 1 pkt. 4-6.

§ 3. Wymagania określone w § 1 pkt. 4-6 nie dotyczą:

  1)   profesorów i doktorów habilitowanych nauk prawnych w polskich szkołach wyższych, w Polskiej Akademii Nauk oraz w innych placówkach naukowych i naukowo-badawczych,

  2)   osób, które zajmowały stanowiska sędziów, prokuratorów, wiceprokuratorów i podprokuratorów,

  3)   adwokatów, radców prawnych oraz notariuszy, którzy wykonywali ten zawód, co najmniej przez 3 lata.

Art. 23. § 1. Sędziów powołuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

§ 2. Kandydatów na stanowiska sędziów, przedstawionych przez Zgromadzenie Sędziów Sądów Wojskowych, zgłasza Krajowej Radzie Sądownictwa Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, którzy mogą wyrazić opinię o kandydatach.

Sądy wojskowe rozpatrują sprawy karne i inne przekazane przez ustawę:

- żołnierze w czynnej służbie wojskowej,

- pracownicy cywilni

22.11.2008

Sąd Najwyższy, Trybunały

Sąd Najwyższy - działanie reguluje Konstytucja i ustawa o SN

Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania (nadzór jurysdykcyjny). Nadzór instancyjny - rozpatrywanie odwołań. Pozainstancyjny - rozstrzyganie zagadnień prawnych. Nie należy ani do sądów powszechnych, ani szczególnych.

Zadania:

1. rozpatrywanie protestów wyborczych

2. stwierdzanie ważności wyborów sejmu, senatu, prezydenta

3. stwierdzanie ważności referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego

4. rozpatrywanie protestów wyborczych w wyborach do parlamentu europejskiego

5. opiniowanie projektów ustaw i innych aktów normatywnych na podstawie, których działają sądy

Dzieli się na Izby: cywilną, pracy i ubezpieczeń społecznych, karną i wojskową.

Organy:

- I prezes SN (6-letnia kadencja, powołuje prezydent spośród sędziów SN w stanie czynnym)

- prezes SN (z-ca, analogicznie kadencja, wybierany na wniosek I prezesa)

- Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN

- Zgromadzenie Sędziów Izby SN

- Kolegium SN

Sędzia - wysoka wiedza prawnicza, co najmniej 10 lat stażu sędziego, prokuratora lub radcy prawnego.

Wygaśnięcie mandatu - śmierć, zrzeczenie, kara dyscyplinarna, utrata obywatelstwa, 70 lat-przejście w stan spoczynku, 65 lat - na swój wniosek, albo 60 lat z 9-letnim stażem.

Trybunał Stanu Konstytucja, ustawa o TS (26.03.1982)

Organ władzy sądowniczej, nie należy ani do sądów powszechnych, ani szczególnych.
Do odpowiedzialności konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu mogą być pociągnięte, jak wspomniano wyżej, osoby zajmująca najwyższe stanowiska państwowe: Prezydent premier i członkowie rządu, prezes Narodowego Banku Polskiego, prezes Najwyższej Izby Kontroli, członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, naczelny dowódca sił zbrojnych, posłowie i senatorowie.
Trybunał Stanu został powołany do określenia tak zwanej odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Jest on organem ściśle związanym z Sejmem, przez niego powoływanym i podejmującym czynności sądowe na jego zlecenie. W zakresie orzekania Trybunał Stanu jest niezawisły i podlega tylko ustawie. Trybunał Stanu stwierdzając winę oskarżonego (za czyny chociażby nieumyślne) orzeka następujące kary:

- utratę czynnego i biernego prawa wyborczego,

- utratę wszystkich, albo niektórych orderów, odznaczeń,

- zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk.

Art. 107 Konstytucji 1. W zakresie określonym ustawą poseł (i senator)nie może prowadzić działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku.

2. Za naruszenie zakazów, o których mowa w ust. 1, poseł, uchwałą Sejmu podjętą na wniosek Marszałka Sejmu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu.

Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek, co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.- wniosek składa się do Marszałka Sejmu.

W stosunku do pozostałych wniosek podpisuje co najmniej 115 posłów, Komisja śledcza, prezydent, Marszałek sejmu - wniosek idzie do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej.

3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu.
Skład Trybunału Stanu

1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.

2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

I instancja - rozstrzyga przewodniczący i czterech członków,

II instancja - rozstrzyga przewodniczący i sześciu członków (poza tymi czterema z I instancji)

Trybunał konstytucyjny
Reguluje Konstytucja, ustawa o Trybunale konstytucyjnym

Organ państwowy powołany do ochrony konstytucji, czyli zgodności wszystkich aktów tworzących system prawa z konstytucją, wydaje opinie sprawdza zgodność ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją, zgodność przepisów wydawanych przez organy centralne z konstytucją.

Wydaje orzeczenia: wyroki-zgodność aktu z konstytucją, postanowienia-w sprawach rozstrzygających spory kompetencyjne.

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

Art. 194. 

1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.

2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

Trybunały i Sądy Międzynarodowe: (jeszcze nie było)

Trybunał Sprawiedliwości- Utworzony został w 53r. po wejściu w życie Traktatu EWWiS. TS zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego, pełni funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. Orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot z traktatami Wspólnot. Rozpoznaje spory między państwami lub między Komisją Europejską i państwami wynikające ze stosowania prawa europejskiego. TS jest także instytucją odwoławczą od decyzji Komisji. Skład- 15 sędziów po jednym z każdego państwa członk., 8 Rzeczników generalnych mianowanych przez rządy państw członkowskich za wzajemna zgodą, kadencja trwa 6 lat i może być powtórz., a co 3 lata następuje częściowe odnowienie składu. Jego zadaniem jest zapewnienie przestrzegania prawa w stosowaniu traktatów, ma uprawnienia do orzekania o wykładni pr.pierwotnego i p ważności i wykładni pr.wtórnego. Jurysdykcji TS podlegają Bezpośrednio spory między: org. Wspólnoty, org.! Wspólnoty i państw.czlonk., państwami członk., os. fiz. lub pr. i org. wspólnotowymi. TS nie jest właściwy w sporach między os.fiz. lub pr. a org. państw członk. i w sporach między os.fiz. a os.pr. Do właściwości TS należą sprawy konstyt.-prawne, rozgraniczenia kompetencji org., zagadnienia techniczne.

Międzynarodowy Trybunał Karny

Sąd Pierwszej Instancji- mając na względzie obciążenie TS coraz większą liczbą wnoszonych spraw, państwa członkowskie podjęły decyzję o powołaniu przy TS - Sadu Pierwszej Instancji - w sprawach skarg osób fizycznych i prawnych - w oparciu o postanowienia Jednolitego Aktu Europejskiego. Sad został powołany w październiku 1988 r. a zaczął działać od 1.11.1989 r.. Sąd ten nie jest odrębnym org. sądowym Wspólnot, ale instyt. sądową przy Tryb. Spraw. Sąd I Inst. składa się z 15 członków mianowanych przez rządy państw członk, na okres 6 lat, co 3 lata skład podlega częściowej wymianie, ponowne mianowanie sędziów jest dopuszczalne. Na czele stoi przewodniczący wybierany przez sędziów z ich grona na 3 lata. Kanclerz sądu wykonuje funkcje takie jak kanclerz Tryb. Sąd ten orzeka w izbach składających się z 3 lub 5 sędziów, wyjątkowo tylko w pełnym składzie. Zadaniem Sądu I Inst. jest orzekanie w sprawach wniesionych przez os.fiz. i pr. przeciw instytucjom wspólnotowym( postęp, adm.prawne) sprawy te obejmują gł. spory pracownicze między instyt.* Wspólnot i ich pracownikami oraz sprawy dotyczące stosowania zasad konkurencji. Z kompetencji sądu wyłączone są sprawy wniesione przez państwa członk. i instyt. wspólnotowe oraz sprawy o wydanie orzeczenia wstępnego. Te sprawy należą do kompetencji Tryb. Spraw.

Ochrona praw człowieka w UE-
ochrona praw człowieka jest jedną z zasad nowoczesnych systemów prawnych. W Europie obowiązuje Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, do której przystąpiły wszystkie państwa członkowskie. Wspólnota, nie będąc państwem, nie ma zdolności podpisywania konwencji i nie podlega jurysdykcji Europejskiej Komisji Praw Człowieka. Jednak we wspólnej deklaracji Komisja, Rada Ministrów i Europejski Parlament oświadczyły w 1975 r., że będą je mieć na względzie. Podobną deklarację złożyła Rada Europejska. Traktat Unii podniósł prawa człowieka do rangi zasad ogólnych prawa Wspólnoty.

Partie polityczne

Art. 11. 

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partii politycznych. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli polskich w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.

2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołujących się w swoich programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Art. 14. 

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

Art. 17. 

1. W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.

2. W drodze ustawy można tworzyć również inne rodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać wolności wykonywania zawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.

WLADZA PANSTWOWA
Władza soc - faktyczna zdolność przymuszania kogoś do określonego zachowania (działania bądź zaniechania)

APARAT PANSTWOWY, powiązany organizacyjnie system organów państwa i obsługujących je urzędów i instytucji, które służą centralnemu ośrodkowi, podejmującemu decyzje (np. rządowi), do prowadzenia bieżącej polityki państwa. W skład aparatu państwowego wchodzą organy:

1) prawodawcze (np. parlament);
2) wykonawcze (np. prezydent, rząd);
3) przymusu (np. policja, wojsko) - czuwają nad bezpieczeństwem zewnętrznym i wewnętrznym;
4) wymiaru sprawiedliwości (np. sady) - stosują prawo;
5) kontroli (np. NIK, Trybunał Stanu) - sprawdzają przestrzeganie prawa.

Moc wykładni prawa:

- wykładnia wiążąca wszystkich adresatów danych przepisów oraz wszystkie organy państwowe.
- wykładnia wiążąca pewna grupę adresatów i organów.
- Wykładnia wiążąca organy państwowe.

Luki i analogie: ·Luki pozorne-gdy z braku dostatecznej znajomości prawa i techniki posługiwania sie nim komuś sie wydaje ze jakieś materie nie są prawnie uregulowane.
Luki rzeczywiste-gdy przepisy konstruujące jakąś instytucję prawną nie normują jej niezbędnych elementów.
Analogia z prawa-wystepuja wtedy, gdy rozstrzyga sie jakąś sprawę nieuregulowana prawnie nie na podstawie określonych norm prawa, lecz na podstawie zasad systemu prawa.

System prawa
System prawa - wszystkie normy obowiązujące w państwie, zbiór wszystkich aktów normatywnych obowiązujących w danym państwie usystematyzowanych i podzielonych na gałęzie wg przyjętych kryteriów.
Gałęzie prawa:
1. Prawo konstytucyjne - obejmuje regulacje dotyczące zasad ustroju politycznego, gospodarczego, społecznego państwa, reguluje podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie określa zasady prawa wyborczego
2. Prawo administracyjne - obejmuje akty prawne dotyczące ustroju administracji rządowej i samorządowej
3. Prawo finansowe - dotyczy zasad i trybu gromadzenia finansów państwa
4. Prawo cywilne - reguluje stosunki majątkowe pomiędzy osobami fizycznymi i prawnymi
5. Prawo rodzinne - reguluje stosunki osobiste i majątkowe pomiędzy członkami rodziny
6. Prawo gospodarcze - reguluje stosunki zachodzące między przedsiębiorcami
7. Prawo pracy
8. Prawo karne
9. Prawo procesowe - zawiera normy określające tryb działania sądów i innych organów wymiaru sprawiedliwości
ŹRÓDŁA PRAWA
- konstytucja
- ustawy
- ratyfikowane umowy miedzynar.
- rozporządzenia
- akty prawa miejscowego

1) Prawo państwowe (konstytucyjne)- podstawowym jego źródłem jest ustawa zasadnicza, czyli Konstytucja, oraz inne akty prawne z nią związane, np. ordynacje wyborcze do Sejmu i Senatu. Prawo to reguluje działania najważniejszych instytucji wymienionych w Konstytucji oraz podstawowe prawa i obowiązki obywateli.
2) Prawo cywilne - wprowadza ład w stosunki majątkowe między podmiotami prawa oraz w niektóre sprawy niemajątkowe, jak np. prawo do nazwiska, ochrony czci, praw autorskich i związane z nimi roszczenia majątkowe.
3) Prawo rodzinne - normuje stosunki osobiste i majątkowe między małżonkami, stosunki między rodzicami i dziećmi oraz wynikające z przysposobienia, opieki i kurateli.
4) Prawo pracy - zawiera normy prawne regulujące stosunki pracy i płacy. W jego zakresie znajdują się także zagadnienia dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy.
5) Prawo administracyjne - stanowi zbiór norm prawnych regulujących stosunki społeczne powstałe w wyniku działalności organów administracji publicznej.
6) Prawo finansowe - jest zbiorem norm dotyczących finansów publicznych i zajmujących się nimi instytucji. Dotyczy ono budżetów, podatków i opłat, działalności banków, zakładów ubezpieczeń i innych instytucji finansowych.
7) Prawo gospodarcze - stanowi swego rodzaju ujęcie w odrębną całość zagadnień z dziedziny prawa cywilnego, administracyjnego i finansowego. Przedmiotem jego regulacji są przedsiębiorcy, ich działalność oraz środki służące realizacji tej działalności, jak umowy, weksle, czeki, akcje, obligacje, itp.
8) Prawo karne - jest zbiorem norm określających, co w świetle prawa jest przestępstwem i jaka kara grozi za jego popełnienie. Z prawem tym łączy się problematyka wykroczeń (ujęta w odrębnym kodeksie) oraz prawo karne wykonawcze.
9) Prawo procesowe - ( cywilne, karne ) - stanowi zespół norm regulujących postępowanie przed sądami w sprawach cywilnych i karnych. Odmiennym systemem regulującym tok postępowania przed organami administracji publicznej są normy zawarte w kodeksie postępowania administracyjnego. Z prawem procesowym łączy się zbiór przepisów dotyczących organów ochrony prawnej, sądownictwa, prokuratury, adwokatów, radców prawnych, notariuszy oraz organów wykonawczych sądownictwa i organów ścigania.

Gałęzie prawa wymienione w punktach 1-8 są dziedzinami prawa materialnego . Oznacza to, że określają obowiązki i prawa oraz regulują zachowania ludzi i różnych instytucji w społeczeństwie. Normy prawne, określające organizację i strukturę organów wymiaru sprawiedliwości i administracji oraz tryb postępowania przed nimi, kompetencje co do rodzaju miejsca postępowania (własność rzeczową i miejscową ), procedury postępowania , pisma procesowe, wnioski, dowody, środki odwoławcze itp. są normami prawa procesowego, określanego mianem prawa formalnego .

PRAWOMATERIALNE FORMALNE

-państwowe - procesowe
-cywilne
-rodzinne
-pracy
-administracyjne
-finansowe
-gospodarcze
-karne

DZIEDZINY PRAWA

System prawa można porównać do starego drzewa o rozrośniętych konarach. Dwa główne jego konary to prawo publiczne i prawo prywatne.
Z konaru prawa publicznego wyrasta wiele gałęzi -prawo konstytucyjne, administracyjne i karne .Z prawa prywatnego wyrasta prawo cywilne, prawo pracy i wiele innych. Obok prawa wewnętrznego danego kraju istniejące stosunki zewnętrzne między podmiotami prawa międzynarodowego (państwami, organizacjami międzynarodowymi). Bywa, że gałęzie plączą się i w działy prawa cywilnego "wplatają" się w przepisy karne ,a zdarza się też odwrotnie.
Prawo publiczne reguluje stosunki między organami państwa oraz między państwem i obywatelem. Charakteryzuje się nierówną pozycją stron, bowiem państwo występuje tu z pozycji siły swej władzy (tak jest np. w prawie karnym, podatkowym, konstytucyjnym)
Prawo prywatne dotyczy podmiotów równoprawnych, które wg . swojej woli kształtują wzajemne stosunki (np. prawo cywilne, gospodarcze) .

STOSUNKI PRAWNE
Stosunki prawne - stosunki występujące pomiędzy różnymi podmiotami np. o charakterze ekonomicznym (dotyczącym finansów, zarządzania), moralnym (pomiędzy podmiotami, czynienie dobra i zła), religijnym (przynależność do grupy religijnej), kulturalnym (były stosunki społeczne -są to pierwotne stosunki, które tworzą się same z siebie)
Stosunek prawny nie powstaje sam z siebie - powstaje, dlatego, że jakiś stosunek społeczny jest określony przez normę prawną. Kiedy norma nałoży na stosunek społeczny wymiar prawny to jest to stosunek prawny, np. zapisane jest, co jest dobre a co złe (stosunek moralny). Dopiero wtedy możemy powiedzieć, że dochodzi do stosunku prawnego. Żeby stosunek społeczny stał się stosunkiem prawnym - zależy to od tego czy i jak zostanie unormowany przez normy prawne. Stosunek prawny powstał w skutek jakiś zdarzeń, z którymi norma prawna wywołuje skutki prawne. Nie ma stosunku prawnego bez normy prawnej, która regulowałaby określony stosunek społeczny.
W każdym stosunku można wyróżnić 5 elementów
a) prawo podmiotowe
b) obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu
c) podmiot prawa
d) podmiot obowiązku
e) przedmiot stosunku prawnego

NIK
Jest naczelny organem kontroli państwowej i podlega Sejmowi. Podst. Zadaniem NIK jest kontrolowanie działalności organów administracji rządowej, NBP itd..
Kryterium formalne:
a) legalność
b) rzetelność
Kryterium nie formalne:
c) gospodarność
d) celowość
Kontrole:
1) Najszersza (jednostki państwowe: NBP, zakłady budżetowe)
2) Węższa (samorządy terytor.)
3) Najniższa (podmioty nie państwowe)

SEJM I SENAT
Polski parlament składa się z dwóch izb: Sejmu i Senatu.
Sejm składa się z 460 posłów, którzy są wybierani w wyborach pięcioprzymiotnikowych: powszechnych, bezpośrednich, tajnych, równych, proporcjonalnych. Bierne prawo wyborcze przysługuje obywatelom, którzy ukończyli 21 lat. Prawo zgłaszania kandydatów mają partie polityczne i wyborcy.
Senat składa się z 100 senatorów. Bierne prawo wyborcze przysługuje od 30 roku życia. Senatorowie są wybierani w wyborach trójprzymiotnikowych: powszechnych, bezpośrednich i tajnych. Nie są wiec równe i proporcjonalne. Głos osoby z okręgu o małej liczbie wyborców liczy się bardziej, niż tej z dużego okręgu, a każdemu wyborcy przysługuje taka liczba głosów ilu senatorów z tego okręgu startuje w wyborach.
Kadencja obu izb parlamentu trwa 4 lata. Kadencja może zostać skrócona, gdy:
- sejm większością 2/3 głosów ustawowej liczby posłów podejmie decyzję o samorozwiązaniu;
- nie powiodą się próby stworzenia rządu po wyborach parlamentarnych;
- sejm nie uchwali ustawy budżetowej w ciągu 4 miesięcy od złożenia jej projektu przez rząd, a prezydent zasięgnie w sprawie rozwiązania parlamentu opinii obu marszałków.
W przypadku rozwiązania Sejmu następuje rozwiązanie Senatu, ponieważ ich kadencje trwają tyle samo. Wybory również odbywają się jednego dnia.
Sejm i Senat obradują permanentnie. Oznacza to, że izby w każdej chwili mogą zebrać się na posiedzeniu. Obrady parlamentu są jawne, chyba, że deputowani stwierdzą, że w interesie państwa leży ich utajnienie.
Wspólne obrady obu izb są zwoływane na ogół w celach reprezentacyjnych. Natomiast Zgromadzenie Narodowe zwoływane jest w sprawach dotyczących kadencji prezydenta, np. postawienie w stan oskarżenia, przyjęcie przysięgi, wysłuchanie orędzia, uznanie go za niezdolnego do pełnienia funkcji.
Sejm i Senat wybierają ze swojego grona marszałków i wicemarszałków. Razem tworzą oni prezydium izb. Organami pomocniczymi są powoływane spośród deputowanych komisje. Mogą być działające stale oraz nadzwyczajne, działające do rozwiązania danego problemu. Mogą być również tworzone koła (do ich istnienia potrzebni są przynajmniej 3 deputowani) i kluby ( w sejmie, co najmniej 15 posłów, w senacie -7 senatorów). Konwent seniorów składa się z przewodniczących klubów i prezydium izby. Deputowani posiadają mandat wolny, co oznacza, że nie są związani instrukcjami wyborców. Posiadają również immunitet parlamentarny. Nie mogą zostać aresztowani, bez uchylenia go przez izbę. Aby tak się stało za winą oskarżonego muszą stać niezbite dowody.
Parlament spełnia następujące funkcje:
- kreacyjną - powoływanie osób na stanowiska państwowe.
- kontrolną - kontrolowanie pracy rządu przez sejm i jego komisje.
- ustrojodawczą - uchwalenie Konstytucji oraz ustaw dotyczących ustroju.
- ustawodawczą - uchwalanie ustaw.
DROGA USTAWY
Inicjatywę ustawodawczą posiada:
- grupa, co najmniej 15 posłów lub komisji sejmowej;
- senat
- prezydent
- rząd
- grupa 100 000 obywateli
Droga ustawy:
1. projekt jest zgłaszany do marszałka sejmu.
2. drukowanie projektu i dostarczenie do wszystkich posłów.
3. pierwsze czytanie w komisji./ przyjęcie lub zgłoszenie poprawek
4. drugie czytanie w sejmie./ przyjęcie, odrzucenie lub zgłoszenie poprawek = powrót do komisji.
5. trzecie czytanie w sejmie./ głosowanie
6. przekazanie do senatu/ przyjęcie, odrzucenie lub zgłoszenie poprawek = powrót do sejmu.
7. przekazanie do prezydenta(21 dni)./ podpisanie, weto, skierowanie do Trybunału konstytucyjnego w celu zbadania zgodności z Konstytucją.
Prezydent po podpisaniu ustawy zarządza jej ogłoszenie i opublikowanie w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej.
PREZYDENT
Prezydent ma uprawnienia władzy wykonawczej. Jest wybierany w wyborach: powszechnych, różnych, tajnych i bezpośrednich. Kadencja trwa 4 lata. Jedna osoba może być prezydentem 2 kadencje.
Uprawnienia prezydenta:
• Reprezentacyjne: nadawanie tytułów naukowych, obywatelstwa polskiego, orderów i odznaczeń.
• W polityce zagranicznej: ratyfikacja umów międzynarodowych, mianowanie ambasadorów, odbieranie listów uwierzytelniających od ambasadorów innych krajów.
• W polityce obronnej i bezpieczeństwa: zwierzchnik sił zbrojnych, powoływanie szefa sztabu generalnego i dowódców sił zbrojnych.
• Wykonawcze zwoływanie Rady Gabinetowej, wydawanie rozporządzeń wykonawczych.
• Prawodawcze i wobec parlamentu: inicjatywa ustawodawcza, prawo weta ustawodawczego.
• Związane z władzą sądowniczą: prawo łaski i powoływanie sędziów.
RADA MINISTRÓW
Składa się z ministrów oraz premiera (Prezesa Rady Ministrów). Uprawnienia premiera:
• reprezentowanie Rady Ministrów
• kierowanie pracami Rady Ministrów
• zapewnienie wykonywania polityki Rady Ministrów i określenie sposobów jej wykonywania
• koordynacja i kontrola ministrów
Uprawnienia Rady Ministrów:
• realizacja polityki finansowej i ochrona interesów gospodarczych państwa
• zapewnienie bezpieczeństwa państwu i obywatelom
• prowadzenie polityki społecznej, zdrowia, kultury oraz edukacji i sportu.
WYMIAR SPRAWIEDLIWOŚCI
W Polsce władzę sądowniczą sprawują sądy i trybunały. Wszyscy sędziowie są niezawiśli, tzn. nikomu nie podlegają. Sądy niezależne od innych władz państwowych. Najważniejszy jest Sąd Najwyższy. Ma on następujące zadania:
* orzekanie o ważności wyborów i referendów;
* udzielanie odpowiedzi na pytania prawne sądów;
* interpretacja przepisów prawnych;

Bezpieczeństwo publiczne - ogół warunków i instytucji chroniących życie, zdrowie, mienie obywateli oraz majątek ogólnonarodowy, ustrój i suwerenności państwa przed zjawiskami groźnymi dla ładu prawnego. A także przed zjawiskami mogącymi zakłócić normalne funkcjonowanie obywateli, godzącymi w ogólno-przyjęte normy postępowania. Bezpieczeństwo publiczne jest także stanem w społeczeństwie który umożliwia jego sprawne funkcjonowanie. Zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego mogą mieć charakter zarówno wewnętrzny jak i zewnętrzny, czyli mieszczą się tu ingerencję ze strony innych podmiotów państwowych w sprawy wewnętrzne a także wewnętrzne konflikty i napięcia społeczne. Często przestępczość zakłóca ten ład co rodzi w społeczeństwie poczucie niesprawiedliwości i braku kontroli państwa nad tym zjawiskiem.

Bezpieczeństwo publiczne ? to stan gwarantujący niezakłócone i zgodne z wolą obywateli funkcjonowanie instytucji państwowych, samorządowych i społecznych oraz urządzeń publicznych a także bezpieczeństwo życia, zdrowia i mienia ludności w wyniku przestrzegania akceptowanego przez obywateli porządku prawnego.
Porządek ? sprawy te dotyczą wykroczeń
Porządek publiczny ? to stan stabilizacji i spokoju będący wynikiem przestrzegania przez poszczególne osoby i grupy osób akceptowanego powszechnie porządku prawnego w państwie
Organy: policja, straż miejska
Organy konstytucyjne: Rząd, rada ministrów, prezydent
Rodzaje bezpieczeństwa: powszechne, państwa, publiczne, ludzi, osobiste, ekonomiczne
Funkcje bezpieczeństwa: wewnętrzna, gospodarczo organizatorska, socjalna, kulturowo wychowawcza, zewnętrzna
Bezpieczeństwo powszechne ? brak zagrożenia pożarowego, trzęsienia ziemi, powodziami, katastrofami budowlanymi
Bezpieczeństwo publiczne ? stan gwarantujący niezakłócone i zgodne z wolą obywateli funkcjonowanie instytucji państwowych, a także bezpieczeństwo życia i zdrowia obywateli
Bezpieczeństwo zbiorowe ? prawo do obrony
Prezydent RP ma prawo:
-Prawo łaski i nadawania obywatelstwa
-Prawo inicjatywy ustawodawczej
-Uczestniczy w grach strategiczno obronnych
-Zatwierdzenie na wniosek premiera strategii bezpieczeństwa narodowego
-Na wniosek premiera prezydent wydaje dyrektywy polityczno strategiczne (obronne)
-Na wniosek premiera i Rady Ministrów zatwierdza plany ćwiczeń obronnych i nimi kieruje
-Ma możliwość wprowadzenia stanu wyższej gotowości
-Ma prawo zwracania się do organów administracji o informacje mające znaczenie dla obronności państwa
-Kształtowanie podstaw patriotycznych
-Zwierzchnik sił zbrojnych- określa kierunki rozwoju
-Może uczestniczyć w odprawie kadry kierowniczej
-Powołuje szefa sztabu Generalnego
-W stanie szczególnego zagrożenia może podejmować decyzje o zakresie bezpieczeństwa ?państwa
-Organ doradczy prezydenta to Rada Bezpieczeństwa Narodowego
-Prezydent ustala skład rady i przewodniczy jej
-Zadania Rady bezpieczeństwa Narodowego: ustalenie środków zaradczych, przygotowywanie dokumentów do podpisu prezydenta dotyczących bezpieczeństwa publicznego
Druga rada powołana została w 2002 roku. Nie powołano ważnych urzędników państwowych, a tylko ekspertów
Biuro bezpieczeństwa narodowego ? skład urzędnicy do spraw bezpieczeństwa narodowego
Powoływanie ministrów odpowiedzialnych za bezpieczeństwo państwa
Rada ministrów kompetencje:
-Wszystkie kompetencje które nie są przeznaczone dla innych organów administracji
-Zapewnienie bezpieczeństwa i porządku publicznego
-Przygotowanie planu działań obronnych
-Zmniejszenie lub zwiększenie stanu gotowości państwa
-Przygotowanie stałych dyżurów
-Przygotowanie systemów kontroli, analiz, systemów wczesnego ostrzegania
-Zapewnienie systemu szkolenia obronnego
-Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej na okres 30 dni
-Wnioskowanie do prezydenta o wprowadzenie stanu klęski
-Sprawozdanie z realizacji programu przeciwdziałanie narkomanii
Prezes Rady Ministrów
-Wnioskowanie do prezydenta o powołanie ministrów ds. bezpieczeństwa i porządku -publicznego np. MSWiA
-Wyznaczanie zakresu spraw należących do kompetencji poszczególnych resortów
-Nadzoruje i kontroluje prace ministrów
-Powołuje i odwołuje szefów służb np. komendanta Państwowej Policji
-Powołuje sekretarzy i podsekretarzy stanu
-Powołuje wojewodów
-Na wniosek wojewody zawiesza organy województwa
-Nadzoruje ABW, Agencje Wywiadu, urząd służby cywilnej
Kolegium ds. Służb Specjalnych
-Organizowanie i koordynowanie działań różnych służb
-Opiniuje kandydatury na szefów służb i ich odwołuje
-Opiniuje kierunki działania służb specjalnych
-Opiniuje kierunki budżetu służb specjalnych
-Opiniuje projekty aktów prawnych ds. służb specjalnych i bezpieczeństwa publicznego
-Opiniuje sprawozdania dotyczące działania organów służb specjalnych
-Przewodniczącym kolegiów jest premier i ministrowie, sekretarz powoływany przez premiera. Od 2004 r. działa w tej strukturze zespół do spraw działań związanych z terroryzmem
WIR ? Wspólnota Informacyjna Rządu
Wymiana między organami adm. Rządowej informacji istotnych dla bezp. Zew. I międzynarodowej pozycji państwa
-Organ pomocniczy Premiera (szef Agencji Wywiadu, sekretarz, ministrowie)
-Posiedzenia co 2 tygodnie zgodnie z ustalonym harmonogramem
-Gromadzeniem, analizowaniem informacji będącym przedmiotem zainteresowania
-Prognozowanie co by się stało , gdy informacje dotyczące danego zagrożenia przedostały się do opinii publicznej
-Co kwartał ustalenie analizy dotyczącej bezpieczeństwa państwa przekazywane do premiera, prezydenta, marszałka sejmu
-WIR może podjąć decyzje o przekazaniu także do innych organów np. Prezydenta NBP

ORGANY BEZPIECZEŃSTWA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Minister Spraw Wewnętrznych
-Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego
-Nadzór nad policją, strażą graniczną, strażą pożarną
-Nadzór nad urzędem nadzoru państwa
-Ochrona granic państwa
-Koordynowanie działań w sprawach klęsk żywiołowych
-Koordynowanie działań w zakresie ochrony tajemnicy państwowej i służbowej
-Podlega mu biuro ochrony rządu
-Nie podlegają mu jednostki wojskowe
-Informacje dot. Bezp. Publicznego musi przekazywać premierowi i prezydentowi
-1996r. Ministerstwo Spraw Wewnętrznych zostało przekształcone w Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji
-Podlegają mu: Komendant Głównej Policji, Komendant Straży Pożarnej
-Sprawuje nadzór nad BOR-em
-Sprawuje nadzór nad Wyższą Szkołą Policji i Straży Pożarnej w W-wie
Minister Sprawiedliwości
-Jest jednocześnie prokuratorem generalnym
-Jednoosobowy organ ds. zarządzania
-Kolegialny organ wchodzący w skład Rady ministrów
-Sprawuje nadzór nad korporacjami porównawczymi (adwokatów, komorników, radców Pr.)
-Wydaje rozporządzenia, zarządzanie i inne akty normatywne
-Powołuje prokuratorów i sędziów sądów apelacyjnych i okręgowych, komorników
-Zawiera umowy międzynarodowe
-Prowadzi współpracę zagraniczną
-Tworzy znosi ustala siedziby i zakres działania sądów
Jego zastępcami są: prokurator Krajowy, Generalny prokurator Wojska Polskiego, Dyrektor Głównej komisji Ścigania Zbrodni p-ko Narodu Polskiego
Biuro Informacji KRS
-Celem jest przeciwdziałanie szarej strefy
-Ma biuro przy sądach rejestrowych
-Wpisy do KRS ogłaszane są w Monitorze sądowym i Gospodarczym
Krajowy Rejestr Skazanych
-Powierzony Ministerstwu Sprawiedliwości (prowadzi statystyki sądowe)
Minister Obrony Narodowej
-Rozległy zakres zadań w zakresie bezpieczeństwa i ochrony narodowej oraz bezpieczeństwa publicznego
-Nazwa uległa zmianie (wcześniej było to ministerstwo wojny)
Minister Spraw Wojskowych
Podlega mu prokuratura wojskowa i żandarmeria wojskowa
Decyduje o zestrzeleniu statku powietrznego który przekroczył polską granicę nie zastosował się do poleceń w razie napaści zbrojnej lub gdy istnieje przekonanie że istnieje zamiar ataku terrorystycznego
Minister Skarbu
-Nadzoruje kontrole skarbową i celną
-Jest naczelnym organem Informacji Finansowej
-Zapobiega wprowadzenia do obrotu środków pochodzących z nielegalnych źródeł
-W-ce minister skarbu jest jednocześnie Generalnym Inspektorem Kontroli Sądowej
Minister do spraw Rolnictwa
-Także do jego kompetencji należy dbanie o porządek i bezpieczeństwo publiczne
-Podlegają mu: Inspekcja nasienna, weterynaryjna, rybołówstwo
Rada ds. Przeciwdziałania Narkomanii
-1993r. biuro ds. narkomanii
-W jego skład wchodzi Centrum informacji o narkotykach
-Koordynuje sprawy związane ze zwalczaniem narkomanii
-Monituje, rejestruje prekursory narkotyków (prek ? środki niezbędne do produkcji narkotyków)
-Analizuje programy: leczenia ,profilaktyki, pomocy dla narkomanów
Główny Urząd Lotnictwa Cywilnego
-Kontroluje lotnictwo cywilne nad Polską
Wojewoda kompetencje
-Obowiązuje na podstawie ustawy z dnia 05.06.1998
-Podejmuje działania w celu usunięcia poważnych uchybień
-Jest przedstawicielem rządu w województwie
-Powoływany i odwoływany przez Premiera na wniosek Ministra spraw wewnętrznych
-Nadzór stanowi premier
-Odpowiedzialny za realizacje polityki rządu w województwie
-Odpowiedzialny za sprawy bezpieczeństwa ludzi oraz bezpieczeństwa i porządku publicznego
-Określa kierunki i zadania polityki obronnej
-Organizuje edukację obronną
-Nadzór nad przewozami niebezpiecznych towarów
-Na podstawie ustawy z dnia 21.06.2002 o stanie wyjątkowym do wojewody należy przywrócenie stanu normalnego, gdy stanem tym objęte jest 1 województwo
-Wojewoda podejmuje decyzje o internowaniu osób które ukończyły 17 lat (a rozmowa nie przyniosła rezultatu) a wykonuje ją komendant wojewódzki policji

ORGANY BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO W ADMINISTRACJI TERENOWEJ
Szczeble samorządu terytorialnego:
Wojewódzki ? marszałek wojewódzki
Powiatowy ? ochrona p. pożarowa, ochrona środowiska, bezpieczeństwo i porządek publiczny, uważamy za podstawową jednostkę administracyjną. Starosta: zatwierdza plan działania straży pożarnej i innych służb publicznych
Gminny ? ochrona przeciw pożarowa, zabezpieczenie porządku publicznego w czasie imprez masowych, do jego zadań należy sprawy głównie o charakterze porządkowym, wykonują je straże miejskie. policja
Komisje bezpieczeństwa i porządku publicznego
-W skład wchodzi Prokurator okręgowy
-Musi przygotować dokument dot. przestrzegania i porządku
-Opiniuje projekty innych aktów [prawnych np. dot. Działania policji
-Opiniuje projekt budżetu samorządu powiatu na sprawy bezp. Publ.
-Opiniuje inne zlecone przez starostę dokumenty i projekty
Prokuratura - pojęcie to sięga już średniowiecza, gdy do jej zadań należało ściganie przestępców, nadzór nad wykonywaniem kary. Funkcje prokuratora powoływano w postaci różnych np. doradców.
1996 przekształcono Departament Prokuratury w prokuraturę krajową kieruje nią minister sprawiedliwości czyli prokurator generalny
1996 Prokuraturę pozbawiono prawa do stosowania tymczasowego aresztowania tylko może wnioskować o stosowanie tego środka lub jego uchylenia albo przedłużenia
1998 prokuratury wojewódzkie zastąpiono prokuraturami okręgowymi: Powszechne - rejonowe (dla 1 lub więcej gmin), okręgowe (dla co najmniej 2 sądów rejonowych), apelacyjne

Wojskowe: - garnizonowe, okręgów wojskowych i Naczelna Prokuratura Wojskowa
Zadania prokuratury
-Strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw
-Prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach karnych
-Pełnienie funkcji oskarżyciela publicznego
-Prowadzenie badań nad przestępczością i jego zwalczania
-Opiniowanie projektów aktów normatywnych
Zasady działania:
Legalizmu ? obowiązek ścigania każdego ujawnionego przestępstwa
Bezstronności ? prokurator jest oskarżycielem, ale ma uwzględniać każde nowe okoliczności
Działalność z urzędu ? gdy przestępstwa ścigane jest z urzędu nie potrzebne jest wniosek osoby pokrzywdzonej
Substytucji ? gdy prokuratura wszczyna sprawę to może wyręczyć się każdym innym prokuratorem
Dewolucji ? prokuratura wyższego rzędu może przejąć każdą sprawę Prokuratury Rejonowej
Indyferencji ? obojętne który prokurator wykona daną czynność, każdy ma te same uprawnienia
1-os. Wykonywanie czynności ? gdy jest dwóch Prokuratorów to oskarżycielem zawsze będzie 1 prokurator
Zasady organizacji
Jednolitości ? prokurator występuje na zewnątrz w imieniu całej prokuratury
Centralizmu ? prokuratury rejonowe podlegają okręgowym itd. A wszystkie Prokuratorowi Generalnemu
Jednoosobowego kierowania ? decyzje podejmowane jednoosobowo
Należności od innych organów i instytucji adm. rządowej ? prokurator jest należny nie składa nikomu żadnych sprawozdań
Zakres działań prokuratury które może prowadzić osobiście
-Obligatoryjne ? śledztwa
-Fakultatywne ? dochodzenie
---Może korzystać z zeznań świadka koronnego
Instytut Pamięci Narodowej
Wcześniej: powołano sądy karne, w których oskarżono przestępstwa popełnione w czasie II wojny światowej. Później powołano komisje do badań zbrodni niemieckich
-1949 uzyskała ona statut samodzielnej jednostki
-1984 uzyskała ona statut JPN
-1991 zmieniono nazwę na Główną Komisję?
-Obecnie działa na podstawie ustawy z dnia 18.12.1988r. zbudowany jest na wzór urzędów powołanych w Niemczech Słowacji i w Czechach
Ma trzy kompetencje:
-Przejęcie archiwów gromadzenia danych dot. Zbrodni przeciwko narodowi polskiemu
-Cel badawczy
Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych Zadania:
-Kontrola zgodności przetworzonych danych z przepisami o ochronie danych osobowych
-Prowadzenie rejestrów zbiorów danych
-Opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących ochrony danych osobowych
-Inicjowanie i podejmowanie przedsięwzięć w zakresie doskonalenia ochrony danych osobowych
-Wydawanie decyzji administracyjnych w sprawie przepisów o ochronie danych osobowych
Policja zadania:
-Ochrona życia ludzi oraz mienia przed zamachami
-Ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego
-Wykrywanie przestępstw i wykroczeń o ściganie sprawców
-Kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych
-Gromadzenie przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych
-Prowadzenie krajowego systemu informatycznego

Ustawa o policji

USTAWA z dnia 6 kwietnia 1990 r. Dz.U. tj. z 2007 r. Nr 43, poz. 277, Nr 57, poz. 390, Nr 120, poz. 818, Nr 140, poz. 981, Nr 165, poz. 1170, z 2008 r. Nr 86, poz. 521, Nr 171, poz. 1065, Nr 237, poz. 1651.

Tworzy się Policję jako umundurowaną i uzbrojoną formację służącą społeczeństwu i przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym.

W skład Policji wchodzi policja sądowa. Szczegółowy zakres zadań i zasady organizacji

policji sądowej określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw sprawiedliwości.

W skład Policji wchodzą również:

1) Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne,

2) wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne,

3) jednostki badawczo-rozwojowe.

Wojewoda oraz wójt (burmistrz, prezydent miasta) lub starosta sprawujący władzę administracji ogólnej oraz organy gminy, powiatu i samorządu województwa wykonują zadania w zakresie ochrony bezpieczeństwa lub porządku publicznego na zasadach określonych w ustawach.

Art. 5.1. Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant Główny Policji, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

2. Komendant Główny Policji jest przełożonym wszystkich funkcjonariuszy Policji, zwanych dalej „policjantami”.

3. Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

4. Zastępców Komendanta Głównego Policji, w tym I Zastępcę, powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji.

5. W razie zwolnienia stanowiska Komendanta Głównego Policji, minister właściwy do spraw wewnętrznych, do czasu powołania nowego komendanta, powierza pełnienie obowiązków Komendanta Głównego Policji, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące, jednemu z jego zastępców.

6. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez Komendanta Głównego Policji, minister właściwy do spraw wewnętrznych, do czasu ustania przeszkody w sprawowaniu tej funkcji przez dotychczasowego komendanta, jednak na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy, powierza pełnienie obowiązków Komendanta Głównego Policji jednemu z jego zastępców.

Organami administracji rządowej na obszarze województwa w sprawach, o których mowa w art. 5 są:

1) wojewoda przy pomocy komendanta wojewódzkiego Policji działającego w jego imieniu albo komendant wojewódzki Policji działający w imieniu własnym w sprawach:

a) wykonywania czynności operacyjno-rozpoznawczych, dochodzeniowo-śledczych i czynności z zakresu ścigania wykroczeń,

b) wydawania indywidualnych aktów administracyjnych, jeżeli ustawy tak stanowią,

2) komendant powiatowy (miejski) Policji,

3) komendant komisariatu Policji.

Wyłącza się z terytorialnego zasięgu działania komendanta wojewódzkiego Policji właściwego dla województwa mazowieckiego obszar m.st. Warszawy oraz powiatów: grodziskiego, legionowskiego, mińskiego, nowodworskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego i wołomińskiego.

Komendant Stołeczny Policji wykonuje na obszarze, o którym mowa w ust. 3, zadania i kompetencje odpowiadające zadaniom i kompetencjom komendanta wojewódzkiego Policji.

Na obszarze m.st. Warszawy zadania i kompetencje odpowiadające zadaniom i kompetencjom komendanta powiatowego (miejskiego) Policji wykonuje właściwy terytorialnie komendant rejonowy Policji.

W postępowaniu administracyjnym, w sprawach związanych z wykonywaniem zadań i kompetencji Policji, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, organem właściwym jest komendant powiatowy (miejski) Policji, a na obszarze m.st. Warszawy - komendant rejonowy Policji.

2. W postępowaniu administracyjnym w sprawach, o których mowa w ust. 1, organami wyższego stopnia są:

1) w stosunku do komendanta powiatowego (miejskiego) Policji - komendant wojewódzki Policji,

1a) w stosunku do komendanta rejonowego Policji - Komendant Stołeczny Policji,

2) w stosunku do komendanta wojewódzkiego Policji - Komendant Główny Policji.

Do podstawowych zadań Policji należą:

1) ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra,

2) ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania,

3) inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,

4) wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców,

5) nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach,

6) kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych,

7) współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów,

8) gromadzenie, przetwarzanie i przekazywanie informacji kryminalnych,

9) (uchylony),

10) prowadzenie bazy danych zawierającej informacje o wynikach analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA),

3. Policja realizuje także zadania wynikające z umów i porozumień międzynarodowych, na zasadach i w zakresie w nich określonych.

Służbę w Policji może pełnić obywatel polski o nieposzlakowanej opinii, niekarany, korzystający z pełni praw publicznych, posiadający co najmniej średnie wykształcenie oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych, podległych szczególnej dyscyplinie służbowej, której gotów jest się podporządkować.

2. Komendant wojewódzki Policji może wyrazić zgodę na przyjęcie do służby w oddziałach prewencji Policji kandydata, który nie ma wykształcenia średniego, jeżeli w toku postępowania kwalifikacyjnego stwierdzono, że kandydat wykazuje szczególne predyspozycje do służby w Policji.

Stosunek służbowy policjanta powstaje w drodze mianowania na podstawie dobrowolnego zgłoszenia się do służby.

1a. Mianowanie, o którym mowa w ust. 1, może nastąpić:

1) na okres służby przygotowawczej lub kandydackiej,

2) na okres służby kontraktowej,

3) na stałe.

1b. Mianowanie w służbie kontraktowej może nastąpić po zawarciu umowy, zwanej dalej „kontraktem”, zawartej pomiędzy osobą, która zgłosiła się do tej służby, a przełożonym wymienionym w art. 32 ust. 1.

1c. Kontrakt zawiera się na okres od 3 do 5 lat. Zawarcie kontraktu z tą samą osobą może nastąpić najwyżej dwukrotnie.

2. Początek służby liczy się od dnia określonego w rozkazie o mianowaniu funkcjonariusza Policji.

3. Mianowanie może nastąpić po odbyciu zasadniczej służby wojskowej albo po przeniesieniu do rezerwy.

4. Warunku określonego w ust. 3 nie stosuje się do kobiet, policjantów w służbie kandydackiej, a także do osób rozpoczynających naukę lub przeszkolenie zawodowe w szkołach resortu spraw wewnętrznych.

Osobę przyjętą do służby w Policji mianuje się policjantem w służbie przygotowawczej na okres 3 lat.

1. Po upływie okresu służby przygotowawczej policjant zostaje mianowany na stałe.

Uzupełnieniem policji jest straż gminna (miejska)

Do ochrony porządku publicznego na terenie gminy może być utworzona samorządowa

umundurowana formacja - straż gminna, zwana dalej „strażą”.

2. Straż spełnia służebną rolę wobec społeczności lokalnej, wykonując swe zadania z poszanowaniem godności i praw obywateli.

Rada gminy może utworzyć straż gminną.

2. Rada gminy tworzy straż po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta

wojewódzkiego Policji.

3. W gminach, w których organem wykonawczym jest burmistrz (prezydent miasta),

straż nosi nazwę „straż miejska”.

Art. 3. 1. Gminy sąsiadujące na obszarze jednego województwa mogą zawrzeć, po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji, porozumienie o utworzeniu wspólnej straży. W porozumieniu ustala się w szczególności zasięg terytorialny działania straży i sposób jej finansowania przez zainteresowane gminy oraz wyznacza się radę gminy, która nada regulamin straży

i której straż będzie podlegać.

2. W mieście, które jest związkiem komunalnym, utworzonym z mocy ustawy, może działać tylko straż miejska utworzona przez radę miasta. Przepis art. 2 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

1. Straż jest jednostką organizacyjną gminy.

2. W szczególnie uzasadnionych przypadkach rada gminy może postanowić o umiejscowieniu Komendy straży w strukturze urzędu gminy.

Art. 7. 1. Strażą kieruje Komendant powoływany i odwoływany przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) po zasięgnięciu opinii właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji.

2. Przełożonym Komendanta jest wójt, burmistrz (prezydent miasta).

Art. 8. 1. Komendant straży wykonuje swoje zadania przy pomocy Komendy Straży.

2. Szczegółową strukturę organizacyjną straży określa regulamin straży nadawany przez radę gminy.

Art. 9. 1. Nadzór nad działalnością straży sprawuje wójt, burmistrz (prezydent miasta) a w zakresie fachowym - Komendant Główny Policji poprzez właściwego terytorialnie komendanta wojewódzkiego Policji.

1a. W związku z wykonywaniem swoich zadań straż współpracuje z Policją. W tym celu wójt, burmistrz (prezydent miasta) może zawierać z właściwym terytorialnie komendantem Policji porozumienie o współpracy straży i Policji.

Do zadań straży należy w szczególności:

1) ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych,

2) czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym,

3) współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń,

4) zabezpieczenie miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, do momentu przybycia właściwych służb, a także ustalenie, w miarę możliwości, świadków zdarzenia,

5) ochrona obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej,

6) współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych,

7) doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających ich życiu lub zdrowiu albo zagrażają życiu i zdrowiu innych osób,

8) informowanie społeczności lokalnej o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjowanie i uczestnictwo w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi,

9) konwojowanie dokumentów, przedmiotów wartościowych lub wartości pieniężnych dla potrzeb gminy.

Art. 12. 1. Strażnik wykonując zadania, o których mowa w art. 10 i 11, ma prawo do:

1) udzielania pouczeń,

2) legitymowania osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości,

3) ujęcia osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji,

4) nakładania grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia,

5) dokonywania czynności wyjaśniających, kierowania wniosków o ukaranie do sądu, oskarżania przed sądem i wnoszenia środków odwoławczych - w trybie i zakresie określonymi w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia,

6) usuwania pojazdów i ich unieruchamiania przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonymi w przepisach o ruchu drogowym,

7) wydawania poleceń,

8) żądania niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych,

9) zwracania się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji,

10) obserwowania i rejestrowania przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych.

Środkami przymusu bezpośredniego, o których mowa w ust. 1, są:

1) siła fizyczna w postaci chwytów obezwładniających oraz podobnych technik obrony,

2) kajdanki,

3) pałki obronne wielofunkcyjne,

4) psy obronne,

5) paralizatory elektryczne, na które jest wymagane pozwolenie na broń w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21 maja 1999 r. o broni i amunicji

6) ręczne miotacze gazu.

3. Strażnik może stosować jedynie środki, o których mowa w ust. 2, odpowiadające potrzebom wynikającym z istniejącej sytuacji i niezbędne do osiągnięcia podporządkowania się wydanym poleceniom.

4. Środki, o których mowa w ust. 2, powinny być stosowane w sposób możliwie najmniej naruszający dobra osobiste osoby, w stosunku do której zostały podjęte.

Dopuszczenie strażnika do wykonywania zadań z bronią palną bojową i paralizatorem elektrycznym następuje na wniosek komendanta straży, w drodze decyzji administracyjnej, wydanej przez właściwy organ Policji.

Jeżeli środki przymusu bezpośredniego wymienione w art. 14 ust. 2 okazały się niewystarczające lub ich użycie ze względu na okoliczności danego zdarzenia nie jest możliwe, strażnik ma prawo użycia broni palnej bojowej, przy wykonywaniu zadań określonych w art. 11 pkt. 5 i 9:

1) w celu odparcia bezpośredniego i bezprawnego zamachu na życie lub zdrowie strażnika lub innej osoby,

2) przeciwko osobie, która nie zastosowała się do wezwania do natychmiastowego porzucenia broni lub innego niebezpiecznego narzędzia, którego użycie zagrozić może życiu lub zdrowiu strażnika lub innej osoby,

3) przeciwko osobie, która usiłuje bezprawnie, przemocą odebrać broń palną bojową strażnikowi,

4) w celu odparcia gwałtownego, bezpośredniego i bezprawnego zamachu na konwój ochraniający przedmioty wartościowe lub wartości pieniężne.

2. Użycie broni palnej bojowej powinno następować w sposób wyrządzający możliwie najmniejszą szkodę osobie, przeciwko której użyto broni i nie może zmierzać do pozbawienia jej życia, a także narażać na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia innych osób.

Strażnikiem może być osoba, która:

1) posiada obywatelstwo polskie,

2) ukończyła 21 lat,

3) korzysta z pełni praw publicznych,

4) posiada co najmniej wykształcenie średnie,

5) cieszy się nienaganną opinią,

6) jest sprawna pod względem fizycznym i psychicznym,

7) nie była karana sądownie,

8) ma uregulowany stosunek do służby wojskowej.

USTAWA z dnia 24 maja 2002 r. o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu

Tworzy się Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zwaną dalej „ABW”, właściwą w sprawach ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego.

Tworzy się Agencję Wywiadu, zwaną dalej „AW”, właściwą w sprawach ochrony bezpieczeństwa zewnętrznego państwa.

Kontrola Sejmu

1. Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, zwany dalej „Szefem ABW”, i Szef Agencji Wywiadu, zwany dalej „Szefem AW”, są centralnymi organami administracji rządowej, działającymi odpowiednio przy pomocy ABW i AW, będącymi urzędami administracji rządowej.

2. Szef ABW i Szef AW podlegają bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów.

3. Działalność Szefa ABW i Szefa AW podlega kontroli Sejmu.

Do zadań ABW należy:

1) rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa,

2) rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw:

a) szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa,

b) godzących w podstawy ekonomiczne państwa,

c) (uchylona), lit. c w pkt. 2 w art. 5 uchylona przez Dz.U. z 2006 r. Nr 104, poz. 708.

c) korupcji osób pełniących funkcje publiczne, o których mowa w art. 1 i 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584), jeśli może to godzić w bezpieczeństwo

państwa, lit. c w pkt. 2 w art. 5 dodana przez Dz.U. z 2008 r. Nr 11, poz. 59.

d) w zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa,

e) nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, w obrocie międzynarodowym - oraz ściganie ich sprawców,

3) realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań służby ochrony państwa oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych,

4) uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego,

5) podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.

2. Działalność ABW poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej może być prowadzona w związku z jej działalnością na terytorium państwa wyłącznie w zakresie realizacji zadań określonych w ust. 1 pkt. 2.

Art. 6. 1. Do zadań AW należy:

1) uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego,

2) rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

3) ochrona zagranicznych przedstawicielstw Rzeczypospolitej Polskiej i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom Rzeczypospolitej Polskiej,

4) zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi oraz poczty kurierskiej,

5) rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup przestępczości zorganizowanej,

6) rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowej zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni oraz środków jej przenoszenia,

7) rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ na bezpieczeństwo państwa, oraz podejmowanie działań mających na celu eliminowanie tych zagrożeń,

8) prowadzenie wywiadu elektronicznego,

9) podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.

2. Zadania, o których mowa w ust. 1, z zastrzeżeniem ust. 3, są realizowane poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Działalność AW na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej może być prowadzona wyłącznie w związku z jej działalnością poza granicami państwa, a realizacja czynności operacyjno-rozpoznawczych, o których mowa w art. 27, 29 i 30, jest dopuszczalna wyłącznie za pośrednictwem Szefa ABW.

Szefowie Agencji, najpóźniej na 3 miesiące przed końcem roku kalendarzowego, przedstawiają Prezesowi Rady Ministrów, każdy w zakresie swojej właściwości, roczne plany działania na rok następny.

3. Szefowie Agencji, każdy w zakresie swojej właściwości, przedstawiają corocznie do dnia 31 stycznia Prezesowi Rady Ministrów sprawozdania z działalności Agencji za poprzedni rok kalendarzowy.

Koszty realizacji zadań Agencji, w zakresie, których - ze względu na wyłączenie ich jawności - nie mogą być stosowane przepisy o finansach publicznych, rachunkowości i zamówieniach publicznych, są finansowane z utworzonego na ten cel funduszu operacyjnego.

Przy Radzie Ministrów działa Kolegium do Spraw Służb Specjalnych, zwane dalej „Kolegium”, jako organ opiniodawczo-doradczy w sprawach programowania, nadzorowania i koordynowania działalności ABW, AW, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego,

zwanych dalej „służbami specjalnymi”, oraz podejmowanych dla ochrony bezpieczeństwa państwa działań Policji, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej, Służby Więziennej, Biura Ochrony Rządu, Służby Celnej, urzędów skarbowych, izb skarbowych, organów kontroli skarbowej, organów informacji finansowej oraz służb

rozpoznania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

W skład Kolegium wchodzą:

1) przewodniczący - Prezes Rady Ministrów,

2) sekretarz Kolegium,

3) członkowie:

a) minister właściwy do spraw wewnętrznych,

b) minister właściwy do spraw zagranicznych,

c) Minister Obrony Narodowej,

d) minister właściwy do spraw finansów publicznych,

e) Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego,

4) minister-członek Rady Ministrów właściwy do spraw koordynowania działalności służb specjalnych, jeżeli został wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów.

3. W posiedzeniach Kolegium uczestniczą także:

1) Szef ABW,

2) Szef AW,

2a) Szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego,

3) Szef Służby Kontrwywiadu Wojskowego,

3a) Szef Służby Wywiadu Wojskowego,

4) Przewodniczący Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych.

4. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może delegować swojego przedstawiciela do udziału w posiedzeniach Kolegium, spełniającego wymagania określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych w zakresie dostępu do informacji

stanowiących tajemnicę państwową, oznaczonych klauzulą „ściśle tajne”.

5. Przewodniczący Kolegium może zapraszać do udziału w posiedzeniach Kolegium przewodniczących właściwych komisji sejmowych, przedstawicieli organów państwowych oraz inne osoby, których uczestnictwo jest niezbędne ze

względu na tematykę obrad.

1. Szefów ABW i AW powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów, po zasięgnięciu opinii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium oraz Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych.

1a. Prezes Rady Ministrów zwracając się do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wyrażenie opinii, o której mowa w ust. 1, załącza opinię Kolegium do Spraw Służb Specjalnych.

2. Prezes Rady Ministrów, na wniosek Szefa właściwej Agencji, powołuje i odwołuje zastępców Szefa ABW i Szefa AW, po zasięgnięciu opinii Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych.

Szefem ABW i Szefem AW może zostać osoba, która:

1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie,

2) korzysta z pełni praw publicznych,

3) wykazuje nieskazitelną postawę moralną, obywatelską i patriotyczną,

4) daje rękojmię należytego wykonywania zadań,

5) spełnia wymagania określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych w zakresie dostępu do informacji stanowiących tajemnicę państwową, oznaczonych klauzulą „ściśle tajne”

6) nie pełniła służby zawodowej, nie pracowała i nie była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, ani też nie była sędzią, który orzekając uchybił godności urzędu, sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej.

Tworzy się Biuro Ochrony Rządu, jako jednolitą, umundurowaną, uzbrojoną formację, zwaną dalej „BOR”, wykonującą zadania z zakresu ochrony osób, obiektów i urządzeń.

Dz.U. 2001 Nr 27 poz. 298 USTAWA z dnia 16 marca 2001 r. o Biurze Ochrony Rządu (Dz.U. z 2004 r. Nr 163, poz. 1712, Nr 210, poz. 2135, z 2006 r. Nr 104, poz. 708 i 711, z 2008 r. Nr 66, poz. 402.)

Do zadań BOR, z zastrzeżeniem ust. 2, należy ochrona:

1) Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów, wiceprezesa Rady Ministrów, ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz ministra właściwego do spraw zagranicznych;

2) innych osób ze względu na dobro państwa;

3) byłych prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej

4) delegacji państw obcych przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;

5) polskich przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych oraz przedstawicielstw przy organizacjach międzynarodowych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej;

6) obiektów i urządzeń o szczególnym znaczeniu oraz zapewnienie ich funkcjonowania;

7) prowadzenie rozpoznania pirotechniczno-radiologicznego obiektów Sejmu i Senatu;

8) obiektów służących Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Prezesowi Rady Ministrów, ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych oraz ministrowi właściwemu do spraw zagranicznych.

2. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych, podejmuje decyzję o objęciu ochroną osób, o których mowa w ust. 1 pkt. 2.

3. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych, podejmuje decyzję o zakresie działań, o których mowa w ust. 1 pkt. 1-4 i 6-8.

4. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, z zachowaniem przepisów o ochronie informacji niejawnych, podejmuje decyzję o prowadzeniu rozpoznania pirotechniczno-radiologicznego obiektów, o których mowa w ust. 1 pkt. 7, na wniosek lub po porozumieniu z Szefem Kancelarii Sejmu i Szefem Kancelarii Senatu.

Szef BOR podlega ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

Szefa BOR powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

4. Zastępców Szefa BOR, na wniosek Szefa BOR, powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych.

5. W razie opróżnienia stanowiska Szefa BOR, minister właściwy do spraw wewnętrznych, do czasu powołania nowego szefa, powierza pełnienie obowiązków Szefa BOR jednemu z jego zastępców, na okres nie dłuższy niż 3 miesiące.

6. W razie czasowej niemożności sprawowania funkcji przez Szefa BOR, minister właściwy do spraw wewnętrznych, do czasu ustania przeszkody w sprawowaniu tej funkcji przez dotychczasowego szefa, nie dłużej jednak niż na 6 miesięcy, powierza pełnienie obowiązków Szefa BOR jednemu z jego zastępców.

Przetwarzanie danych osobowych BOR może prowadzić bez wiedzy i zgody osoby, której one dotyczą, o ile służy to realizacji zadań, o których mowa w art. 2 ust. 1.

3. Dane osobowe, o których mowa w ust. 2, przechowuje się przez okres niezbędny do wykonywania ustawowych zadań przez BOR. Weryfikacji tych danych dokonuje się co 5 lat od dnia ich uzyskania.

4. Zbiory danych osobowych, uzyskanych w trybie art. 16 pkt. 3, nie podlegają rejestracji.

Służbę w BOR może pełnić osoba posiadająca obywatelstwo polskie, nieposzlakowaną opinię, niekarana za popełnienie przestępstwa, korzystająca z pełni praw publicznych, posiadająca co najmniej średnie wykształcenie, z zastrzeżeniem ust. 2, oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacji uzbrojonej i gotowa podporządkować się dyscyplinie służbowej.

2. Szef BOR może wyrazić zgodę na pełnienie służby kandydackiej w BOR przez kandydata, który nie posiada wykształcenia średniego, jeżeli w toku postępowania kwalifikacyjnego stwierdzono, że kandydat wykazuje szczególne predyspozycje do tej służby.

1. Osobę zgłaszającą się do podjęcia służby w BOR mianuje się funkcjonariuszem w służbie przygotowawczej na okres 3 lat.

2. Po upływie okresu służby przygotowawczej i uzyskaniu pozytywnej opinii służbowej funkcjonariusza mianuje się na stałe.

3. W przypadkach uzasadnionych szczególnymi kwalifikacjami funkcjonariusza, Szef BOR może skrócić okres służby przygotowawczej funkcjonariusza albo zwolnić go od odbywania tej służby

Funkcjonariusza zwalnia się ze służby w przypadku:

1) orzeczenia trwałej niezdolności do służby przez komisję lekarską;

2) otrzymania niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej w okresie służby przygotowawczej;

3) otrzymania niedostatecznych ocen w dwóch kolejnych opiniach służbowych w okresie służby stałej;

4) wymierzenia kary dyscyplinarnej wydalenia ze służby;

5) skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo umyślne ścigane z urzędu;

6) utraty obywatelstwa polskiego lub nabycia obywatelstwa innego państwa;

7) osiągnięcia wieku:

a) przez podoficera, chorążego i oficera młodszego - 55 lat,

b) przez oficera starszego - 58 lat,

c) przez generała - 60 lat;

8) prawomocnej odmowy wydania poświadczenia bezpieczeństwa zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 stycznia 1999 r. o ochronie informacji niejawnych;

9) z dniem zakończenia dwunastomiesięcznego okresu pozostawania w dyspozycji.

2. Funkcjonariusza można zwolnić ze służby w przypadku:

1) otrzymania niedostatecznej ogólnej oceny w opinii służbowej w okresie służby stałej;

2) skazania prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo inne niż określone w ust. 1 pkt. 5;

3) powołania do innej służby państwowej, a także objęcia funkcji z wyboru w organach samorządu terytorialnego lub stowarzyszeniach;

4) nabycia prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia 30 lat wysługi emerytalnej;

5) likwidacji komórki organizacyjnej, w której funkcjonariusz pełni służbę, lub zmniejszenia jej stanu etatowego, jeżeli przeniesienie funkcjonariusza do innej komórki lub na inne stanowisko nie jest możliwe.

3. Funkcjonariusza zwalnia się ze służby w terminie 3 miesięcy od dnia pisemnego zgłoszenia przez niego wystąpienia ze służby.

4. W przypadkach, o których mowa w ust. 2 pkt. 5, zwolnienie następuje po upływie 9 miesięcy, a w przypadku służby przygotowawczej - po upływie 3 miesięcy od dnia podjęcia decyzji o likwidacji komórki organizacyjnej lub zmniejszenia stanu etatowego.

5. Terminy, o których mowa w ust. 3 i 4, mogą być skracane za zgodą stron.

Funkcjonariusza zwalnia ze służby:

1) oficera - minister właściwy do spraw wewnętrznych;

2) chorążego, podoficera i szeregowego - Szef BOR.

1. Nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego po upływie 90 dni od dnia otrzymania przez przełożonego wiadomości o popełnieniu przewinienia dyscyplinarnego uzasadniającego wszczęcie postępowania.

2. Nie można wymierzyć funkcjonariuszowi kary dyscyplinarnej po upływie 1 roku od dnia popełnienia czynu, o którym mowa w ust. 1.

3. W przypadku gdy czyn, o którym mowa w ust. 1, stanowi jednocześnie przestępstwo, przedawnienie karalności dyscyplinarnej następuje dopiero z upływem okresu przedawnienia karalności przestępstwa.

Ochrona Sejmu i Senatu polega na:

1) ochronie obiektów i urządzeń pozostających w zarządzie Kancelarii Sejmu;

2) zapewnianiu - w zakresie niezastrzeżonym dla BOR - bezpieczeństwa osób przebywających w obiektach, o których mowa w pkt. 1, oraz w miejscach odbywania posiedzeń;

3) kontroli uprawnień do przebywania w obiektach, o których mowa w pkt. 1, oraz wydawaniu przepustek uprawniających do przebywania w tych obiektach, a także zapewnianiu w nich porządku;

4) wykonywaniu zarządzeń porządkowych Marszałka Sejmu wydanych na podstawie regulaminu Sejmu;

5) współuczestnictwie w prowadzeniu działań w zakresie rozpoznania pirotechniczno- radiologicznego w obiektach, o których mowa w pkt. 1, oraz podejmowaniu działań zmierzających do neutralizacji zagrożeń w tych obiektach;

6) wykonywaniu, zgodnie z odrębnymi przepisami, zadań w dziedzinie obrony cywilnej, a także ochrony przeciwpożarowej;

7) konwojowaniu wartości pieniężnych, mienia i dokumentów.

2. Zadania w zakresie ochrony Sejmu i Senatu wykonują strażnicy Straży Marszałkowskiej, umundurowanej formacji podległej Marszałkowi Sejmu.

3. Strażnicy Straży Marszałkowskiej wykonują również zadania reprezentacyjne, w szczególności w ceremoniale powitań i pożegnań podczas wizyt parlamentarnych oraz asystach honorowych.

4. Ochrona Senatu wykonywana jest przez Straż Marszałkowską w zakresie ustalonym przez Marszałka Sejmu z Marszałkiem Senatu.

Straż Marszałkowska jako komórka organizacyjna Kancelarii Sejmu jest bezpośrednio nadzorowana przez Szefa Kancelarii Sejmu.

2. Strażą Marszałkowską kieruje Komendant Straży Marszałkowskiej przy pomocy swojego zastępcy, którzy są powoływani i odwoływani przez Szefa Kancelarii Sejmu.

USTAWA z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym

Dz.U. z 2006 r. Nr 104, poz. 708, Nr 158, poz. 1122, Nr 218, poz. 1592, z 2007 r. Nr 25, poz. 162, z 2008 r. Nr 171, poz. 1056

Tworzy się Centralne Biuro Antykorupcyjne, zwane dalej „CBA”, jako służbę specjalną do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych, a także do zwalczania działalności godzącej w interesy ekonomiczne państwa.

Korupcją, w rozumieniu ustawy, jest obiecywanie, proponowanie, wręczanie, żądanie, przyjmowanie przez jakąkolwiek osobę, bezpośrednio lub pośrednio, jakiejkolwiek nienależnej korzyści majątkowej, osobistej lub innej, dla niej samej lub jakiejkolwiek innej osoby, lub przyjmowanie propozycji lub obietnicy takich korzyści w zamian za działanie lub zaniechanie działania w wykonywaniu funkcji publicznej lub w toku działalności gospodarczej.

Do zadań CBA, w zakresie właściwości określonej w art. 1 ust. 1, należy:

1) rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw przeciwko:

a) działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego, określonych w art. 228-231 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny, a także o którym mowa w art. 14 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz. U. Nr 106, poz. 679, z późn. zm.3)),

b) wymiarowi sprawiedliwości, określonym w art. 233, wyborom i referendum, określonym w art. 250a, porządkowi publicznemu, określonym w art. 258, wiarygodności dokumentów, określonych w art. 270-273,

mieniu, określonym w art. 286, obrotowi gospodarczemu, określonych w art. 296-297 i 299, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi, określonym w art. 310 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny,

a także o których mowa w art. 585-592 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037, z późn. zm.4)) oraz określonych w art. 179-183 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie

instrumentami finansowymi (Dz. U. Nr 183, poz. 1538), jeżeli pozostają w związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa,

c) finansowaniu partii politycznych, określonych w art. 49d i 49f ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o partiach politycznych (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 857, z późn. zm.5)), jeżeli pozostają w związku z korupcją,

d) obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji i subwencji, określonych w rozdziale 6 ustawy z dnia 10 września 1999 r. - Kodeks karny skarbowy (Dz. U. Nr 83, poz. 930, z późn. zm.6)), jeżeli pozostają w związku z korupcją lub działalnością godzącą w interesy ekonomiczne państwa

- oraz ściganie ich sprawców;

2) ujawnianie i przeciwdziałanie przypadkom nieprzestrzegania przepisów ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne;

3) dokumentowanie podstaw i inicjowanie realizacji przepisów ustawy z dnia 21 czerwca 1990 r. o zwrocie korzyści uzyskanych niesłusznie kosztem Skarbu Państwa lub innych państwowych osób prawnych (Dz.U. Nr 44, poz. 255, z późn. zm.7);

4) ujawnianie przypadków nieprzestrzegania określonych przepisami prawa procedur podejmowania i realizacji decyzji w przedmiocie: prywatyzacji i komercjalizacji, wsparcia finansowego, udzielania zamówień publicznych,

rozporządzania mieniem jednostek lub przedsiębiorców, o których mowa w art. 1 ust. 4 oraz przyznawania koncesji, zezwoleń, zwolnień podmiotowych i przedmiotowych, ulg, preferencji, kontyngentów, plafonów, poręczeń i gwarancji kredytowych;

5) kontrola prawidłowości i prawdziwości oświadczeń majątkowych lub oświadczeń o prowadzeniu działalności gospodarczej osób pełniących funkcje publiczne, o których mowa w art. 115 § 19 ustawy z dnia 6 czerwca

1997 r. - Kodeks karny, składanych na podstawie odrębnych przepisów;

6) prowadzenie działalności analitycznej dotyczącej zjawisk występujących w obszarze właściwości CBA oraz przedstawianie w tym zakresie informacji Prezesowi Rady Ministrów, Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej, Sejmowi oraz Senatowi.

2. CBA współdziała w zakresie swojej właściwości z organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów.

3. CBA może prowadzić postępowanie przygotowawcze obejmując wszystkie czyny ujawnione w jego przebiegu, jeżeli pozostają w związku podmiotowym lub przedmiotowym z czynem stanowiącym podstawę jego wszczęcia.

4. Działalność CBA poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej może być prowadzona w związku z jego działalnością na terytorium państwa wyłącznie w zakresie realizacji zadań określonych w ust. 1 pkt. 1.

Art. 3. Organy administracji rządowej, organy samorządu terytorialnego oraz instytucje państwowe są obowiązane, w zakresie swojego działania, do współpracy z CBA, a w szczególności udzielania pomocy w realizacji zadań CBA. CBA kieruje Szef Centralnego Biura Antykorupcyjnego, zwany dalej „Szefem CBA”.

2. Szef CBA jest centralnym organem administracji rządowej nadzorowanym przez Prezesa Rady Ministrów, działającym przy pomocy CBA, które jest urzędem administracji rządowej.

3. Prezes Rady Ministrów lub wyznaczony przez niego członek Rady Ministrów koordynuje działalność CBA, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Służby Wywiadu Wojskowego.

Art. 6. 1. Szefa CBA powołuje na czteroletnią kadencję i odwołuje Prezes Rady Ministrów,

po zasięgnięciu opinii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Kolegium do Spraw Służb Specjalnych oraz sejmowej komisji właściwej do spraw służb specjalnych.

2. Ponowne powołanie na Szefa CBA może nastąpić tylko raz. Szef CBA pełni obowiązki do dnia powołania jego następcy.

3. Kadencja Szefa CBA wygasa w przypadku jego śmierci lub odwołania. 4. Prezes Rady Ministrów, na wniosek Szefa CBA, powołuje i odwołuje zastępców Szefa CBA.

Szefem CBA lub zastępcą Szefa CBA może być osoba, która:

1) posiada wyłącznie obywatelstwo polskie;

2) korzysta z pełni praw publicznych;

3) wykazuje nieskazitelną postawę moralną, obywatelską i patriotyczną;

4) nie była skazana za przestępstwo popełnione umyślnie ścigane z oskarżenia

publicznego lub przestępstwo skarbowe;

5) spełnia wymagania określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych w zakresie dostępu do informacji stanowiących tajemnicę państwową, oznaczonych klauzulą „ściśle tajne”;

6) posiada wyższe wykształcenie;

7) nie pełniła służby zawodowej, nie pracowała i nie była współpracownikiem organów bezpieczeństwa państwa, wymienionych w art. 5 ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu ani też nie była sędzią, który orzekając uchybił godności urzędu, sprzeniewierzając się niezawisłości sędziowskiej.

2. Funkcji Szefa CBA lub zastępcy Szefa CBA nie można łączyć z inną funkcją publiczną.

3. Szef CBA lub zastępca Szefa CBA nie może pozostawać w stosunku pracy z innym pracodawcą oraz podejmować innego zajęcia zarobkowego poza służbą.

4. Szef CBA lub zastępca Szefa CBA nie może być członkiem partii politycznej ani uczestniczyć w działalności tej partii lub na jej rzecz.

Przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych, podejmowanych przez CBA w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw, a także uzyskania i utrwalenia dowodów przestępstw:

1) określonych w art. 228-231, 250a, 258, 286, 296-297, 299, 310 § 1, 2 i 4 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny;

2) skarbowych, o których mowa w art. 2 ust. 1 pkt. 1 lit. d, jeżeli wartość przedmiotu czynu lub uszczuplenie należności publicznoprawnej przekraczają pięćdziesięciokrotną wysokość minimalnego wynagrodzenia za pracę

określonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę- gdy inne środki okazały się bezskuteczne albo zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub nieprzydatne, sąd, na pisemny wniosek Szefa CBA, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, może, w drodze postanowienia, zarządzić kontrolę operacyjną.

2. Postanowienie, o którym mowa w ust. 1, wydaje Sąd Okręgowy w Warszawie.

3. W przypadkach niecierpiących zwłoki, jeżeli mogłoby to spowodować utratę informacji lub zatarcie albo zniszczenie dowodów przestępstwa, Szef CBA może zarządzić, po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego, kontrolę operacyjną, zwracając się jednocześnie z wnioskiem do sądu, o którym mowa w ust. 2, o wydanie postanowienia w tej sprawie. Sąd wydaje postanowienie w przedmiocie wniosku w terminie 5 dni. W przypadku nieudzielenia przez sąd zgody, Szef CBA wstrzymuje kontrolę operacyjną oraz poleca niezwłoczne, protokolarne, komisyjne zniszczenie materiałów zgromadzonych podczas jej stosowania.

4. W przypadku potrzeby zarządzenia kontroli operacyjnej wobec podejrzanego lub osoby będącej oskarżonym w innej sprawie, we wniosku Szefa CBA, o którym mowa w ust. 1, zamieszcza się informację o toczącym się wobec podejrzanego lub tej osoby postępowaniu.

5. Kontrola operacyjna prowadzona jest niejawnie i polega na:

1) kontrolowaniu treści korespondencji;

2) kontrolowaniu zawartości przesyłek;

3) stosowaniu środków technicznych umożliwiających uzyskiwanie w sposób niejawny informacji i dowodów oraz ich utrwalanie, a w szczególności treści rozmów telefonicznych i innych informacji przekazywanych za pomocą sieci telekomunikacyjnych.

6. Kontrola operacyjna dokumentowana jest w formie protokołu w zakresie związanym ze sprawą.

7. Wniosek Szefa CBA, o którym mowa w ust. 1, zawiera w szczególności:

1) numer sprawy i jej kryptonim, jeżeli został jej nadany;

2) opis przestępstwa z podaniem jego kwalifikacji prawnej;

3) okoliczności uzasadniające potrzebę zastosowania kontroli operacyjnej, w tym stwierdzonej albo prawdopodobnej bezskuteczności lub nieprzydatności innych środków;

4) dane osoby lub inne dane pozwalające na jednoznaczne określenie podmiotu lub przedmiotu, wobec którego stosowana będzie kontrola operacyjna, ze wskazaniem miejsca lub sposobu jej stosowania;

5) cel, czas i rodzaj prowadzonej kontroli operacyjnej.

8. Kontrolę operacyjną zarządza się na okres nie dłuższy niż 3 miesiące. Sąd, o którym mowa w ust. 2, może, na pisemny wniosek Szefa CBA, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, wydać postanowienie o jednorazowym przedłużeniu kontroli operacyjnej, na okres nie dłuższy niż kolejne 3 miesiące, jeżeli nie ustały przyczyny zarządzenia tej kontroli.

9. W uzasadnionych przypadkach, gdy podczas stosowania kontroli operacyjnej pojawią się nowe okoliczności istotne dla zapobieżenia lub wykrycia przestępstwa albo ustalenia sprawcy i uzyskania dowodów przestępstwa, sąd, o którym mowa w ust. 2, na pisemny wniosek Szefa CBA, złożony po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora Generalnego, może wydać postanowienie o kontroli operacyjnej przez czas oznaczony również po upływie okresów, o których mowa w ust. 8.

11. Wnioski, o których mowa w ust. 1, 3, 8 i 9, sąd rozpoznaje jednoosobowo, przy czym czynności sądu związane z rozpoznawaniem tych wniosków powinny być realizowane w warunkach przewidzianych dla przekazywania, przechowywania i udostępniania informacji niejawnych oraz z odpowiednim zastosowaniem

przepisów wydanych na podstawie art. 181 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego. W posiedzeniu sądu może wziąć udział wyłącznie prokurator i wyznaczony przez Szefa CBA funkcjonariusz CBA.

12. Podmioty wykonujące działalność telekomunikacyjną oraz podmioty uprawnione do wykonywania działalności pocztowej są obowiązane do zapewnienia na własny koszt warunków technicznych i organizacyjnych umożliwiających prowadzenie przez CBA kontroli operacyjnej.

13. Kontrola operacyjna powinna być zakończona niezwłocznie po ustaniu przyczyn jej zarządzenia, najpóźniej jednak z upływem okresu, na który została wprowadzona.

14. Szef CBA informuje Prokuratora Generalnego o wynikach kontroli operacyjnej po jej zakończeniu, a na jego żądanie również o przebiegu tej kontroli, przedstawiając zebrane w jej toku materiały.

15. W przypadku uzyskania dowodów pozwalających na wszczęcie postępowania karnego lub mających znaczenie dla toczącego się postępowania karnego Szef CBA przekazuje Prokuratorowi Generalnemu materiały zgromadzone podczas stosowania kontroli operacyjnej, w przypadku potrzeby z wnioskiem o wszczęcie

postępowania karnego. W postępowaniu przed sądem, w odniesieniu do tych materiałów, stosuje się odpowiednio przepis art. 393 § 1 zdanie pierwsze ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks postępowania karnego.

16. Zgromadzone podczas stosowania kontroli operacyjnej materiały, które nie stanowią informacji potwierdzających zaistnienie przestępstwa, podlegają niezwłocznemu, protokolarnemu, komisyjnemu zniszczeniu. Zniszczenie materiałów zarządza Szef CBA.

17. Na postanowienia sądu w przedmiocie kontroli operacyjnej, o których mowa w ust. 1, 3, 8 i 9, Szefowi CBA przysługuje zażalenie. Do zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego.

1. Obowiązek uzyskania zgody sądu, o której mowa w art. 17, nie dotyczy informacji niezbędnych do realizacji przez CBA zadań określonych w art. 2, w postaci danych:

1) identyfikacyjnych abonenta, zakończenia sieci lub urządzenia telekomunikacyjnego oraz dotyczących faktu, okoliczności i rodzaju połączenia lub próby uzyskania połączenia między określonymi urządzeniami telekomunikacyjnymi lub zakończeniami sieci;

2) dotyczących identyfikacji oraz lokalizowania zakończeń sieci lub urządzeń telekomunikacyjnych, pomiędzy którymi wykonano połączenie;

3) identyfikujących podmiot korzystający z usług pocztowych oraz dotyczących faktu, okoliczności świadczenia usług pocztowych lub korzystania z tych usług.

2. Udostępnienie przez podmiot wykonujący działalność telekomunikacyjną lub podmiot uprawniony do wykonywania działalności pocztowej danych, o których mowa w ust. 1, następuje nieodpłatnie na:

1) pisemny wniosek Szefa CBA lub osoby przez niego upoważnionej;

2) ustne żądanie funkcjonariusza CBA, posiadającego pisemne upoważnienie Szefa CBA.

3. O ujawnieniu danych w trybie określonym w ust. 2 pkt. 2 podmiot wykonujący działalność telekomunikacyjną lub podmiot uprawniony do wykonywania działalności pocztowej informuje Szefa CBA.

4. Podmioty wykonujące działalność telekomunikacyjną oraz podmioty uprawnione do wykonywania działalności pocztowej są obowiązane udostępnić dane, o których mowa w ust. 1, funkcjonariuszom CBA wskazanym we wniosku lub upoważnieniu.

5. Występowanie o informacje i dane, o których mowa w ust. 1, i ich udostępnianie może następować za pomocą sieci telekomunikacyjnej, w sposób ustalony przez Szefa CBA.

Stany nadzwyczajne

STANY NADZWYCZAJNE (za Konstytucją)

Art. 228. 1. W sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny: stan wojenny, stan wyjątkowy lub stan klęski żywiołowej.

2. Stan nadzwyczajny może być wprowadzony tylko na podstawie ustawy, w drodze rozporządzenia, które podlega dodatkowemu podaniu do publicznej wiadomości.

3. Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa ustawa.

4. Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i obywatela.

5. Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

6. W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

7. W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzone referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

Art. 229. W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa.

Art. 230. 1. W razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów może wprowadzić, na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na części albo na całym terytorium państwa.

2. Przedłużenie stanu wyjątkowego może nastąpić tylko raz, za zgodą Sejmu i na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Art. 231. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od podpisania rozporządzenia. Sejm niezwłocznie rozpatruje rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej. Sejm może je uchylić bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 232. W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.

Art. 233. 1. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego i wyjątkowego nie może ograniczać wolności i praw określonych w art. 30 (godność człowieka), art. 34 i art. 36 (obywatelstwo), art. 38 (ochrona życia), art. 39, art. 40 i art. 41 ust. 4 (humanitarne traktowanie), art. 42 (ponoszenie odpowiedzialności karnej), art. 45 (dostęp do sądu), art. 47 (dobra osobiste), art. 53 (sumienie i religia), art. 63 (petycje) oraz art. 48 i art. 72 (rodzina i dziecko).

2. Niedopuszczalne jest ograniczenie wolności i praw człowieka i obywatela wyłącznie z powodu rasy, płci, języka, wyznania lub jego braku, pochodzenia społecznego, urodzenia oraz majątku.

3. Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).

Art. 234. 1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.

Ustawa o stanie wyjątkowym

Art. 16. 1. W czasie stanu wyjątkowego mogą być zawieszone prawa do:

1) organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń,

2) organizowania i przeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych, niebędących imprezami masowymi,

3) strajków pracowniczych i innych form protestu w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach,

4) strajków i innych niż strajki form akcji protestacyjnych rolników,

5) akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje,

6) zrzeszania się poprzez:

a) ustanowienie zakazu tworzenia i rejestracji nowych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji,

b) nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji, których działalność może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

2. Przepis ust. 1 pkt. 1 nie dotyczy zgromadzeń organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, w innych pomieszczeniach służących organizowaniu i publicznemu sprawowaniu kultu, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego.

3. Pozwolenia na zbiórki publiczne na obszarze, na którym wprowadzono stan wyjątkowy, mogą być udzielane tylko wówczas, gdy w ocenie organu właściwego do udzielenia pozwolenia przeprowadzenie zbiórki nie utrudni realizacji celów wprowadzenia stanu wyjątkowego.

Art. 17. 1. W czasie stanu wyjątkowego może być odosobniona osoba mająca ukończone 18 lat, w stosunku do której, zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pozostając na wolności będzie prowadziła działalność zagrażającą konstytucyjnemu ustrojowi państwa, bezpieczeństwu obywateli lub porządkowi publicznemu albo gdy odosobnienie jest niezbędne dla zapobieżenia popełnienia czynu karalnego lub uniemożliwienia ucieczki po jego popełnieniu. Nie narusza to immunitetów wynikających z odrębnych przepisów.

2. Odosobniona może być również osoba, która ukończyła 17 lat, jeżeli przeprowadzona uprzednio z nią rozmowa ostrzegawcza okazała się nieskuteczna.

3. Odosobnienie następuje na podstawie decyzji wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego lub czasowego osoby odosobnionej i jest wykonywane przez właściwego komendanta wojewódzkiego Policji, w drodze zatrzymania tej osoby i przymusowego doprowadzenia do ośrodka odosobnienia podległego Ministrowi Sprawiedliwości.

4. Wojewoda, o którym mowa w ust. 3, wszczyna postępowanie w sprawach odosobnienia na wniosek właściwych organów prokuratury, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej lub Służby Kontrwywiadu Wojskowego.

5. Decyzję w sprawie odosobnienia doręcza się osobie odosobnionej niezwłocznie, nie później niż w ciągu 48 godzin od chwili jej wydania. Decyzję tę uchyla się niezwłocznie, jeżeli ustaną przyczyny uzasadniające odosobnienie.

6. Decyzje w sprawach odosobnienia są ostateczne i mogą być zaskarżone bezpośrednio do sądu administracyjnego w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach, z tym że sąd wyznacza rozprawę w terminie 7 dni od daty otrzymania skargi. Przepisu art. 52 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270) nie stosuje się.

7. W czasie odosobnienia nie może być rozwiązany stosunek pracy z osobą odosobnioną, chyba że przed odosobnieniem zaistniały z jej winy okoliczności uzasadniające rozwiązanie stosunku pracy bez wypowiedzenia. Termin do wniesienia środków prawnych przeciwko rozwiązaniu stosunku pracy liczy się w tych przypadkach od dnia zakończenia odosobnienia.

8. Do pobytu osób odosobnionych w ośrodkach odosobnienia stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu karnego wykonawczego dotyczące praw i obowiązków tymczasowo aresztowanych, wykonywania tymczasowego aresztowania oraz nadzoru penitencjarnego.

9. Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, w drodze rozporządzenia, tworzy i znosi ośrodki odosobnienia z uwzględnieniem odpowiedniego stopnia zabezpieczenia ośrodków oraz izolacji odosobnionych.

Art. 18. 1. Na obszarze obowiązywania stanu wyjątkowego na osobę, która ukończyła 18 lat, przebywającą w miejscu publicznym może być nałożony obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, a na osobę uczącą się, która nie ukończyła 18 lat - legitymacji szkolnej.

2. W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone nakazy lub zakazy:

1) przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc, obiektów i obszarów,

2) uzyskania zezwolenia organów administracji publicznej na zmianę miejsca pobytu stałego i czasowego,

3) zgłoszenia w ustalonym terminie organom ewidencji ludności lub Policji przybycia do określonej miejscowości,

4) utrwalania za pomocą środków technicznych wyglądu lub innych cech określonych miejsc, obiektów lub obszarów.

Art. 19. 1. W czasie stanu wyjątkowego na wezwanie organów prokuratury, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej lub Służby Kontrwywiadu Wojskowego osoba mająca ukończone 17 lat jest obowiązana do udziału, we wskazanym miejscu, w rozmowie ostrzegawczej. Wezwanie to może być przekazane w dowolnej udokumentowanej formie.

2. Do udziału w rozmowie ostrzegawczej można wezwać tylko taką osobę, co do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że nie będzie przestrzegać porządku prawnego.

3. Jeżeli osoba wezwana na rozmowę ostrzegawczą nie zgłosi się dobrowolnie na wskazane miejsce, a fakt otrzymania wezwania nie budzi wątpliwości, może być przymusowo doprowadzona przez organ wzywający.

4. Jeżeli podejrzenie, o którym mowa w ust. 2, dotyczy osoby niemającej ukończonych 17 lat, wezwanie przekazuje się i przeprowadza rozmowę ostrzegawczą z rodzicami lub rodzicem albo opiekunem prawnym tej osoby. Przepis ust. 3 stosuje się odpowiednio.

5. Rozmowa ostrzegawcza polega na udzieleniu pouczenia o prawnych i osobistych skutkach nieprzestrzegania porządku prawnego oraz niestosowania się do ustalonych na czas stanu wyjątkowego ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela. Osoby obecne przy rozmowie potwierdzają przebieg rozmowy podpisami na protokóle.

6. W przypadku określonym w ust. 4, rozmowa ostrzegawcza odbywa się w obecności osoby, której podejrzenie dotyczy, jeżeli takie jest życzenie rodzica lub opiekuna prawnego tej osoby.

Art. 20. 1. W czasie stanu wyjątkowego może być wprowadzona:

1) cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu obejmująca materiały prasowe w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24, z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z 1989 r. Nr 34, poz. 187, z 1990 r. Nr 29, poz. 173, z 1991 r. Nr 100, poz. 442, z 1996 r. Nr 114. poz. 542, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770. z 1999 r. Nr 90, poz. 999 i z 2001 r. Nr 112. poz. 1198), z zastrzeżeniem ust. 7,

2) kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich,

3) kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych,

4) emisja sygnałów uniemożliwiających nadawanie lub odbiór przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

2. Funkcję organów cenzury i kontroli pełnią właściwi wojewodowie, którzy mogą nakazać organom administracji publicznej działającym na obszarze województwa wykonywanie czynności technicznych, niezbędnych do prowadzenia cenzury lub kontroli.

3. Organy cenzury i kontroli są uprawnione do zatrzymywania w całości lub w części publikacji, przesyłek pocztowych i kurierskich oraz korespondencji telekomunikacyjnej, a także do przerywania rozmów telefonicznych i transmisji sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych, jeżeli ich zawartość lub treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

4. Zatrzymane publikacje, przesyłki lub korespondencję telekomunikacyjną doręcza się adresatom po zniesieniu stanu wyjątkowego, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Zatrzymane publikacje, przesyłki pocztowe i kurierskie oraz korespondencję telekomunikacyjną, których treść lub zawartość pochodzi z przestępstwa, była przeznaczona do popełnienia przestępstwa albo została objęta zakazem posiadania, organ cenzury i kontroli przekazuje, niezwłocznie a najpóźniej bezpośrednio po zniesieniu stanu wyjątkowego, organom właściwym do prowadzenia postępowania karnego lub orzeczenia przepadku rzeczy.

6. Decyzje organów cenzury i kontroli są ostateczne i mogą być zaskarżone bezpośrednio do sądu administracyjnego. Przepisu art. 52 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270) nie stosuje się.

7. Cenzura prewencyjna nie obejmuje należących do kościołów i innych związków wyznaniowych środków społecznego przekazu, stanowiących źródła informacji na temat religii i służących wypełnianiu funkcji religijnych.

8. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi:

1) tryb postępowania organów cenzury i kontroli, uwzględniając potrzebę zapewnienia sprawności i szybkości działania,

2) organy właściwe w sprawach, o których mowa w ust. 1 pkt. 4, oraz tryb postępowania tych organów, uwzględniając potrzebę zapewnienia niejawności stosowanych metod i technik działania.

Art. 21. W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w zakresie:

1) dostępu do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową reglamentację zaopatrzenia ludności,

2) wolności działalności gospodarczej, poprzez nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej określonego rodzaju,

3) działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych,

4) obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej,

5) transportu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz w ruchu jednostek pływających na morskich wodach wewnętrznych i na morzu terytorialnym, a także na śródlądowych drogach wodnych,

6) funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej, poprzez nakazanie wyłączenia urządzeń łączności lub zawieszenia świadczenia usług, na czas określony, a także poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej radiowych i telewizyjnych urządzeń nadawczych i nadawczo-odbiorczych lub ustalenie innego sposobu ich zabezpieczenia przed wykorzystaniem w sposób zagrażający konstytucyjnemu ustrojowi państwa, bezpieczeństwu obywateli albo porządkowi publicznemu,

7) prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni lub określonych przedmiotów, poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej albo zakazanie noszenia,

8) dostępu do informacji publicznej.

USTAWA z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej

W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, w tym spowodowanego działaniami terrorystycznymi, zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może, na wniosek Rady Ministrów, wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa.

Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania.

Stan wojenny obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia, o którym mowa w art. 3 ust. 1, w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

2. W przypadku uchylenia rozporządzenia, o którym mowa w art. 3 ust. 1, przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwałę Sejmu w tej sprawie niezwłocznie ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wprowadzeniu stanu wojennego oraz inne akty prawne dotyczące tego stanu podaje się do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody, przez rozplakatowanie w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze.

Redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani do niezwłocznego, nieodpłatnego podania do publicznej wiadomości rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wprowadzeniu stanu wojennego i innych aktów prawnych dotyczących tego stanu przekazanych im przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę redakcji lub nadawcy.

Art. 6. Minister właściwy do spraw zagranicznych notyfikuje Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych i Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy wprowadzenie i przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, a także jego zniesienie.

Art. 10. 1. Jeżeli w czasie stanu wojennego wystąpi konieczność obrony państwa, obroną tą kieruje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej we współdziałaniu z Radą Ministrów.

2. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o przejściu organów władzy publicznej na określone stanowiska kierowania,

2) postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o stanach gotowości bojowej Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, zwanych dalej „Siłami Zbrojnymi”,

3) określa, na wniosek Rady Ministrów, zadania Sił Zbrojnych w czasie stanu wojennego,

4) może mianować, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych,

5) zatwierdza, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, plany operacyjnego użycia Sił Zbrojnych,

6) uznaje, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, określone obszary Rzeczypospolitej Polskiej jako strefy bezpośrednich działań wojennych.

Art. 11. 1. Rada Ministrów w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) zarządza uruchomienie systemu kierowania obroną państwa,

2) zarządza przejście na wojenne, określone w odrębnych przepisach, zasady działania organów władzy publicznej,

3) określa, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, zasady działania organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych,

4) może zawiesić funkcjonowanie organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych,

5) może przekazać organom wojskowym określone kompetencje organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych.

2. Jeżeli w czasie stanu wojennego Rada Ministrów nie może zebrać się na posiedzenie, konstytucyjne kompetencje Rady Ministrów wykonuje Prezes Rady Ministrów.

Art. 12. Minister Obrony Narodowej w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) dokonuje oceny zagrożeń wojennych i możliwości obronnych oraz formułuje i przedstawia właściwym organom propozycje dotyczące obrony państwa,

2) koordynuje realizację zadań organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego wynikających z zadań dotyczących obrony państwa,

3) przedstawia właściwym organom potrzeby w zakresie świadczeń organów państwowych i jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych, na rzecz Sił Zbrojnych i obrony państwa,

4) sprawuje ogólny nadzór nad realizacją zadań obronnych wykonywanych przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego,

5) organizuje mobilizacyjne rozwinięcie, uzupełnianie i wyposażanie Sił Zbrojnych,

6) współdziała z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych w zakresie świadczeń, o których mowa w pkt. 3,

7) koordynuje realizację zadań państwa-gospodarza wynikających z umów międzynarodowych.

Art. 13. 1. W czasie stanu wojennego wojewoda kieruje realizacją zadań obronnych i obroną cywilną na terenie województwa.

2. Wojewoda w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) ocenia zagrożenia,

2) wprowadza, w zakresie nienależącym do właściwości innych organów, ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela oraz łagodzi i uchyla te ograniczenia,

3) występuje z wnioskami do właściwych organów o wprowadzenie ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, jak również o ich złagodzenie lub uchylenie,

4) określa zadania wynikające z przepisów stanu wojennego,

5) koordynuje i kontroluje działalność organów władzy publicznej, przedsiębiorców oraz innych jednostek organizacyjnych działających na obszarze województwa,

6) może nakładać zadania i nakazywać jednostkom samorządu terytorialnego dokonywanie określonych wydatków, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

3. W zakresie działań, o których mowa w ust. 2, wojewodzie są podporządkowane wszystkie jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej działające na obszarze województwa oraz inne siły i środki wydzielone do jego dyspozycji i skierowane do wykonywania zadań związanych z obroną państwa i województwa, a także związanych z obroną cywilną.

Art. 14. 1. Jeżeli organy gminy, powiatu lub samorządu województwa nie wykazują dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub w realizacji działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wojennego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego wojewody, może zawiesić te organy do czasu zniesienia stanu wojennego lub na czas określony i ustanowić w ich miejsce zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego.

2. Komisarza rządowego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody.

3. Komisarz rządowy z dniem powołania przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji zawieszonych organów gminy, powiatu lub samorządu województwa.

4. Stan zawieszenia organów gminy, powiatu lub samorządu województwa ustaje z upływem czasu określonego przez Prezesa Rady Ministrów oraz z mocy prawa z dniem zniesienia stanu wojennego.

Art. 15. Decyzje wydane przez organy władzy publicznej na podstawie niniejszej ustawy lub przepisów wykonawczych podlegają natychmiastowemu wykonaniu. Przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji stosuje się odpowiednio.

Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych

Art. 16. 1. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych podlega Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych dowodzi Siłami Zbrojnymi oraz innymi podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi.

3. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych w szczególności:

1) dowodzi siłami, o których mowa w ust. 2, w celu odparcia zbrojnej napaści na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

2) zapewnia współdziałanie podległych mu Sił Zbrojnych z siłami sojuszniczymi w planowaniu i prowadzeniu działań wojennych,

3) określa, w ramach swojej właściwości, potrzeby Sił Zbrojnych w zakresie wsparcia ich przez pozamilitarną część systemu obronnego państwa,

4) wyznacza organy wojskowe do realizacji zadań administracji rządowej i samorządowej w strefie bezpośrednich działań wojennych oraz określa, z wyjątkiem postanowień Rady Ministrów, o których mowa w art. 11 ust. 1 pkt. 5, ich zadania i kompetencje.

Art. 17. Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych przejmuje dowodzenie siłami, o których mowa w art. 16 ust. 2, z chwilą jego mianowania przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, o ile Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej nie określi innego terminu przejęcia dowodzenia.

Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela

Art. 18. 1. Na obszarze, na którym został wprowadzony stan wojenny, ograniczeniom wolności i praw człowieka i obywatela podlegają wszystkie osoby fizyczne zamieszkałe lub przebywające tam chociażby czasowo, a także ograniczenia te stosuje się odpowiednio wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze objętym stanem wojennym.

2. Rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, określone w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, powinny odpowiadać charakterowi oraz intensywności zagrożeń stanowiących przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, a także zapewniać skuteczne przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa.

Art. 19. W czasie stanu wojennego można zawiesić prawo do:

1) strajków pracowniczych i innych form protestu w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach,

2) strajków i innych niż strajki form akcji protestacyjnych rolników,

3) akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje.

Art. 20. 1. W czasie stanu wojennego w przypadku osób, których działalność zagraża bezpieczeństwu

lub obronności państwa, można dokonać przeszukania tych osób lub przeszukania ich mieszkania, a także zajęcia przedmiotów wykorzystywanych do prowadzenia tej działalności.

2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do przeszukania innych pomieszczeń, pojazdów, statków powietrznych oraz jednostek pływających, należących do osób, o których mowa w ust. 1.

3. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, organy właściwe do stosowania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, o których mowa w ust. 1 i 2, a także tryb postępowania w tych sprawach, mając na względzie potrzeby obronne Rzeczypospolitej Polskiej oraz poszanowanie godności osób, o których mowa w ust. 1.

Art. 21. 1. W czasie stanu wojennego może być wprowadzona:

1) cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu obejmująca materiały prasowe w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. - Prawo prasowe (Dz.U. Nr 5, poz. 24, z 1988 r. Nr 41, poz. 324, z 1989 r. Nr 34, poz. 187, z 1990 r. Nr 29, poz. 173, z 1991 r. Nr 100, poz. 442, z 1996 r. Nr 114, poz. 542, z 1997 r. Nr 88, poz. 554 i Nr 121, poz. 770, z 1999 r. Nr 90, poz. 999, z 2001 r. Nr 112, poz. 1198 oraz z 2002 r. Nr 153, poz. 1271), z zastrzeżeniem ust. 7,

2) kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich,

3) kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych,

4) emisja sygnałów uniemożliwiających nadawanie lub odbiór przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie bezpieczeństwa lub obronności państwa.

2. Funkcję organów cenzury i kontroli pełnią właściwi wojewodowie, którzy mogą nakazać organom administracji publicznej działającym na obszarze województwa wykonywanie czynności technicznych niezbędnych do prowadzenia cenzury lub kontroli.

3. Organy cenzury i kontroli są uprawnione do zatrzymywania w całości lub w części publikacji, przesyłek pocztowych i kurierskich oraz korespondencji telekomunikacyjnej, a także do przerywania rozmów telefonicznych i transmisji sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych, jeżeli ich zawartość lub treść może zwiększyć zagrożenie bezpieczeństwa lub obronności państwa.

4. Zatrzymane publikacje, przesyłki lub korespondencję telekomunikacyjną doręcza się adresatom po zniesieniu stanu wojennego, z zastrzeżeniem ust. 5.

5. Zatrzymane publikacje, przesyłki pocztowe i kurierskie oraz korespondencję telekomunikacyjną, których treść lub zawartość pochodzi z przestępstwa, była przeznaczona do popełnienia przestępstwa albo została objęta zakazem posiadania, organ cenzury i kontroli przekazuje niezwłocznie, a najpóźniej bezpośrednio po zniesieniu stanu wojennego, organom właściwym do prowadzenia postępowania karnego lub orzeczenia przepadku rzeczy.

6. Decyzje organów cenzury i kontroli są ostateczne i mogą być zaskarżone bezpośrednio do sądu administracyjnego. Przepisu art. 52 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270) nie stosuje się.

7. Cenzura prewencyjna nie obejmuje należących do kościołów i innych związków wyznaniowych środków społecznego przekazu stanowiących źródła informacji na temat religii i służących wypełnianiu funkcji religijnych.

8. Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi:

1) tryb postępowania organów cenzury i kontroli, uwzględniając potrzebę zapewnienia sprawności i szybkości działania,

2) organy właściwe w sprawach, o których mowa w ust. 1 pkt. 4, oraz tryb postępowania tych organów, uwzględniając potrzebę zapewnienia niejawności stosowanych metod i technik działania.

Art. 22. 1. W czasie stanu wojennego mogą być zawieszone prawa do:

1) organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń,

2) organizowania i przeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych niebędących imprezami masowymi,

3) zrzeszania się poprzez nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji, których działalność może utrudnić realizację zadań obronnych.

2. Przepis ust. 1 pkt. 1 nie dotyczy zgromadzeń organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, w innych pomieszczeniach służących organizowaniu i publicznemu sprawowaniu kultu, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego.

3. Pozwolenia na zbiórki publiczne na obszarze, na którym wprowadzono stan wojenny, mogą być udzielane tylko wówczas, gdy w ocenie organu właściwego do udzielenia pozwolenia przeprowadzenie zbiórki nie utrudni realizacji celów wprowadzenia stanu wojennego.

Art. 23. 1. Na obszarze obowiązywania stanu wojennego na osobę, która ukończyła 18 lat,

przebywającą w miejscu publicznym może być nałożony obowiązek posiadania

przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość,

a na osobę uczącą się, która nie ukończyła 18 lat - legitymacji szkolnej.

2. W czasie stanu wojennego mogą być wprowadzone nakazy lub zakazy:

1) przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc, obiektów i obszarów,

2) uzyskania zezwolenia organów administracji publicznej na zmianę miejsca pobytu stałego i czasowego,

3) zgłoszenia w ustalonym terminie organom ewidencji ludności lub Policji przybycia do określonej miejscowości,

4) utrwalania przy pomocy środków technicznych wyglądu lub innych cech określonych miejsc, obiektów lub obszarów.

Art. 24. 1. W czasie stanu wojennego mogą być wprowadzone ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w zakresie:

1) dostępu do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową reglamentację zaopatrzenia ludności,

2) wolności działalności gospodarczej, poprzez nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej określonego rodzaju,

3) działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach, włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych,

4) obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej,

5) funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej, poprzez nakazanie wyłączenia urządzeń łączności lub zawieszenia świadczenia usług, na czas określony, a także poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej radiowych i telewizyjnych urządzeń nadawczych i nadawczo odbiorczych lub ustalenie innego sposobu ich zabezpieczenia przed wykorzystaniem w sposób zagrażający bezpieczeństwu lub obronności państwa,

6) prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni lub określonych przedmiotów, poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej albo zakazanie noszenia,

7) dostępu do informacji publicznej.

2. Określone w ust. 1 ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela ustalone przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, wprowadza się i stosuje w drodze rozporządzeń wydawanych przez:

1) Radę Ministrów - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1 pkt. 1, 2 i 7, (reglamentacja, wolność gospodarcza, informacja publiczna)

2) właściwego ministra - w przypadku jeżeli ograniczenie określone w ust. 1 pkt. 3 dotyczy szkół jemu podległych,(zawieszenie zajęć szkolnych - uczelnie wyższe)

3) ministra właściwego do spraw finansów publicznych, po zasięgnięciu opinii Prezesa Narodowego Banku Polskiego - w przypadku ograniczenia określonego w ust. 1 pkt. 4, (obrót pieniędzmi)

4) ministra właściwego do spraw łączności, działającego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, Ministrem Obrony Narodowej i ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz po zasięgnięciu opinii Prezesa Narodowego Banku Polskiego w odniesieniu do

bankowych systemów telekomunikacyjnych - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1 pkt. 5, (system łączności)

5) ministra właściwego do spraw wewnętrznych oraz Ministra Obrony Narodowej w odniesieniu do żołnierzy zawodowych - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1 pkt. 6, (posiadanie broni)

6) właściwego wojewodę - w przypadku stosowania ograniczenia określonego w ust. 1 pkt. 3 do szkół, z wyłączeniem szkół wyższych. ,(zawieszenie zajęć szkolnych -szkoły podległe)

3. W rozporządzeniach, o których mowa w ust. 2, określa się szczegółowy tryb i sposoby oraz obszarowy, podmiotowy i przedmiotowy zakres wprowadzenia i stosowania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, uwzględniając w możliwym stopniu minimalizację indywidualnych i społecznych uciążliwości wynikających ze stosowania tych ograniczeń.

Art. 25. 1. W czasie stanu wojennego można:

1) nakładać na przedsiębiorców dodatkowe zadania, których realizacja jest niezbędna dla bezpieczeństwa lub obronności państwa oraz zapewnienia zaopatrzenia ludności,

2) wprowadzić zarząd komisaryczny, o którym mowa w odrębnych przepisach, dla przedsiębiorców, w tym z udziałem kapitału zagranicznego, jeżeli przedmiotem ich działalności jest wytwarzanie wyrobów lub świadczenie usług o szczególnym znaczeniu dla bezpieczeństwa lub obronności państwa,

3) nałożyć na osoby fizyczne i osoby prawne prowadzące gospodarstwa rolne obowiązek wykonywania świadczeń polegających na dostawach na rzecz określonych podmiotów produktów rolno-spożywczych oraz na uprawie określonych gatunków roślin i hodowli zwierząt,

4) wprowadzić najem lokali i budynków na podstawie decyzji administracyjnej o przydziale w stosunku do wszystkich lokali i budynków, a w uzasadnionych przypadkach także dokwaterowywanie osób do lokalu mieszkalnego lub budynku,

5) wprowadzić zajęcie nieruchomości niezbędnych dla Sił Zbrojnych lub obrony państwa.

2. Określone w ust. 1 ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela ustalone przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, (o wprowadzeniu stanu wojennego) wprowadza się i stosuje w drodze:

1) rozporządzeń Rady Ministrów - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1 pkt. 3-5,

2) decyzji organów administracji rządowej - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1 pkt. 1 i 2.

3. W rozporządzeniach, o których mowa w ust. 2 pkt. 1, określa się szczegółowy tryb i sposoby oraz obszarowy, podmiotowy i przedmiotowy zakres wprowadzenia i stosowania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, uwzględniając w możliwym stopniu minimalizację indywidualnych i społecznych uciążliwości wynikających ze stosowania tych ograniczeń.

Art. 26. 1. W czasie stanu wojennego może być wprowadzony:

1) całkowity albo częściowy zakaz lub ograniczenie przewozu osób i rzeczy w transporcie drogowym, kolejowym, lotniczym, morskim i żegludze śródlądowej,

2) całkowity albo częściowy zakaz lotów polskich i obcych statków powietrznych nad terytorium lądowym i morzem terytorialnym Rzeczypospolitej Polskiej,

3) całkowity albo częściowy zakaz lub ograniczenie ruchu polskich i obcych jednostek pływających na morskich wodach wewnętrznych, na morzu terytorialnym i na śródlądowych drogach wodnych,

4) całkowity albo częściowy zakaz lub ograniczenie ruchu wszelkich pojazdów na drogach publicznych,

5) obowiązek wykonywania przez przewoźników przewozu na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa.

2. Określone w ust. 1 ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela ustalone przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, wprowadza się i stosuje w drodze rozporządzeń wydawanych przez:

1) ministrów właściwych do spraw transportu i gospodarki morskiej, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej i ministrem właściwym do spraw wewnętrznych - w przypadku ograniczeń określonych w ust. 1 pkt. 1 i 3-5, (ograniczenia lub zakazy transportu, obowiązki przewoźników)

2) Ministra Obrony Narodowej, w porozumieniu z ministrami właściwymi do spraw transportu i gospodarki morskiej - w przypadku ograniczenia określonego w ust. 1 pkt. 2. (całkowity lub częściowy zakaz lotów nad lądem i morzem)

3. W rozporządzeniach, o których mowa w ust. 2, określa się szczegółowy tryb i sposoby oraz obszarowy, podmiotowy i przedmiotowy zakres wprowadzenia i stosowania ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, uwzględniając w możliwym stopniu minimalizację indywidualnych i społecznych uciążliwości wynikających ze stosowania tych ograniczeń.

Art. 27. 1. W czasie stanu wojennego można zająć lub zarekwirować na potrzeby obronne państwa środki transportu drogowego, kolejowego, lotniczego oraz statki morskie i żeglugi śródlądowej.

2. Ministrowie właściwi do spraw transportu i gospodarki morskiej, w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej i ministrem właściwym do spraw wewnętrznych, w drodze rozporządzenia, określą tryb zajmowania lub rekwirowania oraz zwrotu środków transportu, o których mowa w ust. 1, a także organy właściwe w tych sprawach, z uwzględnieniem konieczności udokumentowania przeprowadzonej czynności i wydania stosownego potwierdzenia posiadaczowi środka transportu, a także pouczenia o możliwości ubiegania się o odszkodowanie za szkody wynikłe z wprowadzonego ograniczenia.

Art. 28. 1. W czasie stanu wojennego można:

1) zamykać lub ograniczać ruch osobowy i towarowy przez przejścia graniczne,

2) wprowadzić szczególne zasady wydawania dokumentów uprawniających obywateli polskich do przekraczania granicy państwowej,

3) wprowadzić szczególne zasady wydawania dokumentów uprawniających cudzoziemców do przekraczania granicy państwowej oraz przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Określone w ust. 1 ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela ustalone przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w rozporządzeniu, o którym mowa w art. 3 ust. 1, wprowadza i stosuje, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw zagranicznych i Ministrem Obrony Narodowej, uwzględniając w możliwym stopniu minimalizację indywidualnych i społecznych uciążliwości wynikających ze stosowania tych ograniczeń.

Art. 29. 1. W czasie stanu wojennego może być wprowadzony powszechny obowiązek wykonywania pracy przez osoby, które ukończyły 16 lat, a nie przekroczyły 65 lat i są zdolne do wykonywania pracy ze względu na stan zdrowia oraz warunki osobiste i rodzinne.

2. Ograniczenie, o którym mowa w ust. 1, wprowadza Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określając kategorie osób niepodlegających powszechnemu obowiązkowi wykonywania pracy oraz tryb i warunki dokonywania przeniesień osób do pracy w innych miejscowościach, uwzględniając minimalizację uciążliwości wynikających dla tych osób ze stosowania tego ograniczenia.

Art. 30. W czasie stanu wojennego redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani, na żądanie organów administracji publicznej, do nieodpłatnego, niezwłocznego publikowania lub zamieszczania komunikatów, decyzji i postanowień tych organów związanych z obronnością państwa i bezpieczeństwem obywateli.

USTAWA z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej

Art. 1. Ochrona przeciwpożarowa polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez:

1) zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,

2) zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia,

3) prowadzenie działań ratowniczych.

Art. 3. 1. Osoba fizyczna, osoba prawna, organizacja lub instytucja korzystające ze środowiska, budynku, obiektu lub terenu są obowiązane zabezpieczyć je przed zagrożeniem pożarowym lub innym miejscowym zagrożeniem.

2. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu, a także podmioty, o których mowa w ust. 1, ponoszą odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych, w trybie i na zasadach określonych w innych przepisach.

Właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu, zapewniając ich ochronę przeciwpożarową, jest obowiązany:

1) przestrzegać przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,

2) wyposażyć budynek, obiekt budowlany lub teren w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,

3) zapewnić konserwację oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,

4) zapewnić osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie, bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji,

5) przygotować budynek, obiekt budowlany lub teren do prowadzenia akcji ratowniczej,

6) zapoznać pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,

7) ustalić sposoby postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

1a. Odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w ust. 1, stosownie do obowiązków i zadań powierzonych w odniesieniu do budynku, obiektu budowlanego lub terenu, przejmuje - w całości lub w części - ich zarządca lub użytkownik, na podstawie zawartej umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie. W przypadku gdy umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem,

obiektem budowlanym lub terenem.

2. Czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą wykonywać osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje.

2a. Osoby wykonujące czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej, polegające na zapobieganiu powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, niezatrudnione w jednostkach ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w art. 15 pkt. 1a-5 i 8, (wojskowe służby, inne poza PSP) powinny posiadać wykształcenie wyższe i ukończone szkolenie specjalistów ochrony przeciwpożarowej albo mieć wykształcenie wyższe na kierunku inżynieria bezpieczeństwa pożarowego lub tytuł zawodowy inżyniera pożarnictwa lub uzyskać uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu inżyniera pożarnictwa w toku postępowania o uznanie nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, w państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub w Konfederacji Szwajcarskiej kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego - inżyniera pożarnictwa.

2b. Osoby wymienione w ust. 2a, wykonujące czynności wyłącznie w zakresie wynikającym z ust. 1, powinny posiadać co najmniej wykształcenie średnie i ukończone szkolenie inspektorów ochrony przeciwpożarowej lub mieć tytuł zawodowy technika pożarnictwa lub uzyskać uznanie kwalifikacji do wykonywania zawodu technika pożarnictwa w toku postępowania o uznanie nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej, w państwach członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) - stronach umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub w Konfederacji Szwajcarskiej kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego - technika pożarnictwa.

Art. 5. Właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu budowlanego lub terenu, objętych obligatoryjnym stosowaniem systemów sygnalizacji pożarowej wyposażonych w urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe, w przypadku gdy w tym budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie nie działa jego własna jednostka ratownicza, jest obowiązany połączyć te urządzenia z obiektem komendy Państwowej Straży Pożarnej lub obiektem, wskazanym przez właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej.

Wyroby służące zapewnieniu bezpieczeństwa publicznego lub ochronie zdrowia i życia oraz mienia, wprowadzane do użytkowania w jednostkach ochrony przeciwpożarowej oraz wykorzystywane przez te jednostki do alarmowania o pożarze lub innym zagrożeniu oraz do prowadzenia działań ratowniczych, a także wyroby stanowiące podręczny sprzęt gaśniczy, mogą być stosowane wyłącznie po uprzednim uzyskaniu dopuszczenia do użytkowania.

2. Dopuszczenia do użytkowania wyrobów, o których mowa w ust. 1, zwane dalej „dopuszczeniami”, w formie świadectwa dopuszczenia, wydają jednostki badawczo- rozwojowe Państwowej Straży Pożarnej, wskazane przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

3. Dopuszczenia są wydawane na czas określony, nie dłuższy niż 5 lat.

4. Dopuszczenie może być wydane na podstawie:

1) pozytywnej oceny właściwości użytkowych należycie zidentyfikowanego wyrobu, potwierdzonych, w zależności od potrzeb: badaniami, opiniami ekspertów lub innymi dokumentami, jeżeli wynika to z warunków stosowania wyrobu,

2) pozytywnej oceny warunków techniczno-organizacyjnych producenta wyrobu.

5. Oceny, o której mowa w ust. 4 pkt. 1, dokonuje się w oparciu o Polskie Normy, a w przypadku ich braku - wymagania techniczno-użytkowe określone w rozporządzeniu, o którym mowa w ust. 14. Oceny, o której mowa w ust. 4 pkt. 2, dokonuje się w oparciu o normy dotyczące systemów zarządzania jakością.

6. W przypadku, gdy wyrób został:

1) zgodnie z prawem wyprodukowany lub dopuszczony do obrotu w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej albo w Republice Turcji,

2) zgodnie z prawem wyprodukowany w innym państwie członkowskim Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) będącym stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym - dopuszczenie wydaje się po ustaleniu, że poziom bezpieczeństwa wyrobu nie jest niższy od określonego w Polskich Normach lub wymaganiach techniczno- użytkowych.

7. Dopuszczony wyrób podlega oznakowaniu przez producenta znakiem jednostki badawczo-rozwojowej Państwowej Straży Pożarnej, która wydała dopuszczenie.

8. W okresie, o którym mowa w ust. 3, wyroby, na które zostało wydane dopuszczenie podlegają kontroli zgodności wyrobu z wymaganiami technicznymi, dokonywanej przez jednostkę badawczo-rozwojową Państwowej Straży Pożarnej, która wydała dopuszczenie.

9. W przypadku negatywnych wyników kontroli, o której mowa w ust. 8, jednostka badawczo-rozwojowa Państwowej Straży Pożarnej, która wydała dopuszczenie może je cofnąć.

10. Za czynności związane z wydaniem i zmianą dopuszczenia oraz kontrolą, o której mowa w ust. 8, pobiera się opłaty.

11. Na wysokość opłaty za czynności związane z wydaniem lub zmianą dopuszczenia wyrobów mają wpływ:

1) rodzaj wykonywanej czynności,

2) rodzaj wyrobu,

3) stopień skomplikowania wyrobu lub programu oceny,

4) koszt pracy na podstawie udokumentowanej liczby godzin pracy i stawki godzinowej,

5) koszt badań wyrobu zależny od zakresu badań.

12. Na wysokość opłaty za czynności kontrolne zgodności wyrobu z wymaganiami technicznymi mają wpływ wyłącznie koszty związane z badaniem tego wyrobu.

13. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe czynności wykonywane w kolejnych etapach procesu dopuszczenia, zmiany i kontroli dopuszczenia, podmiot uprawniony do pobierania opłat, a także sposób ustalania ich wysokości, uwzględniając okoliczność, że powinny one zapewnić pokrycie kosztów procesu dopuszczenia i jego kontroli.

14. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, kierując się potrzebą zapewnienia ochrony życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem określi, w drodze rozporządzenia:

1) wykaz wyrobów, o których mowa w ust. 1,

2) wymagania techniczno-użytkowe wyrobów,

3) tryb wydawania, zmiany i cofania dopuszczenia,

4) tryb przeprowadzania kontroli dopuszczenia,

5) sposób znakowania wyrobów.

Art. 8. Korzystanie przez właściciela, zarządcę lub użytkownika budynku, obiektu lub terenu z usług z zakresu ochrony przeciwpożarowej jest dobrowolne.

Art. 9. Kto zauważy pożar, klęskę żywiołową lub inne miejscowe zagrożenie obowiązany jest niezwłocznie zawiadomić osoby znajdujące się w strefie zagrożenia oraz jednostkę ochrony przeciwpożarowej bądź policję lub wójta albo sołtysa.

Minister właściwy do spraw wewnętrznych odpowiada za realizację polityki państwa w zakresie ochrony przeciwpożarowej oraz pełni nadzór nad funkcjonowaniem krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy - rozumie się przez to integralną część organizacji bezpieczeństwa wewnętrznego państwa, obejmującą, w celu ratowania życia, zdrowia, mienia lub środowiska, prognozowanie, rozpoznawanie i zwalczanie pożarów, klęsk żywiołowych lub innych miejscowych zagrożeń; system ten skupia jednostki ochrony przeciwpożarowej, inne służby, inspekcje, straże, instytucje oraz podmioty, które dobrowolnie w drodze umowy cywilno-prawnej zgodziły się współdziałać w akcjach ratowniczych.

Krajowy system ratowniczo-gaśniczy ma na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska poprzez:

1) walkę z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi,

2) ratownictwo techniczne,

3) ratownictwo chemiczne,

4) ratownictwo ekologiczne,

5) ratownictwo medyczne,

6) współpracę z jednostkami systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego oraz centrami powiadamiania ratunkowego, o których mowa w przepisach ustawy z dnia 8 września 2006 r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym (Dz. U. Nr 191, poz. 1410).

2. Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady organizacji krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, w szczególności w zakresie:

1) organizacji na obszarze powiatu, województwa i kraju,

2) walki z pożarami i innymi klęskami żywiołowymi,

3) ratownictwa technicznego, chemicznego, ekologicznego i medycznego,

4) dysponowania do działań ratowniczych,

5) kierowania działaniem ratowniczym,

6) prowadzenia dokumentacji zdarzeń określonych w art. 2 pkt. 2 oraz dokumentacji funkcjonowania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego,

7) organizacji odwodów operacyjnych,

8) organizacji centrów powiadamiania ratunkowego i stanowisk kierowania.

3. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej, wojewoda lub starosta odpowiednio na obszarze kraju, województwa lub powiatu określają zadania krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego, koordynują jego funkcjonowanie i kontrolują wykonywanie wynikających stąd zadań, a w sytuacjach nadzwyczajnych zagrożeń życia, zdrowia lub środowiska kierują tym systemem.

4. Wojewoda i starosta wykonują swoje zadania przy pomocy odpowiednio wojewódzkiego i powiatowego zespołu zarządzania kryzysowego, działających na podstawie ustawy z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz. U. Nr 89, poz. 590).

5. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) koordynuje funkcjonowanie krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego na obszarze gminy w zakresie ustalonym przez wojewodę. Zadanie to może być wykonywane przy pomocy komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej, jeżeli komendant taki został zatrudniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), albo przy pomocy komendanta gminnego związku ochotniczych straży pożarnych.

Art. 15. Jednostkami ochrony przeciwpożarowej są:

1) jednostki organizacyjne Państwowej Straży Pożarnej,

1a) jednostki organizacyjne Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej,

2) zakładowa straż pożarna,

3) zakładowa służba ratownicza,

4) gminna zawodowa straż pożarna,

4a) powiatowa (miejska) zawodowa straż pożarna,

5) terenowa służba ratownicza,

6) ochotnicza straż pożarna,

7) związek ochotniczych straży pożarnych,

8) inne jednostki ratownicze.

Kwalifikacje wymagane do wykonywania zawodu strażaka obejmują posiadanie wykształcenia ogólnego, co najmniej średniego, oraz odbycie szkolenia podstawowego albo szkolenia podstawowego i uzupełniającego.

5. Strażacy jednostek ochrony przeciwpożarowej powinni posiadać zdolność fizyczną i psychiczną do pracy w tych jednostkach. Oceny zdolności fizycznej i psychicznej strażaka do pracy dokonuje lekarz służby medycyny pracy. Ochotnicza straż pożarna i związek ochotniczych straży pożarnych funkcjonują w oparciu o przepisy ustawy - Prawo o stowarzyszeniach.

1a. Ochotnicza Straż Pożarna jest jednostką umundurowaną, wyposażoną w specjalistyczny sprzęt, przeznaczoną w szczególności do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi lub innymi miejscowymi zagrożeniami.

1b. Bezpośredni udział w działaniach ratowniczych mogą brać członkowie ochotniczych straży pożarnych, którzy ukończyli 18 lat i nie przekroczyli 60 lat, posiadają aktualne badania lekarskie dopuszczające do udziału w działaniach ratowniczych oraz odbyli szkolenie pożarnicze, o którym mowa w art. 28 ust. 1.

2. Szczegółowe zadania i organizację ochotniczej straży pożarnej i ich związku określa statut.

3. Wszelkie sprawy dotyczące ochrony przeciwpożarowej, określone w statucie ochotniczej straży pożarnej i ich związku, wymagają uzgodnienia z komendantem powiatowym (miejskim) Państwowej Straży Pożarnej właściwym ze względu na teren działania lub Komendantem Głównym Państwowej Straży Pożarnej w przypadku związku ochotniczych straży pożarnych działającego na terenie całego kraju.

Art. 17. 1. Minister właściwy do spraw wewnętrznych, a za jego zgodą inni ministrowie, wojewodowie, organy jednostek samorządu terytorialnego, mogą, w drodze zarządzenia, tworzyć, przekształcać lub likwidować zakładowe straże pożarne, zakładowe służby ratownicze, gminne (miejskie) albo powiatowe (miejskie) zawodowe straże pożarne, terenowe służby ratownicze lub inne jednostki ratownicze, uwzględniając częstotliwość występowania pożarów, klęsk żywiołowych i innych miejscowych zagrożeń oraz potrzeby w zakresie zapewnienia należytej ochrony przeciwpożarowej na danym terenie.

2. Instytucje, organizacje, osoby prawne lub fizyczne mogą, za zgodą ministra właściwego do spraw wewnętrznych, tworzyć, przekształcać lub likwidować zakładowe straże pożarne, zakładowe służby ratownicze, gminne (miejskie) albo powiatowe (miejskie) zawodowe straże pożarne, terenowe służby ratownicze lub inne jednostki ratownicze, uwzględniając częstotliwość występowania pożarów, klęsk żywiołowych i innych miejscowych zagrożeń oraz potrzeby w zakresie zapewnienia należytej ochrony przeciwpożarowej na danym terenie.

Wojewoda może żądać od:

1) związku ochotniczych straży pożarnych,

2) ochotniczej straży pożarnej pozostającej poza strukturami związku ochotniczych straży pożarnych,

3) organów wykonawczych gmin i powiatów, instytucji, organizacji, osób prawnych i fizycznych, które utworzyły jednostki ochrony przeciwpożarowej na podstawie przepisu art. 17, informacji związanych z wykonywaniem ich zadań w zakresie ochrony przeciwpożarowej na terenie danego województwa.

2. Uprawnienia wojewody określone w ust. 1 stosuje się odpowiednio do starosty.

Do zadań własnych powiatu w zakresie ochrony przeciwpożarowej należy:

1) prowadzenie analiz i opracowywanie prognoz dotyczących pożarów, klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń,

2) prowadzenie analizy sił i środków krajowego systemu ratowniczo gaśniczego na obszarze powiatu,

3) budowanie systemu koordynacji działań jednostek ochrony przeciwpożarowej wchodzących w skład krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego oraz służb, inspekcji, straży oraz innych podmiotów biorących udział w działaniach ratowniczych na obszarze powiatu,

4) organizowanie systemu łączności alarmowania i współdziałania między podmiotami uczestniczącymi w działaniach ratowniczych na obszarze powiatu.

Kierujący działaniem ratowniczym może:

1) zarządzić ewakuację ludzi i mienia,

2) wstrzymać ruch drogowy oraz wprowadzić zakaz przebywania osób trzecich w rejonie działania ratowniczego,

3) przejąć w użytkowanie na czas niezbędny dla działania ratowniczego nieruchomości i ruchomości, środki transportu, sprzęt, ujęcia wody, inne środki gaśnicze, a także przedmioty i urządzenia przydatne w działaniu ratowniczym.

2. Kierujący działaniem ratowniczym ma prawo żądać niezbędnej pomocy od instytucji, organizacji, przedsiębiorców i osób fizycznych.

3. Kierujący działaniem ratowniczym może odstąpić w trakcie działania ratowniczego od zasad działania uznanych powszechnie za bezpieczne.

Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, zakres i tryb korzystania z praw, o których mowa w ust. 1-3.

Koszty funkcjonowania jednostek ochrony przeciwpożarowej pokrywane są z:

1) budżetu państwa,

2) budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

3) dochodów instytucji ubezpieczeniowych, ubezpieczających osoby prawne i fizyczne,

4) środków własnych podmiotów, o których mowa w art. 17, które uzyskały zgodę ministra właściwego do spraw wewnętrznych na utworzenie jednostki ochrony przeciwpożarowej.

Koszty wyposażenia, utrzymania, wyszkolenia i zapewnienia gotowości bojowej ochotniczej straży pożarnej ponosi gmina, z zastrzeżeniem art. 35 ust. 1.

3. Gmina ma również obowiązek:

1) bezpłatnego umundurowania członków ochotniczej straży pożarnej, <2) ubezpieczenia w instytucji ubezpieczeniowej członków ochotniczej straży pożarnej i młodzieżowej drużyny pożarniczej; ubezpieczenie może być imienne lub zbiorowe nieimienne.>

3) ponoszenia kosztów okresowych badań lekarskich, o których mowa w art. 28 ust. 6.

<3a. Wójt (burmistrz, prezydent miasta) może zatrudnić komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej. Na stanowisku komendanta gminnego ochrony przeciwpożarowej może być także zatrudniony komendant gminny związku ochotniczych straży pożarnych.>

<3b. Jednostki samorządu terytorialnego mogą przekazywać ochotniczym strażom pożarnym środki pieniężne w formie dotacji.>

4. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio do ochotniczej straży pożarnej funkcjonującej w budynku, obiekcie lub na terenie niebędącym własnością, nieużytkowanym bądź niezarządzanym przez gminę.

Zakłady ubezpieczeń są obowiązane przekazywać 10% sumy wpływów uzyskanych z tytułu obowiązkowego ubezpieczenia od ognia na określone cele ochrony przeciwpożarowej.

1a. Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej i Zarząd Główny Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej otrzymują po 50% kwoty, o której mowa w ust. 1.

Art. 232. (Konstytucja)

W celu zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia Rada Ministrów może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 30 dni, stan klęski żywiołowej na części albo na całym terytorium państwa. Przedłużenie tego stanu może nastąpić za zgodą Sejmu.(Tylko raz)

Ustawa określająca zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej może ograniczać wolności i prawa określone w art. 22 (wolność działalności gospodarczej), art. 41 ust. 1, 3 i 5 (wolność osobista), art. 50 (nienaruszalność mieszkania), art. 52 ust. 1 (wolność poruszania się i pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej), art. 59 ust. 3 (prawo do strajku), art. 64 (prawo własności), art. 65 ust. 1 (wolność pracy), art. 66 ust. 1 (prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy) oraz art. 66 ust. 2 (prawo do wypoczynku).

Klęska żywiołowa

Wszelkie zdarzenia żywiołowe zagrażające bezpieczeństwu życia lub mienia większej liczby osób, albo mogące wywołać poważne zakłócenia gospodarki narodowej, w szczególności komunikacjo miejskiej.

Katastrofa

Nie jest skutkiem oddziaływania żywiołów, ale zagraża bezpieczeństwu życia lub mienia i może zakłócić funkcjonowanie gospodarki narodowej.

Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej, nieoficjalnie Wojsko Polskie - struktura obronna Państwa Polskiego.

SZ RP stoją na straży suwerenności Narodu Polskiego oraz jego bezpieczeństwa i pokoju. Mogą brać udział w zwalczaniu klęsk żywiołowych, działaniach antyterrorystycznych, akcjach poszukiwawczych, a także ratowania życia ludzkiego. Biorą też udział w oczyszczaniu terenów z materiałów niebezpiecznych pochodzenia wojskowego i unieszkodliwiają je.

Zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi sprawuje prezydent RP, a ogólne kierownictwo zapewnia Minister Obrony Narodowej.

Struktura i dowodzenie

Najwyższym zwierzchnikiem Sił Zbrojnych jest Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. W czasie pokoju Prezydent Rzeczypospolitej sprawuje zwierzchnictwo nad Siłami Zbrojnymi za pośrednictwem Ministra Obrony Narodowej. Całokształtem działalności Sił Zbrojnych w czasie pokoju kieruje Minister Obrony Narodowej. Swoje zadania minister wykonuje przy pomocy Ministerstwa Obrony Narodowej, w skład którego wchodzi Sztab Generalny Wojska Polskiego.

Siłami Zbrojnymi, w czasie pokoju, w imieniu Ministra Obrony Narodowej, dowodzi szef Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, który pod względem pełnionej funkcji jest najwyższym żołnierzem w czynnej służbie wojskowej. W czasie wojny Siłami Zbrojnymi oraz innymi podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi dowodzi Naczelny dowódca sił zbrojnych, który jest mianowany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i podlega mu bezpośrednio.

Skład

W skład Sił Zbrojnych wchodzą jako ich rodzaje:

Wojska Lądowe,

Siły Powietrzne,

Marynarka Wojenna

Wojska Specjalne.

Rodzaje Sił Zbrojnych składają się z jednostek wojskowych i związków organizacyjnych różnych rodzajów wojsk i służb.

W skład Sił Zbrojnych wchodzi również Żandarmeria Wojskowa jako ich wyodrębniona i wyspecjalizowana służba.

Odrębnym element Sił Zbrojnych (poza strukturami rodzajów wojsk) jest również Dowództwo Garnizonu Warszawa w skład którego wchodzą jednostki zabezpieczenia stołecznego garnizonu oraz kilka innych jednostek na terenie kraju (głównie łączności i dowodzenia). W razie ogłoszenia powszechnej lub częściowej mobilizacji oraz w razie wojny częścią Sił Zbrojnych stają się Służba Kontrwywiadu Wojskowego i Służba Wywiadu Wojskowego.

Minister Obrony Narodowej sprawuje nadzór nad Akademią Obrony Narodowej w Warszawie.

Wojska Lądowe podzielone są na następujące rodzaje wojsk:

• wojska pancerne i zmechanizowane,

• wojska aeromobilne,

• wojska rakietowe i artylerii,

• wojska obrony przeciwlotniczej,

• wojska inżynieryjne

• wojska chemiczne,

• wojska łączności i informatyki,

oraz inne oddziały i pododdziały rozpoznania i walki elektronicznej, pododdziały działań psychologicznych i pododdziały logistyczne. W Wojskach Lądowych istnieje system logistyczny zabezpieczający proces szkolenia pokojowego, funkcjonowania jednostek wojskowych oraz ich przygotowania do prowadzenia działań bojowych. W Wojskach Lądowych można wyróżnić także wojska obrony terytorialnej i jednostki piechoty górskiej. Struktura i organizacja Wojsk Lądowych odpowiada standardom NATO. Na organizację polskiej armii składają się 2 okręgi wojskowe:

- Śląski Okręg Wojskowy,

- Pomorski Okręg Wojskowy.

Trzonem Wojsk Lądowych są 4 dywizje ogólnowojskowe(3 zmotoryzowane, 1 pancerna), oraz brygady artylerii, kawalerii powietrznej, saperów, desantowo-szturmowe itp.

Głównym zadaniem Sił Powietrznych, jest prowadzenie operacji mających na celu uzyskanie przewagi w powietrzu i wspieranie oddziałów innych Rodzajów Sił Zbrojnych. Składają się z Wojsk Lotniczych, Wojsk Obrony Przeciwlotniczej i Wojsk Radiotechnicznych.

Główne zadania Marynarki Wojennej

- ochrona polskich interesów na morzu, szczególnie w wyłącznej strefie ekonomicznej we współpracy z Morskim Oddziałem Straży Granicznej;

• zapewnienie bezpiecznej żeglugi w polskiej strefie odpowiedzialności;

• ochrona ekologiczna polskich obszarów morskich;

• ratowanie życia na morzu w polskiej strefie odpowiedzialności, ale także poza nią;

• realizacja polskiej morskiej racji stanu;

• demonstrowanie obecności na morzu w polskiej strefie zainteresowania państwa;

• współpraca z zagranicznymi siłami morskimi, szczególnie państwami Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego ( NATO );

• udział w operacjach pokojowych i antyterrorystycznych;

• szkolenie i przygotowywanie sił do realizacji zadań bojowych na wypadek zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa;

• utrzymanie odpowiednio wysokiej gotowości bojowej na wypadek wojny;

• odpowiednio wczesne wykrycie zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa od strony morza;

• obrona państwa podczas wojny przed atakiem od strony morza;

• utrzymanie panowania na morzu podczas wojny w odpowiedniej strefie obrony przy współdziałaniu z Siłami Powietrznymi;

• obrona wybrzeża i terenów nadmorskich przy współpracy z Wojskami Lądowymi i Siłami Powietrznym

Na strukturę organizacyjną wojsk wpływają dwa podstawowe założenia. Po pierwsze - jak najskuteczniejsze prowadzenie działań wojennych. Po drugie - stworzenie i utrzymanie jak najsprawniejszego narzędzia dla tych działań, czyli armii (w rozumieniu wszystkich sił zbrojnych). Współpraca między nimi jest niezbędna i najlepiej gdy łączą te funkcje w jednym dowództwie. Tak też jest na niskich szczeblach dowodzenia - taktycznych. Jednak przy większych zgrupowaniach wojsk, bardzo często stosuje się wyraźny rozdział tych kompetencji (często pod wpływem polityki). Istnieją więc dowództwa zajmujące się wyłącznie prowadzeniem walk (związki operacyjne) jak i dowództwa skoncentrowane na pracy administracyjnej (okręgi wojskowe). W momencie zagrożenia wojną powyższe kompetencje łączy się w jednym dowództwie - związki operacyjne otrzymują kompetencje okręgów wojskowych. Oczywiście istnieją państwa, które tego podziału nie uznają.

NATO

• związki operacyjne

• front (grupa armii, grupa flot), {150-500 tys. żołnierzy};

• armia (flota, okręg obrony powietrznej), {ok. 45-150 tys. żołnierzy};

• związki taktyczne

• korpus, {ok. 15-45 tys. żołnierzy};

• dywizja (flotylla), {ok. 5-15 tys. żołnierzy};

• brygada (eskadra okrętów), {ok. 3-6 tys. żołnierzy};

• oddział

• pułk (półbrygada), {ok. 900-2100 żołnierzy};

• samodzielny batalion (dywizjon);

• pododdział

• batalion (dywizjon), {ok. 300 - 700 żołnierzy};

• kompania (bateria, eskadra, szwadron), {ok. 60-110 żołnierzy};

• pluton (klucz), {ok. 9-45 żołnierzy};

• drużyna (działon, obsługa, załoga, sekcja), {ok. 3-15 żołnierzy};

Obecne Wojsko Polskie

Obecnie podział organizacyjny jednostek Sił Zbrojnych RP nie różni się dość znacząco od ww. zasad i wygląda następująco:

• związki operacyjne (tylko na czas wojny)

• armia (flota);

• związki taktyczne

• korpus (okręg wojskowy);

• dywizja (flotylla okrętów);

• brygada (brygada okrętów);

• oddziały

• pułk (dywizjon okrętów II rangi, okręt I rangi, grupa okrętów II rangi);

• samodzielny batalion (samodzielny dywizjon, samodzielna eskadra, dywizjon okrętów III i IV rangi, okręt II rangi, baza);

• pododdziały

• batalion (dywizjon, grupa okrętów III i IV rangi);

• kompania (bateria, szwadron, eskadra, okręt III rangi);

• pluton, (klucz, okręt IV rangi);

• drużyna (działon, obsługa, załoga, samolot, śmigłowiec).

15.03.2009

Prezydent

Jednoosobowy organ wykonawczy państwa.

Najwyższy przedstawiciel polskich władz, gwarant ciągłości władzy państwowej, najwyższy organ w zakresie władzy wykonawczej, czuwa nad przestrzeganiem zapisów i postanowień konstytucji, zwierzchnik Sił Zbrojnych RP.

Urząd prezydenta w Polsce od 1947 do 1952, przywrócony w 1989r.

Wybory: powszechne, 5 lat kadencji, najwyżej 2 kadencje łącznie, powszechne, tajne, równe, bezpośrednie i większościowe.

Pełniącym obowiązki do momentu wyboru jest marszałek, prezydent obejmuje urząd w ostatnim dniu urzędowania poprzedniego.

3. Na Prezydenta Rzeczypospolitej może być wybrany obywatel polski, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 35 lat i korzysta z pełni praw wyborczych do Sejmu. Kandydata zgłasza co najmniej 100.000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

4. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Jeżeli żaden z kandydatów nie uzyska wymaganej większości, czternastego dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie.

5. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród dwóch kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu otrzymali kolejno największą liczbę głosów. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.

6. Na Prezydenta Rzeczypospolitej wybrany zostaje kandydat, który w ponownym głosowaniu otrzymał więcej głosów.

Uprawnienia zwykłe - wymagają podpisu premiera.

Prerogatywy - bez zgody premiera (art. 144)

/Konstytucja/

-   1)   zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,

  2)   zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,

  3)   skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,

  4)   inicjatywy ustawodawczej,

  5)   zarządzania referendum ogólnokrajowego,

  6)   podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,

  7)   zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

  8)   zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia Narodowego,

  9)   wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,

  10)  wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,

  11)  desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,

  12)  przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego pełnienia obowiązków,

  13)  wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu członka Rady Ministrów,

  14)  odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,

  15)  zwoływania Rady Gabinetowej,

  16)  nadawania orderów i odznaczeń,

  17)  powoływania sędziów,

  18)  stosowania prawa łaski,

  19)  nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,

  20)  powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,

  21)  powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,

  22)  powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,

  23)  powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego Sądu Administracyjnego,

  24)  wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

  25)  powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,

  26)  powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,

  27)  powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

  28)  nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,

  29)  wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,

  30)  zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 138. 

Prezydent Rzeczypospolitej nadaje ordery i odznaczenia.

Art. 139. 

Prezydent Rzeczypospolitej stosuje prawo łaski. Prawa łaski nie stosuje się do osób skazanych przez Trybunał Stanu.

Uprawnienia:

Wobec suwerena

Referendum

- prawo wnioskowania o przeprowadzenie referendum w sprawie zmian w konstytucji

Uprawnienia wobec władzy ustrojodawczej

- zmiany w konstytucji

Wobec władzy ustawodawczej

- zarządza wybory

- zwołuje 1-sze posiedzenie Sejmu/Senatu

- wyznacza Marszałka Seniora w Sejmie

- uprawnienia arbitrażu prezydenckiego (skrócenie kadencji parlamentu, prawo zwrócenia się z orędziem)

Uprawnienia w sprawie stanowienia ustaw

- inicjatywa ustawodawcza

- zgłaszanie poprawek do zgłoszonych przez siebie projektów

- prawo weta

- prawo zwracania się do TK o zbadanie zgodności umów międzynarodowych z Konstytucją

- podpisuje ustawy

Uprawnienia wobec władzy wykonawczej

- powołuje premiera

- na wniosek premiera powołuje RM (odbiera przysięgę)

- `' `' powołuje członków Rządu (odbiera przysięgę)

- „”””””””””””””””””””” dokonuje zmian na stanowiskach ministrów

- za wotum nieufności odwołuje ministrów

- przyjmuje dymisję od rządu

Stanowienie aktów podstawowych

- rozporządzenia,

- zarządzenia

Polityka zagraniczna i obronność

- ratyfikacja i odwołanie umów międzynarodowych

- powołuje i odwołuje przedstawicieli RP

- powołuje/odwołuje prezesa SN

- zwierzchnik Sił Zbrojnych

- powołuje/odwołuje członków KRRiT,

- powołuje/odwołuje prezesa NBP

-  nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego,

- nadawanie tytułów profesorskich

Art. 145. 

1. Prezydent Rzeczypospolitej za naruszenie Konstytucji, ustawy lub za popełnienie przestępstwa może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu.

2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą Zgromadzenia Narodowego, podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego na wniosek co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego.

3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.

Art. 131. 

1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu, zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.

2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej, wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie:

  1)   śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,

  2)   zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

  3)   stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,

  4)   uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego,

  5)   złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej, obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.

4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o skróceniu kadencji Sejmu.

RADA MINISTRÓW
Składa się z ministrów oraz premiera (Prezesa Rady Ministrów). Uprawnienia premiera:
• reprezentowanie Rady Ministrów
• kierowanie pracami Rady Ministrów
• zapewnienie wykonywania polityki Rady Ministrów i określenie sposobów jej wykonywania
• koordynacja i kontrola ministrów
Uprawnienia Rady Ministrów:
• realizacja polityki finansowej i ochrona interesów gospodarczych państwa
• zapewnienie bezpieczeństwa państwu i obywatelom
• prowadzenie polityki społecznej, zdrowia, kultury oraz edukacji i sportu.

RADA MINISTRÓW I ADMINISTRACJA RZĄDOWA

Art. 146. 

1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.

2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego.

3. Rada Ministrów kieruje administracją rządową.

4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w szczególności:

  1)   zapewnia wykonanie ustaw,(także prawo inicjatywy ustawodawczej)

  2)   wydaje rozporządzenia,

  3)   koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

  4)   chroni interesy Skarbu Państwa,

  5)   uchwala projekt budżetu państwa,

  6)   kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

  7)   zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

  8)   zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

  9)   sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

  10)  zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

  11)  sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

  12)  określa organizację i tryb swojej pracy.

Art. 147. 1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.

2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.

3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.

4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w ustawach komitetów.

Art. 148. 

Prezes Rady Ministrów (PREMIER):

  1)   reprezentuje Radę Ministrów,

  2)   kieruje pracami Rady Ministrów,

  3)   wydaje rozporządzenia,

  4)   zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,

  5)   koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,

  6)   sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,

  7)   jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

MINISTER to naczelny organ administracji rządowej. Kieruje określonymi działami administracji państwowej i wypełnia zadania zlecone przez premiera. Są też ministrowie bez teki. Instytucja - ministerstwo.

2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia. Rada Ministrów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie ministra.

3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.

Art. 150. 

Członek Rady Ministrów nie może prowadzić działalności sprzecznej z jego obowiązkami publicznymi.

Art. 152. 

1. Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.

Art. 153. 

1. W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej działa korpus służby cywilnej.

2. Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.

Art. 154. 

1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków nowo powołanej Rady Ministrów.

2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

3. W razie niepowołania Rady Ministrów lub nieudzielenia jej wotum zaufania Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2 wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera przysięgę od jej członków.

Art. 155. 

1. Jeśli Sejm nie wyłoni rządu Prezydent Rzeczypospolitej w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę. Sejm w ciągu 14 dni od dnia powołania Rady Ministrów przez Prezydenta Rzeczypospolitej udziela jej wotum zaufania większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

2. W razie nieudzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w ust. 1, Prezydent Rzeczypospolitej skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory.

Art. 156. 

1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem.

2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.

Art. 157. 

1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność Rady Ministrów.

2. Członkowie Rady Ministrów ponoszą przed Sejmem również odpowiedzialność indywidualną za sprawy należące do ich kompetencji lub powierzone im przez Prezesa Rady Ministrów.

Art. 158. Jeśli premier zrezygnuje, nieuzyskanie wotum zaufania, lub zostanie udzielone wotum nieufności - rada ministrów rezygnuje.

1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności większością ustawowej liczby posłów na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.

2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co najmniej 115 posłów.

Art. 159. 

1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności większością głosów ustawowej liczby posłów.

Art. 160. 

Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 161. 

Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian w składzie Rady Ministrów.

Art. 162. 

1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.

2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:

  1)   nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,

  2)   wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,

  3)   rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.

3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.

4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt. 3, może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów.

Administracja rządowa

Rząd i podległe mu urzędy centralne i lokalne. Lokalnie - wojewoda

Zadania wojewody:

• Wykonywanie zdań zleconych przez rząd

• Reprezentowanie rządu wobec samorządów

• Sprawowanie nadzoru nad samorządami

Organy administracji rządowej:

Administracja zespolona - organy podporządkowane bezpośrednio wojewodzie np. straż wojewódzka

Niezespolona - organy podlegające poszczególnym ministrom np. urzędy skarbowe, komendy policji.

Korpus służby cywilnej

Urzędnicy zatrudnieni w administracji rządowej (w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, ministerstwach, urzędach wojewódzkich). Nadzór - Premier. W jego imieniu zadania realizuje Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Struktura naczelnych władz RP

Władza ustawodawcza Władza wykonawcza

(legislatywa) (egzekutywa)

Elektorat

(wybory bezpośrednie) (wybory bezpośrednie)

Parlament dwuizbowy skraca kadencję obu izb Prezydent

Senat - 100 senatorów

Sejm - 460 posłów

Postawienie w stan oskarżenia

przed Trybunałem Stanu

Zgromadzenie Narodowe

Rada Gabinetowa

Premier

Rząd

Funkcje Parlamentu:

- Ustrojodawcza .

Procedura zmiany konstytucji:

a) projekt ustawy o zmianie konstytucji może wnieść co najmniej 1/5 posłów, senat lub prezydent.

b) zmiana następuje, gdy ustawa zostanie uchwalona w jednakowym brzmieniu przez sejm i senat.

c)sejm - decyzja większością 2/3 w obecności co najmniej połowy posłów, senat - większością bezwzględną w obecności co najmniej połowy

d) jeśli zmiana dotyczy: Rozdział I RZECZPOSPOLITA, Rozdział II WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA, Rozdział XII ZMIANA KONSTYTUCJI to 1/5 posłów, senat lub prezydent może zażądać referendum zatwierdzającego.

e) po zakończeniu procedur ustawa trafia do podpisu prezydenta.

- Ustawodawcza

Tworzenie aktów prawnych rangi ustawowej. Parlament najważniejszym organem prawotwórczym. Ustawa budżetowa:

1. Rada Ministrów posiada wyłączność inicjatywy ustawodawczej

2. Senat nie ma możliwości odrzucenia ustawy budżetowej

3. Prezydent nie dysponuje prawem weta.

- Kreacyjna

Wybór innych organów państwowych.

Sejm:

- powołuje lub odwołuje Radę Ministrów

- wybiera sędziów Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu

- powołuje na wniosek prezydenta prezesa NBP

Sejm z Senatem:

- powołują członków KRRiT (sejm - 2, senat - 1)

- członków Krajowej Rady Sądownictwa (4 - sejm, 2 - senat)

- członków Rady Polityki Pieniężnej (po 3 członków)

- prezesa NIK, RPO, RPDziecka, Generalnego Inspektora Danych Osobowych

- Kontrolna

Przysługuje tylko sejmowi, kontrolującemu rząd i inne organy państwa:

- absolutorium (zatwierdzenie działalności finansowej rządu - nienaruszenie ustawy budżetowej) Jeśli nieudzielone - dymisja rządu, albo odpowiedzialność konstytucyjna ministrów (TS).

- zapytanie i interpelacje. Forma pisemna. Sprawy jednostkowe - zapytania, zasadnicze - interpelacje.

- Komisje śledcze. Do wyjaśnienia określonych spraw.

- Odpowiedzialność konstytucyjna - prawo do stawiania przed TS najwyższych urzędników za naruszenie konstytucji lub ustaw.

- Wotum zaufania - uchwała sejmu - poparcie dla polityki rządu.

- Wotum nieufności - brak poparcia. Większość ustawowa - 231, w przypadku wotum nieufności dla rządu - wybór nowego premiera.

Współtworzenie polityki państwa. Sejm:

- podejmuje uchwałę o stanie wojennym w wypadku napaści, lub zobowiązań sojuszami.

- sejm i senat wyrażają zgodę na ratyfikację umów międzynarodowych dot. pokoju, sojuszy wojskowych, członkostwa w organizacjach międzynarodowych, wolności i praw obywatelskich

- zarządzanie referendum w spr. o szczególnym znaczeniu dla państwa

- opieka sejmu nad polakami za granicą

Sejm - izba pierwsza parlamentu, senat - druga. Przywilej (jedyne organy) bezpośredniego reprezentowania narodu i podejmowania decyzji.

WYBORY

Wybory zarządza prezydent nie później niż 90 dni przed upływem kadencji obecnego parlamentu.

Wybory odbywają się jednego dnia. 4 - letnia kadencja. Wybory do sejmu: powszechne, równe, bezpośrednie, proporcjonalne, tajne.

Wybory do senatu: tajne, powszechne, bezpośrednie.

Podział mandatów - partie min. 5% poparcia, koalicje - 8% w skali kraju.

Czynne prawo wyborcze - 18 lat, jeśli nie był skazany prawomocnym wyrokiem TS, albo sądu.

Bierne prawo wyborcze - sejm 21 lat, senat 30. Kandydatów mogą zgłaszać partie, albo obywatele.

Wybory przeprowadza Państwowa Komisja Wyborcza, okręgowe kw, obwodowe kw.

Każdy może wnieść protest do Sądu Najwyższego.

Cisza wyborcza - 24 godziny przed dniem wyborów do zakończenia głosowania. Nie wolno agitować, ani podawać sondaży. Finansowanie kampanii jest jawne.

MANDAT PARLAMENTARNY

Generalny - wola całego narodu,

Nieodwołalny - nie można odwołać parlamentarzysty,

Niezależny - nie obowiązują instrukcje wyborcze.

Immunitet parlamentarny -

Formalny (nie można pociągnąć do odpowiedzialności karnej)

Nietykalność (aresztowanie bez zgody sejmu),

Materialny (odpowiedzialność za czyny związane z działalnością parlamentarną)

Klub parlamentarny - 15 posłów (7 senatorów)(własne władze i regulaminy, wspólne stanowiska, projekty ustaw)

Koło parlamentarne - 3 parlamentarzystów.

Dyscyplina klubowa - obowiązek głosowania w określony sposób.

Koalicyjne lub opozycyjne.

Pierwsze posiedzenie zwołuje prezydent, następne - marszałkowie.

Organy sejmu:

Marszałek sejmu - wybierany przez posłów na pierwszym posiedzeniu, organizuje obrady sejmu, reprezentuje sejm wobec innych organów

Prezydium sejmu - marszałek i wicemarszałkowie , kierują i planują prace sejmu, koordynuje prace komisji

Konwent seniorów - prezydium oraz przewodniczący klubów i kół, opiniuje plan prac i ustala porządek poszczególnych posiedzeń

Komisje sejmowe- organy sejmu, stałe i nadzwyczajne, śledcze.

Organy senatu:

Marszałek senatu, Prezydium senatu, Konwent seniorów, komisje.

Zgromadzenie Narodowe:

1. Odebranie przysięgi od prezydenta,

2. Uznanie prezydenta za niezdolnego do pełnienia funkcji z powodu złego stanu zdrowia

3. Postawienia prezydenta w stan oskarżenia

4. Wysłuchanie orędzia prezydenckiego

Większości w parlamencie:

Większość zwykła - bez liczenia wstrzymujących się

Większość bezwzględna - do głosów przeciwnych dodaje się wstrzymujące

Większość kwalifikowana - większość wyrażona ułamkiem

Krajowa Rada Sądownictwa, w skład której wchodzą przedstawiciele trzech władz:

- I Prezes SN, Minister Sprawiedliwości, Prezes NSA, osoba powołana przez prezydenta

- 15 członków spośród sędziów Sądu Najwyższego, Sądów Powszechnych, Administracyjnych, Wojskowych

- 4 członków Sejmu i 2 członków Senatu.

Kadencja trwa 4 lata, mandat może wygasnąć wcześniej, z powodu: zgonu, odwołania, utratę mandatu, rozwiązania stosunku pracy z sędzią, zrzeczenie się.

Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do składu Trybunału jest niedopuszczalny.

2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.

2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

I instancja - rozstrzyga przewodniczący i czterech członków,

II instancja - rozstrzyga przewodniczący i sześciu członków (poza tymi czterema z I instancji)

Najwyższa Izba Kontroli

Jest naczelny organem kontroli państwowej i podlega Sejmowi. Podst. Zadaniem NIK jest kontrolowanie działalności organów administracji rządowej, NBP itd. na wniosek sejmu, prezydenta, premiera. Prezes powoływany przez sejm za zgodą senatu na 6-letnią kadencję. Ma immunitet.
Kryterium formalne:
a) legalność
b) rzetelność
Kryterium nie formalne:
c) gospodarność
d) celowość
Kontrole:
1) Najszersza (jednostki państwowe: NBP, zakłady budżetowe)
2) Węższa (samorządy terytor.)
3) Najniższa (podmioty nie państwowe)

Prokuratura - 1996 przekształcono Departament Prokuratury w prokuraturę krajową kieruje nią minister sprawiedliwości czyli prokurator generalny
Prokuratury powszechne - rejonowe (dla 1 lub więcej gmin), okręgowe (dla co najmniej 2 sądów rejonowych), apelacyjne

Wojskowe: - garnizonowe, okręgów wojskowych i Naczelna Prokuratura Wojskowa
Zadania prokuratury
-Strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw
-Prowadzenie i nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach karnych
-Pełnienie funkcji oskarżyciela publicznego
-Prowadzenie badań nad przestępczością i jego zwalczania
-Opiniowanie projektów aktów normatywnych
Zasady działania:
Legalizmu - obowiązek ścigania każdego ujawnionego przestępstwa
Bezstronności - prokurator jest oskarżycielem, ale ma uwzględniać każde nowe okoliczności
Działalność z urzędu - gdy przestępstwa ścigane jest z urzędu nie potrzebne jest wniosek osoby pokrzywdzonej
Substytucji - gdy prokuratura wszczyna sprawę to może wyręczyć się każdym innym prokuratorem
Dewolucji - prokuratura wyższego rzędu może przejąć każdą sprawę Prokuratury Rejonowej
Indyferencji - obojętne który prokurator wykona daną czynność, każdy ma te same uprawnienia
1-os.

Wykonywanie czynności - gdy jest dwóch Prokuratorów to oskarżycielem zawsze będzie 1 prokurator
Zasady organizacji
Jednolitości - prokurator występuje na zewnątrz w imieniu całej prokuratury
Centralizmu - prokuratury rejonowe podlegają okręgowym itd. A wszystkie Prokuratorowi Generalnemu
Jednoosobowego kierowania -decyzje podejmowane jednoosobowo
Należności od innych organów i instytucji adm. rządowej - prokurator jest należny nie składa nikomu żadnych sprawozdań
Zakres działań prokuratury które może prowadzić osobiście
-Obligatoryjne - śledztwa
-Fakultatywne - dochodzenie
---Może korzystać z zeznań świadka koronnego

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji

Organ konstytucyjny, 5 członków powoływanych przez:

- sejm - 2

- senat - 1

- prezydent - 2

6- letnia kadencja

Uprawnienia:

- powoływanie rad nadzorczych w mediach publicznych

- udzielanie zezwoleń

- stoi na straży wolności słowa i prawa do informacji

- rozdzielanie środków z abonamentu

-kontrola działalności nadawców w granicach ustawowych

Rzecznik Praw Obywatelskich

Jednoosobowy urząd powoływany przez sejm za zgodą senatu na 5-letnią kadencję. Odpowiada tylko przed sejmem.

Prawa człowieka

Prawa człowieka, to podstawowe prawa od urodzenia do śmierci - niezależnie od pochodzenia, koloru skóry, narodowości, płci, religii, poglądów (uniwersalne) i takie, których nie można się zrzec (niezbywalne).

Podstawowe wolności i prawa ze względu na ich powszechność, niezbywalność (nienaruszalność).

Prawa osobiste (indywidualne), polityczne (w zw. z demokratycznym państwem), ekonomiczne, socjalne i kulturalne (sprawiedliwość społeczna), prawa kolektywne (solidarnościowe)

Kategorie praw człowieka

▶ PIERWSZA GENERACJA PRAW - to prawa indywidualne - obywatelskie (osobiste) i polityczne (rezultat rewolucji liberalnych XVII-XIX w)

• Prawo do życia

• Wolność osobista

• Prawo do własności

• Wolność od tortur

• Wolność sumienia i wyznania

• Wolność wypowiedzi

• Prawo do informacji

• Równość wobec prawa

• Swoboda przemieszczania się

• Tajemnica korespondencji

• Bierne i czynne prawo wyborcze

• Prawo zrzeszania się

• Prawo do skargi na organy państwa

▶ DRUGA GENERACJA PRAW - to prawa ekonomiczne, społeczne (socjalne) i kulturalne (rezultat działalności ruchów robotniczych i partii socjalistycznych XIX w)

• Prawo do pracy i wynagrodzenia

• Prawo do nauki

• Prawo do wypoczynku

• Prawo do ochrony zdrowia

• Prawo do zabezpieczenia społecznego

• Prawo do uczestnictwa w życiu kulturalnym

• Prawo do korzystania z osiągnięć cywilizacyjnych (postępu naukowego)

▶ TRZECIA GENERACJA PRAW - to prawa kolektywne, prawa solidarności, odnoszące się do wspólnych problemów całej ludzkości, to nawiązanie do słynnej triady: Wolność - Równość - Braterstwo (lata 70. i 80. XX wieku)

• Prawo do pokoju

• Prawo do demokracji

• Prawo do rozwoju

• Prawo do zdrowego środowiska naturalnego

• Prawo do pomocy humanitarnej

Organizacja Narodów Zjednoczonych.

W obecnej chwili opiera się ona na 75 umowach międzypaństwowych, podzielonych na trzy kategorie:

* umowy ogólne, takie jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r., Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r.;

* umowy dotyczące konkretnych kwestii, takich jak ludobójstwo, zbrodnie wojenne, praca przymusowa, zapobieganie dyskryminacji, polityka azylowa, wolność informacji, np. Międzynarodowa Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej z 1966 r., Konwencja w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa z 1948 r.;

* umowy poświęcone ochronie poszczególnych grup: cudzoziemców, bezpaństwowców, uchodźców, kobiet, dzieci, jeńców, np. Konwencja o prawach dziecka z 1989 r., Konwencja dotycząca statusu uchodźców z 1951 r.

Zadania, przed którymi stoi międzynarodowy system ochrony praw człowieka, najogólniej wyraża już sama preambuła Karty Narodów Zjednoczonych. W celu "przywrócenia wiary w podstawowe prawa mężczyzn i kobiet oraz w równość praw narodów wielkich i małych", ONZ ma doprowadzić do współpracy między państwami w popieraniu i ochronie swobód dla "wszystkich ludzi, bez różnicy rasy, płci, języka lub religii".

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka

▶ Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swojej godności i w swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa. Art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka

"Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi..." - tymi słowami Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych nawiązało do tradycji Wielkiej Rewolucji Francuskiej i uchwalonej w 1789 roku Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela. Ponad pół wieku liczy już Powszechna Deklaracja Praw Człowieka, uchwalona przez Zgromadzenie 10 grudnia 1948 roku. Prace nad nią trwały ponad rok, a dzień 10 grudnia proklamowany został następnie przez Zgromadzenie Ogólne jako Międzynarodowy Dzień Praw Człowieka.

Deklaracja składa się ze wstępu mówiącego o motywach leżących u podstaw jej tworzenia i podkreślającego uznanie przyrodzonej godności, równych i niezbywalnych praw wszystkich członków wspólnoty ludzkiej jako podstawy wolności, sprawiedliwości i pokoju oraz 30 artykułów.

Pierwsze trzy artykuły mają charakter ogólny i poświęcone są zasadom wysuniętym już przez rewolucje demokratyczne XVIII w.: Wolności, Równości, Braterstwu. Kolejne artykuły (do 21) poświęcone są prawom obywatelskim i politycznym. Mowa jest o zakazie niewolnictwa, torturowania, karania lub traktowania w sposób nieludzki, okrutny lub poniżający. Prawa i wolności osobiste obejmują m.in. prawo do osobowości prawnej, jednakowej ochrony prawnej, ochrony sądowej, swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania w granicach każdego państwa, małżeństwa i założenia rodziny, posiadania własności, wolności myśli, sumienia, wyznania, opinii i swobody jej wyrażania.

W art. 22 - 27 mowa jest o prawach ekonomicznych, społecznych i kulturalnych: prawie do ubezpieczeń społecznych, pracy i swobodnego jej wyboru, odpowiednich i zadowalających warunków pracy oraz ochrony przed bezrobociem. Podkreślone zostały także obowiązki jednostki wobec społeczeństwa, bez którego niemożliwy jest swobodny i pełny rozwój osobowości.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka jako rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nie miała formalnie wiążącego charakteru, lecz jej doniosłość nie budzi wątpliwości. Stała się podstawą dla wielu rezolucji ONZ i innych aktów prawa międzynarodowego. Powołuje się na nią szereg ustaw zasadniczych, wiele konstytucji przenosi postanowienia Deklaracji bezpośrednio.

Rezolucja ta wywarła znaczny wpływ na ustawodawstwo cywilizowanych państw i rozwój międzynarodowej ochrony praw człowieka. Deklaracja określa między innymi prawo do życia, wolności i bezpieczeństwa osobistego, do swobodnego poruszania się i wyboru miejsca zamieszkania, do pracy, nauki, wolności wyznania, wolności słowa i stowarzyszania się. Jej rozwinięciem stały się uchwalone przez ONZ w 1966 r. Pakty Praw Człowieka.
Rada Praw Człowieka w Genewie

Organ pomocniczy Zgromadzenia Ogólnego ONZ. 47 członków wybieranych na 3-letnią kadencję.

Powołana w 06.2006 r. w miejsce Komisji Praw Człowieka. Zadania: wspieranie powszechnego poszanowania oraz ochrona praw człowieka i podstawowych wolności. Zadania szczegółowe:

• Przedstawianie zaleceń Zgromadzeniu Ogólnemu zapewniając rozwój prawa

• Wspieranie realizacji zobowiązań podjętych przez państwa

• Promocja edukacji w zakresie praw człowieka

• Dokonywanie okresowych przeglądów dot. wypełniania przez państwa zobowiązań w dziedzinie praw człowieka

• Opracowywanie rekomendacji na podstawie dokonywanych przeglądów

• Szybkie reagowanie na poważne i masowe naruszenie praw człowieka w ramach procedury 1503

• Rozwijanie dialogu i współpracy mającej na celu zapobieganie naruszaniu praw

• Bliska współpraca z rządami, organizacjami i instytucjami

• Składanie corocznych raportów na forum Zgromadzenia Ogólnego

KOMITETY TRAKTATOWE

- Komitet Praw Człowieka

- Komitet Praw Ekonomicznych

- Komitet przeciwko Torturom

- Komitet do spraw Likwidacji Dyskryminacji Rasowej

- Komitet do spraw Likwidacji Dyskryminacji Kobiet

- Komitet Praw Dziecka

- Komitet do spraw Ochrony Praw Wszystkich Pracowników - Migrantów i Członków ich Rodzin

Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka (UNHCHR)

Odpowiada za koordynowanie działalności ONZ w dziedzinie praw człowieka, śledzenie naruszeń praw człowieka na świecie.

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ KARNY [MTK]
Międzynarodowy organ sądowniczy utworzony został 17 lipca 1998 roku. Jego siedzibą jest Haga. W Trybunale zasiada 18 sędziów wybieranych w tajnym głosowaniu przez państwa, które poddały się jurysdykcji Trybunału. Każde z państw może przedstawić dwie kandydatury sędziów, osób o wysokich walorach moralnych, posiadających najwyższe kwalifikacje sędziowskie, doświadczenie w sądzeniu spraw karnych oraz uznane kompetencje w dziedzinie prawa międzynarodowego.

Organy Trybunału:

* Wydziały: Przygotowawczy, Orzekający i Odwoławczy,

* Urząd Prokuratora,

* Sekretariat.

Jurysdykcja Trybunału, zgodnie ze Statutem, obejmuje przypadki ludobójstwa, zbrodni wojennych i zbrodni przeciwko ludzkości. Skargi w odniesieniu do zbrodni ludobójstwa mogą być wnoszone tylko przez te państwa, które są stronami Konwencji o ludobójstwie z 1948 r. i Statutu Trybunału. W przypadku innych zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału skargi mogą być wnoszone przez państwa, które przyjęły w jurysdykcję Trybunału.

MIĘDZYNARODOWY TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Organ ONZ, działa od 18 kwietnia 1946r.

Skład: 15 niezawisłych sędziów wybieralnych bez względu na przynależność państwową spomiędzy osób o wysokim poziomie moralnym, cieszących się autorytetem w zakresie prawa międzynarodowego. Wybierani są przez Zgromadzenie Ogólne oraz Radę Bezpieczeństwa. Kadencja: 9 lat.

W Trybunale nie może być 2 sędziów - obywateli tego samego państwa, natomiast praktyka jest taka, że zawsze zasiadają przedstawiciele 5 wielkich mocarstw, stałych członków Rady Bezpieczeństwa. Trybunał wybiera na okres 3 lat Przewodniczącego i jego zastępcę oraz sekretarza na okres 7 lat.

Kompetencje Trybunału MTS może rozpatrywać jedynie takie spory, w których stronami są państwa. Wynika to z Karty Narodów Zjednoczonych i dotyczy przede wszystkim państw będącymi członkami ONZ. Państwo może być pozwane przed Trybunał tylko wtedy, gdy wyrazi na to zgodę, czy w specjalnej deklaracji, czy tylko w tym konkretnym wypadku. Może to dotyczyć tylko tej jednej konkretnej sprawy lub wszystkich spraw. Nie jest wiec to jurysdykcja obligatoryjna, lecz fakultatywna, czyli oparta na zgodzie państw na poddanie się procedurze jurysdykcji Trybunału. Praktyka jest taka, że państwa, które są stronami Statutu z racji swej przynależności do ONZ, składają Sekretarzowi Generalnemu ONZ specjalne deklaracje, które zawierają klauzulę fakultatywną, w których uznają za przymusową jurysdykcję Trybunału.

Trybunał może rozpatrywać jedynie spory natury prawnej; są to:

* spory dotyczące wykładni traktatów,

* każdej kwestii prawa międzynarodowego,

* istnienia faktu, który w razie stwierdzenia mógłby stanowić pogwałcenie prawa międzynarodowego,

* rodzaju lub wysokości odszkodowania, wynikającego z pogwałcenia prawa międzynarodowego.

MTS może rozciągać się - co jest bardzo ważne jedynie na spory prawne a nie polityczne

Konwencje i deklaracje ONZ

▶ Konwencje

* Konwencja o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa (1948r.);

* Konwencja w sprawie zwalczania handlu ludźmi i eksploatacji prostytucji (1949 r.);

* Konwencja dotycząca statusu uchodźców (1951r.);

* Konwencja w sprawie dyskryminacji w zatrudnieniu i wykonywaniu zawodu (1958 r.);

* Konwencja w sprawie zwalczania dyskryminacji w dziedzinie oświaty (1960 r.);

* Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej (1965r.);

* Konwencja o zwalczaniu i karaniu zbrodni apartheidu (1973r.);

* Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet (1979r.);

* Konwencja przeciwko torturom i innemu okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu lub karaniu (1984r.);

* Konwencja o prawach dziecka (1989r.);

* Konwencja o ochronie praw wszystkich pracowników - migrantów i członków ich rodzin (1990r.).

▶ Deklaracje

* Deklaracja o przyznaniu niepodległości krajom i narodom kolonialnym (1960r.);

* Deklaracja w sprawie wszelkich form dyskryminacji kobiet (1967r.);

* Deklaracja o azylu terytorialnym (1967r.);

* Deklaracja o ochronie kobiet i dzieci na wypadek zagrożenia w czasie konfliktu zbrojnego (1974 r.);

* Deklaracja o prawie ludów do pokoju (1984r.);

* Deklaracja o prawie do rozwoju (1986r.);

* Deklaracja o prawach osób należących do mniejszości narodowych lub etnicznych, religijnych i językowych (1992r.)

* Deklaracja o eliminacji przemocy wobec kobiet (1993r.);

Instytucje regionalne

Prawa człowieka w Radzie Europy

▶ Ochrona praw człowieka jest jednym z podstawowych celów Rady Europy. Cel ten ma być realizowany w czterech głównych obszarach:

* skuteczna kontrola i ochrona podstawowych praw i wolności;

* identyfikowanie nowych zagrożeń dla praw człowieka i godności osoby ludzkiej;

* rozwijanie społecznej świadomości znaczenia praw człowieka;

* promowanie edukacji i szkolenia zawodowego w zakresie praw człowieka.

Do najważniejszych traktatów w tej dziedzinie należą:

• Europejska Konwencja O Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności 1950

• Europejska Karta Społeczna 1961

• Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu 1987

• Europejska Konwencja ramowa o ochronie mniejszości narodowych1995

• Konwencja o ochronie praw człowieka i godności istoty ludzkiej w odniesieniu do zastosowań biologii i medycyny 1997

• Europejska konwencja o obywatelstwie 1997

Europejska Konwencja O Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950)
Najważniejszym osiągnięciem Rady Europy jest Europejska Konwencja Praw Człowieka, która została przyjęta w 1950, a weszła w życie w 1953 roku. Ustanawia ona listę praw i wolności, które państwa muszą zagwarantować każdemu, kto podlega ich jurysdykcji.

Do najważniejszych z tych praw należą prawo do:

* życia,

* ochrony przed torturami i nieludzkim traktowaniem,

* wolności i bezpieczeństwa,

* sprawiedliwego procesu sądowego,

* poszanowania prywatności, życia rodzinnego i korespondencji,

* wolności wyrażania opinii (włącznie z wolnością prasy),

* wolności myśli, sumienia i religii.

Protokoły dodatkowe wzbogaciły Konwencję o kolejne prawa, na przykład zniesienie kary śmierci (Protokół nr 6).

Konwencja o Zapobieganiu Torturom
Europejska konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu weszła w życie w 1989 roku. Konwencja dopełnia ochronę zapewnioną na mocy Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, poprzez powołanie Europejskiego Komitetu Zapobiegania Torturom (CPT). Komitet Zapobiegania Torturom wizytuje miejsca odosobnienia, sprawdzając, jak traktowane są osoby pozbawione wolności. Celem działania Komitetu jest raczej wzmocnienie ochrony osób zatrzymanych przed torturami i nieludzkim lub poniżającym traktowaniem albo karaniem, niż potępienie państw za nadużycia. Po każdej wizycie CPT opracowuje raport zawierający spostrzeżenia i zalecenia, który przekazywany jest zainteresowanemu państwu.

Ochrona mniejszości narodowych
W 1994 roku Rada Europy przyjęła Konwencję ramową o ochronie mniejszości narodowych. Państwa-strony zobowiązują się do realizacji celów Konwencji poprzez krajowe ustawodawstwo i politykę. Cele te obejmują zapewnienie równości wobec prawa, zachowanie i rozwój kultury, ochronę tożsamości, religii oraz języków i tradycji mniejszości. Od 1992 roku państwa europejskie mogą potwierdzać zaangażowanie na rzecz ochrony języków regionalnych lub mniejszościowych podpisując Europejską Kartę w tej sprawie.

Zwalczanie rasizmu i nietolerancji
Europejska Komisja przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji (ECRI) została utworzona w 1993 roku. ECRI stanowi niezależny mechanizm monitoringu, którego zadaniem jest zwalczanie we wszystkich państwach członkowskich Rady Europy rasizmu, ksenofobii, antysemityzmu i nietolerancji, z perspektywy ochrony praw człowieka. Działania ECRI obejmują wszelkie środki konieczne do zwalczania przemocy, dyskryminacji i uprzedzeń doświadczanych przez jednostki lub grupy osób z powodu rasy, koloru, języka, religii, obywatelstwa, bądź pochodzenia narodowego lub etnicznego.

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ PRAW CZŁOWIEKA - międzynarodowy sąd (46 państw)
Nie jest organem Rady Europy - działa w oparciu o Europejską Konwencję o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych Wolności (Rzym 1950).

Sprawy rozstrzygają sędziowie po jednym z każdego państwa. Są nieusuwalni i nie mogą piastować innych stanowisk. Na ogół sprawa jest jawna i rozstrzyga ją jeden ze składów - Izba, wyjątkowo w trybie odwoławczym - Wielka Izba. Orzeczenia są publikowane, a nad wykonaniem po uprawomocnieniu czuwa Komitet Ministrów Rady Europy.

Jednostki Organizacyjne:

- Zgromadzenie Plenarne (wszyscy sędziowie)

- Wielka Izba Trybunału (17 sędziów)

- Izba Trybunału (7 sędziów)

- Komitet Trzech Sędziów

Rozpatruje:

* skargę indywidualną w celu zbadania naruszeń przez państwo,

* skargę państwa,

* wezwanie Sekretarza Generalnego Rady Europy państw-sygnatariuszy Konwencji do złożenia,

* wyjaśnień w jaki sposób ich prawo wewnętrzne gwarantuje skuteczne zastosowanie ustaleń Konwencji.

Kompetencje:

- okrutne traktowanie osób przebywających w zakładach karnych

- dyskryminacja ze względu na orientację seksualną

- naruszenie prawa własności

- wolności prasy

- nieuzasadnione pozbawienie wolności

- braku dostępu do sądu i sprawiedliwego procesu

- praw opieki nad dziećmi

EUROPEJSKA KOMISJA PRAW CZŁOWIEKA
Organ Rady Europy. Przyjmuje skargi i kieruje je do Komitetu Ministrów Rady Europy lub Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

KOMISARZ PRAW CZŁOWIEKA
Urząd Komisarza Praw Człowieka utworzony został w 1999 roku. Komisarz jest odpowiedzialny za promowanie edukacji, świadomości i poszanowania praw człowieka w państwach członkowskich oraz za zapewnienie pełnego i efektywnego przestrzegania zobowiązań wynikających z dokumentów Rady Europy.

Komisarz odgrywa rolę wspomagającą i przede wszystkim prewencyjną, ustala braki w prawodawstwie nie ma jednak kompetencji prawnych. Ma prawo do przedkładania raportów do Komitetu Ministrów lub Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. Jako pierwszy piastuje to stanowisko Alvaro Gil-Robles (Hiszpania), wybrany przez Zgromadzenie Parlamentarne Rady Europy we wrześniu 1999 roku.

Prawa człowieka w OBWE

ORGANIZACJA BEZPIECZEŃSTWA I WSPÓŁPRACY W EUROPIE

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) tworzona jest przez przedstawicieli krajów tworzących Radę Europy wraz z USA, Kanadą oraz niektórymi republikami azjatyckimi, które do niedawna wchodziły w skład byłego Związku Radzieckiego. Główną rolą OBWE jest zapewnienie bezpieczeństwa w Europie oraz czuwanie nad przestrzeganiem reguł demokracji.

Karta Paryska (1990)

Akty prawne OBWE nie przewidują żadnych sankcji, ani restrykcji, tylko polityczne zobowiązania działań pozytywnych.

Organy OBWE:

• Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (nadzór nad wyborami, seminaria)

• Wysoki Komisarz OBWE do spraw Mniejszości Narodowych (uzupełnienie działań Biura, zapobieganie konfliktom etnicznym przez wskazywanie potencjalnych źródeł)

Prawa człowieka w Unii Europejskiej-
ochrona praw człowieka jest jedną z zasad nowoczesnych systemów prawnych. W Europie obowiązuje Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, do której przystąpiły wszystkie państwa członkowskie. Wspólnota, nie będąc państwem, nie ma zdolności podpisywania konwencji i nie podlega jurysdykcji Europejskiej Komisji Praw Człowieka. Jednak we wspólnej deklaracji Komisja, Rada Ministrów i Europejski Parlament oświadczyły w 1975 r., że będą je mieć na względzie. Podobną deklarację złożyła Rada Europejska. Traktat Unii podniósł prawa człowieka do rangi zasad ogólnych prawa Wspólnoty.

Prawa człowieka są prawami indywidualnymi, jako niezbywalne prawa i normy znalazły swe miejsce w narodowych konstytucjach i umowach prawa międzynarodowego. Obejmują prawa dotyczące wolności osobistej i politycznej, obejmują podstawowe prawa społeczne i gospodarcze.

▶ Unia Europejska

Rada Europy i Unia Europejska mają wiele wspólnego jednak z założenia są odrębnymi, niezależnymi instytucjami, mimo że wszyscy członkowie krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej mają swych przedstawicieli w Radzie Europy.

▶ Organy UE prowadzą dwa typy działań sprawdzających przestrzenie praw człowieka:

* działania wewnętrzne - wobec członków UE

* działania zewnętrzne - wobec krajów trzecich

PARLAMENT EUROPEJSKI - posiada kompetencje doradcze i kontrolne.

* Przyjmuje petycje od obywateli UE,

* Regularnie sporządza sprawozdania,

* Podejmuje rezolucje oraz decyzje dotyczące problematyki praw człowieka,

* Kieruje ustne i pisemne interpelacje.

Projekt traktatu konstytucyjnego

ARTYKUŁ II-104 projektu traktatu konstytucyjnego:
PRAWO PETYCJI
Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo petycji do Parlamentu Europejskiego.

EUROPEJSKI RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH (1995)
Każdy obywatel Unii i każda osoba fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim ma prawo zwracać się do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w przypadkach niewłaściwego administrowania w działaniach instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, z wyłączeniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wykonującego swoje funkcje sądowe.

Nie ma uprawnień do rozstrzygania skarg na władze państwowe, regionalne, czy samorządowe.

EUROPEJSKI TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
Funkcjonuje od czasu EWWiS
Podst. prawna: JAE
Skład: 15 sędziów i 8 adwokatów (każde państwo ma swojego przedstawiciela - sędziego)
Kadencja: 6 lat
Przewodniczący ETS - kadencja: 3 lata, możliwość reelekcji
ETS pracuje w sposób ciągły. Kworum: 7 sędziów Utworzony został w 53r. po wejściu w życie Traktatu EWWiS. TS zapewnia przestrzeganie prawa wspólnotowego, pełni funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego. Orzeka o zgodności aktów prawnych wydawanych przez instytucje Wspólnot z traktatami Wspólnot. Rozpoznaje spory między państwami lub między Komisją Europejską i państwami wynikające ze stosowania prawa europejskiego. TS jest także instytucją odwoławczą od decyzji Komisji. Skład- 15 sędziów po jednym z każdego państwa członk., 8 Rzeczników generalnych mianowanych przez rządy państw członkowskich za wzajemna zgodą, kadencja trwa 6 lat i może być powtórz., a co 3 lata następuje częściowe odnowienie składu. Jego zadaniem jest zapewnienie przestrzegania prawa w stosowaniu traktatów, ma uprawnienia do orzekania o wykładni pr.pierwotnego i p ważności i wykładni pr.wtórnego. Jurysdykcji TS podlegają Bezpośrednio spory między: org. Wspólnoty, org.! Wspólnoty i państw.czlonk., państwami członk., os. fiz. lub pr. i org. wspólnotowymi. TS nie jest właściwy w sporach między os.fiz. lub pr. a org. państw członk. i w sporach między os.fiz. a os.pr. Do właściwości TS należą sprawy konstyt.-prawne, rozgraniczenia kompetencji org., zagadnienia techniczne.

Europejski system ochrony praw człowieka

Prawa człowieka w polskim systemie prawnym:
Polska ratyfikowała wszystkie ważne dla ochrony praw człowieka akty prawa międzynarodowego. Przyjęte w ten sposób zobowiązania mają swoje odzwierciedlenie w prawie krajowym oraz praktyce działalności organów państwa. Najważniejszym aktem prawa krajowego jest konstytucja. Zawarte w niej przepisy gwarantują obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na płeć, rasę, przynależność etniczną, religię czy poglądy, poszanowanie praw człowieka.

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia (art. 38). Ten lapidarny w swym brzmieniu przepis oznacza zobowiązanie państwa do ochrony życia obywateli oraz innych osób przebywających na jego terytorium wszystkimi prawnie dostępnymi środkami, zarówno poprzez wprowadzenie odpowiednich przepisów do ustawodawstwa wewnętrznego (np. kodeksu karnego czy kodeksu cywilnego) wraz ze środkami egzekucji tych praw, jak i poprzez zapewnienie odpowiedniej praktyki stosowania tych przepisów. Muszą mieć one na celu "prawną ochronę życia". Uszczegółowieniem zapisów konstytucji są przepisy zawarte w ustawach oraz ich aktach wykonawczych - rozporządzeniach.

Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego jest prawem tak istotnym, że zawarto je w Konstytucji Rzeczypospolitej. Art. 41 ust. 1 Konstytucji stanowi, że "Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie wolności może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie". Ust. 3 tego przepisu nakazuje natomiast niezwłoczne i zrozumiałe dla zatrzymanego poinformowanie o przyczynach zatrzymania. "Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z przedstawionymi zarzutami".

▶ Polskie instytucje odpowiedzialne za przestrzeganie praw człowieka:
Państwo polskie ratyfikowało wszystkie akty prawa międzynarodowego ważne dla ochrony praw człowieka. Przyjęte w ten sposób zobowiązania mają swoje odzwierciedlenie w prawie krajowym oraz praktyce działalności organów państwa. Najważniejszymi organami państwa odpowiedzialnymi za przestrzeganie praw człowieka są:

* Sąd,

* Prokuratura,

* Policja,

* Rząd, a w szczególności: Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, minister odpowiedzialny za pomoc społeczną i Minister Sprawiedliwości,

* Rzecznik Praw Obywatelskich.

Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży praw i wolności obywateli, określonych w konstytucji i innych przepisach prawa. Rzecznik zajmuje szczególne miejsce wśród organów państwowych. Jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na okres pięciu lat. W swojej działalności dysponuje niezawisłością podobną do niezawisłości sędziowskiej. Ze swojej działalności rzecznik zdaje sprawę Sejmowi.
Rzecznik podejmuje działanie, jeżeli zyska informację wskazującą na naruszenie praw i wolności obywatela. Może podjąć działanie zarówno na wniosek, jak / własnej inicjatywy. Podejmując sprawę Rzecznik może zależnie od jej charakteru, wybrać jeden z trybów postępowania:
— samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,
— zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli określonej sprawy.
Po zbadaniu sprawy, Rzecznik - o ile stwierdził naruszenie praw i wolności obywatela - wykorzystuje przyznane mu przez ustawę środki prawne. Może on m.in..:
— żądać wszczęcia postępowania cywilnego,
— żądać wszczęcia przez prokuraturę śledztwa,
— zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego,
— wnieść kasację do każdego prawomocnego orzeczenia
Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

Zakres przedmiotowy i podmiotowy jego działalności określa art. 208 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z tym przepisem Rzecznik stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji (tzw. praw podstawowych zawartych w szczególności w Rozdziale II, w tym równości wobec prawa i zakazu dyskryminacji z jakiegokolwiek powodu). Ustawa zasadnicza stanowi, iż każdy ma prawo wystąpić do Rzecznika z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej (art. 80).

Zakres podmiotowy kompetencji Rzecznika obejmuje zarówno obywateli polskich, jak i cudzoziemców, w tym także bezpaństwowców, o ile ich prawa i wolności, gwarantowane przez polskie prawo zostały naruszone działaniem lub zaniechaniem ze strony organów władzy publicznej. Poza obszarem zainteresowań Rzecznika pozostają natomiast spory wynikające ze stosunków umownych pomiędzy osobami fizycznymi, gdyż ich rozstrzyganie spoczywa wyłącznie w gestii sądownictwa. Rzecznik może w te sprawy ingerować tylko w jednym przypadku, gdy miało miejsce naruszenie procedur sądowych skutkujące ograniczeniem praw i wolności człowieka i obywatela.

W granicach zakreślonych przez Konstytucję i ustawę o Rzeczniku Praw Obywatelskich z 1987 roku Rzecznik Praw Obywatelskich kontroluje działalność organów władzy publicznej, interweniując wówczas, gdy uzna, że miało miejsce naruszenie prawa będące skutkiem działania lub „milczenia” organów i instytucji obowiązanych do przestrzegania i realizacji praw, wolności człowieka i obywatela. Podstawowym kryterium w oparciu, o które Rzecznik podejmuje swe działania, jest legalność działań i rozstrzygnięć administracji w odniesieniu do praw i wolności jednostki. Wszczęcie postępowania przez Rzecznika Praw Obywatelskich następuje na wniosek - skargę złożoną przez obywatela, którego prawo zostało naruszone lub przez organizację obywateli lub na wniosek organów samorządowych. Rzecznik może też podjąć czynności w konkretnej sprawie z własnej inicjatywy.

W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka. W sprawach o ochronę wolności oraz praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, zobowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

* Rzecznik Praw Dziecka stoi na straży praw dziecka, a w szczególności: prawa do życia i ochrony zdrowia, prawa do wychowania w rodzinie, prawa do godziwych warunków socjalnych, prawa do nauki.

Rzecznik podejmuje działania na rzecz zapewnienia dziecku pełnego i harmonijnego rozwoju, z poszanowaniem jego godności i podmiotowości. Wypełnienie tych zadań wymaga ochrony dziecka przed wszelkimi przejawami przemocy, okrucieństwa, wyzysku, a także przed demoralizacją, zaniedbaniem i innymi formami niewłaściwego traktowania. Przedmiotem troski Rzecznika są wszystkie dzieci. Szczególną opieką otacza dzieci niepełnosprawne, które mają utrudniony start życiowy.

Rzecznik wykonując swoje uprawnienia, kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji RP, Konwencji o Prawach Dziecka i ustawie o Rzeczniku Praw Dziecka, w tym zwłaszcza:

-zasadą dobra dziecka: wszystkie działania podejmowane są w najlepiej pojętym interesie dziecka,
-zasadą równości: troską o ochronę praw każdego dziecka,
-zasadą poszanowania odpowiedzialności, praw i obowiązków obojga rodziców za rozwój i wychowanie dziecka.

Adresatami działań Rzecznika są wszystkie organy władzy publicznej (między innymi: Sejm, Prezydent RP, Rada Ministrów, sądy), samorządy terytorialne, instytucje rządowe i organizacje pozarządowe, do których Rzecznik może zwrócić się o np.:

* złożenie wyjaśnień i udzielenie niezbędnych informacji, a także o udostępnienie akt i dokumentów, w tym zawierających dane osobowe,

* podjęcie przez nie działań na rzecz dziecka, zgodnie z zakresem ich kompetencji, przedstawiając oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony praw i dobra dziecka,

* wystąpienie z inicjatywą ustawodawczą bądź o wydanie lub zmianę innych aktów prawnych.

Sąd Pierwszej Instancji- mając na względzie obciążenie TS coraz większą liczbą wnoszonych spraw, państwa członkowskie podjęły decyzję o powołaniu przy TS - Sadu Pierwszej Instancji - w sprawach skarg osób fizycznych i prawnych - w oparciu o postanowienia Jednolitego Aktu Europejskiego. Sad został powołany w październiku 1988 r. a zaczął działać od 1.11.1989 r.. Sąd ten nie jest odrębnym org. sądowym Wspólnot, ale instyt. sądową przy Tryb. Spraw. Sąd I Inst. składa się z 15 członków mianowanych przez rządy państw członk, na okres 6 lat, co 3 lata skład podlega częściowej wymianie, ponowne mianowanie sędziów jest dopuszczalne. Na czele stoi przewodniczący wybierany przez sędziów z ich grona na 3 lata. Kanclerz sądu wykonuje funkcje takie jak kanclerz Tryb. Sąd ten orzeka w izbach składających się z 3 lub 5 sędziów, wyjątkowo tylko w pełnym składzie. Zadaniem Sądu I Inst. jest orzekanie w sprawach wniesionych przez os.fiz. i pr. przeciw instytucjom wspólnotowym( postęp, adm.prawne) sprawy te obejmują gł. spory pracownicze między instyt.* Wspólnot i ich pracownikami oraz sprawy dotyczące stosowania zasad konkurencji. Z kompetencji sądu wyłączone są sprawy wniesione przez państwa członk. i instyt. wspólnotowe oraz sprawy o wydanie orzeczenia wstępnego. Te sprawy należą do kompetencji Tryb. Spraw.

Struktura Unii Europejskiej

Trójfilarowa:

1. Wspólnoty Europejskie

2. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa

3. Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych

Traktat zawiera cele Wspólnot Europejskich (art. 2):

• Ustanowienie wspólnego rynku

• Harmonijny, zrównoważony i stały rozwój działalności gospodarczej

• Wysoki poziom zatrudnienia i ochrony socjalnej

• Równość mężczyzn i kobiet

• Trwały, nie inflacyjny wzrost

• Wysoki poziom konkurencyjności

• Wysoki poziom ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego

• Podwyższenie poziomu i jakości życia, spójności gospodarczej i społecznej oraz solidarności między państwami członkowskimi

Art. 4 - ustanowienie unii gospodarczej i walutowej

• Osiągnięcie funkcjonowania instytucji obywatelstwa europejskiego

EURATOM - cele:

• Przyczynienie się przez stworzenie niezbędnych warunków do powstania i szybkiego rozwoju przemysłu jądrowego

• Podniesienie poziomu życia w państwach członkowskich

• Rozwijanie stosunków z innymi państwami

Cele Unii Europejskiej (art. 2):

• Popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu zatrudnienia

• Doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju

• Potwierdzenie tożsamości UE na arenie międzynarodowej

• Umocnienie ochrony praw i interesów obywateli państw członkowskich poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii

• Utrzymywanie i rozwijanie UE jako obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości

• Pełne zachowanie i rozwój dorobku wspólnotowego

Cele szczególne dla II filaru (art. 11):

• Ochrona wspólnych wartości, podstawowych interesów, niezawisłości i integralności UE, zgodnie z zasadami Karty Narodów Zjednoczonych

• Umocnienie bezpieczeństwa UE we wszystkich formach

• Utrzymanie pokoju i umacnianie bezpieczeństwa narodowego

• Popieranie współpracy międzynarodowej

• Rozwijanie i umacnianie demokracji rządów prawa, oraz poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności

Cele szczególne dla III filaru (art. 29):

• Zapewnienie obywatelom wysokiego poziomu bezpieczeństwa w obszarze wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości poprzez podejmowanie działań przez państwa członkowskie w zakresie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych

• Zapobieganie rasizmowi i ksenofobii oraz zwalczanie tych zjawisk

Członkostwo:

Przesłanki materialne

1. Państwo musi być państwem w rozumieniu prawa międzynarodowego (suwerenne). Państwo europejskie - jeśli chociaż część terytorium znajduje się w Europie.

2. Państwo kandydujące musi być demokratycznym państwem prawa, szanującym zasady wolności i prawa człowieka, podstawowe wolności oraz chroniącym mniejszości.

3. Musi być zdolne do przyjęcia obowiązków państwa - członka UE.

Procedura:

1. Wniosek do Rady

2. Rada przekazuje wniosek Komisji, która przygotowuje wstępną opinię w tej sprawie. Na podstawie tej opinii RE wydaje postanowienie o podjęciu rokowań, w sprawie członkostwa państwa - kandydata. We wstępnym etapie strony prowadzą przegląd prawa, co do zgodności z dorobkiem prawnym Wspólnot.

Po zakończeniu negocjacji KE przygotowuje dla Rady opinię o gotowości państwa kandydackiego do członkostwa. Opinia nie jest wiążąca i wymagana jest zgoda Parlamentu Europejskiego - bezwzględną większością głosów.

O przyjęciu danego państwa jednomyślnie decyduje Rada.

Warunki przyjęcia i dostosowania prawa do traktatu stanowią przedmiot umowy między państwami członkowskimi a państwem wnioskującym.

Umowa wchodzi w życie po ratyfikacji przez wszystkie państwa członkowskie i kandydackie, zgodnie z ich konstytucjami.

Zawieszenie członkostwa (art. 6) - można zawiesić tylko niektóre prawa, w tym prawo do głosowania w Radzie Europy:

1. Wniosek co najmniej 1/3 państw członkowskich lub na wniosek Komisji

2. Rada większością 4/5 głosów po uzyskaniu zgody PE, przyjętej większością 2/3 głosów może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka naruszenia przez państwo zasad art. 6 ust.1: „Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka, wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw członkowskich”

3. Przed podjęciem decyzji RE wysłuchuje państwo.

4. Rada Europy w składzie szefów państw i rządów wzywa rząd danego państwa członkowskiego do przedstawienia swoich uwag.

5. Rada Europy w składzie szefów państw i rządów (1/3) po uzyskaniu zgody Parlamentu (2/3) może stwierdzić poważne i stałe naruszenie zasad art. 6 ust. 1

Jeżeli RE podejmie taką decyzję kwalifikowaną większością głosów może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających z traktatu europejskiego dla danego państwa członkowskiego, łącznie z prawem głosowania w Radzie.

Ustanie członkostwa - nie ma przepisów o wypowiedzeniu lub ustaniu.

Obywatelstwo Unii Europejskiej- traktat z Maastricht. Szczególna więź łącząca obywateli państw członkowskich z Unią, z której to więzi wynikają określone prawa i obowiązki.

Obowiązki - teoria, nie ma żadnych.

Uzupełnia obywatelstwo krajowe, ma charakter akcesoryjny. Obywatelstwo UE - każdy obywatel.

Prawa:

- swoboda przemieszczania i osiedlania w państwach członkowskich

- 2 uprawnienia wyborcze:

• 2 prawa wyborcze do PE (bierne i czynne)

• Bierne i czynne prawo wyborcze w wyborach lokalnych

- prawo petycji do Parlamentu Europejskiego

- prawo skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich UE

- prawo do opieki dyplomatycznej i konsularnej w państwach trzecich

- prawo do kierowania pism do instytucji Wspólnot Europejskich

- prawo dostępu do dokumentacji wspólnotowej

2

---