Ekonomia 1999.

dr Wąsowicz.

Zawarte tu wykłady są czysto przepisanymi z zeszytu studenta (Robert Szmurło) . Ograniczyłem się jedynie do drobnych porawek stylistycznych (nie ruszałem definicji). Jeżeli masz komentarze, chęć nawiązania współpracy w tworzeniu tej bazy to 'zamejluj' do mnie:  Robert Szmurło .

Wykład 1. (26.02.1999) - Wstęp do ekonomii.
Wykład 2. (5.03.1999) - Podstawy teoretyczne gospodarki towarowej (rynkowej).
Wykład 3. (12.03.1999) Formuła wartości pieniądza. Pieniądz w systemie gospodarki (..)
Wykład 4. (19.03.1999) Pieniądz w systemie gospodarki rynkowej. (ciąg dalszy)
Wykład 5. (26.03.1999) Podstawowe kategorie, prawa, zjawiska gospodarki rynkowej.
Wykład 6. (9.04.1999) cd. oraz Siła robocza, praca i płaca ...
Wykład 7. (16.04.1999) cd. oraz Tresć i zasady racjonalnego gospodarowania...

Częsć druga:

Wykład 8. (24.04.1999) Zarzadzanie w gospodarce rynkowej.
Wykład 9. (30.04.1999) Biznesplan przedsięwzięcia. + Zagadnienia truktur rynkowych..
Wykład 10. (7.05.1999) Podstawowe kategorie i mierniki procesu reprodukcji kapitału....
Wykład 11 (14.05.1999) Czynniki, strategia i bariery wzrostu, rozwoju gospodarczego.
Wykład 12 (21.05.1999) ćwiczenia + Handel Zagraniczny ...

Pytania na kolokwia:

 Pytania na kolokwium I (niestety tylko jeden zestaw)
  Pytania na kolokwium II

Wykład 1. (26.02.1999)

Plan wykładu:

• ekonomia jako nauka i jej cel,

• kategorie, prawa i mechanizmy ekonomiczne

• metoda badań w ekonomii

• dobra i podział pośredników; proces produkcji i jego elementy; prawo ciągłego dynamicznego rozwoju sił wytwórczych

DEF 1.

Ekonomia - teoria procesów gospodarowania; nauka o kategoriach, prawach i mechanizmach występujących w procesie gospodarowania (proces gospodarowania obejmuje produkcję, podział, wymianę i konsumpcję dóbr zaspokajających potrzeby człowieka).

DEF 2.

Ekonomia - nauka o społecznych prawach gospodarowania w warunkach ograniczonych zasobów i wielości wymagających realizacji celu.

Zadanie ekonomii - poznawanie prawidłowości w gospodarowaniu zasobami. Jak przy zawsze ograniczonych środkach w danych warunkach, które decydują o możliwości ich wykorzystania najlepiej zaspokoić stale rosnące potrzeby społeczeństwa.

Proces gospodarowania:

• Produkcja - proces wytwarzania dóbr ekonomicznych (produktów i świadczenia usług) zaspokajających  potrzeby społeczeństwa.

• Dystrybucja - to podział wytworzonych produktów i usług między członków danej społeczności w celu zaspokojenia ich potrzeb występujących na danym etapie rozwoju tego społeczeństwa.

• Wymiana - ciągły ruch towarów i usług na poszczególnych rynkach i związana z tym zmiana ich właścicieli.

• Konsumpcja - proces użytkowania i zużywania tzw. dóbr konsumpcyjnych bezpośrednio zaspokajających potrzeby człowieka.

Ekonomia jest nauką społeczną - bo traktuje o problemach społeczeństwa jako całości.

Ekonomia korzysta z bazy wiedzy innych nauk. (np. historia gospodarcza, geografia gospodarcza, matematyka, filozofia, socjologia, ekonomika transportu, handlu zagranicznego, ochrony środowiska).
 
 

Kategorie, prawa i mechanizmy ekonomiczne.

Kategorie ekonomiczne - zdefiniowane pojęcia (terminy) związane z procesem gospodarowania, które tworzą język ekonomii.
Przykłady:
dobro, podaż, PKB, wartość pieniądza, cena, eksport, popyt, kursy, import, dewaluacja.

Prawa ekonomiczne - sformuowane przy użyciu kategorii ekonomicznych, stale powtarzające się związki przyczynowo-skutkowe, które w sposób istotny charakteryzują proces gospodarowania.

Charakter praw ekonomicznych:

1. obiektywny - jak inne prawa nauki nie zależą od świadomości i woli człowieka.

2. historyczny - działają zawsze w oparciu o określone warunki, które zmieniają się z historycznym rozwojem społeczeństwa; w związku z tym niektóre prawa ekonomiczne przestają działać, inne z kolei zaczynają, niektóre zmieniają charakter.

3. statystyczny - działają one jak silne tendencje, co oznacza że nie wymaga, aby dana przyczyna wywoływała określony skutek w 100%, ale musi go wywołać w przytłaczającej większości przypadków.

Mechanizmy ekonomiczne - zjawiska występujące w ramach określonych fragmentów procesu gospodarczego, opisywane i analizowane w oparciu o przyjęte kategorie i poznane prawa ekonomiczne.
 
 

Metoda badań naukowych w ekonomii.

Głównym źródłem poznania praw ekonomicznych jest proces abstrakcyjnego rozumowania.

Model ekonomiczny (1) - uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej opierający się na określonych założeniach.
Model ekonomiczny (2) - uproszczona konstrukcja teoretyczna będąca wynikiem abstrakcyjnego rozumowania, która pozwala porządkować i systematyzować sposób naszego myślenia o jakimś problemie gospodarczym.

Dane empiryczne - to różnego rodzaju rejestrowane informacje statystyczne dotyczące procesów zachodzących w gospodarce, które są porządkowane i prezentowane w postaci:

•  tablic (zestawienie danych statystycznych)

• szeregów czasowych (przedstawienie wartości danej zmiennej w różnym czasie)

• wskaźników (wyrażają wartości względne odniesione do wielkości bazowej)

• wykresów (zależność dwóch zmienny w układzie współrzędnych, przy wykorzystaniu technik komputerowych nawet większej liczby zmiennych)

Dobra i podział.

Dobro - wszystko co zaspokaja potrzeby człowieka.
- dobro materialne
- dobro niematerialne (np. usługi)
Człowiek zaspokaja swoje potrzeby korzystając zarówno w sposób bezpośredni z zasobów sił przyrody (dobro naturalne) jak i pośrednio, przekształcając je i dostosowując do swoich potrzeb (dobra ekonomiczne).

dobra naturalne - (dobra wolne) dobra zaspokajające potrzeby człowieka, które czerpie on bezpośrednio ze środowiska przyrodniczego bez wydatkowania w tym celu nakładów pracy w rozumieniu ekonomii.

dobra ekonomiczne - wytwarzane w procesie produkcji (zasoby i siły przyrody ulegają w nim przekształceniu), do których uzyskania niezbędne jest wydatkowanie nakładów pracy w sensie ekonomii.
 
 

Okresy w dziejach człowieka:

• Okres I - Człowiek w pełni uzależniony od otaczającej go przyrody. Nie dokonuje on żadnych istotnych zmian i zadowala się tym co znajdzie.

• Okres II - Człowiek zaczyna oddziaływać i przekształcać środowisko. Używa jeszcze prymitywnych narzędzi i nie powoduje przez to skutków, których przyroda nie byłaby w stanie sama usunąć.

• Okres III - Człowiek oddziałuje na środowisko tak znacząco, że może wywołać skutki, których przyroda nie może sama usunąć, oraz które zagrażają samemu człowiekowi (katastrofy ekologiczne).

Dobra ekonomiczne.

1. Dobra produkcyjne

2. Dobra konsumpcyjne (żywność, ubrania, długopisy, budynki, samochody itp.)

Dobra produkcyjne - (środki produkcji) rzeczowe elementy wykorzystywane przez człowieka w procesie produkcji.

• środki pracy

• przedmioty pracy

Środki pracy - rzeczowe elementy użytkowe w procesie produkcji, przy pomocy, których człowiek pracujący (homo faber) przekształca przedmioty pracy w dobra ekonomiczne zaspokajające jego potrzeby.
Charakterystyka środków pracy:
- budowle i urządzenia produkcyjne
- maszyny i narzędzia pracy
- zużywają się one stopniowo, z reguły reprezentują znaczną wartość; nie zmieniają w sposób zasadniczy swojej formy zewnętrznej, wymagają odpisów amortyzacyjnych.

Przedmioty pracy - rzeczowe elementy użytkowe w procesie produkcyjnym, które człowiek przy pomocy środków pracy przekształca w dobra ekonomiczne zaspokajające jego potrzeby.
- surowce, półfabrykaty, paliwa,
- zużywają się jednorazowo, zmieniając swoją formę zewnętrzną; nie wymagają odpisów amortyzacyjnych i są jednorazowo wpisywane w koszty.

Produkcja - proces, w którym człowiek pracujący przy pomocy środków pracy przekształca przedmioty pracy w dobra ekonomiczne zaspokajające jego potrzeby.

Praca - wykonywanie celowych czynności w procesie produkcji; proces wydatkowania siły roboczej.

Siła robocza - zdolność człowieka do wykonywania pracy.

Zdolność do pracy człowiek musi odtwarzać poprzez konsumpcję dóbr ekonomiczny.

Uzupełnienie wykładu 1 na ćwiczeniach:
 

Prawo rozwoju sił wytwórczych

Siły wytwórcze rozwijają się w sposób ciągły i dynamiczny, i dzięki temu społeczeństwo może coraz lepiej zaspokajać swoje rosnące potrzeby.
Siły wytwórcze - środki produkcji i zdolność człowieka do ich wytwarzania i użytkowania.

Poziom rozwoju określa potencjał produkcyjny społeczeństwa na danym poziomie rozwoju.
Między elementem ludzkim i rzeczowym sił wytwórczych istnieje dodatnie sprzężenie zwrotne. Oba elementy na siebie oddziałują i powodują i powodują wzajemny rozwój.
 
 

Wykład 2. (5.03.1999)

Podstawy teoretyczne gospodarki towarowej (rynkowej).

    Plan wykładu:

1. Powstanie i etapy rozwoju gospodarki towarowej.

2. Praca w klasycznej szkole ekonomicznej i jej swoisty charakter.

3. Towar i jego właściwości.

4. Wielkość wartości towaru i jej mierzalność.

5. Formuła wartości jednostki i towaru.

Powstanie i etapy rozwoju gospodarki towarowej.

Gospodarka naturalna - to proces wytwarzania dóbr ekonomicznych, który ma na celu zaspokojenie potrzeb samego wytwórcy i wspólnoty do której on należy.
Cechy gospodarki naturalnej:

• naturalny podział pracy (mężczyzn, kobiet, dzieci, starców)

• praca ręczna

• proste metody i narzędzia pracy

• niska wydajność pracy i niewielka dynamika jej wzrostu

• sporadycznie tylko powstaje nadwyżka ekonomiczna, która może być przeznaczona do wymiany

• sporadycznie występuje przypadkowa forma wymiany bezpośredniej (wymiana jednego produktu na inny)

Przesłanki aby gospodarka towarowa zaistniała w ramach gospodarki naturalnej:

• musi pojawić się i umocnić społeczny podział pracy (pojawienie się zawodów)

• wykształcenie się odrębności ekonomicznej gospodarujących podmiotów, u podstaw czego leży prywatna, indywidualna własność środków produkcji.

Prywatni właściciele środków produkcji są właścicielami wytworzonych przy ich pomocy dóbr.

Prosta gospodarka towarowa - proces wytwarzania dóbr ekonomicznych, w którym oprócz możliwości zaspokajania własnych potrzeb wytwórcy i wspólnoty, do której należy powstaje nadwyżka ekonomiczna przeznaczona do wymiany.

Cechy gospodarki towarowej:

• społeczny podział pracy

• dominuje praca ręczna

• proste metody i narzędzia

• rośnie wydajność pracy i w wyniku tego nadwyżka ekonomiczna

• powstają kolejne rynki towarów i usług

• rozwijają się coraz doskonalsze formy wymiany (rozwinięta ogólna pieniężna)

Akumulacja pierwotna kapitału - historyczny proces tworzenia się kapitałów oraz wolnej prawnie lecz pozbawionej środków produkcji siły roboczej. Umożliwia on powstanie gospodarki kapitalistycznej (rozwinięta gospodarka rynkowa towarowa)
Komentarz: W pewnym okresie gospodarki towarowej rozwój miast natrafiał na przeszkodę pod postacią pańszczyzny - człowiek nie był wolny. W Europie Kodeks Napoleona likwiduje pańszczyznę. Chłop jest jednak nadal pozbawiony środków produkcji. Powstaje wówczas przymus ekonomiczny dla wolnej siły ekonomicznej zdolnej do pracy.

Rozwinięta gospodarka rynkowa (towarowa) - to proces masowej produkcji towarów i świadczenia usług, które są następnie sprzedawane na rozwiniętych i wyspecjalizowanych rynkach w celu uzyskania jak największego zysku.
Cechy:

• wysoko rozwinięty i stale pogłębiający się społeczny podział pracy

• dominują sprawne metody zarządzania

• występują mechaniczne i zautomatyzowane sposoby wytwarzania dóbr

• obserwujemy wysoki poziom i stały, coraz szybszy wzrost społecznej wydajności pracy

• dobra ekonomiczne w przytłaczającej części przyjmują formę towarowo-pieniężną

• występują dobrze rozwinięte wszystkie rodzaje rynku

• stale doskonalone są pieniężne formy wymiany

Determinanty rozwoju współczesnej gospodarki rynkowej:

• szybka akumulacja kapitału

• oparty na badaniach naukowych postęp techniczny i organizacyjny

• rozwój i zróżnicowanie rynku pracy

• rozbudowa i udoskonaleni infrastruktury społeczno-gospodarczej

• upowszechnianie się demokratycznych form rządzenia

• umacnianie się zasady, doktryny wolności gospodarczej (laissez feire)

• stosowanie interwencjonizmu państwowego, przyjęcie koncepcji ekorozwoju

Etapy rozwoju kapitalizmu:

1. Pocz. XVIII w. do 70' XIX - kapitalizm wolnokonkurencyjny (wielka ilość drobnych przedsiębiorstw konkurujących ze sobą)

2. 70' XIX w. do 30' XX w. - kapitalizm monopolistyczny (wielkie przedsiębiorstwa, kryzys, monopole)

3. 30' XX w. do dziś - kapitalizm państwowo-monopolistyczny, zawierający interwencjonizm państwowy

Praca w klasycznej szkole ekonomi i jej dwoisty charakter.

A. Smith (1723-1790)

Sztandarowe hasło: Praca jest podstawowym źródłem bogactwa narodu. Praca według tej teorii ma dwoisty charakter.

Dwoisty charakter oznacza, że każdy proces pracy w wyniku, którego powstaje jakieś dobro ekonomiczne jest jednocześnie nierozerwalnie zarówno procesem pracy konkretnej jak i abstrakcyjnej.

Praca konkretna - to praca określonego rodzaju wymagająca określonych umiejętności i posługiwania się określonymi środkami produkcji. Nadaje ona dobru ekonomicznemu (które w gospodarce rynkowej z reguły staje się towarem) określone cechy fizyczno-chemiczne, które decydują o jego użyteczności.

Praca abstrakcyjna - proces wydatkowania energii mięśni, nerwów i umysłu człowieka uznany za społecznie użyteczny (akceptowany przez społeczeństwo).
Praca konkretna to to co różni od siebie poszczególne zawody i prace. Praca abstrakcyjna to co łączy ze sobą poszczególne procesy pracy.
 

Towar i jego właściwości

Towar - to dobro ekonomiczne przeznaczone do wymiany dla dowolnego (anonimowego) nabywcy. (To dobro ekonomiczne podlegające aktowi kupna-sprzedaży).
Każdy towar z punktu widzenia ekonomicznego musi posiadać dwie cechy:

1. Wartość użytkową - zdolność towaru do zaspokajania potrzeb człowieka (Cecha subiektywna towaru - dla każdego człowieka jest ona różna. Wartość tą tworzy praca konkretna.).

2. Wartość - uprzedmiotowiona (zmagazynowana) w towarze praca abstrakcyjna. (Cecha obiektywna towaru - powstaje w wyniku oceny społeczeństwa jako całości, a nie pojedynczej jednostki.)

O relacjach wymiennych towarów decydują relacje ich WARTOŚCI.

Wielkość wartości towaru i jej mierzalność

Czas społecznie niezbędny - potrzebny do wytworzenia towaru.

Def. 1.     Czas społecznie niezbędny potrzebny do wytworzenia jednostki towaru to czas jego wytworzenia w przeciętnych, charakterystycznych dla danego społeczeństwa , na danym etapie jego rozwoju warunkach wytwarzania. (Dla różnych społeczeństw czas ten jest różny.)

Def 2. Czas społecznie niezbędny potrzebny do wytworzenia jednostki towaru to czas jego wytworzenia w tych przedsiębiorstwach, które dostarczają na rynek przytłaczającą większość masy towarowej danego radzaju.

Podział producentów ze względu na czas wytwarzania produktu:

1.  - 5% masy towarowej - awangarda postępu technicznego - największe możliwości wytwarzania (indywidualny czas wytworzenia produktu jest krótszy od czasu społecznie niezbędnego)

2. - 90% masy towarowej - grupa zasadnicza. Indywidualny czas wytworzenia produktu jest równy czasowi społecznie niezbędnemu. Producenci z tej grupy posługują się techniką wytwórczą, która jest reprezentatywna dla danego społeczeństwa na danym etapie rozwoju.

3. - 5% masy towarowej - przedsiębiorstwa zacofane technicznie. (indywidualny czas wytworzenia produktu jest dłuższy od czasu społecznie niezbędnego)

Wydajność pracy - ilość towarów (usług) wytworzonych w jednostce czasu przez dany gospodarujący podmiot. Jest ona kształtowana przez czynniki:

• siłę produkcyjną. pracy

• intensywność pracy

Siła produkcyjna pracy - zdolność pracy do wytwarzania wartości użytkowej.
Intensywność pracy (natężenie pracy) - ilość pracy abstrakcyjnej wydatkowanej w jednostce czasu przez zatrudnionego.

Siła produkcyjna pracy zależy od czynników:

• poziomu stosowanej techniki (jakość środków produkcji i wykorzystywanych technologii)

• poziomu kwalifikacji zatrudnionych (poziom wykształcenia zawodowego, długość stażu pracy

• szeroko pojęty poziom organizacji (kooperacja między stanowiskami pracy)

• warunki naturalne (ukształtowanie terenu, poziom temperatur, ilość opadów (rozłożenie w czasie), sił wiejących wiatrów, itp.)

Pierwsze trzy czynniki określają w sposób dynamiczny siłę produkcyjną pracy.
Warunki naturalne kształtują siłę pracy w sposób statyczny (człowiek nie może zmieniać tych warunków).

Intensywność pracy jest kształtowana przez:

• stosunek do pracy zatrudnionego (świadomość, kultura, nawyki, opinia)

• siła oddziaływania czynników wymuszających wysoką intensywność pracy (motywacja, nagrody, itp.)

Indywidualna wydajność pracy - zależy od siły produkcyjnej pracy.
Społeczna wydajność pracy - silnie uzależniona od siły produkcyjnej, w niewielkim stopniu zależy od intensywności pracy.

Wykład 3. (12.03.1999)

Formuła wartości jednostki towaru

W = c+v=m
c = ca +co
W  = ca+co+v+m

w - wartość jednostki towaru
c  - wartość zużytych środków produkcji niezbędnych do wytworzenia jednostki towaru
ca - wartość zużytych środków pracy niezbędnych do wytworzenia jednostki towaru
co - wartość zużytych przedmiotów pracy niezbędnej do wytworzenia jednostki towaru
v - wartość zużytej siły roboczej niezbędnej do wytworzenia jednostki towaru
m. - wartość dodatkowa, czyli źródło zysku jakie powstaje przy wytworzeniu jednostki towaru w przedsiębiorstwach reprezentujących przeciętne warunki produkcji ( druga grupa: ok. 90% produkcji gałęzi).

ca+co - wartość przeniesiona w ramach wartości jednostki towaru. Jest to efekt nakładów pracy uprzedmiotowionej w środkach produkcji, przenoszona w wyniku ich zużycia na wytwarzane dobra. Powstała ona we wcześniejszych procesach produkcji.

v+m.- wartość nowo wytworzona, efekt nakładów pracy żywej, związanej z wydatkowaniem siły roboczej. Wartość, która uprzedmiotawia się w tym procesie produkcji określona też jest wartością dodaną netto.

ca+co+v - jednostkowe koszty wytworzenia produktu w przedsiębiorstwie, które reprezentują przeciętne warunki wytwarzania.

Koszty rzeczowe jednostkowe - ca+co
Koszty osobowe jednostkowe -  v

Podsumowanie:

Łańcuch prac jakie trzeba wykonać, aby dany zasób przyrody przekształcić w określony towar jest tym dłuższy im dalej posunięty jest podział pracy. Używane w teorii ekonomii pojęcie pracownika łącznego oznacza wielu zatrudnionych, którzy tworzą łańcuch prac, pozwalający uzyskać, wytworzyć dany towar. Każda uprzedmiotowiona praca abstrakcyjna jest pierwotnie zaakceptowanym społecznie wysiłkiem mięśni, nerwów, umysłu poszczególnych zatrudnionych wchodzących w skład pracownika łącznego. O wielkości towaru decyduje więc czas społecznie niezbędny pracownika łącznego.
 
 

Pieniądz w systemie gospodarki rynkowej.

1. Historia rozwoju pieniądza.

2. Towarowy charakter pieniądza:
   - wartość użytkowa
   - wartość
   - wartość wymienna

3. Podstawowe surogaty pieniądza.

4. Ilość pieniądza w obiegu oraz związane z tym kategorie i problemy.

5. System bankowy - funkcje banku centralnego i banków komercyjnych.

W teorii ekonomii wyróżnia się formy przedpieniężne wyrażania wartości i pieniężne.

Przedpieniężne formy wyrażania wartości.

1.- przypadkowa forma wyrażania wartości
2.- rozwinięta  forma wyrażania  wartości
3.- ogólna forma wyrażania wartości

Pieniężne formy wyrażania wartości

Kilka tysięcy lat przed naszą erą kruszce szlachetne: złoto i srebro.
Zalety złota i srebra:
- są trwałe i jednorodne, niezależnie od miejsca wydobycia
- łatwo je dzielić i łączyć z innymi metalami w stopy
- w małej objętości ( wadze) zawarta jest duża wartość.

System pieniężny - ogół norm prawnych ustalających zasady tworzenia i używania pieniądza.

Określa się w ramach systemu pieniężnego:

• nazwę podstawowej jednostki monetarnej i jednostki pomocniczej

• ich wartość

• sposób zabezpieczenia emisji pieniądza

• zakres cyrkulacji pieniądza i jego wymienialność na pieniądze innych państw.

Pieniądz ujęty w ramy danego systemu nazywamy walutą. A materiał z którego jest wykonany materiałem walutowym.

Etapy rozwoju pieniądza ( systemy  )

1. system kruszcowy pełnej waluty złotej
2. system kruszcowy ograniczonej waluty złotej
3. system bezkruszcowy waluty papierowej.

Ad1)
 

System kruszcowy pełnej waluty złotej

Pieniądzem podstawowym w tym systemie jest moneta wykonana przy użyciu kruszcu szlachetnego ujęta w ramy przyjętego systemu pieniężnego. Z założenia pełnowartościowa. Jeżeli system pieniężny dopuszcza jeden materiał do wykonania pieniądza to nazywa się systemem monometalicznym . Gdy są dwa materiały to nazywamy bimetalicznym. Oprócz monet pełnowartościowych w obiegu występuje pieniądz pomocniczy zwany miedziakami ( albo pieniądz zdawkowy ). Pieniądz pomocniczy jest podwartościowy. Miedziak reprezentował większą wartość niż sama miedź. Wartość miedziaków określała odpowiadająca jej waga złota.
 

PRAWO GRESHAMA (1560) - KOPERNIKA (1526)

Pieniądz gorszy wypiera z obiegu pieniądz lepszy.
Gorszym jest ten, który posiada większą różnicę między wartością nominalną na którą opiewa, a wartością kruszcu w nim zawartą.

Jeżeli w obiegu występuje jednocześnie pieniądz podwartościowy, pełnowartościowy i nadwartościowy to pieniądz posiadający lepszą relację pomiędzy wartością materiału walutowego, a obowiązującą prawnie wartością nominalną jest wypierany z obiegu przez pieniądz o gorszej takiej relacji.
Od roku 1716 występuje w Anglii monometalizm złota, w Europie od 1816 r. (pieniądz jest z jednego kruszcu, w bimetalizmie jest z obu kruszców).
 

Przyczyny upadku waluty kruszcowej:

• rozwój sił wytwórczych powoduje wzrost produkcji, że złota jest za mało do obsłużenia potrzeb obiegu pieniężnego

• złoto było nierównomiernie rozmieszczone pomiędzy różnymi państwami.

Ad2)
System kruszcowy ograniczonej waluty złotej (koniec XIX wieku).

Podstawowym pieniądzem jest banknot.
Banknot - pieniądz wykonany z papieru  wymieniany w bankach na złoto wg parytetu  przy ograniczonej stopie pokrycia bankowego.
Stopy pokrycia od 20% do 45% (historyczne). Jeżeli 20% to każdy bank.
Powód upadku systemu:

• rajd na banki

• wojny.

Nadszarpnięte zostało zaufanie do wypłacalności banków. W momencie wybuchu konfliktu (wojny) lub wytworzenia się kryzysu gospodarczego społeczeństwo chciało wymienić pieniądz (walutę), który tracił wartość na `wartościowe' złoto. Banki jednak były w stanie wymienić jedynie część pieniądza będącego w obiegu. Wielkość tej części określa stopa pokrycia.

Wykład 4 (19.03.1999)

Ciąg dalszy: Pieniądz w systemie gospodarki rynkowej.

Pieniądz podstawowy - bilet Narodowego Banku Polskiego będący tylko znakiem wartości, którego obieg zagwarantowany jest przepisami prawa. System tego typu zostaje uporządkowany od 1944 roku poprzez tworzenie się Międzynarodowego Funduszu Walutowego. System funkcjonuje od 1947 roku.

Towarowy charakter pieniądza.

Pieniądz - (ogólna definicja) - to szczególny towar, powszechny ekwiwalent, ucieleśnienie wartości wszystkich dóbr.

Wartość użytkowa pieniądza objawia się w funkcjach:

1. Funkcja miernika wartości - przy pomocy pieniądza można wyrazić i porównać wartość wszystkich towarów i dóbr.

2. Funkcja środka cyrkulacji - pieniądz pośrednicząc w wymianie przyspiesza ją i ułatwia.

3. Funkcja środka tezauryzacji - pieniądz umożliwia gromadzenie i przechowywanie wartości w czasie. (nie każdy pieniądz dobrze spełnia tą funkcję - taki który ulega inflacji).

4. Funkcja płatnicza - przy pomocy pieniądza można regulować różnego rodzaju zobowiązania (alimenty, podatki).

5. Funkcja pieniądza światowego - pozwala regulować różnego rodzaju zobowiązania w układach międzynarodowych (pieniądz występuje pod postaciami złota, srebra w sztabach lub monetach , oraz walut wymienialnych i papierów wartościowych na nie opiewających).

Dewizy - pieniądz pomocniczy występujący w obrocie międzynarodowym w postaci dokumentów stwierdzających należności zagraniczne w walutach wymienialnych.

Wartość pieniądza.

Związana jest z parytetem i siłą nabywczą podstawowej jednostki przyjętej w danym systemie pieniężnym.
Parytet - wagowa ilość złota przyporządkowana podstawowej jednostce pieniężnej.
Siła nabywcza podstawowej jednostki pieniężnej jest wyznaczona wartością dóbr, które za nią można nabyć.

W systemie kruszcowym wartość pieniądza jest określona parytetem. W systemie bezkruszcowym wartość określa również siła nabywcza pieniądza.

Dewaluacja - ustawowe obniżenie wartości pieniądza poprzez obniżanie parytetu.
Rewaluacja - ustawowe podwyższanie wartości pieniądza poprzez zwiększanie parytetu.

Kurs parytetowy walut to relacje wymienne tych walut oparte o relacje ich parytetów.

Kursy płynne walut - relacje walut są również oparte o relacje parytetów, ale mogą się od nich odchylać w wyniku gry popytu i podaży na poszczególne waluty na rynkach pieniężnych w wyniku kupna sprzedaży.

Podstawowe surogaty pieniądza.

• Weksle - sporządzony w przewidzianej prawem formie dokument kredytu wyrażający bezwarunkowe zobowiązanie zapłaty wymienionej w nim sumy pieniężnej do rąk właściciela w ustalonym czasie.

        Weksel może być:

1. Dyskontowany - odsprzedanie bankowi komercyjnemu przed upływem terminu płatności weksla. Bank pobiera opłatę za taką operację w postaci sumy dyskontowej według przyjętej stopy dyskontowej.

2. Redyskontowany - sprzedany przez bank komercyjny bankowi centralnemu na identycznych zasadach.

3. Indosowany - weksel przed terminem realizacji jest użyty jako środek płatniczy (Nie jestem pewien co do określenia środek płatniczy, ale sens jest dobry.). Proces ten jest związany z żyrowaniem weksla. Płacąc wekslem zobowiązujemy się do żyrowania jego spłaty. Przyjmuję odpowiedzialność za jego spłatę.

• Czek - narzędzie zapłaty stanowiące zlecenie wydane bankowi przez posiadacza rachunku bankowego do wypłacenia okazicielowi określonej sumy pieniężnej. (Wystawca czeku musi mieć rachunek w banku, natomiast wystawca weksla nie musi go posiadać.)

• Akcja - papier wartościowy świadczący o udziale właściciela w kapitale spółki akcyjnej i upoważniający do otrzymywania dywidendy, której wysokość zależy od rentowności przedsiębiorstwa akcyjnego i decyzji jego właścicieli.

Kontrolny pakiet akcji - ilość akcji, która pozwala na podporządkowanie posiadaczowi pakietu przedsiębiorstwa akcyjnego (teoretycznie 51%, praktycznie może być mniej).

• Obligacje - papier wartościowy stanowiący dowód wierzytelności, który upoważnia do otrzymania w określonym trybie i czasie zwrotu udzielonej pożyczki i uzyskania ustalonych odsetek (czasem premii losowej).

Akcje i obligacje są przedmiotem obrotu na giełdach, gdzie ich cena kształtuje się w zależności od relacji popytu i podaży.
 

Ilość pieniądza w obiegu oraz związane z tym kategorie i problemy.

Potrzebną ilość pieniądza w obiegu można określić przy pomocy formuły:

H = (B - F + G - R) / N

H - potrzebna w danym czasie ilość pieniądza w obiegu stanowiąca określoną wartość.
B - suma cen towarów i usług sprzedawanych w danym czasie na rynku.
F - wyrażona w pieniądzu wartość transakcji kredytowych w danym czasie. Pewna ilość transakcji jest zastąpiona kredytami.
G - wyrażona w pieniądzu wartość terminowych płatności w danym czasie.
R - wyrażona pieniądzu wartość transakcji bezgotówkowych i kompensujących się w danym czasie.
N - średnia szybkość obiegu jednostki pieniężnej w danym czasie.

Jeżeli pieniądza jest za dużo na rynku to mamy sytuację inflacyjną, jeśli jest go zbyt mało to deflacyjną.

Inflacja - nadmierna ilość pieniądza papierowego w obiegu, który w wyniku rosnących cen większości dóbr ulega deprecjacji.
Deflacja - zbyt mała ilość pieniądza papierowego do zaspokojenia potrzeb rynku, przy istniejącym poziomie cen. (powoduje zatory płatnicze)

Inflację mierzymy dynamiką wzrostu poziomu cen. Inflacja może być jedno, dwu trzy cyfrowa i jeszcze wyższa. Inflacja 50% to stopa deprecjacji 33.3%. (50% / 150% = 33.3% - skąd to się wzięło to się mnie nie pytajcie. Wyłowiłem jedynie to z jego komentarzy.)

Deprecjacja - spadek siły nabywczej pieniądza.
Aprecjacja - wzrost siły nabywczej pieniądza.

Długotrwała znaczna inflacja wymusza obniżenie parytetu i prowadzi do jego denominacji.

Denominacja - wymiana pieniądza na nowe znaki o wyższej sile nabywczej (w Polska 1995r).

Inflacyjna spirala cen i płac - towarzyszące inflacji wzajemne kumulujące oddziaływanie wzrostu cen i wzrostu płac nominalnych.

Przyczyny inflacji:

1. Nadmierne wydatki budżetu państwa finansowane z deficytu budżetowego.

2. Zbyt duże udzielane kredyty na cele konsumpcyjne spowodowane niską stopą procentową kreowaną (tworzoną) przez bank centralny.

3. Inwestycje zwiększające popyt bez odpowiedniego wzrostu podaży.

4. Rosnące dochody ludności bez odpowiedniego wzrostu produkcji (np. w sferze budżetowej).

5. Monopole podnoszące ceny, szczególnie tych dóbr, które mogą spowodować wzrost cen innych dóbr (np. paliwo).

6. Związki zawodowe wymuszające wzrost płac, co pociąga za sobą wzrost kosztów osobowych, a przez to wzrost cen (np. górnicy).

7. Nadmierny eksport w stosunku do importu może spowodować iż podaż będzie niedostateczna do popytu.

8. Wzrost cen dóbr importowanych, a przez to wzrost kosztów rzeczowych produkcji.

Ilość pieniędzy w obiegu można regulować poprzez odpowiedni system bankowy.

(dokończenie tematu na ćwiczeniach)

 

System bankowy - funkcje banku centralnego i banków komercyjnych.

System bankowy - zbiór odpowiednio powiązanych podmiotów, powołanych do pełnienia określonych funkcji w którym najważniejszą rolę spełnia bank centralny i banki komercyjne.

Zadania banku centralnego:

1. jedyny bank emitujący pieniądz gotówkowy,

2. bank, który prowadzi w imieniu rządu operacje finansowe dotyczące budżetu państwa, oraz dotyczące kredytów zagranicznych oraz ich obsługi,

3. przechowuje rezerwy złota oraz walut i dewiz wymienialnych,

4. zasila w pieniądz gotówkowy banki komercyjne (poprzez udzielanie kredytu refinansowanego według tzw. Stopy redyskontowej i lombardowej(wyższa)),

5. reguluje ilość pieniądza w obiegu i dąży do zapewnienia równowagi wewnętrznej w gospodarce poprzez stabilizację cen,

6. dąży do równoważenia bilansu płatniczego z zagranicą oddziaływując na kursy walutowe i poprzez ich stabilizację.

Operacje banku centralnego:

1. udziela kredytu refinansowanego bankom komercyjnym zmieniając wysokość i oprocentowanie,    ( stopa lombardowa (1,2 punktu wyższa od redyskontowej, wymaga zastawu) , stopa redyskontowa (niższa stopa))

2. zmienia wysokość stopy gotówkowych rezerw dla banków komercyjnych

3. może regulować ilość pieniądza w obiegu poprzez prowadzenie skupu papierów wartościowych tzn. wyprzedając papiery wartościowe - przez to zmniejsza się ilość pieniądza

4. może dokonywać wykupu i sprzedaży złota oraz walut wymienialnych i dewiz

5. może według prawa w sposób bezpośredni kontrolować zasadność udzielanych kredytów przez banki komercyjne.

Zadania banków komercyjnych:

1. przyjmowanie depozytów i wkładów terminowych

2. udzielanie kredytów krótko(1 rok), średnio(3 lata) i długoterminowych(5 lat)

3. banki komercyjne kreują pieniądz bezgotówkowy (który funkcjonuje w tego typu transakcjach)

4. świadczą inne usługi:

        - wymiana i sprzedaż walut zagranicznych
        - skup, sprzedaż papierów wartościowych
        - dokonują rozliczeń za klienta (ROR)

Wykład 5 (26.03.1999)

Podstawowe kategorie, prawa, zjawiska gospodarki rynkowej.

1. Pojęcie rynku, jego rodzaje i ich charakterystyka.

2. Podstawowe kategorie rynku: podaż, popyt i cena.

3. Prawo wartości i prawo popytu i podaży.

4. Elastyczność popytu i podaży oraz jej rodzaje.

5. Działanie mechanizmów rynkowych w gospodarce i ich skutki.

Def. 1.
Rynek - zespół warunków, w których dokonuje się w sposób ciągły wymiana informacji, towarów i usług.
Def. 2.
Rynek - zespół warunków, w których popyt spotyka się z podażą kształtując cenę rynkową.

Kryteria podziału rynku:

a) kryterium podziału towarów i usług których dotyczy. Występuje tyle rynków ile towarów i usług.
b) kryterium zasięgu terytorialnego.

1. rynek lokalny (np. Hala Marymoncka)

2. rynek miejscowy (np. Rynek Krakowski)

3. rynek regionalny

4. rynek krajowy

5. rynek międzynarodowy

6. rynek światowy

c) kryterium rodzaju występującej konkurencji:

1. rynek konkurencji doskonałej - model który oznacza nieskończenie wiele konkurujących ze sobą podmiotów

2. konkurencji niedoskonałej:

• rynek konkurencji monopolistycznej (znaczna ilość konkurujących podmiotów - wejście na rynek utrudnione)

• rynek oligopolistyczny (kilka dużych podmiotów gospodarujący - trudne wejście)

• rynek czystego monopolu (pełnego monopolu) (jedno wielkie przedsiębiorstwo - wejście na rynek bardzo trudne, lub zgoła niemożliwe)

Konkurencja na rynku - to proces w którym jego uczestnicy dążąc do realizacji swoich celów próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem: wysokości ceny, jakości dóbr, a także innych charakterystyk mających wpływ na zawieranie transakcji kupna sprzedaży.

Wady współczesnego rynku:

• nadmierne zróżnicowanie dochodów kupujących

• występowanie dóbr szkodliwych

• zbyt wielka liczba odmian danego dobra

• kłamliwa reklama

• występowanie towarów i usług niszczących inne dobra

• nierówne traktowanie kupujących

Charakterystyka rynku konkurencji doskonałej:

• istnieje tak wielu sprzedawców i nabywców każdego dobra, że żaden z nich nie ma bezpośredniego wpływu na kształtowanie się ceny,

• towary i usługi określonego rodzaju są doskonałymi substytutami (niczym się nie różnią),

• żaden ze sprzedawców nie preferuje żadnego z kupujących i odwrotnie, ( nie występują żadne formy uprzywilejowania),

• rynek jest w pełni przejrzysty co pociąga wyrównywanie się ceny dobra na całym rynku,

• istnieje pełna elastyczność podaży towarów i usług dostarczanych na rynek,

• wejście na jakikolwiek rynek nie nastręcza trudności.

Charakterystyka rynku konkurencji niedoskonałej:

• występuje określona liczba konkurujących ze sobą podmiotów, które mają wpływ na kształtujący się poziom cen,

• towary i usługi tego samego typu mogą różnić się między sobą, występują ich substytuty,

• istnieją formy konkurencji pozacenowej (ma miejsce reklama),

• rynek nie jest przejrzysty, występuje konieczność jego rozpoznania i analizowania, zarówno przez sprzedających jak i kupujących),

• wejście na rynek jest ograniczone, utrudnione i wymaga ponoszenia kosztów.

Podstawowe kategorie rynku: podaż, popyt, cena.

Podaż (S - supply) - ilość określonych towarów i usług jaką w danym miejscu i czasie oferują sprzedający przy pewnym poziomie ceny.

Czynniki wpływające:
- poziom stosowanej techniki i zdolności wytwórczych,
- stopień wykorzystania (zdolności wytwórcze),
- wysokość kosztów wytwarzania,
- przewidywany poziom ceny i osiąganego zysku,
- działania interwencyjne państwa,
- warunki naturalne.

Popyt (D - demand) - ilość określonych towarów i usług jaką w danym miejscu i czasie gotowi są zakupić nabywcy przy pewnym poziomie ceny.

Czynniki wpływające:
- poziom cen dóbr substytucyjnych i komplementarnych,
- poziom realnych dochodów ludności,
- intensywność danej potrzeby i liczba nabywców ją zaspokajających,
- moda, gusty, zwyczaje,
- warunki naturalne,
- itp.

Cena (P - prise)
Def. 1 - ilość określonych jednostek pieniężnych jaką płaci nabywca na danym rynku i w danym czasie za określony towar lub usługę.
Def. 2 - jest pieniężnym odbiciem wartości dobra.

Cena równowagi na rynku - cena równoważąca popyt z podażą danego dobra. (Równoważąca rynek danego towaru lub usługi.)

Krzywa podaży - graficzny obraz zależności między ceną a podażą danego dobra, przy założeniu niezmienności innych czynników kształtujących podaż. Podaż jest rosnąca funkcją ceny, przy czym cena jest zmienną niezależną, a podaż zmienną zależną.

Skala podaży - zestawienie w którym pokazujemy jak zmienia się podaż przy zmianie ceny.

Krzywa popytu - graficzny obraz zależności między ceną a popytem na dane dobro przy założeniu niezmienności innych czynników kształtujących popyt. Popyt jest malejącą funkcją ceny.

Skala popytu - zestawienie, które pokazuje jak zmienia się na dane dobro w wyniku zmiany jego ceny.

Skala podaży (popytu) to takie zestawienie, które pokazuje przy jakiej cenie występuje jaka podaż (popyt).
 

pr (na rys. pz)- cena równowagi to taka cena, przy której popyt zrównuje się z podażą i która ma szansę dłuższego utrzymania się na rynku.

Prawo wartości i prawo popytu i podaży.

Prawo wartości - wyraża trwałe, stale powtarzające się związki przyczynowo skutkowe jakie zachodzą pomiędzy ceną a wartością dóbr.
Działanie prawa wartości oznacza silną tendencję w kierunku zrównania się relacji cen z relacjami wartości, przy jednoczesnym wahaniu się ceny wokół wartości i ciążeniu do wartości.

 

p1:p2:...:pn=w1:w2:...:wn

Cena oscyluje wokół wartosci.

Prawo podaży-popytu -  rozpatruje związki przyczynowo-skutkowe zachodzące pomiędzy kategoriami rynkowymi podażą, popytem i ceną. Zależności:

• jak zmienia się podaż pod wpływem zmiany ceny,

• jak reaguje popyt na zmianę ceny.

Elastyczność popytu i podaży.

Elastyczność popytu -  jest to siła reakcji popytu na zmianę któregoś z mierzalnych czynników wpływających na popyt (przy ceteris paribus):

1. Cenowa elastyczność popytu.

2. Cenowo-mieszana elastyczność popytu.

3. Dochodowa elastyczność popytu.

Cenowa elastyczność popytu -  to siła reakcji popytu na dany towar wywołana zmianą jego ceny.
Wskaźnik elastyczności cenowej popytu -  to stosunek względnej (procentowej) zmiany popytu na dany towar (usługę) do względnej (procentowej) zmiany jego ceny. Umożliwia on pomiar elastyczności popytu.

(Przyjęte oznaczenia: E - epsilon, D - delta (duża grecka). Objaśnienie: nie traciłem czasu jak to zrobić w html'u. Jak kto może pomóc to mailto:[e-mail])

E(p)=Dd/d*(100%) : Dp/p*(100%)          zawiera się w przedziale: (-niesk; 0)

d - popyt na dany towar (usługę) w okresie wyjściowym (początkowym).
Dd - zmiana popytu na dany towar (usługę) wywołana zmianą jego ceny, a więc różnica jaka występuje między popytem przy nowej cenie i popytem jaki występował przy cenie okresu wyjściowego (w momencie początkowym).
Dd/d - względna (wyrażona w procentach) zmiana popytu.
p - cena towaru (usługi) w okresie wyjściowym (początkowym).
Dp - zmiana ceny - różnica między nową ceną towaru (usługi) a jego ceną w okresie wyjściowym (początkowym).
Dp/p - względna (wyrażona w procentach) zmiana ceny.

Rozwiązania z reguły są ujemne ze względu na to, że popyt jest malejącą  funkcją ceny.

1. E(p) zawarte w (-niesk; -1) - popyt jest elastyczny - występuje dla towarów (usług) o relatywnie wysokiej cenie, bez których można się obejść i które można łatwo zastąpić. Określona (%) zmiana ceny wywołuje większą określoną (%) zmianę popytu w kierunku przeciwnym.

2. E(p) = -1  - popyt jest odwrotnie proporcjonalny, dotyczy tzw. dóbr normalnych. Określona (%) zmiana ceny wywołuje identyczną zmianę popytu w kierunku przeciwnym.

3. E(p) zawarte w (-1; 0) - popyt jest mało elastyczny. Dotyczy dóbr o niskiej cenie, pierwszej potrzeby (buty, koszule itd.). Określona (%) zmiana ceny wywołuje określoną (%) mniejszą zmianę popytu w kierunku przeciwnym.

4. E(p) = 0 - popyt sztywny. Żadna (%) zmiana ceny nie wywołuje zmiany popytu. (operacje ratujące życie, lekarstwa)

5. E(p) > 0  ? Giffen (w czasie wojny ziemniaki były najtańsze i pomimo, że rosła ich cena to i tak rósł na nie popyt. W tym roku (1999) dr Wąsowicz posłużył się innym przykładem: Rynek biednej ludności górniczej. Nabywa ona praktycznie tylko chleb i jakiś tłuszcz. Gdy zwiększyła się cena chleba ludność zaczęła go kupować i zrezygnowała z tłuszczu bo była to lepsza metoda zaspokojenia głodu.). Sytuacja taka jest paradoksalna - Giffena (od nazwiska odkrywcy). Jest to popyt paradoksalny. Sytuacja taka występuje gdy ludność przewiduje dalszy wzrost ceny.

Przykład liczbowy:
Cena towaru x wzrosła z 10 do 11 zł. Popyt na towar x zmalał ze 100 tyś. Sztuk do 80 tyś. Sztuk.
E(p) = 20/100 : (-)1/10 = -2

Co można uzyskać znając współczynnik:

• Można uzyskać odpowiedź na pytania:

1. o ile procent należy podnieść cenę aby zlikwidować nadwyżkę popytu nad podażą,

2. o ile procentowo należy obniżyć cenę jeżeli chcemy zlikwidować nadwyżkę podaży nad popytem.

• Pozwala określić wpływ obniżki i podwyżki cen na wielkość wydatków statystycznej rodziny przy różnej elastyczności cenowej popytu dóbr.

• Pozwala określić jaki wpływ ma elastyczność cenowa popytu na dane dobro na zmianę ceny równowagi. (jeżeli popyt jest mało elastyczny to taka zmiana podaży powoduje dużą zmianę ceny równowagi i małą zmianę popytu)

Cenowo-mieszana elastyczność popytu - to siła reakcji popytu na towar (usługę) A wywołana zmianą ceny towaru (usługi) B pozostającego z towarem (usługą) A w związku substytucyjnym lub komplementarnym.

Wskaźnik cenowo-mieszanej elastyczności popytu - to stosunek względnej (%) zmiany popytu na towar (usługę) A do względnej (%) zmiany ceny towaru (usługi) B pozostającego z towarem (usługą) A w związku substytucyjnym lub komplementarnym.

E(pm)=DdA/dA : DpB/pB     wynik zawiera się w (-niesk; +niesk) - {0}

Rozwiązania:

• ujemne dla dóbr komplementarnych,

• dodatnie dla dóbr substytucyjnych.

Towary lub usługi substytucyjne - towary lub usługi mogące się zastępować,
Towary lub usługi komplementarne - towary lub usługi uzupełniające się.

Korzyści ze znajomości elastyczności cenowo-mieszanej popytu:
1) wiemy w jakim kierunku zmienia się popyt na dobro A jeżeli zmienia się cena dobra B.

Elastyczność dochodowa popytu - to siła reakcji na dany towar (usługę) wywołana zmianą realnych dochodów ludności tzn. nominalnych przy niezmiennych cenach.

Wskaźnik elastyczności dochodowej popytu - to stosunek względnej (%) zmiany popytu na dany towar (usługę) do względnej (%) zmiany realnych dochodów ludności.

E(y)=Dd/d*(100%) : Dy/y*(100%) zawiera się w (-niesk; +niesk) - mogą być ujemne dla dóbr niższego rzędu

y - dochód realny ludności.

Rozwiązania:

1. przypadek  E(y) mniejsze 0 - Występuje dla dóbr niższegorzędu (ziemniaki, kasza)

2. przypadek E(y) zawiera się w (0;1) - Występuje dla dóbr normalnych z wyłączeniem dóbr luksusowych.

3. przypadek E(y) większe 1 - Występuje dla dóbr luksusowych.

(dokończenie)

Prawo Engla

Wraz ze wzrostem realnych dochodów ludności maleje w tych dochodach procentowy udział wydatków na żywność.

(Przy wzroście dochodów wydajemy więcej na żywność, ale mniej proporcjonalnie (procentowo)).

Ze znajomości wskaźnika elastyczności dochodowej popytu można określić jakie zmiany wystąpią w strukturze popytu konsumpcyjnego ludności przy zmianie jej realnych dochodów i dostosować do nich strukturę podaży.

Dobra niższego rzędu - przy wzroście realnych dochodów ludności kupujemy ich mniej. Zwykle kupujemy ich dużo gdy jesteśmy biedni.

Elastyczność cenowa podaży - siła reakcji podaży na dany towar (usługę) wywołana zmianą jej ceny.

{ Różna dla dóbr pochodzenia przemysłowego (podaż szybciej reaguje)  i rolniczego (podaż szybciej reaguje).}
 

Działania mechanizmów ekonomicznych w gospodarce rynkowej i ich skutki.

Określenie: „Działanie niewidzialnej ręki rynku = działanie mechanizmów”

Mechanizmy, które będziemy omawiać powodują skutki:

1. powodują postęp techniczny i zmniejszanie niezbędnych nakładów na produkcję dóbr,

2. Powodują dopasowywanie (dążenie) struktury podaży do zmieniającej się struktury popytu,

3. Rozwarstwienie producentów w wyniku walki konkurencyjnej jaka toczy się między gospodarującymi podmiotami na poszczególnych rynkach.

Ad 1)
Założenia:

• model rynku doskonałego

• absolutne działanie prawa wartości (cena absolutnie dąży do wartości)

• model gałęzi trójstopniowy:

Cena produktu: p = 1000zł.
 

Grupa %	Ilość producentów	Koszt jednostkowy
I	5%	700zł
II (Ta grupa przejmuje unikalną technologią od gr.I)	90%	800zł
III	5%	950zł

Unikalna technologia grupy I upowszechnia się. Przy odpowiednio dużej liczbie przedsiębiorstw, które przejmą technologię (ok. 90%), powstaje nowa grupa (przytłaczająca większość) tworząca koszt jednostkowy wytworzenia produktu. Będzie on równy 700zł.

Ad 3)
Z mechanizmem tym związane są dwa procesy: koncentracji kapitału i centralizacji kapitału.
Koncentracja produkcji (kapitału) - powiększenie produkcyjnych i finansowych możliwości przedsiębiorstw przez dołączanie części zysku do już istniejącego kapitału.
Centralizacja produkcji (kapitału) - wzrost produkcyjnych i finansowych możliwości wytwórcy wynikający z łączenia przedsiębiorstw.

Ad 2)
Założenia:

• istnieje model rynku doskonałego

• globalna podaż równa jest globalnemu popytowi

Struktura podaży jest wynikiem indywidualnych decyzji producentów (decydują co chcą produkować). Podjęte decyzje producentów są nietrafne (zbyt dużo produkuje się towaru A, a mało B). Podaż gałęzi A jest większa od popytu gałęzi A. Trudno jest sprzedać produkty. Ceny i zyski wykazują tendencję spadkową. Odwrotnie jest w gałęzi B. W przyszłości więc napływ kapitałów będzie w kierunku gałęzi B. W wyniku tego nastąpi korekta struktury podaży i popytu.

Siła robocza, Praca i Płaca w gospodarce rynkowej.

1. Towarowy (usługowy charakter) siły roboczej kreującej podstawowy czynnik produkcji jakim jest praca; podaż i popyt na rynku pracy.

2. Cena pracy - płaca; pojęcie płacy nominalnej i realnej; metoda szacunku dynamiki płacy realnej.

3. Funkcje płac, ich struktura pionowa i pozioma.

4. Zmiany poziomu zatrudnienia - bezrobocie i jego rodzaje

5. Zmiany sektorowej struktury zatrudnienia - prawo Fischera, Clarka, Fourastie.

Towarowy (usługowy charakter) siły roboczej kreującej podstawowy czynnik produkcji jakim jest praca

Towarowy charakter siły roboczej wynika z akumulacji pierwotnej kapitału. Skutkiem tego charakteru jest posiadanie dwóch cech: wartości i wartości użytkowej.

Wartość siły roboczej  - określona przez wartość środków niezbędnych do jej reprodukcji, a więc wartość dóbr niezbędnych do utrzymania pracownika i jego rodziny na poziomie uznanym za normalny w danym społeczeństwie i na danym etapie jego rozwoju, oraz przez wartość nakładów poniesionych na uzyskanie kwalifikacji jakie pracujący posiada. Wartość siły roboczej jest więc kategorią społeczną i zmienia się w toku historycznego rozwoju społeczeństwa.

Wartość użytkowa siły roboczej - zdolność do zaspokajania potrzeb nabywcy (czyli pracodawcy); przejawia się zdolnością zatrudnionego do wykonywania zarówno pracy konkretnej, jak i abstrakcyjnej. Pracodawca dysponując zdolnością zatrudnionego do wykorzystania pracy konkretnej uzyskuje efekt uruchomienia określonych środków produkcji, które przekazują dzięki temu swoją wartość na wytwarzaną masę towarową (c) oraz dysponując zdolnością zatrudnionego do pracy abstrakcyjnej pracodawca uzyskuje efekt powstawania wartości nowowytworzonej (v+m) większej od wartości siły roboczej (v) o wartość dodatkową (m), która jest naturalnym źródłem zysku.

Rynek pracy - ogól warunków, w których popyt na usługę świadczoną przez siłę roboczą w postaci określonej pracy spotyka się z jej podażą, kształtując specyficzną cenę rynkową, którą nazywamy płacą.

Podaż na rynku pracy - to ilość pracy określonego rodzaju jaką oferuje siła robocza w danym miejscu i czasie po określonej cenie, która występuje w formie płacy.

Popyt na rynku pracy - ilość pracy określonego rodzaju jaką chcą i mogą nabyć wytwórcy dóbr w danyhm miejscu i czasie po określonej cenie, która występuje w formie płacy.

Cena pracy - płaca, pojęcie płacy nominalnej i realnej

Płaca - cena usługi świadczonej przez siłę roboczą w postaci określonej pracy, która kształtuje się na rynku pracy w wyniku gry podaży i popytu na pracę.

Płaca nominalna - płaca wyrażona w pieniądzu. Są dwa ważne poziomy płac nominalnych:

• Minimalna płaca nominalna - znaczy taka, którą zgodnie z prawem jako najniższą można płacić w pełnym wymiarze czasu.

• Przeciętna płaca nominalna - w przybliżeniu globalny fundusz płac podzielony przez liczbę osób pełnozatrudnionych.

Płaca realna - taka, która wyznacza zestaw określonych towarów i usług jakie można nabyć za płacę nominalną przy istniejącym poziomie cen i danej strukturze zakupów.

Metoda liczenia dynamiki przeciętnej płacy realnej.

Wymaga się znajomości następujący informacji:

• jaka jest struktura zakupów dóbr badanej populacji (potrzebne badania ankietowe),

• jakie są wskaźniki zmiany cen poszczególnych grup nabywanych dóbr w badanym okresie (jak zmienia się cena)

• jaka jest dynamika płacy nominalnej określonej grupy ludności w badanym okresie.

Ustalanie wskaźnika kosztów utrzymania:
 

GRUPY WYDATKÓW	STRUKTURA WYDATKÓW %	WSKAŹNIK  ZMIANY CEN	WSKAŹNIK ZMIANY KOSZTÓW UTRZYMANIA
ŻYWNOŚĆ	50	112,0	56,00
ODZIEŻ I OBUWIE	17,5	90	15,75
HIGIENA I OCHRONA ZDROWIA	10,5	120	12,60
MIESZKANIE	5,0	100	5,00
KULTURA, OŚWIATA, SPORT, WYP.	9,0	102	9,18
KOMUNIKACJA I ŁĄCZNOŚĆ	3,0	103	3,09
ALKOHOL I TYTOŃ	5,0	115	5,75
OGÓŁEM	100	nie ma sensu liczenie	107,57
Sposób liczenia	(1)	(2)	(1)x(2) / 100

 Wykład 7. (16.04.1999)

Wskaźnik dynamiki płacy realnej uzyskujemy dzieląc wskaźnik zmiany płacy nominalnej prze wskaźnik zmiany kosztów utrzymania i mnożąc wynik przez 100.

Np.
va=1000zł., V(t+1)=1100zł czyli wskaźnik zmiany płacy nominalnej to 110,0%.
Z przykładu z tabeli znamy wskaźnik zmiany kosztów utrzymania: 107.37.
Więc:

Wynik 102.45 oznacza, że płaca realna w tym okresie wzrosła o 2.45%.
 

Funkcje płac oraz ich struktura pionowa i pozioma.

Funkcje płac:

1. dochodowa - określa poziom zaspokojenia potrzeb zatrudnionego i jego rodziny,

2. dystrybucyjna - stanowi narzędzie podziału indywidualnego funduszu spożycia,

3. kosztowa - określa koszty osobowe produkcji (v),

4. bodźcowa - pozwala oddziaływać na wydajność pracy zatrudnionego (system płacowy akordowy i czasowy),

5. narzędzia kierowania procesami zatrudnienia.

Struktura pionowa płac - oznacza zróżnicowanie płac w zależności od poziomu posiadanych kwalifikacji (robotnik, technik, inżynier).

Struktura pozioma płac - zróżnicowanie płac pracowników o analogicznych kwalifikacja, ale zatrudnionych w różnych dziedzinach gospodarki.

Bezrobotny - osobnik, który jest gotów podjąć pracę przy istniejących stawkach płacy i nie mogąc znaleźć zatrudnienia rejestruje się w odpowiednim urzędzie pracy.

Bezrobocie 3-5% - stan normalny, pozwwalający na normalny rozwój gospodarczy;
Bezrobocie 10% i więcej- stan bardzo zły.

Stopa bezrobocia - odsetek ludności aktywnej zawodowo pozostającej bez pracy.

Ludność aktywna zawodowo - ludność zatrudniona i poszukująca pracy, zarejestrowana w urzędach pracy.

Rodzaje bezrobocia:
 

1. Koniunkturalne - spowodowane złym stanem gospodarki; pojawia się w sytuacji recesji i kryzysu gospodarczego.

2. Strukturalne - wynika z wadliwej struktury gospodarki; struktura podaży nie odpowiada strukturze popytu w gospodarce i właśnie to ogranicza możliwości zatrudnienia.

3. Technologiczne - jest wynikiem postępu technicznego; postęp techniczny jest procesem pracooszczędnym (zmniejsza czas potrzebny na pracę).

4. Frykcyjne (fluktuacyjne) - wynika z naturalnego zjawiska występowania przerw w zatrudnieniu spowodowanych poszukiwaniem lepszej pracy.

5. Sezonowe - ma charakter cykliczny i wynika z uzależnienia w pewnych dziedzinach możliwości wytwórczych od warunków naturalnych (pory roku - rolnictwo, budownictwo).

6. Ukryte - nadmierne, zbędne, nieracjonalne zatrudnienie występujące najczęściej w rolnictwie.

7. Częściowe - dotyczy osób zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu.

8. Chroniczne - dotyczy osób, które ze względu na posiadane cechy w sposób ciągły nie znajdują zatrudnienia (inwalidzi itp.) .

Krzywa Phillipsa.

Pokazuje zależność jaka występuje między stopą inflacji a stopą bezrobocia.

Jeżeli rośnie stopa inflacji to maleje topa bezrobocia.

Jeżeli stopa inflacji wzrośnie z poziomu (1) do poziomu (2) to stopa bezrobocia zmaleje z pozomu B do poziomu A, ale w wyniku wzrostu płac nominalnych, które będą podążać za wzrostem cen (inflacyjna spirala cen i płac) bezrobocie powróci do poziomu B.

Inaczej: Napędzanie inflacji nie jest żadnym skutecznym środkiem walki z bezrobociem.

Roczna stopa inflacji - procentowy przyrost przeciętnego poziomu cen dóbr w ciągu roku.
 
 

Zmiany sektorowej struktury zatrudnienia.

Prawo Fischera - Clarka - Fourestica

• Wraz z dokonującym się rozwojem gospodarczym następuje względny i bezwzględny spadek zatrudnienia w rolnictwie (sektor 1).

• Występujący proces uprzemysłowienia gospodarki (industrializacji) powoduje bezwzględny (a do pewnego momentu i względny) wzrost zatrudnienia w przemyśle (sektor 2). Jest to spowodowane przepływem zatrudnienia z rolnictwa do przemysłu.

• Na pewnym etapie rozwoju gospodarki występuje ograniczenie zatrudnienia zarówno w sektorze 1 jak i sektorze 2, przy jednocześnie szybkim wzroście zatrudnienia w sektorze 3, a więc usługach.

                 (stopień rozwoju państwa)
+                    N(nisko)      Ś(średnio)          W(wysoko)
R(rolnictwo)         65%                  35%                  15% i mniej
P(przemysł)          20%                   40%                  35% i mniej
U(usługi)               15%                   25%                 50% i więcej

Treść i zasady racjonalnego gospodarowania oraz wyboru opartego na rachunku ekonomicznym.

1. Racjonalna działalność gospodarcza.

2. Ocena efektywności działalności gospodarczej.

3. Stosowanie cen w rachunku ekonomicznym.

4. Czas w rachunku ekonomicznym i związane z tym problemy.

Racjonalna działalność gospdarcza oznacza:

• Dążenie do integracji wielu natyralnych celów podrzędnych w celu nadrzędnym.

• Postępowanie oparte na rzcjonalności metodologicznej i rzeczowej, czyli wdrażanie osiągnięć nauki do procesów gospodarowania.

• Stosowanie ekonomicznego rachunku efektywności jako podstawy podejmowanych decyzji.

Zasada gospodarczości:

1. Wariant największego efektu - mając do dyspozycji określone nakłady (środki) staramy się przy ich użyciu uzyskać maksymalny efekt (maksymalną realizację celu).

2. Wariant najmniejszego nakładu - mając wyznaczony, ustalony efekt (ustalony cel do którego dążymy) staramy się go osiągnąć przy pomocy minimalnych nakładów (środków).

Trudności przy stosowaniu zasady gospodarczości:

1. niemożność skwantyfikowania niektórych nakładów i efektów (wyrażenia w jednostkach mierzalnych),

2. trudność w sprowadzaniu nakładów i efektów do porównywalności,

3. kłopoty z koordynacją wielu zadań operacyjnych i celów podrzędnych oraz zintegrowania ich w celu nadrzędnym.

Ocena efektywności działalności gospodarczej.

Ekonomiczny rachunek efektywności - odpowiednie zestawienie (porównanie) nakładów i efektów skwantyfikowanych i spełniających wymóg porównywalności.

Formuły efektywności:

1. różnicowa:  e = E - N  przy e > 0,

2. ilorazowa:  e = E / N  przy e > 1,

3. korespondująca ze stopą zysku: e = (E - N)/N  przy e >r.

r - stopa oprocentowania lokat albo kredytów.

Jeśli r - stopa oprocentowania lokat - to za zdiałalność efektywną można uznać działalność, która daje większy zysk niż złożenie kapitału w banku.
Jeśli r - stopa oprocentowania kredytów - to jeśli efektywność jest mniejsza od r to nie możemy wziąć kredytu bo go nie spłacimy.

Rachunek efektywności może być prowadzony 'ex post' (po fakcie) lub 'ex ante' (dla przewidywanej działalności z pewną niepewnością).
 

Stosowanie cen w rachunku ekonomicznym.

Ceny bierzące - ceny aktualnie występujące na rynku; służą one do agregowania (sumowania, łączenia) pewnych wielkości i wyrażania struktur bierzących.

Ceny stałe - ceny przyjęte z jakiegoś roku (średnie lub z połowy roku, itp), które służą do agregowania wielkości ekonomicznych w poszczególnych latach w celu porównania tych wielkości ze względu na rozmiary fizyczne.
 

Czas w rachunku ekonomicznym i związane z tym problemy.

Przykład:
 
 

1000 zł          1100 zł          1200 zł           1300 zł                    (oprocentowanie proste)
90                  91                   92                   93                          (rok)                            +
1000              1100                1210              1331  (oproc. złożone - co roku kapitalizacja)

 
 

Prosty:	Złożony

K_o - kapitał w początku okresu,
K_n - kapitał w końcu okresu,
r - stopa procentowa okresu,
n - ilość okresów oprocentowania lub dyskonta

Proces odwrotny: mając spłacić 1000zł ile mogę wziąć kredytu:

Prosta: 769,23 
                 Złożona: 751,30 

 
 

Zamrożenie nakładów inwestycyjnych w czasie budowy.

Przykład.
Budujemy obiekt przez 4 lata. Koszt budowy to 8 mln zł.

Rozkład wydatkowania nakładów w czasie budowy:

t_b = 4 lata (czas budowy)
I = 8 mln zł (nakład inwestycyjny)

Średni okres zamrożenia:

dla przykładu:
 n_z = (4*4)/8+(1*3)/8+(2*2)/8+(1*1)/8 = 24/8 = 3 lata.

Średni okres zamrożenia całego nakładu inwestycynego wynosi 3 lata.
 
 

i_t - cząstkowy nakład inwestycyjny wyrażony jako udział ponoszonego nakładu cząstkowego w całym nakładzie.
t_b - czas budowy.
t - czas jaki upłynął od początku budowy do momentu wydatkowania nakładu cząstkowego.

Wnioski:
1. Należy maksymalnie skracać czas budowy.
2. Należy dążyć do koncentracji nakładów inwestycyjnych możliwie na końcu budowy.
3. Należy starać się wykorzystać możliwość etapowania inwestycji (np. oddawanie inwestycji do użytku częściami).

Należy pamiętać, że pieniądze zamrożone mogłyby być ulokowane np. na korzystny procent.

Zarządzanie w gospodarce rynkowej

Plan wykładu:

1. Kapitał i schemat jego ruchu okrężnego.

2. Podział kapitału według różnych kryteriów.

3. Pojęcie wartości dodanej i dodatkowej jako źródła zysku oraz sposoby jej powiększania.

4. Kategorie zysku i rocznej stopy zysku. Prawo maksymalizacji zysku.

5. Rodzaje reprodukcji kapitału indywidualnego; współdziałanie i konkurencja różnych rodzajów kapitału; prawo wyrównywania się różnych stóp zysku.

6. Zarządzanie przedsiębiorstwem w gospodarce rynkowej:

• pojęcie przedsiębiorstwa

• zarządzanie i jego podstawowe funkcje

• biznesplan przedsięwzięcia gospodarczego

Kapitał - wartość, która zastosowana w procesie gospodarowania powinna powiększyć się przynosząc zysk.

Schemat ruchu okrężnego kapitału:

Założenia:

• wszystkie środki produkcji zużywają się w jednym rocznym cyklu produkcyjnym

• w jednym rocznym cyklu produkcyjnym przedsiębiorstwo wytwarza jedną jednostkę danego dobra

• wymiana jest ekwiwalentna (wymieniane są na siebie identyczne wartości)

• przedsiębiorstwo reprezentuje przeciętne warunki wytwarzania i realizuje taki zysk jakie osiągają te przedsiębiorstwa

        F.C - faza cyrkulacji (rynkowa)
        F.Pr - faza produkcji
        P - forma pieniężna kapitału
        T - forma towarowa kapitału
        Pr - faza produkcji
        T' - towar reprezentujący inną wartość użytkową. T' ma większą wartość od T o wartość dodatkową, która jest źródłem zysku
        P' - wartość pieniężna towaru T', która jest większa od wartości P.

Tylko w drugiej fazie (F.Pr) może nastąpić zwiększenie wartości.
 

Podział kapitału według różnych kryteriów:

1)  stały i zmienny

c - kapitał stały
v - kapitał zmienny

Kapitał stały - kapitał przeznaczony na zakup lub występujący pod postacią środków produkcji ( c ).
Kapitał zmienny - kapitał przeznaczony na zakup lub występujący pod postacią siły roboczej.

2) Trwały i obrotowy (kryterium podziału: szybkość obrotu kapitału)

Kapitał trwały - przeznaczony na zakup lub występujący pod postacią środków pracy, które nie zużywają się w jednym roku produkcyjnym (które wymagają odpisów amortyzacyjnych)
Kapitał obrotowy - to kapitał przeznaczony na zakup lub występujący pod postacią tych śrdoków produkcyjnych, które zużywają się w jednym rocznym cyklu produkcyjnym (są to przedmioty pracy i niektóre środki pracy od których nie stosuje się odpisów amortyzacyjnych) oraz siły roboczej.

Kapitał trwały dokonuje mniej niż jednego obrotu w rocznym cyklu produkcyjnym, a kapitał obrotowy więcej niż jednego obrotu w rocznym cyklu.
 

Pojęcie wartości dodanej i dodatkowej jako źródła zysku oraz sposoby jej powiększania.

Def1.: Wartość dodatkowa - jest to wartość wytworzona przez pracę zatrudnionego oraz wartość jego siły roboczej.
Def2.: Wartość dodatkowa - to różnica między wartością nowo wytworzoną (dodaną netto), a wartością siły roboczej.
Def3.: Wartość dodatkowa - to wartość wytworzona w tzw. dodatkowym czasie pracy zatrudnionego.

Niezbędny czas pracy zatrudnionego - to czas w którym wytwarza on wartość równą wartości jego siły roboczej.
Dodatkowy czas pracy zatrudnionego - czas pracy w którym wytwarza on wartość dodatkową (źródło zysku).

Stopa wartości dodatkowej - to wyrażony w procentach stosunek wartości dodatkowej do wartości siły roboczej.

Sposoby powiększania wartości dodatkowej:

1. Bezwzględny - polega na przedłużeniu czasu pracy lub zwiększeniu intensywności pracy zatrudnionego bez odpowiedniego ekwiwalentu w postaci powiększonej płacy.

2. Względny - ma miejsce wtedy, kiedy w wyniku wzrostu społecznej wydajności pracy w dziedzinach bezpośrednio lub blisko związanych z reprodukcją siły roboczej zmaleje wartość, któregoś dobra wchodzącego w skład tzw. pracowniczego koszyka utrzymania; zmaleje bowiem wtedy wartość siły roboczej, a co za tym idzie i niezbędny czas pracy zatrudnionego, a wydłuży się czas dodatkowy pracy.

3. Nadzwyczajny - ma miejsce w tych przedsiębiorstwach, które w wyniku zastosowania unikalnych metod wytwarzania mają indywidualną wydajność pracy wyższą od społecznej.

Kategorie zysku i rocznej stopy zysku. Prawo maksymalizacji zysku.

Zysk (zysk jednostkowy) - różnica między uzyskaną ceną towaru lub usługi, a ich ponoszonymi przez wytwórcę kosztami jednostkowymi.

Zysk brutto pomniejszony o podatek dochodowy daje zysk netto przedsiębiorstwa.

Roczna stopa zysku - to wyrażony w procentach stosunek uzyskanej w tym czasie w formie zysku wartości do poniesionych w ciągu roku indywidualnych kosztów wytwarzania pomnożony przez średnią roczną szybkość obrotu kapitału:

z' - roczna stopa zysku
m - uzyskana przez producenta wartość stanowiąca jego zysk (w ciągu roku)
c+v - poniesione w celu uzyskania tego zysku rzeczowe i osobowe koszty w skali roku
m - średnia roczna szybkość obrotu wszystkich skłądowych części kapitału (średnia ważona)

Prawo maksymalizacji zysku.

Podstawowym motywem działania gospodarującego podmiotu w systemie gospodarki rynkowej jest dążenie do maksymalizacji zysku.
 

Rodzaje reprodukcji kapitału indywidualnego; współdziałanie i konkurencja różnych rodzajów kapitału; prawo wyrównywania się różnych stóp zysku.

Reprodukcja kapitału indywidualnego jest to powtarzanie z okresu na okres procesu produkcji w skali przedsiębiorstwa i występujących w tym procesie stosunków produkcji.

Rodzaje reprodukcji:

1. prosta - reprodukcja z okresu na okres jest taka sama

2. rozszerzona - coraz większa,

3. zawężona - coraz mniejsza (z okresu na okres)

Współdziałanie i konkurencja różnych kapitałów.

Będziemy omawiać: kapitał produkcyjny, handlowy, bankowy.

Kapitał bankowy - kapitał świadczący usługi związane z operacjami pieniężnymi.
Składa się z:

• kapitału zakładowego (budynki, wyposażenie, rezerwy pieniężne banku)

• kapitał ulokowany w banku w postaci lokat.

Kapitał handlowy - hurtowy i detaliczny.

• czynności nieprodukcyjne: akt kupna -sprzedaży, analiza rynku, reklama i korespondencja handlowa

• produkcyjne: magazynowanie, sortowanie, pakowanie, transportowanie

Prawo przeciętnej stopy zysku oznacza silną tendencję w kierunku realizacji zasady: od równych kapitałów równe zyski. Kapitały tak długo będą przepływały między różnymi sferami działalności, aż osiągane przez nie stopy zysków wyrównają się do przeciętnej stopy zysków.

Biznesplan przedsięwzięcia gospodarczego.

Przedsiębiorstwo - to organizacja, która posiada osobowość prawną, oraz samodzielność ekonomiczną, i w oparciu o nie wykonuje określone zadania co pozwala jej realizować ustaloną wiązkę celów podrzędnych, zintegrowanych w celu nadrzędnym (zazwyczaj celem nadrzędnym jest maksymalizacja zysku).

Osobowość prawna - zdolność podmiotu do zawierania umów i występowania jako strona prawna w wszelkich sprawach dotyczących procesu gospodarowania.

Samodzielność ekonomiczna - wyraża się odrębnością majątkową przedsiębiorstwa i pełną jego odpowiedzialnością ekonomiczną za osiągane wyniki w procesie gospodarowania.

Zarządzanie przedsiębiorstwem - to realizowanie pięciu podstawowych funkcji zarządzania umożliwiających jego prawidłową działalność.
Funkcje zarządzania:

• organizowanie,

• planowanie,

• zasilanie,

• motywowanie,

• kontrolowanie.

Biznesplan - udokumentowana prognoza przedsięwzięcia gospodarczego stanowiąca zbiór założeń oraz ocen i mająca charakter poufny.

Pożądane cechy biznesplanu:

• zwięzły i interesujący,

• napisany językiem zrozumiałym i przystępnym,

• wszelkie zawarte w nim założenia i twierdzenia powinny być poparte odpowiednimi dokumentami,

• powinna go cechować wnikliwość i komplementarność ocen,

• warto poddać go ocenie ekspertów,

• stanowi on materiał poufny.

Części biznesplanu:

1) Jasny i przystępny opis przedsięwzięcia:

• cel przedsięwzięcia,

• potrzebna wielkość kapitału do realizacji,

• wstępny opis produktu i jego rynku,

• korzyści jakie powinien przynieść nabywcy,

• ocenę przewidywanych zysków,

• czas zwrotu poniesionych nakładów,

• opis sposobu wycofania się z przedsięwzięcia gdyby okazało się nierentowne.

2) Podstawowe informacje dotyczące podmiotu realizującego przedsięwzięcie:

• co to za firma,

• kiedy powstała,

• czyją stanowi własność,

• jaki jest jej stan finansowy,

• jakie doświadczenie.

3) Informacje dotyczące wytwarzanych dóbr:

• opis wytwarzanych produktów lub usług,

• ich zalety i słabe strony,

• jak jest trwałość produktu,

• jakie dobra konkurencyjne i kiedy  mogą pojawić się na rynku,

• jaką ochronę prawną przewidujemy dla wytwarzanych dóbr,

• możliwość modernizacji dobra w przyszłości.

4) Ocena zasobów ludzkich firmy:

    a) ocena kierownictwa firmy

• opis ich funkcji i spoczywających na nich obowiązków,

• ocenę ich doświadczenia i fachowości,

• ocenę proponowanego dla nich systemu wynagrodzeń,

• ocenę słabych stron zespołu kierowniczego z propozycją działań je usuwających.

    b) ocenę personelu firmy w zakresie:

• zadań,

• posiadanych i wymaganych umiejętności (ewentualne szkolenia),

• przyjęcia określonego systemu wynagrodzeń,

• proponowanej polityki zatrudnienia.

    c) Ocenę ewentualnych organizacji związkowych (ich siła, możliwość porozumienia itp.)

5) Ocena rynku i możliwości w zakresie zastosowania marketingu:

Marketing - proces w którym menedżerskie zadania rozpoznania uprzedzającego działania i    zaspokojenia wymagań klienta zmierzają do zapewnienia firmie zysku i wysokiej pozycji na konkurencyjnym rynku.

    Ogólna ocena rynku i występujących na nim klientów i konkurentów.

• opis zasadniczych cech rynku,

• jego potencjału,

• przewidywanych w nim wydarzeń,

• określenie wielkości niszy (udziału firmy) w zakresie dostarczanych dóbr,

• określenie terytorium (zakresu) rynku,

• rozpoznanie potencjalnych klientów (kim są klienci, jak są rozmieszczeni w przestrzeni, jak i co kupują, jaka jest typowa wielkość zakupów klientów, jakie są ich wymagania),

• rozpoznanie potencjalnych konkurentów (podobne właściwości co klientów, oraz: jak można z nimi skutecznie konkurować)

6) Informacja o procesie produkcji:

• opis procesów produkcji oraz jego zalet i wad,

• ocenę jego możliwości usprawnienia,

• wymagane jego usprawnienie w środki osobowe i rzeczowe,

• stosowane metody kontroli jakości wytwarzanych dóbr i sposoby jej pomiarów.

7) Informacje o finansach firmy.

• wytyczenie  prognozy finansowej przedsiębiorstwa w zakresie występowania wydatków i dochodów firmy,

• ocena zachowania potrzebnej płynności finansowej firmy,

• analizę dotychczasowych rozliczeń finansowych zarządu firmy.

8) Czynniki ryzyka i powodzenia: SWOT.

• silne strony przedsięwzięcia (S),

• słabe strony przedsięwzięcia (W),

• okazje jakie mogą wystąpić (O),

• zagrożenia jakie mogą wystąpić (T).

9) Kalendarium i podstawowe czasowe punkty odniesienia:

• zestawienie terminów osiągania etapowych celów firmy,

• kalendarium wydarzeń w zakresie realizowanych zadań przez poszczególne wydziały firmy i synchronizację tych poczynań.

10) Gromadzone dokumenty i załączniki:

• opis produktu ze wszystkimi technicznymi specyfikacjami,

• życiorysy zawodowe ważnych pracowników firmy,

• schematy organizacyjne firmy,

• sprawozdania prezesa zarządu i rady nadzorczej,

• rozliczenie zarządu dokonane na posiedzeniu wspólników.

• dokumenty wyrażające opinię instytucji i osób o firmie i wytwarzanym produkcie.

Najczęściej spotykane wady biznesplanu:

1. zbyt duży optymizm sporządzających ten dokument,

2. brak oceny płynności finansowej firmy,

3. niewłaściwa ocena kwalifikacji zawodowych kierownictwa firmy,

4. opieranie się na mało wiarygodnych danych i fałszywych założeniach.

Wybrane zagadnienia dotyczące niektórych struktur rynkowych.

 

1. Ekonomiczna analiza kosztów i utargów w warunkach doskonałej konkurencji i pełnego monopolu.

2. Optimum techniczno-ekonomiczne rozmiarów produkcji w przedsiębiorstwie wolnokonkurującym i twierdzenie Cournota o równowadze monopolu.

3. Monopol a postęp techniczny.

4. Ograniczenia dotyczące działania monopoli.

Ekonomiczna analiza kosztów i utargów w warunkach doskonałej konkurencji i pełnego monopolu.

Struktury rynku - to formy rynku wyodrębnione ze względu na kryterium konkurencji i względny udział poszczególnych przedsiębiorstw w produkcji całej gałęzi wytwarzającej dany produkt.

(Gałąź produkcji - zbiór wszystkich producentów danego dobra.)

Występują następujące rodzaje rynku:

1) rynek konkurencji doskonałej - model który oznacza nieskończenie wiele konkurujących ze sobą podmiotów
2)  konkurencji niedoskonałej

• rynek konkurencji monopolistycznej (znaczna ilość konkurujących podmiotów - wejście na rynek utrudnione)

• rynek oligopolistyczny (kilka dużych podmiotów gospodarujący - trudne wejście)

• rynek czystego monopolu (pełnego monopolu) (jedno wielkie przedsiębiorstwo - wejście na rynek bardzo trudne, lub zgoła niemożliwe)

My będziemy zajmować się sytuacjami w dwóch skrajnych przypadkach: rynku konkurencji doskonałej i czystego monopolu.

Założenia analizy krótkookresowej:

1) dane są rozmiary przedsiębiorstwa i jego moce wytwórcze (wyposażenie w ca),
2) określone i niezmienne są kwalifikacje zatrudnionych i organizacja pracy.

Ekonomiczny układ kosztów.

W tym układzie koszty dzielą się na:

1. Koszty stałe - to takie koszy, które nie rosną wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji, przy założeniu analizy krótkookresowej (np.: koszt amortyzacji budynku, administracji budynku),

2. Koszty zmienne - to takie koszy, które rosną wraz ze wzrostem rozmiarów produkcji, przy założeniu analizy krótkookresowej (np.: zużycie przedmiotów pracy, koszt robocizny bezpośredniej).

Wykresy kosztów:

K_s - koszty stałe                                     K_z- koszty zmienne

 
 

K_c- koszty całkowite

Analiza kosztów i utargów według Alfreda Marshalla (1842-1924)

Pojęcie kosztu:
K_c - koszt całkowity:


K_p - koszt przeciętny (koszt jednostkowy)


K_k - koszt krańcowy - przyrost kosztu całkowitego przy wzroście produkcji o jedną jednostkę.

Pojęcie utargu:

u_c - utarg całkowity:


u_p - utarg przeciętny (cena po której sprzedaję)


u_k - utarg krańcowy - przyrost utargu całkowitego przy wzroście sprzedaży o jedną jednostkę.

Koszt

Miarą geometryczną kosztu przeciętnego jest tangens kąta ? jaki tworzy sieczna poprowadzona do wykresu funkcji kosztu całkowitego z początku układu współrzędnych z dodatnim kierunkiem osi X.

Miarą geometryczną kosztu krańcowego jest tangens kąta ? jaki tworzy styczna poprowadzona do wykresu kosztu całkowitego z dodatnim kierunkiem osi X.

Koszt krańcowy przecina koszt przeciętny w jego minimum.

Optimum ekonomiczne rozmiarów produkcji przedsiębiorstwa przypada dla tych rozmiarów produkcji dla których koszt krańcowy przecina koszt przeciętny w minimum kosztu przeciętnego. Każde przedsiębiorstwo powinno dążyć do uzyskania takich rozmiarów produkcji.
 

Utarg

1) sytuacja w zakresie wolnej konkurencji:

2) sytuacja gdy działa monopol:

Gdy jest monopol to analizując elastyczność popytu monopol będzie się starał ustalić rozmiary sprzedaży dające mu maksymalny zysk. Będzie dążył do nasycenia rynku. Przy przekroczeniu nasycenia będzie musiał dopłacać do części produktów chcąc je zbyć. Pytaniem jest: Kiedy następuje nasycenie? Czyli do jakich rozmiarów sprzedaży powinien dążyć monopol. Na to pytanie odpowiada twierdzenie Cournota.
 

Twierdzenie Cournota.

Monopol znajduje się w równowadze, co oznacza, że osiąga maksymalną masę zysku dla tych rozmiarów produkcji i sprzedaży, dla których koszt krańcowy zrównuje się z utargiem krańcowym.
 

Monopol powinien osiągać rozmiary produkcji o wielkości C. Wtedy osiąga on maksymalne zyski.

Pole pod krzywą utargu krańcowego jest utargiem całkowitym. Pole pod krzywą kosztu krańcowego jest kosztem całkowitym. Różnica obydwu pól stanowi zysk i jest maksymalne według twierdzenia Cournot.

Monopol powinien usadowić się tam (towarowy rodzaj rynku) gdzie elastyczność popytu na dane dobro jest mała. Będzie mógł on wówczas spokojnie dyktować ceny. Z punktu widzenia analizy kosztów, monopol wcale nie musi dojść do punktu optimum ekonomicznego ( C ), ponieważ może on osiągnąć lepsze rezultaty przy sprzyjającej elastyczności dla mniejszego rozmiaru produkcji (x). Monopol będzie sprzedawać mniej jednostek danego towaru, ale klienci będą za nie płacić więcej.

Podstawowe kategorie i mierniki procesu reprodukcji kapitału społecznego

1. Reprodukcja kapitału w skali makroekonomicznej i jej rodzaje; pojęcia: rozwój społeczno-gospodarczy, rozwój gospodarczy, rozwój społeczny, wzrost gospodarczy.

2. Zasoby gospodarcze- majątek narodowy i jego podział.

3. Strumienie gospodarcze: dochód globalny, dochód narodowy brutto, dochód narodowy netto, fundusz odtworzenia, fundusz zużytych przedmiotów pracy, fundusz amortyzacji, wartość globalna, zużycie pośrednie, PKB- produkt krajowy brutto, PKN- produkt krajowy netto

4. Podział pierwotny, wtórny i ostateczny dochodu narodowego oraz analiza budżetu państwa.

5. Sprzeczność w kształtowaniu konsumpcji bieżącej i przyszłej.

Reprodukcja kapitału w skali makroekonomicznej i jej rodzaje; pojęcia: rozwój społeczno-gospodarczy, rozwój gospodarczy, rozwój społeczny, wzrost gospodarczy.

Reprodukcja kapitału w skali makroekonomicznej jest procesem powtarzania z okresu na okres procesu produkcji i występujących w nim stosunków ekonomicznych w skali gospodarki narodowej.

Rodzaje reprodukcji:
1) prosta - reprodukcja z okresu na okres jest taka sama
2) rozszerzona - coraz większa,
3) zawężona - coraz mniejsza (z okresu na okres)

Rozwój społeczno-gospodarczy - to proces najpełniej wyrażający społeczną reprodukcję rozszerzoną.

Obejmuje zmiany:

• w siłach wytwórczych (decydują o potencjale wytwórczym),

• w produkcji, podziale, wymianie i konsumpcji,

• w całokształcie stosunków społecznych (w tym w stosunkach ekonomicznych),

• w środowisku naturalnym.

Rozwój gospodarczy- obejmuje zmiany za chodzące w ramach samego procesu gospodarowania:

• w siłach wytwórczych,

• w produkcji, podziale, wymianie i konsumpcji,

• w stosunkach ekonomicznych,

• w środowisku naturalnym.

Rozwój społeczny- zmiany w zakresie takich elementów, stosunków społecznych jak:

• struktury społeczne,

• jego preferencji,

• społecznych kryteriów i zasad postępowania,

• wzorców zachowań i postaw,

• świadomości społeczeństwa.

Wzrost gospodarczy - zachodzące z okresu na okres zmiany podstawowych wielkości ekonomicznych zarówno strumieni jak i zasobów gospodarczych w skali gospodarki narodowej.

Charakteryzujemy go w procentowym wskaźniku wzrostu.

Zasób gospodarczy - wielkość szacowana na pewien moment czasu. (np. majątek narodowy, zasób siły roboczej)

Strumień gospodarczy - to wielkość szacowana w pewnym przedziale czasu. (np. PKB uzyskany od 1-I-1999 do 1-XII-1999)

Majątek narodowy - całokształt posiadanych przez społeczeństwo w danym momencie dóbr materialnych.

1. Majątek narodowy produkcyjny,

2. Majątek narodowy nieprodukcyjny,

3. Rezerwy społeczne.

Majątek narodowy produkcyjny:

• Trwały stanowią: budynki i urządzenia produkcyjne, oraz maszyny i urządzenia, które uczestniczą w procesie gospodarczym przez dłuższy okres czasu i wymagają odpisów amortyzacyjnych.

• Obrotowy stanowią: nagromadzone surowce, materiały pomocnicze, półfabrykaty, paliwa oraz wyroby gotowe będące w magazynach lub transportowane.

Majątek narodowy nieprodukcyjny

Stanowią go materialne dobra konsumpcyjne zaspokajające bezpośrednie potrzeby społeczeństwa.

Rezerwy społeczne

Stanowią klapę bezpieczeństwa na wypadek różnych niekorzystnych zdarzeń losowych. Mogą to być: hałdy węgla, pomoc dla powodzian, rezerwy żywności, sztaby złota itp.

Strumienie gospodarcze.

W=C_a+C_o+V+m

P_G=C_a+C_o+V+M.  - PRODUKT GLOBALNY

Metoda obejmuje:

• Przemysł i rzemiosło

• Rolnictwo i leśnictwo

• Budownictwo

• Usługi produkcyjne (transport i łączność)

• Handel zewnętrzny i wewnętrzny (obrót towarowy)

• Gospodarkę komunalną

• Pozostałą produkcję materialną.

Produkt globalny (MPS) - stanowi wartość wszystkich dóbr materialnych wytworzonych w skali gospodarki narodowej przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

P_G(mps)=C_a+C_o+V+M

Dochód narodowy brutto D_b- to suma wartości nowo wytworzonej (dodanej netto) i zużytych środków pracy w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

D_b(mps)=C_a+V+M.

Dochód narodowy netto D_n- to suma wartości nowo wytworzonej (dodanej netto) w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

D_n=V+M

Fundusz odtworzenia C- to wartość zużytych środków produkcji w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

C_(mps)=C_a+C_o

Fundusz amortyzacji C_a- to wartość zużytych środków pracy w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

C_a

Fundusz zużytych przedmiotów pracy w skali gospodarki narodowej C_o- to wartość zużytych przedmiotów pracy w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

C_o

Metoda SNA

Wartość globalna - suma wartości wszystkich dóbr materialnych i niematerialnych wytworzona w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

Suma wartości PG i wartości usług niematerialnych.

Usługi niematerialne - wartość ich obejmuje:
a) wartość usług niematerialnych, które zaspokajają indywidualne, konsumpcyjne potrzeby ludności w takim zakresie jak:

• oświata i wychowanie,

• kultura i sztuka,

• ochrona zdrowia i opieka społeczna,

• kultura fizyczna,

• turystyka i wypoczynek.

b) wartości usług niematerialnych, które zaspokajają zbiorowe, konsumpcyjne potrzeby ludności:

• administracja państwowa i samorządowa,

• wymiar sprawiedliwości,

• ochrona narodowa i bezpieczeństwo publiczne,

• finanse i ubezpieczenia,

• organizacje polityczne i społeczne,

• naukę w jej ogólnym rozwoju.

Produkt krajowy brutto - to odjęta od wartości globalnej wartość zużycia pośredniego, które obejmuje: koszty materialne bez amortyzacji oraz zakup usług niematerialnych na cele gospodarcze w obu sferach (materialnych i niematerialnych).

Koszty materialne bez amortyzacji to Co (w sferze produkcyjnej i nieprodukcyjnej)

Produkt krajowy netto - to w uproszczeniu PKB pomniejszony o wartość amortyzacji środków trwałych w obu sferach.

Podział pierwotny, wtórny i ostateczny dochodu narodowego oraz analiza budżetu państwa.

Sfery podziału dochodu narodowego brutto:

1. podział pierwotny,

2. podział wtórny,

3. podział ostateczny.

Podział pierwotny odbywa się w samym procesie produkcji i tworzy dochody pierwotne pracodawców w postaci akumulacji finansowej przedsiębiorstw oraz dochody pierwotne pracowników w postaci ich wynagrodzeń.

Budżet państwa - bilans dochodów i wydatków jakie powstają w systemie budżetowym państwa.

System budżetowy państwa - konstruowanie dochodów i wydatków państwa oraz ich zestawienie (porównanie) w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.
Budżet państwa obejmuje budżet centralny i budżety terenowe.
 

Główne dochody i wydatki budżetu państwa:

Dochody:
a) krajowe:

• podatki i dywidendy (od przedsiębiorstw państwowych) płacone przez jednostki prowadzące działalność gospodarczą (75%),

• podatki od wynagrodzeń osób fizycznych (10%),

• wpływy z NBP (z zysków) (3%),

• wpływy z ceł i innych opłat skarbowych (10%),

• dochody z prywatyzacji (2%).

b) zagraniczne - pożyczki i odsetki od nich.

Wydatki:
a) wewnętrzne:

• utrzymanie sfery budżetowej (50%),

• świadczenia społeczne (fundusz ubezpieczeń społecznych, fundusz pracy, emerytur rolników) (20%),

• obsługa długu krajowego i dopłaty do działalności systemu bankowego (5%),

• dotacje do nierentownych przedsiębiorstw (10%),

• subwencje i dotacje celowe do organów władzy terenowej (5%),

• wydatki majątkowe (inwestycje) (7%).

b) zewnętrzne: obsługa zadłużenia zagranicznego (3%) - spłata długu i odsetek.

Budżet może się kończyć nadwyżką lub deficytem budżetowym.
 

Podział ostateczny dochodu narodowego.

1. Fundusz konsumpcji, który zaspokaja bieżące potrzeby społeczeństwa.

2. Fundusz akumulacji, który decyduje o możliwościach rozwoju społeczeństwa i tym samym o zaspokojeniu przyszłych potrzeb społeczeństwa.

Fundusz konsumpcji:

Stopa konsumpcji - procentowy udział konsumpcji w dochodzie narodowym podzielonym.

1. Fundusz konsumpcji indywidualnej - finansowany z dochodów indywidualnych (ok. 90%),

2. Fundusz konsumpcji zbiorowej - realizowany z dochodów budżetu państwa.

Fundusz akumulacji:

Stopa akumulacji - procentowy udział akumulacji w dochodzie narodowym podzielonym.

Składa się z części:

1. inwestycje netto na środki trwałe,

2. przyrost materialnych środków obrotowych.

Można wyodrębnić w nim rezerwy społeczne.

Czynniki, strategia i bariery wzrostu, rozwoju gospodarczego.

1) Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego.
2) Model Michała Kaleckiego jako narzędzia pomiaru wzrostu gospodarczego.
3) Postęp techniczny i jego klasyfikacja według typów.
4) Strategia rozwoju gospodarczego.
5) Bariery wzrostu i rozwoju gospodarczego, oraz ich charakterystyka.
 

Czynniki wzrostu i rozwoju gospodarczego.

Czynniki tradycyjne:

• zasób bogactw naturalnych (rola w rozwoju gospodarczym jest tym większa im dany kraj ma większe zasoby i im są korzystniej rozmieszczone),

• zasób siły roboczej (im bogatsze zasoby pod względem ilości i jakości tym większe możliwości rozwoju państwa),

• zasób środków trwałych (ponownie uwzględnia się wymiar ilościowy i jakościowy).

Czynniki nowoczesne:
Zwiększają zdolność społeczeństwa do wykorzystania czynników tradycyjnych.
 

• rozwój nauki, który umożliwia zastosowanie wyższej techniki i lepszych rozwiązań organizacji pracy w procesie gospodarowania oraz podnosi kwalifikacje zatrudnionych.

        Funkcje nauki:
        - diagnostyczna,
        - prognostyczna (przewidywanie zmian),
        - innowacyjna (pozwala na stosowanie lepszych rozwiązań),
        - prakseologiczna (umożliwia racjonalne działanie)

•  pożądane przekształcenia strukturalne w gospodarce (postępowe zmiany w strukturze społeczno-gospodarczej i przestrzennej)

• pogłębienie uczestnictwa w międzynarodowym podziale pracy (korzystnie jest działać w różnych strukturach międzynarodowych)

• wyrównywanie trendu wzrostu przez rozumną politykę w ramach interwencjonizmu państwowego.

 * * *

Czynniki ekstensywne - zmiany o charakterze ilościowym.
Czynniki intensywne - zmiany o charakterze jakościowym.

* * *

Czynniki bezpośrednie - związane są z nakładami pracy żywej (ilość i jakość)
Czynniki pośrednie - spojrzenie od nakładów pracy uprzedmiotowionej: majątek produkcyjny i jego poziom techniczny, który uzbraja czynniki bezpośrednie.

D_t = Z_t W_t

D_t - dochód narodowy w czasie t.
Z_t - zatrudnienie w czasie t (zależy od czynników pozaekonomicznych i ekonomicznych)

• Czynniki pozaekonomiczne: demograficzny, ukształtowane stosunki społeczne, naturalne.

• Czynniki ekonomiczne: wielkość majątku produkcyjnego trwałego, poziom techniczny miejsc pracy, poziom płac realnych, możliwość ściągnięcia kapitału zagranicznego.

W_t - przeciętna społeczna wydajność pracy mierzona dochodem narodowym netto na jednego zatrudnionego w sferze produkcyjnej. Kształtowana przez: siłę produkcyjną pracy i strukturę zatrudnienia.

Ujęcie dynamiczne:

Od czego będzie zależało tempo wzrostu dochodu narodowego:

D/D = Z/Z_t+W/W_t+ZW/(Z_tW_t)

Ostatni składnik pomijany, ze względu na wartość mniejszą o rząd o wartości pozostałych składników.

Interpretacja geometryczna:

D_t = M_Pt _t

M_Pt - majątek narodowy w czasie t
_t - efektywność w czasie t.

Schemat wpływu czynników na dochód narodowy:

I - miejsca pracy (inwestycyjny),
U - usprawnienia (pozainwestycyjny).

Jako czynniki pośrednie wyróżnione są tu czynniki pozainwestycyjne i inwestycyjne.
Rola czynników pośrednich - zmieniając wielkość czynników bezpośrednich wpływają na dochód narodowy.
Usprawnienia mogą prowadzić do eliminacji zatrudnienia, zwiększają wydajność.
 

Model Kaleckiego.

Formuła Kaleckiego na przyrost bezwzględny dochodu narodowego:

D = I * 1/k + u D_t - a D_t

I * 1/k - czynnik inwestycyjny,
u D_t - a D_t - oddziaływanie usprawnień (czynnik pozainwestycyjny)
1/k - globalny współczynnik efektywności
k - współczynnik kapitałochłonności: wielkość niemianowana informująca ile jednostek wartościowych trzeba przeznaczyć na inwestycje aby otrzymać jedną jednostkę wartościową przyrostu narodowego. Im k mniejsze tym lepiej.
u - [%] - współczynnik usprawnień (organizacyjnych i technicznych)
a - [%] - współczynnik strat z tytułu spadku sprawności aparatu wytwórczego.

Przykład liczbowy:

D_t = 800 nld zł,
i - stopa inwestycji (procentowy udział inwestycji w dochodzie narodowym podzielonym)
i = 20%; z tego wynika, że I = 160 mld zł,
k = 2,0
u = 2%,
a = 1%.

D = 160*1/2,0 + 0,02 * 800 - 0,01 * 800
D = 80 + 8 = 88 mld zł       - przyrost bezwzględny dochodu narodowego.

-aD_t - starzenie się maszyn; w następnym cyklu produkcyjnym (t+1) na danych maszyna uzyskamy mniejszy kapitał (u nas a=1%, to w t+1 uzyskamy o 1% mniejszy produkt)
uD_t - wprowadzając usprawnienia wytworzę więcej na danym aparacie.

Po podzieleniu obu stron formuły Kaleckiego przez Dt uzyskujemy:

D/D_t = I/D_t*1/k + u - a

Inaczej oznaczając:

r = i * 1/k + u - a

gdzie:
r - tempo wzrostu narodowego [%],
i - stopa inwestycji [%].

Dla naszego przykładu:
r = 20% * 1/2 + 2% - 1% = 11%

Analiza graficzna:

Przy stałym k (współczynniku kapitałochłonności), oraz u = a:

i2>i1 z tego wynika że: r2 > r1

Przy stałej stopie inwestycji i , oraz u = a:

k2<k1 z tego wynika że: r2 > r1
Im mniejsze k tym większe tempo wzrostu dochodu narodowego.
 

i, k - identyczne dla trzech różnych wariantów relacji:

u > a (1)
u = a (2)
u < a (3)

r3>r2>r1
(1)(2)(3)

Postęp techniczny i jego klasyfikacja według typów.

Postęp techniczny - wdrażane do procesu gospodarczego osiągnięcia nauki w postaci nowych, lepszych rozwiązań w zakresie stosowanych środków produkcji i metod wytwarzania, które są uznane za korzystne z ekonomicznego punktu widzenia i pozwalają lepiej zaspokajać potrzeby człowieka.

Cele postępu technicznego:

• wytwarzanie coraz większej ilości dóbr poprzez podnoszenie społecznej wydajności pracy,

• podnoszenie szeroko rozumianej jakości wytwarzania,

• wytwarzanie zupełnie nowych nieznanych dóbr,

• poprawę warunków pracy i zabezpieczenie środowiska naturalnego przed nieporządanymi skutkami jakie niesie za sobą proces gospodarowania.

Klasyfikacja postępu technicznego według typu:

• kapitałochłonny (gdy współczynnik k w czasie rośnie),

• neutralny (gdy współczynnik k pozostaje bez zmiany w czasie)

• kapitałooszczędny (gdy współczynnik k w czasie maleje)

Ekonomia ćwiczenia.

Przy przyjęciu u = a, Formuła Kaleckiego przyjmuje postać:

D = I * (1/k)
k = I/D = (I/Z)/(D/Z) = S / Wn

S - stopień technicznego uzbrojenia pracy (średni koszt jednego nowopowstającego stanowiska pracy).

Wn - wydajność pracy nowozatrudnionych.

Jeżeli S (stopień technicznego uzbrojenia pracy) będzie rósł szybciej niż wydajność pracy na nowych stanowiskach to k będzie rosło. Wobec tego będzie występował kapitałochłonny postęp techniczny.
Czyli gdy:

S / S > Wn / Wn  ,  to k rośnie, a więc postęp techniczny kapitałochłonny,
S / S = Wn / Wn  ,  to k = const, a więc postęp techniczny neutralny,
S / S > Wn / Wn  ,  to k maleje, a więc postęp techniczny kapitałooszczędny,

Strategia rozwoju gospodarczego - ustalenie skoordynowanie i wykonanie przy użyciu dostępnych środków i w danych warunkach podstawowych zadań długofalowej polityki społeczno-gospodarczej jaką nakreśla władza gospodarująca realizując zaspokojenie bieżących i przyszłych potrzeb społeczeństwa.

Zagadnienia dla strategii rozwoju gospodarczego.

1. Realizowanie koncepcji ekorozwoju (Ekorozwój - kompromis między rozwojem gospodarczym a ochroną środowiska naturalnego.

2. Właściwe (akceptowane przez społeczeństwo) wartościowanie potrzeb i ustalanie hierarchii realizowanych celów.

3. Zapewnienie harmonijnego rozwoju.

4. Właściwe rozpoznanie środków i warunków przy jakich ma być realizowana strategia i w związku z tym liczenie się z możliwością wystąpienia barier wzrostu i rozwoju gospodarczego.

Symulacja wzrostu i rozwoju gospodarczego.

• Nie uwzględnia się okresu dojrzewania inwestycji, które są podstawowym czynnikiem kształtowania tempa wzrostu dochodu narodowego.

• Posługując się modelem Kaleckiego (u=a):

D = I * (1/k), r = i * (1/k)

• Stopa inwestycji i konsumpcji uzupełniają się do 100%.

I/D + K/D = 0

Stałe tempo wzrostu dochodu narodowego przy neutralnym typie postępu technicznego.

t (czas)	t0	t1	t2	t3
D	400	440	484	532,4
DD	40	44	48,4	53,24
I	80	88	96,8	106,48
K	320	352	387,2	425,92
i = I/D	20%	20%	20%	20%
K/D	80%	80%	80%	80%
r=DD/D	10%	10%	10%	10%
DI/I	10%	10%	10%	10%
DK/K	10%	10%	10%	10%
k	2,0	2,0	2,0	2,0

Jeżeli chcemy utrzymać stałe tempo wzrostu dochodu narodowego i występuje neutralny typ postępu technicznego to powinniśmy utrzymać stałą stopę inwestycji a tym samym stałą stopę konsumpcji. Poprzez to otrzymujemy:

I/I =  D/D =  k/k

Przy takich założeniach wszystkie wskaźniki są takie same.
 

Stałe (równomierne) tempo wzrostu przy różnych typach postępu technicznego.

t (czas)	t0	t1	t2	t3	t4
D	400	440	484	532,4	585,64
DD	40	44	48,4	53,24	58,564
I	80	110	145,2	133,1	146,41
K	320	330	338,8	399,3	439,23
i = I/D	20%	25%	30%	25%	25%
K/D	80%	75%	70%	75%	75%
r=DD/D	10%	10%	10%	10%	10%
DI/I	10%	37,5%	31,1%	-8%	10%
DK/K	10%	3,1%	2,7%	18%	10%
k	2,0	2,5	3,0	2,5	2,5

(*) Jeżeli chcemy uzyskać stałe r (tempo wzrostu) a występuje kapitałochłonny typ postępu technicznego to powinniśmy odpowiednio podnosić stopę inwestycji, a tym samym odpowiednio obniżać stopę konsumpcji. Powoduje to relację:

I/I >  D/D >  k/k

(**) Jeżeli chcemy utrzymać stałe r, a występuje kapitałooszczędny typ postępu technicznego to powinniśmy odpowiednio zmniejszać stopę inwestycji i tym samym podnosić stopę konsumpcji, wówczas:

I/I <  D/D <  k/k

Przyśpieszenie tempa wzrostu (czasowe) przy neutralnym typie postępu technicznego.

t (czas)	t0	t1	t2	t3
D	400	440	495	544,5
DD	40	55	49,5	54,45
I	80	110	99	108,9
K	320	330	396	435,6
i = I/D	20%	25%	20%	20%
K/D	80%	75%	80%	80%
r = DD/D	10%	12,5%	10%	10%
DI/I	10%	37,5%	-10%	10%
DK/K	10%	3,1%	20%	10%
k	2,0	2,0	2,0	2,0

Moment zrównania - punkt czasowy w którym  rozmiary konsumpcji bieżącej w momencie czasowym zwiększania tempa wzrostu dochodu narodowego zrównają się z rozmiarami konsumpcji bieżącej stałego tempa wzrostu dochodu narodowego.

Okres zrównania - to taki czas po którym suma konsumpcji w poszczególnych latach w wariancie czasowego przyspieszenia tempa wzrostu dochodu narodowego zrówna się z sumą konsumpcji z poprzednich lat w wariancie stałego tempa wzrostu dochodu narodowego (hipotezie).

Warunki dopuszczalnego obniżenia tempa wzrostu konsumpcji bieżącej.

1) k/k >  L/L
   Czyli konsumpcja na głowę mieszkańca musi rosnąć.

2) k/k >=  Z/Z
   Konsumpcja na głowę zatrudnionego nie może spadać (płaca realna nie może spadać).

(Początek wykładu 21.05.1999)

Bariery wzrostu i rozwoju gospodarczego.

Bariery wzrostu i rozwoju gospodarczego - to różne przeszkody  i ograniczenia z jakimi trzeba się liczyć przy ustalaniu i realizacji danej strategii rozwoju gospodarczego.

1) Bariera konsumpcji - występuje wtedy kiedy przewidywany wyższy przyrost dochodu narodowego jaki chcemy osiągnąć zwiększając inwestycje (akumulację) kosztem konsumpcji zostaje zniwelowany spadkiem wydajności pracy w wyniku nie zaakceptowania przez społeczeństwo nadmiernego ograniczenia konsumpcji bieżącej.

2) Bariera zatrudnienia - przeszkodą jest zła sytuacja w dziedzinie zatrudnienia. Może to być bariera ilości, jakości i struktury.

3) Bariera struktury rzeczowej aparatu wytwórczego i uzyskiwanych z tego aparatu strumieni gospodarczych. (Mając określony aparat wytwórczy poprzez jego kształt wpływamy na strukturę strumieni gospodarczych.) Problem polega na tym, że zapotrzebowanie na pewne dobra jest większe niż możliwości wytwórcze.

4) Bariera handlu zagranicznego - stawiając przed handlem zagranicznym zbyt duże wymagania, zbyt wielkie zadania w zakresie zmiany struktury wytwarzanych strumieni gospodarczych to może maleć efektywność handlu zagranicznego, pojawia się utrata części dochodu narodowego na korzyść zagranicy, i pojawia się często ujemny bilans płatniczy.

5) Bariera wąskich przekrojów - wszystkie inne ograniczenia z tytułu nie rozwinięcia innych gałęzi gospodarczych (np. niedorozwój gospodarki wodnej, transportu, systemu informacyjnego).

Bariery specyficzne:

Bariera ekologiczna - na przeszkodzie obranej strategii stoją wymogi w zakresie ochrony i kształtowania środowiska.

Bariera sytuacji międzynarodowych - niekorzystna sytuacja międzynarodowa (np. zwiększenie nakładów na zbrojenia) ogranicza środki przeznaczone na rozwój gospodarczy.

Bariera zacofanych stosunków społecznych (w tym ekonomicznych).

Handel zagraniczny i jego efektywność.

 

1. Korzyści z międzynarodowego podziału pracy - teoria kosztów absolutnych Adama Smitha i kosztów komparatywnych Dawida Ricardo.

2. Podstawowe pojęcia związane z handlem zagranicznym i ich charakterystyka.

3. Efektywność handlu zagranicznego.

Przez handel zagraniczny rozumie się wymianę dóbr między rozpatrywanym krajem a jego zagranicznym otoczeniem.

Handel międzynarodowy - handel zagraniczny wszystkich krajów będący wynikiem międzynarodowego podziału pracy.

Teoria kosztów absolutnych A. Smitha wyjaśnia dlaczego wymiana dóbr między danym krajem a krajem innym jest korzystna jeżeli koszty wytwarzania dóbr są w tych krajach zróżnicowane tzn. gdy jeden kraj wytwarza dobra taniej niż drugi, a inne drożej.

Teoria kosztów komparatywnych (porównawczych) stworzona przez Dawida Ricardo wyjaśnia, że wymiana między dwoma krajami będzie korzystna również jeżeli dwa kraje znajdują się na różnym poziomie rozwoju i jeden z nich posiada przewagę nad drugim wydajności pracy przy wytwarzaniu wszystkich dóbr.

Przykład liczbowy:
Dwa kraje A i B posiadają jednakowe rozmiary zatrudnienia. W każdym kraju 2/5 zatrudnionych zajmuje się produkcją wina, a 3/5  produkcją płótna.

Wydajność w obu krajach:
A: 200 litrów wina  albo 100 metrów płótna
B: 160 litrów wina albo 40 metrów płótna

(Jeżeli wszyscy zatrudnieni w danym kraju zajmą się produkcją wina to w przypadku kraju A w ciągu roku wyprodukują 200 litrów wina. itd)

W izolacji przy przyjętych założeniach kraje wyprodukują:
A: 80 litrów wina  i 60 metrów płótna,
B: 64 litrów wina  i 24 metrów płótna.

Suma produkcji obydwu krajów:
A+B 144 litrów wina i 84 metry płótna,

W sytuacji gdy kraje specjalizowałyby się według kosztów komparatywnych, (A produkuje tylko płótno, B produkuje tylko wino), produkcja wyniosłaby:
A+B 160 litrów wina i 100 metrów płótna.

Różnica będąca korzyścią z międzynarodowego podziału pracy wynosi:
 16 litrów wina  i 16 metrów płótna.
 

Podstawowe pojęcia związane z handlem zagranicznym.

Bilans handlowy - roczne zestawienie obrotów towarowych w zakresie eksportu i importu.

Bilans płatniczy - zestawienie wszystkich wierzytelności i zobowiązań pieniężnych, których termin płatności przypada w danym roku. Bilans płatniczy obejmuje poza wymianą towarową wymianę usług.

Przykłady:

• płatności i wierzytelności powstałe w wyniku świadczonych i otrzymywanych usług w dziedzinie transportu i łączności,

• wydatki i dochody związane z podróżami zagranicznymi,

• wzajemne świadczenia pieniężne z tytułu pobieranych rent, emerytur, praw autorskich itp.

• płatności i wierzytelności z tytułu otrzymywanych i udzielanych pożyczek zagranicznych.

Struktura rodzajowa eksportu (importu) - zestawienie, które pokazuje jakiego rodzaju towary i w jakiej ilości są przedmiotem naszego eksportu (importu).

Struktura geograficzna eksportu (importu) - zestawienie, które pokazuje do jakich krajów (lub z jakich krajów) i w jakiej ilości eksportujemy (importujemy) towary.

Klauzula największego uprzywilejowania - to przyjęte zobowiązania jednego państwa. wobec drugiego, że w okresie i zakresie określonym umową nie będzie we wzajemnych stosunkach gospodarczych traktowane gorzej niż jakiekolwiek inne państwo najbardziej uprzywilejowane w tej dziedzinie.
 

Efektywność handlu zagranicznego.

Cenowe "terms of trade" (warunki wymiany) - stosunek tempa wzrostu cen dóbr eksportowanych do tempa wzrostu cen dóbr importowanych.
Jeżeli wskaźnik dla danego roku jest większy od 1 to zjawisko to jest oceniane jako korzystne.

Kursy wynikowe:

Prosty (podstawowy) kurs wynikowy w eksporcie wyraża stosunek krajowej ceny towaru eksportowanego powiększonej o narzut kosztów handlowych do ceny uzyskanej za ten towar zagranicą w walucie obcej. (Odpowiada na pytanie: Ile złotych trzeba wydać aby otrzymać jednostkę waluty obcej.)

Kurs wynikowy kosztów brutto w eksporcie to stosunek przeciętnego kosztu własnego wytworzenia danego dobra i narzutów handlowych do uzyskanej ceny za ten towar w eksporcie w walucie obcej.

Kurs wynikowy kosztów netto w eksporcie to stosunek krajowych kosztów przerobu materiałów nabywczych zagranicą powiększonych o narzut kosztów handlowych do uzyskanych za ten przerób efektów w walucie obcej.

Prosty (podstawowy) kurs wynikowy w imporcie to stosunek ceny sprzedaży w kraju towaru importowanego pomniejszonej o narzut kosztów handlowych do ceny płaconej za ten towar za granicą w walucie obcej. (Odpowiada na pytanie: Ile złotych otrzymamy za jednostkę waluty obcej wydanej za granicą.)

Kurs wynikowy kosztów brutto w imporcie to iloraz kosztów jakie trzeba ponieść w kraju na wytworzenie towaru importowanego pomniejszonych o narzut kosztów handlowych i ceny płaconej za ten towar za granicą w walucie obcej.

Import konkurencyjny - oznacza import tych towarów, które sprowadzamy do kraju, ale które jesteśmy w stanie sami wytwarzać.

Import nie konkurencyjny - oznacza import tych towarów, które sprowadzamy do kraju, których wytwarzanie w kraju jest niemożliwe (przy rozsądnych cenach, bo możemy jak sobie chcemy wyhodować cytrynę).

Pytania na kolokwium z ekonomii.

(niestety do pierwszego kolosa udało mi się zdobyć tylko jeden zestaw)
(do drugiego mam cztery, ale na razie nie jest to potrzebne)

Kolos I.

Część 1.

Zdefiniować (a.) , sformułować(b.), zapisać przy pomocy symboli i wyjaśnić (c.), przedstawić graficznie, opisać rysunek (d.).

1) Siły wytwórcze (a)
2) Praca abstrakcyjna (a)
3) Formuły wartości jednostki towaru (c.)
4) Prawo Greshama - Kopernika (b)
5) Kurs parytetowy walut (a)
6) Rynek (a)
7) Działanie prawa wartości (d)
8) Prawo Engla (b)
9) Wartość siły roboczej (a)
10) Płaca nominalna (a)
11) Bezrobotny w pojęciu ekonomii (a)
12) Formuła ilorazowa rachunku efektywności (c.)
13) Zasada gospodarności (największej oszczędności) (b)

Część 2.

Zadanie:
Cena towaru x spadła z 20 do 18 zł, w wyniku czego popyt na towar x zwiększył się z 75 tyś sztuk do 100 tyś. Sztuk. Obliczyć wskaźnik cenowej efektywności popytu.
 
kolos 2

Zdefiniować (a.) , sformułować(b.), zapisać przy pomocy symboli i wyjaśnić (c.), przedstawić graficznie, opisać rysunek (d.), uporządkować wielkości od max do min(e.).

 

Zestaw 1.

1. Kapitał trwały. a

2. Biznesplan przedsięwzięcia gospodarczego. A

3. Roczna stopa zysku. A

4. Twierdzenie Cournota o równowadze monopolu. B

5. Trzy elementy w postaci których można przedstawić dochód narodowy brutto (MPS). C

6. System budżetowy państwa. A

7. Dochód narodowy brutto, Fundusz amortyzacji w skali gospodarki narodowej, Wydatki budżetu państwa, Produkt krajowy brutto, Dochód narodowy netto. E

8. Zależność tempa wzrostu dochodu narodowego przy u<a i danej wielkości stopy inwestycji od zmiennej wielkości współczynnika kapitałochłonności. D

9. Stopień technicznego uzbrojenia pracy zatrudnionego. A

10. Warunki dopuszczalnego tempa wzrostu konsumpcji bierzącej z punktu widzenia wystąpienia groźby bariery konsumpcji. A,C

11. Ekorozwój A

12. Kurs wynikowy kosztów netto w eksporcie. A

13. Bilans handlowy w wymianie zagranicznej. A

 

Zestaw 2.

(Różni się od pierwszego dwoma pytaniami.)

2. Zysk netto banku. A

12. Kurs wynikowy kosztów brutto w eksporcie. A

 

Zestaw 3.

1. Kapitał a

2. Biznesplan przedsięwzięcia gospodarczego. A

3. Zysk przedsiębiorstwa. A

4. W układzie współrzędnych przebieg funkcji utargu całkowitego uc,up,uk dla monopolu. D

5. Fundusz amortyzacji w skali gospodarki narodowej (MPS).

6. Trzy elementy w postaci których można przedstawić dochód narodowy brutto. C

7. Produkt globalny, dochód narodowy netto podzielony, produkt krajowy brutto, fundusz amortyzacji w gospodarce narodowej, wartość globalna (SNA). E

8. Tempo wzrostu inwestycji brutto. C

9. Zależność tempa wzrostu dochodu narodowego brutto u>a i danej wielkości stopy inwestycji od zmiany wielkości współczynnika kapitałochłonności. D

10. Ekorozwój.

11. W problematyce strategii rozwoju gospodarczego moment zrównania. A

12. Podstawową tezę teorii kosztów komparatywnych D.Ricardo dotyczącą wymiany towarowej między państwami o różnym poziomie rozwoju. B

13. Wskaźnik cenowy “terms of trade”. A

 

Zadanie:

Ilość wyprodukowanego produktu A (wielkość produkcji) wyniosła x=1200 sztuk. Utarg całkowity Uc=3600 zł, podatek dochodowy 40%, dochód netto wyniósł 360 zł. Policzyć koszt przeciętny.

 

Rozwiązanie:

Kp=Kc/x

Z(brutto)=Uc-Kc

Z(netto)=60%*Z(brutto)

360=60%*Z(brutto)

Z(brutto)=600

600=3600-Kc

Kc=3000

Odp:

Kp=3000/1200=2,5 zł

 Druga wersja od kolegi z odpowiedziami

1. Kapitał (a)

2. Stopa wartości dodatkowej (a)

3. Podstawy kapitalistycznej gospodarki rynkowej (b)

4. W układzie współrzędnych narysować przebieg funkcji kosztów przeciętnych I krańcowych (d)

5. Dochód narodowy netto (MPS) wytwarzany (a)

6. System budżetowy państwa (a)

7. PKB (SNA) wydatki budżetu państwa , dochód narodowy brutto (MPS) , wartość globalna , fundusz amortyzacji w gospodarce narodowej (MPS) (e)

8. Formułę Kaleckiego na przyrost bezwzględny D_p (c)

9. Nowoczesne czynniki wzrostu gospodarczego (a)

10. Strategię rozwoju społeczno-gospodarczego (a)

11. Moment I okres zrównania (d)

12. Prosty kurs wynikowy w imporcie (a)

13. Podstawową tezę teorii kosztów komparatywnych P. Ricardo dotyczącą wymiany towarowej między państwami o różnym poziomie rozwoju (b)

ODPOWIEDZI

1. Kapitał (a)

KAPITAŁ jest to wartość, która zastosowana w procesie gospodarowania powinna powiększać się przynosząc zysk.

2. Stopa wartości dodatkowej (a)

STOPA WARTOŚCI DODATKOWEJ:

m' = (m/v) *100% - w powyższym przypadku m' = 100%

c - wartość uprzedmiotowiona środków produkcji,

v - niezbędny czas pracy zatrudnionego,

m - dodatkowy czas pracy zatrudnionego,

3) Podstawy kapitalistycznej gospodarki rynkowej (b)

4) W układzie współrzędnych narysować przebieg funkcji kosztów przeciętnych I krańcowych (d)

X_E - optimum ekonomiczne

K_p - koszt przeciętny

K_K - koszt krańcowy

Przy takich rozmiarach produkcji przedsiębiorstwo ma największe zyski

5) Dochód narodowy netto (MPS) wytwarzany (a)

DOCHÓD NARODOWY NETTO jest to suma wartości nowowytworzonej w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

D_N = V + M

Dochód narodowy netto dzieli się na:

Dochód narodowy netto wytworzony

Dochód narodowy netto do podziału.

Mogą się one różnić ze względu na wystąpienie klęsk żywiołowych i z tytułu salda handlu zagranicznego

6) System budżetowy państwa (a)

SYSTEM BUDŻETOWY PAŃSTWA to konstruowanie dochodów i wydatków państwa oraz ich zestawienie w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

Jeśli:

WYDATKI budżetu państwa są większe (>) od DOCHODÓW to mamy DEFICYT

WYDATKI budżetu państwa są mniejsze (<) od DOCHODÓW to mamy NADWYŻKĘ

7) PKB (SNA) wydatki budżetu państwa , dochód narodowy brutto (MPS) , wartość globalna , fundusz amortyzacji w gospodarce narodowej (MPS) (e)

Wartość globalna (SNA)

Produkt krajowy brutto (SNA)

Dochód narodowy brutto (SNA)

Wydatki budżetu państwa (SNA)

Fundusz amortyzacji w gospodarce narodowej (MPS)

8) Formułę Kaleckiego na przyrost bezwzględny D_p (c)

• formuła na przyrost bezwzględny dochodu narodowego brutto (faworyzacja czynnika inwestycyjnego):

ΔD_b = J_b * 1/k + u * D_b − a * D_b

ΔD_b − przyrost dochodu narodowego brutto − różnica między dochodem narodowym brutto w okresie t+1 i dochodem narodowym brutto w okresie wyjściowym,

D_b − dochód narodowy brutto w okresie wyjściowym,

J_b − inwestycje brutto,

1/k − współczynnik globalny efektywności inwestycji,

k − współczynnik kapitałochłonności − mówi nam o tym, ile jednostek wartościowych trzeba przeznaczyć na inwestycje brutto, aby otrzymać przyrost D_b o jedną jednostkę wartościową. Jest to wielkość agregatowa tzn. liczona ze średniej ważonej gałęziowych czynników kapitałochłonności (restrukturyzacja),

u − współczynnik usprawnień (kilka %),

a − współczynnik strat z tytułu spadku sprawności aparatu wytwórczego (kilka %)

J_b = J_N + J_R

J_N − inwestycje netto z funduszu akumulacji, to te, które powiększają

J_R − inwestycje restetycyjne z funduszu amortyzacji, to te, które odtwarzają zużycie,

i − stopa inwestycji (wystąpi w zadaniu).

9) Nowoczesne czynniki wzrostu gospodarczego (a)

CZYNNIKI NOWOCZESNE:

• rozwój nauki, który daje nowoczesne osiągnięcia w rozwoju techniki produkcji i organizacji pracy oraz wysoki poziom w kształceniu wysoko wykwalifikowanej kadry,

• przekształcenia struktury społeczno-gospodarczej i przestrzennej,

• pogłębienie uczestnictwa w międzynarodowym podziale pracy,

• wyrównywanie się trendów wzrostu gospodarczego w wyniku skutecznej polityki interwencjonizmu państwowego.

10) Strategię rozwoju społeczno-gospodarczego (a)

Przez STRATEGIĘ ROZWOJU GOSPODARCZEGO rozumiemy ustalenie, skoordynowanie i wykonanie w oparciu o istniejące warunki zasadniczych zadań długofalowej polityki społeczno-gospodarczej, jaką nakreśla władza gospodarująca realizując zaspakajanie bieżących i przyszłych potrzeb społeczeństwa.

Problemy, które trzeba rozwiązać przy strategii rozwoju gospodarczego to:

1. konieczność przyjęcia strategii ekorozwoju,

1. problem wartościowania potrzeb społeczeństwa i ustalenia odpowiedniej hierarchii realizowanych celów,

2. problem zapewnienia harmonijnego rozwoju gospodarki,

3. problem właściwego rozpoznania środków i warunków w jakich ma być realizowana strategia i w związku z tym liczenie się z możliwością wystąpienia barier rozwoju gospodarczego.

11) Moment I okres zrównania (d)

t_m − moment zrównania to taki punkt czasowy, w którym rozmiary konsumpcji bieżącej w manewrze czasowego przyspieszenia tempa wzrostu dochodu narodowego brutto (przy neutralnym typie postępu technicznego) są równe rozmiarom konsumpcji w hipotezie z tabeli nr 1

OKRES ZRÓWNANIA to taki przedział czasowy, po którym suma konsumpcji z poszczególnych lat w manewrze czasowego przyspieszenia tempa wzrostu dochodu narodowego zrówna się z sumą konsumpcji z poszczególnych lat w hipotezie (zakreskowane pola).

Najgorzej jest, gdy przed punktem t_m jest załamanie − społeczeństwo nie akceptuje istniejących warunków (ograniczenia konsumpcji) i zaczyna np. strajkować.

12) Prosty kurs wynikowy w imporcie (a)

PROSTY (PODSTAWOWY) KURS WYNIKOWY W IMPORCIE wyraża stosunek ceny zbytu artykułu importowanego pomniejszony o narzut kosztów handlowych do ceny płaconej za ten towar za granicą w walucie obcej

13) Podstawową tezę teorii kosztów komparatywnych P. Ricardo dotyczącą wymiany towarowej między państwami o różnym poziomie rozwoju (b)

David Ricardo chce pokazać, że międzynarodowy podział pracy jest bardzo korzystny.

TEORIA KOSZTÓW KOMPARATYWNYCH:

Teza:

Jeśli kraj A ma korzyści z jednego produktu, a kraj B z drugiego, to korzyści są oczywiste. Ale jeśli jeden ma na każdym produkcie lepszą wydajność pracy to drugi może na tym skorzystać wspomagając produkcję pewnych produktów przy założeniu podziału pracy między te kraje.

Przykład:

Zatrudnienie całe albo przy winie albo przy płótnie:

− kraj A wyżej rozwinięty produkuje 200 l wina lub 100 m płótna,

− kraj B gorzej rozwinięty produkuje 160 l wina lub 40 m płótna.

Kraj A powinien tylko produkować płótno, a kraj B tylko wino, gdyż przy założeniu podziału zatrudnionych na: 2/5 - produkujących wino oraz 3/5 produkujących płótno, otrzymamy:

− bez współpracy wytworzą:

A − 80 l wina i 60 m płótna, − bo 200*(2/5) = 80 itd.,

B − 64 l wina i 24 m płótna,

razem 144 l wina i 84 m płótna,

− przy współpracy:

razem 160 l wina i 100 m płótna,

korzyści 16 l wina i 16 m płótna.

Ale w rzeczywistości niestety wyżej rozwinięty kraj zazwyczaj zabiera nadwyżkę dla siebie, narzuca pewne struktury gospodarcze takie, że hamuje postęp techniczny kraju gorzej rozwiniętego np. poprzez eksploatacje surowców, brudne technologie zanieczyszczające środowisko, wysyłają im własne odpady, narzucają ceny.

1. Kapitał (a)

2. Biznesplan przedsięwzięcia gospodarczego (a)

3. Zysk przedsiębiorstwa (a)

4. W układzie współrzędnych narysować przebieg funkcji U_c , U_k , U_p dla monopolu (d)

5. Fundusz amortyzaccji w skali gospodarki narodowej (MPS)

6. Trzy elementy w postaci których można przedstawić dochód narodowy brutto (MPS) (c)

7. Produkt globalny (MPS) , dochód narodowy netto podzielony (MPS) , produkt krajowy brutto (SNA) , fundusz amortyzacji w gospodarce narodowej (MPS) , wartość globalna (SNA) (e)

8. Tempo wzrostu inwestycji brutto (c)

9. Zależność tempa wzrostu dochodu narodowego brutto U > a I danej wielkości stopy inwestycji od zmiany wielkości współczynnika kapitałochłonności (d)

10. Ekorozwój (a)

11. W problematyce strategii rozwoju gospodarczego moment zrównania (a)

12. Podstawowa teza teorii kosztów komparatywnych D. Ricardo dotyczącą wymiany towarowej między państwami o różnym poziomie rozwoju (b)

13. Wskaźnik cenowy „TERMS OF TRADE” (a)

ODPOWIEDZI

1. Kapitał (a)

KAPITAŁ jest to wartość, która zastosowana w procesie gospodarowania powinna powiększać się przynosząc zysk.

Kapitał zmienia swoją formę pieniężną na formę towarową p-->T; muszą być zakupione pewne rzeczy - środki produkcji i siła robocza. Jest też forma produkcyjna

Jest to pewien model ekonomiczny, który wymaga założeń.

Założenia:

1. Wszystkie środki produkcji zużywają się w jednym rocznym cyklu produkcyjnym.

1. W jednym rocznym cyklu produkcyjnym przedsiębiorstwo wytwarza tylko jedną jednostkę produktu (dla ułatwienia może to być np. statek).

2. Wymiana jest w pełni ekwiwalentna (wymieniane są identyczne wartości).

3. Indywidualny czas wytworzenia jednostki towaru w przedsiębiorstwie, które analizujemy, jest równy czasowi społecznie niezbędnemu (typowe przedsiębiorstwo).

4. Cała wytworzona wartość dodatkowa, która stanowi naturalne źródło zysku jest zawłaszczana przez właściciela przedsiębiorstwa.

T' > T - wartość użytkowa jest różna ze względu na potrzebę zysku (różnica jest wartością dodatkową). p' > p - z tego jest zysk (różnica jest zyskiem).

2. Biznesplan przedsięwzięcia gospodarczego (a)

BIZNES PLAN PRZEDSIĘWZIĘCIA GOSPODARCZEGO jest to udokumentowana prognoza przedsięwzięcia gospodarczego stanowiąca zbiór założeń i ocen mająca, charakter poufny.

Pożądane cechy biznes planu:

• zwięzły i interesujący,

• napisany przystępnym i zrozumiałym językiem,

• wszelkie zawarte w nim założenia i twierdzenia powinny być poparte odpowiednimi dokumentami,

• powinna go cechować wnikliwość i komplementarność ocen,

• warto go poddać ocenie ekspertów zanim zostanie oficjalnie zaprezentowany kontrahentowi.

Biznes plan jest potrzebny do tego, żeby się zorientować, czy przedsięwzięcie będzie się opłacało oraz do wiarygodności, z czym wiąże się np. zaciągnięcie pożyczki w banku lub możliwość zawarcia umowy z innym przedsiębiorstwem.

3. Zysk przedsiębiorstwa (a)

4. W układzie współrzędnych narysować przebieg funkcji U_c , U_k , U_p dla monopolu (d)

Utargi - ich wykresy nie będą identyczne dla przedsiębiorstw działających w strukturze rynku konkurencji monopolistycznej lub oligopolistycznej. W monopolu utargi kształtują się inaczej.

W strukturze rynku konkurencji monopolistycznej analiza utargu przebiega inaczej. Analiza kosztów jest taka sama, jak w przypadku rynku konkurencji doskonałej.

1 - punkt, w którym towar oddawany jest za darmo; Up - wyznacza cenę i nigdy nie osiągnie osi x.

Monopol analizując elastyczność popytu ustala koszty. Sytuacja jest najlepsza, gdy koszt jest minimalny.

5. Fundusz amortyzacji w skali gospodarki narodowej (MPS)

FUNDUSZ ODTWORZENIA W SKALI GOSPODARKI NARODOWEJ jest to wartość zużytych środków produkcji w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

C = C_a + C₀ C₀>>C_a

Dzieli się na:

• fndusz amortyzacji C_a, (wartość zużytych śr. pracy w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu )

• fundusz zużytych przedmiotów pracy C_0. (wartość zużytych środków pracy w skali gospodarki narodowej w przyjętym okresie czasu )

6. Trzy elementy w postaci których można przedstawić dochód narodowy brutto (MPS) (c)

DOCHÓD NARODOWY BRUTTO jest to suma wartości nowowytworzonej i wartości zużytych środków pracy w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

D_B = C_a + V + M

7. Produkt globalny (MPS) , dochód narodowy netto podzielony (MPS) , produkt krajowy brutto (SNA) , fundusz amortyzacji w gospodarce narodowej (MPS) , wartość globalna (SNA) (e)

8. Tempo wzrostu inwestycji brutto (c)

9. Zależność tempa wzrostu dochodu narodowego brutto U > a I danej wielkości stopy inwestycji od zmiany wielkości współczynnika kapitałochłonności (d)

10. Ekorozwój (a)

EKOROZWÓJ to taki rozwój gospodarczy, który uwzględnia konieczność zachowania środowiska naturalnego w odpowiednim stanie.

lub

EKOROZWÓJ to taki rozwój gospodarczy, który uwzględnia konieczność, zgodnej z wymogami ekologii, ochrony i odpowiedniego kształtowania środowiska naturalnego.

11. W problematyce strategii rozwoju gospodarczego moment zrównania (a)

t_m − moment zrównania to taki punkt czasowy, w którym rozmiary konsumpcji bieżącej w manewrze czasowego przyspieszenia tempa wzrostu dochodu narodowego brutto (przy neutralnym typie postępu technicznego) są równe rozmiarom konsumpcji w hipotezie z tabeli nr 1

OKRES ZRÓWNANIA to taki przedział czasowy, po którym suma konsumpcji z poszczególnych lat w manewrze czasowego przyspieszenia tempa wzrostu dochodu narodowego zrówna się z sumą konsumpcji z poszczególnych lat w hipotezie (zakreskowane pola).

Najgorzej jest, gdy przed punktem t_m jest załamanie − społeczeństwo nie akceptuje istniejących warunków (ograniczenia konsumpcji) i zaczyna np. strajkować.

12. Podstawowa teza teorii kosztów komparatywnych D. Ricardo dotyczącą wymiany towarowej między państwami o różnym poziomie rozwoju (b)

David Ricardo chce pokazać, że międzynarodowy podział pracy jest bardzo korzystny.

TEORIA KOSZTÓW KOMPARATYWNYCH:

Teza:

Jeśli kraj A ma korzyści z jednego produktu, a kraj B z drugiego, to korzyści są oczywiste. Ale jeśli jeden ma na każdym produkcie lepszą wydajność pracy to drugi może na tym skorzystać wspomagając produkcję pewnych produktów przy założeniu podziału pracy między te kraje.

Przykład:

Zatrudnienie całe albo przy winie albo przy płótnie:

− kraj A wyżej rozwinięty produkuje 200 l wina lub 100 m płótna,

− kraj B gorzej rozwinięty produkuje 160 l wina lub 40 m płótna.

Kraj A powinien tylko produkować płótno, a kraj B tylko wino, gdyż przy założeniu podziału zatrudnionych na: 2/5 - produkujących wino oraz 3/5 produkujących płótno, otrzymamy:

− bez współpracy wytworzą:

A − 80 l wina i 60 m płótna, − bo 200*(2/5) = 80 itd.,

B − 64 l wina i 24 m płótna,

razem 144 l wina i 84 m płótna,

− przy współpracy:

razem 160 l wina i 100 m płótna,

korzyści 16 l wina i 16 m płótna.

Ale w rzeczywistości niestety wyżej rozwinięty kraj zazwyczaj zabiera nadwyżkę dla siebie, narzuca pewne struktury gospodarcze takie, że hamuje postęp techniczny kraju gorzej rozwiniętego np. poprzez eksploatacje surowców, brudne technologie zanieczyszczające środowisko, wysyłają im własne odpady, narzucają ceny.

13. Wskaźnik cenowy „TERMS OF TRADE” (a)

Najbardziej ogólny wskaźnik handlu zagranicznego to CENOWE „TERMS OF TRADE”, czyli „WARUNKI WYMIANY” − jest to stosunek tempa wzrostu cen towarów eksportowanych do tempa wzrostu cen towarów importowanych w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

Korzystne jest, gdy wskaźnik jest większy >1, bo ceny towarów eksportowanych rosną szybciej niż ceny towarów importowanych. Przy pomocy tego wskaźnika możemy kształtować strukturę rodzajową naszego eksportu.

II kolos

a- zdefiniować, b- sformułować, c- zapisać przy pomocy przyjętej symboliki,d- przedstawić graficznie opisując rysunek, e- uporządkować wymienione wielkości ekonomiczne od max do min.

1. Kapitał trwały - a

2. Zysk netto banku - a

3. Roczna stopa zysku - a

4. Tw. Cournotta - b

5. 3 elementy w postaci których można przedstawić narodowy brutto (MPS) - c

6. System budżetowy państwa - a

7. Dochód narodowy brutto (MPS) Db

Produkt krajowy brutto(SNA) PKB

Fundusz amortyzacji w gosp.narodowej Ca

Dochód narodowy netto Dn

Wydatki budżetu państwa - e

8. Zależność tempa wzrostu dochodu narodowego brutto przy u<a i danej wielkości stopy inwestycji od zmiany wielkości współczynnika kapitałochłodności - d

9. Stopień technicznego uzbrojenia pracy zatrudnionego w gospodarce - a

10. Warunki dopuszczalnego obniżenia tempa wzrostu konsumpcji bieżącej z punktu widzenia grożby wystąpienia bariery konsumpcyjnej - a - c

11. Ekorozwój - a

12. Kurs wynikowy kosztów brutto w eksporcie - a

13. Bilans handlowy w wymianie zagranicznej

1. KAPITAŁ TRWAŁY to kapitał przeznaczony na zakup lub występujący w postaci tych środków pracy, które nie zużywają się w jednym rocznym cyklu produkcyjnym i wymagają stosowania odpisów amortyzacyjnych (mniej niż jeden obrót w ciągu roku np. zużycie budynku w roku = 0,02).

2. ZYSK NETTO BANKU jest to zysk brutto pomniejszony o koszty własne funkcjonowania banku. Zysk netto powinien być w ścisłej relacji do kapitału zakładowego bankiera.

3. ROCZNA STOPA ZYSKU jest to wyrażony w procentach stosunek uzyskanej w tym czasie w formie zysku (netto) wartości dodatkowej do poniesionych w ciągu roku indywidualnych kosztów wytwarzania pomnożony przez średnią roczną szybkość obrotu poszczególnych części kapitału:

Z_R' = [m/(c+v)] * n * 100%

Z_R' - roczna stopa zysku w %,

m - uzyskana przez producenta w % forma zysku (netto) wartość, której głównym źródłem jest wartość dodatkowa,

c+v - poniesione dla uzyskania tego zysku indywidualne koszty produkcji (rzeczowe i osobowe) w skali roku,

n - średnia roczna szybkość obrotu wszystkich części składowych kapitału.

4. TWIERDZENIE COURNOTTA - monopol znajduje się w równowadze, co oznacza, że osiąga maksymalną masę zysku dla tych rozmiarów produkcji i tej sprzedaży, dla których koszt krańcowy zrównuje się z utargiem krańcowym.

5. 3 elementy w postaci których można przedstawić dochód narodowy brutto (MPS)

D_B = C_a + V + M

D_B dochód narodoey brutto

C_{a fundusz amortyzacji (wyjaś w p.5)}

_{V+M -} wartość nowowytworzona w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

V - wartość funduszu płac w strefie przedsiębiorstw produkcyjnych w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

M - suma zysku brutto w strefie przedsiębiorstw produkcyjnych w skali gospodarki narodowej w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

6. SYSTEM BUDŻETOWY PAŃSTWA to konstruowanie dochodów i wydatków państwa oraz ich zestawienie w przyjętym statystycznie rocznym okresie czasu.

7. Dochód narodowy brutto (MPS) Db podz

Produkt krajowy brutto (SNA) PKB

Fundusz amortyzacji w gosp.narodowej Ca

Dochód narodowy netto (MPS) Dn podz

Wydatki budżetu państwa

PKB > Db podz > Dn podz > wydatki budżetu > Ca

8. Zależność tempa wzrostu dochodu narodowego przy u < a i danej wielkości stopy inwestycji od zmiany wielkości współczynnika kapitałochłodności - d

k < k r > r

1/k wspólcz kierunk. prostej

r - tempo wzrostu dochodu narodowego brutto % r = i *1/k + u-a

i - stopa inwestycji

k - współcz. kapitałochłonności

1/k - współcz globalnej efektywności inwestycji

u - współócz usprawnień %

a - współcz strat z tytułu spadku sprawności aparatu wytwórczego %

9. S − Stopień technicznego uzbrojenia pracy - średni koszt nowopowstającego stanowiska pracy.

10. Warunki dopuszczalnego obniżenia tempa wzrostu konsumpcji bieżącej z punktu widzenia grożby wystąpienia bariery konsumpcyjnej - a - c

1. ΔK/K > ΔL/L − konsumpcja na głowę musi rosnąć,

2) ΔK/K ≥ ΔZ/Z − konsumpcja na głowę zatrudnionego nie może spadać (płaca realna nie może spadać).

K- konsumpcja na głowę

ΔK- zmiana konsumpcji w stosunku do okresu wyjściowego

L - akumulacja

ΔL - zmiana akumulacji w stosunku do okresu wyjściowego

Z -

ΔZ -

11. EKOROZWÓJ to taki rozwój gospodarczy, który uwzględnia konieczność zachowania środowiska naturalnego w odpowiednim stanie.

12. KURS WYNIKOWY KOSZTÓW BRUTTO W EKSPORCIE wyraża stosunek przeciętnego kosztu własnego wytworzenia wyrobu powiększonego o narzut kosztów handlowych do uzyskanej za ten towar ceny w eksporcie, w walucie obcej.

13. BILANS HANDLOWY W WYMIANIE ZAGRANICZNEJ jest rocznym zestawieniem obrotów towarowych w zakresie eksportu (wywóz masy towarowej) i importu (sprowadzanie masy towarowej).

 

 
 

K

koszty

x - rozmiary produkcji

K_C

X_B

X_E

K_K

K_P

t

t_m

gdy S₁ = S₂ − okres zrównania

S₂

S₁

K

α − tempo wzrostu konsumpcji

konsumpcja w tym punkcie będzie inna, bo społeczeństwo z tabeli nr 3 nie będzie miało tych dóbr trwałych, które przez miniony okres mogło nabyć społeczeństwo z tabeli nr 1.

tabela nr 1

tabela nr 3

p

T

(c)

(v)

Pr

T^'

(c+v+m)

p^'

proces

produkcji

...

...

U

utargi

U_C

x - rozmiary sprzedaży

U_K

U_P

1

t

t_m

gdy S₁ = S₂ − okres zrównania

S₂

S₁

K

α − tempo wzrostu konsumpcji

konsumpcja w tym punkcie będzie inna, bo społeczeństwo z tabeli nr 3 nie będzie miało tych dóbr trwałych, które przez miniony okres mogło nabyć społeczeństwo z tabeli nr 1.

tabela nr 1

tabela nr 3

---