Znaczenie i meandry

globalizacji-wybrane

aspekty

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości,

Zarządzania i Ekoinnowacyjności PRz

Pojęcie globalizacji

Pojęcie to odnosi się do obszarów

działalności gospodarczej, politycznej,

społecznej, kulturowej czy naukowej,

a więc przenika wszystkie sfery

działalności ludzkiej na świecie.

Trudności w definiowaniu

globalizacji

Z punktu widzenia metodologicznego

jest to pojęcie sumatywne

(wielowymiarowe), które trudno

poddaje się procedurze

operacjonalizacji. Dobór wskaźników

explicitedo tego pojęcia, jest

praktycznie niemożliwy, bez

uprzedniego wydzielenia parametrów

(części składowych) tego pojęcia

Rozumienie globalizacji

Termin ten ma co najmniej trzy znaczenia:

ƒŢ odnosi się do poszerzania stosunków

międzynarodowych,

ƒŢ oznacza nowy etap modernizacji i

rozwoju kapitalizmu,

ƒŢ oznacza nowe kierunki w rozwoju kultury.

Co oznacza globalizacja?

ƒŢ zwiększanie znaczenia

ponadnarodowych instytucji i

organizacji,

ƒŢ przenikanie się różnych kultur,

ƒŢ konsolidację środków finansowych

ƒŢ masową komunikację w skali globalnej

Początek globalizacji

Anna Zorska uważa, że globalizacja stanowi

wyższy, bardziej zawansowany i złożony etap

procesu umiędzynarodowienia działalności

gospodarczej.

Proces ten rozumiany ogólnie, jako rozszerzanie

działalności krajowych przedsiębiorstw za

granicą, został zapoczątkowany na większą

skalę w XIV wieku, wraz z rozwojem zamorskiej

działalności przez kompanie handlowe

Początek globalizacji_1

Jedni sytuują globalizację w czasie,

na przełomie XIX i XX wieku, jako

efekt kształtowania się w tym

okresie kapitału finansowego, który

wpłynął na rozwój

monopolistycznego charakteru

wielkich przedsiębiorstw

Początek globalizacji_2

Inni traktują globalizację jako proces stanowiący

nową jakość w rozwoju ludzkości oraz gospodarki,

datowany od połowy lat osiemdziesiątych.

Zadecydowały o tym dwa wydarzenia o

fundamentalnym charakterze:

ƒŢ rozwój technologii informacyjno-komunikacyjnych,

a zwłaszcza komputerów osobistych i internetu,

ƒŢ rozpad systemu realnego socjalizmu w końcu lat

osiemdziesiątych, a zwłaszcza upadek Związku

Sowieckiego w 1991 roku

Wskaźnik globalizacji

Opracowany przez firmę doradztwa

strategicznego A.T. Kearney wskaźnik

globalizacji mierzył stopień integracji danego

kraju ze światem w sferze gospodarki, polityki,

technologii i życia społecznego.

Na początku 2005 roku do najbardziej

zglobalizowanych krajów świata należały:

Irlandia, Szwajcaria, Szwecja, Singapur i

Holandia. Stany Zjednoczone zajęły 11 pozycję,

Czechy 15, zaś Niemcy - 17

Obszary globalizacji-Grupa Lizbońska

ƒŢ globalizacja finansów i własności kapitału,

ƒŢ globalizacja rynków wobec integracji działalności

gospodarczej,

ƒŢ globalizacja technologii i wiedzy,

ƒŢ globalizacja instytucji i podmiotów gospodarczych,

ƒŢ globalizacja stylów życia i modeli konsumpcji,

globalizacja kultury,

ƒŢ globalizacja rządzenia i modeli prawnych,

ƒŢ globalizacja jako polityczne ujednolicenie świata,

ƒŢ globalizacja postrzegania i świadomości,

ƒŢ globalizacja gospodarczego rozwoju państw

Czynniki presji globalizacyjnej

ƒŢ nasilenia konkurencji,

ƒŢ poszukiwania większych zysków poza granicami kraju

poprzez globalizację działalności gospodarczej,

ƒŢ działań podejmowanych przez korporacje

ponadnarodowe oraz globalne instytucje i organizacje,

ƒŢ postępu technologicznego i odkryć naukowych,

ƒŢ wzrostu oddziaływania zjawisk zewnętrznych na

rozwój kraju,

ƒŢ presji globalnych rynków finansowych,

ƒŢ presji grupy krajów, dla których globalizacja oznacza

znacznie więcej korzyści niż strat

Wpływ procesów globalizacji

Procesy globalizacji wpływają na:

ƒŢ zmiany w funkcjonowaniu rynków, instytucji i

międzynarodowego biznesu

ƒŢ wybory w polityce gospodarczej

ƒŢ państwa, instytucje i przedsiębiorstwa czy

jednostki,

ƒŢ administrację publiczną poprzez

wprowadzanie nowych systemów zarządzania

jakością i e-kontaktu

Po nam wiedza procesach globalizacji

Aby rozumieć na czym polegają procesy

globalizacji, móc określić możliwości, jakie

niesie ze sobą globalizacja, z czym wiążą

się zagrożenia z nią związane, jakie należy

podjąć działania dostosowawcze, aby

sprostać tym wyzwaniom i osiągać

korzyści, zmniejszając zagrożenia

Główne podmioty

globalizacji

ƒŢ Korporacje transnarodowe

ƒŢ Rządy (państwa) krajów

wysoko rozwiniętych

Wpływ największych korporacji na

gospodarkę światową

Miejsce

korpo korporacji racji

w 200 2002

Nazwa

korporacji

Kraj/siedziba Rodzaj działalności Przy Przy-

chód w

2002r.

Kraje o

porównywalnym

dochodzie, 2000 r.

DNB*

mld

USD

1 Wal Wal-Mart

Stores

USA sieć handlowa 219,8 Austria (8mln) 204,2

2 Exxonmobil USA ropa naftowa/gaz 191,5 Turcja (65mln) 201,5

3 General eneral

Motors Co.

USA samochody/broń 177,2 Dania (5 mln) 171,0

4 British

Petroleum

Wielka

Brytania

gaz/ropa naftowa 174,2 Norwegia (4 mln) 168,0

5 Ford Motor

Co.

USA samochody 162,4 Polska (39 mln) 162,2

6 Daimler Daimler-

Chrysler

RFN/USA samochody 136,8 Arabia Saudyjska

(21 mln)

139,4

7 Royal

Dutch/Shell

Group

Wielka

Brytania

gaz/ropa naftowa 135,2 Finlandia (5 mln) 129,0

8 General

Electric

USA elektronika 125,9 RPA (43 mln) 129,2

9 Toyota

Motor

Japonia samochody 120,8 Grecja (11 mln) 126,2

10 Citigroup US USA usługi finansowe sługi 112,0 Tajlandia (61 mln) 121,8

Światowe centra

gospodarcze - TRIADA

ƒŢ Ameryka Północna

ƒŢ Europa Zachodnia

ƒŢ Azja Wschodnia

Znaczenie TRIADY (1)

ƒŢ Trzy główne kraje Triady (USA,

Japonia i Niemcy) mając 8,1%

ludności świata wytwarzają 51,5%

światowego DNB, z czego tylko

USA 31%

ƒŢ Ta grupa krajów przejęła w 2000

roku 71% światowych inwestycji

bezpośrednich

Znaczenie TRIADY (2)

Zasadnicze znaczenie ma fakt, że USA,

Japonia i Niemcy mają

monopolistyczną pozycję w produkcji i

eksporcie wyrobów wysokich i

najwyższych technologii, skupiają

zasadnicze ośrodki naukowe, a zatem

w rzeczywistości decydują o głównych

kierunkach, o przyszłej strukturze oraz

o tempie wzrostu gospodarki

światowej

Kto korzysta na

globalizacji?

Wynikające korzyści z tego

procesu będą w przeważającej

mierze zawłaszczane przed firmy z

krajów bogatych, co będzie

sprzyjać rozwojowi tych krajów

A zatem?

ƒŢ Globalizacja przyciąga kraje

bogate, a także średnio zamożne,

pozostawiając na uboczu

większość ludności

ƒŢ Wynika z tego, że globalizacja -

wbrew swemu znaczeniu - jest

procesem o charakterze

selektywnym

Narastanie dysproporcji

ƒŢ W 1990 roku najbogatsze państwo

świata było 4500% bogatsze od

najbiedniejszego

ƒŢ W 1870 roku różnica ta wynosiła

900%

ƒŢ Przed rewolucją przemysłową w poł.

XVIII w. dochód narodowy na

mieszkańca Europy był tylko 30%

wyższy niż w Chinach i Indiach

Skąd pieniądze na

rozwój-przykład USA

ƒŢ Wg Alana Greenspana wolny rynek

przyczynił się do przodownictwa USA

m.in. w:

ƒŢ tranzystorach

ƒŢ komputerach

ƒŢ internecie

ƒŢ laserach

ƒŢ satelitach

Fakty wg Chomsky'ego

ƒŢ To przykłady kreatywności i

wytwórczości w sektorze publicznym

ƒŢ Internet finansowano w sektorze

publicznym najpierw w Pentagonie,

potem w Krajowej Fundacji Nauki

ƒŢ Rozkwit Doliny Krzemowej -

publiczne nakłady finansowe i wysiłki

agend rządowych

Globalizacja a migracje

Według szacunków ONZ w okresie

1996-2000 przepływ netto z krajów

mniej rozwiniętych do bardziej

rozwiniętych wyniósł 11,6 mln osób,

co stanowiło 71% całkowitego

przyrostu demograficznego krajów

bardziej rozwiniętych

Saldo migracji a globalizacja

(lata 1996-2000 w tys.)

Kontynent Ludność Imigranci Uchodźcy Saldo migracji

Afryka 793.628 16.277 3.627 -447

Ameryka

Łacińs Łacińska ka

518.809 5.944 38 -494

Ameryka

Północna

314.113 40.844 635 1,394

Azja 3.672.342 49.781 9.121 -1,311

Europa 727.304 56.100 2.310 769

Oceania 30.521 5.835 69 69

Świat 6.056.715 174.781 15.868 0

Globalizacja a kierunki migracji

Kraj imigracji a Udział imigrantów w

całej populacji w %

Trzy najważniejsze kraje pochodzenia

imigrantów

Australia 23,6 W. Brytania, Nowa Zelandia, Wietnam

Belgia 8,8 Włoch Włochy, Maroko, Francja

y, Czechy 2,2 Ukraina, Słowacja, Wietnam

Francja 5,6 Portugalia, Maroko, Algieria

GCC b 34,7 Indie, Egipt, Pakistan

Hiszpania 2,0 Maroko, W. Brytania, Niemcy

Holandia 4,1 Maroko, Turcja, Niemcy

Japonia 1,2 Korea, Chiny, Brazylia

Niemc Niemcy 8,9 Turcja, Jugosławia, Włochy

Szwajcaria 19,2 Włochy, Jugosławia, Portugalia

Szwecja 5,5 Finlandia, Norwegia, Dania

USA 10,3 Meksyk, Filipiny, Kanada

Wielka Brytania 3,8 Irlandia, Indie, USA

Włochy 2,2 Maroko, Albania, Filipiny

b- kraje Gulf Cooperation Council (Arabia Saudyjska, Bahrajn, Katar, Kuwejt, Oman)

Kim są imigranci?

To głównie osoby o słabym

wyposażeniu w kapitał ludzki,

często bez jakichkolwiek

kwalifikacji

Gdzie pracują imigranci?-

(1)

ƒŢ Handel (Holandia, Kanada, Niemcy,

Szwajcaria, USA)

ƒŢ Opieka społeczna i ochrona zdrowia

(Dania, Kanada, Norwegia, Wlk

Brytania)

ƒŢ Gospodarstwo domowe (Grecja,

Hiszpania)

Gdzie pracują imigranci?-

(2)

ƒŢ Hotelarstwo i gastronomia (Austria,

Irlandia, Hiszpania, Niemcy, Wlk

Brytania)

ƒŢ Przemysł (Niemcy, Japonia, Austria,

Belgia, Holandia, Szwajcaria, Szwecja,

Włochy)

ƒŢ Budownictwo (Austria, Francja, Grecja,

Hiszpania)

Gdzie raczej nie pracują

imigranci?

ƒŢ W edukacji (bardzo rzadko)

ƒŢ W administracji (w ogóle)

Na jakich warunkach

pracują imigranci?

Niemal wszędzie są znacznie

częściej niż tubylcy zatrudniani w

niepełnym wymiarze czasu pracy

(w Hiszpanii i Portugalii ponad

połowa) oraz na niższych

stawkach wynagrodzenia

Globalizacja i nowe formy

migracji

ƒŢ Jedną z najbardziej wyrazistych

cech globalizacji jest szybki wzrost

pracowników najwyżej

wykwalifikowanych, których

nazywa się nową odmianą

przywódczych nomadów

ƒŢ Przepływ studentów

Skąd oni pochodzą?

ƒŢ Przykład USA i UE dowodzi, że napływ

członków zarządu korporacji,

ekspertów i innych wysokiej klasy

specjalistów odbywa się z innych

obszarów aniżeli napływ nisko

wykwalifikowanej siły roboczej.

ƒŢ Blisko połowa napłynęła do USA z

Europy Zachodniej, dalej z Japonii,

Izraela, Australii i Kanady

Przemieszczenia wewnątrz korporacji

pracowników najwyżej wykwalifikowanych

( w tys.)

Kraj

docelowy

1994 1995 1996 1997 1998

Francja bd 0,8 0,8 1,0 1,1

Holandia bd bd 1,6 2,3 2,7

Japonia bd 3,1 2,8 3,4 3,5

Kanada bd bd bd 2,1 2,8

USA 98,2 112,1 140,5 bd 203,3

W.Brytania bd 14,0 13,0 18,0 22,0

Globalizacja a studenci

ƒŢ Studenci to istotne źródło dochodów

sektora edukacyjnego (w trakcie a po

studiach jako poszukiwani specjaliści)

ƒŢ Największymi biorcami studentów są:

USA (32%), Wlk Brytania (16%),

Francja (11%), Australia (8%)

W jakich zawodach Polacy

mogą pracować w UE? (1)

W UE jest to prawie 3,5 mln miejsc pracy (w

tym milion w samych Niemczech), których

obywatele Piętnastki nie chcą wykonywać -

proste prace w budownictwie, punktach

gastronomii, hotelarstwie i świadczenie

usług w zakresie sprzątania i pomocy

domowej. Są to przeważnie takie prace,

które w naszym kraju chętniej niż my sami,

podejmują cudzoziemcy ze Wschodu

W jakich zawodach Polacy

mogą pracować w UE? (2)

Kraje „starej” UE chętnie przyjmują tylko

tych specjalistów, których brakuje. A w całej

UE brakuje:

ƒŢ ponad 1,7 mln specjalistów z obszaru IT i ebiznesu

(Francja ok. 185 tys. wakatów, Wlk.

Brytania ok. 200 tys.)

ƒŢ około kilka tysięcy miejsc z obszaru służby

zdrowia (średni i wyższy personel

medyczny)

Gdzie jest przyszłość?

W starzejących się społeczeństwach Unii

Europejskiej, przy niebywałej chemizacji

produkcji rolnej oraz tendencjach

związanych z procesami globalizacji wydaje

się, że największe znaczenie będą mieć trzy

obszary:

ƒŢ Jakość życia, opieka medyczna i socjalna

ƒŢ Biotechnologie i ochrona środowiska

ƒŢ Informatyka i telekomunikacja

Globalizacja a inżynieria bankowa

Koniec lat 70

ƒŢ CDO (Collateralized Debt Obligation)

ƒŢ Kredyty hipoteczne są pakowane setkami

w formie CDO - obligacji, których

zabezpieczeniem są te właśnie kredyty

Globalizacja a inżynieria bankowa_1

Początek lat 80

ƒŢ MBS (Mortgage-backed Securities), czyli

papiery wartościowe, których

zabezpieczeniem są kredyty hipoteczne

ƒŢ Kupującym je inwestorom płacono

odsetki za akceptację ryzyka, a nie za

pożyczenie od nich pieniędzy

Globalizacja a inżynieria bankowa_2

Lata 90

Subprime, kredyty hipoteczne udzielane

osobom, które w normalnych warunkach

nie mogłyby otrzymać kredytu

Wzrost cen domów i mieszkań wydaje się

chronić pożyczkobiorców przed spiralą

zadłużenia

Globalizacja a inżynieria bankowa_3

Koniec lat 90

CDS (Credit Default Swap) rodzaj

ubezpieczenia mającego zdjąć ryzyko

kredytowe z firm i instytucji

CDS mają 10% prowizję, dla tego kto bierze

na siebie ryzyko

Wartość światowego rynku

instrumentów pochodnych CDS

ƒŢ 2007 rok - 62,1 bln USD

ƒŢ Styczeń 2009 - 28 bln USD

ƒŢ Wartość rynku CDS na świecie, obarczonego

ciężarem tzw. toksycznych aktywów o

nieznanych rozmiarach (szacowanych na 2

tryliony USD) grozi dalszą finansową implozją

Podjęte działania

Pompowanie pieniędzy podatników do

głównie prywatnego sektora

bankowego w USA, Wielkiej Brytanii i

innych krajach, bądź powiązanych z

rządem pożyczkodawców (m.in. Fannie

Mae i Freddie Mac w USA), gdy

normalnym rozwiązaniem byłoby

pozwolić upaść piramidom finansowym

(bankructwo zagrożonych banków)

Co należałoby zrobić?

ƒŢ Oddzielić aktywa toksyczne (szacowane na

ok. 2 tryliony USD) od zdrowych

ƒŢ Piramida jest jednak globalna i takie też

musiałyby być działania rządów, a na to nie

ma zgody rządów

Globalizacja na rozdrożu?

Amerykanie zalecają światu

system, jakiego sami nigdy nie

praktykowali. Nigdy nie polegali

wyłącznie na wolnym rynku, ale

państwo ingerowało w

najważniejsze dziedziny gospodarki

i życia społecznego

(J.K. Galbraith)

Nauka Administracji

Dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości, Zarządzania i Ekoinnowacyjnności

Politechniki Rzeszowskiej

Pojęcie nauki o administracji

• Nauka Administracji ujmowana jest bardzo różnie.

• Raz jako nauka o „związku zjawisk zachodzących w

procesie administrowania”,

• Innym razem jako „organizacja i funkcjonowanie i

zarządzanie administracji paostwowej”,

• Przyjmuje również definicję nauki społecznej,

opierającej się na metodach empirycznych, której

przedmiot stanowi wszechstronna wiedza o

istniejącej w danym ustroju administracji publicznej

Istota przedmiotu

•środowiskiem, w którym działa administracja oraz

wzajemne związki, jakie zachodzą między tymi

dwoma elementami

•sprawami struktur organów administracyjnych i

wzajemnego powiązania aparatu administracyjnego

•problemem kadr w administracji

•funkcjonowaniem aparatu administracyjnego

•problematyką kontroli funkcjonowania administracji

•sprawami techniki w administracji

Pojęcie nauki

• NAUKA jest terminem trudnym do zdefiniowania, ponieważ

ludzie często mylą to, czym jest nauka, z jej metodologią.

• Chociaż sama nauka nie ma własnego przedmiotu

badawczego, to nie każde badanie jakiegoś zjawiska

traktujemy jako naukę

• NAUKA jest szczególnego rodzaju wiedzą zobiektywizowaną

w postaci określonych wytworów, a także szczególnego

rodzaju działalnością zbiorową ludzi, mniej lub bardziej

zinstytucjonalizowaną

• METODOLOGIA to system jasno określonych reguł i

procedur, do których odwołują się badania będące

podstawą ewaluacji wiedzy. System ten jest zmienny - ciągle

ulepszany

Normy naukowości

• 1. Intersubiektywna komunikowalnośd

• 2. Systematyzacja wiedzy naukowej. Pojęcie teorii

• 3. Fakt naukowy

• 4. Intersubiektywna uzasadnialnośd twierdzeo

naukowych

• 5. Ogólnośd

• 6. Metodycznośd

• 7. Specyficznośd i ścisłośd

• 8. Oszczędnośd i prostota

• 9. Abstrakcyjnośd

• 10. Uniwersalnośd

• 11. Pewnośd poznania naukowego

• 12. Warunkowy charakter twierdzeo naukowych

• 13. Bogactwo informacyjne, użytecznośd praktyczna

Początki nauki administracji

Charakterystyczną cechą początków nauki

administracji jest bogatośd i różnorodnośd jej

źródeł w Europie Zachodniej i Ameryce

Północnej.

W Europie początki nauki wiążą się z pewnymi

kierunkami naukowego poznania paostwa i

jego administracji w epoce oświecenia, a

zwłaszcza w XVIII wieku i w pierwszej połowie

XIX w

Początki nauki administracjiważniejsze

prace

•francuskich teoretyków myśli administracyjnej, którzy

zajmowali się administracją publiczną w ramach

jednolitej nauki o paostwie (A. F. Viviev „Etudes

administratives” 1845)

•polskich reformatorów II połowy XVIII wieku oraz

praktyków takich jak Staszic

•kameralistów i policystów, działających głównie w

Niemczech, którzy wskazywali, jak należy urządzid

administrację paostwa, a także omawiali

poszczególne działy poszczególnych gałęzi

administracji (np. policji). Jednakże nie stworzyli oni

usystematyzowanej całości na ten temat

Początki nauki administracjiważniejsze

prace_1

•Lorenza von Steina, profesor Wiedeoskiego

uniwersytetu, uważanego za twórcę nauki

administracji „Die Verwaltungslehre” (1865-

1868). Uważał, on że naukę administracji należy

wyprowadzid z „wyższej koncepcji paostwa”,

zgodnie z którą administracja obejmuje całą

działalnośd paostwa z wyjątkiem ustawodawstwa.

Nauka administracji miała przedstawid to, co jest

wspólne dla wszystkich działów administracji.

Niestety Lorenz nie stworzył żadnej metody

badawczej.

Ważniejsze prace_2

francuskich, polskich i niemieckich

prawników-administratywistów, którym

nauka administracji miała dostarczyd

informacji o rzeczywistości,

stanowiących podstawę do uzasadnienia

dogmatycznego systemu prawa

administracyjnego (Duguit, A.Okolski,

Mayer)

Ważniejsze prace_3

Autorów niemieckich z początku XX wieku, którzy

podejmowali pierwsze próby sformułowania

teoretycznych podstaw nauki administracji.

Proces ten rozpoczął J. Jastrow w pracy na temat

polityki socjalnej i nauki o administracji, uzasadniając

potrzebę wyodrębnienia nauki administracji od nauki

prawa administracyjnego. Według jego poglądów

przedmiotem nauki administracji są 2 problemy: jak się

administruje i jak należy administrowad.

Natomiast Stier-Somlo wprowadził podział wiedzy

administracyjnej oraz politykę administracyjną. Nauka

administracji według tej koncepcji miała opisywad,

analizowad i systematyzowad rzeczywistośd

administracyjną.

Ważniejsze prace_4

Niemieckiego uczonego M. Webera, żyjącego na przełomie

XIX i XX wieku, twórcy modelu organizacji biurokratycznej

Francuskiego inżyniera H. Fayola, jednego z twórców

naukowych podstaw organizacji pracy i zarządzania. Fayol

zajmował się przede wszystkim zarządzaniem

przedsiębiorstw, lecz na tej podstawie wyprowadził zasady

bardziej ogólne, odnoszące się również do administracji

paostwowej. To on jest uznawany za twórcę nauki

administracji traktowanej jako nauka społeczna, która ma

za zadanie rządzid się prawami podobnymi do praw

przyrodniczych. Fayol wyodrębnił, także w organizacji

przemysłowej, funkcje administracyjną, która ma 5 stadiów:

przewidywanie, organizowanie, rozkazywanie,

koordynowanie i kontrolę.

Podział ten znalazł zastosowanie w badaniach nad

administracją publiczną

Źródła nauki administracji w USA

W Stanach Zjednoczonych nauka administracji

związana była w dużej części z nauką o zarządzaniu i

sprowadzała się głównie do problemów naukowej

organizacji pracy w różnych jednostkach

organizacyjnych.

Powstała ona z zarządzania prywatnymi

przedsiębiorstwami.

Za głównego twórcę tej nauki uważa się F. Taylora,

który po obserwacjach procesów produkcyjnych

sformułował zasady racjonalnej organizacji pracy,

które zostały po części przeniesione na grunt

administracji publicznej.

Zadanie nauki administracji wg

Taylora

Głównym zadaniem wg. Taylora jest potrzeba

tworzenia właściwych warunków

organizacyjnych i technicznych pracy w celu

podniesienia efektywności, doboru

odpowiednich ludzi do wykonywania

określonych prac.

Źródła nauki administracji w USA_1

Inaczej - w stosunku do Taylora - myśleli tacy myśliciele jak

W. Wilson, F. J. Goodnowa, L. D. White i W. F. Willoughby

w ramach politologicznej koncepcji nauki administracji, w

której przyjmowano rozróżnienie polityki i administracji,

ograniczając zadania administracji do realizacji polityki i

prawa publicznego.

Celem naukowego poznania administracji było ustalenie

uniwersalnych zasad administracji politycznie neutralnej i

profesjonalnej.

Ważne znaczenie dla poznania administracji miał kierunek,

tak zwanych stosunków międzyludzkich (human relation).

Jednakże badaniami w tym zakresie zajmowały się

prywatne organizacje pozarządowe

Połączenie koncepcji Taylora i Fayola

Na przełomie lat 30-40 dokonano w Stanach

Zjednoczonych próby połączenia osiągnięd Taylora i

Fayola, co doprowadziło do opracowania

naukowych zasad administracji (L. Gulik, L. Urwick).

W oparciu o założenia Gulicka została stworzona

jednolita koncepcja nauki administracji.

Źródła nauki administracji w USA_2

Na gruncie Amerykaoskim zrodził się również

behawiorystyczny kierunek naukowego

poznania administracji, reprezentowany przez

M.A. Simona („Działania administracji” 1976).

Podstawowym założeniem metodologicznym

zawartym w tej książce było szerokie ujęcie

działania organizacyjnego przez pryzmat

procesów podejmowania decyzji w organizacji.

Simon uważał, że procesy decyzyjne mają

charakter wielopłaszczyznowy i są

interdyscyplinarne

Lata 50-60

Na przełomie lat 50-60 koncepcja samoistnej

nauki administracji jako dyscypliny kompleksowej,

związane jest z charakterystycznymi cechami

administracji publicznej tego okresu.

W głównej mierze chodzi tu o narastające

komplikowanie organizacji i funkcjonowania

administracji, związane z rozwojem jej funkcji i

zadao, zmianami metod i form ich realizacji.

Nauka administracji jako nauka samoistna

• Koncepcja samoistnej nauki administracji jako działu

kompleksowego zrodziła się we Francji.

• Jej założeniem jest badanie administracji publicznej z

różnych punktów widzenia.

• Kompleksowośd nauki administracji jako dyscypliny

samoistnej oznacza więc, że łączy ona w sobie elementy

różnych tradycji, działów naukowych. Jest więc nauką o

charakterze interdyscyplinarnym.

• Za twórcę tej koncepcji uznawany jest G. Langrod,

dający jej wyraz w artykule „Nauka administracji czy

nauki administracyjne” (1957) oraz w rozdziale „Nauka

administracji i jej miejsce wśród nauk sąsiednich”

zamieszczonym w pracy zbiorowej: „Traite de Science

Administrative” (1966-1967).

Koncepcja Langroda

Według Langroda nauka administracji jest dyscypliną

zajmującą się badaniem kompleksowych faktów

administracyjnych z punktu widzenia prawnego,

politologicznego, socjologicznego itp.

Nie określił on jednak bliżej granic przedmiotowych.

Wyżej wymieniona praca stanowi jedno z

najważniejszych wydarzeo we Francji z zakresu nauk

administracyjnych. Przyjmuje ona koncepcję nauk

administracji jako dziedziny samoistnej o

nieprawniczym charakterze, opartej na

interdyscyplinarnym wkładzie różnych gałęzi

społecznych takich jak: prawo, socjologia, psychologia,

politologia, historia myśli administracyjnej.

Rozwój nauki administracji we Francji

Na szczególną uwagę zasługuje 2 tomowe dzieło

J. Chevaliera i D. Loschaka „Science

Administrative” (1978).

Autorzy przedstawili syntezę dorobku nauki

administracji we Francji i innych krajach.

Opowiadali się jednoznacznie za koncepcją nauki

administracji jako autonomicznej dyscypliny

nauk społecznych, nie regulując jednak

możliwości uprawiania innych nauk

administracyjnych.

Koncepcja niemiecka

• Na podstawie doktryny niemieckiej przyjmuje się

koncepcję nauki administracji jako samodzielnej

dyscypliny mającej łączyd dorobek różnych nauk

administracyjnych dotyczących tego samego

przedmiotu badao jakim jest administracja

publiczna. Stanowisko takie reprezentuje między

innymi W. Thieme, który opiera koncepcję

administracji publicznej jako dyscypliny naukowej

na cechach jej przedmiotu i metodach

badawczych. Przedmiotem administracji jest

administracja publiczna w ujęciu zarówno

materialnym jak i funkcjonalnym.

Nauka administracji wg Thieme

Thieme przez naukę administracji rozumie,

wszystkie gałęzie nauk administracyjnych z

wyjątkiem prawa administracyjnego. Jego

zdaniem nauka administracji należy do nauk

społecznych, jest przy tym empiryczną

dyscypliną tych nauk. Natomiast z ujęcia

funkcjonalnego wynika, że jest ona nauką o

działaniach i podejmowaniu decyzji. Jako gałąź

nauk społecznych posługuje się ich różnymi

metodami badawczymi

Rozwój nauki administracji w USA

Koncepcję nauki administracji jako dyscypliny

kompleksowej, przyjmują w nauce amerykaoskiej

Bernestien i O'Hary.

Opracowanie należące do jej klasycznego

dorobku tworzone były przez przedstawicieli

różnych dyscyplin. Co dało rezultat, że na jej

współczesny obraz składa się dorobek wielu

nauk: zarządzanie, ekonomia, socjologia, nauki

polityczne

Koncepcja Longchampa

• Teoretyczną koncepcje nauk administracji przedstawił F.

Longchamp w pracy „Założenia nauki administracji”. Jego

sposób pojmowania nauki administracji wyglądał następująco:

a) nauka administracji należy do nauk społecznych, zajmuje się

bowiem zjawiskami administracyjnymi, które nalezą do grupy

zjawisk społecznych i układami, które obejmują te zjawiska.

Zatem w tym rozumowaniu nauka administracji to nauka

zajmująca się administracją publiczna w jej szerokim

otoczeniu.

b) nauka administracji ma charakter badawczy, jest nauką

wartościującą, opiera się na oglądzie i wyraża w twierdzeniach

spostrzegawczych i sprawdzalnych do rzeczywistości.

Reasumując, nauka administracji ma badad wszelkie

uwarunkowania rzeczywistości administracyjnej ale nie może

ich wartościowad. Efektem takich badao jest obiektywny

obraz rzeczywistości administracji

Koncepcja Leooskiego

• Głównym przedstawicielem koncepcji kompleksowej nauki

administracji w Polsce jest Z. Leooski. Uważa on, że nauka

administracji powinna badad administrację z różnych punktów

widzenia. Jest tam miejsce na spojrzenie prakseologiczne,

socjologiczne jak i inne. Instytucje administracyjne powinny

byd badane przez pryzmat urządzeo ustroju politycznego jak i

ekonomicznego, czyli pod kątem tego, w jakim zakresie prawo

i inne normy wyznaczają rzeczywiście działanie administracji,

jakie inne czynniki nadają kształt administracji w danej epoce i

ustroju, w jakim zakresie można w administracji wykorzystad

postęp techniczny. Nauka administracji powinna integrowad i

porządkowad wyniki badao.

• Według Leooskiego prowadzenie badao w ramach różnych

dyscyplin powoduje rozproszenie wysiłków badawczych i nie

pozwala na uchwycenie całości o współczesnej administracji.

Administracja publiczna

Dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości , Zarządzania i Ekoinnowacyjności

Politechniki Rzeszowskiej

Pojęcie organu administracji publicznej

•Organ administracji publicznej - zasadnicza

jednostka składowa administracji w sensie

podmiotowym.

•Organ administracji publicznej- osoba lub grupa

osób znajdująca się w strukturze organizacyjnej

władzy publicznej powołana do realizacji norm

prawa administracyjnego w granicach

przyznanych przez prawo kompetencji,

wyposażona w odpowiednie środki materialne

i ludzkie.

Pojęcie organu

administracji publicznej_1

• Kodeks postępowania administracyjnego (KPA)

przez pojecie organu administracji publicznej

rozumie: Premiera, ministrów, szefów centralnych

organów administracji rządowej oraz wojewodów, a

także działające w ich imieniu lub we własnym

imieniu inne terenowe organy administracji

rządowej (zespolonych i niezespolonych), organy

jednostek samorządu terytorialnego oraz podmioty

powołane z mocy prawa do załatwiania

indywidualnych spraw w drodze decyzji

administracyjnych

Podział organów administracji publicznej

Ze względu na terytorialny zasięg

działania:

- organy centralne

- organy terenowe

Organy centralne

Organy centralne to organy obejmujące

zakresem swojego działania teren całego

kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji

i w innych ustawach kompetencjami.

Wśród organów centralnych nadrzędną

pozycję zajmują organy naczelne. Wszystkie

inne centralne organy są podporządkowane

organizacyjnie organom naczelnym.

Organy centralne powoływane są najczęściej

przez Prezesa Rady Ministrów

Organy centralne_1

Organami zwierzchnimi centralnych organów są:

Sejm, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów,

poszczególni ministrowie.

Układ kompetencji tych organów podobny jest do

kompetencji organów naczelnych, z tym że w sferze

normotwórczej wydają one jedynie zarządzenia. Akty

wewnętrzne tych organów noszą różne nazwy,

najczęściej spotykane są: zarządzenia wewnętrzne,

regulaminy, wytyczne, instrukcje.

Centralne organy administracji są organami

zwierzchnimi terytorialnych organów administracji

Organy terenowe

Organy terenowe to takie, których

kompetencje rozciągają się wyłącznie na

częśd terytorium paostwa odpowiadająca

najczęściej jednostce podziału

administracyjnego np. województwo,

powiat, gmina

Administracja rządowa w terenie

• Administracja rządowa w terenie dzieli się

na:

- zespoloną,

- niezespoloną

Administracja zespolona

Oparta jest na zasadach zespolenia i

zwierzchnictwa wojewody,

warunkującego skuteczne wykonywanie

zadao tej administracji

Administracja zespolona_1

Kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży działają

pod zwierzchnictwem wojewody, z ustawowego

upoważnienia bądź w imieniu własnym, jeżeli ustawa

tak stanowi.

Zespolenie służb, inspekcji i staży w administracji

rządowej w województwie następuje pod

zwierzchnictwem wojewody w jednym urzędzie, chyba

że ustawa nie przewiduje zespolenia w jednym

urzędzie.

Z zachowaniem przepisów o tajemnicy paostwowej i

innych rodzajów tajemnicy określonych ustawami,

wojewoda ma prawo wglądu w tok każdej sprawy

prowadzonej na obszarze województwa przez organy

administracji paostwowej

Administracja zespolona_2

W sytuacji kiedy kierownik służby,

inspekcji lub straży wykonuje zadania i

kompetencje w imieniu wojewody i gdy

ta służba, inspekcja czy straż jest

włączona do urzędu wojewódzkiego, to

mamy wówczas zespolenie bezpośrednie

(pod jednym zwierzchnikiem i w jednym

urzędzie).

Administracja zespolona_3

Zaś sytuację, gdy kierownik służby, inspekcji

lub straży działa we własnym imieniu,

realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy

posiada aparat pomocniczy w postaci

komendy, inspektoratu lub innej jednostki

organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu

wojewódzkiego, to wówczas występuje

zespolenie pośrednie, gdy dany kierownik

działa pod zwierzchnictwem wojewody

Administracja zespolona_4

Szczegółową organizację zespolonej

administracji rządowej w województwie

określa statut urzędu wojewódzkiego

nadawany przez wojewodę, i zatwierdzany

przez Prezesa Rady Ministrów

Wojewoda jest zwierzchnikiem zespolonej

administracji rządowej. Kieruje nią,

koordynuje jej działalnośd, zapewnia warunki

do skutecznego jej działania i ponosi

odpowiedzialnośd za rezultaty jej działania

Skład organów administracji zespolonej

• Komenda Wojewódzka Policji,

• Komenda Wojewódzka Paostwowej Straży Pożarnej,

• Kuratorium Oświaty,

• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Farmaceutycznej,

• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Handlowej,

• Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego,

• Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Nasiennej,

• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska,

• Wojewódzki Inspektorat Skupu i Przetwórstwa

Artykułów Rolnych,

• Wojewódzki Inspektorat Weterynarii,

• Wojewódzki Oddział Służby Ochrony Zabytków,

• Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin

Administracja niezespolona

Administracja niezespolona (dotychczas

określaną mianem specjalnej) to terenowe

organy administracji rządowej

podporządkowane właściwym ministrom bądź

kierownikom paostwowych osób prawnych i

kierownikom innych paostwowych jednostek

organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu

administracji rządowej na obszarze

województwa, wobec której wojewoda posiada

uprawnienia koordynacyjne, opiniodawcze i w

pewnym zakresie - kontrolne.

Administracja niezespolona_1

Są to wyspecjalizowane organy administracji,

których kompetencje mieszczą się w ramach

jednego resortu (quasi-resortu). Oparte są z

reguły na zasadzie centralizacji. Działają w

ramach zasadniczego podziału lub w ramach

podziałów specjalnych

Administracja niezespolona_2

Organy administracji niezespolonej działające na

obszarze województwa obowiązane są do:

•uzgadniania z wojewodą projektów aktów prawa

miejscowego stanowionych przez te organy, np.:

przez dyrektorów urzędów morskich.

•zapewnienia zgodności swoich działao z

poleceniami wojewody.

•składania wojewodzie rocznych informacji, a na

żądanie wojewody także bieżących wyjaśnieo o

swojej działalności na obszarze województwa

Organy rządowej administracji niezespolonej

•Dowódcy Okręgów Wojskowych, Szefowie Wojewódzkich Sztabów Wojskowych,

Wojskowi Komendanci Uzupełnieo

• Dyrektorzy Izb Skarbowych, Naczelnicy Urzędów Skarbowych, Dyrektorzy

Urzędów Kontroli Skarbowych

• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Górniczych i Specjalistycznych Urzędów

Górniczych

• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Miar i Naczelnicy Obwodowych Urzędów Miar

• Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Probierczych i Naczelnicy Obwodowych

Urzędów Probierczych

• Dyrektorzy Regionalnych Zarządów Gospodarki Wodnej

• Dyrektorzy Izb Celnych i Naczelnicy Urzędów Celnych

• Dyrektorzy Urzędów Morskich

• Dyrektorzy Urzędów Statystycznych

• Dyrektorzy Urzędów Żeglugi Śródlądowej

• Komendanci Oddziałów Straży Granicznej, Komendanci Strażnic Oraz Komendanci

Granicznych Placówek Kontrolnych i Dywizjonów Straży Granicznej

• Okręgowi Inspektorzy Rybołówstwa Morskiego

• Paostwowi Inspektorzy Sanitarni

• Jednostki terenowe podległe Prezesowi Agencji Rynku Rolnego np. Główny

Inspektorat Weterynarii)

• Wojewódzki Inspektor Transportu Drogowego

Terenowe organy

administracji publicznej

Organy administracji paostwowej

Organy administracji samorządowej

Terenowe organy

administracji paostwowej

•Terenowe organy administracji specjalnej zespolone

są z wojewodą. Zespolenie to ma charakter

personalny i kompetencyjny.

•Zespolenie personalne polega na tym, iż wojewoda

powołuje kierowników zespolonych służb i inspekcji

w porozumieniu z właściwym ministrem lub po

zasięgnięciu jego opinii.

•Zespolenie kompetencyjne polega na tym, że

wojewoda koordynuje działalnośd administracji

zespolonej, np. składane są mu doroczne

sprawozdania

Kompetencje Wojewody jako organu administracji

paostwowej o kompetencji ogólnej

1. Reprezentuje Rząd RP w województwie

2.Odpowiada za wdrażanie polityki paostwa w

województwie

3.Wykonuje inne zadania paostwowe, np. podpisuje

kontrakty wojewódzkie,

4.Koordynuje prace administracji zespolonej,

5.Nadzoruje prace podporządkowanej administracji

paostwowej w trybie instancyjnym,

6.Nadzoruje działalnośd samorządu tylko pod

względem zgodności z prawem

7.Kieruje pracami urzędu wojewódzkiego

Samorząd terytorialny

Samorząd wojewódzki - wspólnota osób

zamieszkujących województwo

Samorząd powiatowy - wspólnota osób

zamieszkujących powiat

Samorząd gminny - wspólnota osób

zamieszkujących gminę

Samorząd terytorialny

Samorząd terytorialny tworzy lokalna wspólnota

mieszkaoców zamieszkujących dane terytorium.

Cechy:

•Ma osobowośd prawną, własny majątek,

•Działa autonomicznie, jego samodzielnośd podlega

kontroli sądowej i prawnej

•Organy samorządu wybierane są w sposób

demokratyczny w wyborach bezpośrednich lub

pośrednich,

•Ma prawo stanowienia prawa lokalnego

•Ustrój określają przepisy prawa powszechnie

obowiązującego oraz przepisy wewnętrzne

Organy samorządu terytorialnego:

Samorząd gminny

Organ stanowiący:

Rada gminy, prezydium

Organ wykonawczy:

Wójt, Burmistrz, Prezydent

Urząd Gminy, Miasta, Miasta na prawach

powiatu

Zadania samorządu gminnego

Własne:

•Utrzymanie czystości, wywóz śmieci, utylizacja

odpadów

•Drogi gminne, opieka nad cmentarzami, stadionami

•Szkoły podstawowe, żłobki, przedszkola

•Gminne ośrodki zdrowia, kultury

Zlecone:

•Akta stanu cywilnego

•Rejestracja pojazdów

Organy samorządu terytorialnego

Organ stanowiący: Rada Powiatu

Organ wykonawczy: Zarząd, Starosta, Urząd

Powiatowy

Zadania samorządu powiatowego

Własne

- Szkoły średnie,

- Szpitale powiatowe, poradnie

- Domy opieki społecznej

- Transport i drogi między gminne

- Przeciwdziałanie bezrobociu, PUP

Zlecone

- Koordynacja działalności Komendy Policji, PSP,

PIOŚ

Organy samorządu

wojewódzkiego

Organ stanowiący: Sejmik wojewódzki

Organ wykonawczy: Zarząd, Marszałek, Urząd

Marszałkowski

Zadania samorządu wojewódzkiego

Realizuje politykę rozwoju regionalnego całego

województwa poprzez:

•Projekty regionalne finansowane z UE

• Kontrakty regionalne z funduszy strukturalnych,

spójności, rozwoju regionów wiejskich

• Nadzór wojewódzkich szpitali, WZOZ-ów

• Nadzór wojewódzkich instytucji kultury (teatr,

filharmonia, woj. biblioteka publiczna)

• Odpowiedzialnośd za drogi wojewódzkie

• Inicjowanie powstawanie paostwowych wyższych

uczelni zawodowych

Klasyfikacja organów

administracji państwowej

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości,

Zarządzania i Ekoinnowacyjności PRz

Zasady klasyfikacji organów

administracji państwowej

Musi być oparta na postanowieniach

obowiązującego prawa. Również przydawanie nazw

poszczególnym grupom organów powinno mieć

swoje źródło w regulacji normatywnej. Do

podstawowych kryteriów klasyfikacji zaliczyć

należy:

1) sposób powoływania,

2) miejsce w strukturze organizacyjnej adm.

państwowej,

3) terytorialny zasięg działania.

Zasady klasyfikacji organów

administracji państwowej

Dla oznaczenia naczelnych organów

administracji państwowej wystarczy

samodzielne zastosowanie każdego z

dwóch pierwszych kryteriów.

Dla potrzeb zaś szerszej klasyfikacji,

obejmującej organy centralne o pozostałe,

kryterium trzeciego w połączeniu z

pierwszym lub drugim

Aspekt terminologiczny

Naczelne organy administracji państwowej

nie są tak nazywane w Konstytucji z 1997

roku, ale są tak nazywane w całym

prawodawstwie, również podjętym

ostatnio, a zwłaszcza w drugiej połowie

1996 r.

Zadanie dla nauki

W tych okolicznościach zadaniem nauki jest i

wyróżnienie pojęciowe i znalezienie cech

wspólnych organów naczelnych.

Cechy wspólne stają się kryteriami klasyfikacji

dopiero w sytuacji gdy charakter organu nie

wynika jasno z prawa.

W rezultacie cechy wspólne jako kryteria

wyodrębnienia mogą być użyte dziś nie tylko w

klasyfikacji organów na poziomie niższym niż

naczelny

Określenia naczelnych

organów

Na gruncie obowiązującego prawa uzyskujemy

cztery określenia naczelnych organów, z których

każde brane oddzielnie jest równie poprawne,

chociaż innym służy celom:

1. Naczelne organy administracji rządowej

to te spośród organów administracji publicznej,

które są powoływane przez Prezydenta

bezpośrednio, czy też po uprzednim wyborze

przez Sejm

Określenia naczelnych

organów_1

2. Naczelnymi organami administracji

państwowej są organy zwierzchnie wobec

pozostałych organów w strukturze administracji

rządowej

3. Naczelnymi organami administracji

państwowej są organy powoływane przez

prezydenta czy Sejm, i których właściwość

terytorialna obejmuje obszar całego państwa

Określenia naczelnych

organów_2

ƒŢ 4. Naczelnymi organami

administracji państwowej są organy

zwierzchnie wobec pozostałych organów

w strukturze administracji rządowej i

których właściwość terytorialna obejmuje

obszar całego państwa

Określenia naczelnych

organów_3

Określenia zawarte w punktach 1 i 2 dają

możliwość klasyfikacji organów na naczelne i

pozostałe.

Określenia zaś 3 i 4 pozwalają także, na

wyróżnienie centralnych organów administracji

państwowej oraz organów adm. rządowej w

terenie, ewentualnie także organów adm.

publicznej w terenie.

Określenia naczelnych

organów_4

Wyżej wymieniona klasyfikacja nie

obejmuje statusu prezydenta, co wydaje

się być zgodne z tą myślą konstytucyjna,

która czyni z prezydenta organ o

podstawowym znaczeniu dla państwa, a

nie tylko dla administracji

Prezydent jako naczelny organ

administracji państwowej

Miejsce prezydenta w strukturze

państwa zostało rozstrzygnięte przez

Konstytucję, która w art. 10 wydziela

władzę ustawodawczą, władzę

wykonawczą i władzę sądowniczą

zalicza Prezydenta RP do władzy

wykonawczej.

Prezydent jako naczelny organ

administracji państwowej_1

Tak więc w zakresie uregulowań konstytucyjnych

administracyjnoprawne funkcje Prezydenta nie muszą być

uzasadnione jakąkolwiek dodatkową argumentacją.

Poszczególne argumentacje popierane określoną

większością parlamentarną decydują o zasięgu i treści

kompetencji Prezydenta, które zresztą wydają się być

niewystarczająco szerokie, zważywszy iż Prezydent

pochodzi z woli narodu, a posłowie i senatorowie tylko z

woli grup obywateli.

W konstytucji Prezydent nazywany jest prawdopodobnie

centralnym konstytucyjnym organem państwa

Kompetencje Prezydenta

Kompetencje Prezydenta nie są zbudowane na

zasadzie paralelności wobec kompetencji Rady

Ministrów, choć niektóre dziedziny spraw są tożsame.

I. W sferze stosunków zagranicznych Prezydent

ma pozycję zwierzchnią w zakresie najwyższego

przedstawicielstwa RP ( jednak ogólne kierownictwo

utracił w 1997 r. ); a niekiedy wyłączną np. do

ratyfikacji umów międzynarodowych

II. W sferze prawodawstwa nadzwyczajnego

Prezydent może wprowadzać stan wojenny i stan

wyjątkowy.

Kompetencje Prezydenta_1

III. W sferze prawodawstwa zwykłego

kompetencje Prezydenta są słabe.

Zapewniona Konstytucją możliwość

wydawania rozporządzeń jest kompetencją

pozorną, ponieważ jej realizacja uzależniona

jest od woli Sejmu formułującego

odpowiednie szczegółowe upoważnienie.

Kompetencje Prezydenta_2

Natomiast zarządzeniami Prezydenta nie można

regulować praw i obowiązków obywatelskich a także

wszystkich innych podmiotów znajdujących się poza

strukturami administracyjnymi oraz tych podmiotów w

strukturach administracyjnych, które zgodności aktów

normatywnych z ustawami i konstytucją są ograniczone.

Kompetencja Prezydenta do występowania z podobnymi

wnioskami nie obejmuje bowiem rozporządzeń niemniej

Konstytucja wprowadza możliwość za wnioskowania

kontroli uprzedniej w zakresie zgodności z Konstytucją

umowy międzynarodowej (jeszcze przed jej ratyfikacją )

Kompetencje Prezydenta_3

IV. W sferze obsadzania stanowisk Prezydent

ma dosyć szerokie uprawnienia. W tym zakresie

nie ma jednak możliwości występowania z

wnioskami o odwołanie Rady Ministrów (choć w

dwóch zespołach okoliczności sam ją może

powołać), czy innych organów naczelnych. Brak

podobnej kompetencji może być widziany jako

słabe zabezpieczenie funkcji i zadań Prezydenta.

Kompetencje Prezydenta_4

V. W sferze uprawnień o charakterze

organizacyjnym i decyzyjnym Prezydent na

przykład może zwoływać i przewodniczyć Radzie

Ministrów, wydawać decyzje w zakresie

nadawania i zwalniania z obywatelstwa,

nadawania orderów odznaczeń, stosowania

prawa łaski (stosowanie prawa łaski nie jest z

obszaru władzy sądowniczej wymiaru

sprawiedliwości)

Samorząd Terytorialny

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości, Zarządzania i

Ekoinnowacyjności PRz

Podział terytorialny

(pojęcie i rodzaje).

ƒŢ Pojęć „podział terytorialny” i „podział

administracyjny” używa się zamiennie. Użycie pojęcia

„podział administracyjny” wskazuje, że chodzi o

dokonanie podziału terytorialnego państwa dla

wykonywania administracji publicznej. Jednakże

terytorium państwa dzielone jest nie tylko dla celów

wykonywania administracji publicznej, ale również dla

celów sprawowania wymiaru sprawiedliwości.

ƒŢ Za bardziej trafne należy uznać używanie pojęcia

„podział terytorialny” niż pojęcia „podział

administracyjny”, przy użyciu tego ostatniego należy

pamiętać, że chodzi o podział dokonany tylko dla

celów administracji publicznej.

Podział terytorialny

(pojęcie i rodzaje).

Wyróżnia się trzy rodzaje podziału terytorialnego:

ƒŢ 1) Podział zasadniczy- tworzony jest dla organów terenowych o

kompetencjach ogólnych, posiadających podstawowe znaczenie

dla danej jednostki podziału, a więc u nas dla terenowych

organów rządowej administracji ogólnej i jednostek samorządu

terytorialnego.

ƒŢ 2) Podział pomocniczy- podział, który dokonywany jest dla

organów o charakterze pomocniczym w stosunku do organów o

podstawowym znaczeniu; np. podział gminy na sołectwa.

ƒŢ 3) Podział specjalny- podział dokonywany dla wykonywania

takich zadań państwa, których wykonywanie w ramach podziału

zasadniczego jest z różnych względów mało celowe; np.

specjalny podział terytorialny dla wykonywania administracji

górniczej, uwzględniający intensywność występowania kopalni

na poszczególnych obszarach państwa.

Podział terytorialny

(czynniki kształtujące).

ƒŢ Ukształtowanie podziału terytorialnego w konkretnym państwie

zależne jest od wielu czynników, takich jak właściwości

fizjograficzne danego terytorium (niziny, rzeki, itd.), stosunki

komunikacyjne, demograficzne, narodowościowe itp. Wpływ

poszczególnych czynników na kształtowanie się podziału

terytorialnego jest różny, a niektóre z tych czynników ulegają

stopniowo, mniej lub bardziej szybko, zmianom. Zjawiskiem

korzystnym jest jak najmniejsza liczba podziałów specjalnych i

dostosowanie administracji specjalnej do podziału zasadniczego.

Umożliwia to sprawniejsze wykonywanie funkcji

koordynacyjnych przez terenowe organy administracji ogólnej w

stosunku do jednostek organizacyjnych im nie

podporządkowanych. Nie należy dzielić jednostek zasadniczego

podziału między różne jednostki podziału specjalnego

Podział terytorialny

(ewolucja).

ƒŢ Okres zaborów. Ziemie polskie pod zaborem rosyjskim były

podzielone na gubernie, w których skład wchodziły

bezpośrednio powiaty i większe miasta.

ƒŢ Powiaty składały się z gmin wiejskich i mniejszych miast. Gmina

wiejska była jednostka dużą pod względem obszaru, składała

się z większej liczby wsi.

ƒŢ Miast było mało. Ziemie pod zaborem pruskim były podzielone

prowincje, rejencje, powiaty ziemskie i miejskie (tzw. miasta

wydzielone z powiatu).

ƒŢ Powiaty ziemskie dzieliły się na gminy wiejskie, obszary

dworskie i miasta nie wydzielone z powiatów.

ƒŢ Ziemie w zaborze austriackim- kraj Galicji, który dzielił się na

powiaty i dwa miasta wchodzące w skład powiatów. Powiaty

dzieliły się na miasta, gminy wiejskie i obszary dworskie.

Podział terytorialny

(ewolucja).

ƒŢ Okres dwudziestolecia międzywojennego. Po odzyskaniu

niepodległości w 1918r. podzielono terytorium państwa na 17

województw, w tym jedno grodzkie (m.st. Warszawa) i jedno

autonomiczne (woj. śląskie).

ƒŢ Konstytucja marcowa z 1921 r. ustaliła jednolity podział na

województwa, powiaty, gminy miejskie oraz wiejskie. Okres po II

wojnie światowej.

ƒŢ W wyniku II wojny światowej powierzchnia polski zmniejszyła się o

77000 km2. Odpadło 7 województw. W 1944r. z części województwa

lwowskiego i krakowskiego utworzono województwo rzeszowskie.

Obszar odzyskanych ziem został podzielony na 4 województwa

(gdańskie, szczecińskie, olsztyńskie i wrocławskie) i częściowo

włączony do istniejących województw.

ƒŢ W 1950r. na ziemiach zachodnich utworzono 3 nowe województwa:

koszalińskie, opolskie i zielonogórskie.

Podział terytorialny

(ewolucja).

ƒŢ do 1975r. podział państwa na 17 województw i 5 miast

wyłączonych z województw. Od 1 stycznia 1973r. przywrócono

gminę jako jednostkę zasadniczego podziału terytorialnego. Z

dniem 1.06.1975 dokonano podziału kraju na 49 województw i

stan ten utrzymano do 31.12.98. Podział terytorialny jest z

reguły podziałem wielostopniowym. W Polsce mieliśmy do 31

maja 1975r. podział trójstopniowy, gdyż terytorium państwa

podzielone było na województwa, województwa - na powiaty, a

powiaty - na gminy (w latach 1954-1972 na gromady).

ƒŢ Od 1 czerwca 1975r. do 31 grudnia 1998r. istniał zasadniczy

dwustopniowy podział terytorialny: na województwa i gminy.

ƒŢ Z dniem 1 stycznia 1999r. został ponownie wprowadzony

zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny państwa.

Jednostkami tego podziału są: gminy, powiaty i województwa.

Podział terytorialny

(obowiązująca regulacja).

ƒŢ Z dn. 01.01.1999r. wprowadzono zasadniczy trójstopniowy

podział terytorialny z mocy ustawy z 24 lipca 1998r.

Jednostkami zasadniczego podziału terytorialnego są: gminy,

powiaty, województwa.

ƒŢ Ustawa utworzyła 16 województw, ustalając siedziby

wojewodów i sejmików województwa. W dwóch województwach

siedziba wojewodów i sejmików województwa nie znajduje się w

tym samym mieście. Województwo kujawsko-pomorskie,

siedzibą wojewody jest Bydgoszcz, a sejmiku wojewódzkiego-

Toruń, zaś w województwie lubuskim siedzibą wojewody jest

Gorzów Wlkp., a sejmiku wojewódzkiego- Zielona Góra. Nazwy

województw pochodzą od nazw ziem i regionów.

ƒŢ Tylko w trzech przypadkach (lubelskim, łódzkim i opolskim) od

nazw stolicy województw.

Podział terytorialny

(obowiązująca regulacja).

ƒŢ Podział pomocniczy. Jednostkami

pomocniczymi są sołectwa na wsi, a w

mieście- dzielnice i osiedla. Jednostki te

pozostają do decyzji rad gmin. Sołectwa,

dzielnice i osiedla nie posiadają osobowości

prawnej i własnego majątku. Organizacja i

zakres działania jednostek pomocniczych

określa rada gminy oddzielnym statutem.

Podział terytorialny

(obowiązująca regulacja).

ƒŢ Podział specjalny. Dla potrzeb określonych dziedzin administracji

publicznej albo w innych uzasadnionych społecznie celach

ustawy szczególne mogą przewidywać dokonanie terytorialnego

podziału specjalnego. Ustawą z 5 czerwca 1998r. o administracji

rządowej w województwie utworzono wojewódzką administrację

zespoloną, którą stanowią: wojewoda i kierownicy zespolonych

służb, inspekcji i straży.

ƒŢ Ustanowienie organów administracji niezespolonej może

następować wyłącznie w drodze ustawy, jeżeli jest to

uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych

zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym

obszar jednego województwa.

Terenowa adm. rządowa

(ustrój).

Konstytucja z 1997r. stanowi w art.152, że:

ƒŢ „1.Przedstawicielem RM w województwie jest

wojewoda.

ƒŢ 2.Tryb powoływania oraz odwoływania oraz zakres

działania wojewodów określa ustawa”. Zasadnicze

znaczenie dla regulacji pozycji prawnej terenowych

organów rządowej administracji ogólnej miała ustawa

z 22 marca 1990r. o terenowych organach rządowej

administracji ogólnej, znowelizowana w sposób

istotny ustawą z 8 sierpnia 1996r.

ƒŢ Od 1 stycznia 1999r. weszła w życie ustawa z

5 czerwca 1998r. o administracji rządowej w

województwie. Ustawa ta była już

dziewięciokrotnie nowelizowana; jej jednolity

tekst został opublikowany w DZ.U. Według

art.1 tej ustawy administrację publiczną w

województwie wykonują organy administracji

rządowej oraz organy samorządu

województwa.

ƒŢ Administrację rządową na obszarze województwa wykonują:

ƒŢ 1) wojewoda,

ƒŢ 2) kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, działający

pod zwierzchnictwem wojewody,

ƒŢ 3) organy administracji niezespolonej,

ƒŢ 4) organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań

administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego

porozumienia,

ƒŢ 5) kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, działający

pod zwierzchnictwem starosty,

ƒŢ 6) organy innych samorządów, jeżeli wykonywanie zadań

administracji rządowej następuje na podstawie ustawy lub

porozumienia.

Terenowe organy adm. rządowej

(system organów wyk. zad. adm.

rządowej).

ƒŢ Zespolenie służb, inspekcji i straży w administracji rządowej w

województwie następuje pod zwierzchnictwem wojewody w

jednym urzędzie, chyba że ustawa nie przewiduje zespolenia w

jednym urzędzie. Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży

wykonuje zadania i kompetencje w imieniu wojewody i gdy

służba ta, inspekcja lub straż jest włączona do urzędu

wojewódzkiego, to mamy zespolenie bezpośrednie (pod jednym

zwierzchnikiem i w jednym urzędzie).

ƒŢ Gdy kierownik służby, inspekcji lub straży działa we własnym

imieniu, realizuje jemu przypisane kompetencje i gdy posiada

aparat pomocniczy w postaci komendy, inspektoratu lub innej

jednostki organizacyjnej nie wchodzącej w skład urzędu

wojewódzkiego to występuje zespolenie pośrednie, gdy dany

kierownik działa pod zwierzchnictwem wojewody.

Najważniejsze kategorie spraw

zaliczanych do zakresu administracji

rządowej:

ƒŢ 1) sprawy wykraczające poza zakres

interesów lokalnej i regionalnej społeczności,

(np. obronność kraju);

ƒŢ 2) sprawy, których jednostki samorządu

terytorialnego nie byłyby w stanie wykonywać

ze względów technicznych (np. budowa

autostrad);

ƒŢ 3) sprawy reglamentacji administracyjnej nie

związane bezpośrednio z zaspokojeniem

potrzeb lokalnej i regionalnej wspólnoty.

Wojewoda

(zadania i kompetencje).

Wojewoda jest:

ƒŢ -przedstawicielem RM w województwie,

ƒŢ -zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,

ƒŢ -organem nadzoru nad jednostkami samorządu

terytorialnego,

ƒŢ -organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów

o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy

szczególne tak stanowią,

ƒŢ -reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na

zasadach określonych w ustawach.

Wojewoda jako przedstawiciel RM odpowiada za

wykonywanie polityki rządu na obszarze

województwa.

Wojewoda

(zadania i kompetencje).

Wyliczenie zadań i kompetencji wojewody jako przedstawiciela rządu w art.15

ustawy z 5 czerwca 1998r.

ƒŢ 1) kontrola wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej

zadań, wynikających z aktów normatywnych, ustaleń RM oraz zarządzeń i

poleceń Prezesa RM,

ƒŢ 2) kontrola wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne

samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na

podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej,

ƒŢ 3) dostosowanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu

oraz kontrola i koordynacja wynikających stąd zadań,

ƒŢ 4) zapewnienie współdziałania wszystkich jednostek organizacyjnych

administracji rządowej i samorządowej działających na obszarze województwa w

zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia, zagrożeń

środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego,

ochrony praw obywatelskich oraz zapobiegania klęskom żywiołowym i innym

nadzwyczajnym zagrożeniom, a także zwalczania i usuwania ich skutków,

ƒŢ 5) współdziałanie z właściwymi organami innych państw oraz

międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach

określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych,

ƒŢ 6) reprezentowanie RM na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych

wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych.

Wojewoda cd.

ƒŢ Wojewoda może wydawać polecenia

obowiązujące wszystkie organy administracji

rządowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych

obowiązujące również organy samorządu

terytorialnego.

ƒŢ Polecenia nie mogą dotyczyć rozstrzygnięć co

do istoty sprawy załatwianej w drodze decyzji

administracyjnej.

ƒŢ Wojewoda sprawuje nadzór nad działalnością

jednostek samorządu terytorialnego na

zasadach określonych w ustawach o

samorządzie gminnym, o samorządzie

powiatowym i o samorządzie województwa.

Wojewoda cd.

Organy administracji niezespolonej

działające na obszarze województwa są

obowiązane do:

-uzgadniania z wojewodą projektów

aktów prawa miejscowego

stanowionych przez te organy,

-zapewnienia zgodności swoich działań z

poleceniami wojewody,

-składanie wojewodzie rocznych

informacji, a na żądanie wojewody

bieżących wyjaśnień o swojej

działalności na obszarze województwa.

Wojewoda cd.

Wojewoda jako reprezentant Skarbu Państwa:

ƒŢ -reprezentuje Skarb Państwa w odniesieniu

do mienia powierzonego mu w celu

wykonywania jego zadań,

ƒŢ -wykonuje uprawnienia i obowiązki organu

założycielskiego wobec przedsiębiorstw

państwowych od czasu przekazania tej funkcji

ministrowi właściwemu do spraw Skarbu

Państwa lub do czasu wygaśnięcia tych

uprawnień i obowiązków z innych tytułów, -

wykonuje inne uprawnienia wynikające z

reprezentowania Skarbu Państwa.

ƒŢ Wojewoda posiada kompetencje stanowienia

aktów prawa miejscowego.

Wojewódzka

administracja zespolona.

ƒŢ Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej

określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez

wojewodę- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i

i ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

ƒŢ Kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży

wojewódzkich powołuje i odwołuje wojewoda.

ƒŢ Nie dotyczy to komendanta wojewódzkiego Policji i

komendanta państwowej Straży Pożarnej, których

powołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych,

ale za zgodą wojewody.

Wojewódzka

administracja zespolona.

ƒŢ Wojewoda wykonuje zadania przy pomocy I i II wicewojewody

oraz kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży

wojewódzkich, dyrektora generalnego urzędu wojewódzkiego

oraz dyrektorów wydziałów.

ƒŢ Do wojewody należy określenie zadań wykonywanych przez

wicewojewodów. Następuje to na podstawie porozumienia

wojewody. Wojewoda wykonuje nadzór w zakresie spraw

powierzonych organom samorządu terytorialnego. W

przypadkach uzasadnionych szczególnymi potrzebami wojewoda

może ustanowić, na czas oznaczony, swego pełnomocnika do

prowadzenia spraw w zakresie określonym w pełnomocnictwie.

W celu usprawnienia działania wojewódzkich organów

zespolonej administracji rządowej wojewoda może tworzyć

delegatury urzędu wojewódzkiego, jak i delegatury komend,

inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych.

ƒŢ Przy wojewodzie działa kolegium doradcze. W

skład kolegium wchodzą: 1)

wicewojewodowei, 2) dyrektor generalny

urzędu wojewódzkiego, 3) komendant

wojewódzki Policji, 4) komendant wojewódzki

Państwowej Straży Pożarnej, 5) inne osoby

wymienione w statucie urzędu

wojewódzkiego. Wojewoda może tworzyć

inne niż kolegium zespoły doradcze.

Urząd Wojewódzki

ƒŢ Organizację wojewódzkiej administracji zespolonej

określa statut urzędu wojewódzkiego nadany przez

wojewodę- podlega zatwierdzeniu przez Prezesa RM i

i ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

W statucie określa się nazwy: -wydziałów oraz innych

komórek organizacyjnych urzędu, -komend,

inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych

stanowiących aparat pomocniczy kierowników

zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich, -

delegatur urzędu wojewódzkiego bądź komend,

inspektoratów czy innych jednostek organizacyjnych

oraz ich siedziby, -stanowisk dyrektorów wydziałów, -

stanowisk kierowników zespolonych służb, inspekcji i

straży wojewódzkich.

Regulamin urzędu

wojewódzkiego

ƒŢ składa się z dwóch części. Część pierwsza

szczegółowo określa organizacje oraz tryb pracy

urzędu wojewódzkiego i ustala ją wojewoda w drodze

zarządzenia. Częścią drugą regulaminu są regulaminy

komend, inspektoratów i innych jednostek

organizacyjnych, ustalone przez kierowników tych

jednostek i zatwierdzone przez wojewodę, o ile

odrębne ustawy nie stanowią inaczej. W przypadku

nie zatwierdzenia regulaminu przez wojewodę

kierownik zespolonej służby, inspekcji lub straży

wojewódzkiej może wystąpić do właściwego ministra

o wszczęcie sporu z wojewodą. Regulamin

udostępnia się do powszechnego wglądu

Terenowe organy administracji

rządowej (nadzór i kierownictwo).

ƒŢ Według art.11 ust.1 ustawy o administracji rządowej w województwie

Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością wojewody i dokonuje

okresowej oceny jego pracy, a w ust.3 tego artykułu stanowi, że:

„Prezes RM kieruje działalnością wojewody, wydając w tym zakresie

zarządzenia i polecenia, także z inicjatywy właściwych ministrów, oraz

sprawuje kontrole nad ich wykonywaniem”.

ƒŢ Nadzór Prezesa RM nad działalnością wojewody sprawowany jest pod

względem zgodności działania z prawem, zgodności działania z polityką

rządu i pod względem rzetelności i gospodarności. Ustawa zobowiązuje

Prezesa RM do określenia, w drodze rozporządzenia, szczegółowych

zasad składania przez wojewodę sprawozdania z wykonywanej

działalności.

ƒŢ Prezes RM może upoważnić ministra właściwego do spraw administracji

publicznej do wykonywania, w jego imieniu, przysługujących mu

uprawnień nadzorczych i w zakresie kierownictwa, z wyjątkiem

powoływania i odwoływania wojewody oraz rozstrzygania sporów

między wojewodą a właściwym ministrem.

Samorząd Terytorialny

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości, Zarządzania i

Ekoinnowacyjności PRz

Samorząd terytorialny

Gmina

ƒŢ Samorząd terytorialny Gmina- według art.1 ustawy o

samorządzie gminnym stanowi wspólnotę samorządową oraz

odpowiednie terytorium; mieszkańcy gminy tworzą wspólnotę

samorządową z mocy prawa. Ustawa tworzy uniwersalny układ

gmin oraz elastyczny system wewnętrzny tych podmiotów. W

miastach zamiast wójta działa burmistrz, a w miastach powyżej

100.000 mieszkańców lub gdy przed wejściem w życie działał

prezydent- prezydent miasta. Miasto może być podzielone na

dzielnice. Gmina posiada osobowość prawną. Wykonuje zadania

publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej

Samorząd terytorialny

powiat

ƒŢ Powiat- według ustawy o samorządzie powiatowym

przez określenie powiat należy rozumieć lokalną

wspólnotę samorządową oraz odpowiednie

terytorium. Zaś lokalna wspólnotę samorządową

tworzą z mocy prawa mieszkańcy powiatu. Powiat ma

osobowość prawną. Powiat wykonuje określone

ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na

własną odpowiedzialność. Powiatowi jako jednostce

samorządu terytorialnego przysługuje prawo

własności i inne prawa majątkowe

Samorząd terytorialny

Województwo

ƒŢ Województwo- Ustawa o samorządzie województwa,

stanowi, że województwo jest regionalną wspólnotą

samorządową oraz największą jednostką

zasadniczego podziału terytorialnego kraju w celu

wykonywania administracji publicznej. Tę regionalną

wspólnotę samorządową tworzą z mocy prawa

mieszkańcy województwa. Do zakresu zadań

samorządu województwa należy wykonywanie zadań

publicznych o charakterze wojewódzkim, nie

zastrzeżonych ustawami na rzecz organów

administracji rządowej. Województwo ma osobowość

prawną. Samodzielność województwa podlega

ochronie sądowej.

Gmina

(zakres działania i zadania)

ƒŢ Art.6 ustawy o samorządzie gminnym stanowi, że do zakresu działania

gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie

zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

ƒŢ Przy ustaleniu co jest sprawa publiczną pomocne jest orzecznictwo NSA

i glosy do orzeczeń tego sądu.

ƒŢ Do spraw publicznych należy stanowienie aktów prawa miejscowego,

wybór i odwoływanie organów gminy oraz inne sprawy rozstrzygane w

sposób władczy. Zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty

samorządowej należy do zadań własnych gminy.

ƒŢ Ustawa w 20 punktach wymienia zadania własne gminy. Ustawy

określają które zadania gminy mają charakter obowiązkowy. Zadania

własne dzielą się na zlecone i pozostałe. Obowiązkowe zadania własne

gminy to takie, przy których gmina tylko w pewnym zakresie ma

swobodę co do formy załatwiania danej sprawy, ale załatwić ją musi.

Zadania pozostałe to takie gdzie gmina sama decyduje czy je

podejmuje czy nie. Zadania własne gminy finansują w zasadzie ze

swoich dochodów uzupełnianych dotacjami i subwencjami z budżetu

państwa.

Gmina

(zakres działania i zadania)

Ustawy mogą nakładać na gminie obowiązek wykonywania zadań zleconych z

zakresu administracji rządowej oraz z zakresu organizacji przygotowań i

przeprowadzania wyborów powszechnych oraz referendów.

Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na

podstawie porozumienia z organami administracji rządowej. Można wyróżnić

zadania zlecone gminie w drodze ustawowej oraz zadania jej powierzone na

podstawie porozumienia.

Przekazanie zadań na podstawie ustawy następuje w skali całego kraju,

natomiast na podstawie porozumienia w danej jednostce podziału

terytorialnego.

Między zadaniami własnymi a zadaniami zleconymi istnieją istotne różnice z

punktu widzenia prawnego. Za wykonanie zadań własnych odpowiedzialność

ponosi gmina, za zadania zlecone administracja rządowa, wykonywanie

zadań własnych następuje w oparciu o środki gminy, a zleconych po

zapewnieniu środków przez administracje rządową.

Ochrona prawno-sądowa zagwarantowana jest co do zadań własnych

(kompetencji), a nie można dochodzić przed sądem zlecenia gminie

określonych zadań z zakresu administracji rządowej.

Powiat

(zakres działania i zadania).

ƒŢ Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze

ponadgminnym w 22 dziedzinach wymienionych w art.4 ust.1 ustawy z 5

czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym.

ƒŢ Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania

określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych

służb inspekcji i straży. Do powiatowych służb, inspekcji i straży zalicza

się:

ƒŢ -komendę powiatową Policji,

ƒŢ -komendę powiatową Państwowej Straży Pożarnej,

ƒŢ -powiatową stację sanitarni-epidemiologiczną,

ƒŢ -powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego,

ƒŢ -powiatową inspekcję weterynaryjną.

Ustawy mogą określać inne zadania powiatu. Zadania powiatu nie mogą

naruszać zakresu działania gminy. Rozstrzygnięcie które zadania należą do

gminy, a które do powiatu może nasuwać trudności ze względu na takie

same lub zbliżone oznaczenie zadań. Rozstrzygające kryterium stanowi

charakter ponadgminny.

Powiat

(zakres działania i zadania).

W mieście na prawach powiatu zakres działania tej jednostki obejmuje

sprawy należące do zadań gminy i do zadań powiatu. Ustawy

określają przypadki, w których właściwe organy administracji

rządowej mogą nałożyć na powiat obowiązek wykonywania

określonych czynności.

Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia

w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji

rządowej. Powiat może zawierać porozumienia w sprawie

powierzania prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego

samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego

obszarze znajduje się terytorium powiatu.

W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki

organizacyjne i zawierać umowy z innymi powiatami.

Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej

poza zadania o charakterze użyteczności.

Samorząd województwa

(zakres działania i zadania).

ƒŢ Do zakresu działań samorządu województwa należy wykonywanie zadań

publicznych o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz

organów administracji rządowej.

ƒŢ Do samorządu województwa należy określenie strategii rozwoju województwa.

Strategia rozwoju województwa jest realizowana poprzez programy

wojewódzkie. Sejmik województwa określa zasady, tryb i harmonogram

opracowania strategii rozwoju województwa i programów wojewódzkich.

ƒŢ W związku z realizacją strategii rozwoju województwa samorząd województwa

może zawierać kontrakt wojewódzki z RM. Kontrakt wojewódzki określa

zakres, tryb i warunki realizacji zadań wynikających z programów

wojewódzkich, które uzyskały wsparcie rządu oraz zadań należących do spraw

nadzorowanych przez właściwych ministrów, które wspierane są przez

jednostki samorządu terytorialnego i inne uprawnione podmioty.

ƒŢ W związku z realizacją strategii rozwoju województwa samorząd

województwa może współpracować z organizacjami międzynarodowymi i

regionalnymi innych państw.

Samorząd województwa

(zakres działania i zadania).

ƒŢ Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze

wojewódzkim określone ustawami, zwłaszcza w zakresie

15 kategorii spraw wymienionych w art.14 ust.1 ustawy o

samorządzie województwa.

ƒŢ O przynależności danego zadania do zadań należących do

samorządu województwa decyduje charakter wojewódzki

zadania oraz przepisy ustawowe określające taki charakter.

ƒŢ Ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu

działania województwa jako zadania z zakresu

administracji rządowej i mogą nakładać na województwo

obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji

przygotowań i przeprowadzania wyborów powszechnych i

referendów. Zakres działania samorządu województwa nie

narusza samodzielności powiatu i gminy.

Samorząd województwa

(zakres działania i zadania).

ƒŢ W celu wykonywania zadań województwo może tworzyć

samorządowe jednostki organizacyjne oraz zawierać

umowy z innymi podmiotami, może też zawierać z innymi

województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu z

obszaru województwa porozumienia w sprawie

powierzenia prowadzenia zadań publicznych.

ƒŢ Województwa mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym

również z gminami i powiatami; stosuje się odpowiednio

przepisy ustawy z 7 kwietnia 1989r.- Prawo o

stowarzyszeniach.

ƒŢ W sferze użyteczności publicznej województwo może

tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki

akcyjne, a także przystępować do takich spółek; określa

ustawa o gospodarce komunalnej.

Gospodarka komunalna.

ƒŢ Zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek samorządu

terytorialnego polegające na wykonywaniu przez te jednostki zadań

własnych, w celu zaspokojenia potrzeb wspólnoty samorządowej,

określa ustawa z 20 grudnia 1996r. o gospodarce komunalnej, w tym

wykonywanie zadań o użyteczności publicznej.

ƒŢ Zadaniami o charakterze użyteczności publicznej są zadania, których

celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokojenie zbiorowych potrzeb

ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

ƒŢ Jednostki samorządu terytorialnego mogą prowadzić gospodarkę

komunalną w szczególności w formach zakładu budżetowego lub

spółek handlowych.

ƒŢ Mogą powierzać wykonywanie zadań z zakresu gospodarki

komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom nie

posiadającym osobowości prawnej, w drodze umowy na zasadach

ogólnych, z zastosowaniem przepisów o zamówieniach publicznych.

Gospodarka komunalna.

ƒŢ Rada gminy, powiatu bądź sejmik województwa

decydują o wyborze sposobu prowadzenia i form

gospodarki komunalnej i o wysokości cen i opłat za

usługi komunalne o ile przepisy szczególne nie

stanowią inaczej.

ƒŢ Uprawnienia te mogą być powierzone zarządowi

gminy, powiatu bądź województwa.

ƒŢ Jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć

spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki

akcyjne, a także mogą przystępować do takich

spółek.

Gmina (organy)

ƒŢ W gminie występują organy gminy oraz organy jednostek

pomocniczych. Według art.11a.1 ustawy o samorządzie

gminnym organami gminy są:

ƒŢ 1) rada gminy,

ƒŢ 2) wójt ( burmistrz, prezydent miasta )

ƒŢ Rada gminy jest wybierana przez mieszkańców i można ja

określić jako organ uchwałodawczy i kontrolny. Rada gminy

może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań i

ustalać ich przedmiot działania oraz skład osobowy.

ƒŢ Powołanie komisji rewizyjnej jest obowiązkowe, służy ona

radzie pomocą przy dokonywaniu kontroli działalności zarządu

gminy i podporządkowanych mu jednostek.

Gmina (organy)

ƒŢ Organem wykonawczym gminy jest Wójt lub burmistrz

(prezydent miasta) kieruje bieżącymi sprawami gminy,

reprezentuje ją na zewnątrz oraz wydaje decyzje w

indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej.

ƒŢ Urząd gminy jest urzędem służącym pomocą wójtowi i jest

kierowany przez wójta. W miastach jest urząd miasta którym

kieruje burmistrz lub prezydent miasta.

ƒŢ W jednostkach pomocniczych powołuje się również ich organy.

W sołectwie działa zebranie wiejskie jako organ uchwałodawczy

i sołtys jako organ wykonawczy, wspomagany przez rade

sołecką.

ƒŢ W dzielnicy lub osiedlu funkcjonuje rada o liczbie członków

ustalonej według przepisów o składzie rady gminy, nie więcej

jednak niż 21 członków, i zarząd w składzie liczbowym takim

samym jak zarząd gminy.

Referendum lokalne.

ƒŢ 15 września 2000 roku weszła w życie ustaw o referendum lokalnym.

W ustawach samorządowych znajdują się przepisy, że mieszkańcy

gminy, powiatu, czy województwa podejmują rozstrzygnięcia w

głosowaniu powszechnym lub za pośrednictwem organów gminy,

powiatu lub województwa.

ƒŢ Według art.170 Konstytucji członkowie wspólnoty samorządowej mogą

decydować, w drodze referendum, w sprawach dotyczących tej

wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów

bezpośrednich organu samorządu terytorialnego, a zasady i tryb

przeprowadzania referendum lokalnego ma określać ustawa.

ƒŢ Według art.2 ustawy w referendum lokalnym mieszkańcy jednostki

samorządu terytorialnego jako członkowie wspólnoty samorządowej

wyrażają w głosowaniu swoją wolę co do sposobu rozstrzygania

sprawy dotyczącej tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i

kompetencji organów danej jednostki lub w sprawie odwołania organu

stanowiącego tej jednostki.

Referendum lokalne.

Przedmiotem referendum mogą być sprawy dotyczące odpowiednio gminy,

powiatu i województwa. Przedmiotem referendum gminnego może być również

samoopodatkowanie się mieszkańców na cele publiczne mieszczące się w

zakresie zadań i kompetencji organów gminy (wyłącznie w drodze

referendum).

W referendum mają prawo brać udział osoby stale zamieszkujące na obszarze

danej jednostki samorządu terytorialnego, posiadające czynne prawo wyborcze

do organu stanowiącego tej jednostki.

Referendum przeprowadza się:

-z inicjatywy organu stanowiącego danej jednostki,

-na wniosek uprawnionych do głosowania mieszkańców danej jednostki samorządu

terytorialnego.

W sprawach odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego

przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum

przeprowadzonego na wniosek mieszkańców. Wniosek o przeprowadzenie

referendum lokalnego może zgłosić co najmniej:

1) 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy lub powiatu,

2) 5% uprawnionych do głosowania mieszkańców województwa.

Referendum z inicjatywy organu

stanowiącego

jednostki samorządu terytorialnego

ƒŢ Rada gminy, rada powiatu lub sejmik województwa

podejmują uchwałę w sprawie przeprowadzenia

referendum z własnej inicjatywy bezwzględną większością

swego ustawowego składu.

ƒŢ Uchwała taka zawiera pytanie referendum, termin

przeprowadzenia, kalendarz czynności związanych z

przeprowadzeniem referendum oraz wzór karty do

głosowania.

ƒŢ W przypadku gdy przedmiotem referendum gminnego

jest samoopodatkowanie się mieszkańców na cele

publiczne, uchwała rady gminy wskazuje również cel oraz

zasady opodatkowania. Uchwała podlega ogłoszeniu w

wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Referendum przeprowadzone

na wniosek mieszkańców.

Z inicjatywą przeprowadzenia referendum na wniosek mieszkańców

jednostki samorządu terytorialnego wystąpić może:

ƒŢ 1) grupa co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo

wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu

terytorialnego, a w przypadku referendum gminnego- także 5

obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady gminy,

ƒŢ 2) statutowa struktura terenowa partii politycznej działającej w

danej jednostce samorządu terytorialnego,

ƒŢ 3) organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której

statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej

jednostki samorządu terytorialnego.

Podmioty wymienione w pkt.1-3 są zwane „inicjatorami

referendum”.

Referendum przeprowadzone

na wniosek mieszkańców.

Inicjator referendum na swój koszt, podaje do wiadomości mieszkańców

danej jednostki samorządu terytorialnego przedmiot zamierzonego

referendum. Inicjator referendum przekazuje pisemny wniosek o

przeprowadzenie referendum przewodniczącemu zarządu jednostki

samorządu terytorialnego, a ten przekazuje wniosek przewodniczącemu

organu stanowiącego tej jednostki. Organ stanowiący powołuje komisję

do sprawdzenia czy wniosek odpowiada przepisom ustawy. Organ

stanowiący jednostki samorządu terytorialnego podejmuje uchwałę w

sprawie przeprowadzenia referendum, jeżeli wniosek spełnia wymogi

ustawy i nie prowadzi do rozstrzygnięć sprzecznych z prawem, w

przeciwnym razie podejmuje się uchwałę odrzucającą wniosek.

Na uchwałę odrzucającą wniosek mieszkańców inicjatorowi służy skarga

do NSA. Wyrok NSA uwzględniający skargę inicjatora referendum

zastępuje uchwałę organu stanowiącego jednostki samorządu

terytorialnego.

Gmina (Rada Gminy).

Liczba radnych

ƒŢ piętnastu w gminach do 20 000 mieszkańców,

ƒŢ dwudziestu jeden w gminach do 50 000 mieszkańców,

ƒŢ dwudziestu trzech w gminach do 100 000 mieszkańców,

ƒŢ dwudziestu pięciu w gminach do 200 000 mieszkańców

Liczba radnych wzrasta w zależności od liczby mieszkańców gminy. Kadencja rady

gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru. Eksponowane stanowisko rady gminy

wyraża się tym że należą do niej kompetencje zastrzeżone na rzecz gminy. Są

to kompetencje stanowiące i kontrolne. W ramach kompetencji stanowiących

rada podejmuje uchwały, które mogą mieć różny charakter prawny.

Mogą to być akty prawa miejscowego, budżet gminy, miejscowy plan

zagospodarowania przestrzennego, uchwały o wyborze członków organów

gminy, mogą dotyczyć porozumień z organami administracji rządowej w

sprawie przyjęcia zadań powierzonych, aktów indywidualnych o nadaniu

honorowego obywatelstwa gminy, aktów z zakresu prawa cywilnego w

sprawach majątkowych gminy, apeli do mieszkańców itd.

Gmina (Rada Gminy).

ƒŢ W ramach działalności kontrolnej rada gminy kontroluje nie tylko

działalność wójta , ale również gminnych jednostek organizacyjnych

oraz jednostek pomocniczych gminy. Rada gminy, jako organ

działający na sesjach, nie może dokonywać wszechstronnej kontroli

wymienionych podmiotów. W celu umożliwienia radzie sprawowania

bieżącej kontroli ustaw samorząd zobowiązuje radę do powołania

komisji rewizyjnej, której zasady i tryb określa statut gminy.

ƒŢ Rada może korzystać z pomocy innych organów, a w szczególności z

informacji materiałów dostarczanych prze regionalne izby

obrachunkowe. Do właściwości rady należą wszystkie sprawy będące

w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej. Art. 18

ust. ustawy zastrzega określone kompetencje „do wyłącznej

właściwości rady”. Organizację wewnętrzną i tryb pracy rady i jej

organów określa statut gminy.

ƒŢ Rada obraduje na sesjach. Sesje zwołuje przewodniczący rady „w

miarę potrzeby”, ale nie rzadziej niż raz na kwartał. Istnieje

obowiązek zwołania sesji, jeśli o to co najmniej Ľ ustawowej liczby

radnych.

Gmina (urząd gminy).

ƒŢ Ustawa wyodrębnia jako formę organizacyjną urząd gminy. Urząd ten służy

pomocą zarządowi gminy, ale trzeba przyjąć, że służy on pomocą również

innym organom rady, a zwłaszcza samej radzie, gdyż ustawa nie przewiduje

tworzenia „biura” czy „kancelarii rady”.

ƒŢ Urząd służy do wykonywania zadań i kompetencji organów. Organizację i

zasady funkcjonowania urzędu określa regulamin organizacyjny.

ƒŢ Regulamin to akt prawny uchwalony prze radę na wniosek zarządu gminy.

Ustawa stanowi, że kierownikiem urzędu jest zawsze wójt, burmistrz czy

prezydent miasta.

ƒŢ W ramach urzędu gminy działa urząd stanu cywilnego. Wojewoda może

tworzyć urzędy stanu cywilnego dla kilku gmin bądź kilka urzędów stanu

cywilnego w jednej gminie.

ƒŢ Kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest burmistrz lub wójt, chyba że rada

powoła innego kierownika. W urzędach gmin zatrudnia się pracowników

zawodowych. Ustawa samorządowa przewiduje, że gmina wykonuje swoje

zadania nie tylko przy pomocy organów i urzędów ale także przez inne

jednostki organizacyjne.

Kompetencje wójta

Zgodnie z art. 30 ustawy gminnej, wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania

gminy określone przepisami prawa. Do zadań wójta należy w szczególności:

ƒŢ przygotowanie projektów uchwał rady gminy,

ƒŢ określanie sposobu wykonywania uchwał,

ƒŢ gospodarowanie mieniem komunalnym,

ƒŢ wykonywanie budżetu,

ƒŢ zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych,

W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy, ponadto

kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz (art. 31).

Na podstawie art. 31a wójt opracowuje plan operacyjny ochrony przed

powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.

Wójt wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy. Regulamin organizacyjny tego

urzędu nadaje wójt w drodze zarządzenia. Jest jego (urzędu) kierownikiem.

Powiat (Rada powiatu).

ƒŢ Jest organem powiatu. W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie

15 w powiatach liczących do 40000 mieszkańców oraz po 3 na każde

kolejne rozpoczęte 20000 mieszkańców, nie więcej niż 39 radnych.

Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu.

ƒŢ W art.1 2ustawy o samorządzie powiatowym zamieszczono katalog

spraw należących do wyłącznej właściwości rady powiatu obejmujący

15 pozycji.

ƒŢ Do tych spraw należą m.in. stanowienie aktów prawa miejscowego,

wybór i odwołanie zarządu powiatu, powoływanie odwoływanie

sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, który jest głównym księgowym

budżetu powiatu, stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu

oraz rozpatrywanie sprawozdań z wykonywania budżetu oraz

podejmowania uchwał w sprawie wysokości podatków i opłat w

granicach określonych ustawami, podejmowanie uchwał w ważnych,

wymienionych w ustawie, sprawach majątkowych powiatu oraz

podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu.

Powiat (Rada powiatu).

ƒŢ Do tych spraw należą m.in. stanowienie aktów prawa miejscowego,

wybór i odwołanie zarządu powiatu, powoływanie odwoływanie

sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, który jest głównym księgowym

budżetu powiatu, stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu

oraz rozpatrywanie sprawozdań z wykonywania budżetu oraz

podejmowania uchwał w sprawie wysokości podatków i opłat w

granicach określonych ustawami, podejmowanie uchwał w ważnych,

wymienionych w ustawie, sprawach majątkowych powiatu oraz

podejmowanie uchwał w sprawach herbu i flagi powiatu.

ƒŢ Do rady powiatu należy również podejmowanie uchwał w sprawie

przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej oraz powierzenie

prowadzenia zadań publicznych jednostkom lokalnego samorządu

terytorialnego, a także województwu, na którego obszarze znajduje się

powiat.

Powiat (Rada powiatuorganizacja

).

ƒŢ Rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego

lub dwóch wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w

obecności co najmniej ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

ƒŢ Funkcja przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady jest

niepołączalna z członkostwem w zarządzie powiatu. Zadaniem

przewodniczącego jest organizowanie pracy rady i prowadzenie obrad

rady.

ƒŢ Rada powiatu może powoływać ze swego grona stałe i doraźne

komisje do określonych zadań, ustala przedmiot ich działania oraz

skład osobowy. Komisje podlegają radzie powiatu w całym zakresie

swojej działalności.

ƒŢ Rada powiatu kontroluje działalność oraz powiatowych jednostek

organizacyjnych. Dla sprawowania funkcji kontrolnej rada powołuje

komisję rewizyjną z grona radnych, z wyłączeniem jednak

przewodniczącego, wiceprzewodniczących rady oraz radnych będących

członkami zarządu.

Powiat

zarząd powiatu i jego przewodniczący

ƒŢ Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu. W skład

zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący,

wicestarosta i pozostali członkowie.

ƒŢ Członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w

organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz zatrudnieniem

w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora.

ƒŢ Rada powiatu wybiera zarząd w liczbie 3 do 5 osób, w tym starostę i

wicestarostę; liczbę członków zarządu określa się w statucie powiatu.

Starostę wybiera się bezwzględną większością głosów ustawowego

składu rady, w głosowaniu tajnym. Wicestarostę i pozostałych

członków zarządu rada powiatu wybiera na wniosek starosty zwykłą

większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego

składu rady, w głosowaniu tajnym.

ƒŢ Rada powiatu powinna dokonać wyboru zarządu powiatu w ciągu 3

miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów.

Powiat

(zarząd powiatu i jego przewodniczący).

ƒŢ Jeżeli rada powiatu nie dokona wyboru w terminie 3 miesięcy, ulega

rozwiązaniu z mocy prawa. Zarząd powiatu może być odwołany z

powodu nie udzielenia mu absolutorium (jest to równoznaczne ze

złożeniem wniosku o odwołanie). Rada powiatu może odwołać starostę z

innej przyczyny niż nie udzielenie absolutorium jedynie na wniosek Ľ

ustawowego składu rady.

ƒŢ Wniosek ten wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny

odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną.

Odwołanie starosty następuje większością kwalifikowaną co najmniej 3/5

głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

ƒŢ Odwołanie starosty albo złożenie przez niego rezygnacji jest

równoznaczne z odwołaniem całego zarządu albo złożeniem przez niego

rezygnacji. Rada powiatu może na uzasadniony wniosek starosty

odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w

obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu

tajnym.

Powiat (zarząd powiatu i

jego przewodniczący).

ƒŢ Zarząd powiatu wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu

określone przepisami prawa.

W szczególności do zadań powiatu należy:

ƒŢ przygotowanie projektów uchwał rady,

ƒŢ wykonywanie uchwał rady,

ƒŢ gospodarowanie mieniem powiatu,

ƒŢ wykonywanie budżetu powiatu,

ƒŢ zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych (według

zasad powoływania i odwoływania oraz trybu zatrudniania i zwalniania

kierowników i pracowników powiatowych jednostek organizacyjnych

określonych odrębną ustawą).

Zarząd powiatu podlega wyłącznie radzie powiatu. Organizację

wewnętrzną zarządu oraz tryb jego pracy określa statut powiatu.

Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa

powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym

powiatowego urzędu pracy. Kierownicy powiatowych służb, inspekcji i

straży wykonują swoje zadania i kompetencje przy pomocy takich

jednostek organizacyjnych jak komendy i inspektoraty.

STAROSTA

ƒŢ Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem

służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek

organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb,

inspekcji i straży- starosta powołuje i odwołuje- w uzgodnieniu z

wojewodą- kierowników tych jednostek, zatwierdza program ich

działania, zatwierdza wspólne ich działanie, a w sytuacjach szczególnych

kieruje wspólnie działaniami tych jednostek. Starosta organizuje pracę

zarządu powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz. W sprawach nie

cierpiących zwłoki starosta podejmuje niezbędne czynności należące do

właściwości zarządu powiatu; nie ma prawa wydawać przepisów

porządkowych. Te czynności wymagają przedstawienia do zatwierdzenia

na najbliższym posiedzeniu zarządu powiatu. Rada powiatu powołuje i

odwołuje sekretarza powiatu oraz skarbnika powiatu na wniosek

starosty. W indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej

należących do właściwości powiatu decyzje wydaje starosta, chyba że

przepisy szczególne przewidują wydawanie decyzji przez zarząd powiatu.

Są to decyzje administracyjne.

Powiat

(starostwo powiatowe).

ƒŢ Zarząd wykonuje zadania powiatu przy

pomocy starostwa powiatowego. Jest

częścią powiatowej adm. zespolonej.

Kierownikiem starostwa powiatowego

jest starosta. Organizację i zasady

funkcjonowania starostwa powiatowego

określa regulamin organizacyjny

uchwalany przez radę powiatu na

wniosek zarządu powiatu.

Samorząd województwa

(organy).

Organami samorządu województwa są:

1) sejmik województwa,

2) 2) zarząd województwa.

Decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu

administracji wydaje marszałek

województwa, jeżeli przepisy szczególne nie

stanowią inaczej. Kodeks postępowania

administracyjnego stanowi, że gdy mowa

jest o organach jednostek samorządu

terytorialnego to należy m.in. rozumieć

marszałka województwa.

Samorząd województwa

(sejmik województwa).

ƒŢ W skład sejmiku województwa wchodzą radni w

liczbie 30 w województwach liczących do 2.000.000

mieszkańców oraz po 3 radnych na każde kolejne

rozpoczęte 500.000 mieszkańców. Radni wojewódzcy

wybierani są w wyborach bezpośrednich. Kadencja

sejmiku województwa trwa 4 lata, licząc od dnia

wyborów. Odwołanie sejmiku przed upływem

kadencji może nastąpić wyłącznie w drodze

referendum wojewódzkiego. Sejmik województwa

jest organem stanowiącym i kontrolnym

województwa. współpracy z innymi podmiotami.

Do wyłącznej właściwości sejmiku należą

sprawy wyliczone w 21 punktach w art.18

ustawy o samorządzie województwa.

ƒŢ Poza stanowieniem aktów prawa miejscowego do wyłącznej

właściwości sejmiku należy uchwalanie: -strategii rozwoju

województwa oraz wieloletnich programów wojewódzkich, -

planu zagospodarowania przestrzennego, -budżetu

województwa, -podatków i opłat lokalnych, -„Priorytetów

współpracy zagranicznej województwa”, -zasad nabywania,

zbywania i obciążania nieruchomości, -emitowanie obligacji oraz

okreśalnia ich zbywania, nabywania i wykupu, -zaciąganie

długoterminowych pożyczek i kredytów, -tworzenie,

przekształcanie i likwidowanie wojewódzkich samorządowych

jednostek organizacyjnych oraz wyposażanie ich w majątek, -

przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy

organów samorządu województwa.

ƒŢ Sejmik podejmuje uchwały w sprawie powierzenia

zadań samorządu województwa innym jednostkom

samorządu terytorialnego oraz w sprawie

uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach

regionalnych i innych formach współpracy

regionalnej. Sejmik województwa określa zasady,

tryb i harmonogram opracowania strategii rozwoju

województwa i programu wojewódzkiego i ustala

zadania poszczególnych organów województwa przy

określeniu strategii rozwoju województwa i programu

wojewódzkiego, jak również tryb i zasady

ƒŢ Sejmik obraduje na sesjach zwoływanych przez

przewodniczącego co najmniej raz na kwartał. Ľ ustawowego

składu radnych ma prawo złożyć wniosek o powołanie sesji

sejmiku. Sejmik może powoływać ze swego grona stałe doraźne

komisje do wykonywania określonych zadań. W celu kontroli

działalności zarządu województwa oraz wojewódzkich

samorządowych jednostek organizacyjnych sejmik jest

obowiązany powołać komisję rewizyjną. Statut województwa

określa przedmiot działania, zakres zadań, zasady dotyczące

składu, organizację wewnętrzną i tryb pracy komisji

powoływanych przez sejmik oraz zasady działania klubów

radnych. Uchwały sejmiku zapadają większością głosów w

obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w

jawnym lub jawnym imiennym, chyba że przepisy ustawy

stanowią inaczej.

ƒŢ Do sejmiku należy wybór i odwoływanie zarządu województwa

oraz powoływanie i odwoływanie- na wniosek marszałka

województwa- skarbnika województwa, który jest głównym

księgowym województwa. Sejmik podejmuje uchwały

określające zasady udzielania dotacji przedmiotowych i

podmiotowych z budżetu województwa. Do funkcji kontrolnych

należy rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu

województwa i realizacji strategii rozwoju oraz wieloletnich

programów wojewódzkich, rozpatrywanie sprawozdań z

wykonywania budżetu i sprawozdań finansowych województwa.

Sejmik podejmuje uchwały w sprawie udzielenia lub nie

udzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu

wykonania budżetu. Sejmik podejmuje uchwały w innych

sprawach zastrzeżonych ustawami i statutem województwa do

kompetencji tego organu. Sejmik wybiera ze swego grona

przewodniczącego i wiceprzewodniczących w liczbie nie większej

niż 3. Przewodniczący sejmiku organizuje pracę sejmiku i

prowadzi jego obrady.

Samorząd województwa

zarząd województwa

i jego przewodniczący

Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa. W

skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi

marszałek województwa jako jego przewodniczący,

wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie.

Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z

członkostwem w organie innej jednostki samorządu

terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a

także z mandatem posła i senatora. Sejmik województwa

wybiera zarząd województwa w ciągu 3 miesięcy od dnia

ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy.

Marszałka województwa wybiera się bezwzględną większością

głosów ustawowego składu sejmiku, zaś wicemarszałków i

pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą

większością głosów w obecności co najmniej połowy

ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

ƒŢ Marszałkowie, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu województwa

mogą być wybrani spoza składu sejmiku województwa. Jeżeli sejmik

województwa nie dokona wyboru zarządu województwa w ciągu 3 miesięcy od

daty ogłoszenia wyników wyborów, to ulega on rozwiązaniu z mocy prawa.

Uchwała województwa w sprawie nie udzielenia zarządowi województwa

absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu

województwa. Sejmik po zapoznaniu się z wnioskiem komisji rewizyjnej i opinią

regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały o nie udzielenie zarządowi

województwa absolutorium, może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5

głosów ustawowego składu sejmiku. Sejmik województwa może odwołać

marszałka województwa z innej przyczyny niż nie udzielenie absolutorium

jedynie na wniosek co najmniej Ľ ustawowego składu sejmiku. Odwołanie

marszałka województwa następuje większością co najmniej 3/5 głosów

ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Odwołanie marszałka

województwa albo złożenie przez niego rezygnacji jest równoznaczne z

odwołaniem całego zarządu albo złożeniem prze niego rezygnacji. Sejmik

województwa może na uzasadniony wniosek marszałka województwa odwołać

poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co

najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

ƒŢ Zarząd województwa wykonuje zadania należące do samorządu

województwa, nie zastrzeżone na rzecz sejmiku i wojewódzkich

samorządowych jednostek organizacyjnych (domniemanie

kompetencji). W szczególności do zadań zarządu województwa należy:

-wykonywanie uchwał sejmiku, -gospodarowanie mieniem

województwa, -przygotowywaniem projektu i wykonaniem budżetu

województwa, -przygotowaniem projektów strategii rozwoju

województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów

wojewódzkich oraz ich wykonywanie, -organizowanie współpracy ze

strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z

międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi, -kierowanie,

koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich

samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i

odwoływanie ich kierowników, -uchwalanie regulaminu urzędu

marszałkowskiego.

ƒŢ Po upływie kadencji sejmiku zarząd województwa działa do dnia

wyboru nowego zarządu województwa.

Marszałek województwa

ƒŢ kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje województwo na

zewnątrz; do niego należy też organizowanie pracy zarządu województwa i

urzędu marszałkowskiego. W sprawach nie cierpiących zwłoki marszałek

województwa podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu

województwa. Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej marszałek

województwa wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu

administracji publicznej (decyzje administracyjne). Marszałek może upoważnić

wicemarszałków, pozostałych członków zarządu województwa, pracowników

urzędu marszałkowskiego oraz kierowników wojewódzkich samorządowych

jednostek organizacyjnych do wydawania w jego imieniu decyzji

administracyjnych. Od decyzji administracyjnych, wydawanych przez marszałka

województwa i osoby przez niego upoważnione, służy odwołanie do

samorządowego kolegium odwoławczego, a w sprawach powierzonych na

podstawie porozumienia z wojewodą - do właściwego ministra. Jeśli przepisy

prawa tak stanowią decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji

publicznej wydaje zarząd województwa. Decyzje te podpisuje marszałek

województwa. Zarząd województwa wykonuje zadania województwa przy

pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek

organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych. Marszałek województwa jest

kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym

pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych

jednostek organizacyjnych. Na wniosek marszałka województwa sejmik

powołuje i odwołuje skarbnika województwa.

Samorząd województwa

(urząd marszałkowski).

ƒŢ Zarząd województwa wykonuje zadania województwa

przy pomocy urzędu marszałkowskiego i

wojewódzkich samorządowych jednostek

organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych.

Marszałek województwa jest kierownikiem urzędu

marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym

pracowników tego urzędu i kierowników

wojewódzkich samorządowych jednostek

organizacyjnych. Na wniosek marszałka województwa

sejmik powołuje i odwołuje skarbnika województwa,

który jest głównym księgowym budżetu

województwa. Status prawny pracowników

województwa określa odrębna ustawa.

Samorząd terytorialny

cd.

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości, Zarządzania i

Ekoinnowacyjności PRz

Mienie gminy

ƒÜ Mieniem gminy jest własność i inne prawa majątkowe należące

do gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób

prawnych.

Ć Ustawa z 8 marca 1990r. wymienia sposoby nabycia mienia

gminnego w art.44 w 6 punktach.

ƒÜ Podmioty mienia gminnego samodzielnie decydują o

przeznaczeniu i sposobie wykorzystywania składników

majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w

odrębnych przepisach prawa i w samej ustawie z 8 marca 1990r.

ƒÜ Ustawa normuje sposób składania oświadczeń woli w imieniu

gminy w zakresie zarządu mieniem oraz ustala, że gmina nie

ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych

osób prawnych, a one nie ponoszą odpowiedzialności za

zobowiązania gminy.

Mienie powiatu

ƒÜ Mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez

powiat lub inne powiatowe osoby prawne.

ƒÜ Innymi powiatowymi osobami prawnymi są samorządowe jednostki

organizacyjne, którym ustawy przyznają taki status, oraz te osoby

prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw

wyłącznie przez powiat.

Ć W stosunkach cywilnoprawnych powiat jest podmiotem praw i

obowiązków, które dotyczą mienia powiatu nie należącego do innych

powiatowych osób prawnych.

ƒÜ Sposoby nabycia mienia przez powiat określają art.47 ustawy o

samorządzie powiatowym oraz rozporządzenia RM, wydawane na

podstawie upoważnienia zawartego w tym artykule.

ƒÜ Wymieniona ustawa normuje sposób składania oświadczeń woli w

sprawach majątkowych w imieniu powiatu oraz nakazuje, aby zarząd i

ochrona mienia powiatu były wykonywane ze szczególną starannością.

Powiat nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych

powiatowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi

inaczej.

Mienie samorządu

województwa

ƒÜ Mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte

przez województwo lub inne wojewódzkie osoby prawne.

ƒÜ Innymi wojewódzkimi osobami prawnymi są samorządowe jednostki

organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status oraz te

osoby prawne, które mogą być na podstawie odrębnych ustaw

wyłącznie przez województwo.

ƒÜ Województwo jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i

obowiązków, które dotyczą mienia województwa nie należącego do

innych wojewódzkich osób prawnych.

ƒÜ Ustawa o samorządzie wojewódzkim reguluje sposoby nabycia mienia

województwa oraz przekazywanie województwu mienia Skarbu

Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu

państwowych osób prawnych, służącego realizacji zadań województwa

oraz składanie oświadczeń woli w imieniu województwa. Wojewódzkie

osoby prawne samodzielnie decydują- w granicach ustaw- o sposobie

wykonywania należących do nich praw majątkowych.

Samorząd terytorialny

(gospodarka finansowa j.s.t.).

ƒÜ Uregulowania prawne dotyczące gospodarki finansowej

jednostek samorządu terytorialnego znalazły się:

ƒÜ w ustawie z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym

ƒÜ w ustawach z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym i o

samorządzie województwa

Do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego można

stwierdzić że:

-prowadzą samodzielną gospodarkę finansową,

-podstawą tej gospodarki jest budżet, który ustawy o samorządzie

powiatowym i województwa nazywają planem finansowym,

-budżet uchwalany jest przez organ stanowiący i kontrolny danej

jednostki,

-nadzór w zakresie spraw finansowych w odniesieniu do wszystkich

jednostek samorządu terytorialnego sprawuje regionalna izba

obrachunkowa.

Do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego maja

zastosowanie przepisy ustawy z 26 listopada 1998r. o finansach

publicznych.

Samorządowe Kolegia

Odwoławcze.

ƒÜ Samorządowe kolegium odwoławcze jest organem wyższego stopnia w

rozumieniu przepisów k.p.a i ustawy z 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja

podatkowa, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji

publicznej należących do właściwych jednostek samorządu

terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

ƒÜ W szczególności kolegium jest organem właściwym do rozpatrywania

odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia

postępowania i stwierdzenie nieważności decyzji.

ƒÜ W sprawach należących do zadań organów samorządowych

województwa właściwe jest kolegium mające siedzibę w mieście

będącym siedzibą władz samorządowych. Kolegia są państwowymi

jednostkami budżetowymi.

ƒÜ Organami kolegium są zgromadzenia ogólne kolegium i prezesa

kolegium. W skład kolegium wchodzą prezes, wiceprezes i pozostali

członkowie. Liczbę członków kolegium określa zgromadzenie ogólne

kolegium na wniosek prezesa.

Samorządowe kolegia

odwoławcze- organizacja

ƒÜ Członkostwo w kolegium ma charakter etatowy lub

pozaetatowy.

ƒÜ Kadencja prezesa kolegium trwa 6 lat licząc od dnia

powołania. Członka kolegium powołuje Prezes RM,

na wniosek prezesa kolegium, zgłoszony po

uzyskaniu opinii zgromadzenia ogólnego kolegium.

ƒÜ Członkostwa w kolegium nie można łączyć z

mandatem posła lub senatora, mandatem radnego

lub członkostwem w organie wykonawczym

jednostki samorządu terytorialnego, członkostwem

w kolegium regionalnej izby obrachunkowej oraz

zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie oraz

urzędzie marszałkowskim.

Samorządowe kolegia

odwoławcze- organizacja

ƒÜ Kolegium orzeka w składzie 3 osobowym, chyba ze przepisy

szczególne stanowią inaczej. Składowi orzekającemu

przewodniczy prezes lub etatowy członek kolegium.

ƒÜ Orzeczenia kolegium zapadają po przeprowadzeniu rozprawy lub

na posiedzeniu niejawnym i są w formie decyzji albo

postanowienia. Orzeczenia kolegium zapadają większością

głosów;

ƒÜ Wykonując swoje zadania kolegium stosuje przepisy

postępowania administracyjnego oraz ordynacji podatkowej

uwzględniając przepisy ustawy o samorządowych kolegiach

odwoławczych.

ƒÜ Kolegium w pełnym składzie może wystąpić do NSA z pytaniem

prawnym, od odpowiedzi na które zależy rozstrzygnięcie sprawy.

Uchwała NSA zapada w składzie 5 sędziów i wiąże w danej

sprawie. Właściwości kolegiów ograniczają się wyłącznie do

spraw indywidualnych z zakresu administracji samorządu

terytorialnego; spełniają w tym zakresie funkcje orzeczniczą.

Samorząd terytorialny (związki

porozumienia i stowarzyszenia j.s.t.).

ƒÜ W celu realizacji zadań publicznych wspólnoty samorządowej

wykraczających poza daną jednostkę samorządu terytorialnego

samorząd może podejmować współdziałanie z innymi podmiotami.

ƒÜ To współdziałanie może odbywać się w formach prawa publicznego

(współdziałanie może być realizowane przez tworzenie związków i

porozumień komunalnych, jak i stowarzyszeń na podstawie prawa o

stowarzyszeniach), jak i prywatnego.

ƒÜ Ustawa o samorządzie gminnym zawiera przepisy o związkach i

porozumieniach międzygminnych oraz o stowarzyszeniach gmin;

również ustawa o samorządzie powiatowym reguluje zagadnienie

związków, stowarzyszeń i porozumień powiatów.

ƒÜ Ustawa o samorządzie województwa w art.18 pkt.18 stanowi, że do

wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy podejmowanie

uchwał w sprawie tworzenia stowarzyszeń, fundacji oraz ich

rozwiązywanie, a także przystępowanie do nich i występowanie z nich.

ƒÜ Ustawa nie zawiera regulacji dotyczącej tworzenia, organizacji i zasad

funkcjonowania stowarzyszeń.

Gmina (związki, porozumienia i

stowarzyszenia międzygminne).

ƒÜ Ustawa z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym wyróżnia:

ƒÜ związki międzygminne

ƒÜ porozumienia międzygminne.

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć

związki międzygminne. Rady zainteresowanych podejmują uchwały o

utworzeniu związku.

Prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku międzygminnym,

związane z wykonywaniem zadań przekazywanych związkowi,

przechodzą na związek z dniem ogłoszenia statutu.

Utworzenie związku wymaga przyjęcia jego statutu przez rady

zainteresowanych gmin. Związek nabywa osobowość prawną po

zarejestrowaniu, z data ogłoszenia statutu w trybie i na zasadach

ustalonych przez Prezesa RM.

Po nowelizacji z 2001r. ustawy o samorządzie gminnym rejestr związków

międzygminnych prowadzi minister do spraw administracji publicznej.

Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność.

Związki, Porozumienia i

Stowarzyszenia Międzygminne

Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie

związku, organem wykonawczym - zarząd związku.

W skład zgromadzenia związku wchodzą wójtowie i burmistrzowie

gmin uczestniczących w związku. za zgodą rady gmina może

być reprezentowana w zgromadzeniu związku przez innego

członka organu gminy.

Statut związku może przyznawać nie którym gminom więcej niż

jeden głos w zgromadzeniu.

Uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością

głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.

Zarząd związku jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenia

związku spośród jego członków.

ƒÜ Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne

w sprawie powierzenia jednej z nich określonych

przez nie zadań publicznych.

ƒÜ Gmina wykonująca zadania publiczne objęte

porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki

pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej

zadaniami.

ƒÜ Gminy powierzające swoje zadania mają obowiązek

udział w kosztach realizacji powierzonego zadania.

Takie powierzenie zadań ma charakter

porozumienia. Przedmiotem porozumienia może być

tylko przekazanie zadań publicznych.

Stowarzyszenia gmin

ƒÜ Stowarzyszenia gmin o których mówi art.84 ustawy o

samorządzie gminnym.

ƒÜ Te stowarzyszenia mają status stowarzyszeń w rozumieniu

ustawy z 7 kwietnia 1989r. - Prawo o stowarzyszeniach. Ustawa

przewiduje wielość form organizacyjno-prawnych.

ƒÜ Ustawa nie przewiduje ogólnopolskiej reprezentacji gmin. Mimo

to 28 września 1990r. w Poznaniu powołano Krajowy Sejmik

Samorządu Terytorialnego, który ma stanowić ogólnokrajową

reprezentacje gmin.

ƒÜ Obecnie obowiązująca ustawa z 26 listopada 1998r. o

dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-

2001 stanowi, że gdy w ustawie jest mowa o reprezentacji

jednostek samorządu terytorialnego to rozumieć przez to należy

stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu

terytorialnego

Powiat (związki, porozumienia i

stowarzyszenia powiatów).

ƒÜ W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydawania

decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej,

powiaty mogą tworzyć związki z innymi powiatami.

ƒÜ W sprawach utworzenia związku, przystąpienia do niego lub

wystąpienia ze związku decydują rady zainteresowanych powiatów, w

formie uchwał.

ƒÜ Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność. Związek ma osobowość prawną, którą nabywa po

zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu związku. Z tym dniem

prawa i obowiązki powiatów uczestniczących w związku, związane z

wykonywaniem zadań przekazywanych związkowi, przechodzą na

związek.

ƒÜ Utworzenie związku wymaga przyjęcia statutu związku przez rady

zainteresowanych powiatów bezwzględną większością głosów

ustawowego składu rady powiatu. Związki powiatów podlegają

rejestracji w rejestrze związków prowadzonym przez ministra

właściwego do spraw administracji.

ƒÜ Na decyzje o odmowie wpisania do rejestru przysługuje skarga do

sądu administracyjnego.

Organy związku

Organami związku są

1) zgromadzenie związku - organ stanowiący i

kontrolny,

2) zarząd związku - organ wykonawczy.

W skład zgromadzenia wchodzi po 2 reprezentantów

powiatów uczestniczących w związku.

Uchwały zgromadzenia podejmowane są bezwzględną

większością głosów statutowej liczby członków

zgromadzenia.

Powiaty mogą zawierać porozumienia w sprawie powierzenia

jednemu z nich prowadzenia zadań publicznych.

W zakresie nie uregulowanym treścią porozumienia do porozumień

stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące związków powiatów.

Miasto na prawach powiatu może tworzyć związki i zawierać

porozumienia z gminami i wojewodą.

Powiaty mogą tworzyć stowarzyszenia nie tylko z innymi powiatami

ale również z gminami i województwami. Do stowarzyszeń tych

stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 7 kwietnia 1989r. -

Prawo o stowarzyszeniach, dla założenia stowarzyszenia

wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.

Nadzór nad

samorządem terytorialnym.

ƒÜ Jednostkom samorządu terytorialnego Konstytucja gwarantuje

samodzielność podlegającą na ochronie sądowej.

ƒÜ Samodzielność tych jednostek nie zwalnia ich od przestrzegania prawa.

Konstytucja w art.171 zawiera podstawowe reguły odnoszące się do

nadzoru nad samorządem terytorialnym.

ƒÜ Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu

widzenia legalności. W myśl Konstytucji „organami nadzoru nad

działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes RM i

wojewodowie,

ƒÜ W zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe”.

Według art.171 ust.3 „Sejm, na wniosek Prezesa RM, może rozwiązać

organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco

narusza Konstytucje lub ustawy”.

W tym przypadku Konstytucja wskazuje nie tylko organ nadzoru ale

również środek nadzoru. Ustawy zwykłe uzależniają zastosowanie tego

środka nadzoru od „powtarzającego się naruszania przez radę gminy

Konstytucji lub ustaw.

Nadzór nad samorządem

terytorialnym cd.

ƒÜ Nowelizacja trzech ustaw samorządowych z 11 kwietnia 2001r.

ujednolica ich regulację dzięki czemu obecnie możliwe jest

łączne przedstawienie nadzoru nad samorządem terytorialnym,

zwłaszcza nad samorządem gminnym i powiatowym.

ƒÜ Pewne odrębności występują w odniesieniu do samorządu

województwa. W rozdziałach o nadzorze zawartych w ustawach

o samorządzie gminnym i powiatowym znalazły się przepisy

stanowiące o tym, że każdy, czyj interes prawny został

naruszony uchwałą podjętą przez organ gminy lub powiatu może

domagać się usunięcia naruszenia, a po bezskutecznym

wezwaniu do usunięcia naruszenia wnieść skargę na uchwałę do

sądu administracyjnego.

Postępowanie sądowe

ƒÜ Ustawa o samorządzie województwa stanowi że każdy czyj

interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisami

prawa miejscowego, wydanymi w sprawie z zakresu administracji

publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu organu

samorządu województwa do usunięcia naruszenia zaskarżyć

przepis do sądu administracyjnego.

ƒÜ Skarg nie można zaliczyć do środków nadzoru, a tym samym do

instytucji nadzoru. Stanowią one instytucję ochrony każdego

podmiotu przed nielegalnym działaniem samorządu

terytorialnego.

ƒÜ Podmioty nadzorowane mogą na podstawie ustaw

samorządowych wnosić skargi do sadu administracyjnego na

rozstrzygnięcie nadzorcze. Sąd administracyjny nie sprawuje

funkcji nadzoru, lecz funkcję kontroli legalności działań organu

nadzoru.

Nadzór nad samorządem

terytorialnym (przedmiot).

ƒÜ Nadzór jest sprawowany nad działalnością gminną,

działalnością powiatu i działalnością samorządu

województwa. Ustawy samorządowe nie rozróżniają

przedmiotu nadzoru na nadzór nad działalnością

gminną w zakresie zadań własnych samorządu i

zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.

Konstytucja ustala, że działalność samorządu

terytorialnego w ogóle podlega nadzorowi, nie

różnicuje tej działalności oraz określa tylko jedno

kryterium nadzoru, tj. legalność.

Nadzór nad samorządem

terytorialnym (zakres podmiotowy).

ƒÜ Nadzór wykonują:

Ć Prezes RM, wojewodowie

Ć regionalne izby obrachunkowe.

ƒÜ Kompetencje nadzorcze przysługują również Sejmowi w ograniczonym

zakresie.

Ć O kompetencjach nadzorczych regionalnych izb obrachunkowych

stanowi ustawa z 7 października 1992r. o regionalnych izbach

obrachunkowych. Funkcje nadzoru nad samorządem terytorialnym

sprawują głównie organy administracji rządowej. Jedynie w przypadku

regionalnych izb obrachunkowych uwzględnia się czynniki społeczne.

ƒÜ Przepisy ustaw samorządowych o nadzorze odnoszą się w zasadzie

do organów jednostek samorządu terytorialnego i ich działalności.

Jednakże organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych

dotyczących odpowiednio organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu

bądź województwa, niezbędnych do wykonywania przysługujących im

uprawnień nadzorczych. Nad jednostkami pomocniczymi nadzór

powinien być sprawowany na podstawie statutu gminy bądź innych

podmiotów gminnych.

Nadzór nad samorządem

terytorialnym (środki nadzoru).

ƒÜ Środki nadzoru decydują o intensywności nadzoru. Ustawy mogą

przewidywać mniej lub bardziej intensywne środki nadzoru. Przepisy

ustaw samorządowych stanowią, że organy nadzoru mogą

wkraczać w działalność gminną, powiatu i województwa tylko w

przypadkach określonych ustawami i w sposób określony ustawami.

Gdy środek nadzoru przybiera formę „rozstrzygnięcia” (różnego

rodzaju akty prawne, które podejmują organy nadzoru) to służy

skarga do sądu administracyjnego. W ramach nadzoru można

wyróżnić środki kontroli, które mają dostarczać organom nadzoru

informacji o działaniu nadzorowanych organów oraz środki

korygujące działalność nielegalną. Gdy chodzi o środki kontroli, to

należy do nich zaliczyć prawo organów nadzoru do żądania

niezbędnych informacji i danych dotyczących organizacji i

funkcjonowania gminy, powiatu lub województwa. Jedną z form

nadzoru może być zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie

przez inny organ rozstrzygnięcia jednostki samorządu

terytorialnego, które powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni

od dnia doręczenia rozstrzygnięcia lub jego projektu.

ƒÜ Kontrola uchwał organów jednostek samorządu terytorialnego

może prowadzić do stwierdzenia, że kontrolowana uchwała

jest zgodna z prawem; w takim przypadku nie stosuje się

żadnego środka nadzoru.

Ć W razie stwierdzenia naruszenia prawa organ nadzoru musi

dokonać oceny, czy naruszenie prawa jest istotne czy

nieistotne.

Ć Istotne naruszenie prawa powoduje zastosowanie dotkliwego

represyjnego środka nadzoru, jakim jest stwierdzenie

nieważności uchwały.

ƒÜ Przepisy ustaw samorządowych stanowią, że uchwały

jednostek samorządu terytorialnego sprzeczne z prawem są

nieważne. Nie każda sprzeczność uchwały z prawem pociąga

za sobą stwierdzenie nieważności uchwały, chodzi bowiem

tylko o taką sprzeczność, która stanowi istotne naruszenie

prawa. Ocena czy w konkretnym przypadku naruszenie prawa

jest istotne czy nie należy do organu nadzoru.

ƒÜ Wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia

nieważności uchwały lub w toku tego postępowania organ

nadzoru może wstrzymać wykonanie uchwały.

ƒÜ Orzeczenie o stwierdzenie nieważności uchwały organu

jednostki samorządu terytorialnego ma charakter

deklaratoryjny i działa ex tunc.

Ć W przypadku nieistotnego naruszenia prawa organ nadzoru

nie stwierdza nieważności uchwały, lecz wskazuje organowi,

który taką uchwałę wydał, ze uchwała została wydana z

naruszeniem prawa.

ƒÜ Do drastycznych, represyjnych środków nadzoru należy

zaliczyć: -zawieszenie organów jednostki samorządu

terytorialnego i ustanowienie zarządu komisarycznego; -

rozwiązanie zarządu: gminy, powiatu lub województwa; -

rozwiązanie rady gminy, rady powiatu bądź sejmiku

województwa; - zarządzenie zastępcze.

Kontrola (pojęcie).

ƒÜ Kontrolą jest obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie stanu

faktycznego, porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami,

występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i sygnalizowanie

właściwym jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach, bez

decydowanie jednak o zmianie kierunku działania jednostki

kontrolowanej.

Ć Kontrola polega na:

-ustaleniu istniejącego stanu rzeczy,

-ustaleniu jak być powinno,

-zestawieniu tego, co istnieje z tym, co być powinno, co przewidują

odpowiednie wzorce czy normy postępowania i sformułowania na tej

podstawie różnic między tym, co istnieje a tym jak być powinno, w

przypadku istnienia różnicy między stanem rzeczywistym a stanem

pożądanym, na ustaleniu przyczyn tej różnicy i sformułowaniu zleceń w

celu usunięcia niepożądanych zjawisk. Kontrola określana bywa też

przy pomocy innych terminów, takich jak inspekcja, lustracja, rewizja i

wizytacja, w zależności od swoistych form, w jakich jest wykonywana.

ƒÜ Inspekcja jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią

obserwację zachowania się badanej jednostki i porównania tego

zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego.

ƒÜ Lustracja jest kontrolą skierowana nie na zachowanie się

podmiotu, lecz zwykle na określony przedmiot, na jego

rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi

wzorcami określającymi stan pożądany.

ƒÜ Rewizję łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów,

polegającą na bezpośredniej konfrontacji stanu faktycznego

środków finansowych i innych składników majątkowych jednostki

kontrolowanej z odpowiednią dokumentacją i na ocenie

prawidłowości dysponowania tymi składnikami.

ƒÜ Wizytacją nazywamy kontrole mającą na celu bezpośredni wgląd

w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie. Swoista

forma kontroli rozpatrywanie sprawozdań jednostki

kontrolowanej.

Kontrola (zadania).

ƒÜ Ze względu na różnorodność działalności administracji konieczne jest istnienie

pewnego sytemu instytucji kontrolnych i zróżnicowanie form kontroli.

Poszczególne instytucje muszą być wzajemnie do siebie dostosowane i

powiązane.

ƒÜ Rolę kontroli w administracji można określić jako wtórną. Pierwotna jest bowiem

bezpośrednia działalność administracji publicznej. Zadaniem kontroli jest

zapobieganie błędom w działaniu administracji. Wtórna rola kontroli musi być

dostosowana do pierwotnej działalności administracji publicznej.

ƒÜ System kontroli musi wykrywać błędy, określać jakie sytuacje rodzą błędy i

zapewniać zapobieganie powstawaniu błędów. Kontrola administracji jest

niezbędna. Przy kształtowaniu systemu kontroli trzeba ustalić, jakimi środkami

będą się posługiwać instytucje kontrolne, w jaki sposób ma być przeprowadzana

kontrola i jak często, i w jakim zakresie jednostki organizacyjne mają być

kontrolowane. Zakres kontroli jest uwarunkowany jej celem.

ƒÜ Kontrola nigdy nie może objąć całego procesu administrowania. Zawsze

dotyczy jego fragmentu, fragmentu wskazanego przez obywatela bądź też

fragmentu wybranego przez aparat kontrolny. Znaczna część czynności

administracyjnych pozostaje jednak poza sferą bezpośredniego zainteresowania

organu kontrolującego, nie pozostaje jednak poza wpływem oddziaływania

kontrolnego.

Kontrola a nadzór

ƒÜ Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Nadzór

obejmuje zawsze kontrolę, natomiast wykonywanie

kontroli nie musi się łączyć z prawem stosowania

środków nadzorczych.

ƒÜ O nadzorze mówi się wówczas, gdy w grę wchodzi

prawo wydawania poleceń, wiążących dyrektyw co

do zmiany kierunków działania.

ƒÜ Nadzór nie ogranicza się do obserwacji i ustaleń

stanu faktycznego (jak kontrola), ale łączy się z

możliwością stosowania środków nadzoru.

Kontrola (rodzaje).

ƒÜ Można dokonać różnych podziałów kontroli w

zależności od przyjętych kryteriów

klasyfikacyjnych. Kryteria te mogą się opierać

na elementach ustrojowych (usytuowanie

organów kontroli w aparacie państwowym)

bądź na elementach treści kontroli (tj. punktu

widzenia, z którego przeprowadzana jest

obserwacja organu działającego).

Rodzaje kontroli

ƒÜ Z punktu widzenia zakresu kontroli można wyróżnić

kontrolę: a) zupełną (nieograniczoną)- obejmuje

całość działania kontrolowanej jednostki. Objęcie

kontrolą całości działania oznacza objęcie tą

kontrolą zarówno całego zakresu kompetencji

kontrolowanego organu, jak również objęcie kontrolą

działania kontrolowanego organu ze wszystkich

możliwych stron: od strony przestrzegania

przepisów prawa, gospodarności, celowości,

rzetelności itd.;

ƒÜ ograniczoną.

Rodzaje kontroli

Inne rozróżnienie kontroli uzyskuje się stosując kryterium etapu działania, w który

wkraczać może organ kontrolny. Odpowiednio do etapu wkraczania organu

kontrolnego mówimy o kontroli:

a) wstępnej- polega na możliwości badania samych zamierzeń podjęcia

określonego działania przez organ kontrolowany. Organ kontrolowany ma

obowiązek przedstawienia organowi kontrolującemu do wglądu dokumentacji

działania jeszcze przed jego rozpoczęciem, obowiązek zawiadamiania organu

kontrolnego o zamiarze podjęcia działania. Taka kontrola komplikuje tok

administrowania, opóźnia działanie administracji do czasu przeprowadzenia

kontroli zamierzeń przez organ kontrolujący, zmniejsza odpowiedzialność

organu administracyjnego za efekty jego działania, gdyż odpowiedzialność za

podjęte działania rozdziela między organ kontrolujący a organ kontrolowany;

b) faktycznej- ma szersze zastosowanie i to zarówno, gdy chodzi o kontrolę

wykonywaną przez nadrzędne organy administracyjne tego samego resortu, jak

specjalne organy kontroli. Kontrola ta jest wykonywana w czasie trwania

działania; jest kontrolą towarzyszącą procesowi działania. Kontrolę faktyczną

wykonują dość liczne organy, nie spełniające funkcji nadzoru wobec podmiotu

kontrolowanego;

c) następnej- jest najbardziej typową, najczęściej spotykaną i najbardziej

efektywną formą kontroli. Kontrola ta koncentruje się na etapach działania, które

zostały już zakończone. Wnioski z tej kontroli dotyczą zakończonych działań. Na

podstawie wyników kontroli organ kontrolny może zająć stanowisko co do

organu kontrolowanego na przyszłość, z tym jednak zastrzeżeniem, że sytuacja

faktyczna w przyszłości kształtuje się na ogół inaczej niż w przypadku będącym

przedmiotem poprzedniej kontroli.

Kontrola inny podział

ƒÜ Uwzględniając kryterium usytuowania organu kontrolującego względem

organu kontrolowanego rozróżnić można kontrolę wewnętrzną i

zewnętrzną. Określenie kontroli jako wewnętrznej lub zewnętrznej ma

charakter względny, gdyż ten sam organ może być traktowany jako

organ jednej lub drugiej kontroli, w zależności od struktury

organizacyjnej obejmującej organ kontroli i jednostkę kontrolowaną,

którą czynimy przedmiotem obserwacji.

ƒÜ Każda kontrola wykonywana przez organ strukturalnie nie włączony do

systemu administracji publicznej, a skierowany na jej działalność, jest

kontrolą zewnętrzną. Do takich kontroli zaliczyć należy kontrolę NIK,

kontrolę sądową, parlamentarną, Rzecznika Praw Obywatelskich,

Generalnego Inspektora Danych Osobowych i Państwowej Inspekcji

Pracy. Istnienie organów niezawiśle orzekających o prawie jest

najskuteczniejsze ze znanych gwarancji zapobiegania naruszeniu

prawa przez organy administracji publicznej.

ƒÜ Kontrola może być przeprowadzana z urzędu, jak i na wniosek, w

wyniku żądania z zewnątrz. Kontrola podejmowana z urzędu ma na

celu przede wszystkim ochronę interesu społecznego, publicznego, zaś

kontrola podejmowana na wniosek - przede wszystkim ochronie

interesu indywidualnego, prawa podmiotowego jednostki.

Kontrola

(cechy poprawnej kontroli).

1. Kontrola powinna być bezstronna. Ocena kontrolowanej działalności powinna

być w pełni obiektywna. Bezstronność kontroli jest wtedy zapewniona, gdy

organ kontrolujący nie jest powiązany z jednostka kontrolowaną stosunkiem

nadzoru, gdy nie ponosi za jej działalność odpowiedzialności. Bezstronność

kontroli uzyskuje się przez nie obciążenie organu kontrolującego

odpowiedzialnością za działalność jednostek kontrolowanych, uniezależnienie

jednostek kontrolujących od administracji.

2. Kontrola powinna być fachowa. Fachowość należy rozumieć jako zdolność

oceny działalności jednostki kontrolowanej z określonego punktu widzenia.

Kontroler powinien być wybitnym znawcą badanej działalności administracji,

znawcą zagadnień, które ma oceniać. Musi znać dobrze kryteria, którymi ma się

posługiwać przy wykonywaniu kontroli, powinien zakresem wiedzy i

doświadczenia przewyższać tych, których działalność ma kontrolować.

3. Kontrola powinna być efektywna. Jej zadaniem jest ocena prawidłowości

działania adm., ujawnienie w tym działaniu błędów i wad, wskazanie źródeł ich

powstawania. Efektywność kontroli oznacza więc należyte wykorzystanie

wyników kontroli dla poprawy działalności adm. W efektywności można zwrócić

uwagę również na: możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrolę

(oszczędność), możliwie najlepsze wyniki kontroli (skuteczność), możliwie

najlepszy stosunek między nakładami a wynikami (można to określić jako

efektywność kontroli). Produktywność- kontrola, która przy ograniczeniu

nakładów osiąga jak najlepsze wyniki.

Kontrola

(system kontroli adm. publicznej).

ƒÜ Kontrola administracji publicznej nie ogranicza się do prawnie

uregulowanych form, dochodzi jeszcze społeczna działalność

kontrolna, nie zamknięta w ramy instytucji prawnych.

ƒÜ Taką kontrolą jest kontrola sprawowana przez opinię publiczną.

Istotną role w tym zakresie spełniają środki masowego przekazu,

które w sposób istotny wpływają na kształtowanie się opinii

publicznej o poczynaniach administracji.

ƒÜ Znaczenie opinii publicznej jako instytucji kontroli działalności

administracji jest tym większe, im bardziej demokratyczny jest

ustrój państwa, im wyższy poziom kultury społeczeństwa i im

większa jest aktywność społeczna obywateli.

Kontrola parlamentarna.

ƒÜ W państwie demokratycznym parlament wykonuje również zadania

kontrolne wobec władzy wykonawczej.

ƒÜ Rząd odpowiada przed parlamentem za swoja działalność; jest to

odpowiedzialność polityczna.

ƒÜ Parlament można określić jako organ kontroli politycznej. Według art.95

ust.2 Konstytucji Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością RM w

zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.

Ć Sejm na swoich posiedzeniach plenarnych sprawuje kontrole tylko w

sprawach o zasadniczym znaczeniu i w ograniczonych przypadkach.

Dzieje się to zwłaszcza w czasie debaty nad projektem ustawy

budżetowej, a więc przed jej uchwaleniem, a następnie w czasie

dokonywania oceny sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej

wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

ƒÜ Po zapoznaniu się z przedkładanymi przez NIK materiałami- analizą

wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz z opinią

w przedmiocie absolutorium dla RM Sejm podejmuje uchwałę o

udzieleniu lub odmowie udzielenia RM absolutorium. Konstytucja

przewiduje, że Sejm może wyrazić RM lub poszczególnym ministrom

wotum nieufności.

Kontrola parlamentarna cd.

ƒÜ W szerszym zakresie kontrolę administracji sprawują komisje sejmowe.

Zgodnie z regulaminem Sejmu komisje rozpatrują sprawozdania i

informacje ministrów oraz kierowników naczelnych organów

administracji państwowej, a także kierowników innych urzędów i

instytucji państwowych, analizują działalność poszczególnych działów

administracji i gospodarki państwowej oraz rozpatrują sprawy związane

z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu, a

także z realizacja uchwalonych przez siebie dezyderatów.

ƒÜ Na żądanie prezydium komisji ministrowie, a także kierownicy innych

urzędów i instytucji państwowych są obowiązani przedstawić

sprawozdania i udzielać informacji oraz uczestniczyć w posiedzeniach

komisji, na których rozpatrywane są sprawy dotyczące ich zakresu

działania.

ƒÜ Poszczególni posłowie maja prawo podejmować interwencje w

organach administracji rządowej i samorządu terytorialnego,

przedsiębiorstwach i zakładach państwowych oraz organizacjach

społecznych, a także w niepaństwowych jednostkach organizacyjnych

dla załatwienia spraw, które wnoszą we własnym imieniu wyborcy lub

wyborców, jak również zaznajamiać się z tokiem ich rozpatrywania.

Kontrola Państwa (NIK).

ƒÜ Obowiązuje ustawa z 23 grudnia 1994r o Najwyższej Izbie

Kontroli. Konstytucja z 1997r. poświęca NIK 6 artykułów (art.202-

207). W art.202 Konstytucja określa NIK jako naczelny organ

kontroli państwowej, w skutek tego NIK zajmuje naczelne

miejsce w systemie organów kontroli państwowej. Organy

kontroli, rewizji, inspekcji działające w administracji rządowej i

samorządzie terytorialnym mają obowiązek współpracy z NIK.

Konstytucja przewiduje powiązanie NIK z Sejmem, stanowiąc, że

„NIK podlega Sejmowi”. Z tego tytułu wynikają obowiązki NIK

ustalone w art.204 Konstytucji oraz określone w ustawie o NIK.

Konstytucja ustaliła, że NIK działa na zasadach kolegialności.

NIK kontroluje działalność:

ƒÜ organów administracji rządowej,

Ć NBP,

ƒÜ państwowych osób prawnych

ƒÜ innych państwowych jednostek organizacyjnych

z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i

rzetelności.

Jest to podstawowe zadanie NIK; wykonywanie tej kontroli jest

stałym obowiązkiem NIK.

Jest to kontrola prowadzona w najszerszym zakresie. NIK może

kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego,

samorządowych osób prawnych i innych samorządowych

jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności,

gospodarności i rzetelności. NIK nie może co do tych jednostek

prowadzić kontroli z punktu widzenia celowości

ƒÜ NIK może również kontrolować działalność innych jednostek

organizacyjnych i podmiotów gospodarczych, ale tylko w

zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki

państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań

finansowych na rzecz państwa.

ƒÜ Co do tych jednostek kontrola może być prowadzona z punktu

widzenia legalności i gospodarności.

ƒÜ NIK kontroluje wykonywanie budżetu, gospodarkę finansową i

majątkową działalności jednostek wymienionych w art.4 ust.2

ustawy, a na zlecenie Sejmu w pełnym zakresie.

Ć Na zlecenie Sejmu lub na wniosek Prezydenta RP NIK

przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta, a na

wniosek Senatu- Kancelarii Senatu.

ƒÜ Z punktu widzenia przedmiotowego NIK, kontrolując podmioty wymienione w

art.4 ust. ustawy, bada w szczególności wykonanie budżetu państwa i realizację

ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej,

gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej.

ƒÜ NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów pracy, które

przedkłada Sejmowi, z tym że może też przeprowadzać kontrole doraźne. NIK

przeprowadza kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek

Prezydenta RP i Prezesa RM oraz z własnej inicjatywy. O wynikach kontroli

przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP i Prezesa RM NIK informuje te

organy, podobnie jak i o wynikach kontroli przeprowadzonych na zlecenie

Sejmu oraz o wynikach innych ważnych kontroli.

ƒÜ Delegatury NIK przedkładają wojewodom informacje o wynikach ważniejszych

kontroli dotyczących działalności terenowych organów administracji rządowej, a

wojewodom i organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnegoinformacje

o wynikach ważniejszych kontroli dotyczących działalności

samorządu terytorialnego. Prezes NIK podaje do wiadomości publicznej, po

przedłożeniu Sejmowi, analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki

pieniężnej oraz sprawozdanie z działalności NIK.

Kontrola Państwowa NIK

(organizacja).

ƒÜ Najwyższą Izbą Kontroli kieruje Prezes NIK, powoływany przez

Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu.

ƒÜ Kadencja Prezesa NIK trwa 6 lat, licząc od dnia złożenia

przysięgi.

ƒÜ Ta sama osoba nie może być powoływana na stanowisko

Prezesa więcej niż na dwie kolejne kadencje.

ƒÜ Prezes NIK nie może należeć do partii politycznej, zajmować

innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły

wyższej, wykonywać innych zajęć zawodowych ani prowadzić

działalności publicznej, nie dającej się pogodzić z godnością jego

urzędu.

Sejm odwołuje Prezesa NIK,

jeżeli

a) zrzekł się on tego stanowiska,

b) Sejm uznał że stał się on trwale niezdolny do

pełnienia obowiązków na skutek choroby,

c) gdy został skazany prawomocnym wyrokiem sądu

za popełnienie przestępstwa,

d) Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz

zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia

funkcji związanych ze szczególną

odpowiedzialnością w organach państwowych

Najwyższa Izba Kontroli

Ć Prezes NIK korzysta z immunitetu.

ƒÜ Prezes NIK bierze udział w posiedzeniach Sejmu oraz ma prawo

uczestniczyć w posiedzeniach RM.

ƒÜ Wiceprezesów NIK w liczbie od 2-4, powołuje i odwołuje

Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK.

ƒÜ Za zgoda Marszałka Sejmu Prezes NIK powołuje i odwołuje

dyrektora generalnego NIK.

Najważniejsze kompetencje w myśl ustawy przysługują Kolegium

NIK.

W skład Kolegium NIK wchodzą: Prezes NIK jako przewodniczący,

wiceprezesi i dyrektor generalny oraz 14 członków. Na wniosek

Prezesa NIK Marszałek Sejmu powołuje na członków Kolegium 7

przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7

dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub doradców

Prezesa NIK. Członkowie Kolegium NIK są w sprawowaniu

swych funkcji niezawiśli. Ich kadencja trwa 3 lata.

Najwyższa Izba Kontroli cd.

Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK może odwołać członka

Kolegium NIK.

Kolegium NIK zatwierdza analizę wykonania budżetu państwa i założeń

polityki pieniężnej oraz sprawozdanie z działalności NIK za rok ubiegły.

Kolegium NIK uchwala m.in. opinię w sprawie absolutorium dla RM,

projekt statutu NIK i okresowe plany pracy NIK oraz opiniuje programy

kontroli i informacje o wynikach szczególnie ważnych kontroli oraz inne

sprawy wniesione przez Prezesa NIK lub przedstawione przez co

najmniej 1/3 członków Kolegium.

Jednostkami organizacyjnymi NIK są departamenty i delegatury. Statut

NIK nadany na wniosek Prezesa NIK uchwałą Prezydium Sejmu z 29

sierpnia 1995r. określa, że istnieje 13 departamentów, wykonujących

zadania w zakresie postępowania kontrolnego, 7 departamentów

wykonujących zadania w zakresie organizacji i obsługi oraz 17

delegatur NIK mających siedzibę w miastach wojewódzkich z okresu do

maja 1975r. Na czele departamentów i delegatur NIK stoją dyrektorzy

mianowani przez Prezesa NIK.

Kontrola Państwowa NIK

(postępowanie kontrolne).

ƒÜ Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek

poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności

według tych kryteriów.

ƒÜ Dla realizacji tych celów kierownicy jednostek kontrolowanych mają obowiązek przedkładać na żądanie

NIK wszelkie dokumenty i materiały do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, z zachowaniem

przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej.

ƒÜ Upoważnieni przedstawiciele NIK mają prawo do swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń

jednostek kontrolowanych, wgląd do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek

kontrolowanych, pobierania oraz zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych, z

zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej, przeprowadzenie oględzin obiektów,

składników majątkowych i przebiegu określonych czynności, wzywania i przesłuchiwania świadków,

żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielenia ustnych i pisemnych wyjaśnień,

zasięgania w związku z przeprowadzoną kontrolą informacji w jednostkach nie kontrolowanych oraz

żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek , korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz

zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych, a także uczestniczenia w posiedzeniach

kierownictwa i kolegiów oraz naradach organów administracji rządowej samorządu terytorialnego.

ƒÜ Wyniki przeprowadzonej kontroli przedstawiane są w protokole kontroli, podpisywane przez kontrolera i

kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić podpisania

protokołu i złożyć pisemne wyjaśnienie tej odmowy. Jednakże odmowa podpisania protokołu nie stanowi

przeszkody do podpisania protokołu przez kontrolera i realizacji ustaleń kontroli. NIK przekazuje

kierownikowi jednostki kontrolowanej, a w razie potrzeby także kierownikowi jednostki nadrzędnej oraz

właściwym organom państwowym lub samorządowy, wystąpienia pokontrolne. Kierownik jednostki

kontrolowanej lub organ, któremu przekazano wystąpienie pokontrolne, jest obowiązany, w terminie

określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 14 dni, poinformować NIK o sposobie wykorzystania uwag i

wykonania wniosków oraz podjętych działaniach lub przyczynach nie podjęcia tych działań. W razie

uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia NIK zawiadamia organ powołany

do ścigania przestępstw lub wykroczeń oraz informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub

kierownika jednostki nadrzędnej i właściwy organ państwowy lub samorządowy.

Państwowa Inspekcja Pracy

ƒÜ Do organów podległych Sejmowi należy państwowa Inspekcja Pracy (PIP),

działająca na podstawie ustawy z 6 marca 1981r. o Państwowej Inspekcji Pracy.

ƒÜ PIP tworzą Główny Inspektor Pracy i okręgowe inspektoraty pracy oraz

działający w ramach terytorialnej właściwości okręgowych inspektoratów pracyinspektorzy

pracy.

ƒÜ Okręgowy inspektorat pracy obejmuje zakresem swojej właściwości terytorialnej

obszar jednego województwa. Siedziby okręgowych inspektoratów pracy ustala

Główny Inspektor Pracy. Ponadto działa Rada Ochrony Pracy jako organ

nadzoru nad warunkami pracy i działalnością PIP.

ƒÜ PIP kieruje Główny Inspektor Pracy, powoływany i odwoływany przez Marszałka

Sejmu po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy. Zastępców Głównego

Inspektora Pracy powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Głównego

Inspektora Pracy. Okręgowych Inspektorów pracy powołuje i odwołuje Główny

Inspektor Pracy. PIP powołana jest do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy. w szczególności zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

PIP zakres

ƒÜ Do zakresu PIP należy kontrola i nadzór przestrzegania przez

zakłady pracy prawa pracy, w szczególności przepisów zasad i

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony pracy kobiet,

zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, kontrola

przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy

projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów

pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych

urządzeń technicznych oraz technologii, analizowanie przyczyn

wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania

środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział

w badaniu okoliczności wypadków przy pracy.

PIP zakres

ƒÜ PIP opiniuje projekty aktów prawnych z zakresu prawa pracy

oraz inicjuje prace legislacyjne w tej dziedzinie, jak również

przedsięwzięcia oraz prace badawcze w dziedzinie

przestrzegania prawa pracy. Nadzorem i kontrolą PIP są objęte

wszystkie zakłady pracy.

ƒÜ Pracownicy PIP wykonujący i nadzorujący czynności kontrolne

uprawnieni są do przeprowadzania bez uprzedzenia kontroli

przestrzegania przez zakłady pracy przepisów pracy o każdej

porze dnia i nocy. Do inspektora pracy należy ściganie

wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej, a

także innych wykroczeń, gdy ustawa tak stanowi. Nadzór nad

PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy.

Generalny Inspektor Ochrony

Danych Osobowych.

Ć Generalny Inspektor Danych Osobowych jest

organem do spraw ochrony danych osobowych.

Organ ten działa na podstawie ustawy z 29 sierpnia

1997r. o ochronie danych osobowych, która weszła

w życie z dniem 30 kwietnia 1998r. Generalnego

Inspektora, którym może być tylko obywatel polski,

wyróżniający się wysokim autorytetem moralnym,

posiadającym wyższe wykształcenie prawnicze oraz

odpowiednie doświadczenia zawodowe, powołuje i

odwołuje Sejm za zgodą Senatu, na 4 letnią

kadencję. Ta sama osoba nie może być

Generalnym Inspektorem więcej niż przez 2

kadencje.

Generalny Inspektor Ochrony

Danych Osobowych.

ƒÜ Generalny Inspektor w zakresie wykonywania swoich zadań

podlega tylko ustawie. Nie może zajmować innego stanowiska, z

wyjątkiem profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć

zawodowych; nie może należeć do partii politycznej, związku

zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej

się pogodzić z godnością jego urzędu. Korzysta z immunitetu.

ƒÜ Generalny Inspektor składa Sejmowi, raz w roku, sprawozdanie

ze swojej działalności wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu

przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych. Swoje

zadania Generalny Inspektor wykonuje przy pomocy Biura

Generalnego Inspektora Danych Osobowych.

ƒÜ Według art.51 Konstytucji nikt nie może być obowiązany inaczej

niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących

jego osoby. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i

udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w

demokratycznym państwie prawnym.

Do zadań Generalnego

Inspektora należy m.in.:

-kontrola zgodności przetwarzania danych z

przepisami o ochronie danych osobowych,

-wydawanie decyzji i rozpatrywanie skarg w

sprawach wykonania przepisów o ochronie

danych osobowych

-prowadzenia rejestru zbiorów danych oraz

udzielanie informacji o zarejestrowanych

zbiorach.

ƒÜ Generalny Inspektor i upoważnieni przez niego inspektorzy mają

prawo dokonywać czynności kontrolnych w miejscach

zlokalizowania zarejestrowanych zbiorów danych, jak i żądać

złożenia wyjaśnienia i przesłuchiwać osoby, żądać okazania

dokumentów i wszelkich danych mających bezpośredni związek

z problematyką kontroli oraz udostępniania do kontroli urządzeń,

nośników oraz systemów informatycznych służących do

przetwarzania danych.

ƒÜ W razie stwierdzenia naruszenia przepisów o ochronie danych

osobowych Generalny Inspektor nakazuje, w drodze decyzji

administracyjnej, przywrócenie stanu zgodnego z prawem. W

przypadku wydania takiej decyzji strona ma prawo zwrócić się do

Generalnego Inspektora z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie

sprawy. Na decyzję Generalnego Inspektora wydaną po

ponownym rozpatrzeniu sprawy stronie służy skarga do NSA.

Rzecznik Praw Obywatelskich

ƒÜ powoływany jest przez Sejm za zgodą

Senatu na 5 lat. Nie może zajmować innego

stanowiska, należeć do partii politycznej,

związku zawodowego ani prowadzić

działalności publicznej nie dającej się

pogodzić z funkcją RPO z wyjątkiem

profesora szkoły wyższej.

ƒÜ Wniosek o powołanie RPO może zgłosić

Marszałek Sejmu lub grupa 35 posłów.

Rzecznik Praw Obywatelskich

ƒÜ RPO w swej działalności jest niezawisły, niezależny od innych organów

państwowych, odpowiada tylko przed Sejmem i tylko za zgodą Sejmu

może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej.

ƒÜ RPO co rocznie składa sprawozdanie ze swej działalności Sejmowi i

Senatowi i sprawozdanie to jest podawane do publicznej wiadomości.

ƒÜ Działalność RPO polega przede wszystkim na ochronie praw i wolności

obywateli, badaniu przestrzegania i realizacji tych praw oraz

podejmowaniu spraw do postępowania wyjaśniającego, ewentualnie

kierowanie do właściwych organów w szczególności do organów

nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej.

O zlecenie przeprowadzenie kontroli przez NIK dla zbadania określonej

sprawy RPO zwraca się do Sejmu. RPO może występować do

właściwych organów z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej

bądź wydanie lub zmiany innych aktów prawnych dot. Praw i wolności

obywateli. Może występować do TK z wnioskiem o stwierdzenie

zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją. Wykonuje swoje

zadania przy pomocy biura RPO i może powołać od 1 do 3 zastępców

oraz za zgodą Sejmu swoich pełnomocników terenowych.

Kontrola Sądowa (Sądownictwo

administracyjne).

ƒÜ Kontrola sądowa jest tradycyjną formą

zagwarantowania zgodnego z prawem działania

administracji w jej stosunkach z obywatelami. W

toku rozwoju historycznego ukształtowały się różne

typy kontroli nad administracją:

-kontrola wykonywana wyłącznie przez powołane w

tym celu sądownictwo administracyjne

- sądownictwo wyodrębnione,

-kontrola wykonywana przez sądy powszechne,

-typ mieszamy kontroli wykonywanej w części przez

sądy powszechne, a w części przez specjalistyczne

sądownictwo administracyjne.

Sądownictwo administracyjne polega na orzekaniu o legalności aktów

administracyjnych przez organy o charakterze sądowym. Organ sądowy

kontroluje powstały akt administracyjny z punktu widzenia jego zgodności z

prawem i orzeka o jego ważności z tego właśnie punktu widzenia.

Kontrola polega na możności skasowania aktu, a nie na zastąpieniu aktu wadliwego

nowym aktem. Kontrola sądów administracyjnych przybiera w zasadzie jedynie

formę kontroli następnej.

Sądownictwo administracyjne sprawujące kontrolę legalności aktów

administracyjnych jest najczęściej sądownictwem kasacyjnym. Sąd orzeka czy

akt administracyjny jest ważny, czy nie. Gdy są stwierdzi, że akt jest nieważny,

to wówczas sam nowego aktu nie wydaje, lecz jedynie znosi akt organu

kontrolowanego, który z kolei wydaje akt nowy.

Sądownictwo administracyjne można określić jako kontrole polegającą na orzekaniu

o legalności aktów administracyjnych, przeprowadzaną przez organy o

charakterze sądowym. Ustawodawca może przyznać sądom administracyjnym

także prawo kontroli celowości aktów administracyjnych, ale wówczas organ

sądowy w tym zakresie spełnia funkcję administracji.

Kontrola Sądowa (rodzaje

systemów sądownictwa adm.).

Ć 1. System klauzuli generalnej i system enumeracji: -system klauzuli generalnej polega na

tym, ze wszystkie akty administracyjne, bądź wszystkie akty administracyjne określonego

rodzaju, podlegają kontroli sądu administracyjnego. Jednak prawie w każdym

ustawodawstwie znajdujemy wyjątki od klauzuli generalnej, dlatego system klauzuli

generalnej często łączy się z negatywną klauzulą enumeracyjną (wyliczającą akty

administracyjne wyłączone spod kontroli sądu administracyjnego); -system enumeracji

charakteryzuje się tym, że kontroli sądu administracyjnego poddane są jedynie akty

wyraźnie wyliczone w ustawie, cała zaś reszta nie jest poddana tej kontroli. 2. system

ochrony prawa podmiotowego i system ochrony prawa przedmiotowego: -system ochrony

prawa podmiotowego polega na tym, że sąd administracyjny działa tylko na wniosek

osoby, której prawo podmiotowe zostało przez akt administracyjny naruszone. W tym

systemie prawo wniesienia skargi ogranicza się tylko do pewnego kręgu osób

posiadających legitymację skargową. Skarga przysługuje stronie dopiero, gdy akt jej

dotyczy; -system ochrony prawa przedmiotowego skargę można wnosić nie tylko na

nielegalny akt administracyjny, lecz także na nielegalne rozporządzenie, którego legalność

sąd może również skontrolować i w wyniku przeprowadzonej kontroli może rozporządzenie

uchylić. Sąd może wkraczać z urzędu albo z czyjejkolwiek inicjatywy, a kontroli sądowej

poddane są również akty o charakterze generalnym.

NSA (organizacja).

ƒÜ NSA podjął działalność z dniem 1 września 1980r. NSA

oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie

określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji

publicznej.

ƒÜ Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z

ustawami uchwał samorządu terytorialnego i aktów

normatywnych terenowych organów administracji

rządowej. Według art.1 ustawy o NSA sąd ten sprawuje

„wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę

wykonywania administracji publicznej, na zasadach

określonych w niniejszej ustawie”. Sąd ten działa w

Warszawie i w ośrodkach zamiejscowych tworzonych dla

jednego lub kilku województw.

NSA cd.

ƒÜ Prezydent RP, w drodze rozporządzenia z 28 września 1995r. ustalił

strukturę organizacyjną i regulamin działania NSA. Zaś po

zaciągnięciu opinii Ministra Sprawiedliwości Prezydent RP- w

drodze rozporządzenia- tworzy i znosi ośrodki zamiejscowe NSA,

określa ich siedziby oraz właściwość miejscową i rzeczową.

ƒÜ Obecnie materie te reguluje rozporządzenie Prezydenta RP z 24

listopada 1998r. Rozporządzenie to utrzymało ośrodki zamiejscowe

w liczbie 10.

ƒÜ NSA dzieli się na izby, przy czym sędzia może być członkiem tylko

jednej izby. Rozporządzenie z 28 września 1995r. ustaliło, że NSA

dzieli się na Izbę Finansową i Izbę Ogólnoadministracyjną. NSA w

Warszawie oraz 7 ośrodków zamiejscowych, spośród 10, dzieli się

na wydziały orzecznicze, tworzone na podstawie kryteriów

rzeczowo-problemowych.

NSA (organizacja).

ƒÜ W NSA w Warszawie działa Biuro Prezydialne i Biuro

Orzecznictwa.

ƒÜ W skład NSA wchodzą: prezes, wiceprezesi, prezesi

izb, prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie.

ƒÜ Sędziów NSA powołuje Prezydent RP na wniosek

Krajowej Rady Sądownictwa. Prezesa NSA powołuje

Prezydent RP na sześcioletnią kadencję spośród

kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenia

Ogólne NSA. Konstytucja wprowadziła kadencyjność

stanowiska Prezesa NSA. Wiceprezesów NSA powołuje

i odwołuje Prezydent RP spośród sędziów tego sądu, za

zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA.

ƒÜ Prezesów izb i ośrodków zamiejscowych, dyrektorów

biur i przewodniczących wydziałów powołuje i odwołuje

Prezes NSA za zgodą Kolegium tego sądu. W NSA

działają: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu, które

posiada kompetencje decydujące i opiniodawcze oraz

Kolegium Sądu, organ o mniejszym niż Zgromadzenie

Ogólne składzie osobowym, jako organ opiniodawczy i

doradczy, a w przypadkach określonych przepisami

prawa jako organ decydujący. Nadzór judykacyjny nad

działalnością NSA sprawuje Sąd Najwyższy poprzez

rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń

tego sądu. O działalności NSA i sprawach wynikających

z tej działalności Prezes NSA informuje Prezydenta RP i

Krajową Radę Sądownictwa.

NSA (zakres kontroli).

ƒÜ Według art.16 ust.1 ustawy o NSA sąd ten orzeka w sprawach skarg na: 1)

decyzje administracyjne, 2) postanowienia wydawane w postępowaniu

administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a

także rozstrzygające sprawę co do istoty, 3) postanowienia wydawane w

postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, 4)

inne niż określone w punkcie 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji

publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub

obowiązku wynikającego z przepisów prawa, 5) uchwały jednostek samorządu

terytorialnego oraz akty organów administracji rządowej stanowiące przepisy

prawa miejscowego, 6) uchwały jednostek samorządu terytorialnego i ich

związków, inne niż określone w pkt.5, podejmowane w sprawach z zakresu

administracji publicznej, 7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek

samorządu terytorialnego.

ƒÜ NSA orzeka także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych

przewidują sądową kontrole. Ponadto NSA rozpoznaje skargi na bezczynność

organów administracji publicznej. NSA rozstrzyga spory o właściwość między

organami samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji

rządowej oraz udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do

rozstrzygnięcia przez samorządowe kolegia odwoławcze.

Kontrola Sądowa (Sądy

ubezpieczeń społecznych).

ƒÜ Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu

ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od doręczenia decyzji

według zasad określonych w kodeksie postępowania cywilnego.

Odwołanie wnosi się na piśmie do jednostki organizacyjnej Zakładu,

która wydała decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę

jednostkę.

ƒÜ Jeżeli odwołanie nie zostało w całości lub w części uwzględnione,

Zakład przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od

wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem. Sąd

ubezpieczeń społecznych rozpatruje sprawy, w których wniesiono

odwołanie od decyzji organów rentowych, według przepisów kodeksu

postępowania cywilnego normujących postępowanie w sprawach z

zakresu ubezpieczeń społecznych. Po rozpatrzeniu sprawy sąd oddala

odwołanie jeżeli nie ma podstawy do jego uwzględnienia. W razie

uwzględnienia odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub

w części i orzeka co do istoty sprawy. Sąd ubezpieczeń społecznych

może wydawać orzeczenia reformatoryjne.

Kontrola Sądowa

(Sąd antymonopolowy).

Ć Przepisy ustaw: z 10 kwietnia 1997r.- Prawo energetyczne, z 27 czerwca 1997r.

o transporcie kolejowym, z 21 lipca 2000r.- Prawo telekomunikacyjne, z 15

grudnia 2000r. o ochronie konkurencji i konsumentów przewidują właściwość

Sądu Okręgowego w Warszawie- sądu antymonopolowego w sprawach

odwołań od decyzji i zażaleń na postanowienia Prezesów Urzędów: Regulacji

Energetyki; Transportu Kolejowego; Regulacji Telekomunikacji; oraz Ochrony

Konkurencji i Konsumentów.

ƒÜ Wymienieni prezesi są centralnymi organami administracji rządowej,

wydającymi decyzje w zakresie spraw zaliczonych do ich kompetencji. Sąd

antymonopolowy, rozpoznając odwołanie od decyzji i zażalenie na

postanowienie wymienionych organów, stosuje przepisy kodeksu postępowania

cywilnego działu IVa tytułu księgi pierwszej w sprawach z zakresu: ochrony

konkurencji (rozdział 2), regulacji energetyki (rozdział 4), regulacji

telekomunikacji (rozdział 5) oraz regulacji transportu kolejowego (rozdział 6).

Sąd antymonopolowy oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego

uwzględnienia. W razie uwzględnienia odwołania sąd zaskarżoną decyzje albo

uchyla albo zmienia w całości lub w części orzeka co do istoty sprawy.

ƒÜ Od wyroku sądu antymonopolowego przysługuje kasacja do Sądu

Najwyższego. Sprawy najpierw należą do właściwości organów administracji, a

decyzje tych organów staja się prawomocne, o ile nie zostaną zaskarżone do

sądu. W przypadku wniesienia odwołania sąd rozpatruje daną sprawę i w

wyniku tego rozpatrzenia albo odwołanie oddala, co powoduje, iż decyzja

administracyjna staje się prawomocna, albo decyzję uchyla i orzeka o istocie

sprawy.

Kontrola Sądowa (Sądy

powszechne i SN).

ƒÜ Sądy powszechne rozpatrują niektóre sprawy związane z działalnością administracji publicznej. Sąd ten

na podstawie ustaw orzeka w sprawach:- prawo o aktach stanu cywilnego w sprawach o unieważnienie,

sprostowanie oraz ustalenie treści aktu stanu cywilnego orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym na

wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego. W związku z

postępowaniem egzekucyjnym w administracji dopuszcza się wnoszenie dwóch rodzajów powództw do

sądu powszechnego. Według art.38 prawa wodnego strona niezadowolona z decyzji organu

administracji publicznej o odszkodowaniu oraz o rozgraniczeniu gruntów pokrytych wodami

powierzchniowymi z gruntami przyległymi do tych wód może dochodzić swych roszczeń przed sądem. W

przypadku wydania przez sąd orzeczenia rozstrzygającego o roszczeniu, decyzja administracyjna traci

moc w części objętej orzeczeniem sądu. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje, że strona

może dochodzić odszkodowania przed sądem powszechnym, gdy poniosła szkodę w wyniku uchylenia

decyzji w związku ze wznowieniem postępowania, stwierdzeniem nieważności decyzji bądź z powodu

uchylenia lub zmiany decyzji. Na podstawie ustawy o radiofonii i telewizji od decyzji Przewodniczącego

KRRiT służy odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie- sądu gospodarczego. Sądy powszechne

rozpatrują też skargi i protesty, o których stanowi ustawa z 12 kwietnia 2001r. Ordynacja wyborcza do

Sejmu RP i do Senatu RP, czy ustawa z 16 lipca 1998r.- Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów

i sejmików województw. Ustawa o wyborze Prezydenta RP przewiduje, że Sąd Najwyższy oraz sądy

powszechne rozpatrują skargi w sprawach wymienionych w tej ustawie. Według ustawy „SN w składzie

całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie sprawozdania z wyborów

przedstawionego przez Państwową Komisje Wyborczą oraz rozpoznaniu protestów rozstrzyga o

ważności wyboru Prezydenta RP”. Ordynacja wyborcza do Sejmu i do Senatu z 2001r. stanowi, że SN w

składzie całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie sprawozdania z

wyborów przedstawionego przez Państwową Komisje Wyborczą oraz opinii i wydanych w wyniku

rozpoznania protestów, rozstrzyga o ważności wyboru posła lub senatora, przeciwko któremu wniesiono

protest. Rozstrzygnięcie to podejmuje SN w formie uchwały, która ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.

Kontrola Sądowa (TK

ƒÜ Obecnie Trybunałowi Konstytucyjnemu poświęcone są art.188-197

Konstytucji oraz ustawa z 1 sierpnia 1997r. o TK. Konstytucja

poszerzyła kompetencje TK o prawo orzekania o zgodności z

Konstytucją umów międzynarodowych, wprowadziła powszechną

skargę konstytucyjną. Trybunał uzyskał prawo rozstrzygania sporów

kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami

państwa. Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są

ostateczne. Orzeczenia TK o niezgodności z Konstytucją, umowa

międzynarodową lub ustawą, aktu normatywnego, na podstawie

którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna

decyzja administracyjna lub rozstrzygniecie w innych sprawach,

stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub

innego rozstrzygnięcia na zasadach określonych w przepisach dla

danego postępowania. TK informuje Sejm i Senat o istotnych

problemach wynikających z działalności orzecznictwa Trybunału. TK

przedstawia innym właściwym organom stanowiącym prawo uwagi o

stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, których usunięcie jest

niezbędne dla zachowania spójności systemu prawnego RP.

Kontrola resortowa

ƒÜ . Kontrolą resortową, jest kontrola wykonywana w ramach struktury

organizacyjnej resortu, wówczas gdy organ kontrolujący, jak i podmiot

kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu lub

centralnemu organowi administracji rządowej. Kontrola resortowa jest

przede wszystkim przejawem zachodzącego pomiędzy podmiotami,

pozostającymi w zależności od siebie, stosunku nadzoru. Organ

nadrzędny odpowiada za działalność organu podporządkowanego. W

obrębie każdej jednostki organizacyjnej przełożony powinien

kontrolować pracę podległych pracowników i sam podlega kontroli ze

strony swego przełożonego. Kontrola resortowa realizowana jest w

sposób bezpośredni przez pracowników poszczególnych komórek

organizacyjnych organu nadrzędnego nad jednostką kontrolowaną albo

też jest wykonywana przez specjalne komórki organizacyjne. W myśl

art.39 ust3 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM

oraz o zakresie działania ministrów w każdym ministerstwie tworzy się

m.in. komórkę organizacyjną, biuro, wydział lub wyodrębnione

stanowiska do spraw kontroli, skarg i wniosków.

Kontrola instancyjna.

ƒÜ Kontrola instancyjna jest najczęściej szczególną formą

wykonywania kontroli resortowej. Kontrola ta jest instytucja

procedury administracyjnej. Wiąże się ona często z

wykonywaniem funkcji nadzoru, ponieważ organ kontrolujący ma

prawo do zmiany rozstrzygnięcia organu niższego stopnia.

Kontrola instancyjna wiąże się zawsze z pewnym

podporządkowaniem organu niższego organowi wyższego

stopnia; jest jedną z najlepszych form kontroli. Pewnym

niedostatkiem tej kontroli jest jej niepełny obiektywizm w ocenie,

ponieważ organ kontrolujący z reguły jest współodpowiedzialny

za wyniki działania organu kontrolowanego. Kontrola instancyjna

wymaga uzupełnienia różnymi formami kontroli niezawisłej, a

zwłaszcza kontrolą sądową. Dla zwiększenia bezstronności

kontroli instancyjnej powołuje się dla niektórych kategorii spraw

specjalne organy odwoławcze, z reguły organy kolegialne z

udziałem czynnika obywatelskiego.

Kontrola międzyresortowa.

ƒÜ Zadania administracji publicznej są tak rozległe, iż w niektórych dziedzinach nie mogą być zamknięte w ramach jednego

resortu.. W systemie organizacji administracji rządowej istnieją organy, które- będąc podporządkowanymi jednemu,

określonemu naczelnemu organowi administracji rządowej- sprawują kontrolna działalność podmiotów usytuowanych także

poza strukturą danego resortu. Wśród tego typu kontroli występują inspekcje specjalne. Inspekcje te charakteryzują się tym,

że ich zadaniem jest czuwanie nad realizacją określonego odcinka zadań administracji rządowej w sferze działania różnych

resortów. Inspekcje specjalne można podzielić na dwie grupy: I. Inspekcje specjalne o pełnym zakresie międzyresortowym:

1. Kontrola skarbowa- organami są Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej oraz inspektorzy kontroli skarbowej. Kontroli

Skarbowej podlegają wszystkie podmioty zobowiązane do świadczeń na rzecz Skarbu Państwa; 2. Inspekcja Sanitarnaorganami

są Główny Inspektor Sanitarny, wojewódzki inspektor i inspektorzy powiatowi, którzy kierują stacjami sanitarnoepidemiologicznymi.;

3. Inspekcja Ochrony Środowiska- Jest to organ kontroli przestrzegania przepisów o ochronie

środowiska oraz badania stanu środowiska, który zadania wykonuje poprzez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska,

wojewodę przy pomocy wojewódzkiego inspektora oraz pewne uprawnienia przysługują sejmikowi wojewódzkiemu, radzie

powiatu, staroście, wójtowi i burmistrzowi; 4. Inspekcja Handlowa- powołana do ochrony interesów i praw konsumentów oraz

interesów gospodarczych państwa. Jej zadania wykonują Główny Inspektor Inspekcji Handlowej, wojewoda przy pomocy

wojewódzkiego inspektora inspekcji handlowej oraz organy jednostek samorządu terytorialnego. II. Inspekcje specjalne o

ograniczonym zakresie międzyresortowym: 1. Inspekcja Ochrony Roślin; 2. Inspekcja Nasienna; 3. Inspekcja

Farmaceutyczna; 4. Inspekcja Weterynaryjna; 5. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno; 6. Inspekcja Celna. 7.

Ustawa z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych przyznała bardzo liczne i istotne kompetencje

kontrolne Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych jest powołany do sprawowani

nadzoru nad działalnością Kas Chorych, a także świadczeniodawców w zakresie realizacji umów z Kasami Chorych oraz

instytucji ubezpieczenia społecznego w zakresie realizacji powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Urząd Nadzoru nad

Funduszami Emerytalnymi powołany jest do ochrony interesów członków funduszu oraz uczestników pracowniczych

programów emerytalnych. Kontrole międzyresortową sprawują organy administracji rządowej wyposażone w kompetencje w

tym zakresie: Główny Urząd Statystyczny kontroluje legalność, terminowość i rzetelność sprawozdawczości statystycznej; z

dniem 1 stycznia 2001r. utworzono organ regulacyjny w zakresie działalności telekomunikacji i gospodarki

częstotliwościowej oraz kontroli spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej. Organem tym jest

Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji. Do inspekcji specjalnych można zaliczyć nadzór i kontrole przestrzegania

przepisów o dozorze technicznym oraz przepisów i zasad z zakresu bezpieczeństwa techniki, dotyczących urządzeń

technicznych wykonywane przez Urząd Dozoru Technicznego.

Kontrola prokuratorska

ƒÜ . Funkcję Prokuratora Generalnego Sprawuje Minister Sprawiedliwości, a prokuratura

włączona jest do resortu sprawiedliwości. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie

praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Strzeżenie praworządności w

działaniach administracji publicznej prokuratura wykonuje przez podejmowanie środków

przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w

postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz innych

postępowaniach, przez zaskarżanie do sądu decyzji administracyjnych niezgodnych z

prawem oraz udziału w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich

decyzji, jak i przez opiniowanie projektów aktów normatywnych. Prokurator Generalny

może występować do TK z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy i umowy

międzynarodowej z Konstytucją albo zgodności przepisów prawa wydanych przez

centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i

ustawami. Jeżeli uchwała samorządu terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są

niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub

uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru. W

przypadku uchwał jednostek samorządu terytorialnego prokurator może też wystąpić z

wnioskiem o uchylenie do sądu administracyjnego. Prokuratura może zaskarżyć również

akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę oraz organy niezespolonej

administracji rządowej.

Regionalna Izba Obrachunkowa

ƒÜ Ustawy o samorządzie: gminnym, powiatowym i o samorządzie

województwa stanowią, ze organami nadzoru nad działalnością tych

samorządów w zakresie spraw finansowych są regionalne izby

obrachunkowe (RIO).

ƒÜ Istnieje 16 regionalnych izb obrachunkowych RIO, zasięg terytorialny każdej

izby obejmuje jedno województwo. 16 RIO ma swoje zespoły zamiejscowe,

w ogólnej licznie 35, które mają siedziby w dawnych miastach

wojewódzkich z okresu końca 1998r.

ƒÜ W szczególności izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek

samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują

kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych następujących

podmiotów: jednostek samorządu terytorialnego, związków

międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów,

związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek

organizacyjnych w tym samorządowych osób prawnych, innych podmiotów

w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów

jednostek samorządu terytorialnego.

RIO cd.

ƒÜ Izby kontrolują gospodarkę finansową na podstawie kryterium

zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem

faktycznym. Kontrola dokonywana jest także z uwzględnieniem

kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.

ƒÜ Izby przeprowadzają co najmniej raz na 4 lata kompleksową

kontrolę gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego.

Izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne

sprawozdania z wykonywania budżetów jednostek samorządu

terytorialnego oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej

subwencji ogólnej.

ƒÜ Izby badają uchwały podjęte przez organy jednostek samorządu

terytorialnego w zakresie spraw finansowych, w tym również

zawierające oceny wykonania budżetu przez zarządy jednostek

samorządu terytorialnego. W przypadku nie uchwalenia budżetu

przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia

31 marca roku budżetowego, izba ustal budżet tej jednostki w

terminie do końca kwietnia roku budżetowego.

RIO cd

Do zadań izby należy wydawanie opinii. Izby prowadzą działalność

informacyjną i szkoleniową w zakresie objętym nadzorem i kontrolą.

Organami izby są: a) kolegium izby, b) komisja orzekająca w sprawach

o naruszenie dyscypliny budżetowej.

Kolegium izby składa się z przewodniczącego, którym jest prezes izby

oraz członków powoływanych przez Prezesa RM spośród

kandydatów przedstawionych przez kolegium izby w trybie

określonym w rozporządzeniu Prezesa RM.

Członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji

kontrolnych są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Prezesa izby

powołuje i odwołuje Prezes RM, po zasięgnięciu opinii kolegium

izby. W każdej RIO tworzy się dwa wydziały: kontroli gospodarki

finansowej; informacji, analiz i szkoleń.; Nadzór nad działalnością

regionalnych izb obrachunkowych sprawuje Prezes RM, na

podstawie kryterium zgodności z prawem.

Kontrola społeczna.

ƒÜ Oprócz kontroli adm. istnieje forma kontroli sprawowana bezpośrednio

przez obywateli i ich organizacje oraz przez środki masowego

przekazu. Każdy ma prawo składania skarg do organów państwowych i

organów samorządowych. Skargi można składać w interesie własnym,

innych osób, a także interesie społecznym. Przedmiotem skargi może

być zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe

organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub

słusznych interesów obywateli, a także przewlekanie załatwiania spraw.

Organami rozpatrującymi skargi są organy nadrzędne nad organami,

których skarga dotyczy. Istotną role w zakresie kontroli adm. mają

środki masowego przekazu a zwłaszcza prasa. Organy państwowe,

przedsiębiorstwa państwowe oraz inne państwowe jednostki

organizacyjne mają obowiązek udzielania prasie rzetelnych informacji

związanych z ich działalnością. Odmowa może nastąpić jedynie ze

względu na ochronę tajemnicy państwowej i służbowej oraz tajemnicy

chronionej ustawą. Prasa i inne środki masowego przekazu ujawniają i

krytykują negatywne zjawiska życia społecznego i gospodarczego, w

ten sposób sprawują kontrole społeczną.

Samorząd terytorialny

cd.

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości, Zarządzania i

Ekoinnowacyjności PRz

Mienie gminy

ƒÜ Mieniem gminy jest własność i inne prawa majątkowe należące

do gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób

prawnych.

Ć Ustawa z 8 marca 1990r. wymienia sposoby nabycia mienia

gminnego w art.44 w 6 punktach.

ƒÜ Podmioty mienia gminnego samodzielnie decydują o

przeznaczeniu i sposobie wykorzystywania składników

majątkowych, przy zachowaniu wymogów zawartych w

odrębnych przepisach prawa i w samej ustawie z 8 marca 1990r.

ƒÜ Ustawa normuje sposób składania oświadczeń woli w imieniu

gminy w zakresie zarządu mieniem oraz ustala, że gmina nie

ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych

osób prawnych, a one nie ponoszą odpowiedzialności za

zobowiązania gminy.

Mienie powiatu

ƒÜ Mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez

powiat lub inne powiatowe osoby prawne.

ƒÜ Innymi powiatowymi osobami prawnymi są samorządowe jednostki

organizacyjne, którym ustawy przyznają taki status, oraz te osoby

prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw

wyłącznie przez powiat.

Ć W stosunkach cywilnoprawnych powiat jest podmiotem praw i

obowiązków, które dotyczą mienia powiatu nie należącego do innych

powiatowych osób prawnych.

ƒÜ Sposoby nabycia mienia przez powiat określają art.47 ustawy o

samorządzie powiatowym oraz rozporządzenia RM, wydawane na

podstawie upoważnienia zawartego w tym artykule.

ƒÜ Wymieniona ustawa normuje sposób składania oświadczeń woli w

sprawach majątkowych w imieniu powiatu oraz nakazuje, aby zarząd i

ochrona mienia powiatu były wykonywane ze szczególną starannością.

Powiat nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych

powiatowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi

inaczej.

Mienie samorządu

województwa

ƒÜ Mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte

przez województwo lub inne wojewódzkie osoby prawne.

ƒÜ Innymi wojewódzkimi osobami prawnymi są samorządowe jednostki

organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status oraz te

osoby prawne, które mogą być na podstawie odrębnych ustaw

wyłącznie przez województwo.

ƒÜ Województwo jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i

obowiązków, które dotyczą mienia województwa nie należącego do

innych wojewódzkich osób prawnych.

ƒÜ Ustawa o samorządzie wojewódzkim reguluje sposoby nabycia mienia

województwa oraz przekazywanie województwu mienia Skarbu

Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu

państwowych osób prawnych, służącego realizacji zadań województwa

oraz składanie oświadczeń woli w imieniu województwa. Wojewódzkie

osoby prawne samodzielnie decydują- w granicach ustaw- o sposobie

wykonywania należących do nich praw majątkowych.

Samorząd terytorialny

(gospodarka finansowa j.s.t.).

ƒÜ Uregulowania prawne dotyczące gospodarki finansowej

jednostek samorządu terytorialnego znalazły się:

ƒÜ w ustawie z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym

ƒÜ w ustawach z 5 czerwca 1998r. o samorządzie powiatowym i o

samorządzie województwa

Do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego można

stwierdzić że:

-prowadzą samodzielną gospodarkę finansową,

-podstawą tej gospodarki jest budżet, który ustawy o samorządzie

powiatowym i województwa nazywają planem finansowym,

-budżet uchwalany jest przez organ stanowiący i kontrolny danej

jednostki,

-nadzór w zakresie spraw finansowych w odniesieniu do wszystkich

jednostek samorządu terytorialnego sprawuje regionalna izba

obrachunkowa.

Do wszystkich jednostek samorządu terytorialnego maja

zastosowanie przepisy ustawy z 26 listopada 1998r. o finansach

publicznych.

Samorządowe Kolegia

Odwoławcze.

ƒÜ Samorządowe kolegium odwoławcze jest organem wyższego stopnia w

rozumieniu przepisów k.p.a i ustawy z 29 sierpnia 1997r. - Ordynacja

podatkowa, w indywidualnych sprawach z zakresu administracji

publicznej należących do właściwych jednostek samorządu

terytorialnego, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej.

ƒÜ W szczególności kolegium jest organem właściwym do rozpatrywania

odwołań od decyzji, zażaleń na postanowienia, żądań wznowienia

postępowania i stwierdzenie nieważności decyzji.

ƒÜ W sprawach należących do zadań organów samorządowych

województwa właściwe jest kolegium mające siedzibę w mieście

będącym siedzibą władz samorządowych. Kolegia są państwowymi

jednostkami budżetowymi.

ƒÜ Organami kolegium są zgromadzenia ogólne kolegium i prezesa

kolegium. W skład kolegium wchodzą prezes, wiceprezes i pozostali

członkowie. Liczbę członków kolegium określa zgromadzenie ogólne

kolegium na wniosek prezesa.

Samorządowe kolegia

odwoławcze- organizacja

ƒÜ Członkostwo w kolegium ma charakter etatowy lub

pozaetatowy.

ƒÜ Kadencja prezesa kolegium trwa 6 lat licząc od dnia

powołania. Członka kolegium powołuje Prezes RM,

na wniosek prezesa kolegium, zgłoszony po

uzyskaniu opinii zgromadzenia ogólnego kolegium.

ƒÜ Członkostwa w kolegium nie można łączyć z

mandatem posła lub senatora, mandatem radnego

lub członkostwem w organie wykonawczym

jednostki samorządu terytorialnego, członkostwem

w kolegium regionalnej izby obrachunkowej oraz

zatrudnieniem w urzędzie gminy, starostwie oraz

urzędzie marszałkowskim.

Samorządowe kolegia

odwoławcze- organizacja

ƒÜ Kolegium orzeka w składzie 3 osobowym, chyba ze przepisy

szczególne stanowią inaczej. Składowi orzekającemu

przewodniczy prezes lub etatowy członek kolegium.

ƒÜ Orzeczenia kolegium zapadają po przeprowadzeniu rozprawy lub

na posiedzeniu niejawnym i są w formie decyzji albo

postanowienia. Orzeczenia kolegium zapadają większością

głosów;

ƒÜ Wykonując swoje zadania kolegium stosuje przepisy

postępowania administracyjnego oraz ordynacji podatkowej

uwzględniając przepisy ustawy o samorządowych kolegiach

odwoławczych.

ƒÜ Kolegium w pełnym składzie może wystąpić do NSA z pytaniem

prawnym, od odpowiedzi na które zależy rozstrzygnięcie sprawy.

Uchwała NSA zapada w składzie 5 sędziów i wiąże w danej

sprawie. Właściwości kolegiów ograniczają się wyłącznie do

spraw indywidualnych z zakresu administracji samorządu

terytorialnego; spełniają w tym zakresie funkcje orzeczniczą.

Samorząd terytorialny (związki

porozumienia i stowarzyszenia j.s.t.).

ƒÜ W celu realizacji zadań publicznych wspólnoty samorządowej

wykraczających poza daną jednostkę samorządu terytorialnego

samorząd może podejmować współdziałanie z innymi podmiotami.

ƒÜ To współdziałanie może odbywać się w formach prawa publicznego

(współdziałanie może być realizowane przez tworzenie związków i

porozumień komunalnych, jak i stowarzyszeń na podstawie prawa o

stowarzyszeniach), jak i prywatnego.

ƒÜ Ustawa o samorządzie gminnym zawiera przepisy o związkach i

porozumieniach międzygminnych oraz o stowarzyszeniach gmin;

również ustawa o samorządzie powiatowym reguluje zagadnienie

związków, stowarzyszeń i porozumień powiatów.

ƒÜ Ustawa o samorządzie województwa w art.18 pkt.18 stanowi, że do

wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy podejmowanie

uchwał w sprawie tworzenia stowarzyszeń, fundacji oraz ich

rozwiązywanie, a także przystępowanie do nich i występowanie z nich.

ƒÜ Ustawa nie zawiera regulacji dotyczącej tworzenia, organizacji i zasad

funkcjonowania stowarzyszeń.

Gmina (związki, porozumienia i

stowarzyszenia międzygminne).

ƒÜ Ustawa z 8 marca 1990r. o samorządzie gminnym wyróżnia:

ƒÜ związki międzygminne

ƒÜ porozumienia międzygminne.

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych gminy mogą tworzyć

związki międzygminne. Rady zainteresowanych podejmują uchwały o

utworzeniu związku.

Prawa i obowiązki gmin uczestniczących w związku międzygminnym,

związane z wykonywaniem zadań przekazywanych związkowi,

przechodzą na związek z dniem ogłoszenia statutu.

Utworzenie związku wymaga przyjęcia jego statutu przez rady

zainteresowanych gmin. Związek nabywa osobowość prawną po

zarejestrowaniu, z data ogłoszenia statutu w trybie i na zasadach

ustalonych przez Prezesa RM.

Po nowelizacji z 2001r. ustawy o samorządzie gminnym rejestr związków

międzygminnych prowadzi minister do spraw administracji publicznej.

Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność.

Związki, Porozumienia i

Stowarzyszenia Międzygminne

Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie

związku, organem wykonawczym - zarząd związku.

W skład zgromadzenia związku wchodzą wójtowie i burmistrzowie

gmin uczestniczących w związku. za zgodą rady gmina może

być reprezentowana w zgromadzeniu związku przez innego

członka organu gminy.

Statut związku może przyznawać nie którym gminom więcej niż

jeden głos w zgromadzeniu.

Uchwały zgromadzenia są podejmowane bezwzględną większością

głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.

Zarząd związku jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenia

związku spośród jego członków.

ƒÜ Gminy mogą zawierać porozumienia międzygminne

w sprawie powierzenia jednej z nich określonych

przez nie zadań publicznych.

ƒÜ Gmina wykonująca zadania publiczne objęte

porozumieniem przejmuje prawa i obowiązki

pozostałych gmin, związane z powierzonymi jej

zadaniami.

ƒÜ Gminy powierzające swoje zadania mają obowiązek

udział w kosztach realizacji powierzonego zadania.

Takie powierzenie zadań ma charakter

porozumienia. Przedmiotem porozumienia może być

tylko przekazanie zadań publicznych.

Stowarzyszenia gmin

ƒÜ Stowarzyszenia gmin o których mówi art.84 ustawy o

samorządzie gminnym.

ƒÜ Te stowarzyszenia mają status stowarzyszeń w rozumieniu

ustawy z 7 kwietnia 1989r. - Prawo o stowarzyszeniach. Ustawa

przewiduje wielość form organizacyjno-prawnych.

ƒÜ Ustawa nie przewiduje ogólnopolskiej reprezentacji gmin. Mimo

to 28 września 1990r. w Poznaniu powołano Krajowy Sejmik

Samorządu Terytorialnego, który ma stanowić ogólnokrajową

reprezentacje gmin.

ƒÜ Obecnie obowiązująca ustawa z 26 listopada 1998r. o

dochodach jednostek samorządu terytorialnego w latach 1999-

2001 stanowi, że gdy w ustawie jest mowa o reprezentacji

jednostek samorządu terytorialnego to rozumieć przez to należy

stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu

terytorialnego

Powiat (związki, porozumienia i

stowarzyszenia powiatów).

ƒÜ W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydawania

decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej,

powiaty mogą tworzyć związki z innymi powiatami.

ƒÜ W sprawach utworzenia związku, przystąpienia do niego lub

wystąpienia ze związku decydują rady zainteresowanych powiatów, w

formie uchwał.

ƒÜ Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną

odpowiedzialność. Związek ma osobowość prawną, którą nabywa po

zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu związku. Z tym dniem

prawa i obowiązki powiatów uczestniczących w związku, związane z

wykonywaniem zadań przekazywanych związkowi, przechodzą na

związek.

ƒÜ Utworzenie związku wymaga przyjęcia statutu związku przez rady

zainteresowanych powiatów bezwzględną większością głosów

ustawowego składu rady powiatu. Związki powiatów podlegają

rejestracji w rejestrze związków prowadzonym przez ministra

właściwego do spraw administracji.

ƒÜ Na decyzje o odmowie wpisania do rejestru przysługuje skarga do

sądu administracyjnego.

Organy związku

Organami związku są

1) zgromadzenie związku - organ stanowiący i

kontrolny,

2) zarząd związku - organ wykonawczy.

W skład zgromadzenia wchodzi po 2 reprezentantów

powiatów uczestniczących w związku.

Uchwały zgromadzenia podejmowane są bezwzględną

większością głosów statutowej liczby członków

zgromadzenia.

Powiaty mogą zawierać porozumienia w sprawie powierzenia

jednemu z nich prowadzenia zadań publicznych.

W zakresie nie uregulowanym treścią porozumienia do porozumień

stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące związków powiatów.

Miasto na prawach powiatu może tworzyć związki i zawierać

porozumienia z gminami i wojewodą.

Powiaty mogą tworzyć stowarzyszenia nie tylko z innymi powiatami

ale również z gminami i województwami. Do stowarzyszeń tych

stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z 7 kwietnia 1989r. -

Prawo o stowarzyszeniach, dla założenia stowarzyszenia

wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.

Nadzór nad

samorządem terytorialnym.

ƒÜ Jednostkom samorządu terytorialnego Konstytucja gwarantuje

samodzielność podlegającą na ochronie sądowej.

ƒÜ Samodzielność tych jednostek nie zwalnia ich od przestrzegania prawa.

Konstytucja w art.171 zawiera podstawowe reguły odnoszące się do

nadzoru nad samorządem terytorialnym.

ƒÜ Działalność samorządu terytorialnego podlega nadzorowi z punktu

widzenia legalności. W myśl Konstytucji „organami nadzoru nad

działalnością jednostek samorządu terytorialnego są Prezes RM i

wojewodowie,

ƒÜ W zakresie spraw finansowych regionalne izby obrachunkowe”.

Według art.171 ust.3 „Sejm, na wniosek Prezesa RM, może rozwiązać

organ stanowiący samorządu terytorialnego, jeżeli organ ten rażąco

narusza Konstytucje lub ustawy”.

W tym przypadku Konstytucja wskazuje nie tylko organ nadzoru ale

również środek nadzoru. Ustawy zwykłe uzależniają zastosowanie tego

środka nadzoru od „powtarzającego się naruszania przez radę gminy

Konstytucji lub ustaw.

Nadzór nad samorządem

terytorialnym cd.

ƒÜ Nowelizacja trzech ustaw samorządowych z 11 kwietnia 2001r.

ujednolica ich regulację dzięki czemu obecnie możliwe jest

łączne przedstawienie nadzoru nad samorządem terytorialnym,

zwłaszcza nad samorządem gminnym i powiatowym.

ƒÜ Pewne odrębności występują w odniesieniu do samorządu

województwa. W rozdziałach o nadzorze zawartych w ustawach

o samorządzie gminnym i powiatowym znalazły się przepisy

stanowiące o tym, że każdy, czyj interes prawny został

naruszony uchwałą podjętą przez organ gminy lub powiatu może

domagać się usunięcia naruszenia, a po bezskutecznym

wezwaniu do usunięcia naruszenia wnieść skargę na uchwałę do

sądu administracyjnego.

Postępowanie sądowe

ƒÜ Ustawa o samorządzie województwa stanowi że każdy czyj

interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisami

prawa miejscowego, wydanymi w sprawie z zakresu administracji

publicznej, może po bezskutecznym wezwaniu organu

samorządu województwa do usunięcia naruszenia zaskarżyć

przepis do sądu administracyjnego.

ƒÜ Skarg nie można zaliczyć do środków nadzoru, a tym samym do

instytucji nadzoru. Stanowią one instytucję ochrony każdego

podmiotu przed nielegalnym działaniem samorządu

terytorialnego.

ƒÜ Podmioty nadzorowane mogą na podstawie ustaw

samorządowych wnosić skargi do sadu administracyjnego na

rozstrzygnięcie nadzorcze. Sąd administracyjny nie sprawuje

funkcji nadzoru, lecz funkcję kontroli legalności działań organu

nadzoru.

Nadzór nad samorządem

terytorialnym (przedmiot).

ƒÜ Nadzór jest sprawowany nad działalnością gminną,

działalnością powiatu i działalnością samorządu

województwa. Ustawy samorządowe nie rozróżniają

przedmiotu nadzoru na nadzór nad działalnością

gminną w zakresie zadań własnych samorządu i

zadań zleconych z zakresu administracji rządowej.

Konstytucja ustala, że działalność samorządu

terytorialnego w ogóle podlega nadzorowi, nie

różnicuje tej działalności oraz określa tylko jedno

kryterium nadzoru, tj. legalność.

Nadzór nad samorządem

terytorialnym (zakres podmiotowy).

ƒÜ Nadzór wykonują:

Ć Prezes RM, wojewodowie

Ć regionalne izby obrachunkowe.

ƒÜ Kompetencje nadzorcze przysługują również Sejmowi w ograniczonym

zakresie.

Ć O kompetencjach nadzorczych regionalnych izb obrachunkowych

stanowi ustawa z 7 października 1992r. o regionalnych izbach

obrachunkowych. Funkcje nadzoru nad samorządem terytorialnym

sprawują głównie organy administracji rządowej. Jedynie w przypadku

regionalnych izb obrachunkowych uwzględnia się czynniki społeczne.

ƒÜ Przepisy ustaw samorządowych o nadzorze odnoszą się w zasadzie

do organów jednostek samorządu terytorialnego i ich działalności.

Jednakże organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych

dotyczących odpowiednio organizacji i funkcjonowania gminy, powiatu

bądź województwa, niezbędnych do wykonywania przysługujących im

uprawnień nadzorczych. Nad jednostkami pomocniczymi nadzór

powinien być sprawowany na podstawie statutu gminy bądź innych

podmiotów gminnych.

Nadzór nad samorządem

terytorialnym (środki nadzoru).

ƒÜ Środki nadzoru decydują o intensywności nadzoru. Ustawy mogą

przewidywać mniej lub bardziej intensywne środki nadzoru. Przepisy

ustaw samorządowych stanowią, że organy nadzoru mogą

wkraczać w działalność gminną, powiatu i województwa tylko w

przypadkach określonych ustawami i w sposób określony ustawami.

Gdy środek nadzoru przybiera formę „rozstrzygnięcia” (różnego

rodzaju akty prawne, które podejmują organy nadzoru) to służy

skarga do sądu administracyjnego. W ramach nadzoru można

wyróżnić środki kontroli, które mają dostarczać organom nadzoru

informacji o działaniu nadzorowanych organów oraz środki

korygujące działalność nielegalną. Gdy chodzi o środki kontroli, to

należy do nich zaliczyć prawo organów nadzoru do żądania

niezbędnych informacji i danych dotyczących organizacji i

funkcjonowania gminy, powiatu lub województwa. Jedną z form

nadzoru może być zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie

przez inny organ rozstrzygnięcia jednostki samorządu

terytorialnego, które powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni

od dnia doręczenia rozstrzygnięcia lub jego projektu.

ƒÜ Kontrola uchwał organów jednostek samorządu terytorialnego

może prowadzić do stwierdzenia, że kontrolowana uchwała

jest zgodna z prawem; w takim przypadku nie stosuje się

żadnego środka nadzoru.

Ć W razie stwierdzenia naruszenia prawa organ nadzoru musi

dokonać oceny, czy naruszenie prawa jest istotne czy

nieistotne.

Ć Istotne naruszenie prawa powoduje zastosowanie dotkliwego

represyjnego środka nadzoru, jakim jest stwierdzenie

nieważności uchwały.

ƒÜ Przepisy ustaw samorządowych stanowią, że uchwały

jednostek samorządu terytorialnego sprzeczne z prawem są

nieważne. Nie każda sprzeczność uchwały z prawem pociąga

za sobą stwierdzenie nieważności uchwały, chodzi bowiem

tylko o taką sprzeczność, która stanowi istotne naruszenie

prawa. Ocena czy w konkretnym przypadku naruszenie prawa

jest istotne czy nie należy do organu nadzoru.

ƒÜ Wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia

nieważności uchwały lub w toku tego postępowania organ

nadzoru może wstrzymać wykonanie uchwały.

ƒÜ Orzeczenie o stwierdzenie nieważności uchwały organu

jednostki samorządu terytorialnego ma charakter

deklaratoryjny i działa ex tunc.

Ć W przypadku nieistotnego naruszenia prawa organ nadzoru

nie stwierdza nieważności uchwały, lecz wskazuje organowi,

który taką uchwałę wydał, ze uchwała została wydana z

naruszeniem prawa.

ƒÜ Do drastycznych, represyjnych środków nadzoru należy

zaliczyć: -zawieszenie organów jednostki samorządu

terytorialnego i ustanowienie zarządu komisarycznego; -

rozwiązanie zarządu: gminy, powiatu lub województwa; -

rozwiązanie rady gminy, rady powiatu bądź sejmiku

województwa; - zarządzenie zastępcze.

Kontrola (pojęcie).

ƒÜ Kontrolą jest obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie stanu

faktycznego, porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami,

występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i sygnalizowanie

właściwym jednostkom o dokonanych spostrzeżeniach, bez

decydowanie jednak o zmianie kierunku działania jednostki

kontrolowanej.

Ć Kontrola polega na:

-ustaleniu istniejącego stanu rzeczy,

-ustaleniu jak być powinno,

-zestawieniu tego, co istnieje z tym, co być powinno, co przewidują

odpowiednie wzorce czy normy postępowania i sformułowania na tej

podstawie różnic między tym, co istnieje a tym jak być powinno, w

przypadku istnienia różnicy między stanem rzeczywistym a stanem

pożądanym, na ustaleniu przyczyn tej różnicy i sformułowaniu zleceń w

celu usunięcia niepożądanych zjawisk. Kontrola określana bywa też

przy pomocy innych terminów, takich jak inspekcja, lustracja, rewizja i

wizytacja, w zależności od swoistych form, w jakich jest wykonywana.

ƒÜ Inspekcja jest kontrolą wykonywaną poprzez bezpośrednią

obserwację zachowania się badanej jednostki i porównania tego

zachowania z odpowiednimi wzorcami zachowania poprawnego.

ƒÜ Lustracja jest kontrolą skierowana nie na zachowanie się

podmiotu, lecz zwykle na określony przedmiot, na jego

rzeczywisty stan, jego cechy w porównaniu z odpowiednimi

wzorcami określającymi stan pożądany.

ƒÜ Rewizję łączy się z reguły z kontrolą w dziedzinie finansów,

polegającą na bezpośredniej konfrontacji stanu faktycznego

środków finansowych i innych składników majątkowych jednostki

kontrolowanej z odpowiednią dokumentacją i na ocenie

prawidłowości dysponowania tymi składnikami.

ƒÜ Wizytacją nazywamy kontrole mającą na celu bezpośredni wgląd

w działalność jednostki kontrolowanej w jej całokształcie. Swoista

forma kontroli rozpatrywanie sprawozdań jednostki

kontrolowanej.

Kontrola (zadania).

ƒÜ Ze względu na różnorodność działalności administracji konieczne jest istnienie

pewnego sytemu instytucji kontrolnych i zróżnicowanie form kontroli.

Poszczególne instytucje muszą być wzajemnie do siebie dostosowane i

powiązane.

ƒÜ Rolę kontroli w administracji można określić jako wtórną. Pierwotna jest bowiem

bezpośrednia działalność administracji publicznej. Zadaniem kontroli jest

zapobieganie błędom w działaniu administracji. Wtórna rola kontroli musi być

dostosowana do pierwotnej działalności administracji publicznej.

ƒÜ System kontroli musi wykrywać błędy, określać jakie sytuacje rodzą błędy i

zapewniać zapobieganie powstawaniu błędów. Kontrola administracji jest

niezbędna. Przy kształtowaniu systemu kontroli trzeba ustalić, jakimi środkami

będą się posługiwać instytucje kontrolne, w jaki sposób ma być przeprowadzana

kontrola i jak często, i w jakim zakresie jednostki organizacyjne mają być

kontrolowane. Zakres kontroli jest uwarunkowany jej celem.

ƒÜ Kontrola nigdy nie może objąć całego procesu administrowania. Zawsze

dotyczy jego fragmentu, fragmentu wskazanego przez obywatela bądź też

fragmentu wybranego przez aparat kontrolny. Znaczna część czynności

administracyjnych pozostaje jednak poza sferą bezpośredniego zainteresowania

organu kontrolującego, nie pozostaje jednak poza wpływem oddziaływania

kontrolnego.

Kontrola a nadzór

ƒÜ Nadzór jest pojęciem szerszym niż kontrola. Nadzór

obejmuje zawsze kontrolę, natomiast wykonywanie

kontroli nie musi się łączyć z prawem stosowania

środków nadzorczych.

ƒÜ O nadzorze mówi się wówczas, gdy w grę wchodzi

prawo wydawania poleceń, wiążących dyrektyw co

do zmiany kierunków działania.

ƒÜ Nadzór nie ogranicza się do obserwacji i ustaleń

stanu faktycznego (jak kontrola), ale łączy się z

możliwością stosowania środków nadzoru.

Kontrola (rodzaje).

ƒÜ Można dokonać różnych podziałów kontroli w

zależności od przyjętych kryteriów

klasyfikacyjnych. Kryteria te mogą się opierać

na elementach ustrojowych (usytuowanie

organów kontroli w aparacie państwowym)

bądź na elementach treści kontroli (tj. punktu

widzenia, z którego przeprowadzana jest

obserwacja organu działającego).

Rodzaje kontroli

ƒÜ Z punktu widzenia zakresu kontroli można wyróżnić

kontrolę: a) zupełną (nieograniczoną)- obejmuje

całość działania kontrolowanej jednostki. Objęcie

kontrolą całości działania oznacza objęcie tą

kontrolą zarówno całego zakresu kompetencji

kontrolowanego organu, jak również objęcie kontrolą

działania kontrolowanego organu ze wszystkich

możliwych stron: od strony przestrzegania

przepisów prawa, gospodarności, celowości,

rzetelności itd.;

ƒÜ ograniczoną.

Rodzaje kontroli

Inne rozróżnienie kontroli uzyskuje się stosując kryterium etapu działania, w który

wkraczać może organ kontrolny. Odpowiednio do etapu wkraczania organu

kontrolnego mówimy o kontroli:

a) wstępnej- polega na możliwości badania samych zamierzeń podjęcia

określonego działania przez organ kontrolowany. Organ kontrolowany ma

obowiązek przedstawienia organowi kontrolującemu do wglądu dokumentacji

działania jeszcze przed jego rozpoczęciem, obowiązek zawiadamiania organu

kontrolnego o zamiarze podjęcia działania. Taka kontrola komplikuje tok

administrowania, opóźnia działanie administracji do czasu przeprowadzenia

kontroli zamierzeń przez organ kontrolujący, zmniejsza odpowiedzialność

organu administracyjnego za efekty jego działania, gdyż odpowiedzialność za

podjęte działania rozdziela między organ kontrolujący a organ kontrolowany;

b) faktycznej- ma szersze zastosowanie i to zarówno, gdy chodzi o kontrolę

wykonywaną przez nadrzędne organy administracyjne tego samego resortu, jak

specjalne organy kontroli. Kontrola ta jest wykonywana w czasie trwania

działania; jest kontrolą towarzyszącą procesowi działania. Kontrolę faktyczną

wykonują dość liczne organy, nie spełniające funkcji nadzoru wobec podmiotu

kontrolowanego;

c) następnej- jest najbardziej typową, najczęściej spotykaną i najbardziej

efektywną formą kontroli. Kontrola ta koncentruje się na etapach działania, które

zostały już zakończone. Wnioski z tej kontroli dotyczą zakończonych działań. Na

podstawie wyników kontroli organ kontrolny może zająć stanowisko co do

organu kontrolowanego na przyszłość, z tym jednak zastrzeżeniem, że sytuacja

faktyczna w przyszłości kształtuje się na ogół inaczej niż w przypadku będącym

przedmiotem poprzedniej kontroli.

Kontrola inny podział

ƒÜ Uwzględniając kryterium usytuowania organu kontrolującego względem

organu kontrolowanego rozróżnić można kontrolę wewnętrzną i

zewnętrzną. Określenie kontroli jako wewnętrznej lub zewnętrznej ma

charakter względny, gdyż ten sam organ może być traktowany jako

organ jednej lub drugiej kontroli, w zależności od struktury

organizacyjnej obejmującej organ kontroli i jednostkę kontrolowaną,

którą czynimy przedmiotem obserwacji.

ƒÜ Każda kontrola wykonywana przez organ strukturalnie nie włączony do

systemu administracji publicznej, a skierowany na jej działalność, jest

kontrolą zewnętrzną. Do takich kontroli zaliczyć należy kontrolę NIK,

kontrolę sądową, parlamentarną, Rzecznika Praw Obywatelskich,

Generalnego Inspektora Danych Osobowych i Państwowej Inspekcji

Pracy. Istnienie organów niezawiśle orzekających o prawie jest

najskuteczniejsze ze znanych gwarancji zapobiegania naruszeniu

prawa przez organy administracji publicznej.

ƒÜ Kontrola może być przeprowadzana z urzędu, jak i na wniosek, w

wyniku żądania z zewnątrz. Kontrola podejmowana z urzędu ma na

celu przede wszystkim ochronę interesu społecznego, publicznego, zaś

kontrola podejmowana na wniosek - przede wszystkim ochronie

interesu indywidualnego, prawa podmiotowego jednostki.

Kontrola

(cechy poprawnej kontroli).

1. Kontrola powinna być bezstronna. Ocena kontrolowanej działalności powinna

być w pełni obiektywna. Bezstronność kontroli jest wtedy zapewniona, gdy

organ kontrolujący nie jest powiązany z jednostka kontrolowaną stosunkiem

nadzoru, gdy nie ponosi za jej działalność odpowiedzialności. Bezstronność

kontroli uzyskuje się przez nie obciążenie organu kontrolującego

odpowiedzialnością za działalność jednostek kontrolowanych, uniezależnienie

jednostek kontrolujących od administracji.

2. Kontrola powinna być fachowa. Fachowość należy rozumieć jako zdolność

oceny działalności jednostki kontrolowanej z określonego punktu widzenia.

Kontroler powinien być wybitnym znawcą badanej działalności administracji,

znawcą zagadnień, które ma oceniać. Musi znać dobrze kryteria, którymi ma się

posługiwać przy wykonywaniu kontroli, powinien zakresem wiedzy i

doświadczenia przewyższać tych, których działalność ma kontrolować.

3. Kontrola powinna być efektywna. Jej zadaniem jest ocena prawidłowości

działania adm., ujawnienie w tym działaniu błędów i wad, wskazanie źródeł ich

powstawania. Efektywność kontroli oznacza więc należyte wykorzystanie

wyników kontroli dla poprawy działalności adm. W efektywności można zwrócić

uwagę również na: możliwie najniższe nakłady przeznaczone na kontrolę

(oszczędność), możliwie najlepsze wyniki kontroli (skuteczność), możliwie

najlepszy stosunek między nakładami a wynikami (można to określić jako

efektywność kontroli). Produktywność- kontrola, która przy ograniczeniu

nakładów osiąga jak najlepsze wyniki.

Kontrola

(system kontroli adm. publicznej).

ƒÜ Kontrola administracji publicznej nie ogranicza się do prawnie

uregulowanych form, dochodzi jeszcze społeczna działalność

kontrolna, nie zamknięta w ramy instytucji prawnych.

ƒÜ Taką kontrolą jest kontrola sprawowana przez opinię publiczną.

Istotną role w tym zakresie spełniają środki masowego przekazu,

które w sposób istotny wpływają na kształtowanie się opinii

publicznej o poczynaniach administracji.

ƒÜ Znaczenie opinii publicznej jako instytucji kontroli działalności

administracji jest tym większe, im bardziej demokratyczny jest

ustrój państwa, im wyższy poziom kultury społeczeństwa i im

większa jest aktywność społeczna obywateli.

Kontrola parlamentarna.

ƒÜ W państwie demokratycznym parlament wykonuje również zadania

kontrolne wobec władzy wykonawczej.

ƒÜ Rząd odpowiada przed parlamentem za swoja działalność; jest to

odpowiedzialność polityczna.

ƒÜ Parlament można określić jako organ kontroli politycznej. Według art.95

ust.2 Konstytucji Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością RM w

zakresie określonym przepisami Konstytucji i ustaw.

Ć Sejm na swoich posiedzeniach plenarnych sprawuje kontrole tylko w

sprawach o zasadniczym znaczeniu i w ograniczonych przypadkach.

Dzieje się to zwłaszcza w czasie debaty nad projektem ustawy

budżetowej, a więc przed jej uchwaleniem, a następnie w czasie

dokonywania oceny sprawozdania z wykonania ustawy budżetowej

wraz z informacją o stanie zadłużenia państwa.

ƒÜ Po zapoznaniu się z przedkładanymi przez NIK materiałami- analizą

wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej oraz z opinią

w przedmiocie absolutorium dla RM Sejm podejmuje uchwałę o

udzieleniu lub odmowie udzielenia RM absolutorium. Konstytucja

przewiduje, że Sejm może wyrazić RM lub poszczególnym ministrom

wotum nieufności.

Kontrola parlamentarna cd.

ƒÜ W szerszym zakresie kontrolę administracji sprawują komisje sejmowe.

Zgodnie z regulaminem Sejmu komisje rozpatrują sprawozdania i

informacje ministrów oraz kierowników naczelnych organów

administracji państwowej, a także kierowników innych urzędów i

instytucji państwowych, analizują działalność poszczególnych działów

administracji i gospodarki państwowej oraz rozpatrują sprawy związane

z wprowadzeniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu, a

także z realizacja uchwalonych przez siebie dezyderatów.

ƒÜ Na żądanie prezydium komisji ministrowie, a także kierownicy innych

urzędów i instytucji państwowych są obowiązani przedstawić

sprawozdania i udzielać informacji oraz uczestniczyć w posiedzeniach

komisji, na których rozpatrywane są sprawy dotyczące ich zakresu

działania.

ƒÜ Poszczególni posłowie maja prawo podejmować interwencje w

organach administracji rządowej i samorządu terytorialnego,

przedsiębiorstwach i zakładach państwowych oraz organizacjach

społecznych, a także w niepaństwowych jednostkach organizacyjnych

dla załatwienia spraw, które wnoszą we własnym imieniu wyborcy lub

wyborców, jak również zaznajamiać się z tokiem ich rozpatrywania.

Kontrola Państwa (NIK).

ƒÜ Obowiązuje ustawa z 23 grudnia 1994r o Najwyższej Izbie

Kontroli. Konstytucja z 1997r. poświęca NIK 6 artykułów (art.202-

207). W art.202 Konstytucja określa NIK jako naczelny organ

kontroli państwowej, w skutek tego NIK zajmuje naczelne

miejsce w systemie organów kontroli państwowej. Organy

kontroli, rewizji, inspekcji działające w administracji rządowej i

samorządzie terytorialnym mają obowiązek współpracy z NIK.

Konstytucja przewiduje powiązanie NIK z Sejmem, stanowiąc, że

„NIK podlega Sejmowi”. Z tego tytułu wynikają obowiązki NIK

ustalone w art.204 Konstytucji oraz określone w ustawie o NIK.

Konstytucja ustaliła, że NIK działa na zasadach kolegialności.

NIK kontroluje działalność:

ƒÜ organów administracji rządowej,

Ć NBP,

ƒÜ państwowych osób prawnych

ƒÜ innych państwowych jednostek organizacyjnych

z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i

rzetelności.

Jest to podstawowe zadanie NIK; wykonywanie tej kontroli jest

stałym obowiązkiem NIK.

Jest to kontrola prowadzona w najszerszym zakresie. NIK może

kontrolować działalność organów samorządu terytorialnego,

samorządowych osób prawnych i innych samorządowych

jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności,

gospodarności i rzetelności. NIK nie może co do tych jednostek

prowadzić kontroli z punktu widzenia celowości

ƒÜ NIK może również kontrolować działalność innych jednostek

organizacyjnych i podmiotów gospodarczych, ale tylko w

zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki

państwowe lub komunalne oraz wywiązują się z zobowiązań

finansowych na rzecz państwa.

ƒÜ Co do tych jednostek kontrola może być prowadzona z punktu

widzenia legalności i gospodarności.

ƒÜ NIK kontroluje wykonywanie budżetu, gospodarkę finansową i

majątkową działalności jednostek wymienionych w art.4 ust.2

ustawy, a na zlecenie Sejmu w pełnym zakresie.

Ć Na zlecenie Sejmu lub na wniosek Prezydenta RP NIK

przeprowadza kontrolę działalności Kancelarii Prezydenta, a na

wniosek Senatu- Kancelarii Senatu.

ƒÜ Z punktu widzenia przedmiotowego NIK, kontrolując podmioty wymienione w

art.4 ust. ustawy, bada w szczególności wykonanie budżetu państwa i realizację

ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej,

gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej.

ƒÜ NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów pracy, które

przedkłada Sejmowi, z tym że może też przeprowadzać kontrole doraźne. NIK

przeprowadza kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek

Prezydenta RP i Prezesa RM oraz z własnej inicjatywy. O wynikach kontroli

przeprowadzonych na wniosek Prezydenta RP i Prezesa RM NIK informuje te

organy, podobnie jak i o wynikach kontroli przeprowadzonych na zlecenie

Sejmu oraz o wynikach innych ważnych kontroli.

ƒÜ Delegatury NIK przedkładają wojewodom informacje o wynikach ważniejszych

kontroli dotyczących działalności terenowych organów administracji rządowej, a

wojewodom i organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnegoinformacje

o wynikach ważniejszych kontroli dotyczących działalności

samorządu terytorialnego. Prezes NIK podaje do wiadomości publicznej, po

przedłożeniu Sejmowi, analizę wykonania budżetu państwa i założeń polityki

pieniężnej oraz sprawozdanie z działalności NIK.

Kontrola Państwowa NIK

(organizacja).

ƒÜ Najwyższą Izbą Kontroli kieruje Prezes NIK, powoływany przez

Sejm bezwzględną większością głosów za zgodą Senatu.

ƒÜ Kadencja Prezesa NIK trwa 6 lat, licząc od dnia złożenia

przysięgi.

ƒÜ Ta sama osoba nie może być powoływana na stanowisko

Prezesa więcej niż na dwie kolejne kadencje.

ƒÜ Prezes NIK nie może należeć do partii politycznej, zajmować

innego stanowiska z wyjątkiem stanowiska profesora szkoły

wyższej, wykonywać innych zajęć zawodowych ani prowadzić

działalności publicznej, nie dającej się pogodzić z godnością jego

urzędu.

Sejm odwołuje Prezesa NIK,

jeżeli

a) zrzekł się on tego stanowiska,

b) Sejm uznał że stał się on trwale niezdolny do

pełnienia obowiązków na skutek choroby,

c) gdy został skazany prawomocnym wyrokiem sądu

za popełnienie przestępstwa,

d) Trybunał Stanu orzekł w stosunku do niego zakaz

zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia

funkcji związanych ze szczególną

odpowiedzialnością w organach państwowych

Najwyższa Izba Kontroli

Ć Prezes NIK korzysta z immunitetu.

ƒÜ Prezes NIK bierze udział w posiedzeniach Sejmu oraz ma prawo

uczestniczyć w posiedzeniach RM.

ƒÜ Wiceprezesów NIK w liczbie od 2-4, powołuje i odwołuje

Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK.

ƒÜ Za zgoda Marszałka Sejmu Prezes NIK powołuje i odwołuje

dyrektora generalnego NIK.

Najważniejsze kompetencje w myśl ustawy przysługują Kolegium

NIK.

W skład Kolegium NIK wchodzą: Prezes NIK jako przewodniczący,

wiceprezesi i dyrektor generalny oraz 14 członków. Na wniosek

Prezesa NIK Marszałek Sejmu powołuje na członków Kolegium 7

przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych oraz 7

dyrektorów jednostek organizacyjnych NIK lub doradców

Prezesa NIK. Członkowie Kolegium NIK są w sprawowaniu

swych funkcji niezawiśli. Ich kadencja trwa 3 lata.

Najwyższa Izba Kontroli cd.

Marszałek Sejmu na wniosek Prezesa NIK może odwołać członka

Kolegium NIK.

Kolegium NIK zatwierdza analizę wykonania budżetu państwa i założeń

polityki pieniężnej oraz sprawozdanie z działalności NIK za rok ubiegły.

Kolegium NIK uchwala m.in. opinię w sprawie absolutorium dla RM,

projekt statutu NIK i okresowe plany pracy NIK oraz opiniuje programy

kontroli i informacje o wynikach szczególnie ważnych kontroli oraz inne

sprawy wniesione przez Prezesa NIK lub przedstawione przez co

najmniej 1/3 członków Kolegium.

Jednostkami organizacyjnymi NIK są departamenty i delegatury. Statut

NIK nadany na wniosek Prezesa NIK uchwałą Prezydium Sejmu z 29

sierpnia 1995r. określa, że istnieje 13 departamentów, wykonujących

zadania w zakresie postępowania kontrolnego, 7 departamentów

wykonujących zadania w zakresie organizacji i obsługi oraz 17

delegatur NIK mających siedzibę w miastach wojewódzkich z okresu do

maja 1975r. Na czele departamentów i delegatur NIK stoją dyrektorzy

mianowani przez Prezesa NIK.

Kontrola Państwowa NIK

(postępowanie kontrolne).

ƒÜ Celem postępowania kontrolnego jest ustalenie stanu faktycznego w zakresie działalności jednostek

poddanych kontroli, rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolowanej działalności

według tych kryteriów.

ƒÜ Dla realizacji tych celów kierownicy jednostek kontrolowanych mają obowiązek przedkładać na żądanie

NIK wszelkie dokumenty i materiały do przygotowania i przeprowadzenia kontroli, z zachowaniem

przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej.

ƒÜ Upoważnieni przedstawiciele NIK mają prawo do swobodnego wstępu do obiektów i pomieszczeń

jednostek kontrolowanych, wgląd do wszelkich dokumentów związanych z działalnością jednostek

kontrolowanych, pobierania oraz zabezpieczania dokumentów i innych materiałów dowodowych, z

zachowaniem przepisów o tajemnicy ustawowo chronionej, przeprowadzenie oględzin obiektów,

składników majątkowych i przebiegu określonych czynności, wzywania i przesłuchiwania świadków,

żądania od pracowników jednostek kontrolowanych udzielenia ustnych i pisemnych wyjaśnień,

zasięgania w związku z przeprowadzoną kontrolą informacji w jednostkach nie kontrolowanych oraz

żądania wyjaśnień od pracowników tych jednostek , korzystania z pomocy biegłych i specjalistów oraz

zwoływania narad z pracownikami jednostek kontrolowanych, a także uczestniczenia w posiedzeniach

kierownictwa i kolegiów oraz naradach organów administracji rządowej samorządu terytorialnego.

ƒÜ Wyniki przeprowadzonej kontroli przedstawiane są w protokole kontroli, podpisywane przez kontrolera i

kierownika jednostki kontrolowanej. Kierownik jednostki kontrolowanej może odmówić podpisania

protokołu i złożyć pisemne wyjaśnienie tej odmowy. Jednakże odmowa podpisania protokołu nie stanowi

przeszkody do podpisania protokołu przez kontrolera i realizacji ustaleń kontroli. NIK przekazuje

kierownikowi jednostki kontrolowanej, a w razie potrzeby także kierownikowi jednostki nadrzędnej oraz

właściwym organom państwowym lub samorządowy, wystąpienia pokontrolne. Kierownik jednostki

kontrolowanej lub organ, któremu przekazano wystąpienie pokontrolne, jest obowiązany, w terminie

określonym w wystąpieniu, nie krótszym niż 14 dni, poinformować NIK o sposobie wykorzystania uwag i

wykonania wniosków oraz podjętych działaniach lub przyczynach nie podjęcia tych działań. W razie

uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia NIK zawiadamia organ powołany

do ścigania przestępstw lub wykroczeń oraz informuje o tym kierownika jednostki kontrolowanej lub

kierownika jednostki nadrzędnej i właściwy organ państwowy lub samorządowy.

Państwowa Inspekcja Pracy

ƒÜ Do organów podległych Sejmowi należy państwowa Inspekcja Pracy (PIP),

działająca na podstawie ustawy z 6 marca 1981r. o Państwowej Inspekcji Pracy.

ƒÜ PIP tworzą Główny Inspektor Pracy i okręgowe inspektoraty pracy oraz

działający w ramach terytorialnej właściwości okręgowych inspektoratów pracyinspektorzy

pracy.

ƒÜ Okręgowy inspektorat pracy obejmuje zakresem swojej właściwości terytorialnej

obszar jednego województwa. Siedziby okręgowych inspektoratów pracy ustala

Główny Inspektor Pracy. Ponadto działa Rada Ochrony Pracy jako organ

nadzoru nad warunkami pracy i działalnością PIP.

ƒÜ PIP kieruje Główny Inspektor Pracy, powoływany i odwoływany przez Marszałka

Sejmu po zasięgnięciu opinii Rady Ochrony Pracy. Zastępców Głównego

Inspektora Pracy powołuje i odwołuje Marszałek Sejmu na wniosek Głównego

Inspektora Pracy. Okręgowych Inspektorów pracy powołuje i odwołuje Główny

Inspektor Pracy. PIP powołana jest do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa

pracy. w szczególności zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

PIP zakres

ƒÜ Do zakresu PIP należy kontrola i nadzór przestrzegania przez

zakłady pracy prawa pracy, w szczególności przepisów zasad i

bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony pracy kobiet,

zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych, kontrola

przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy

projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów

pracy oraz stanowiących ich wyposażenie maszyn i innych

urządzeń technicznych oraz technologii, analizowanie przyczyn

wypadków przy pracy i chorób zawodowych, kontrola stosowania

środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom oraz udział

w badaniu okoliczności wypadków przy pracy.

PIP zakres

ƒÜ PIP opiniuje projekty aktów prawnych z zakresu prawa pracy

oraz inicjuje prace legislacyjne w tej dziedzinie, jak również

przedsięwzięcia oraz prace badawcze w dziedzinie

przestrzegania prawa pracy. Nadzorem i kontrolą PIP są objęte

wszystkie zakłady pracy.

ƒÜ Pracownicy PIP wykonujący i nadzorujący czynności kontrolne

uprawnieni są do przeprowadzania bez uprzedzenia kontroli

przestrzegania przez zakłady pracy przepisów pracy o każdej

porze dnia i nocy. Do inspektora pracy należy ściganie

wykroczeń związanych z wykonywaniem pracy zarobkowej, a

także innych wykroczeń, gdy ustawa tak stanowi. Nadzór nad

PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy.

Generalny Inspektor Ochrony

Danych Osobowych.

Ć Generalny Inspektor Danych Osobowych jest

organem do spraw ochrony danych osobowych.

Organ ten działa na podstawie ustawy z 29 sierpnia

1997r. o ochronie danych osobowych, która weszła

w życie z dniem 30 kwietnia 1998r. Generalnego

Inspektora, którym może być tylko obywatel polski,

wyróżniający się wysokim autorytetem moralnym,

posiadającym wyższe wykształcenie prawnicze oraz

odpowiednie doświadczenia zawodowe, powołuje i

odwołuje Sejm za zgodą Senatu, na 4 letnią

kadencję. Ta sama osoba nie może być

Generalnym Inspektorem więcej niż przez 2

kadencje.

Generalny Inspektor Ochrony

Danych Osobowych.

ƒÜ Generalny Inspektor w zakresie wykonywania swoich zadań

podlega tylko ustawie. Nie może zajmować innego stanowiska, z

wyjątkiem profesora szkoły wyższej, ani wykonywać innych zajęć

zawodowych; nie może należeć do partii politycznej, związku

zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie dającej

się pogodzić z godnością jego urzędu. Korzysta z immunitetu.

ƒÜ Generalny Inspektor składa Sejmowi, raz w roku, sprawozdanie

ze swojej działalności wraz z wnioskami wynikającymi ze stanu

przestrzegania przepisów o ochronie danych osobowych. Swoje

zadania Generalny Inspektor wykonuje przy pomocy Biura

Generalnego Inspektora Danych Osobowych.

ƒÜ Według art.51 Konstytucji nikt nie może być obowiązany inaczej

niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących

jego osoby. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i

udostępniać innych informacji o obywatelach niż niezbędne w

demokratycznym państwie prawnym.

Do zadań Generalnego

Inspektora należy m.in.:

-kontrola zgodności przetwarzania danych z

przepisami o ochronie danych osobowych,

-wydawanie decyzji i rozpatrywanie skarg w

sprawach wykonania przepisów o ochronie

danych osobowych

-prowadzenia rejestru zbiorów danych oraz

udzielanie informacji o zarejestrowanych

zbiorach.

ƒÜ Generalny Inspektor i upoważnieni przez niego inspektorzy mają

prawo dokonywać czynności kontrolnych w miejscach

zlokalizowania zarejestrowanych zbiorów danych, jak i żądać

złożenia wyjaśnienia i przesłuchiwać osoby, żądać okazania

dokumentów i wszelkich danych mających bezpośredni związek

z problematyką kontroli oraz udostępniania do kontroli urządzeń,

nośników oraz systemów informatycznych służących do

przetwarzania danych.

ƒÜ W razie stwierdzenia naruszenia przepisów o ochronie danych

osobowych Generalny Inspektor nakazuje, w drodze decyzji

administracyjnej, przywrócenie stanu zgodnego z prawem. W

przypadku wydania takiej decyzji strona ma prawo zwrócić się do

Generalnego Inspektora z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie

sprawy. Na decyzję Generalnego Inspektora wydaną po

ponownym rozpatrzeniu sprawy stronie służy skarga do NSA.

Rzecznik Praw Obywatelskich

ƒÜ powoływany jest przez Sejm za zgodą

Senatu na 5 lat. Nie może zajmować innego

stanowiska, należeć do partii politycznej,

związku zawodowego ani prowadzić

działalności publicznej nie dającej się

pogodzić z funkcją RPO z wyjątkiem

profesora szkoły wyższej.

ƒÜ Wniosek o powołanie RPO może zgłosić

Marszałek Sejmu lub grupa 35 posłów.

Rzecznik Praw Obywatelskich

ƒÜ RPO w swej działalności jest niezawisły, niezależny od innych organów

państwowych, odpowiada tylko przed Sejmem i tylko za zgodą Sejmu

może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej.

ƒÜ RPO co rocznie składa sprawozdanie ze swej działalności Sejmowi i

Senatowi i sprawozdanie to jest podawane do publicznej wiadomości.

ƒÜ Działalność RPO polega przede wszystkim na ochronie praw i wolności

obywateli, badaniu przestrzegania i realizacji tych praw oraz

podejmowaniu spraw do postępowania wyjaśniającego, ewentualnie

kierowanie do właściwych organów w szczególności do organów

nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej.

O zlecenie przeprowadzenie kontroli przez NIK dla zbadania określonej

sprawy RPO zwraca się do Sejmu. RPO może występować do

właściwych organów z wnioskiem o podjęcie inicjatywy ustawodawczej

bądź wydanie lub zmiany innych aktów prawnych dot. Praw i wolności

obywateli. Może występować do TK z wnioskiem o stwierdzenie

zgodności aktu ustawodawczego z Konstytucją. Wykonuje swoje

zadania przy pomocy biura RPO i może powołać od 1 do 3 zastępców

oraz za zgodą Sejmu swoich pełnomocników terenowych.

Kontrola Sądowa (Sądownictwo

administracyjne).

ƒÜ Kontrola sądowa jest tradycyjną formą

zagwarantowania zgodnego z prawem działania

administracji w jej stosunkach z obywatelami. W

toku rozwoju historycznego ukształtowały się różne

typy kontroli nad administracją:

-kontrola wykonywana wyłącznie przez powołane w

tym celu sądownictwo administracyjne

- sądownictwo wyodrębnione,

-kontrola wykonywana przez sądy powszechne,

-typ mieszamy kontroli wykonywanej w części przez

sądy powszechne, a w części przez specjalistyczne

sądownictwo administracyjne.

Sądownictwo administracyjne polega na orzekaniu o legalności aktów

administracyjnych przez organy o charakterze sądowym. Organ sądowy

kontroluje powstały akt administracyjny z punktu widzenia jego zgodności z

prawem i orzeka o jego ważności z tego właśnie punktu widzenia.

Kontrola polega na możności skasowania aktu, a nie na zastąpieniu aktu wadliwego

nowym aktem. Kontrola sądów administracyjnych przybiera w zasadzie jedynie

formę kontroli następnej.

Sądownictwo administracyjne sprawujące kontrolę legalności aktów

administracyjnych jest najczęściej sądownictwem kasacyjnym. Sąd orzeka czy

akt administracyjny jest ważny, czy nie. Gdy są stwierdzi, że akt jest nieważny,

to wówczas sam nowego aktu nie wydaje, lecz jedynie znosi akt organu

kontrolowanego, który z kolei wydaje akt nowy.

Sądownictwo administracyjne można określić jako kontrole polegającą na orzekaniu

o legalności aktów administracyjnych, przeprowadzaną przez organy o

charakterze sądowym. Ustawodawca może przyznać sądom administracyjnym

także prawo kontroli celowości aktów administracyjnych, ale wówczas organ

sądowy w tym zakresie spełnia funkcję administracji.

Kontrola Sądowa (rodzaje

systemów sądownictwa adm.).

Ć 1. System klauzuli generalnej i system enumeracji: -system klauzuli generalnej polega na

tym, ze wszystkie akty administracyjne, bądź wszystkie akty administracyjne określonego

rodzaju, podlegają kontroli sądu administracyjnego. Jednak prawie w każdym

ustawodawstwie znajdujemy wyjątki od klauzuli generalnej, dlatego system klauzuli

generalnej często łączy się z negatywną klauzulą enumeracyjną (wyliczającą akty

administracyjne wyłączone spod kontroli sądu administracyjnego); -system enumeracji

charakteryzuje się tym, że kontroli sądu administracyjnego poddane są jedynie akty

wyraźnie wyliczone w ustawie, cała zaś reszta nie jest poddana tej kontroli. 2. system

ochrony prawa podmiotowego i system ochrony prawa przedmiotowego: -system ochrony

prawa podmiotowego polega na tym, że sąd administracyjny działa tylko na wniosek

osoby, której prawo podmiotowe zostało przez akt administracyjny naruszone. W tym

systemie prawo wniesienia skargi ogranicza się tylko do pewnego kręgu osób

posiadających legitymację skargową. Skarga przysługuje stronie dopiero, gdy akt jej

dotyczy; -system ochrony prawa przedmiotowego skargę można wnosić nie tylko na

nielegalny akt administracyjny, lecz także na nielegalne rozporządzenie, którego legalność

sąd może również skontrolować i w wyniku przeprowadzonej kontroli może rozporządzenie

uchylić. Sąd może wkraczać z urzędu albo z czyjejkolwiek inicjatywy, a kontroli sądowej

poddane są również akty o charakterze generalnym.

NSA (organizacja).

ƒÜ NSA podjął działalność z dniem 1 września 1980r. NSA

oraz inne sądy administracyjne sprawują, w zakresie

określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji

publicznej.

ƒÜ Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z

ustawami uchwał samorządu terytorialnego i aktów

normatywnych terenowych organów administracji

rządowej. Według art.1 ustawy o NSA sąd ten sprawuje

„wymiar sprawiedliwości przez sądową kontrolę

wykonywania administracji publicznej, na zasadach

określonych w niniejszej ustawie”. Sąd ten działa w

Warszawie i w ośrodkach zamiejscowych tworzonych dla

jednego lub kilku województw.

NSA cd.

ƒÜ Prezydent RP, w drodze rozporządzenia z 28 września 1995r. ustalił

strukturę organizacyjną i regulamin działania NSA. Zaś po

zaciągnięciu opinii Ministra Sprawiedliwości Prezydent RP- w

drodze rozporządzenia- tworzy i znosi ośrodki zamiejscowe NSA,

określa ich siedziby oraz właściwość miejscową i rzeczową.

ƒÜ Obecnie materie te reguluje rozporządzenie Prezydenta RP z 24

listopada 1998r. Rozporządzenie to utrzymało ośrodki zamiejscowe

w liczbie 10.

ƒÜ NSA dzieli się na izby, przy czym sędzia może być członkiem tylko

jednej izby. Rozporządzenie z 28 września 1995r. ustaliło, że NSA

dzieli się na Izbę Finansową i Izbę Ogólnoadministracyjną. NSA w

Warszawie oraz 7 ośrodków zamiejscowych, spośród 10, dzieli się

na wydziały orzecznicze, tworzone na podstawie kryteriów

rzeczowo-problemowych.

NSA (organizacja).

ƒÜ W NSA w Warszawie działa Biuro Prezydialne i Biuro

Orzecznictwa.

ƒÜ W skład NSA wchodzą: prezes, wiceprezesi, prezesi

izb, prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie.

ƒÜ Sędziów NSA powołuje Prezydent RP na wniosek

Krajowej Rady Sądownictwa. Prezesa NSA powołuje

Prezydent RP na sześcioletnią kadencję spośród

kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenia

Ogólne NSA. Konstytucja wprowadziła kadencyjność

stanowiska Prezesa NSA. Wiceprezesów NSA powołuje

i odwołuje Prezydent RP spośród sędziów tego sądu, za

zgodą Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA.

ƒÜ Prezesów izb i ośrodków zamiejscowych, dyrektorów

biur i przewodniczących wydziałów powołuje i odwołuje

Prezes NSA za zgodą Kolegium tego sądu. W NSA

działają: Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu, które

posiada kompetencje decydujące i opiniodawcze oraz

Kolegium Sądu, organ o mniejszym niż Zgromadzenie

Ogólne składzie osobowym, jako organ opiniodawczy i

doradczy, a w przypadkach określonych przepisami

prawa jako organ decydujący. Nadzór judykacyjny nad

działalnością NSA sprawuje Sąd Najwyższy poprzez

rozpoznawanie rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń

tego sądu. O działalności NSA i sprawach wynikających

z tej działalności Prezes NSA informuje Prezydenta RP i

Krajową Radę Sądownictwa.

NSA (zakres kontroli).

ƒÜ Według art.16 ust.1 ustawy o NSA sąd ten orzeka w sprawach skarg na: 1)

decyzje administracyjne, 2) postanowienia wydawane w postępowaniu

administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a

także rozstrzygające sprawę co do istoty, 3) postanowienia wydawane w

postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, 4)

inne niż określone w punkcie 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji

publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub

obowiązku wynikającego z przepisów prawa, 5) uchwały jednostek samorządu

terytorialnego oraz akty organów administracji rządowej stanowiące przepisy

prawa miejscowego, 6) uchwały jednostek samorządu terytorialnego i ich

związków, inne niż określone w pkt.5, podejmowane w sprawach z zakresu

administracji publicznej, 7) akty nadzoru nad działalnością organów jednostek

samorządu terytorialnego.

ƒÜ NSA orzeka także w sprawach, w których przepisy ustaw szczególnych

przewidują sądową kontrole. Ponadto NSA rozpoznaje skargi na bezczynność

organów administracji publicznej. NSA rozstrzyga spory o właściwość między

organami samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji

rządowej oraz udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do

rozstrzygnięcia przez samorządowe kolegia odwoławcze.

Kontrola Sądowa (Sądy

ubezpieczeń społecznych).

ƒÜ Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do właściwego sądu

ubezpieczeń społecznych w terminie miesiąca od doręczenia decyzji

według zasad określonych w kodeksie postępowania cywilnego.

Odwołanie wnosi się na piśmie do jednostki organizacyjnej Zakładu,

która wydała decyzję, lub do protokołu sporządzonego przez tę

jednostkę.

ƒÜ Jeżeli odwołanie nie zostało w całości lub w części uwzględnione,

Zakład przekazuje niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od

wniesienia odwołania, sprawę do sądu wraz z uzasadnieniem. Sąd

ubezpieczeń społecznych rozpatruje sprawy, w których wniesiono

odwołanie od decyzji organów rentowych, według przepisów kodeksu

postępowania cywilnego normujących postępowanie w sprawach z

zakresu ubezpieczeń społecznych. Po rozpatrzeniu sprawy sąd oddala

odwołanie jeżeli nie ma podstawy do jego uwzględnienia. W razie

uwzględnienia odwołania sąd zmienia zaskarżoną decyzję w całości lub

w części i orzeka co do istoty sprawy. Sąd ubezpieczeń społecznych

może wydawać orzeczenia reformatoryjne.

Kontrola Sądowa

(Sąd antymonopolowy).

Ć Przepisy ustaw: z 10 kwietnia 1997r.- Prawo energetyczne, z 27 czerwca 1997r.

o transporcie kolejowym, z 21 lipca 2000r.- Prawo telekomunikacyjne, z 15

grudnia 2000r. o ochronie konkurencji i konsumentów przewidują właściwość

Sądu Okręgowego w Warszawie- sądu antymonopolowego w sprawach

odwołań od decyzji i zażaleń na postanowienia Prezesów Urzędów: Regulacji

Energetyki; Transportu Kolejowego; Regulacji Telekomunikacji; oraz Ochrony

Konkurencji i Konsumentów.

ƒÜ Wymienieni prezesi są centralnymi organami administracji rządowej,

wydającymi decyzje w zakresie spraw zaliczonych do ich kompetencji. Sąd

antymonopolowy, rozpoznając odwołanie od decyzji i zażalenie na

postanowienie wymienionych organów, stosuje przepisy kodeksu postępowania

cywilnego działu IVa tytułu księgi pierwszej w sprawach z zakresu: ochrony

konkurencji (rozdział 2), regulacji energetyki (rozdział 4), regulacji

telekomunikacji (rozdział 5) oraz regulacji transportu kolejowego (rozdział 6).

Sąd antymonopolowy oddala odwołanie, jeżeli nie ma podstaw do jego

uwzględnienia. W razie uwzględnienia odwołania sąd zaskarżoną decyzje albo

uchyla albo zmienia w całości lub w części orzeka co do istoty sprawy.

ƒÜ Od wyroku sądu antymonopolowego przysługuje kasacja do Sądu

Najwyższego. Sprawy najpierw należą do właściwości organów administracji, a

decyzje tych organów staja się prawomocne, o ile nie zostaną zaskarżone do

sądu. W przypadku wniesienia odwołania sąd rozpatruje daną sprawę i w

wyniku tego rozpatrzenia albo odwołanie oddala, co powoduje, iż decyzja

administracyjna staje się prawomocna, albo decyzję uchyla i orzeka o istocie

sprawy.

Kontrola Sądowa (Sądy

powszechne i SN).

ƒÜ Sądy powszechne rozpatrują niektóre sprawy związane z działalnością administracji publicznej. Sąd ten

na podstawie ustaw orzeka w sprawach:- prawo o aktach stanu cywilnego w sprawach o unieważnienie,

sprostowanie oraz ustalenie treści aktu stanu cywilnego orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym na

wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego. W związku z

postępowaniem egzekucyjnym w administracji dopuszcza się wnoszenie dwóch rodzajów powództw do

sądu powszechnego. Według art.38 prawa wodnego strona niezadowolona z decyzji organu

administracji publicznej o odszkodowaniu oraz o rozgraniczeniu gruntów pokrytych wodami

powierzchniowymi z gruntami przyległymi do tych wód może dochodzić swych roszczeń przed sądem. W

przypadku wydania przez sąd orzeczenia rozstrzygającego o roszczeniu, decyzja administracyjna traci

moc w części objętej orzeczeniem sądu. Kodeks postępowania administracyjnego przewiduje, że strona

może dochodzić odszkodowania przed sądem powszechnym, gdy poniosła szkodę w wyniku uchylenia

decyzji w związku ze wznowieniem postępowania, stwierdzeniem nieważności decyzji bądź z powodu

uchylenia lub zmiany decyzji. Na podstawie ustawy o radiofonii i telewizji od decyzji Przewodniczącego

KRRiT służy odwołanie do Sądu Okręgowego w Warszawie- sądu gospodarczego. Sądy powszechne

rozpatrują też skargi i protesty, o których stanowi ustawa z 12 kwietnia 2001r. Ordynacja wyborcza do

Sejmu RP i do Senatu RP, czy ustawa z 16 lipca 1998r.- Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów

i sejmików województw. Ustawa o wyborze Prezydenta RP przewiduje, że Sąd Najwyższy oraz sądy

powszechne rozpatrują skargi w sprawach wymienionych w tej ustawie. Według ustawy „SN w składzie

całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych na podstawie sprawozdania z wyborów

przedstawionego przez Państwową Komisje Wyborczą oraz rozpoznaniu protestów rozstrzyga o

ważności wyboru Prezydenta RP”. Ordynacja wyborcza do Sejmu i do Senatu z 2001r. stanowi, że SN w

składzie całej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na podstawie sprawozdania z

wyborów przedstawionego przez Państwową Komisje Wyborczą oraz opinii i wydanych w wyniku

rozpoznania protestów, rozstrzyga o ważności wyboru posła lub senatora, przeciwko któremu wniesiono

protest. Rozstrzygnięcie to podejmuje SN w formie uchwały, która ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.

Kontrola Sądowa (TK

ƒÜ Obecnie Trybunałowi Konstytucyjnemu poświęcone są art.188-197

Konstytucji oraz ustawa z 1 sierpnia 1997r. o TK. Konstytucja

poszerzyła kompetencje TK o prawo orzekania o zgodności z

Konstytucją umów międzynarodowych, wprowadziła powszechną

skargę konstytucyjną. Trybunał uzyskał prawo rozstrzygania sporów

kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami

państwa. Orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są

ostateczne. Orzeczenia TK o niezgodności z Konstytucją, umowa

międzynarodową lub ustawą, aktu normatywnego, na podstawie

którego zostało wydane prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna

decyzja administracyjna lub rozstrzygniecie w innych sprawach,

stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji lub

innego rozstrzygnięcia na zasadach określonych w przepisach dla

danego postępowania. TK informuje Sejm i Senat o istotnych

problemach wynikających z działalności orzecznictwa Trybunału. TK

przedstawia innym właściwym organom stanowiącym prawo uwagi o

stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, których usunięcie jest

niezbędne dla zachowania spójności systemu prawnego RP.

Kontrola resortowa

ƒÜ . Kontrolą resortową, jest kontrola wykonywana w ramach struktury

organizacyjnej resortu, wówczas gdy organ kontrolujący, jak i podmiot

kontrolowany podporządkowane są temu samemu naczelnemu lub

centralnemu organowi administracji rządowej. Kontrola resortowa jest

przede wszystkim przejawem zachodzącego pomiędzy podmiotami,

pozostającymi w zależności od siebie, stosunku nadzoru. Organ

nadrzędny odpowiada za działalność organu podporządkowanego. W

obrębie każdej jednostki organizacyjnej przełożony powinien

kontrolować pracę podległych pracowników i sam podlega kontroli ze

strony swego przełożonego. Kontrola resortowa realizowana jest w

sposób bezpośredni przez pracowników poszczególnych komórek

organizacyjnych organu nadrzędnego nad jednostką kontrolowaną albo

też jest wykonywana przez specjalne komórki organizacyjne. W myśl

art.39 ust3 ustawy z 8 sierpnia 1996r. o organizacji i trybie pracy RM

oraz o zakresie działania ministrów w każdym ministerstwie tworzy się

m.in. komórkę organizacyjną, biuro, wydział lub wyodrębnione

stanowiska do spraw kontroli, skarg i wniosków.

Kontrola instancyjna.

ƒÜ Kontrola instancyjna jest najczęściej szczególną formą

wykonywania kontroli resortowej. Kontrola ta jest instytucja

procedury administracyjnej. Wiąże się ona często z

wykonywaniem funkcji nadzoru, ponieważ organ kontrolujący ma

prawo do zmiany rozstrzygnięcia organu niższego stopnia.

Kontrola instancyjna wiąże się zawsze z pewnym

podporządkowaniem organu niższego organowi wyższego

stopnia; jest jedną z najlepszych form kontroli. Pewnym

niedostatkiem tej kontroli jest jej niepełny obiektywizm w ocenie,

ponieważ organ kontrolujący z reguły jest współodpowiedzialny

za wyniki działania organu kontrolowanego. Kontrola instancyjna

wymaga uzupełnienia różnymi formami kontroli niezawisłej, a

zwłaszcza kontrolą sądową. Dla zwiększenia bezstronności

kontroli instancyjnej powołuje się dla niektórych kategorii spraw

specjalne organy odwoławcze, z reguły organy kolegialne z

udziałem czynnika obywatelskiego.

Kontrola międzyresortowa.

ƒÜ Zadania administracji publicznej są tak rozległe, iż w niektórych dziedzinach nie mogą być zamknięte w ramach jednego

resortu.. W systemie organizacji administracji rządowej istnieją organy, które- będąc podporządkowanymi jednemu,

określonemu naczelnemu organowi administracji rządowej- sprawują kontrolna działalność podmiotów usytuowanych także

poza strukturą danego resortu. Wśród tego typu kontroli występują inspekcje specjalne. Inspekcje te charakteryzują się tym,

że ich zadaniem jest czuwanie nad realizacją określonego odcinka zadań administracji rządowej w sferze działania różnych

resortów. Inspekcje specjalne można podzielić na dwie grupy: I. Inspekcje specjalne o pełnym zakresie międzyresortowym:

1. Kontrola skarbowa- organami są Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej oraz inspektorzy kontroli skarbowej. Kontroli

Skarbowej podlegają wszystkie podmioty zobowiązane do świadczeń na rzecz Skarbu Państwa; 2. Inspekcja Sanitarnaorganami

są Główny Inspektor Sanitarny, wojewódzki inspektor i inspektorzy powiatowi, którzy kierują stacjami sanitarnoepidemiologicznymi.;

3. Inspekcja Ochrony Środowiska- Jest to organ kontroli przestrzegania przepisów o ochronie

środowiska oraz badania stanu środowiska, który zadania wykonuje poprzez Głównego Inspektora Ochrony Środowiska,

wojewodę przy pomocy wojewódzkiego inspektora oraz pewne uprawnienia przysługują sejmikowi wojewódzkiemu, radzie

powiatu, staroście, wójtowi i burmistrzowi; 4. Inspekcja Handlowa- powołana do ochrony interesów i praw konsumentów oraz

interesów gospodarczych państwa. Jej zadania wykonują Główny Inspektor Inspekcji Handlowej, wojewoda przy pomocy

wojewódzkiego inspektora inspekcji handlowej oraz organy jednostek samorządu terytorialnego. II. Inspekcje specjalne o

ograniczonym zakresie międzyresortowym: 1. Inspekcja Ochrony Roślin; 2. Inspekcja Nasienna; 3. Inspekcja

Farmaceutyczna; 4. Inspekcja Weterynaryjna; 5. Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno; 6. Inspekcja Celna. 7.

Ustawa z 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych przyznała bardzo liczne i istotne kompetencje

kontrolne Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych. Urząd Nadzoru Ubezpieczeń Zdrowotnych jest powołany do sprawowani

nadzoru nad działalnością Kas Chorych, a także świadczeniodawców w zakresie realizacji umów z Kasami Chorych oraz

instytucji ubezpieczenia społecznego w zakresie realizacji powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Urząd Nadzoru nad

Funduszami Emerytalnymi powołany jest do ochrony interesów członków funduszu oraz uczestników pracowniczych

programów emerytalnych. Kontrole międzyresortową sprawują organy administracji rządowej wyposażone w kompetencje w

tym zakresie: Główny Urząd Statystyczny kontroluje legalność, terminowość i rzetelność sprawozdawczości statystycznej; z

dniem 1 stycznia 2001r. utworzono organ regulacyjny w zakresie działalności telekomunikacji i gospodarki

częstotliwościowej oraz kontroli spełniania wymagań dotyczących kompatybilności elektromagnetycznej. Organem tym jest

Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji. Do inspekcji specjalnych można zaliczyć nadzór i kontrole przestrzegania

przepisów o dozorze technicznym oraz przepisów i zasad z zakresu bezpieczeństwa techniki, dotyczących urządzeń

technicznych wykonywane przez Urząd Dozoru Technicznego.

Kontrola prokuratorska

ƒÜ . Funkcję Prokuratora Generalnego Sprawuje Minister Sprawiedliwości, a prokuratura

włączona jest do resortu sprawiedliwości. Zadaniem prokuratury jest strzeżenie

praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Strzeżenie praworządności w

działaniach administracji publicznej prokuratura wykonuje przez podejmowanie środków

przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w

postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz innych

postępowaniach, przez zaskarżanie do sądu decyzji administracyjnych niezgodnych z

prawem oraz udziału w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich

decyzji, jak i przez opiniowanie projektów aktów normatywnych. Prokurator Generalny

może występować do TK z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy i umowy

międzynarodowej z Konstytucją albo zgodności przepisów prawa wydanych przez

centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i

ustawami. Jeżeli uchwała samorządu terytorialnego albo rozporządzenie wojewody są

niezgodne z prawem, prokurator zwraca się do organu, który je wydał, o ich zmianę lub

uchylenie albo kieruje wniosek o ich uchylenie do właściwego organu nadzoru. W

przypadku uchwał jednostek samorządu terytorialnego prokurator może też wystąpić z

wnioskiem o uchylenie do sądu administracyjnego. Prokuratura może zaskarżyć również

akty prawa miejscowego stanowione przez wojewodę oraz organy niezespolonej

administracji rządowej.

Regionalna Izba Obrachunkowa

ƒÜ Ustawy o samorządzie: gminnym, powiatowym i o samorządzie

województwa stanowią, ze organami nadzoru nad działalnością tych

samorządów w zakresie spraw finansowych są regionalne izby

obrachunkowe (RIO).

ƒÜ Istnieje 16 regionalnych izb obrachunkowych RIO, zasięg terytorialny każdej

izby obejmuje jedno województwo. 16 RIO ma swoje zespoły zamiejscowe,

w ogólnej licznie 35, które mają siedziby w dawnych miastach

wojewódzkich z okresu końca 1998r.

ƒÜ W szczególności izby sprawują nadzór nad działalnością jednostek

samorządu terytorialnego w zakresie spraw finansowych oraz dokonują

kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych następujących

podmiotów: jednostek samorządu terytorialnego, związków

międzygminnych, stowarzyszeń gmin oraz stowarzyszeń gmin i powiatów,

związków powiatów, stowarzyszeń powiatów, samorządowych jednostek

organizacyjnych w tym samorządowych osób prawnych, innych podmiotów

w zakresie wykorzystywania przez nie dotacji przyznawanych z budżetów

jednostek samorządu terytorialnego.

RIO cd.

ƒÜ Izby kontrolują gospodarkę finansową na podstawie kryterium

zgodności z prawem i zgodności dokumentacji ze stanem

faktycznym. Kontrola dokonywana jest także z uwzględnieniem

kryterium celowości, rzetelności i gospodarności.

ƒÜ Izby przeprowadzają co najmniej raz na 4 lata kompleksową

kontrolę gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego.

Izby kontrolują pod względem rachunkowym i formalnym kwartalne

sprawozdania z wykonywania budżetów jednostek samorządu

terytorialnego oraz wnioski o przyznanie części rekompensującej

subwencji ogólnej.

ƒÜ Izby badają uchwały podjęte przez organy jednostek samorządu

terytorialnego w zakresie spraw finansowych, w tym również

zawierające oceny wykonania budżetu przez zarządy jednostek

samorządu terytorialnego. W przypadku nie uchwalenia budżetu

przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego do dnia

31 marca roku budżetowego, izba ustal budżet tej jednostki w

terminie do końca kwietnia roku budżetowego.

RIO cd

Do zadań izby należy wydawanie opinii. Izby prowadzą działalność

informacyjną i szkoleniową w zakresie objętym nadzorem i kontrolą.

Organami izby są: a) kolegium izby, b) komisja orzekająca w sprawach

o naruszenie dyscypliny budżetowej.

Kolegium izby składa się z przewodniczącego, którym jest prezes izby

oraz członków powoływanych przez Prezesa RM spośród

kandydatów przedstawionych przez kolegium izby w trybie

określonym w rozporządzeniu Prezesa RM.

Członkowie kolegium w zakresie realizacji zadań nadzorczych i funkcji

kontrolnych są niezawiśli i podlegają tylko ustawom. Prezesa izby

powołuje i odwołuje Prezes RM, po zasięgnięciu opinii kolegium

izby. W każdej RIO tworzy się dwa wydziały: kontroli gospodarki

finansowej; informacji, analiz i szkoleń.; Nadzór nad działalnością

regionalnych izb obrachunkowych sprawuje Prezes RM, na

podstawie kryterium zgodności z prawem.

Kontrola społeczna.

ƒÜ Oprócz kontroli adm. istnieje forma kontroli sprawowana bezpośrednio

przez obywateli i ich organizacje oraz przez środki masowego

przekazu. Każdy ma prawo składania skarg do organów państwowych i

organów samorządowych. Skargi można składać w interesie własnym,

innych osób, a także interesie społecznym. Przedmiotem skargi może

być zaniedbanie lub nienależyte wykonanie zadań przez właściwe

organy albo przez ich pracowników, naruszenie praworządności lub

słusznych interesów obywateli, a także przewlekanie załatwiania spraw.

Organami rozpatrującymi skargi są organy nadrzędne nad organami,

których skarga dotyczy. Istotną role w zakresie kontroli adm. mają

środki masowego przekazu a zwłaszcza prasa. Organy państwowe,

przedsiębiorstwa państwowe oraz inne państwowe jednostki

organizacyjne mają obowiązek udzielania prasie rzetelnych informacji

związanych z ich działalnością. Odmowa może nastąpić jedynie ze

względu na ochronę tajemnicy państwowej i służbowej oraz tajemnicy

chronionej ustawą. Prasa i inne środki masowego przekazu ujawniają i

krytykują negatywne zjawiska życia społecznego i gospodarczego, w

ten sposób sprawują kontrole społeczną.

POLITYKA

I GOSPODARKA FINANSOWA

PAŃSTWA

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości, Zarządzania i

Ekoinnowacyjności PRz

System finansowy państwa

ƒŢ System finansowy państwa - lub innego

podmiotu to zespół instytucji prawnych

połączonych w sposób celowy i logiczny w

całość służący gromadzeniu śr pieniężnych i ich

wydatkowaniu.

ƒŢ System ten cechuje się szacunkiem do wartości

prywatnej, jaki i chronienie i respektował zasady

wolności gospodarczych

Elementy systemu finansowego

ƒŢ Elementy systemu finansowego - system

finansowy może być podzielony przy

zastosowaniu 3 kryteriów:

1.Kryterium podmiotowe

2. Kryterium prawne

3.Kryterium instytucjonalne

Kryterium podmiotowe

1.Kryterium podmiotowe

ƒŢ władze ustawodawcze szczebla centralnego

samorządowego (parlament, Rady Gminy),

ƒŢ władze wykonawcze wymienionych szczebli (rząd zarząd)

aparat finansowy zajmujący się realizacją dochodów i

wydatków publicznych, ich kontrolą zarządzaniem budżetem

bądź funduszami publicznymi ubezpieczeniowymi

ƒŢ jednostki (podmioty) sektora publicznego, które

finansowane są z funduszu publicznego (np. straż

pożarna, szpitale)

Kryterium prawne

2. Kryterium prawne - najistotniejszym prawem

jest konstytucja, potem ustawy, rozporządzenia i

zarządzenia Ministra Finansów i Rady

Ministrów, uchwały rady gmin, normy prawa

cywilnego

Kryterium instytucjonalne

3.Kryterium instytucjonalne -

ƒŢ najważniejszym elementem jest budżet państwa,

ƒŢ budżety gmin,

ƒŢ fundusze ubezpieczeń społecznych,

ƒŢ pozostałe fundusze

ƒŢ System finansowy obejmuje elementy STAŁE

(system budżetowy i system finansowy Banku

Centralnego)

ƒŢ elementy ZMIENNE (system finansowy

przedsiębiorstw publicznych, zakładów

użyteczności publicznej oraz systemy instytucji

publicznych o charakterze parafiskalnym)

Polityka fiskalna

ƒŢ Polityka fiskalna - celowa i świadoma

działalność ludzi i instytucji polegająca na

wyznaczaniu realizacji celów za pomocą

środków finansowych.

ƒŢ PF jest częścią polityki państwa w ogóle, określa

wydatki państwa oraz inne operacje finansowe,

dzięki którym mogą być realizowane zadania,

zamierzenia w sferze realnej. PF jest

prowadzona prawidłowo, jeżeli jej cele są

ogólnie akceptowane i skutecznie realizowane.

Polityka fiskalna

ƒŢ Prawidłowo prowadzona PF powinna spełniać

następujące warunki:

-cele jakie chce realizować PF muszą być realne

-cele nie mogą być sprzeczne

-cele i środki PF powinny być jasno

sformułowane i przekazane do realizacji

konkretnym, adresatom

Gospodarka finansowa

ƒŢ Gospodarka finansowa - to działalność

polegająca na gromadzeniu i wydatkowaniu śr

pieniężnych, obejmuje również przygotowanie

operacji pieniężnych poprzez dokonanie wyboru

źródeł dochodów pieniężnych, wyboru sposobu

przeprowadzania rozliczeń pieniężnych, a także

działalności organizatorskich w postaci

tworzenia zespołu ludzi ustalania zakresu

czynności oraz odpowiedzialności za działanie

związane z wykonywaniem operacji pieniężnych.

Gospodarka finansowa

ƒŢ Realizacja GF może się odbywać za pomocą 3

metod:

- samofinansowania (dochody pokrywają

wydatki)

-finansowanie zwrotne (kredyty)

-finansowanie bezzwrotne (wyposażenie

jednostek budżetowych w środki pieniężne)

Finanse publiczne

ƒŢ Finanse publiczne - opierają się na władztwie sektora

publicznego i powstają przymusowo, powinny być

narzędziem realizacji interesu ogółu społeczeństwa,

funkcjonują wg planów sporządzonych na przyszłość,

rozmiary publicznych zasobów i operacji za ich

pośrednictwem przeprowadzonych są znacznie w

większej skali niż zasoby i operacje podmiotów

prywatnych (duże skale zasobów i operacji

pieniężnych), ocena następuje przy użyciu kryteriów

politycznych

Finanse prywatne

ƒŢ Finanse prywatne - są tworzone na podstawie

czynności cywilno - prawnych, najczęściej

skoncentrowane są na korzyści indywidualne -

realizacja zysku, podmioty gospodarują

dostosowując swoje działanie do zmieniających

się warunków rynkowych, mała skala zasobów i

operacji pieniężnych.

FUNKCJE FINANSÓW

PUBLICZNYCH

1. Funkcja alokacyjna

2. Funkcja redystrybucyjna

3. Funkcja stabilizacyjna

Funkcja alokacyjna

Funkcja alokacyjna - wyraża się w oddziaływaniu finansów

publicznych na proces rozmieszczania czynników produkcji i

strukturę produkcji. Finanse publiczne są instrumentem alokacji

wszędzie tam gdzie zawodzi rynek. Ingerencja państwa w życie

gospodarcze powinno sprowadzać wyłącznie do:

ƒŢ ustanowienia odpowiednich przepisów prawnych

ƒŢ wyznaczających dopuszczalne granice funkcjonowania rynku

ƒŢ pobieranie danin publicznych (podatki cła opłaty)

ƒŢ prowadzenie polityki pieniężnej

ƒŢ wydatkowanie uzyskanych śr finansowych na zakup dóbr i usług

w sektorze prywatnym, zatrudnienie pracowników w

administracji państwowej i świadczenie usług, które oferowane są

społeczeństwu bezpłatnie lub za opłatą nie pokrywającą kosztów

Funkcja redystrybucyjna

Funkcja redystrybucyjna - polega na podziale

dochodu narodowego zgodnie z tym co

społeczeństwo w danym okresie uważa za

sprawiedliwe. Tę funkcję najlepiej realizuje

budżet uzupełniający, rolę odgrywają banki,

system ubezpieczeń społecznych oraz np. giełda

papierów wartościowych

Funkcja stabilizacyjna

Funkcja stabilizacyjna - polega na utrzymaniu

wysokiego poziomu stanu zatrudnienia,

racjonalnego poziomu stabilności cen, właściwej

stopy wzrostu gospodarczego uwzględnieniem

jego efektów dla bilansu płatniczego

Finanse publiczne dają odp.

ƒŢ Dlaczego władze publiczne zgłaszają popyt na pieniądz

w takiej a nie innej wysokości

ƒŢ Jakie czynniki kształtują wielkość tego popytu

ƒŢ W jaki sposób popyt na pieniądz może być

zaspokojony (podatki pożyczki) i jakie są granice

ciężarów fiskalnych

ƒŢ Jakie skutki dla gospodarki i społeczeństwa powoduje

kreowanie popytu na pieniądz przez władze publiczne

ƒŢ Jakie skutki dla społeczeństwa i gospodarki przynoszą

wydatki dokonywane przez władze publiczne

ƒŢ Jakie instrument tworzenia funduszy publicznych

powinny być zastosowane, aby ograniczyć negatywne

skutki redystrybucji dochodów przez władze publiczne

Finanse publiczne dają odp.

ƒŢ Do jakiego stopnia możliwe jest akceptowanie przez

społeczeństwo nierównomiernego rozkładu dochodów

jako skutek działania mechanizmu rynkowego

ƒŢ Jakie dziedziny życia i gospodarki publicznej powinny

być finansowane z funduszy publicznych

ƒŢ Jakie powinny być relacje między różnymi szczeblami

władz publicznych, aby ich działalność była należycie

skoordynowana z punktu widzenia realizacji celów

społecznych i gospodarczych

ƒŢ Jak powinien być zbudowany aparat skarbowy, aby

możliwe było skuteczne ściąganie podatków i aby

akceptowane były przez społeczeństwo zasady

ponoszenia ciężarów publicznych

Suwerenność państwowa w

dziedzinie polityk pieniężnej

ƒŢ Państwo jest suwerenem w dziedzinie polityki

pieniężnej, suwerenność wyraża się w niepodleganiu

żadnym innym władzom wew i zew wyraża się w 3

atrybutach:

1.Państwo ma prawo do ustanawiania i emitowania

pieniądza państwowego jako obowiązującego środka

płatniczego

2.Państwo ma prawo do ustanawiania i pobierania w

trybie publicznym dochodów

3. Państwo ma prawo do dokonywania wydatków

związanych z wykonywaniem funkcji publicznych

Suwerenność państwowa w

dziedzinie polityk pieniężnej

Współczesne państwa przekazują innym podmiotom

prawo do stanowienia dochodów publicznych. Określa

się to mianem DECENTRALIZACJI FINANSOWEJ

- która ma postać tzw. reglamentacji:

ƒŢ POZYTYWNEJ (konstytucyjne i ustawowe

wyliczenie, kompetencje niepaństwowych podmiotów

publicznych zakresie gromadzenia dochodów i

dokonywania wydatków)

ƒŢ NEGATYWNEJ (opiera się na zasadzie domniemania

kompetencji we wszystkich sprawach niezastrzeżonych

do wyłącznej własności organów państwowych

BUDŻET PAŃSTWA

Cechy instytucji budżetu państwa

ƒŢ Scentralizowany fundusz redystrybucyjny

służący do realizacji funkcji państwa

ƒŢ Gromadzenie środków w budżecie ma charakter

przymusowy i bezzwrotny

ƒŢ Ma charakter ustawy (prawo)

ƒŢ Ten proces gromadzenia i wydatkowania ma -

charakter ekonomiczny i społeczny

ƒŢ Jest urządzeniem planistycznym w zakresie

kształtowania dochodów i wydatków w

określonym z góry czasie ( w Polsce równy roku

kalendarzowego)

BUDŻET PAŃSTWA

Cechy instytucji budżetu państwa cd.

ƒŢ Budżet określają strumienie dochodów i

wydatków państwa

ƒŢ Budżet mimo wszystko nie odzwierciedla

całokształtu operacji państwa, więc nie może

być jedynym kryterium oceny działalności

państwa

BUDŻET PAŃSTWA

Funkcje budżetu państwa:

ƒŢ redystrybucyjna (rozdzielcza)

ƒŢ stabilizacyjna (wyrównawcza)

ƒŢ lokacyjna,

ƒŢ fiskalna (skarbowa)

ƒŢ stymulacyjna (bodźcowa)

ƒŢ kontrolna (wiąże się z rozdzielczą)

Zasady budżetowe

1.Zasada jedności - aspekt formalny: jest to

postulat obejmowania całości dochodów i

wydatków w jednym akcie prawnym;

aspekt nieformalny: suma dochodów

przeznaczona jest na pokrycie całości wydatków

budżetowych bez celowego łączenia pewnych

wydatków z określonymi dochodami

budżetowymi

Zasady budżetowe

2.Zasada równowagi budżetowej - polega na

tym by bieżące dochody były wystarczające do

pokrycia globalnych wydatków w przypadku

wystąpienia deficytu należy ustalić sposób jego

pokrycia.

Jeżeli jest nadwyżka to przeznacza się ją na

dodatnie wydatki, to zasada postuluję

równowagę

Zasady budżetowe

3.Zasada szczegółowości - postuluje by dochody i

wydatki ujęto z podziałem na grupy wg ustalonej

klasyfikacji, zasada ta ma aspekt rzeczowy: dochody

powinny być przedstawione wg źródeł pochodzenia, a

wydatki wg przeznaczenia, oraz aspekt ilościowy:

dochody i wydatki powinny być ujęte w określone

kwoty, kwoty dochodu oznaczają minimalne sumy,

kwoty wydatków oznaczają granicę, której wykonawcy

budżetu nie mogą przekroczyć

Zasady budżetowe

4.Zasada roczności budżetu - ta zasada

postuluje uchwalenie przez sejm budżetu przed

rozpoczęciem roku w jakim ma on być

realizowany

Zasady budżetowe

5.Zasada jasności, przejrzystości - budżet

powinien być przedstawiony parlamentowi i

społeczeństwu w możliwie przejrzystym

układzie, spopularyzowany w środkach

masowego przekazu, ułatwiając przez to ocenę

jego wykonania

6.Zasada gospodarności - racjonalne i

oszczędne wydawanie środków budżetowych

FORMY ORGANIZACYJNE

GOSPODARKA BUDŻETOWA

1. System powiązań brutto

2. System powiązań netto

System powiązań brutto

System powiązań brutto - ta działalność jest

prowadzona wyłącznie przez jednostki

budżetowe, dochody i wydatki objęte są w

całość budżetem państwa, realizacja wydatków

jest niezależna od osiągalnych dochodów, jeżeli

jednostka osiąga dochody przekazuje je do

budżetu, środki finansowe przekazywane do

dyspozycji tych jednostek i niewykorzystane w

ciągu roku wygasają z upływem tego roku

System powiązań netto

System powiązań netto - ten system oznacza, ze

podmiot pokrywa wydatki z osiągniętych

przychodów np. ze sprzedaży wyrobów lub

odpłatności za usługi, a różnica między

dochodami a wydatkami zostaje wpłacona do

budżetu. W przypadku deficytu podmiot może

otrzymać dotację budżetową. Są bardziej

elastyczne od jednostki budżetowej.

Zakład budżetowy

Formę zakładu budżetowego nadaje państwowej

jednostce dysponent w określonej części

budżetu. Zakłady nie mają osobowości prawnej,

korzystają wyłącznie z samodzielności

organizacyjnej i ograniczonej samodzielności

finansowej

Gospodarstwa pomocnicze

Zakłady budżetowe prowadzą działalność uboczną

w formie gospodarstwa pomocniczego

Gospodarstwo to obsługuje macierzystą jednostkę

ale może uzyskiwać dochody ze sprzedaży

towarów czy usług innych zew odbiorcom

Posiadają odrębność organizacyjną i finansową,

mogą być płatnikami podatku i dochodowego i

od towarów i usług

Fundusze celowe

ƒŢ Fundusze celowe - utworzone na mocy aktu

prawnego, forma organizacyjna służąca organom władz

publicznych do gromadzenia środków ze ściśle

określonych źródeł, zgromadzone fundusze mogą być

przeznaczone na ściśle określone cele jeżeli taki fundusz

funkcjonuje dłużej niż rok to środki nie wydane w

danym roku mogą być wykorzystane w latach

następnych, aż do likwidacji funduszu.

Dochody Funduszów celowych

1. Fundusze celowe mogą uzyskać dochody typu

budżetowego,

ƒŢ podatki opłaty publiczne

ƒŢ przychody ze sprzedaży

ƒŢ dobrowolne wpłaty ludności prowadzących

działalność zarobkową

ƒŢ dochody uzupełnione dotacjami z budżetu lub

z funduszu celowego wyższego szczebla

Przedmioty finansowania:

Fundusze celowe wspomagają finansowo

dziedziny o ograniczonych możliwościach

samofinansowania, finansują ochronę

środowiska naturalnego, finansują określone

dziedziny np. rolnictwo

Metody finansowania:

Fundusze finansujące:

ƒŢ metodą budżetową (dotacyjną) i

ƒŢ metodą kredytową (zwrotności-pełna

odpłatność)

ƒŢ metodą mieszaną budżetowo-kredytową

Organy administrujące funduszami: są fundusze

administrujące przez organy państwowe i

samorządowe i fundusze specjalne

Nazwy przykładowych funduszy

celowych :

ƒŢ Fundusz Ubezpieczeń Społecznych,

ƒŢ Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób

Niepełnosprawnych,

ƒŢ Kasa Rolnicza Ubezpieczeń Społecznych,

ƒŢ Fundusz Pracy,

ƒŢ Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska,

ƒŢ Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,

ƒŢ Fundusz Alimentacyjny,

ƒŢ Fundusz Kombatantów.

Dysponenci budżetu

W Polsce obowiązuje 3-stopniowa struktura organizacyjna

dysponentów środków budżetu państwa.

ƒŢ Głównym dysponentem pierwszego stopnia są

jednostki budżetowe, które są dysponentem części

budżetowych, dysponują one środkami budżetowymi

przeznaczonymi na wydatki ustalone w danej części

budżetu, są nimi Organy Administracji Państwowej,

Kierownicy Centralnych Urzędów Administracji

Państwowej, wojewodowie lub inne jednostki, którymi

Minister Finansów przyznał uprawnienia dysponenta

głównego

ƒŢ

Dysponenci budżetu

ƒŢ Dysponent drugiego stopnia to państwowe

jednostki budżetowe podległe bezpośrednio

dysponentom głównym.

ƒŢ Dysponenci trzeciego stopnia ,czyli

państwowe jednostki budżetowe podlegające

dysponentom głównym albo drugiego stopnia,

które otrzymane środki budżetowe wykorzystują

na swoje potrzeby nie mając prawa dalszego ich

przekazywania np. szkoły straż pożarna

Konstrukcja budżetu

Dochody budżetowe -to środki pieniężne

pobierane przez państwo lub gminę od osób

fizycznych oraz innych źródeł na sfinansowanie

wydatków związanych z realizacją zadań

państwowych. Dochody budżetowe mogą być

klasyfikowane wg 3 kryteriów:

1 Kryterium ekonomiczne - wg źródeł pochodzenia,

które określa ustawa, dochodami są minimalne podatki,

opłaty, obowiązkowe wpłaty z zysku, cła, wpłaty na

rzecz budżetu, wpływy z zysku NBP, darowizny spadki,

dochody z najmu lub dzierżawy

2 Kryterium prawne - wszystkie dochody możemy

podzielić na: dochody bezzwrotne i zwrotne (spłata

kredytu); dochody odpłatne i nieodpłatne; doch

zasadnicze i uboczne (podatki); dochody przymusowe i

dobrowolne (zakup obligacji)

3.Kryterium organizacyjne - dokonuje podziału na

dochody poszczególnych rodzajów budżetu: budżet

państwa i gminy.

ƒŢ Dochody podatkowe gmin - z opłat z tytułu

udziału w podatku stanowiącym dochody

budżetu państwa, subwencje oświatowe i ogólne,

dotacje na zadania z zakresu administracji gminy,

emisja komunalnych obligacji

Konstrukcja budżetu

Wydatki

Wydatki - to środki pieniężne przekazywane z budżetu

państwa lub gminy na finansowanie zadań.

Kryteria podziału wydatków:

1.Kryterium ekonomiczne -nabywcze-te wydatki

związane są z dokonywaniem przez państwo zakupu

dóbr i usług z charakterze materialnym, określają one

wysokość udziału państwa w produkcie społecznym;

redsytrybucyjne-(transfery) decydują o wykorzystaniu

produktu społecznego)

Wydatki

ƒŢ 2.Kryterium z punktu widzenia zadań

realizowanych przez podmiot publicznoprawny:

wydatki dotyczą niezbędnej działalności

dla sprawnego funkcjonowania państwa, na

wojsko, policję, wydatki na działalność socjalnokulturalną,

wydatki na zapewnienie

równomiernego wzrostu gospodarczego,

wydatki na obsługę długu publicznego.

Wydatki

3.Kryterium wg konieczności ponoszenia:

konieczne i pożądane

4.Kryterium ze względu na charakter

ponoszonych wydatków: inwestycyjne i

bieżące

Prawo Wagnera

W praktyce gospodarczej mówi się o tzw. prawie

Wagnera czyli prawie nieustannego wzrostu

wydatków publicznych, który jest

uwarunkowany następującymi czynnikami:

ƒŢ czynniki socjologiczne-nieustanne

rozszerzanie działalności podmiotów publicznoprawnych

Prawo Wagnera

ƒŢ czynniki o charakterze historycznym, zdecydowana

większość państw jest obciążona długiem publicznym, a

jego obsługa powoduje zwiększające się z roku na rok

wydatki

ƒŢ czynniki publiczne

ƒŢ czynniki ekonomiczno-społeczne - postęp

techniczny wzrost dochodu ma jednego mieszkańca,

struktura demograficzna

Optymalny poziom wydatków publicznych jest

przekroczony wówczas, gdy społecznie niekorzystne

konsekwencje wzrostu opodatkowania w skutek

wzrostu wydatków zaczynają przeważać nad

społecznymi korzyściami ze wzrostem wydatku

Klasyfikacja prawna dochodów i

wydatków:

W Polsce klasyfikacji budżetowej występują podstawowe

podziałki do których zalicz się: części działy, rozdziały

paragrafy i pozycje

Części - jest podziałką o charakterze podmiotowym,

oznacza organ państwowy, dotyczy organów kontroli

Sąd Najwyższy, naczelnych centralnych organów

administracyjnych, Ministerstwo Skarbu Państwa

Dział - jest podziałką o charakterze przedmiotowym

oznacza dział gospodarki narodowej np. rolnictwo

transport handel zagraniczny

Klasyfikacja prawna dochodów i

wydatków:

Rozdział - jest przedziałką przedmiotową o

szczegółowym charakterze w ramach działów

organizuje się rozdziały na dział Oświata i

wychowanie rozdział Szkoły podstawowe

Paragraf - jest podziałką o charakterze

rodzajowym w sposób szczegółowy określa

formę pobierania dochodów i rodzaj wydatków

budżetowych

Pozycja - jest podziałko rodzajową o

charakterze dobrowolnym, określa rodzaj

wydatków w ramach paragrafu

Deficyt budżetowy

Deficyt budżetowy - występuje wtedy, gdy dochody ze

źródeł zwyczajnych nie mają pokrycia w

zaplanowanych wydatkach.

Podaje się następujące teorie równowagi budżetowej:

1.Klasyczna teoria - sprawdza się w gospodarce liberalnej

opiera się na materialnej równości między dochodami a

wydatkami, jej zasady to: trudno jest osiągnąć stan

idealnej równowagi, ponieważ budżety uchwalane są

jako zrównoważone a realizowane i wykonywane jako

deficytowe, równowagę uzyskuje się w sposób sztuczny,

zapominając o niektórych wydatkach

Deficyt budżetowy

2. Teoria systematycznego deficytu - oparta na

założeniach :

-deficyt nie jest złem o ile nie współistnieje z deficytem

bilansu płatniczego

-jest pożądany, ponieważ może spowodować

zmniejszenie bezrobocia

Wady systemu deficytowego - musi być sfinansowany

ze źródeł nadzwyczajnych może powodować inflację,

przy systematycznie utrzymującym się deficycie

państwo zmuszone jest do przyjęcia kredytu na coraz

gorszych warunkach,

Deficyt budżetowy

3.Teoria budżetów cyklicznych- opiera się na

założeniach, że deficyt jest dopuszczalny w pewnym

okresie o ile zostanie skompensowany nadwyżkami w

okresach przyszłych. Zaostrzenia nadwyżki mogą być

przechwytywane przez lobby (grupy) polityczne w

związku z realizacją programów wyborczych, cykle są

nieregularne, a realizacja tej teorii wymaga stabilnej

koniunktury gospodarczej. Nie ma żadnej gwarancji, że

wysokość nadwyżek w okresie koniunktury pokryje

późniejsze deficyty

Deficyt budżetowy

4. Teoria impasu - opiera się na przypuszczeniu,

że rozwój koniunktury będzie taki a nie inny i

impas zastój jest nadwyżką w budżecie

wydatków nad zaplanowanymi dochodami ze

źródeł zwyczajnych większość współczesnych

budżetów uchwalana jest w impasem.

ƒŢ PODATKI - jest to główne źródło dochodów

państwa pobierane w celu pokrycia jego wydatków.

Podatek to pieniężne, przymusowe, bezzwrotne,

nieodpłatne świadczenie na rzecz państwa, które

ustalane jest na podstawie prawa określającego warunki

jego wysokości, termin płatności. W praktyce postuluje

się pewne zasady, które określają warunki, jakie

powinien spełniać system podatkowy: równość

prawość, dogodność, taniość, brak zniechęcających

sutków dla pracy i przedsiębiorstwa

Dochody budżetowe

Technika podatkowa

W konstrukcji każdego podatku można wyodrębnić stałe elementy,

które dotyczą szerokiego kręgu zagadnień prawnych,

rachunkowy, uwarunkowań realizacji obowiązku podatkowego.

Elementy konstrukcji podatku

ƒŢ - podmiot podatku-to organ władzy i administracji państwa

ustalający i pobierający świadczenie podatkowe oraz inne

instrukcje publiczno-prawne, posidające uprawnienia w tym

zakresie -to podmiot czynny, a podmiot bierny to płatnik i

podatnik to os fizyczna lub prawna.

ƒŢ Stawki podatkowe -zwane stopami podatkowymi,

ƒŢ Zwolnienia podatkowe - wyłączenie z obowiązku podatkowego

ƒŢ Zniżki podatkowe - podwyższenie wysokości podatku

ustalonego zgodnie z obowiązującymi stawkami.

Rodzaje podatków:

1.Kryterium wg podmiotu opodatkowania: przychodowe,

dochodowe, majątkowe, konsumpcyjne od wydatków

2.Kryterium wg źródeł pokrycia należności podatkowych:

pośrednie, bezpośrednie

3.Kryterium władztwa podatkowego: nakładane przez

państwo i przez władze samorządowe

4.Inne kryteria: zwyczajne, nadzwyczajne, celowe

Podatki cd.

ƒŢ Podatki majątkowe - mogą obciążać ogólną wartość majątku,

jego przyrost, przekazanie majątku w formie spadku,

przeniesienie praw majątku. Mogą występować stale, okresowo

lub jednorazowo, mogą być realne (uszczuplają substytuty

majątkowe), nominalne (płacone z bieżącego dochodu)

ƒŢ Podatki przychodowe - prowadzenie działalności gospodarczej i

z osiąganymi z tego tytułu przychodami: pobierane niezależnie

od wyników działalności gosp, korzystny instrument fiskalny

państwa, są sprzymierzeńcem państwa w równoważeniu budżetu,

silnie cenotwórcze, mogą generować inflację

Podatki cd.

ƒŢ Podatki dochodowe -są przykładem zawłaszczenia przez

władze publiczne dochodów prywatnych: nawiązują do nadwyżki

finansowej wypracowanej przez podatników, są korzystniejsze

dla podatnika niż dla władz publicznych, może obciążać łączny

dochód podatnika uzyskany ze wszystkich źródeł lub

występować w postaci od dochodów cząstkowych

ƒŢ Podatki konsumpcyjne - są zbliżone do podatków

przychodowych, przedmiotem opodatkowania są wydatki

ponoszone na niektóre dobra (VAT, akcyza)

ƒŢ

Podatki bezpośrednie - istnieje bezpośrednia zależność między

płaconym podatkiem czyli wysokością płacenia a podatkiem

(stawka liniowa)

ƒŢ Podatek od wartości dodanej (VAT) - jego istota wyraża się w

tym, że płatnik płaci podatek

Dziękuję za uwagę

1

BIZNES PLAN

Podstawowe zasady

dr Artur Grzesik

Katedra Przedsiębiorczości, Zarządzania i

Ekoinnowacyjności

2

ETAPY TWORZENIA BIZNES

PLANU

1. Określenie celu przygotowania BP

2. Wybranie zespołu, który przygotuje BP

- jego wielkość zależy od wielkości firmy

3. Wykonanie niezbędnych analiz

4. Przygotowanie roboczej wersji BP

5. Przygotowanie ostatecznej wersji BP

3

ZASADNICZE CZĘŚCI BIZNES PLANU

1. Streszczenie

2. Produkt

3. Rynek

4. Marketing

5. Realizacja przedsięwzięcia

6. Zarządzanie przedsięwzięciem

7. Harmonogram

8. Finansowanie

9. Prognozy finansowe

10. Podsumowanie

Nie ma ścisłych reguł określających strukturę biznes planu. Biznes plan powinien mieć formę

podkreślającą atrakcyjność przedsięwzięcia, jak również uwzględniać wymagania adresata.

4

Streszczenie

Jest wizytówką całego dokumentu.

Ma na celu przedstawienie tego,

co zamierza się zrobić. Powinno ukazać zalety

przedsięwzięcia, a przez to zachęcać do dalszej lektury.

Powinno zajmować jedną lub dwie strony.

„Ďkrótkie wprowadzenie

„Ďopis tego jak, gdzie, kiedy i przez kogo firma została założone

„Ďopis osiągnięć i gorszych okresów

„Ďokreślenie bilansu działalności na dzień dzisiejszy

„Ďkrótki opis przedsięwzięcia

„Ďgłówne wnioski końcowe

„Ďprzewidywane koszty i wiążące się z tym potrzeby finansowe

„Ďskrót najważniejszych prognoz finansowych

5

Informacje

o firmie

„Ďnazwa i adres firmy

„Ďforma prawna działalności

„Ďhistoria firmy

„Ďprzedmiot działalności firmy

„Ďopis posiadanych zasobów/pomieszczeń

„Ďdoświadczenie w realizacji podobnych projektów

„Ďposiadane certyfikaty i otrzymane nagrody

„Ďmisja firmy

„Ďcele i zadania firmy które pragniemy osiągnąć

6

Produkt

opis oferowanych produktów/usług

- uwypuklenie ich unikalnego charakteru,a

także ich mocnych stron

technologie (również nowe) wykorzystane

do produkcji

potrzeba jego zaistnienia na rynku, lub

poszerzenia skali jego obecności na nim

7

Rynek

„Ďobszar działań - wielkość rynku

„Ďtrendy i tendencje uwidaczniające się na rynku

„Ďcharakterystyka klientów

„«typy klientów

„«oczekiwania klientów wobec oferowanych

produktów i usług

„«odpowiedź na pytanie, dlaczego klienci wybierają

ofertę naszą, a nie konkurencji

„Ďcharakterystyka konkurencji

„«jakie to firmy

„«czym się ich oferta różni od Twojej

„«w czym są lepsze, a w czym gorsze

8

Marketing

• opis sposobów promocji i reklamy

• wykorzystywanych kanałów dystrybucji

• plan sprzedaży

9

Realizacja

przedsięwzięcia

W TYM PUNKCIE BIZNES PLANU NALEŻY PRZEDSTAWIĆ TO,

CO MOŻE PRZYCZYNIĆ SIĘ DO POWSTANIA PRODUKTU

możliwości produkcyjne firmy

cykl powstawania produktu

technologie którymi się dysponuje

w jaki sposób, przy pomocy jakich narzędzi

uda się zrealizować opisany pomysł

10

Zarządzanie

przedsięwzięciem

• przedstawienie kwalifikacji kadry zarządzającej

• podział zadań oraz zakres kompetencji pracowników

związanych z projektem, zajmowane przez nich

• stanowiska i rezultaty ich pracy, dotychczasowe osiągnięcia

• procedura kontroli i monitoringu realizowanych działań

11

Harmonogram

PRZEDSTAWIENIE OPISANYCH WCZEŚNIEJ POMYSŁÓW

W FORMIE ZADAŃ I TERMINY ICH REALIZACJI

•określenie najważniejszych przedsięwzięć,

które zostaną zrealizowane

•podanie terminów ich realizacji

12

Finansowanie

NALEŻY DOKŁADNIE SPRECYZOWAĆ JAKIEGO RZĘDU

WSPARCIA OCZKEUJE SIĘ OD INWESTORÓW

„Ďprzedstawienie szczegółowego planu finansowego

„«całkowity koszt realizacji przedsięwzięcia

„«spodziewane źródła finansowania, w tym własne

„«wielkość zaangażowanych środków własnych

„«rzetelne udokumentowanie kapitału własnego

„Ďaktualna sytuacja finansowa firmy

„«wszelkie zobowiązania i terminy ich uregulowania

„«aktualne i przyszłe struktury płacowe dla obecnych

i przyszłych pracowników

„Ďopis wszystkich projektów dotyczących przepływu gotówki

Opracowanie powinno zostać przedstawione w rocznym cyklu

13

Prognozy

finansowe

OSZACOWANIE REZULTATÓW DZIAŁALNOŚCI FIRMY

W NAJBLIŻSZEJ PRZYSZŁOŚCI

„Ďzestawienie przychodów i wydatków,

jakie będą generowane w przyszłości

„Ďoszacowanie wielkości sprzedaży - najważniejsze

„Ďkoszty sprzedaży i koszty administracyjne

(koszty płac pracowników, opłat dystrybucji, reklamy,

marketingu i promocji)

14

Podsumowanie

ODNOSI SIĘ DO WSZYSTKICH GŁÓWNYCH CZĘŚCI PROJEKTU,

ZAWIERA KLUCZOWE STWEIRDZENAI KAŻDEJ Z NICH I PRZEDSTAWIA

ODBIORCY RAZ JESZCZE CAŁOŚCIOWY A ZARAZEM SYNTETYCZNY OBRAZ

POTWIERDZENIE TEGO, CO JUŻ WCZEŚNIEJ ZOSTAŁO PRZEDSTAWIONE

Można jeszcze raz pokrótce przedstawić poszczególne elementy:

„Ďpomysł, jaki chce się wykorzystać w tym przedsięwzięciu

„Ďrynek, na który chcemy wkroczyć z nowym produktem lub usługą

„Ďmarketing - reklama i sposób dotarcia do kupujących

„Ďposzczególne etapy realizacji przedsięwzięcia

„Ďzarządzanie planem produkcji, dystrybucji, koniecznych zmian,

które mogą wyniknąć w trakcie całego przedsięwzięcia

„Ďźródła finansowania i prognozę finansową

---