PRAWO ADMINISTRACYJNE

dr Aleksandra Monarcha

Literatura:

Jan Boć - Prawo administracyjne - wydawnictwo Wrocław

Ofiarska, Ciapała - Zarys prawa samorządu terytorialnego

Administracja rządowa (państwowa) organy naczelne i centralne				Administracja samorządowa - samorząd terytorialny	Administracja samorządowa - samorząd specjalny
ORGANY NACZELNE Rada Ministrów Prezes Rady Ministrów Ministrowie				Rada Gminy GMINA Wójt, Burmistrz , Prezydent + wice …. Rada Powiatu POWIAT Zarząd Powiatu (starosta) WOJEWÓDZTWO Zarząd województwa Sejmik województwa (marszałek województwa)
											I. Samorząd gospodarczy np.: - izba rolnicza izba przemysłowa izba handlowa itd. 2. Samorząd zawodowy np.: izba adwokacka izba radcowska izba weterynaryjna izba lekarska itd. Reprezentacja na szczeblu krajowym np.: Naczelna Rada lekarska Naczelna Rada Adwokacka
		ORGANY CENTRALNE (kierownicy urzędów centralnych) na przykład: Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Komendant Główny Policji Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad Komisja Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych
ADMINISTRACJA TERENOWA
Wojewódzka administracja zespolona	Administracja niezespolona
Wojewoda i : Inspekcja Handlowa Służba Ochrony Zabytków Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych Inspekcja Sanitarna Policja Inspekcja Ochrony Środowiska Państwowa Straż Pożarna Inspekcja Farmaceutyczna Inspekcja Budowlana Inspekcja Ochrony roślin i Nasiennictwa Inspekcja Weterynaryjna	dowódcy okręgów wojskowych, szefowie wojewódzkich sztabów wojskowych, wojskowi komendanci uzupełnień izby skarbowe, urzędy skarbowe, inspektorzy kontroli skarbowej dyrektorzy okręgowych i specjalistycznych urzędów górniczych dyrektorzy okręgowych urzędów miar i naczelnicy obwodowych urzędów miar dyrektorzy okręgowych urzędów probierczych i naczelnicy obwodowych urzedów probierczych dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej dyrektorzy izb celnych i naczelnicy urzędów celnych dyrektorzy urzędów morskich dyrektorzy urzędów statystycznych dyrektorzy urzędów żeglugi śródlądowej komendanci oddziałów straży granicznej, komendanci strażnic oraz komendanci granicznych placówek kontrolnych i dywizjonów straży granicznej okręgowi inspektorzy rybołówstwa morskiego państwowi inspektorzy sanitarni
										Opracowanie Aleksandra Monarcha - Matlak

ADMINISTRACJA PUBLICZNA

Pojęcie administracji - od łacińskiego „administrale” oznacza służyć, kierować, administrować. Administracja to:

1. wydzielone w państwie struktury organizacyjne powołane specjalnie dla realizacji celów o charakterze zadań publicznych,

2. specjalna działalność podejmowana dla realizacji zadań publicznych,

3. ludzie zatrudnieni w różnym trybie na zasadzie powołania, mianowania, wyboru bądź umowy o pracę.

Administracja jest wszystkim tym, co pozostaje poza sądownictwem i ustawodawstwem. Stanowi także prawo np. rozporządzenia.

Administracja z obszaru definicji przedmiotowo pozytywnych - to działalność celowa, praktyczna, rzeczywista, konkretna, trwała, organizatorska, oparta na prawie, mająca na celu realizację zadań publicznych.

Administracja z obszaru definicji przedmiotowo negatywnych - to podejmowana w publicznym celu działalność państwowa i działalność związków publicznoprawnych poza ustawodawstwem i sądownictwem.

DEFINICJA PROF. BOCIA (Uniwersytet Wrocławski): administracja publiczna to przyjęte przez państwo i realizowane przez jego zawisłe organy, a także przez organy samorządu terytorialnego zaspokajanie zbiorowych i indywidualnych potrzeb obywateli, wynikających ze współżycia ludzi w społeczeństwie.

DEFINICJA PROF. ZBIGNIEWA LEOŃSKIEGO (Uniwersytet Poznański) - administracja sprowadza się do celowego oddziaływania na ludzi i stosunki społeczne, każda administracja organizuje czynności i wytwarza struktury organizacyjne. Konieczną cechą i warunkiem realności każdej administracji jest autorytet, który powoduje podporządkowanie się tych, którzy uczestniczą w realizacji działań administracji.

Wśród różnych rodzajów administracji wyróżnia się administracje publiczna a swoistą jej cechą jest to, że zarządzanie społeczeństwem odbywa się na podstawie przepisów prawa przez specjalnie w tym celu powołane podmioty (organy) z możliwości użycia przymusu państwowego.

DEFINICJA PROF. WACŁAWA DAWIDOWICZA - administracja to system podmiotów stworzonych i wyposażonych przez ustawę w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności na podstawie ustaw w kierunku wewnętrznym i zewnętrznym w stosunku do podporządkowanych podmiotów oraz w stosunku do społeczeństwa, przy czym zarówno przebieg jak i skutki działalności przypisywane są zawsze państwu jako takiemu. Administracja to nierozłączny splot organizacyjnych i normatywnych elementów, wielka i złożona instytucja realizująca na podstawie ustaw pewne cele za pomocą działań o charakterze kierowniczym i organizującym.

DEFINICJA PROF. JANUSZA ŁĘTOWSKIEGO:

1. administracja działa w imieniu państwa i na rachunek państwa (adm. rządowa) albo w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność (adm. samorządowa),

2. działa na podstawie prawa i w tych granicach jakie prawo dla niej przewiduje,

3. ma w zasadzie charakter bezosobowy i władczy,

4. działa na zasadzie kierownictwa i podporządkowania,

5. działa nie dla osiągnięcia zysku,

6. opiera się w swoim działaniu na pracy zawodowego i fachowego personelu urzędniczego,

7. działa w sposób ciągły i stabilny,

8. może działać nie tylko na wniosek zainteresowanych, w uzyskaniu jej rozstrzygnięć obywateli lub innych podmiotów, ale również z własnej inicjatywy.

LITERATURA NIEMIECKA - ERST WORSTHOFF

Niemcy uważają, że administracji nie można zdefiniować, lecz można ją opisać. Administracja dzieli się na sfery:

1. sfera reglamentacyjno-porządkowa - tradycyjna, klasyczna w każdej administracji,

2. sfera zaspokajania podstawowych potrzeb obywateli w skali masowej - tzw. administracja świadcząca, która przebiega w dwóch etapach:

• I etap - organizowania

• II etap - świadczenia usług

3. sfera aktywizowania ludności, w celu nawiązania współdziałania w wykonywaniu postawionych przed państwem zadań,

4. sfera związana z gospodarką, tzw. zarządzania gospodarką - współadministrowanie gospodarką.

Pojęcie prawa administracyjnego

- w szerokim ujęciu - to gałąź prawa, której celem jest organizacja i zachowanie się administracji jako części aparatu państwowego, a także zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nie unormowanym przez przepisy prawne należące do innej gałęzi prawa.

Prawo administracyjne składa się z trzech części:

1. prawo o ustroju administracyjno-publicznym, czyli prawo ustrojowe,

2. prawo materialne

3. prawo proceduralne.

Ad.1. Prawo ustrojowe zawiera normy prawne regulujące organizację i zasady funkcjonowania aparatu administracyjnego, powołanego do wykonywania zadań publicznych w formach uznanych za właściwe dla adm. publicznej. Zawiera ono następujące przepisy prawne:

• tworzące podmioty administracji,

• określające ich strukturę, organizację, zakres działania, strukturę systemu podmiotów w administracji i zachodzące w nich procesy: kontrolowanie, planowanie, nadzór, koordynacja, kierownictwo.

Zawiera również przepisy stanowiące podstawę do określenia zadań poszczególnych organów administracji, a także form i metod ich wykonywania. To również przepisy tworzące podział terytorialny państwa:

• podział zasadniczy (województwo, powiat, gminy),

• pomocniczy (dzielnice, sołectwa),

• specjalny.

Ad.2. Prawo materialne zawiera normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji, a więc nie podporządkowanych oraz organów administracji publicznej.

- organ administracji - np. prawo stanowienia opłat za korzystanie ze środowiska

- obywatel - obowiązek zapłacenia naliczonej opłaty

i odwrotnie:

- obywatel - np. ma prawo zwrócenia się o wydanie decyzji administracyjnej - pozwolenia na budowę domu,

- organ administracji - obowiązek wydania decyzji w tej sprawie (pozytywnej lub negatywnej).

Ad.3. Prawo proceduralne zawiera normy mające na celu urzeczywistnienie - wykonanie prawa ustrojowego i prawa materialnego.

Władztwo administracyjne oznacza, że jednostka lub grupa jednostek działająca jako organ państwa może przeprowadzić swoje zarządzenia w drodze przymusu i to bez ingerencji sądu. Administracja publiczna dysponuje środkiem, który nie przysługuje innym rodzajom administracji np. przedsiębiorstw. Państwo może udzielać władztwa innym podmiotom np. samorządowi terytorialnemu, samorządowi gospodarczemu, w zakresie przez siebie ustalonym i wówczas podmioty takie korzystają z przywileju egzekwowania swoich rozstrzygnięć przy użyciu przymusu państwowego. Te rozstrzygnięcia mogą być podejmowane tylko w zakresie powierzonych lub zleconych przez państwo funkcji administracji publicznej. Władztwo administracyjne jest to prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania swoich jednostronnych rozstrzygnięć.

Administracja władcza (zwierzchnia) i niewładcza (świadcząca)

Administracja władcza (zwierzchnia) - charakteryzuje ją prawo wydawania jednostronnych aktów prawnych, którym służy domniemanie ważności oraz możliwość zapewnienia ich wykonania przez zastosowanie środków przymusu, bez ingerencji sądu. Administracja władcza wkracza w sferę prawną obywatela, może ograniczać jego wolność, własność, nakłada na niego obowiązki lub obciąża jego w inny sposób (nakazy, zakazy, pozwolenia, zezwolenia).

Administracja niewładcza (świadcząca) - częściej posługuje się środkami prawa cywilnego lub działaniami faktycznymi. Administracja świadcząca ma zapewnić obywatelom określone świadczenia lub inne korzyści, a więc nie działa przy pomocy nakazów, zakazów. Świadczy ona pomoc społeczną, przyznaje subwencje, dotacje, służy obywatelom.

Stosunki administracyjno-prawne są to stosunki między państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i innymi podmiotami, oparte na normach prawa administracyjnego. W stosunkach administracyjno-prawnych administracja działa władczo, może jednostronnie decydować o treści tego stosunku adm-prawnego.

Przedmiot i podmioty stosunku administracyjno-prawnego

PRZEDMIOT stosunku adm-pr. leży w sferze zadań administracji publicznej, a więc w sferze określonej prawem.

PODMIOTY STOSUNKU ADMINISTRACYJNO-PRAWNEGO:

1. organ (inny podmiot administracji publicznej) upoważniony do żądania określonego zachowania się lub świadczenia,

2. osoba fizyczna lub osoba prawna, albo jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, do której skierowany jest nakaz lub zakaz, albo która żąda określonego zachowania się przez organ administracji publicznej.

W stosunkach adm-pr. jeden z podmiotów reprezentuje władztwo państwowe, stąd ta nierównorzędność, gdyż prawo przyznaje organowi administracyjnemu jako jednemu z podmiotów stosunku prawo orzekania, prawo przesądzania o sprawie, w sposób wiążący innych uczestników stosunku.

Obowiązki i uprawnienia będące treścią stosunku adm-pr. mogą polegać na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu i wynikają one z prawa materialnego.

Obowiązki i uprawnienia wynikające ze stosunków adm-pr. mają w zasadzie charakter osobisty, tzn., że nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci osoby uprawnionej bądź zobowiązanej. Wyjątkiem są jednak podatki i roszczenia odszkodowawcze, które mogą przechodzić na następców prawnych.

Sposób rozwiązywania stosunku administracyjno-prawnego - mogą być one rozwiązywane z samej ustawy, w drodze aktu administracyjnego, mogą być wynikiem tzw. działań faktycznych.

Rodzaje stosunków administracyjno-prawnych:

1. stosunek proceduralny - ma charakter przejściowy, czasowy, jego podstawą są normy proceduralne czyli najczęściej przepisy o postępowaniu administracyjnym. Nawiązywany jest z chwilą wszczęcia postępowania admin. a wygasa w momencie wydania ostatecznej decyzji admin.,

2. stosunek sporno-administracyjny - jego podstawą prawną są przepisy prawa dopuszczające zaskarżenie aktów administracyjnych do sądu. Trwa od chwili zaskarżenia aktu do czasu wydania orzeczenia przez sąd (wyroku, postanowienia). Charakterystyczne dla tego stosunku jest zrównanie pozycji podmiotów - organu i obywatela przed sądem,

3. stosunki kontroli, nadzoru i inne,

4. stosunki trwałe:

• związane z prawami osobistymi (obowiązek ukończenia szkoły podstawowej, gimnazjum, obowiązek służby wojskowej),

• związane z prawami majątkowymi (podatki, świadczenie pomocy społecznej),

• związane z korzystanie z użyteczności publicznej (transportu, komunikacji).

Pojęcie kontroli, nadzoru, koordynacji, kierownictwa

Kontrola (wizytacja, lustracja, inspekcja, rewizja) - to porównanie stanu rzeczywistego, faktycznego z pewnym założonym wzorcem (wzorcem są przepisy prawa). Organ kontrolujący dokonuje oceny działalności i wyciąga wnioski pokontrolne. W ramach kontroli organ kontrolujący nie powinien wpływać na działalność organów kontrolowanych i nie ponosi odpowiedzialności za ich działanie.

Nadzór - szersze pojęcie od kontroli - to kontrola+możliwość użycia środków nadzorczych (wstrzymanie decyzji, stwierdzenie nieważności, uchylenie).

Koordynacja - oddziaływanie w celu zharmonizowania działań jednostek.

Kierownictwo - nadzór+kontrola+koordynacja, organ kierujący może używać wszelkich środków w celu oddziaływania na jednostki, za wyjątkiem tych, których prawo zakazuje.

Centralizacja, decentralizacja - są wynikiem uogólnienia norm prawnych. Na gruncie administracji centralizacja i decentralizacja nie występują w czystej postaci.

Centralizacja - hierarchiczne podporządkowanie oznaczające zależność organów niższego stopnia od organów wyższego stopnia. Oznacza to, że organ wyższego stopnia może ingerować w działalność niższych organów - jest to tzw. zależność służbowa. Organ wyższy decyduje też o obsadzie personalnej na szczeblach niższych - jest to tzw. zależność osobowa (dotyczy to stanowisk kierowniczych).

Decentralizacja - sposób organizacji aparatu organizacyjnego, w którym nie ma hierarchicznego podporządkowania. Zakłada ona samodzielność organów niższych, a organy wyższe nie decydują o obsadzie personalnej. Nie ma też zależności służbowej. Może wkraczać tylko w przypadkach wyraźnie określonych przepisami prawa. W ramach decentralizacji organ wyższy nie kieruje niższym. Organy niższe posiadają swoje kompetencje i faktyczną samodzielność przede wszystkim finansową (własne źródła dochodów, samodzielne ich wydatkowanie) Istnieje jednak nadzór wojewody, prezesa RM i RIO nad samorządem terytorialnym.

Autonomia - polega na przyznaniu organom zarządzającym określoną częścią terytorium państwa kompetencji do ustanowienia przepisów prawnych rangi ustawowej w szerokim zakresie spraw bez ingerencji władz centralnych. Autonomia to przede wszystkim stanowienie prawa.

Organ administracji i organ administrujący

• Organ administracji (administracyjny)

1. stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji publ. tworzoną na podstawie prawa;

2. organ administracji - działa w imieniu państwa i na rachunek państwa (organy administracji rządowej, wojewoda, prezes RM) lub we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność, na własny rachunek (administracja samorządowa);

3. o ile prawo to dopuszcza to organ administracji jest upoważniony do posługiwania się środkami władczymi (zakazu, nakazu, ...);

4. wykazuje zadania publiczne z zakresu administracji;

5. działa w ramach przyznanych mu przez prawo kompetencji;

Ze względu na powyższe cechy można mówić, że organ administracji jest abstrakcyjną konstrukcją prawną. Organ administracji funkcjonuje niezależnie od obsady personalnej, fizycznej. Organ administracji publicznej jest to człowiek lub grupa ludzi (np. Rada Ministrów) - organ kolegialny znajdujący się w strukturze administracji państwa lub samorządu terytorialnego, powołany w celu realizacji norm prawa administracyjnego w sposób i ze skutkiem właściwym temu prawu w granicach przyznanych mu przez prawo kompetencji.

Rodzaje administracji

• organy administracji rządowej i samorządowej

• organy naczelne (RM, Prezes RM) i centralne (UOP, ZUS, Szef Służby Cywilnej, kierownicy urzędów centralnych, obejmują obszar całego państwa)

• terenowe (wycinek terytorium, lokalne)

Podział organów administracji

• ze względu na skład osobowy:

• jednoosobowe (wojewoda, prezes RM)

• kolegialne (rada gminy, rada powiatu)

• ze względu na organy:

• wybieralne, powoływane

• decydujące (stanowiące) i pomocnicze (opiniodawczo-doradcze, opiniodawcze, doradcze)

• organy o kompetencji ogólnej i specjalnej

• ze względu na zdolności do rozstrzygania spraw indywidualnych w drodze decyzji administracyjnej

• pierwszej i drugiej instancji

• podział na organy administracji zespolonej (wojewoda, kierownicy służb, inspekcji i straży, PIP, Policja, PSP)

• i niezespolonej (podlega bezpośrednio Warszawie poszczególnym ministrom, np. Izba Skarbowa, WKU, Urzędy Skarbowe, dyrektorzy Urzędów Morskich, Celnych)

Konstytucja posługuje się pojęciami - centralne organy państwowe, konstytucyjne organy państwowe i naczelne organy państwowe.

• Organ administrujący

Wg prof. Bocia - organem administrującym jest każdy podmiot, któremu prawo przyznaje funkcję administrowania lub któremu prawo stwarza podstawy do przyznania takiej właśnie funkcji administrowania. W takim ujęciu, do organów administrujących zalicza się wszystkie organy administracji, które są powołane dla realizacji funkcji wynikających z ich charakteru, ale także mające kompetencje w sferze realizacji funkcji administracyjnych państwa. W tym względzie działają na podstawie norm prawa administracyjnego i w sposób charakterystyczny ze skutkami również charakterystycznymi dla prawa administracyjnego w sposób, w formach i ze skutkami właściwymi temu prawu. Realizują one swoje funkcje jako organy różnego typu, oprócz tego funkcje administracyjne państwa (np. prezydent RP).

Inne organy administrujące są to odpowiednio uprawnieni kierownicy państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, funkcjonujący na obszarze działania województwa i prowadzący niektóre sprawy z zakresu administracji publicznej.

Przykłady organu administrującego:

• organy wykonawcze jednostek pomocniczych samorządu terytorialnego, np. jednostkami pomocniczymi są: sołectwa, dzielnice, osiedla, a organami wykonawczymi: zarząd dzielnicy, zarząd osiedla.

Podział terytorialny państwa: województwa, powiaty, gminy, oprócz tego istnieją podziały na okręgi, np. okręg dróg publicznych.

• organy organizacji społecznych powołane dla realizacji zadań wynikających z celów dla poszczególnych organizacji, które oprócz tego wykonują funkcje zlecone (powierzone) administrowania. Organ ma określony aparat pomocniczy, np. minister jest organem - ministerstwo jest aparatem pomocniczym dla organu.

POJĘCIE URZĘDU

1. Urząd to wyodrębniony zespół kompetencji - w tym ujęciu pojęcie urzędu utożsamiane jest z pojęciem stanowiska, np. stanowisko dyrektora, stanowisko dziekana. W takim rozumieniu znaczenia urzędu tworzone są one w drodze aktów normatywnych, najczęściej w drodze ustawy, a także w drodze aktów niższego rzędu, zwłaszcza gdy chodzi o organy centralne.

2. Urząd jako poszczególna nazwa organu administracyjnego - wtedy najczęściej mamy do czynienia z nazwą umowną np. urząd celny, urząd morski. Należy jednak przy tym pamiętać, że organ administracji jest przeważnie jednoosobowy i nie może być utożsamiany z całym urzędem. Organem jest kierownik urzędu, któremu prawo przyznaje różne nazwy, np. urząd morski - lecz wiadomo, że organem jest dyrektor urzędu morskiego.

3. Urząd jako aparat pomocniczy - to zorganizowany zespół osób przyznany organowi administracyjnemu do pomocy w wykonywaniu jego funkcji, np. ministerstwo, dziekanat.

ZAKRES DZIAŁANIA A WŁAŚCIWOŚĆ ORGANU

Różnice między zakresem działania a właściwością (kognicją):

• Zakres działania obejmuje wyłącznie wyliczenie spraw, którymi organ się zajmuje. Zakres działania najczęściej jest ujęty w przepisach ustrojowych powołujących dany organ, kreujących, tworzących. Do podjęcia konkretnych działań władczych przez organ administracji obok przepisu określającego zakres działania konieczny jest przepis upoważniający do podjęcia takiego działania, czyli przepis kompetencyjny. Przepisy kompetencyjne zawarte są w prawie materialnym.

• Wyróżniamy kilka rodzajów kompetencji (właściwości):

1. właściwość rzeczowa czyli przyznanie organowi administracji prawa do rozstrzygania tylko określonych kategorii spraw,

2. właściwość miejscowa - to określenie jaki organ ma kompetencje do rozstrzygania danej sprawy z punktu widzenia terytorialnego zasięgu działania,

3. właściwość instancyjna (funkcjonalna) - określa jaka instytucja jest właściwa do rozstrzygnięcia danej sprawy. Jeżeli organ administracji przekroczy zakres swej właściwości to takie działanie organu dotknięte jest wadą nieważności. Tak również jest w przypadku podjęcia działania, które w ogóle nie należy do kompetencji organu administracji - działanie takie będzie dotknięte wadą nieważności. Może się jednak zdarzyć, że w wyniku niedoskonałości przepisów kompetencyjnych w jednej sprawie dwa organy będą się uważały za kompetentne (spór pozytywny) albo stwierdzą, że żaden z nich nie jest kompetentny do rozstrzygnięcia danej sprawy, chociaż jeden z nich powinien sprawę rozstrzygnąć (spór negatywny) - kwestie te dokładnie opisuje Kpa.

• Przenoszenie kompetencji - generalną zasadą prawa administracyjnego jest niedopuszczalność przenoszenia kompetencji między organami administracji. Od tej zasady istnieją jednak wyjątki.

Działanie organu w zakresie kompetencji innego organu musi mieć wyraźną podstawę ustawową i może przybierać jedną z dwóch postaci:

1. przeniesienia kompetencji,

2. działania z upoważnienia organu.

Ad.1. Przeniesienie kompetencji oznacza, że kompetencje do załatwienia różnego rodzaju spraw zostały przeniesione na inny organ i wiąże się z tym utrata kompetencji przez organ, który dotychczas był właściwy. Przeniesienie kompetencji może mieć dwa rodzaje postaci:

1. delegacja czyli przeniesienie kompetencji organu wyższego stopnia na podległe,

2. dewolucja czyli przejęcie kompetencji organu niższego przez organ wyższy.

Każde przeniesienie kompetencji wymaga podstawy ustawowej.

Ad.2. Upoważnienie do wykonywania kompetencji występuje wtedy, gdy podmiot któremu powierzono wykonywanie kompetencji organu nie przejmuje tych kompetencji ale tylko wykonuje je w imieniu i na rachunek organu, do którego one należą - czyli organ administracji nadal zachowuje swoje uprawnienia. Instytucję tę określa się czasem mianem pełnomocnictwa administracyjnego.

NACZELNE I CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ

I - Organy administracji rządowej:

1. PREZYDENT RP - pierwszym organem administracji rządowej ze względu na pełnione funkcje administracyjne jest prezydent RP. Konstytucja określa, że prezydent RP jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji RP, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności terytorium państwa.

Prezydent RP spełnia zadania i szereg kompetencji wg podstawowych sfer:

1. sfera zewnętrzna:

• sfera stosunków zagranicznych - w jej ramach prezydent RP ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych (konsulowie, ambasadorowie), przyjmuje także listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych. W zakresie współpracy międzynarodowej, prezydent RP współpracuje z prezesem RM i właściwym ministrem.

• sfera obrony zewnętrznej bezpieczeństwa państwa (ochrony) - w jej ramach prezydent RP pełni funkcję najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych - w czasie pokoju zwierzchnictwo to sprawuje za pośrednictwem ministra obrony narodowej, prezydent RP mianuje szefa sztabu generalnego i dowództwo do zadań sił zbrojnych. W razie bezpośredniego zewnętrznego zagrożenia bezpieczeństwa państwa, prezydent RP na wniosek prezesa RM zarządza powszechną lub częściową mobilizację i użycie sił zbrojnych do obrony RP.

2. sfera wewnętrzna (kompetencje w sferze wewnętrznego bezpieczeństwa państwa):

• kompetencje do wprowadzania stanu wyjątkowego w razie zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa i bezpieczeństwa obywateli, prezydent RP na wniosek RM może wprowadzić na czas oznaczony, nie dłuższy niż 90 dni, stan wyjątkowy na całym terytorium państwa lub jego części. Stan wyjątkowy może być przedłużony tylko raz, za zgodą Sejmu, na czas nie dłuższy niż kolejnych 60 dni. W funkcjach związanych z bezpieczeństwem zewnętrznym i wewnętrznym państwa, prezydenta RP wspomaga Rada Bezpieczeństwa Narodowego,

• funkcja prawodawcza - w ramach tej funkcji jest inicjatywa ustawodawcza, która przysługuje prezydentowi. Wydaje on rozporządzenia i zarządzenia, ale zawsze na podstawie ustaw, wydaje też tzw. akty urzędowe (większość z nich wymaga dla swej ważności kontrasygnaty prezesa RM), wydaje też akty urzędowe, które są kompetencją własną prezydenta RP (zarządzanie wyborów do Sejmu i Senatu, referendum ogólnokrajowego podpisanie lub odmowa podpisania ustawy, zwołanie pierwszego posiedzenia Sejmu i Senatu, stosowanie prawa łaski, powoływanie sędziów i cała grupa aktów personalnych - powoływanie I prezesa Sądu Najwyższego, prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, prezesa NSA, wnioskowanie do Sejmu o powołanie prezesa NBP, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji),

• kompetencja w zakresie powoływania rządu oraz dokonywania na wniosek prezesa RM zmian na stanowiskach ministrów; w sprawach szczególnej wagi, prezydent może przewodniczyć RM zamiast premiera.

2. RADA MINISTRÓW - jest organem kolegialnym (wieloosobowym), w jej skład wchodzą: prezes RP, wiceprezesi, którzy zgodnie z Konstytucją RP mogą pełnić funkcję ministrów (np. wicepremier jest ministrem finansów) oraz ministrowie kierujący działaniem administracji rządowej. W skład RM wchodzą: przewodniczący określonych w ustawach komitetów: komitetu integracji europejskiej, komitetu badań naukowych.

Sfery działania Rady Ministrów:

• do zadań RM należy zapewnienie wykonania ustaw,

• inicjatywa ustawodawcza - tzn. RM uchwala projekt ustawy budżetowej, wykonuje budżet i składa sprawozdanie z wykonania budżetu,

• zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i wewnętrznego państwa,

• RM sprawuje ochronę interesów skarbu państwa,

• RM sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

• RM koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej.

RM jako duży organ kolegialny ma do pomocy szereg organów wewnętrznych, organów pomocniczych, organów opiniodawczo-doradczych, organów opiniodawczych - są to: rady, zespoły, komisje, komitety. Szczególną rolę pełnią stałe komitety RM. Podstawą prawną ich działania jest rozporządzenie RM z 25 listopada 1997 r. w sprawie utworzenia stałych komitetów RM (Dz.U. Nr 143 poz. 953 z późn. zm.): Komitet Ekonomiczny RM, Komitet Społeczny RM, Komitet Spraw Obronnych RM, Komitet RM ds. Polityki Regionalnej i Zrównoważonego Rozwoju. Premier rządu decyduje, który z komitetów będzie funkcjonował i jaki minister będzie w nim pracował.

KOMITET EKONOMICZNY RM - do jego zakresu działania należą sprawy projektów aktów normatywnych, projektów programów, analiz, sprawozdań i innych dokumentów rządowych dotyczących polityki gospodarczej państwa, a w szczególności: zasad rozwoju gospodarczego kraju, zasad rozwoju rynku finansowego, planowanie i realizacja dochodów i wydatków budżetu państwa, ekonomiczne aspekty ochrony środowiska, prognozy koniunktury gospodarczej, itd. i inne sprawy powierzone przez RM i prezesa RM.

KOMITET SPOŁECZNY RM - również do jego zakresu działania należą sprawy projektów aktów normatywnych, projektów programów, analiz, sprawozdań i innych dokumentów rządowych w sprawach dotyczących zagadnień społecznych, a w szczególności: przestrzegania praw i wolności, praworządności, umacniania więzi z Polonią, spraw mniejszości narodowych, polityki socjalnej, bezrobocia, ochrony warunków pracy, stosunków między państwem a kościołem katolickim i innymi kościołami i związkami wyznaniowymi i inne sprawy powierzone przez RM i prezesa RM.

KOMITET SPRAW OBRONNYCH RM - do jego zakresu działania należą sprawy projektów aktów normatywnych, projektów programów, analiz, sprawozdań i innych dokumentów rządowych dotyczących obronności wewnętrznej i zewnętrznej bezpieczeństwa państwa, a w szczególności: systemu obronnego państwa, przemysłu zbrojeniowego, obrotu uzbrojeniem i sprzętem specjalnym, prowadzenie badań w tej sferze a także dotyczących nadzwyczajnych zagrożeń środowiska i innych sytuacji kryzysowych oraz opracowywanie koncepcji zmierzających do ich usunięcia i eliminacji ich skutków.

KOMITET DS. POLITYKI REGIONALNEJ I ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU - do jego zakresu działania należą sprawy projektów aktów normatywnych, projektów programów, analiz, sprawozdań i innych dokumentów rządowych dotyczących
w szczególności instrumentów polityki rozwoju regionalnego państwa, ekonomicznych
i finansowych aspektów rozwijania współpracy regionalnej i transgranicznej, ukształtowania obszarów wiejskich i strukturalnych przeobrażeń wsi oraz inne sprawy powierzone przez RM i prezesa RM.

POZYCJA PRAWNA PREZESA RADY MINISTRÓW

Ustawa z 8 października 1996 roku - „o organizacji i trybie pracy RM oraz zakresie działania ministrów”. Ustawa ta była kilkakrotnie nowelizowana. Tekst jednolity ukazał się w 1990 r. Dz.U. Nr 82 poz. 929 o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie działania ministrów. Prezes RM czyli premier, szef rządu itd., przede wszystkim reprezentuje RM, kieruje pracami RM, wydaje rozporządzenia, zarządzenia, zapewnia wykonanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania a także koordynuje, kontroluje pracę poszczególnych ministrów.

Prezes RM - jest zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników administracji rządowej i sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach jak to określa ustawa i konstytucja, jest organem nadzoru nad gminą, powiatem, samorządem województwa.

KOLEJNE NACZELNE ORGANY

MINISTROWIE

Podstawa prawna art. 149 Konstytucji RP, zgodnie z tym artykułem ministrowie kierują działami administracji rządowej. Oprócz Konstytucji mamy ustawę z 4 września 1997 r. o działaniach administracji rządowej, Dz.U. Nr 141 poz. 943 z późn. zm. Ustawa ta weszła w życie 1.04.1999 r. W pierwszej wersji tej ustawy wymieniono 28 działów a teraz mamy 32 działy. I te działy prezes RM może przesuwać pod odpowiednie osoby. Jeżeli mamy nazwę działu to mamy od razu do działu właściwego ministra, jeżeli jest wypisany w ustawie dział administracji to mamy ministra właściwego do spraw administracji publicznej, jeżeli mamy dział nauka to mamy ministra właściwego ds. nauki, jeżeli mamy rynki rolne albo dział rozwój wsi to mamy ministra właściwego ds. rozwoju wsi, ministra właściwego ds. rynków rolnych. Ustawodawca posługuje się nazwą minister właściwy ds. administracji albo minister właściwy ds. wewnętrznych.

Aktualnie wygląda to tak:

1. Minister Edukacji Narodowej i Sportu ma 3 działy:

• kultura fizyczna i sport

• oświata i wychowanie

• szkolnictwo wyższe

Przyjmuje się określenie minister właściwy działu kultury fizycznej i sportu, min. właściwy ds. oświaty i wychowania, min. właściwy ds. szkolnictwa wyższego.

2. Minister Finansów 3 działy:

• budżet

• finanse publiczne

• instytucje finansowe

3. Minister Gospodarki ma 2 działy

• gospodarka

• turystyka

4. Minister Kultury

• kultura i ochrona dziedzictwa narodowego

5. Minister Obrony Narodowej - obrona narodowa

6. Minister Nauki - przewodniczący KBN (Komitetu Badań Naukowych)

• nauka

7. Minister Pracy i Polityki Społecznej

• praca

• zabezpieczenie społeczne

8. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi

• rolnictwo

• rozwój wsi

• rynki rolne

9. Minister Skarbu Państwa - skarb państwa

10. Minister Sprawiedliwości - sprawiedliwość

11. Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji

• administracja publiczna

• sprawy wewnętrzne

• wyznania religijne

12. Minister Spraw Zagranicznych - sprawy zagraniczne

13. Minister Środowiska

• gospodarka wodna

• środowisko

14. Minister Infrastruktury

• transport (drogowy, kolejowy, morski, lotniczy) i gospodarka morska

• budownictwo

• łączność

15. Minister Zdrowia - zdrowie

16. Przewodniczący Komitetu Integracji Europejskiej

• integracja europejska

Organ pomocniczy zarówno dla RM jak i prezesa RM a także obsługującego ministrów tj. - Kancelaria Prezesa RM - tj. organ wewnętrzny, pomocniczy. O kancelarii prezesa RM jest mowa w ustawie sierpniowej 1996 r. o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie działania ministrów. W rozdziale V ustawodawca mówi nam kto tworzy kancelarię, na jakiej podstawie i kogo obsługuje.

Kancelarię tworzy prezes RM. Prezes RM powołuje i odwołuje szefa kancelarii. Kancelaria działa w oparciu o statut, który nadaje prezes RM w formie rozporządzenia.

KANCEALRIA PREZESA RM:

1. obligatoryjnie obsługuje: RM i prezesa RM, wiceprezesów RM, stałe komitety RM, kolegium ds. służb specjalnych, rzecznik prasowy rządu, (obligatoryjnie, czyli obowiązkowo), komitet społeczny, komitet ds. obrony, komitet regionalnego rozwoju.

2. fakultatywnie kancelaria może obsługiwać: pełnomocników rządu, jeżeli tacy będą powołani oraz inne wskazane przez prezesa RM organy pomocnicze i opiniodawczo-doradcze (czyli komisje, rady)

ZADANIA I KOMPETENCJE KANCELARII PREZESA RM:

• kontrola realizacji zadań wskazanych przez prezesa RM i RM;

• prowadzenie polityki kadrowej osób zajmujących kierownicze stanowiska w administracji rządowej;

• koordynacja polityki kadrowej w administracji rządowej;

• obsługa prasowa i informacyjna rządu prezesa RM i RM;

• koordynacja współdziałania na linii po jednej stronie RM i prezes a po drugiej stronie Sejm, Senat, prezydent RP i inne organy państwowe;

• wydawanie dzienników urzędowych (wydawanie dziennika ustaw, monitorów polskich itp.)

• inne zadania zlecone przez RM oraz prezesa RM.

SKŁAD KANCELARII - skład się z szefa ale i z sekretarzy, podsekretarzy stanu (ok. 15 sekretarzy stanu, podsekretarzy jest to cały aparat pomocniczy. Każdy z nich jako sekretarz stanowy w randze wiceministra ma swój aparat pomocniczy.

CENTRALNE ORGANY ADMINISTRACJI PAŃSTWOWEJ:

Konstytucja nie wymienia nam centralnych organów państwowych. Ustawodawca posługuje się taką terminologią jak centralne organy państwowe, albo inaczej kierownicy urzędów centralnych albo tylko urzędy centralne. Nie są one wymienione w konstytucji, ponieważ jest ich bardzo duża liczba, bardzo często zmieniają nazwy, ciągle powstają nowe.

Są to organy, które podlegają albo RM, albo poszczególnym ministrom albo prezesowi RM.

RADZIE MINISTRÓW - podlega częściowo komitet obrony kraju. PREZESOWI RM podlegają organy centralne podlegają naczelnym, bo naczelne to RM, prezes i poszczególni ministrowie. Nie tylko podlegają one są tworzone, odwoływane, nadzorowane, kontrolowane właściwie przez te naczelne.

Wykładowca posłużył się taką terminologią, jaka odnosi się do organu. (bo gdyby powiedzieć urząd administracji albo główny urząd miar to sugerowałoby to nam, że cały główny urząd miar jest organem centralnym a organem centralnym jest prezes np.: głównego urzędu miar, tutaj będzie od razu wskazane kto jest organem). Nie zawsze organem jest organ jednoosobowy. Jeżeli będziemy się posługiwać się terminologią np.: komisja papierów wartościowych i giełd to wiadomo, że wtedy cały organ jest centralnym organem cała komisja, ta komisja ma przewodniczącego, ale nieprzewodniczący jest organem. Za każdym razem trzeba sprawdzić czy cała jednostka jest organem czy jest tylko urzędem, czy kierownik jest organem.

PREZESOWI RM podlegają:

• Prezes Głównego Urzędu Statystycznego, czyli nie urząd a prezes jest organem;

• Prezes Głównego Urzędu Miar;

• Polski Komitet Normalizacyjny tu cała ta jednostka jest organem kolegialnym, jest organem wieloosobowym jest organem centralnym.

Komitet ma również swojego przewodniczącego, ale cały komitet jest organem.

• Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów;

• Prezes Wyższego Urzędu Górniczego;

• Centralna Komisja ds. tytułu naukowego i stopni naukowych - organ kolegialny. Cała Komisja jest organem, mimo, że ma przewodniczącego.

• Szef Urzędu Ochrony Państwa - centralny organ administracji państwowej podlegający prezesowi RM;

• Szef Służby Cywilnej;

• Prezes Urzędu Zamówień Publicznych;

• Prezes Urzędu Regulacji Telekomunikacji;

• Prezes Urzędu Nadzoru nad Funduszami Emerytalnymi.

To były najważniejsze organy centralne podlegające prezesowi RM (jest ich więcej). Niedługo dojdzie nam do tej grupy podległej prezesowi RM prezes Głównego Urzędu Administracji Publicznej.

CENTRALNE ORGANY, KTÓRE PODLEGAJĄ POSZCZEGÓLNYM MINISTROM

Minister i podległe mu centralne organy:

• Ministrowi Edukacji Narodowej podlega prezes Urzędu Kultury Fizycznej i Sportu,

• Ministrowi Pracy i Polityki Społecznej podlega mu prezes ZUS-u, prezes Krajowego Urzędu Pracy, kierownik urzędu ds. kombatantów i osób represjonowanych,

• Ministrowi Gospodarki podlega prezes Urzędu Regulacji Energetyki, prezes Państwowej Agencji Atomistyki, prezes Urzędu Patentowego RP,

• Ministrowi Rolnictwa i Rozwoju Wsi podlega Główny Lekarz Weterynarii, Główny Inspektor Ochrony Roślin,

• Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji podlega Komendant Główny Policji, Komendant Głównej Państwowej Straży Pożarnej, Komendant Główny Straży Granicznej,

• Ministrowi Finansów podlega Generalny Inspektor Celny, Prezes Głównego Urzędu Ceł (GUC), Generalny Inspektor Kontroli Skarbowej,

• Ministrowi Kultury i Dziedzictwa Narodowego podlega Komitet Kinematografii, Generalny Konserwator Zabytków.

Oprócz tych centralnych organów, które są powoływane przez RM, prezesa RM albo przez poszczególnych ministrów, wyróżnia się także centralne organy państwowe powoływane przez Sejm. Ze względu na pełnioną funkcję organy takie jak: Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych czy Główny Inspektor Pracy powoływane są przez Sejm.

KOMITETY, CENTRA, RADY

1. Komitet Integracji Europejskiej (KIE) został utworzony na podstawie ustawy z 8 sierpnia 1996 r. (Dz.U. Nr 106), a zaczął funkcjonować od 1 października 1996 r.

Ustawodawca określa KIE:

• art. 1 - stanowi, że „KIE jest naczelnym organem administracji rządowej do spraw programowania i koordynowania polityki w sprawach związanych z integracją Polski z Unią Europejską oraz programowania i koordynowania działań dostosowawczych Polski do standardów europejskich, jak również koordynowania działań administracji państwowej w zakresie otrzymywanej pomocy zagranicznej”.

Do zadań KIE należy:

• koordynowanie procesów adaptacyjnych i integracyjnych Polski z UE,

• koordynowanie prac dostosowawczych w zakresie instytucji prawnych,

• opiniowanie projektów aktów normatywnych co do zgodności z prawem UE,

• współpraca z Komisją Europejską w zakresie realizacji indywidualnego programu wymagań integracyjnych,

• koordynowanie przedsięwzięć związanych z pozyskiwaniem i wykorzystywaniem środków pochodzących z pomocy zagranicznej,

Komitet Integracji Europejskiej musi przedstawiać RM podstawowe założenia programów dostosowawczych i integracyjnych z UE oraz rozstrzygnięcia w zakresie przeznaczenia środków pochodzących z pomocy zagranicznej.

W skład KIE wchodzą: przewodniczący, sekretarz i członkowie. Przewodniczący jest powoływany i odwoływany w tym samym trybie co ministrowie. Jest członkiem Rady Ministrów.

Członkami KIE jest 8 ministrów: Min. Spraw Zagranicznych, Min. Spraw Wewnętrznych i Administracji, Min. Gospodarki, Min. Finansów, Min. Środowiska, Min. Pracy i Polityki Socjalnej, Min. Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Min. Sprawiedliwości.

W razie, gdy przewodniczący KIE nie może pełnić swej funkcji, pełni ją sekretarz. W skład KIE, oprócz 8 ministrów, mogą wchodzić także inne osoby nie będące ministrami (o tym jednak decyduje prezes RM). Ustawodawca określa liczbę członków KIE - co najmniej 10 lecz nie więcej niż 13 osób.

Ustawodawca mówi, że w sprawach dotyczących zakresu działań poszczególnych ministerstw, na posiedzenia KIE zapraszani są odpowiedni ministrowie. Prezes RM może również zapraszać na posiedzenia KIE prezesa NBP i prezesa Rządowego Centrum Studiów Strategicznych. Przewodniczący KIE kieruje pracami Komitetu i reprezentuje go na zewnątrz oraz w celu wykonania ustaw i na podstawie ustaw wydaje rozporządzenia. Ustawa przewiduje, że funkcję przewodniczącego KIE może pełnić prezes RM. KIE wydaje swój dziennik urzędowy tj. Dziennik Urzędowy Komitetu Integracji Europejskiej.

2. Komitet Badań Naukowych (KBN) jest naczelnym organem administracji, został utworzony ustawą z 12 stycznia 1991 r. (Dz.U. Nr 8, poz. 28 z późn. zm.). KBN jest organem kolegialnym do spraw polityki naukowej i naukowo-technicznej państwa.

Do najważniejszych zadań tego Komitetu należy:

• opracowywanie i przedstawianie RM projektów założeń polityki naukowej i polityki naukowo-technicznej państwa,

• podział środków finansowych ujętych w budżecie państwa na naukę - na poszczególne jednostki badawcze,

• inwestycje służące potrzebom badań naukowych, finansowaniu projektów badawczych, itd.

Pracą KBN kieruje przewodniczący i reprezentuje KBN na zewnątrz. Przewodniczący wchodzi w skład Rady Ministrów, jest powoływany i odwoływany w takim samym trybie, co ministrowie. Sekretarza KBN powołuje i odwołuje prezes RM na wniosek przewodniczącego KBN.

Przewodniczący KBN jest organem monokratycznym, więc ma w związku z tym określone kompetencje - ma prawo wydawania na podstawie ustaw i w celu ich wykonania rozporządzeń i zarządzeń.

W skład KBN wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców przewodniczącego, sekretarz i członkowie KBN. Członkami są osoby powoływane przez prezesa RM spośród członków rządu lub spośród kierowników urzędów centralnych, a ponadto przewodniczący dwóch komisji, które są częścią tego Komitetu tzn. Komisji Badań Podstawowych i Komisji Badań Stosowanych oraz 5 przedstawicieli wybranych przez ww. komisje spośród członków komisji.

3. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych (RCSS) - funkcjonuje od 1 stycznia 1997 r., utworzone zostało w drodze ustawy sierpniowej z 1996 r.(Dz.U. Nr 106, poz. 495).

• art. 1 stanowi, że „RCSS jest państwową jednostką organizacyjną prowadzącą prace służące Radzie Ministrów i prezesowi RM do programowania strategicznego, prognozowania rozwoju gospodarczego, społecznego oraz zagospodarowania przestrzennego kraju”,

Do zadań Rządowego Centrum Studiów Strategicznych należy:

• przygotowywanie i przedstawianie RM prognoz i długookresowych strategicznych programów rozwoju gospodarczego i społecznego, koncepcji i programów polityki zagospodarowania przestrzennego kraju, programów polityki regionalnej,

• ocena międzynarodowych uwarunkowań w sytuacji kraju,

• długofalowe koncepcje polityki zagranicznej państwa,

• ocena funkcjonalności struktur państwowych i propozycje ich przekształceń,

• analizowanie stanu sytuacji gospodarczej kraju z punktu widz. strategicznego, długofalowego,

• informuje RM o stwierdzonych zagrożeniach,

• przygotowywanie innych planów, programów, dokonywanie badań - na zlecenie RM i prezesa RM.

RCSS kieruje prezes, zgodnie z Konstytucją RP nie jest on członkiem Rady Ministrów.

4. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji zajmuje szczególną pozycję w Konstytucji RP - art. 213 ust. 1 i art. 214.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiTV) stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego radiofonii i telewizji. Członków tej Rady powołują: prezydent RP, Sejm i Senat. Zgodnie z Konstytucją RP członek KRRiTV nie może należeć do partii politycznej, do związku zawodowego ani też nie może prowadzić działalności publicznej niedającej się pogodzić z godnością pełnionej funkcji (art. 214 Konstytucji RP). KRRiTV działa na podstawie ustawy z grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. Nr 7 z 1993 r. z późn. zm.).

Zgodnie z ustawą KRRiTV określana jest jako organ państwowy właściwy w sprawach radiofonii i telewizji, który stoi na straży wolności słowa w radiu i telewizji, samodzielności nadawców i interesów odbiorców oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii i telewizji.

Do zadań KRRiTV należy:

• projektowanie w porozumieniu z prezesem RM kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji,

• określanie warunków prowadzenia działalności przez nadawców,

• wydawanie koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych,

• sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców,

• określanie wysokości opłat abonamentowych, itd.

KRRiTV ma także kompetencje prawodawcze - wydaje rozporządzenia na podstawie ustaw i w celu wykonania ustaw. Przewodniczący KRRiTV wydaje decyzje, np. w sprawie koncesji na rozpowszechnianie programów, te decyzje wydaje na podstawie uchwał podejmowanych przez KRRiTV. W skład KRRiTV wchodzi 9 członków: 4 powoływanych przez Sejm, 2 powoływanych przez Senat, 3 powoływanych przez prezydenta RP, spośród osób wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu. Kadencja członków KRRiTV trwa 6 lat licząc od dnia powołania, z tym, że co 2 lata kończy się kadencja 1/3 członków KRRiTV. Ten organ, który powołał członka Rady ten go odwołuje. Przewodniczącego KRRiTV wybierają członkowie KRRiTV spośród swego grona, a na wniosek przewodniczącego wybierają zastępcę. Odwołanie przewodniczącego KRRiTV z tej funkcji może nastąpić większością 2/3 ustawowego składu KRRiTV.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji do końca marca każdego roku składa sprawozdanie ze swej działalności Sejmowi, Senatowi i prezydentowi RP. Sejm i Senat mogą przyjąć lub odrzucić sprawozdanie roczne. W razie jego odrzucenia kończy się kadencja całej Rady w ciągu 14 dni od daty podjęcia takiej uchwały - musi to być jednak potwierdzone przez prezydenta RP.

ADMINISTRACJA RZĄDOWA

działa na podstawie ustawy z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie (Dz.U. Nr 91, poz. 577 z późn. zm.). Po raz pierwszy w tej ustawie ustawodawca mówi kto wykonuje władzę administracji rządowej w województwie - jest to wojewoda.

Administrację publiczną wykonują:

1. organy administracji rządowej, w tym wojewoda sprawujący władzę administracji ogólnej i organy administracji niezespolonej,

2. organy samorządu województwa.

Administrację rządową w województwie wykonują:

1. wojewoda,

2. działający pod zwierzchnictwem wojewody kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawach - w imieniu wojewody lub w imieniu własnym,

3. organy administracji niezespolonej,

4. organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy luz z zawartego porozumienia,

5. powiatowa administracja zespolona,

6. działający pod zwierzchnictwem starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży, wykonujący zadania i kompetencje określone w ustawie,

7. organy innych samorządów jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej następuje na postawie ustawy lub porozumienia.

WOJEWODA - funkcje wojewody:

• jest przedstawicielem Rady Ministrów w województwie,

• jest zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej,

• jest organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego,

• jest organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym,

• jest reprezentantem skarbu państwa.

Wojewodę powołuje i odwołuje prezes RM na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Prezes RM sprawuje nadzór nad działalnością wojewody i dokonuje okresowej oceny jego pracy. Nadzór sprawowany jest w oparciu o kryterium:

1. kryterium legalności (zgodności z prawem),

2. działania zgodnie z polityką rządu,

3. rzetelności,

4. gospodarności.

Prezes Rady Ministrów kieruje działalnością wojewody, wydając w tym zakresie zarządzenia i polecenia oraz sprawuje kontrolę nad ich wykonywaniem.

Wojewoda ma dwóch zastępców powoływanych przez prezesa RM, na wniosek wojewody.

Funkcje wojewody jako przedstawiciela rządu w terenie:

• odpowiada przede wszystkim za wykonanie polityki rządu, a w szczególności: kontroluje wykonywanie przez organy administracji zespolonej zadań wynikających z ustaw, innych aktów prawnych wykonawczych oraz innych aktów prawnych i ustaleń RM, zarządzeń i poleceń prezesa RM,

• dostosowuje do miejscowych warunków szczegółowe cele polityki rządu w zakresie i na zasadach przewidzianych w odrębnych ustawach,

• zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych zarówno administracji rządowej jak i samorządowej, działających na obszarze województwa, w tym w zakresie kieruje ich działalnością w celu zapobiegania:

1. zagrożeniu życia, zdrowia ludzi lub ich mienia

2. zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich,

3. zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków,

• reprezentuje rząd w oficjalnych spotkaniach, podczas uroczystości państwowych w województwie, przyjmuje też oficjalne delegacje,

• współdziała z organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych,

• przedstawia RM, za pośrednictwem ministra właściwego ds. administracji publicznej, projekty dokumentów rządowych dotyczących województwa,

• może wydawać polecenia - w ramach wykonywania funkcji przedstawiciela RM - obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej, a w sytuacjach nadzwyczajnych tj.:

1. zagrożeniu życia, zdrowia ludzi lub ich mienia

2. zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich,

3. zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków,

• te polecenia obowiązują również administrację samorządową.

Polecenia wydawane przez wojewodę przekazywane są niezwłocznie właściwemu ministrowi, który może wstrzymać wykonanie polecenie wojewody. Spór w takiej sprawie między wojewodą i ministrem rozstrzyga prezes RM - jest to rozstrzygnięcie ostateczne.

Działania wojewody wobec organów administracji niezespolonej:

1. powoływanie i odwoływanie szefów organów administracji niezespolonej, na wniosek wojewody lub po uzyskaniu jego zgody; jeśli nie ma takiej zgody właściwy minister ds. adm. publicznej wnosi do prezesa RM o rozstrzygnięcie sporu - rozstrzygnięcie jest ostateczne,

2. organy adm. niezespolonej muszą uzgadniać z wojewodą projekty swoich aktów prawa miejscowego i muszą uzyskać zgodę wojewody,

3. muszą zapewnić zgodność swoich działań z poleceniami wojewody,

4. mają obowiązek składania wojewodzie corocznie informacji o swej działalności, a na żądanie wojewody składają bieżące wyjaśnienia dotyczące ich działalności,

Wojewoda a wojewódzka administracja zespolona

Wojewoda jest zwierzchnikiem tej administracji, kieruje nią i koordynuje jej działania. Wojewoda zapewnia warunki do skutecznego działania tej administracji i ponosi odpowiedzialność za rezultaty jej działania.

Organizację pracy adm. zespolonej określa statut urzędu wojewódzkiego (UW). Statut nadawany jest przez wojewodę i zatwierdzany przez prezesa RM - tak też jest w odniesieniu do wszelkich zmian w statucie. Statut ogłaszany jest w Wojewódzkim Dzienniku Urzędowym.

Istnieją jednak dwa rodzaje wyjątków, kiedy zmiany w statucie nie muszą być zatwierdzane przez prezesa RM:

1. dotyczące nałożenia na wojewodę lub kierowników zespolonych służb i straży nowych zadań przez ustawy,

2. dotyczące wykazu jednostek podporządkowanych wojewodzie lub przez niego nadzorowanych.

Statut urzędu wojewódzkiego określa nazwę i siedzibę urzędu, nazwę wydziałów i zakresy ich działania, nazwy stanowisk kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży oraz nazwy komend, inspektoratów i innych jednostek organizacyjnych, które stanowią aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży. Szczegółową organizację urzędu określa regulamin ustalony przez wojewodę w drodze zarządzenia (częścią regulaminu urzędu wojewódzkiego są regulaminy komend, inspektoratów). Poza regulaminem UW są regulaminy policji i straży ze względu na ich specyfikę.

Upoważnienie i powierzenie zadań przez wojewodę

Upoważnienie ma konstrukcję jednostronną, wojewoda może upoważnić pracownika swojego urzędu do podejmowania działań w zakresie zadań mu powierzonych w imieniu wojewody oraz do podejmowania decyzji.

Powierzenie wychodzi na zewnątrz - poza urząd wojewódzki. Wojewoda może powierzyć wykonywanie zadań z jego zakresu działania, w tym do wydawania decyzji np. jednostkom samorządu terytorialnego, kierownikom państwowych osób prawnych oraz kierownikom jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej. Powierzenie następuje w drodze porozumienia, druga strona musi wyrazić na to zgodę. Porozumienie musi być opublikowane w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Organem doradczym wojewody jest kolegium doradcze. Nie podejmuje ono żadnych rozstrzygnięć - pełni funkcję doradczą, decyzje zaś podejmuje wojewoda. Obligatoryjnie w skład kolegium wchodzą: wicewojewodowie, dyrektor generalny UW, komendant woj. policji, komendant woj. Państwowej Straży Pożarnej. Wojewoda na posiedzenia kolegium może zapraszać dyrektorów poszczególnych wydziałów UW oraz inne osoby, ze względu na tematykę zagadnień poruszanych na posiedzeniu kolegium.

Ustawa o ewidencji ludności i dowodach osobistych z 10 kwietnia 1974 r. (obwieszczenie Marszałka Sejmu RP z 13 lipca 2001 - tekst jednolity, Dz.U. z 2001, nr 87, poz. 960)

Rozdział 8 - Dowód osobisty

Dowód osobisty jest dokumentem potwierdzającym tożsamość osoby oraz poświadczającym obywatelstwo polskie. Dowodu osobistego nie wolno zatrzymywać, z wyjątkiem przypadków określonych w ustawie. Osoba będąca obywatelem polskim i zamieszkała w RP jest obowiązana posiadać dowód osobisty:

1) od ukończenia 18 roku życia,

2) od ukończenia 15 roku życia, jeżeli pozostaje w stosunku pracy lub nie zamieszkuje wspólnie z osobami, pod których władzą rodzicielską lub opieką się znajduje, albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską lub opieką.

3) osoba będąca obywatelem polskim ma prawo otrzymać dowód osobisty od ukończenia 13 roku życia. Dowód wydany osobie, która nie ukończyła 18 roku życia, jest ważny 5 lat od daty jego wydania.

4) dowód osobisty wydany osobie, która ukończyła 65 rok życia, jest ważny na czas nieoznaczony, jeżeli osoba ta zwróciła się z takim wnioskiem. Dowód osobisty jest ważny 10 lat od daty jego wydania. Zamieszcza się w nim:1) nazwisko i imię (imiona) oraz imiona rodziców i nazwisko rodowe,

2) datę i miejsce urodzenia,

3) adres miejsca zameldowania na pobyt stały, a w razie jego braku - zameldowania na pobyt czasowy trwający ponad 2 miesiące; w przypadku braku zameldowania na pobyt stały albo pobyt czasowy trwający ponad dwa miesiące, danych o adresie nie zamieszcza się,

4) płeć, wzrost w centymetrach i kolor oczu,

5) numer ewidencyjny Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL),

6) nazwę organu wydającego, datę wydania oraz termin ważności dowodu osobistego.

Dowód osobisty zawiera również zdjęcie i podpis jego posiadacza.

Wymiana dowodu - posiadacz dowodu ma obowiązek wymienić go w razie:1) zmiany danych, które zamieszcza się w dowodzie osobistym,

2) uszkodzenia dowodu osobistego lub zaistnienia innej okoliczności utrudniającej ustalenie tożsamości osoby,

3) upływu terminu ważności dowodu osobistego.Utrata dowodu osobistego:osoba, która utraciła dowód, jest obowiązana niezwłocznie zawiadomić o tym najbliższy organ gminy. Organ ten wydaje zaświadczenie o jego utracie, ważne do czasu wydania nowego dokumentu.

W razie znalezienia własnego dowodu osobistego, zgłoszonego jako utracony, należy niezwłocznie zawiadomić o tym organ gminy, któremu złożono wniosek o wydanie nowego dowodu osobistego, jeżeli w miejsce zgłoszonego jako utracony nie został jeszcze wydany nowy dokument, W razie znalezienia własnego dowodu osobistego, w miejsce, którego wydano już nowy dowód osobisty, lub cudzego dowodu osobistego, należy niezwłocznie złożyć znaleziony dokument najbliższemu organowi gminy.

Dowód osobisty podlega obowiązkowi zwrotu w razie:

1) utraty obywatelstwa polskiego,

2) zgonu posiadacza dowodu osobistego; obowiązek zwrotu dowodu osobistego ciąży w tym przypadku na osobach obowiązanych do zgłoszenia zgonu stosownie do przepisów prawa o aktach stanu cywilnego.Przepisy karne - karze ograniczenia wolności do 1 miesiąca lub karze grzywny podlega ten, kto:1) uchyla się od obowiązku posiadania lub wymiany dowodu osobistego,

2) zatrzymuje cudzy dowód osobisty,

3) nie zwraca dowodu osobistego w razie utraty obywatelstwa polskiego,

4) nie zawiadamia o znalezieniu dowodu osobistego,

5) nie zwraca znalezionego dowodu osobistego.

Ewidencja ludności

polega na rejestracji danych o miejscu pobytu osób, o urodzeniach, dotyczących obowiązku wojskowego, zmianach stanu cywilnego, obywatelstwa, imion i nazwisk oraz o zgonach. Osoba przebywająca na terytorium RP jest obowiązana wykonywać obowiązek meldunkowy określony w ustawie.

Obowiązek meldunkowy polega na:1) zameldowaniu się w miejscu pobytu stałego lub czasowego,

2) wymeldowaniu się z miejsca pobytu stałego lub czasowego,

3) zameldowaniu o urodzeniu dziecka,

4) zameldowaniu o zmianie stanu cywilnego,

5) zameldowaniu o zgonie osoby.

Osoba posiadająca obywatelstwo polskie i przebywająca stale na terytorium RP jest obowiązana zameldować się w miejscu pobytu stałego. W tym samym czasie można mieć tylko jedno miejsce pobytu stałego.

Pobytem stałym jest zamieszkanie w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania. Miejscem pobytu stałego osoby zatrudnionej na statku żeglugi śródlądowej, zamieszkałej stale na statku, jest miejscowość, w której ma siedzibę przedsiębiorstwo żeglugowe zatrudniające tę osobę.

Pobytem czasowym jest przebywanie bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości, lecz pod innym adresem. Miejscem pobytu czasowego osoby zatrudnionej na statku morskim albo osoby, która w związku z wykonywaniem pracy przebywa przez określony czas w ruchomym urządzeniu mieszkalnym poza miejscem pobytu stałego, jest miejscowość, w której ma siedzibę zakład pracy zatrudniający tę osobę.

Pobyt czasowy trwający dłużej niż 2 miesiące - osoba zameldowana na pobyt czasowy i przebywająca w tej samej miejscowości nieprzerwanie dłużej niż 2 miesiące jest obowiązana zameldować się na pobyt stały chyba, że zachodzą okoliczności wskazujące na to, iż pobyt ten nie utracił charakteru pobytu czasowego. Za okoliczności uzasadniające zameldowanie na pobyt czasowy trwający ponad 2 miesiące uważa się w szczególności:1) wykonywanie pracy poza miejscem pobytu stałego,

2) pobyt związany z kształceniem się, leczeniem, wypoczynkiem lub ze względów rodzinnych,

3) odbywanie czynnej służby wojskowej,

4) pobyt w zakładach karnych i poprawczych, aresztach śledczych, schroniskach dla nieletnich i zakładach wychowawczych.

Wątpliwości, co do charakteru pobytu rozstrzyga właściwy organ gminy.

Przy dopełnianiu obowiązku meldunkowego należy przedstawić dowód osobisty, a w uzasadnionych przypadkach - inny dokument pozwalający na ustalenie tożsamości. - przy zameldowaniu na pobyt stały lub czasowy trwający ponad 2 miesiące należy przedstawić potwierdzenie uprawnienia do przebywania w lokalu (pomieszczeniu), w którym ma nastąpić zameldowanie,- osoba niepełnoletnia nieposiadająca dokumentu stwierdzającego tożsamość przedstawia odpis skrócony aktu urodzenia, - osoby podlegające powszechnemu obowiązkowi obrony przedstawiają wojskowy dokument osobisty w celu zamieszczenia w nim stosownych wpisów dotyczących obowiązku meldunkowego.- za osobę nieposiadającą pełnej zdolności do czynności prawnych obowiązek meldunkowy wykonuje jej przedstawiciel ustawowy lub inna osoba sprawująca nad nią faktyczną opiekę w miejscu ich wspólnego pobytu.Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy następuje pod oznaczonym adresem, przez podanie:1) w gminach, które uzyskały status miasta - nazwy miasta (dzielnicy), ulicy, numeru domu i lokalu (pomieszczenia) oraz nazwy województwa,

2) w innych gminach - nazwy miejscowości, numeru domu i lokalu (pomieszczenia), nazwy gminy i województwa.

Osoba, która przebywa w określonej miejscowości pod tym samym adresem dłużej niż trzy doby, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia przybycia.

Osoba, która przybywa do zakładu hotelarskiego albo do zakładu udzielającego pomieszczenia w związku z pracą, nauką, leczeniem się lub opieką społeczną, jest obowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy przed upływem 24 godzin od chwili przybycia.

Osoba zobowiązana do zameldowania się na pobyt stały przedstawia organowi gminy właściwemu ze względu na nowe miejsce jej pobytu stałego zaświadczenie o wymeldowaniu się z poprzedniego miejsca pobytu stałego oraz zgłasza następujące dane osobowe:

1) nazwisko i imiona,

2) nazwisko rodowe,

3) nazwiska i imiona poprzednie,

4) imiona rodziców,

5) nazwiska rodowe rodziców,

6) stan cywilny,

7) imię i nazwisko małżonka oraz jego nazwisko rodowe,

8) płeć,

9) datę i miejsce urodzenia,

10) obywatelstwo,

11) numer PESEL,

12) dotyczące obowiązku wojskowego, w tym stopień wojskowy, nazwę, serię i numer wojskowego dokumentu osobistego z oznaczeniem wojskowej komendy uzupełnień lub poświadczenie o zgłoszeniu się do rejestracji przedpoborowych,

13) adres poprzedniego miejsca pobytu stałego,

14) adres nowego miejsca pobytu stałego,

15) rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości,

16) o wykształceniu.

Zameldowania na pobyt czasowy dokonuje się w sposób taki sam jak w przypadku pobytu stałego w miejscu tego pobytu, z jednoczesnym zgłoszeniem zamierzonego czasu jego trwania. Osoba, która przedłuża pobyt czasowy w tej samej miejscowości ponad zgłoszony czas jego trwania, zmienia adres albo zmienia pobyt czasowy na stały, jest obowiązana dokonać odpowiedniego zameldowania w ciągu następnej doby.Zwalnia się od obowiązku zameldowania na pobyt czasowy dzieci do lat 7, na okres
nieprzekraczający 2 miesiące.Zameldowanie na pobyt stały lub czasowy w zakładzie hotelarskim, w zakładzie udzielającym pomieszczenia w związku z pracą, nauką, leczeniem się lub opieką społeczną dokonuje się u kierownika zakładu lub upoważnionej przez niego osoby. WymeldowanieOsoba, która opuszcza miejsce pobytu stałego lub czasowego trwającego ponad 2 miesiące, jest obowiązana wymeldować się w organie gminy, właściwym ze względu na dotychczasowe miejsce jej pobytu, najpóźniej w dniu opuszczenia tego miejsca.

Osoba ta ma obowiązek zgłosić organowi gminy następujące dane osobowe - tak jak w przypadku zameldowania.Organ gminy wydaje na wniosek strony lub z urzędu decyzję w sprawie wymeldowania osoby, która utraciła uprawnienie do przebywania w lokalu i bez wymeldowania się opuściła dotychczasowe miejsce pobytu stałego, albo osoby, która bez wymeldowania się opuściła dotychczasowe miejsce pobytu stałego i nie przebywa w nim, co najmniej przez okres
6 miesięcy, a nowego miejsca jej pobytu nie można ustalić.

Osoba, która wyjeżdża za granicę na okres dłuższy niż 2 miesiące, jest obowiązana zgłosić swój wyjazd oraz powrót właściwemu ze względu na miejsce pobytu stałego organowi wymienionemu w ust. 1. Zgłoszenia wyjazdu dokonuje się najpóźniej w dniu opuszczenia dotychczasowego miejsca pobytu, a zgłoszenia powrotu - najpóźniej przed upływem czwartej doby, licząc od dnia powrotu.

Zgłoszenie zgonu, dokonane w urzędzie stanu cywilnego zgodnie z przepisami prawa o aktach stanu cywilnego, zastępuje wymeldowanie osoby zmarłej.

Obowiązek meldunkowy wczasowiczów i turystów

Osoba, która przybywa do domu wczasowego lub wypoczynkowego, pensjonatu, hotelu, motelu, domu wycieczkowego, pokoju gościnnego, schroniska, campingu lub na strzeżone pole biwakowe albo do innego podobnego zakładu, jest obowiązana zameldować się na pobyt czasowy przed upływem 24 godzin od chwili przybycia. Zameldowania dokonuje się u kierownika zakładu lub upoważnionej przez niego osoby.

* Osoba przebywająca w określonej miejscowości w celach turystyczno-wypoczynkowych poza zakładami określonymi w art. 18 jest zwolniona z obowiązku zameldowania się, jeżeli jej pobyt w tej miejscowości nie przekracza 30 dni.

Uczestnicy wycieczki organizowanej przez instytucję państwową lub społeczną, związek zawodowy albo inną organizację społeczną dokonują zameldowania się na pobyt czasowy za pośrednictwem kierownika wycieczki, który jest obowiązany z chwilą przybycia do zakładu hotelarskiego zgłosić pobyt wycieczki kierownikowi zakładu lub pracownikowi upoważnionemu do przyjmowania zgłoszeń, przedstawiając listę uczestników oraz dowód upoważniający go do kierowania wycieczką.

* Uczestnicy kolonii i obozu turystyczno-wypoczynkowego organizowanego przez instytucję państwową lub społeczną, związek zawodowy albo inną organizację społeczną dla młodzieży szkolnej i studiującej są zwolnieni od obowiązku meldunkowego, jeżeli pobyt czasowy nie przekracza 30 dni.

PRAWNE FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJĄ

- to typ konkretnej czynności działania administracji. Do prawnych form zaliczamy:

1. wydawanie aktów normatywnych, wydawanie aktów administracyjnych, zawieranie ugody administracyjnej oraz zawieranie porozumień administracyjnych.

2. działania faktyczne

• czynności społeczno-organizatorskie

• czynności materialno-techniczne

Wskazania przy wyborze którejś z form:

1. forma musi odpowiadać poczuciu prawnemu społeczeństwa o celowości.

2. przy wyborze danej formy organizacyjno-administracyjnej należy kierować się względami ekonomicznymi.

AKTY NORMATYWNE charakteryzują się tym, że jest to władcze rozstrzygnięcie organu administracji publicznej zawierające normy postępowania skierowane do ogólnie określonego adresata abstrakcyjnie określonej sytuacji.

Akt normatywny różni się od aktu administracyjnego tym, że inaczej określony jest adresat aktu. Przy akcie normatywnym adresata nie określa się imiennie, lecz tylko określa się cechy przy wstąpieniu, których każda osoba staje się adresatem aktu. Typowe akty normatywne to: rozporządzenia, zarządzenia, uchwały.

Akty normatywne nigdy nie ulegają skonsumowaniu w wyniku jednorazowego działania, zawsze odnoszą się (mają zastosowanie), gdy zaistnieje określona w nim sytuacja. Akty normatywne wydawane są zawsze na podstawie ustawy.

AKTY ADMINISTRACYJNE - noszą nazwy np. decyzje administracyjne, koncesje, pozwolenia, zezwolenia, licencje, nakaz, zgoda. Charakteryzują się tym, że są skierowane do konkretnego adresata i do konkretnej sprawy.

Akt administracyjny jest to władcze wypowiedzenie się państwa, jest wyrazem woli państwa (organu administracji). O treści aktu decyduje organ administracji.

Akt administracyjny jako konkretnie obowiązujące rozwiązanie prawne wiąże zarówno organ wydający ten akt, wiąże adresata aktu i inne organy państwowe. Nikt nie może przeszkadzać w wykonywaniu praw płynących z tego aktu, jeżeli prawa te są zgodne z sensem i treścią wydanego aktu.

Akty administracyjne wydawane są przez organ wyraźnie określony przepisami prawnymi i organ posiadający właściwe kompetencje.

Akt normatywny może przyjmować różne formy, najczęściej formę pisemna, może być też forma ustna oraz forma prawnie uznanego znaku.

W doktrynie akty administracyjne klasyfikuje się na:

1.

• akty administracyjne zewnętrzne - wydawane na zewnątrz w stosunku do podmiotów nie podporządkowanych bezpośrednio organom administracji - największa grupa akt administracyjnych,

• akty administracyjne wewnętrzne - w ramach struktury organizacyjnej np. polecenie służbowe.

2.

• akty administracyjne konstytutywne - to takie, które tworzą nową sytuację prawną, czyli tworzą, znoszą, zmieniają stosunki administracyno-prawne. Są to akty wywołujące skutki prawne od chwili ich wydania. Typowym przykładem jest decyzja o zmianie nazwiska, nakaz rozbiórki,

• akty administracyjne deklaratoryjne - to akty, które nie tworzą nowej sytuacji prawnej lecz stwierdzają jej powstanie z mocy samego prawa. Nie tworzą nowych stosunków, potwierdzają zaistnienie pewnego stanu faktycznego i temu stanowi nadają skutki prawne. Wywołują skutki prawne wstecz (ex lunc), dla potwierdzenia tego stanu faktycznego.

3. akty administracyjne ze względu na adresata:

• zależne od woli adresata - to takie, o które sami się staramy, składamy wniosek o dany akt administracyjny.

• niezależne to takie, o które nie wnioskuje adresat np. powołanie do wojska, decyzja wywłaszczeniowa.

4. akty administracyjne wywołujące:

• skutki cywilno-prawne: np. decyzja wywłaszczeniowa, decyzja o sprzedaży obywatelowi nieruchomości przez Skarb Państwa

• nie wywołują skutków cywilno-prawnych.

5. akty administracyjne wadliwe - rozróżnia się z wadliwością:

• istotna - to taki akt musi być uchylony lub zniesiony

• nieistotną - błędy pisarskie, nie ma konieczności uchylania lub zmiany.

- akty administracyjne niewadliwe

6. akty administracyjne regulują sytuację prawną osób - najwięcej, zarówno osób fizycznych i osób prawnych,

• akty administracyjne regulują sytuację prawną rzeczy - np. pozwolenie wodno-prawne, jest udzielane na rzecz zakładu i taki zakład może być przedmiotem własności innego podmiotu. Następca prawny tego zakładu, wstępuje automatycznie w prawa i obowiązki występujące w pozwoleniu, np. każda osoba, która kupuje zabytek jest zobowiązana do wszelkich remontów zgodnie z zaleceniem konserwatora zabytków.

7. akty normatywne związane - większość akt, to te które mają wyraźnie określona podstawę prawną, skutki prawne, maja wyczerpującą regulację prawną.

• akty normatywne swobodne - tzn. regulacja, tryb ich wydawania nie jest wyraźnie określony. Organ administracyjny działa w ramach uznania i sam dokonuje swobodnej oceny stanu faktycznego.

Uznanie administracji - to takie uregulowanie kompetencji organizacyjno-administracyjnej, że organ może rozstrzygnąć sprawę w różny sposób przy ty samym stanie faktycznym i każde rozstrzygnięcie sprawy będzie prawidłowe, legalne.

Przepisy ustanawiające uznanie mogą być sformułowane w różny sposób:

1. mogą one dokładnie określać stan faktyczny, lecz nie wiązać z nim obowiązku podjęcia określonego działania i w takim przypadku przepis prawny posługuje się następującym sformułowaniem - „organ może”, czyli w przypadku zaistnienia określonego stanu faktycznego organ administracji ma możliwość określonego zachowania się, ale nie musi podejmować danego działania.

2. określenie działania administracji bez wskazania stanu faktycznego, kiedy to działanie może być dokonane i wtedy przepis mówi, że organ coś ustala, czy określa bez wskazania jakie warunki muszą być spełnione by organ mógł coś ustalić lub określać. Z tego wynika, że organ administracji może podjąć działanie w każdej chwili, kiedy uzna to za stosowne.

3. polega na tym, że organ administracji posługuje się tzw. zwrotami niedookreślonymi przy opisie stanu faktycznego uzasadniającego działanie organu. Wykorzystuje zwroty np. „interes państwowy, słuszny interes strony, spokój publiczny, itd.”.

Uznanie administracji nie oznacza dowolności organów administracji w decydowaniu. Organ administracji jest związany wieloma czynnikami ograniczającymi jego swobodę przede wszystkim stosując przepis uznaniowy, organ administracji nie może naruszać praw podmiotowych wynikających z innych przepisów czy też rozstrzygnięć innych organów państwa. Obecnie akty administracyjne wydawane w ramach uznania administracji są poddane kontroli sądowej na równi z tzw. aktami związanymi.

Decyzja administracyjna - art. 104 Kpa - decyzja załatwia sprawę administracyjną co do istoty całości lub w części lub w inny sposób kończy sprawę danej instancji.

Jest aktem, który jest wyczerpująco unormowany przepisami prawa, czyli tryb jej wydawania, kryteria prawidłowości i wadliwości i skutki prawne takiej wadliwości np. decyzja o wymeldowaniu osoby.

Koncesje - wyczerpująco uregulowane prawem (19.11.99 r. Prawo o działalności gospodarczej). Istota koncesji związana jest z własnością lub wyłącznością państwa. Obecnie dotyczą 8 dziedzin życia:

1. poszukiwanie i rozpoznawanie kopalin i złóż oraz składowanie odpadów

2. ochrona osób i mienia

3. zarządzanie portami lotniczymi i inne usługi lotnicze

4. zarządzanie liniami kolejowymi i przewozy kolejowe

5. rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych

6. budowa i eksploatacja autostrad płatnych lub wyłącznie eksploatacja autostrad i dróg ekspresowych,

7. magazynowanie, przetwarzanie i dystrybucje paliw i energii

8. wyrób, wytwarzanie broni, amunicji, materiałów wybuchowych oraz technologie o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym.

Minimum 2 lata max 50 lat - wydaje się na czas określony.

Organ koncesyjny - Minister właściwy ze względu na przedmiot działalności koncesjonowanej.

Zezwolenia - akty administracyjne - to forma aktu ustalającego uprawnienie w sferze prawa administracyjnego lub wyrażającego zgodę na dokonanie przedsięwzięcia lub też podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa administracyjnego.

Zezwoleniami objęte są te dziedziny, które były dotychczas (poza tymi 8) koncesjonowane (było około 50 dziedzin).

Zezwolenia wydawane są na czas nieoznaczony, chyba, że wnioskodawca chce czas oznaczony, albo odrębne przepisy tak stanowią.

Licencje - ustalające uprawnienia do dokonywania określonej działalności (niekoniecznie o charakterze gospodarczym) lub pracy zawodowej gdy wykonywanie takiej działalności związane jest z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji. Licencje lotnicze, przewodnickie, dla sędziów sportowych.

Moc obowiązująca aktu administracyjnego - prawomocność aktu administracyjnego:

1. formalna - to inaczej niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego np. odwołania. Akt prawomocny formalnie nie może być zmieniony albo zniesiony na skutek wniosku strony. Jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo, czyli akt administracyjny nie jest formalnie prawomocny dopóty, dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia zwyczajnego środka prawnego, czyli ta prawomocność powstaje z chwilą upływu terminu do wniesienia zwyczajnego środka prawnego, albo z chwilą wydania aktu, od którego nie przysługuje środek prawny. To instytucja ściśle procesowa polegająca na niemożności wniesienia zwyczajnych środków prawnych.

2. materialna - polega na tym że akt administracyjny nie może być zmieniony ani zniesiony aktem równorzędnym zarówno na wniosek strony ani z urzędu. Uznaje się, że akt prawomocny materialnie wiąże zarówno strony jak i organy, czyli prawomocność materialna oznacza, więc niewzruszalność administracyjną. Jest to pojęcie szersze od prawomocności formalnej.

Prawomocność dot. aktów administracyjnych adresowanych do strony, a więc aktów na podstawie, których ktoś nabył uprawnienia indywidualne. W związku z tym prawomocność nie obejmuje aktów wewnętrznych, ani poświadczeń. Jedynie obejmuje akty zewnętrzne kształtujące konkretna sytuacje prawna adresatów.

Prawomocność oznacza niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akt równorzędny, ale nie oznacza odporności na akty prawne wyższej rangi. Dlatego też ustawy oraz akty wydane na ich podstawie mogą powodować utratę mocy obowiązującej przez akty administracyjne. Ustawodawca powinien chronić prawa nabyte i dlatego nie powinien korzystać z możliwości pozbawiania w drodze ustawowej uprawnień indywidualnych nabytych na podstawie aktów administracyjnych. Prawomocność aktu administracyjnego nie chroni przed wywłaszczeniem prawa. Na podstawie Kpa każda decyzja ostateczna może być uchylona lub zmieniona przez naczelny organ administracji, jeżeli w inny sposób nie dal się usunąć stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu ludzkiemu, albo zapobiec poważnym szkodom dla gospodarki narodowej lub dla ważnych interesów państwa.

UGODA ADMINISTRACYJNA - to instytucja, o której mowa w Kpa. Jest zawierana między stronami o sprzecznych interesach. Kończy ona postępowanie administracyjne i zastępuje akt administracyjny kończący takie postępowanie.

Organ administracyjny wyznacza termin do zawarcia ugody, jeżeli ugoda nie dojdzie do skutku, organ wydaje decyzję.

Niezbędne jest zatwierdzenie ugody przez organ administracyjny prowadzący postępowanie.

Zatwierdzona ugoda wywołuje takie same skutki jak akt administracyjny.

Organ zatwierdza ugodę w formie postanowienia.

Organ administracyjny nie zatwierdzi jednak ugody, gdy jest ona niezgodna z prawem administracyjnym oraz stanowiskiem organu administracyjnego, niesłusznym stanowiskiem strony.

Odmowa zatwierdzenia ugody także występuje w postaci postanowienia, na które przysługuje zażalenie.

POROZUMIENIA - należą do niewładnych form działania administracji publicznej.

Jest czynnością dwustronną lub wielostronną z zakresu prawa administracyjnego dokonywana przez podmioty wykonujące administracje publiczna a dochodzą do skutku na podstawie zgodnych oświadczeń woli tych podmiotów.

Porozumienie jest podobne do czynności cywilnoprawnych, ponieważ także opiera się na zasadzie równości stron. Jest zawierane między podmiotami niepowiązanymi ze sobą węzłami wzajemnej podległości, są to podmioty równe sobie.

Porozumienia przewidują wspólne wykonywanie zadań publicznych nałożonych na podmioty będące stronami porozumienia bądź też przeniesienia pewnych zadań z jednego podmiotu na drugi. Najczęściej przedmiotem porozumień jest szeroko rozumiana współpraca różnego rodzaju jednostek (państwowej adm. admin. samorządowej i samorządowej).

DZIAŁANIA FAKTYCZNE - wśród tych działań wymieniamy: czynności społeczno-organizatorskie, czynności materialno-techniczne.

Czynności społeczno-organizatorskie są to czynności o charakterze nie władczym, nie może tu być stosowany przymus państwowy, nie są wyczerpująco uregulowane przepisami prawa, wynikają z potrzeb społecznych np. organizowanie zebrań miejskich - sprzątanie świata.

Czynności materialno-techniczne dzielą się na dwie sfery:

1. związana z postępowaniem administracyjnym i uczestnikami tego postępowania (strony, organ administracyjny, prokurator, organizacja strony),

- w ramach tej sfery powstaje nowa sytuacja prawna. Mogą powstawać nowe stosunki cywilnoprawne. Typowe czynności materialno-techniczne należą do organy - np. wyznaczenie terminu, wezwanie do siedziby. Jeżeli wezwany nie przybędzie pomimo wezwania może tu być zastosowany przymus państwowy.

2. sfera polegająca na kontaktach działania administracyjnego a światem zewnętrznym.

Są to czynności, które związane są z procesem informacyjno-decyzyjnym - zbieranie informacji, przechowywanie, przekazywanie informacji. Są to wszystkie te czynności, które wykonuje każda administracja. Są to czynności, które nie tworzą nowej sytuacji prawnej.

USTAWA O OBYWATELSTWIE POLSKIM - z 15.02.1962 r. o obywatelstwie polskim - tekst jednolity z 2000 r. Dz. U. Nr 28 poz. 353 z późniejszymi zmianami w Dz. U. Nr 42.

1. zasada ciągłości obywatelstwa polskiego - mówi o tym, ze w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy obywatelami polskimi są osoby, które posiadają obywatelstwo polskie na podstawie dotychczasowych przepisów.

2. zasada wyłączności obywatelstwa polskiego - obywatel Polski w myśl prawa polskiego nie może być równocześnie uznawany za obywatela innego państwa.

3. zasada niezależności obywatelstwa polskiego od zawarcia związku małżeńskiego - zawarcie związku małżeńskiego przez obywatela polskiego z osoba nie będącą obywatelem polskim nie powoduje zmian w obywatelstwie małżonków.

4. zasada niezależności od zmiany obywatelstwa przez jednego z małżonków - polega na tym, zmiana obywatelstwa jednego z małżonków nie pociąga za sobą zmiany obywatelstwa drugiego małżonka.

Formy nabycia obywatelstwa

1. prawo krwi - iussangwinis - dziecko nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie, gdy:

1) oboje rodzice są obywatelami polskimi albo

2) jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie jest nieznane bądź nieokreślone jest jego obywatelstwo lub nie posiada żadnego obywatelstwa - apatryda, bezpaństwowiec.

2. prawo ziemi - ins solis - dziecko urodzone lub znalezione w Polsce nabywa obywatelstwo polskie gdy oboje rodzice są nieznani, bądź też nieokreślone jest ich obywatelstwo lub nie posiadają żadnego obywatelstwa.

Te przypadki to jest bezwzględna ochrona obywatelstwa polskiego.

Względna ochrona obywatelstwa polskiego polega na tym, że - dziecko rodziców, z których jedno jest obywatelem polskim, drugie zaś obywatelem innego państwa, nabywa przez urodzenie obywatelstwo polskie. Jednakże rodzice w oświadczeniu złożonym zgodnie przed właściwym organem w ciągu trzech miesięcy od dnia urodzenia się dziecka mogą wybrać dla niego obywatelstwo państwa obcego, którego obywatelem jest jedno z rodziców, jeżeli według prawa tego państwa dziecko nabywa jego obywatelstwo. W braku porozumienia między rodzicami każde z nich może zwrócić się w ciągu trzech miesięcy od dnia urodzenia się dziecka o rozstrzygnięcie do sądu. Ten organ - to w kraju - starosta, za granicą - konsul.

Prawo powrotu do obywatelstwa polskiego - polega ono na tym, iż dziecko, które nabyło obywatelstwo polskie - jeżeli po ukończeniu szesnastu lat, a przed upływem sześciu miesięcy od dnia osiągnięcia pełnoletności złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia.

Nabycie obywatelstwa polskiego przez cudzoziemców - cudzoziemiec nabywa obywatelstwo polskie poprzez nadanie, którego dokonuje Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej na jego wniosek.

Aby otrzymać obywatelstwo polskie cudzoziemiec musi spełnić następujące warunki:

1. musi zamieszkiwać w Polsce co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia na osiedlenie się - w szczególnie uzasadnionych przypadkach termin może być krótszy.

2. nadanie obywatelstwa polskiego może ale nie musi być uzależnione od złożenia dowodu utraty albo zwolnienia z obywatelstwa obcego.

3. Nadanie obywatelstwa polskiego obojgu rodzicom rozciąga się na dzieci pozostające pod ich władzą rodzicielską.

Gdy nadano obywatelstwo jednemu z rodziców to rozciąga się ono na jego dzieci, gdy:

• pozostają one pod jego wyłączną władzą rodzicielską,

• drugie z rodziców jest obywatelem polskim lub,

• drugie z rodziców wyraziło zgodę przed właściwym organem na nabyciu przez dziecko obywatelstwa polskiego,

• dzieciom pozostającym pod opieką obywatelstwo polskie może być nadane jedynie za zgoda opiekuna wyrażoną w odpowiednim oświadczeniu złożonym przed właściwym organem po uprzednim zadośćuczynieniu wymogom właściwego prawa obcego,

• nadanie lub rozciągnięcie obywatelstwa polskiego na dzieci, które ukończyły szesnaście lat, następuje jedynie za ich zgodą.

Uznanie za obywatela polskiego

Może być uznana za obywatela polskiego osoba o nieokreślonym obywatelstwie lub
nieposiadająca żadnego obywatelstwa, jeżeli zamieszkuje w Polsce na podstawie zezwolenia na osiedlenie się, co najmniej 5 lat. Uznanie za obywatela polskiego następuje na wniosek zainteresowanego. Organem właściwym na uznanie kogoś za obywatela polskiego jest Wojewoda.

Uznanie za obywatela polskiego rozciąga się na dzieci, jeżeli zamieszkują w Polsce, szesnastolatek musi wyrazić zgodę. Warunki takie same jak przy nadaniu.

Zawarcie związku małżeńskiego

Cudzoziemiec, któremu zezwolono na osiedlenie się w Polsce i który pozostaje, co najmniej
3 lata w związku małżeńskim z osobą posiadającą obywatelstwo polskie, nabywa obywatelstwo polskie, jeżeli w określonym terminie złoży właściwe oświadczenie przed właściwym organem - starostą - a organ ten wyda decyzje o przyjęciu oświadczenia.

Termin do złożenia oświadczenia woli wynosi 6 miesięcy od dnia uzyskania przez cudzoziemca zezwolenia na osiedlenie się, albo 3 lata i 6 miesięcy od dnia zawarcia związku małżeńskiego z osoba posiadającą obywatelstwo polskie. Przyjęcie oświadczenia może być uzależnione od złożenia dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa polskiego.

UTRATA OBYWATELSTWA POLSKIEGO

Nie można nikogo pozbawić obywatelstwa polskiego. Obywatel polski traci obywatelstwo na swój wniosek, po uzyskaniu zgody Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Osoba, która utraciła obywatelstwo polskie przez nabycie obywatelstwa obcego wskutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem lub w związku z zawarciem takiego małżeństwa, odzyskuje obywatelstwo polskie, jeżeli po ustaniu tego małżeństwa lub jego unieważnieniu złoży odpowiednie oświadczenie przed właściwym organem i organ ten wyda decyzję o przyjęciu oświadczenia. Zgoda ta rozciąga się również na dzieci, jeżeli obydwoje rodzice zrzekają się obywatelstwa polskiego.

Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego udzielona jednemu z rodziców rozciąga się na dzieci:

• pozostające pod jego władzą rodzicielską,

• gdy drugiemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska lub,

• nie jest on obywatelem polskim albo,

• gdy jest obywatelem polskim i wyrazi przed właściwym organem zgodę na utratę obywatelstwa polskiego przez dzieci.

W przypadku, gdy drugie z rodziców jest obywatelem polskim i sprzeciwia się rozciągnięciu na dzieci zgody na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego udzielonej pierwszemu z rodziców lub, gdy porozumienie napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, każde z rodziców może zwrócić się o rozstrzygnięcie do sądu.

Zgoda na zrzeczenie się obywatelstwa rozciąga się na dzieci, które ukończyły szesnaście lat, jedynie za ich zgodą. Również każde z rodziców może zwrócić się do sądu, gdy każde z rodziców napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody.

FORMA NABYCIA OBYWATELSTWA POLSKIEGO PRZEZ REPATRIACJĘ

Repatriant nabywa obywatelstwo polskie z mocy prawa z chwila przekroczenia granic polskich. Do przekroczenia granic potrzebna mu wiza repatriacyjna. Repatriant w ten sposób nabywa obywatelstwo polskie tylko raz, gdy się go z rzecze to drugi raz na ten zasadzie nie uzyska obywatelstwa polskiego.

Prawo o zmianie imion i nazwisk - ustawa z 1956 r. Dz. U. z 1963 r. Nr 59, poz. 328 z późn. zmianami.

Każdy obywatel polski może na swój wniosek zmienić imię i nazwisko na wskazane przez siebie tylko i wyłącznie na swój wniosek. Zmiana imienia lub nazwiska osoby, która nie posiada żadnej przynależności państwowej, na inne wskazane przez nią imię lub nazwisko może nastąpić na jej wniosek, jeżeli osoba ta ma miejsce zamieszkania w Polsce.

Zmiana może dotyczyć również nazwiska rodowego kobiety, która pozostaje lub pozostawała w związku małżeńskim.

Wniosek o zmianę nazwiska podlega uwzględnieniu, jeżeli jest uzasadniony ważnymi względami. W szczególności ważne względy zachodzą, gdy wnioskodawca nosi nazwisko:

1) ośmieszające albo nielicujące z godnością człowieka,

2) o brzmieniu niepolskim,

3) posiadające formę imienia, a także, jeżeli wnioskodawca pragnie zmienić swoje nazwisko na nazwisko, którego od wielu lat używa.

Wniosek o zmianę nazwiska nie podlega uwzględnieniu:

1) gdy zachodzi uzasadniona obawa, że wnioskodawca ubiega się o zmianę nazwiska w zamiarze ułatwienia sobie działalności przestępczej albo uchylenia się od odpowiedzialności cywilnej lub karnej,

2) gdy wnioskodawca ubiega się o zmianę nazwiska na nazwisko historyczne, wsławione na polu kultury i nauki, działalności politycznej i społecznej albo wojskowej, chyba że posiada członków rodziny o tym samym nazwisku lub jest powszechnie znany pod tym nazwiskiem.

Zmiana nazwiska obojga rodziców rozciąga się na małoletnie dzieci. Jeżeli zmiana nazwiska dotyczy tylko jednego z rodziców, rozciągnięcie jej na małoletnie dziecko wymaga zgody drugiego z rodziców, chyba, że nie ma on pełnej zdolności do czynności prawnych, nie żyje lub nie jest znany albo, że jest pozbawiony władzy rodzicielskiej. Gdy dziecko ukończyło 14 lat potrzebna jest również jego zgoda.

W razie braku porozumienia między rodzicami każde z nich może się zwrócić o rozstrzygnięcie do władzy opiekuńczej. Decyzja, co do zmiany nazwiska małoletniego dziecka zapada po uprawomocnieniu się postanowienia władzy opiekuńczej.

W przypadku, gdy zmiana nazwiska ma dotyczyć tylko małoletniego dziecka. Z wnioskiem o zmianę nazwiska małoletniego dziecka występuje przedstawiciel ustawowy.

Nazwisko może składać się jedynie z dwóch części (członów).

Imiona zmienia się tak samo. W akcie urodzenia imię niepolskie musi być napisane oryginalnie - tak jak pisze się je w danym języku.

W drodze decyzji administracyjnej, decyzje tą podejmuje starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania wnioskodawcy, a w przypadku braku takiego miejsca - Prezydent m.st. Warszawy jako organ wykonawczy gminy Warszawa-Centrum.

Podania w tych sprawach, osoby zamieszkałe w Polsce składają organom właściwym, tj. staroście. Jeżeli wnioskodawca zamieszkuje za granicą, podanie składa się za pośrednictwem konsula Rzeczypospolitej Polskiej.

Właściwość miejscową starostów określa, w stosunku do osób zamieszkałych za granicą, kolejno: ostatnie miejsce ich zamieszkania albo ostatnie miejsce pobytu w Polsce. W przypadku braku takich podstaw właściwy jest Prezydent m.st. Warszawy jako organ wykonawczy gminy Warszawa-Centrum.

W razie wątpliwości, pisownię lub brzmienie imienia i nazwiska ustala starosta, na wniosek strony. Ustalenie pisowni może nastąpić również z urzędu, jeżeli imię i nazwisko ma brzmienie polskie.

Starosta ma obowiązek: zawiadomić o zmianie imienia lub nazwiska urzędy stanu cywilnego właściwe ze względu na miejsce sporządzenia aktu urodzenia i małżeństwa wnioskodawcy oraz miejsce sporządzenia aktów urodzeń jego małoletnich dzieci, a ponadto właściwy urząd skarbowy i organ Policji, wojskową komendę uzupełnień i organy ewidencji ludności oraz Centralny Rejestr Skazanych.

Te zadania i kompetencje starosty są zadaniami z zakresu administracji rządowej.

Wojewodowie sprawują nadzór nad działalnością organów powiatu w zakresie realizacji tych obowiązków określonych w ustawie. Wojewoda jest organem odwoławczym od orzeczeń administracyjnych wydanych przez organy powiatu na podstawie ustawy.

PRAWO O PASZPORTACH z dnia 29 listopada 1990 r. Dz. U. z 1991 r. Nr 2 poz. 5

Paszport jest dokumentem urzędowym uprawniającym do przekraczania granicy i pobytu za granicą oraz poświadczającym obywatelstwo polskie, a także tożsamość osoby w nim wskazanej w zakresie danych, jakie dokument ten zawiera.

Każdy obywatel polski ma prawo do otrzymania paszportu. Pozbawienie lub ograniczenie tego prawa może nastąpić tylko w przypadkach przewidzianych ustawą.

Rodzaje paszportów:

1) paszport,

2) paszport dyplomatyczny,

3) paszport służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych,

4) paszport blankietowy.

Ad. 1. Paszporty wydaje oraz dokonuje w nich zmian w kraju - wojewoda właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego osoby ubiegającej się o paszport, a za granicą - konsul, zwani dalej „organami paszportowymi”.

W uzasadnionych przypadkach, gdy przemawia za tym ważny interes osoby uprawnionej do otrzymania paszportu, Minister Spraw Wewnętrznych może wydać paszport albo dokonać w nim zmian. Za zgodą Ministra Spraw Wewnętrznych wojewoda może wydać paszport albo dokonać w nim zmian z pominięciem właściwości miejscowej.

Ad. 2 i 3. Paszporty dyplomatyczne i paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych wydaje, wznawia ich ważność oraz dokonuje w nich zmian Minister Spraw Zagranicznych.

Do wznawiania ważności paszportów dyplomatycznych i służbowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz dokonywania w nich zmian za granicą jest uprawniony konsul.

Ad. 4. Paszporty blankietowe wydaje konsul w celu umożliwienia powrotu do kraju obywatelom polskim przebywającym czasowo za granicą i nieposiadającym paszportu wydanego w kraju (zgubił, ukradziono mu).

Odmowa wydania paszportu - gdy istnieją przesłanki obligatoryjne, na wniosek:

1) sądu prowadzącego przeciw osobie ubiegającej się o paszport postępowanie w sprawie karnej lub cywilnej,

2) Prokuratora Generalnego w sprawie osoby ubiegającej się o paszport, co, do której podjęto czynności związane z przejęciem ścigania o przestępstwo popełnione za granicą,

3) organu prowadzącego przeciw osobie ubiegającej się o paszport postępowanie przygotowawcze lub wykonawcze w sprawie karnej o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego albo w sprawie karnej skarbowej.

Gdy istnieją przesłanki fakultatywne:

1. Jeżeli osoba ubiegająca się o paszport nie wykonała obowiązku ustawowego, a zachodzi uzasadniona obawa, że wyjazd za granicę osoby zobowiązanej uniemożliwi wykonanie tego obowiązku i niewykonanie obowiązku znajduje potwierdzenie w orzeczeniu sądu lub decyzji uprawnionego organu,

2. W razie prawomocnego skazania osoby ubiegającej się o paszport za przestępstwo popełnione za granicą, o ile czyn podlega w kraju odpowiedzialności karnej,

4. Na czas nie dłuższy niż 12 miesięcy, gdy uzyskano, w trybie przewidzianym w umowach międzynarodowych, potwierdzoną informację, że osoba w czasie pobytu za granicą dopuściła się przestępstwa lub wykroczenia z chęci zysku.

Zgodnie z art. 7, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem osoby ubiegającej się o paszport, mimo istnienia przesłanek uzasadniających odmowę jego wydania, można wydać paszport uprawniający do jednokrotnego wyjazdu za granicę, jeżeli ww. organy wyrażą na to zgodę.

W przypadkach nagłych, związanych z chorobą lub pogrzebem członka rodziny albo potrzebą pilnego leczenia osoby ciężko chorej, paszport wydaje się oraz dokonuje w nim zmiany w terminie do trzech dni po spełnieniu określonych warunków przez osobę ubiegającą się o paszport.

W razie ubiegania się o paszport osoby nieposiadającej zdolności do czynności prawnych, wydanie oraz dokonanie zmiany w paszporcie może nastąpić na wniosek przedstawiciela ustawowego tej osoby.

WYDANIE PASZPORTU MAŁOLETNIM:

W razie ubiegania się o wydanie paszportu przez osobę małoletnią, jest wymagana zgoda obojga rodziców lub opiekunów prawnych, chyba, że z orzeczenia sądu wynika, że prawo decydowania w tej sprawie jednemu z rodziców nie przysługuje; w przypadku braku zgodności stanowisk rodziców lub niemożności uzyskania zgody, zastępuje ją orzeczenie sądu opiekuńczego. Paszport wydaje się na jedną osobę. Paszport może obejmować także dzieci do lat szesnastu, odbywające podróż pod opieką posiadacza paszportu (matka lub ojciec). Paszport ważny jest przez 10 lat od daty jego wydania. Utrata ważności paszportu nie pozbawia jego posiadacza prawa przybycia na podstawie tego paszportu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

UNIEWAŻNIENIE PASZPORTU - następuje z przesłanek obligatoryjnych oraz niekiedy z przesłanek fakultatywnych. Organ właściwy wydaje decyzję o unieważnieniu paszportu. Osoba ta musi zwrócić te paszport organowi paszportowemu. Wniesienie odwołania od decyzji o unieważnieniu paszportu nie wstrzymuje jej wykonania. W przypadku wydania decyzji o unieważnieniu, przysługuje zwrot opłaty paszportowej i innych poniesionych kosztów. Minister Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Finansów określi, w drodze rozporządzenia, zakres oraz tryb zwrotu dokonanych opłat i poniesionych kosztów.

Osoba, wobec której wydano decyzję o unieważnieniu paszportu, jest obowiązana zwrócić paszport organowi paszportowemu. W razie niewykonania tego obowiązku mają zastosowanie przepisy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

W razie utraty obywatelstwa polskiego przez osobę, której wydano paszport, organ paszportowy wydaje decyzję o unieważnieniu paszportu.

Od decyzji w sprawach paszportów i paszportów blankietowych przysługuje odwołanie do Ministra Spraw Wewnętrznych.

Minister Spraw Wewnętrznych sprawuje zwierzchni nadzór nad sprawami paszportowymi.

Minister Spraw Zagranicznych sprawuje nadzór nad paszportami dyplomatycznymi i paszportami służbowymi Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Uprawnieni do otrzymania paszportu dyplomatycznego są małżonek, a także dzieci pracowników, jeżeli pozostają z nimi we wspólnocie domowej i towarzyszą im w wyjeździe za granicę. Przez dziecko rozumie się dziecko własne, pasierba, dziecko przysposobione lub dziecko obce, wzięte na utrzymanie i wychowanie w ramach rodziny zastępczej, które nie przekroczyło 25 roku życia.

Paszporty dyplomatyczne oraz paszporty służbowe Ministerstwa Spraw Zagranicznych są przechowywane w kraju w Ministerstwie Spraw Zagranicznych lub w składnicach paszportowych innych organów władzy albo administracji państwowej, upoważnionych przez Ministra Spraw Zagranicznych, a za granicą - w przedstawicielstwach dyplomatycznych lub urzędach konsularnych.

Za wydanie paszportu uprawniającego do wielokrotnych wyjazdów za granicę pobiera się opłatę paszportową w wysokości 100 zł.

Ulgową opłatę paszportową, w wysokości 50% stawki, pobiera się od:

1) emerytów, rencistów, osób niepełnosprawnych, a także współmałżonków tych osób, pozostających na ich wyłącznym utrzymaniu,

2) osób przebywających w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych albo korzystających z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych,

3) kombatantów i innych osób, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego

4) uczącej się młodzieży szkół dziennych i studentów studiów stacjonarnych.

W razie zbiegu tytułów uprawniających do ulgowej opłaty paszportowej, przysługuje tylko jedna ulgowa opłata paszportowa.

Nie pobiera się opłaty paszportowej za wydanie paszportu:

1) małoletnim, którzy w dniu złożenia podania o wydanie paszportu nie mieli ukończonych 16 lat,

2) osobom, jeżeli ich wyjazd za granicę następuje w celu długotrwałego leczenia lub w związku z koniecznością poddania się operacji,

3) osobom, które złożyły podanie o wymianę paszportu z powodu jego wady technicznej,

4) żołnierzom niezawodowym wyznaczonym do pełnienia służby poza granicami państwa.

Opłatę paszportową obniża się w przypadku wydania nowego paszportu przed upływem terminu ważności dotychczas posiadanego paszportu, na skutek wystąpienia jednej z następujących okoliczności:

1) zmiany nazwiska, imienia lub innych danych, które podlegają wpisowi do paszportu,

2) zmiany wyglądu osoby posiadającej paszport, która może utrudnić ustalenie jej tożsamości,

3) braku w dotychczas posiadanym paszporcie miejsca na umieszczenie w nim stempli, wiz lub pieczęci poświadczających przekroczenie granicy.

Wysokość opłaty za wydanie nowego paszportu ustala się odejmując od opłaty obowiązującej w dniu złożenia podania o wydanie nowego paszportu jedną dziesiątą część tej opłaty - za każdy pełny rok pozostający do upływu terminu ważności dotychczas posiadanego paszportu.

Za wydanie nowego paszportu przed upływem terminu ważności dotychczas posiadanego paszportu pobiera się opłatę paszportową w wysokości 300 zł, jeżeli paszport został utracony z przyczyn zawinionych przez jego posiadacza.

W razie kolejnej utraty ważnego paszportu z przyczyn jw. - za wydanie nowego paszportu pobiera się opłatę w wysokości 400 zł.

Opłatę paszportową wpłaca się do kasy właściwego organu paszportowego lub na rachunek bankowy tego organu, ponosząc związane z tym koszty.

Ustawa z 19.11.1999 r. - Prawo działalności gospodarczej - Dz.U Nr 101, poz.1178,
Dz.U z 2000 r., Nr 86, Nr 114 - obowiązuje od 1.01.2001 r., natomiast część jej artykułów obowiązuje już od 2000 r. - dot. małych i średnich przedsiębiorców i przedsiębiorstw zagranicznych.

Ustawa z 20.08.1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym - Dz.U. Nr 121, poz.769, 1998r. -Dz.U. Nr 155, 1999 r. - Dz.U. Nr 101, 2000 r. - Dz.U. 60, 84, 114

W 1988 r. wprowadzono wolność gospodarczą oraz równość wszystkich podmiotów gospodarczych - wszystkie przedmioty gospodarcze są traktowane przez państwo na równi

Kontynuuje te zasady ustawa z 1999 r. o działalności gospodarczej dodając jeszcze następne zasady, tj.

• dobre obyczaje w obrocie gospodarczym,

• zasady uczciwej konkurencji i ochrony słusznych praw konsumentów.

Działalnością gospodarczą w rozumieniu ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Przedsiębiorca - pojęcie szerokie, które pojawiło się w ustawie O Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. 121, poz. 769 z 1997 r., a obowiązuje od 1.01.2001 r.

Do przedsiębiorców zaliczamy: osoby fizyczne, osoby prawne oraz niemające osobowości prawnej, spółki prawa handlowego, która zawodowo we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Podział spółek:

Spółki Prawa Cywilnego - to te, które funkcjonują w oparciu o Kodeks Cywilny

Spółki Kodeksu Handlowego - Kodeks Spółek Handlowych wyróżnia dwa rodzaje spółek:

1. Spółki kapitałowe to: sp. z o.o., sp. akcyjne,

2. Spółki osobowe to: sp. jawne, sp. partnerskie - mogą je tworzyć tylko osoby fizyczne art. 78 KSH, sp. komandytowe, sp. komandytowo-akcyjne.

Wyłączenia ustawowe (reguluje je odrębne ustawa):

• dotyczące upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt,

• ogrodnictwa i warzyw,

• leśnictwa i rybactwa śródlądowego,

• usług agroturystycznych świadczonych przez rolników,

• wolne zawody prawnicze (notariusze - ich działalność reguluje ustawa z 1991 r. Prawo o notariacie, Dz.U. Nr 22, adwokaci i radcy prawni).

Podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej

Podejmowanie działalności jest związane z wpisem do rejestru (20 oddziałów KRS) lub zarejestrowaniem w gminie. KRS obejmuje obszar województwa lub jego część. Rejestr jest w systemie informatycznym i jest jawny. KRS składa się z 3 części:

• rejestrowani są przedsiębiorcy (rozdział I),

• rejestr stowarzyszeń i innych organizacji społecznych, zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów ZOZ (rozdział II KRS);

• rejestr niewypłacalnych dłużników (rozdział III KRS).

Obowiązki przedsiębiorcy

Zakład główny, oddział oraz inne stałe miejsce wykonywania przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej powinny być oznaczone na zewnątrz.

Zewnętrzne oznaczenie powinno zawierać:

1) oznaczenie przedsiębiorcy,

2) zwięzłe określenie przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej.

Jeżeli przedsiębiorca oferuje towary lub usługi w sprzedaży bezpośredniej lub wysyłkowej za pośrednictwem środków masowego przekazu, sieci informatycznych lub druków bezadresowych, jest obowiązany do podania w ofercie, co najmniej następujących danych:

1) oznaczenia przedsiębiorcy,

2) numeru, pod którym przedsiębiorca wpisany jest do rejestru przedsiębiorców, wraz
z oznaczeniem sądu rejestrowego,

3) siedziby i adresu przedsiębiorcy.

Przedsiębiorca jest obowiązany do zamieszczania na towarach lub na ich opakowaniach wprowadzanych do obrotu informacji w języku polskim zawierających:

1) oznaczenie przedsiębiorcy - producenta towaru i jego adres,

2) nazwę towaru,

3) inne oznaczenia i informacje wymagane na podstawie odrębnych przepisów.

Koncesjonowanie działalności gospodarczej

Uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie:

1) poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż, bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych,

2) wytwarzania i obrotu materiałami wybuchowymi, bronią i amunicją oraz wyrobami i technologią o przeznaczeniu wojskowym lub policyjnym,

3) wytwarzania, przetwarzania, magazynowania, przesyłania, dystrybucji i obrotu paliwami i energią,

4) ochrony osób i mienia,

5) transportu lotniczego oraz wykonywania innych usług lotniczych,

6) budowy i eksploatacji albo wyłącznie eksploatacji autostrad płatnych oraz dróg ekspresowych, do których stosuje się przepisy o autostradach płatnych,

7) zarządzania liniami kolejowymi oraz wykonywania przewozów kolejowych,

8. rozpowszechniania programów radiowych i telewizyjnych.

Wprowadzenie innych koncesji w dziedzinach działalności gospodarczej mających szczególne znaczenie ze względu na bezpieczeństwo państwa lub obywateli albo inny ważny interes publiczny jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy działalność ta nie może być wykonywana jako wolna lub po uzyskaniu zezwolenia oraz wymaga zmiany niniejszej ustawy.

Jeżeli przepisy odrębnych ustaw nie stanowią inaczej, udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji należy do ministra właściwego ze względu na przedmiot działalności gospodarczej podlegającej koncesjonowaniu.

Udzielenie, odmowa udzielenia, zmiana i cofnięcie koncesji lub ograniczenie jej zakresu w stosunku do wniosku następuje w drodze decyzji administracyjnej. Koncesji udziela się na czas oznaczony, nie krótszy niż 2 lata i nie dłuższy niż 50 lat. Organ koncesyjny może określić w koncesji szczególne warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

Wniosek o udzielenie koncesji powinien zawierać:

1) oznaczenie przedsiębiorcy, jego siedzibę i adres,

2) numer w rejestrze przedsiębiorców,

3) określenie rodzaju i zakresu wykonywania działalności gospodarczej, na którą ma być udzielona koncesja,

4) informacje określone w przepisach odrębnych ustaw.

Przed podjęciem decyzji w sprawie wydania koncesji organ koncesyjny może:

1. wezwać wnioskodawcę do uzupełnienia, w wyznaczonym terminie, brakującej dokumentacji poświadczającej, że spełnia on warunki określone przepisami prawa, wymagane do wykonywania określonej działalności gospodarczej,

2. dokonać kontrolnego sprawdzenia faktów podanych we wniosku o udzielenie koncesji w celu stwierdzenia, czy przedsiębiorca spełnia warunki wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

W przypadku, gdy organ koncesyjny przewiduje udzielenie ograniczonej liczby koncesji, o możliwości uzyskania koncesji ogłasza w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym.

Organ koncesyjny może odmówić udzielenia koncesji lub ograniczyć jej zakres w stosunku do wniosku o udzielenie koncesji:

1) gdy przedsiębiorca nie spełnia warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją określonych w ustawie lub szczególnych warunków podanych do wiadomości przedsiębiorcom,

2) ze względu na zagrożenie obronności lub bezpieczeństwa Państwa,

3) ze względu na inny ważny interes publiczny,

4) jeżeli w wyniku przeprowadzonej rozprawy, o udzielono koncesji innemu przedsiębiorcy lub przedsiębiorcom.

Organ koncesyjny może czasowo wstrzymać udzielanie koncesji, ogłaszając o tym w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Organ koncesyjny cofa koncesję w przypadku, gdy:

1) wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją,

2) przedsiębiorca nie podjął działalności objętej koncesją mimo wezwania organu koncesyjnego lub zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

Organ koncesyjny cofa koncesję lub zmienia jej zakres w przypadku, gdy przedsiębiorca:

1) w wyznaczonym terminie nie usunął stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z warunkami określonymi w koncesji lub z przepisami regulującymi działalność gospodarczą objętą koncesją,

2) rażąco narusza warunki określone w koncesji lub inne warunki wykonywania koncesjonowanej działalności gospodarczej, określone przepisami prawa.

Organ koncesyjny może cofnąć koncesję lub zmienić jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeństwa państwa lub innego ważnego interesu publicznego.

Przedsiębiorca, który zamierza podjąć działalność gospodarczą w dziedzinie podlegającej koncesjonowaniu, może ubiegać się o przyrzeczenie wydania koncesji, zwane dalej „promesą” - przyrzeczenie wydania koncesji. W promesie można uzależnić udzielenie koncesji od spełnienia warunków wykonywania działalności gospodarczej objętej koncesją.

W postępowaniu o udzielenie promesy stosuje się przepisy dotyczące udzielenia koncesji.

W promesie ustala się okres jej ważności, z tym, że nie może on być krótszy niż 6 miesięcy.

W okresie ważności promesy nie można odmówić udzielenia koncesji na wykonywanie działalności gospodarczej określonej w promesie, chyba, że:

1) uległy zmianie dane zawarte we wniosku o udzielenie promesy albo

2) wnioskodawca nie spełnił wszystkich warunków podanych w promesie.

Przedsiębiorca, któremu cofnięto koncesję, może wystąpić z wnioskiem o ponowne udzielenie koncesji w takim samym zakresie nie wcześniej niż po upływie 3 lat od dnia wydania decyzji o cofnięciu. Za udzielenie koncesji lub jej zmianę oraz za udzielenie promesy pobiera się opłatę skarbową, chyba, że przepisy odrębnych ustaw stanowią inaczej.

Zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej

Uzyskanie zezwolenia wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie określonym w przepisach odrębnych ustaw. Organ zezwalający wydaje zezwolenie po stwierdzeniu, że spełnione zostały wymagane prawem warunki wykonywania działalności gospodarczej w dziedzinie objętej obowiązkiem uzyskania zezwolenia.

W przypadku, gdy wydanie zezwolenia na wykonywanie działalności gospodarczej wszystkim wnioskodawcom spełniającym warunki nie jest możliwe - zgodnie z obowiązującymi przepisami regulującymi wykonywanie danego rodzaju działalności gospodarczej - organ zezwalający przeprowadza rozprawę administracyjną.

Wydawanie, odmowa wydania i cofnięcie zezwolenia następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Przedsiębiorca może ubiegać się o wydanie promesy zezwolenia. Zezwolenie wydaje się na czas nieoznaczony. Zezwolenie może być wydane na czas oznaczony:

1) na wniosek przedsiębiorcy,

2) jeżeli przepisy odrębne tak stanowią.

Organ zezwalają cofa zezwolenie w przypadku, gdy:

1) wydano prawomocne orzeczenie zakazujące przedsiębiorcy wykonywania działalności gospodarczej objętej zezwoleniem,

2) przedsiębiorca przestał spełniać warunki określone przepisami prawa, wymagane do prowadzenia działalności gospodarczej określonej w zezwoleniu,

3) przedsiębiorca nie usunął, w wyznaczonym przez organ wydający zezwolenie terminie, stanu faktycznego lub prawnego niezgodnego z przepisami prawa regulującymi działalność gospodarczą objętą zezwoleniem.

Organ zezwalający może cofnąć zezwolenie w przypadku, gdy:

1) przepisy odrębne tak stanowią,

2) przedsiębiorca nie podjął, mimo wezwania organu zezwalającego, lub zaprzestał wykonywania działalności gospodarczej, na którą uzyskał zezwolenie

Dziedziny, które nie wymagają koncesji ani zezwolenia:

• przetwórstwo i obrót metalami i kamieniami szlachetnymi, metalami nieżelaznymi,

• obrót dobrami kultury powstałymi przed 9.05.1945 r.

• dokonywanie przenoszenia zapisu dźwięku lub dźwięku i obrazu na kasetach, taśmach,

• produkcja oraz dystrybucja i rozpowszechnianie filmów,

• prowadzenie targowisk,

• transport morski i zarządzanie portami morskimi poza podstawowymi,

• sport profesjonalny,

• poszukiwanie i wydobywanie surowców mineralnych znajdujących się w odpadach po robotach publicznych.

Oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych

Dla wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przedsiębiorcy zagraniczni mogą, na zasadzie wzajemności, o ile umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę nie stanowią inaczej, tworzyć oddziały z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział może prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie przedmiotu działalności przedsiębiorcy zagranicznego.

Przedsiębiorca zagraniczny tworzący oddział jest obowiązany ustanowić osobę upoważnioną w oddziale do reprezentowania przedsiębiorcy zagranicznego.

Oddział może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców. Zasady wpisu do rejestru przedsiębiorców określają przepisy odrębnej ustawy.

Oddział jest obowiązany:

1) używać nazwy przedsiębiorcy zagranicznego w języku państwa jego siedziby wraz z przetłumaczoną na język polski nazwą formy prawnej przedsiębiorcy oraz dodaniem wyrazów „Oddział w Polsce”,

2) prowadzić oddzielną rachunkowość w języku polskim zgodnie z przepisami o rachunkowości,

3) zgłaszać ministrowi właściwemu do spraw gospodarki wszelkie zmiany stanu faktycznego i prawnego w zakresie zmiany okoliczności, np. nastąpiło otwarcie likwidacji przedsiębiorcy zagranicznego, działalność przedsiębiorcy zagranicznego zagraża bezpieczeństwu i obronności państwa, ochronie tajemnicy państwowej lub innemu ważnemu interesowi publicznemu w terminie 14 dni od dnia ich wystąpienia.

Do likwidacji oddziału stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu handlowego o likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

Przedsiębiorcy zagraniczni mogą tworzyć przedstawicielstwa z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zakres działania przedstawicielstwa może obejmować wyłącznie prowadzenie działalności w zakresie reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego.

Utworzenie przedstawicielstwa wymaga wpisu do ewidencji przedstawicielstw przedsiębiorców zagranicznych, prowadzonej przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Wpisu do ewidencji dokonuje, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego ze względu na przedmiot wykonywanej działalności przedsiębiorcy zagranicznego.

Minister właściwy do spraw gospodarki, po zasięgnięciu opinii ministra właściwego ze względu na przedmiot prowadzonej działalności przedsiębiorcy zagranicznego, odmawia, w drodze decyzji, wpisu do ewidencji, jeżeli utworzenie przedstawicielstwa zagrażałoby bezpieczeństwu i obronności państwa lub ochronie tajemnicy państwowej albo innemu ważnemu interesowi publicznemu,

Przedstawicielstwo jest obowiązane:

1) używać nazwy przedsiębiorcy zagranicznego w języku państwa jego siedziby wraz z przetłumaczoną na język polski nazwą formy prawnej przedsiębiorcy oraz dodaniem wyrazów „przedstawicielstwo w Polsce”,

2) prowadzić oddzielną rachunkowość zgodnie z przepisami o rachunkowości,

W oddziałach prowadzona jest działalność gospodarcza, natomiast w przedstawicielstwach - reklama i promocja przedsiębiorstwa.

Obywatele państw obcych, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, korzystają w zakresie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z takich samych praw jak obywatele polscy.

Na zasadzie wzajemności, o ile umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę nie stanowią inaczej, osoby zagraniczne mogą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej podejmować i wykonywać działalność gospodarczą na takich samych zasadach, jak przedsiębiorcy mający miejsce pobytu stałego lub siedzibę w Polsce.

W przypadku braku zasady wzajemności, osoby zagraniczne dla podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą tworzyć wyłącznie spółki komandytowe, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, a także przystępować do takich spółek oraz obejmować bądź nabywać ich udziały i akcje.

Mali i średni przedsiębiorcy

Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w poprzednim roku obrotowym:

1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz

2) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 7 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 5 milionów EURO.

Pomimo spełnienia obu warunków, nie uważa się jednak za małego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali posiadają:

1) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

2) prawa do ponad 25% udziału w zysku,

3) więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, niebędącego małym przedsiębiorcą, który w poprzednim roku obrotowym:

1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz

2) osiągnął przychód netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych nieprzekraczających równowartości w złotych 40 milionów EURO lub suma aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec poprzedniego roku obrotowego nie przekroczyła równowartości w złotych 27 milionów EURO.

Nie uważa się jednak za średniego, przedsiębiorcy, w którym przedsiębiorcy inni niż mali i średni posiadają:

1) więcej niż 25% wkładów, udziałów lub akcji,

2) prawa do ponad 25% udziału w zysku,

3) więcej niż 25% głosów w zgromadzeniu wspólników (akcjonariuszy).

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może podwyższyć kwoty.

Samorząd gospodarczy

Samorząd gospodarczy reprezentuje środowiska przedsiębiorców i poprzez działania na rzecz przedsiębiorczości wspiera rozwój gospodarczy kraju. Samorząd gospodarczy nie posiada uprawnień władczych w stosunku do przedsiębiorców w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Samorząd gospodarczy nie może podejmować działań ograniczających zakres wykonywanej przez przedsiębiorców działalności gospodarczej lub godzących w zasadę konkurencji.

Samorząd gospodarczy działa poprzez organizacje przedsiębiorców, zwane dalej „organizacjami samorządu gospodarczego”.

Organizacja samorządu gospodarczego nie może odmówić członkostwa przedsiębiorcy, który spełnia warunki określone w statucie tej organizacji.

Ustrój samorządu gospodarczego, zadania i sposób jego tworzenia oraz tryb powoływania władz organizacji samorządu gospodarczego określa odrębna ustawa.

Zadania organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego w zakresie działalności gospodarczej

Do zadań organów administracji rządowej i organów jednostek samorządu terytorialnego należy wspieranie działalności gospodarczej, w szczególności poprzez:

1) promowanie przedsiębiorczości na terenie gminy, powiatu i województwa,

2) prowadzenie działalności informacyjnej i oświatowej, w tym organizowanie szkoleń w zakresie rozwoju przedsiębiorczości,

3) współdziałanie z samorządem gospodarczym, organizacjami pracodawców oraz innymi organizacjami przedsiębiorców.

Do szczegółowych zadań organów gminy należy:

1) wydawanie, odmowa wydania i cofanie zezwoleń i koncesji, o ile przepisy odrębnych ustaw tak stanowią,

2) kontrola przestrzegania przepisów prawa przez przedsiębiorców,

3) wykonywanie innych zadań określonych w odrębnych przepisach.

Do szczegółowych zadań organów samorządu terytorialnego w powiecie i w województwie należy: wydawanie, odmowa wydania i cofanie zezwoleń i koncesji, o ile przepisy odrębnych ustaw tak stanowią. Zadania te wykonywane jako zadania z zakresu administracji rządowej.

Wójt, burmistrz lub prezydent miasta są uprawnieni do sprawdzenia, czy przedsiębiorca spełnia wszystkie obowiązki objęte koncesjami.

W razie powzięcia wiadomości o wykonywaniu działalności gospodarczej niezgodnie z przepisami ustawy, a także w razie stwierdzenia zagrożenia życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, niebezpieczeństwa powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub naruszenia środowiska w wyniku wykonywania tej działalności, wójt, burmistrz lub prezydent miasta niezwłocznie zawiadamia właściwe organy administracji rządowej lub właściwe organy jednostek samorządu terytorialnego.

Zawiadomione organy niezwłocznie powiadamiają wójta, burmistrza lub prezydenta miasta o podjętych czynnościach.

W przypadku braku możliwości zawiadomienia organów rządowych, wójt, burmistrz lub prezydent miasta może nakazać w drodze decyzji wstrzymanie wykonywania działalności gospodarczej na czas niezbędny, nie dłuższy niż 3 dni.

Decyzji tej nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności.

USTAWA z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (tekst pierwotny: Dz. U. 1989 r. Nr 20 poz. 104), (tekst jednolity: Dz. U. 2001 r. Nr 79 poz. 855)

Podstawa prawna Konstytucja RP, która każdemu zapewnia wolność zrzeszania się. Normują to także przepisy międzynarodowe:

- art. 20 Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.

- art. 22 Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych z1966 r.

- art. 11 Europejska Konwencja o Ochronie Praw i podstawowych wolności człowieka
z 1953 r.

Umożliwiają obywatelom równego, bez względu na przekonania, prawa czynnego uczestniczenia w życiu publicznym i wyrażania zróżnicowanych poglądów oraz realizacji indywidualnych zainteresowań, a także uwzględniając tradycje i powszechnie uznawany dorobek ruchu stowarzyszeniowego.

Prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach może podlegać ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo ochrony praw i wolności innych osób.

Stowarzyszenia mają prawo wypowiadania się w sprawach publicznych.

Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach nie zarobkowych.

DOBROWOLNOŚĆ - oznacza, że nikogo nie można zmuszać do przynależenia do stowarzyszenia oraz wprowadzać ograniczenia dot. występowania ze stowarzyszenia.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy oznacza to również zakaz tworzenia stowarzyszeń, w których obowiązywałaby reguła bezwzględnego posłuszeństwa ich członków wobec władz stowarzyszenia. Nikogo nie wolno zmuszać do udziału w stowarzyszeniu lub ograniczać jego prawa do wystąpienia ze stowarzyszenia. Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do stowarzyszenia albo pozostawania poza nim.

SAMORZĄDNOŚĆ (samodzielność) - oznacza, że stowarzyszenie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne oraz uchwala akty wewnętrznie dotyczące jego działalności.

Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych spraw może zatrudniać pracowników.

TRWAŁOŚĆ - oznacza, że stowarzyszenie nie powołuje się dla doraźnych celów. Oznacza ciągłość w działaniu.

Odróżnia to ją od innych rodzajów zrzeszeń, np. zgromadzeń i organizacji.

CELE NIEZAROBKOWE - stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, ale swoje dochody (zyski) musi przeznaczać na cele statutowe stowarzyszenia, nie można ich podzielić na członków stowarzyszenia.

Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do czynności prawnych i niepozbawionym praw publicznych.

Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych, mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym, że w składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności prawnych.

Małoletni poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu na walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do władz stowarzyszenia. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki.

Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą zrzeszać się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich.

Cudzoziemcy niemający miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą wstępować do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość.
Stowarzyszenia międzynarodowe mogą być tworzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej według zasad określonych w ustawie.

Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, o ile przepis ustawy nie stanowi inaczej.

Nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy do:

1) wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego,

2) starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad innymi niż wymienione wyżej.

Tworzenie stowarzyszeń

Osoby w liczbie, co najmniej piętnastu, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają statut stowarzyszenia i wybierają komitet założycielski.

Statut stowarzyszenia określa w szczególności:

1) nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji,

2) teren działania i siedzibę stowarzyszenia,

3) cele i sposoby ich realizacji,

4) sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków,

5) władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje,

6) sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także warunki ważności jego uchwał,

7) sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich,

8) zasady dokonywania zmian statutu,

9) sposób rozwiązania się stowarzyszenia.

Stowarzyszenie, które zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest obowiązane określić w statucie strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek.

Osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia.

Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków. W sprawach, w których statut nie określa właściwości władz stowarzyszenia, podejmowanie uchwał należy do walnego zebrania członków.

Statut może przewidywać zamiast walnego zebrania członków zebranie delegatów lub zastąpienie walnego zebrania członków zebraniem delegatów, jeżeli liczba członków przekroczy określoną w statucie wielkość. W takich przypadkach statut określa zasady wyboru delegatów i czas trwania ich kadencji. Stowarzyszenie jest obowiązane posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej.

Komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem, listą założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, protokół z wyboru komitetu założycielskiego, a także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia.

Wniosek o zarejestrowanie stowarzyszenia sąd rejestrowy rozpoznaje niezwłocznie, a rozstrzygnięcie powinno nastąpić nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku. Sąd rejestrowy doręcza organowi nadzorującemu odpis wniosku o rejestrację. Organ ten ma prawo wypowiedzieć się w sprawie wniosku w terminie 14 dni licząc od dnia jego doręczenia, a także przystąpić, za zgodą sądu, do postępowania jako zainteresowany.

Sąd rejestrowy odmawia zarejestrowania stowarzyszenia, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w ustawie.

Sąd rejestrowy przed wydaniem postanowienia o zarejestrowaniu stowarzyszenia, jeżeli uzna za niezbędne dokonanie dodatkowych ustaleń, wyznacza w tym celu posiedzenie wyjaśniające. Na posiedzenie wyjaśniające sąd rejestrowy wzywa uczestników postępowania.

Sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, że jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone ustawą.

Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. O wpisaniu stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego sąd rejestrowy zawiadamia założycieli oraz organ nadzorujący, przesyłając jednocześnie temu organowi statut.

Zarząd terenowej jednostki organizacyjnej stowarzyszenia jest obowiązany, w terminie 14 dni od chwili jej powołania, zawiadomić o tym organ nadzorujący właściwy ze względu na siedzibę tej jednostki, podając skład zarządu i adres siedziby jednostki, oraz doręczyć statut stowarzyszenia.

Zarząd stowarzyszenia ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić sąd rejestrowy o zmianie statutu. W sprawie wpisania do rejestru zmiany statutu stowarzyszenia stosuje się odpowiednio zasady i tryb przewidziane dla rejestracji stowarzyszenia.

Typologia stowarzyszeń:

1. stowarzyszenie zwykłe

2. związki stowarzyszeń

Ad. 1 Uproszczoną formą stowarzyszenia jest stowarzyszenie zwykłe, nieposiadające osobowości prawnej. Osoby w liczbie, co najmniej trzech, pragnące założyć stowarzyszenie zwykłe, uchwalają regulamin działalności, określając w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.

Otworzeniu stowarzyszenia zwykłego jego założyciele informują na piśmie właściwy, ze względu na przyszłą siedzibę stowarzyszenia, organ nadzorujący, podając powyższe dane.

Sąd rejestrowy, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może zakazać założenia stowarzyszenia zwykłego, jeżeli nie spełnia ono wszystkich warunków.

Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia uzyskania informacji o założeniu stowarzyszenia zwykłego nie zakazano jego działalności, może ono rozpocząć działalność.

Stowarzyszenie zwykłe nie może:

1) powoływać terenowych jednostek organizacyjnych,

2) łączyć się w związki stowarzyszeń,

3) zrzeszać osób prawnych,

4) prowadzić działalności gospodarczej,

5) przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z ofiarności publicznej.

Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność ze składek członkowskich.

Ad. 2 Stowarzyszenia w liczbie, co najmniej trzech mogą założyć związek stowarzyszeń. Założycielami i członkami związku mogą być także inne osoby prawne, z tym, że osoby prawne mające cele zarobkowe mogą być członkami wspierającymi.

Nadzór nad stowarzyszeniami

Organ nadzorujący (wojewoda) ma prawo:

1) żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia, w wyznaczonym terminie, odpisów uchwał walnego zebrania członków (zebrania delegatów),

2) żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień.

W razie niezastosowania się stowarzyszenia do ww. wymagań sąd na wniosek organu nadzorującego (prokuratora) może nałożyć grzywnę w wysokości jednorazowo nie wyższej niż 5 000 zł. Od grzywny można zwolnić, jeżeli po jej wymierzeniu stowarzyszenie niezwłocznie zastosuje się do wymagań organu nadzorującego. Stowarzyszenie, w terminie 7 dni, może wystąpić do sądu o zwolnienie od grzywny.

W razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem lub narusza postanowienia statutu, organ nadzorujący, w zależności od rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidłowości, może wystąpić o ich usunięcie w określonym terminie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia, wystąpić do sądu o rozwiązanie stowarzyszenia.

Sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może:

1) udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia,

2) uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia,

3) rozwiązać stowarzyszenie, jeżeli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe naruszanie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności zgodnej z prawem lub statutem.

Sąd rozpoznając ww. wniosek może na wniosek lub z własnej inicjatywy wydać zarządzenie tymczasowe o zawieszeniu w czynnościach zarządu stowarzyszenia, wyznaczając przedstawiciela do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia. Rozpoznając wniosek o rozwiązanie stowarzyszenia, sąd może zobowiązać władze stowarzyszenia do usunięcia nieprawidłowości w określonym terminie i zawiesić postępowanie. W razie bezskutecznego upływu terminu, sąd, na wniosek organu nadzorującego lub z własnej inicjatywy, podejmie zawieszone postępowanie.

Jeżeli stowarzyszenie nie posiada zarządu zdolnego do działań prawnych, sąd, na wniosek organu nadzorującego lub z własnej inicjatywy, ustanawia dla niego kuratora.

Kurator jest obowiązany do zwołania w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy walnego zebrania członków (zebrania delegatów) stowarzyszenia w celu wyboru zarządu. Do czasu wyboru zarządu, kurator reprezentuje stowarzyszenie w sprawach majątkowych wymagających bieżącego załatwienia. Wynagrodzenie kuratora pokrywa się z majątku stowarzyszenia.

Na wniosek organu nadzorującego sąd wydaje postanowienie o rozwiązaniu stowarzyszenia, w razie, gdy:

1. liczba członków stowarzyszenia zmniejszyła się poniżej liczby członków wymaganych do jego założenia,

2. stowarzyszenie nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w okresie nie dłuższym niż rok.

Postanowienie o zastosowaniu ww. środka (art. 32), sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego oraz dwóch ławników, wydaje po przeprowadzeniu rozprawy.

Majątek stowarzyszenia

Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów, dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności publicznej. Stowarzyszenie, z zachowaniem obowiązujących przepisów, może przyjmować darowizny, spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej.

Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków. Stowarzyszenie może otrzymywać dotację według zasad określonych w odrębnych przepisach.

Likwidacja stowarzyszeń

W razie rozwiązania się stowarzyszenia na podstawie własnej uchwały, likwidatorami stowarzyszenia są członkowie jego zarządu, jeżeli statut lub, w razie braku odpowiednich postanowień statutu, uchwała ostatniego walnego zebrania członków (zebrania delegatów) tego stowarzyszenia nie stanowi inaczej. W razie rozwiązania stowarzyszenia przez sąd, zarządza on jego likwidację, wyznaczając likwidatora.

Obowiązkiem likwidatora jest przeprowadzenie likwidacji w możliwie najkrótszym czasie, w sposób zabezpieczający majątek likwidowanego stowarzyszenia przed nieuzasadnionym uszczupleniem.

Likwidator w szczególności powinien:

1) zawiadomić sąd o wszczęciu likwidacji i wyznaczeniu likwidatora, z podaniem swego nazwiska, imienia i miejsca zamieszkania,

2) dokonywać czynności prawnych niezbędnych do przeprowadzenia likwidacji, podając do publicznej wiadomości o wszczęciu postępowania likwidacyjnego,

3) po zakończeniu likwidacji zgłosić sądowi wniosek o wykreślenie stowarzyszenia
z Krajowego Rejestru Sądowego.

Jeżeli likwidacja nie zostanie zakończona w ciągu roku od dnia jej zarządzenia, likwidatorzy przedstawiają przyczyny opóźnienia sądowi, który w razie uznania opóźnienia za usprawiedliwione przedłuża termin likwidacji lub zarządza zmianę likwidatorów.

Majątek zlikwidowanego stowarzyszenia przeznacza się na cel określony w statucie lub w uchwale walnego zebrania członków (zebrania delegatów) o likwidacji stowarzyszenia. W razie braku postanowienia statutu lub uchwały w tej sprawie, sąd orzeka o przeznaczeniu majątku na określony cel społeczny. Koszty likwidacji pokrywa się z majątku likwidowanego stowarzyszenia.

Prawo o zgromadzeniach:

Każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się.

Prawo do zrzeszania się gwarantuje nam także Konstytucja oraz Umowy międzynarodowe, tj.: Europejska Konwencja o Ochronie praw i wolności człowieka, Powszechna deklaracja praw człowieka. Zgromadzeniem jest zgrupowanie, co najmniej 15 osób, zwołane w celu wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska. Wolność zgromadzania się podlega ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy, niezbędnym do ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób, a także ochrony Pomników Zagłady w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady.

Prawo organizowania zgromadzeń przysługuje osobom mającym pełną zdolność do czynności prawnych, osobom prawnym, innym organizacjom, a także grupom osób. W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały wybuchowe lub inne niebezpieczne narzędzia.

Prawo o zgromadzeniach nie dotyczy zgromadzeń:

1) organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego,

2) odbywanych w ramach działalności Kościoła Katolickiego, innych kościołów oraz związków wyznaniowych.

Postępowanie w sprawach dotyczących zgromadzeń należy do zadań zleconych organów gminy. Organem odwoławczym od decyzji wydanych w tych sprawach jest wojewoda. Zgromadzenia mogą być organizowane na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie osób, zwane dalej „zgromadzeniami publicznymi”, wymagają uprzedniego zawiadomienia organu gminy właściwego ze względu na miejsce zgromadzenia.

Jeżeli zgromadzenia organizowane są w pobliżu siedzib przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych i organizacji międzynarodowych korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych, organ gminy zawiadamia właściwego komendanta policji oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych.

Rada gminy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadzeń publicznych nie wymaga zawiadomienia.

Obowiązki organizatora zgromadzenia:

Organizator zgromadzenia publicznego zawiadamia organ gminy w taki sposób, aby wiadomość o zgromadzeniu dotarła nie później niż na 3 dni, a najwcześniej 30 dni przed datą zgromadzenia.

Zawiadomienie powinno zawierać następujące dane:

1. imię, nazwisko, datę urodzenia i adres organizatora oraz nazwę i adres osoby prawnej lub innej organizacji, jeżeli w jej imieniu organizuje on zgromadzenie,

2. cel i program oraz język, w którym będą porozumiewać się uczestnicy zgromadzenia,

3. miejsce i datę, godzinę rozpoczęcia, planowany czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników oraz projektowaną trasę przejścia, jeżeli przewiduje się zmianę miejsca w czasie trwania zgromadzenia,

4. określenie planowanych przez organizatora środków służących zapewnieniu pokojowego przebiegu zgromadzenia oraz środków, o których dostarczenie zwraca się do organu gminy.

Organ gminy zakazuje zgromadzenia publicznego, jeżeli:

1. jego cel lub odbycie sprzeciwiają się niniejszej ustawie lub naruszają przepisy ustaw karnych,

2. odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach.

Decyzja o zakazie zgromadzenia publicznego powinna być doręczona organizatorowi w terminie 3 dni od dnia zawiadomienia, nie później jednak niż na 24 godziny przed planowanym terminem rozpoczęcia zgromadzenia.

2. Odwołanie wnosi się w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji.

3. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji.

4. Decyzję wydaną w wyniku rozpatrzenia odwołania doręcza się organizatorowi w terminie 3 dni od dnia otrzymania odwołania.

Zgromadzenie publiczne powinno mieć przewodniczącego, który otwiera zgromadzenie, kieruje jego przebiegiem oraz zamyka zgromadzenie. Przewodniczącym jest organizator zgromadzenia, chyba, że powierzy on swoje obowiązki innej osobie albo uczestnicy zgromadzenia za jego zgodą wybiorą innego przewodniczącego. Przewodniczący odpowiada za zgodny z przepisami prawa przebieg zgromadzenia i podejmuje w tym celu przewidziane w ustawie środki.

Przewodniczący ma prawo zażądać opuszczenia zgromadzenia przez osobę, która swoim zachowaniem narusza przepisy ustawy albo uniemożliwia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie. W razie niepodporządkowania się żądaniu, przewodniczący może zwrócić się o pomoc do policji lub straży miejskiej.

Jeżeli uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się zarządzeniom przewodniczącego wydanym w wykonaniu jego obowiązków lub, gdy przebieg zgromadzenia sprzeciwia się niniejszej ustawie albo narusza przepisy ustaw karnych, przewodniczący rozwiązuje zgromadzenie.

Z chwilą rozwiązania lub zamknięcia zgromadzenia jego uczestnicy są obowiązani bez nieuzasadnionej zwłoki opuścić miejsce, w którym odbywało się zgromadzenie.
Organ gminy może delegować na zgromadzenie swoich przedstawicieli.

Organ gminy na wniosek organizatora zapewnia w miarę potrzeby i możliwości ochronę policyjną służącą stosownemu przebiegowi zgromadzenia, oraz może delegować na zgromadzenie swojego przedstawiciela.

Delegowani przedstawiciele organu gminy, przybywając na zgromadzenie, są obowiązani okazać swoje upoważnienia przewodniczącemu zgromadzenia.

Zgromadzenie może być rozwiązane przez przedstawiciela organu gminy, jeżeli jego przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach lub gdy narusza przepisy niniejszej ustawy albo przepisy ustaw karnych, a przewodniczący, uprzedzony o konieczności rozwiązania zgromadzenia, wzbrania się to uczynić.

Rozwiązanie zgromadzenia następuje przez wydanie decyzji ustnej, poprzedzonej trzykrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia o możliwości jego rozwiązania, a następnie ogłoszonej przewodniczącemu w obecności zgromadzonych, której nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Decyzję tę doręcza się organizatorowi na piśmie w terminie 24 godzin od jej podjęcia.

Organizatorowi oraz uczestnikowi zgromadzenia przysługuje prawo odwołania się od decyzji w sprawie rozwiązania zgromadzenia w terminie 3 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia.

Skargi na decyzje w sprawach zgromadzeń wnosi się bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji, a sąd wyznacza rozprawę nie później niż w terminie 7 dni od dnia wniesienia do niego skargi chyba, że zachodzą przeszkody formalne.

Fundacje - Dz. U. z 1991 r. Nr 46 poz. 203

Fundacje zawsze tworzone są dla szczytnych celów, czyli celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków.

Fundacja może być ustanowiona dla realizacji zgodnych z podstawowymi interesami celów społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków.

Fundacje mogą ustanawiać osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania bądź osoby prawne mające siedziby w Polsce lub za granicą. Siedziba fundacji powinna znajdować się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Zachowania tej formy nie wymaga się, jeżeli ustanowienie fundacji następuje w testamencie. W oświadczeniu woli o ustanowieniu fundacji fundator powinien wskazać cel fundacji oraz składniki majątkowe przeznaczone na jego realizację.

Składnikami majątkowymi fundacji mogą być: pieniądze, papiery wartościowe, a także oddane fundacji na własność rzeczy ruchome i nieruchomości.

Fundacja działa na podstawie przepisów ustawy i statutu. Fundator ustala statut fundacji określający jej nazwę, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji.

Fundator może wskazać ministra właściwego ze względu na cele fundacji. Oświadczenie fundatora w tej sprawie powinno być dołączone do statutu i przekazane sądowi prowadzącemu rejestr fundacji.

Fundacja, która ma prowadzić działalność na terenie jednego województwa, powinna mieć siedzibę na terenie województwa objętego działalnością tej fundacji.

Jeżeli w statucie określa się przeznaczenie środków majątkowych fundacji po jej likwidacji, środki te powinny być przeznaczone na cele społecznie lub gospodarczo użytecznych, w szczególności takich jak: ochrona zdrowia, rozwój gospodarki i nauki, oświata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pomoc społeczna, ochrona środowiska i zabytków.

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą w rozmiarach służących realizacji jej celów. Jeżeli fundacja ma prowadzić działalność gospodarczą, wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż 1.000 zł.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może określić ulgi i zwolnienia z tytułu przeznaczenia zysków z działalności gospodarczej fundacji na realizację jej zadań statutowych, inne niż ulgi i zwolnienia określone w innych ustawach.

Fundator może odstąpić od osobistego ustalenia statutu i upoważnić do jego ustalenia inną osobę fizyczną lub prawną. Do ustalenia statutu mają zastosowanie przepisy dotyczące ustalenia statutu przez fundatora. Jeżeli fundator ustanowił fundację w testamencie, a nie ustalił jej statutu i nie upoważnił do tej czynności innej osoby, stosuje się odpowiednio przepisy księgi IV Kodeksu cywilnego o poleceniu. Fundacja podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. Nie pobiera się opłat notarialnych za sporządzenie aktu, którego przedmiotem jest wyłącznie oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji.

Postępowanie w sprawach o wpis fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat sądowych. Sąd dokonuje wpisu do KRS fundacji po stwierdzeniu, że czynności prawne stanowiące podstawę wpisu zostały podjęte przez uprawnioną osobę lub organ i są ważne. Postanowienie o wpisaniu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego sąd wydaje ponadto po stwierdzeniu, że cel i statut fundacji są zgodne z przepisami prawa.

O wpisaniu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego sąd zawiadamia ministra właściwego ze względu na zakres jego działania oraz cele fundacji, zwanego dalej „właściwym ministrem”, a gdy terenem działalności fundacji ma być jedno województwo - także wojewodę właściwego ze względu na siedzibę fundacji, zwanego dalej „właściwym wojewodą”, przesyłając jednocześnie statut.

Jeżeli cele fundacji wkraczają w zakres działania dwóch lub więcej ministrów, sąd zawiadamia o wpisaniu fundacji do Krajowego Rejestru Sądowego, wraz z przesłaniem statutu, właściwego ministra, z którego zakresem działania wiążą się główne cele fundacji.

Zarząd fundacji kieruje jej działalnością oraz reprezentuje fundację na zewnątrz.

Podjęcie przez fundację działalności gospodarczej nieprzewidzianej w statucie wymaga uprzedniej zmiany statutu. Zmiana statutu fundacji wymaga wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego. O zgodności działania fundacji z przepisami prawa i statutem oraz z celem, w jakim fundacja została ustanowiona, orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek właściwego ministra lub wojewody. Fundacja składa corocznie właściwemu ministrowi sprawozdanie ze swojej działalności. Sprawozdanie jest przez fundację udostępnione do publicznej wiadomości.

Właściwy minister lub wojewoda może wystąpić do sądu o uchylenie uchwały zarządu fundacji, pozostającej w rażącej sprzeczności z jej celem albo z postanowieniami statutu fundacji lub z przepisami prawa. Organ ten może jednocześnie zwrócić się do sądu o wstrzymanie wykonania uchwały do czasu rozstrzygnięcia sprawy.

Jeżeli działanie zarządu fundacji w istotny sposób narusza przepisy prawa lub postanowienia jej statutu albo jest niezgodne z jej celem wojewoda lub właściwy minister może wyznaczyć odpowiedni termin do usunięcia tych uchybień w działalności zarządu albo może żądać dokonania w wyznaczonym terminie zmiany zarządu fundacji.

Po bezskutecznym upływie terminu albo w razie dalszego uporczywego działania zarządu fundacji w sposób niezgodny z prawem, statutem lub celem fundacji, wojewoda lub właściwy minister może wystąpić do sądu o zawieszenie zarządu fundacji i wyznaczenie zarządcy przymusowego.

Zarządca przymusowy reprezentuje fundację w sprawach wynikających z zarządu, w tym również w postępowaniu sądowym; jest on obowiązany wykonywać czynności potrzebne do prawidłowego działania fundacji.

Sąd uchyli swe postanowienie o zawieszeniu zarządu fundacji i wyznaczeniu zarządcy przymusowego na wniosek zarządu fundacji, jeżeli z okoliczności wynika, że działania niezgodne ze Statutem zostaną zaniechane.

W razie osiągnięcia celu, dla którego fundacja była ustanowiona, lub w razie wyczerpania środków finansowych i majątku fundacji, fundacja podlega likwidacji w sposób wskazany w statucie. Jeżeli statut nie przewiduje likwidacji fundacji lub jego postanowienia w tym przedmiocie nie są wykonywane zgodnie ze Statutem, wojewoda lub właściwy minister zwraca się do sądu o likwidację fundacji. W wypadkach innych niż wyżej wymienionych likwidacja fundacji może nastąpić tylko na mocy przepisu ustawy.

Jeżeli statut fundacji nie określa przeznaczenia środków majątkowych pozostających po jej likwidacji, sąd orzeka o przeznaczeniu tych środków z uwzględnieniem celów, którym fundacja służyła.

Nabycie przez fundację w drodze spadku, zapisu lub darowizny pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn. Spory majątkowe, w których stroną jest fundacja, rozpoznaje sąd. Ilekroć w ustawie jest mowa o właściwym ministrze, rozumie się przez to również kierownika właściwego urzędu centralnego.

Fundacje zagraniczne mające siedzibę za granicą mogą tworzyć przedstawicielstwa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Utworzenie przedstawicielstwa wymaga zezwolenia, które oznacza jednocześnie zgodę na podjęcie działalności określonej w zezwoleniu. Zezwolenie wydaje minister właściwy ze względu na zakres swego działania oraz cele utworzenia przedstawicielstwa.

Zezwolenie może być wydane, jeżeli utworzenie przedstawicielstwa ma służyć realizacji ww. celów.

Przedstawicielstwo jest obowiązane przestrzegać przepisów prawa obowiązującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Minister właściwy ze względu na zakres swego działania oraz cele utworzenia przedstawicielstwa może cofnąć zezwolenie, jeżeli przedstawicielstwo nie dotrzymuje warunków określonych w zezwoleniu lub w istotny sposób narusza przepisy prawa obowiązującego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej albo interes państwa.

Jeżeli przedstawicielstwo lub reprezentowana przez nie fundacja naraża na szkodę bezpieczeństwo lub inny ważny interes państwa, właściwy minister może zawiesić zezwolenie. Zawieszenie zezwolenia powoduje - do czasu podjęcia decyzji w sprawie cofnięcia zezwolenia - bezzwłoczne zaprzestanie działalności objętej zezwoleniem bez odszkodowania z tego tytułu.

W sprawach działalności gospodarczej przedstawicielstwa stosuje się ponadto przepisy odrębne, dotyczące prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez przedstawicielstwa podmiotów zagranicznych.

Przepisy ustawy dot. fundacji nie mogą naruszać przepisów prawa prywatnego międzynarodowego.

USTAWA z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego

Problematyka ta wiąże się z rejestracją faktów dot. osób fizycznych tj.: z rejestracją urodzeń, małżeństw oraz zgonów, a także sprawy dotyczące innych zdarzeń, które mają wpływ na stan cywilny osób. Jest to sfera regulacji administracyjno-prawnej związanej z prawem cywilnym, ściślej z prawem rodzinnym. Nie zawsze była związana z prawem cywilnym, ponieważ wywodzi się z regulacji prawa kościelnego. W kościele katolickim jest przedmiotem prawa kanonicznego. Wielka Rewolucja we Francji w 1792 r. doprowadza do regulacji świeckiej.

Rejestracji stanu cywilnego osób dokonuje się w księgach stanu cywilnego w formie aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu. W księgach stanu cywilnego dokonuje się także innych wpisów przewidzianych w odrębnych przepisach.

Rodzaje systemów rejestracyjnych:

1. system rejestracji świeckiej

2. system rejestracji prowadzony przez orany kościelne

3. mieszany system rejestracji (korporacje wyznaniowe i świeckiej).

Stan cywilny osoby stwierdza się na podstawie aktów sporządzonych w księgach stanu cywilnego. Akty stanu cywilnego stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych; ich niezgodność z prawdą może być udowodniona jedynie w postępowaniu sądowym.

Księgi stanu cywilnego prowadzi się w urzędach stanu cywilnego. Urzędy stanu cywilnego wchodzą w skład urzędu gminy. Gmina stanowi okręg urzędu stanu cywilnego.

Wojewoda może tworzyć urzędy stanu cywilnego właściwe dla kilku okręgów lub utworzyć kilka urzędów stanu cywilnego w obszarze jednej gminy.

Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje kierownik urzędu stanu cywilnego lub jego zastępca (zastępcy). Kierownikiem urzędu stanu cywilnego jest wójt lub burmistrz (prezydent). Rada gminy może powołać innego kierownika urzędu stanu cywilnego i jego zastępcę (zastępców). Kierownik urzędu stanu cywilnego współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych.

Czynności z zakresu rejestracji stanu cywilnego dokonuje się w formie:

1) aktu stanu cywilnego,

2) decyzji,

3) postanowień w sprawach określonych w art. 24, 25 i 89 - chyba, że z przepisów ustawy wynika inna forma załatwienia sprawy.

Jeżeli kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia:

1) przyjęcia oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński,

2) wydania zaświadczenia o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa, o których mowa w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym,

3) wydania zezwolenia na zawarcie małżeństwa przed upływem terminu, o którym mowa
w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym,

4) sporządzenia aktu małżeństwa zawartego zgodnie z Kodeksem rodzinnym i opiekuńczym,

5) wydania zaświadczenia, że obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cudzoziemiec niemający żadnego obywatelstwa zgodnie z prawem polskim może zawrzeć małżeństwo za granicą, powiadamia na piśmie osobę zainteresowaną o przyczynach odmowy. Osoba zainteresowana w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej pisma może wystąpić z wnioskiem do sądu rejonowego właściwego ze względu na siedzibę urzędu stanu cywilnego o rozstrzygnięcie, czy okoliczności przedstawione przez kierownika urzędu stanu cywilnego uzasadniają odmowę dokonania czynności. Prawomocne postanowienie sądu wiąże kierownika urzędu stanu cywilnego.

Wystąpienie z wnioskiem jest niedopuszczalne, jeżeli sąd na podstawie art. 5 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego rozstrzygnął, że małżeństwo nie może być zawarte.

Odmowa dokonania innych czynności związanych z rejestracją stanu cywilnego, a mogących mieć wpływ na stan cywilny osób, następuje w formie decyzji.

Nadzór nad rejestracją stanu cywilnego sprawuje minister właściwy do spraw administracji publicznej na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Nadzór nad czynnościami z zakresu rejestracji stanu cywilnego, dokonywanymi przez konsula lub osobę wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula, określają odrębne przepisy.

Wojewodowie sprawują nadzór nad działalnością urzędów stanu cywilnego w zakresie realizacji obowiązków określonych w ustawie. Wojewoda jest organem odwoławczym od orzeczeń administracyjnych wydanych na podstawie ustawy.

Ilekroć w ustawie jest mowa o konsulu, rozumie się przez to także osobę wyznaczoną do wykonywania funkcji konsula.

Właściwość miejscowa w sprawach rejestracji stanu cywilnego.

Urodzenie oraz zgon osoby rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca takiego zdarzenia. Jeżeli dziecko urodziło się na polskim statku morskim lub powietrznym, takie zdarzenie rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy. W razie stwierdzenia zgonu lub uznania za zmarłego w postępowaniu sądowym albo w razie zgonu osoby na polskim statku morskim lub powietrznym, zgonu żołnierza w czynnej służbie wojskowej i innej osoby przydzielonej do jednostki wojskowej, poległych lub zmarłych w związku z działaniami wojennymi - zgon rejestruje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Jeżeli żadne z rodziców dziecka nie ma miejsca zamieszkania na obszarze właściwości urzędu stanu cywilnego, zgłoszenia urodzenia dziecka można dokonać w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania rodziców lub jednego z nich.

W wyjątkowych wypadkach zgłoszenia zgonu można dokonać w urzędzie stanu cywilnego ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego lub miejsca jego pochowania.

W wypadkach tych sporządza się protokół zgłoszenia urodzenia lub zgonu i przesyła się go niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego miejsca urodzenia dziecka lub miejsca zgonu osoby w celu sporządzenia odpowiedniego aktu stanu cywilnego.

Zawarcie małżeństwa następuje w urzędzie stanu cywilnego wybranym przez osoby zamierzające wstąpić w związek małżeński.

Zaświadczenie stwierdzające brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego miejsca zamieszkania jednej z osób zamierzających zawrzeć małżeństwo w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Akt małżeństwa zawartego ww. sposób sporządza się w urzędzie stanu cywilnego właściwym ze względu na miejsce zawarcia małżeństwa.

Odtworzenia aktu stanu cywilnego, wpisania treści aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą do polskich ksiąg stanu cywilnego lub zarejestrowania w nich urodzenia, zawarcia małżeństwa albo zgonu, które nastąpiły za granicą, dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania wnioskodawcy, chyba, że przepisy ustawy stanowią inaczej.

Oświadczenie o uznaniu dziecka lub nadaniu dziecku nazwiska męża matki, oświadczenie małżonka rozwiedzionego o powrocie do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa, oraz wniosek o wpisanie do aktu urodzenia dziecka wzmianki o tym, że rodzice dziecka zawarli małżeństwo, można złożyć w każdym urzędzie stanu cywilnego.

Jeżeli jednak oświadczenie o uznaniu dziecka zostało złożone przed konsulem i dotyczy dziecka urodzonego, wpisania takiego oświadczenia dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego miejsca sporządzenia aktu urodzenia, a dziecka poczętego, lecz nieurodzonego - w urzędzie stanu cywilnego miejsca zamieszkania matki.

Jeżeli osoba żądająca dokonania czynności przez urząd stanu cywilnego nie ma w kraju miejsca zamieszkania, właściwość miejscową w sprawach rejestracji stanu cywilnego ustala się na podstawie ostatniego miejsca zamieszkania tej osoby w kraju. W razie braku takiej podstawy lub, jeżeli wnioskodawcą jest konsul, czynności tych dokonuje się w urzędzie stanu cywilnego właściwym dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Zasady sporządzania aktów stanu cywilnego i prowadzenia ksiąg stanu cywilnego

Akt stanu cywilnego sporządza się w dniu, w którym dokonano zgłoszenia zdarzenia powodującego sporządzenie aktu, chyba, że ustawa dopuszcza możliwość sporządzenia aktu stanu cywilnego w innym terminie.

Akty urodzenia, małżeństwa oraz zgonu sporządza się oddzielnie dla każdego rodzaju aktu. Dokumenty i oświadczenia złożone w czasie lub po sporządzeniu aktów urodzenia, małżeństwa oraz zgonu, a także dokumenty przekazane urzędom stanu cywilnego przez sądy i inne organy państwowe stanowią akta zbiorowe rejestracji stanu cywilnego.

Akt stanu cywilnego powinien zawierać tylko dane wymagane przez prawo. W szczególności w akcie stanu cywilnego nie można zamieszczać danych naruszających dobra osobiste.

Na wniosek osób zainteresowanych, organów państwowych lub z urzędu skreśla się część wpisu dotyczącą danych, które nie mogą być zamieszczone w akcie stanu cywilnego.

Zgłoszenia urodzenia i zgonu dokonuje się ustnie. Organy państwowe, szpitale i inne zakłady oraz lekarze i położne dokonują zgłoszenia urodzenia i zgonu na piśmie.

Jeżeli osoba obowiązana do zgłoszenia urodzenia lub zgonu nie może porozumieć się z kierownikiem urzędu stanu cywilnego ani ustnie, ani na piśmie ze względu na swoją ułomność fizyczną lub nieznajomość języka polskiego, kierownik urzędu stanu cywilnego wzywa biegłego lub tłumacza.

Jeżeli po sporządzeniu aktu stanu cywilnego nastąpią zdarzenia, które mają wpływ na jego treść lub ważność, zmiany z nich wynikające wpisuje się do aktu w formie wzmianki dodatkowej. Podstawę do wpisania wzmianki stanowią prawomocne orzeczenia sądów, ostateczne decyzje, odpisy z akt stanu cywilnego oraz inne dokumenty mające wpływ na treść lub ważność aktu.

Pod treścią aktu stanu cywilnego zamieszcza się przypiski zawierające informacje o innych aktach stanu cywilnego dotyczących tej samej osoby.

Kierownik urzędu stanu cywilnego jest obowiązany żądać dowodów potwierdzających prawdziwość danych zgłoszonych do wpisu do ksiąg stanu cywilnego. W razie uznania tych dowodów za niewystarczające - w celu ustalenia stanu faktycznego - przeprowadza się postępowanie wyjaśniające.

Księgi stanu cywilnego prowadzi się w jednym egzemplarzu, oddzielnie dla każdego rodzaju aktu. Księgi stanu cywilnego zamyka się po upływie roku kalendarzowego.

Księgi stanu cywilnego przechowuje się w urzędach stanu cywilnego. Ksiąg takich nie można wynosić poza lokal urzędu. Wyniesienie ksiąg może nastąpić z ważnych przyczyn jedynie za zgodą organu administracji państwowej wyższego stopnia lub w razie niebezpieczeństwa zagrażającego tym księgom.

Księgi stanu cywilnego, za zezwoleniem kierownika urzędu stanu cywilnego, można udostępnić upoważnionym przedstawicielom organów państwowych oraz instytucji naukowych w celu przeglądania.

Sądy i inne organy państwowe są obowiązane przekazywać urzędom stanu cywilnego odpisy prawomocnych orzeczeń, ostatecznych decyzji oraz innych dokumentów stanowiących podstawę wpisu do ksiąg stanu cywilnego.

Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji określa, w drodze rozporządzenia:

1) szczegółowe zasady sporządzania aktów stanu cywilnego,

2) sposób prowadzenia ksiąg stanu cywilnego, ich kontroli, przechowywania i zabezpieczenia,

3) wzory aktów stanu cywilnego i wzory odpisów aktów,

4) wzór zaświadczenia stwierdzającego brak okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa i wzór zaświadczenia stanowiącego podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego; zaświadczenia te powinny stanowić jeden dokument i zawierać wszystkie dane niezbędne do sporządzenia aktu małżeństwa,

5) wzory protokołów sporządzanych w innych sprawach,

6) wzór zaświadczenia dot. obywatelstwa cudzoziemców.

Minister właściwy w sprawach administracji na podstawie informacji otrzymanych od właściwych przedstawicieli kościołów i innych związków wyznaniowych ogłasza w Dzienniku Urzędowym RP „Monitor Polski” obwieszczenie zawierające wykaz stanowisk, których zajmowanie upoważnia do sporządzenia zaświadczenia stanowiącego podstawę sporządzenia aktu małżeństwa zawartego w sposób określony w art. 1 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Osoba zajmująca jedno z tych stanowisk jest duchownym w rozumieniu przepisów o zawarciu małżeństwa.

Unieważnienie, sprostowanie, ustalenie treści, odtworzenie i uzupełnienie aktu stanu cywilnego

W akcie stanu cywilnego nie można dokonywać żadnych zmian chyba, że ustawa stanowi inaczej. Można jedynie sprostować oczywisty błąd pisarski. Jeżeli dwa akty stanu cywilnego stwierdzają to samo zdarzenie, unieważnia się jeden z nich. Unieważnienia dokonuje organ administracji państwowej wyższego stopnia, właściwy dla kierownika urzędu stanu cywilnego, który sporządził akt późniejszy.

Akt stanu cywilnego unieważnia się, jeżeli:

1) stwierdza zdarzenie niezgodne z prawdą,

2) uchybienia powstałe przy sporządzeniu aktu zmniejszają jego moc dowodową.

Akt stanu cywilnego podlega sprostowaniu w razie błędnego lub nieścisłego jego zredagowania. Ustala się treść aktu stanu cywilnego, jeżeli:

1) akt unieważniony ma być zastąpiony nowym aktem,

2) akt urodzenia lub akt małżeństwa nie został sporządzony i nie można go sporządzić w trybie przewidzianym w przepisach ustawy.

W sprawach określonych wyżej orzeka sąd w postępowaniu nieprocesowym, na wniosek osoby zainteresowanej, prokuratora lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

W razie zaginięcia lub zniszczenia całości lub części księgi stanu cywilnego, odtwarza się treść aktu stanu cywilnego wraz ze wzmiankami dodatkowymi na wniosek osoby zainteresowanej, organu państwowego lub z urzędu. Treść odpisu aktu wpisuje się do ksiąg stanu cywilnego na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli istnieje odpis aktu.

Treść odtworzonego aktu wraz ze wzmiankami dodatkowymi oraz treść odpisu aktu wpisuje się do ksiąg stanu cywilnego urzędu stanu cywilnego miejsca sporządzenia aktu w zaginionej lub zniszczonej księdze.

Jeżeli akt urodzenia, małżeństwa lub zgonu został sporządzony za granicą, a uzyskanie odpisu aktu jest niemożliwe lub związane z poważnymi trudnościami, można odtworzyć jego treść na wniosek osoby zainteresowanej, organu państwowego lub z urzędu.

Akt stanu cywilnego niezawierający wszystkich danych, które powinny być w nim zamieszczone, podlega uzupełnieniu.

Skreślony akt stanu cywilnego nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów.

Akt urodzenia

Urodzenie dziecka należy zgłosić w ciągu 14 dni od dnia urodzenia. Jeżeli dziecko urodziło się martwe, zgłoszenie takiego zdarzenia powinno nastąpić w ciągu 3 dni. W takim wypadku sporządza się akt urodzenia z adnotacją w rubryce „Uwagi”, że dziecko urodziło się martwe; aktu zgonu nie sporządza się.

Do zgłoszenia urodzenia dziecka są obowiązani w kolejności:

1) ojciec,

2) lekarz lub położna albo inna osoba obecna przy porodzie,

3) matka, jeżeli jej stan zdrowia na to pozwala.

Jeżeli urodzenie dziecka nastąpiło w szpitalu lub innym zakładzie, do zgłoszenia urodzenia jest obowiązany szpital lub zakład.

Akt urodzenia sporządza się na podstawie zaświadczenia wystawionego przez lekarza lub zakład służby zdrowia.

Do aktu urodzenia wpisuje się:

1) nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka,

2) miejsce i datę urodzenia dziecka,

3) nazwiska, nazwiska rodowe rodziców, imię (imiona), miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania każdego z rodziców w chwili urodzenia się dziecka,

4) nazwisko, imię i miejsce zamieszkania zgłaszającego,

5) dane dotyczące szpitala lub innego zakładu, jeżeli sporządzenie aktu następuje na podstawie zgłoszenia przez szpital.

Osoba zgłaszająca urodzenie dziecka, którego rodzice pozostają w związku małżeńskim, przedstawia odpis skrócony aktu małżeństwa; obowiązek ten nie dotyczy szpitala i zakładu.

Nie przedstawia odpisu skróconego aktu małżeństwa rodziców dziecka, jeżeli akt ten został sporządzony w tym samym urzędzie stanu cywilnego.

Jeżeli stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie zachodzi domniemanie, że ojcem dziecka jest mąż matki, dane dotyczące osoby ojca wpisuje się tylko w razie uznania dziecka przez ojca lub sądowego ustalenia ojcostwa.

Jeżeli nie nastąpiło uznanie dziecka lub sądowe ustalenie ojcostwa, wpisuje się do aktu urodzenia dziecka jako imię ojca - imię wskazane przez przedstawiciela ustawowego dziecka, a w braku takiego wskazania - jedno z imion zwykle w kraju używanych oraz jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe - nazwisko matki z odpowiednią adnotacją w rubryce „Uwagi”.

Przyjęcie oświadczenia o uznaniu dziecka przez ojca przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub przed konsulem następuje z zachowaniem przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przyjęcie oświadczenia o uznaniu dziecka lub nadaniu dziecku nazwiska męża matki wymaga sporządzenia protokołu. W razie uznania dziecka przed konsulem, konsul sporządza protokół przyjęcia oświadczenia o uznaniu i przesyła go niezwłocznie do właściwego miejscowo urzędu stanu cywilnego.

Jeżeli uznanie dziecka przez ojca następuje przed sporządzeniem aktu urodzenia lub dotyczy dziecka poczętego, lecz nieurodzonego, treść oświadczenia wpisuje się do księgi urodzeń.

Jeżeli uznanie dziecka następuje przy sporządzaniu aktu urodzenia, w akcie takim wpisuje się nazwisko i inne dane dotyczące ojca zgodnie z treścią oświadczenia, z odpowiednią adnotacją w rubryce „Uwagi”.

Jeżeli uznanie dziecka następuje po sporządzeniu aktu urodzenia, do aktu takiego wpisuje się wzmiankę dodatkową o uznaniu i zmianie nazwiska dziecka, stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przepis te stosuje się odpowiednio w razie sądowego ustalenia ojcostwa oraz nadania dziecku nazwiska męża matki.

W razie unieważnienia uznania dziecka albo zaprzeczenia ojcostwa, wpisuje się do aktu urodzenia wzmiankę dodatkową, czynności takiej dokonuje się na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu.

Jeżeli rodzice dziecka zawierają małżeństwo po urodzeniu się dziecka, a przed sporządzeniem aktu urodzenia - akt ten sporządza się tak jak dla dziecka urodzonego z małżeństwa.

Jeżeli rodzice dziecka zawierają małżeństwo po urodzeniu się dziecka, dla którego został sporządzony akt urodzenia, do takiego aktu wpisuje się wzmiankę dodatkową o zawarciu małżeństwa oraz o wynikającej z tego, stosownie do przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zmianie nazwiska dziecka.

Jeżeli w chwili zgłoszenia wniosku o wpisanie wzmianki dodatkowej o zawarciu małżeństwa ojcostwo męża matki nie jest ustalone, wniosek taki można zgłosić jednocześnie z uznaniem dziecka przez męża matki, a także przy sporządzaniu aktu małżeństwa.

W razie orzeczenia przysposobienia dziecka, wpisuje się do aktu urodzenia wzmiankę dodatkową o przysposobieniu.

Jeżeli przysposobienie zostało dokonane wspólnie przez małżonków, w odpisie skróconym aktu urodzenia wymienia się przysposabiających jako rodziców przysposobionego. Jeżeli przysposobienie zostało dokonane przez męża matki lub żonę ojca dziecka, w odpisie skróconym aktu urodzenia wymienia się przysposabiającego oraz jego małżonka jako rodziców dziecka.

W razie przysposobienia dziecka przez osobę niepozostającą w związku małżeńskim, w odpisie skróconym aktu urodzenia wymienia się przysposabiającego jako rodzica dziecka. Jako imię drugiego z rodziców wpisuje się imię wskazane przez przysposabiającego, a jako nazwisko drugiego z rodziców i jego nazwisko rodowe - nazwisko przysposabiającego.

Przepis ten stosuje się odpowiednio w razie przysposobienia przez jednego z małżonków dziecka niepochodzącego od współmałżonka.

Nie stosuje się do przysposobienia przepisów, które wywołują skutki z art. 124 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowił na wniosek przysposabiającego i za zgodą osób, których zgoda jest do przysposobienia potrzebna.

W razie orzeczenia przysposobienia, na które rodzice dziecka wyrazili przed sądem opiekuńczym zgodę bez wskazania osoby przysposabiającej, sporządza się nowy akt urodzenia przysposobionego; w akcie tym jako rodziców wpisuje się przysposabiających.

O sporządzeniu nowego aktu urodzenia wpisuje się do dotychczasowego aktu urodzenia przysposobionego wzmiankę dodatkową; dotychczasowy akt urodzenia przysposobionego nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów chyba, że zażąda tego sąd w związku ze sprawą, w której uzna to za konieczne.

Przysposobiony po uzyskaniu pełnoletności może żądać udostępnienia księgi stanu cywilnego w części dotyczącej dotychczasowego aktu urodzenia.

W razie orzeczenia przysposobienia w sposób określony w art. 121 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, może być sporządzony nowy akt urodzenia przysposobionego, w którym jako rodziców wpisuje się przysposabiających, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowił.

O sporządzeniu nowego aktu urodzenia sąd opiekuńczy orzeka na wniosek przysposabiającego, za zgodą przysposobionego, który ukończył lat trzynaście, albo na wniosek przysposobionego za zgodą przysposabiającego.

O sporządzeniu nowego aktu urodzenia wpisuje się do dotychczasowego aktu urodzenia przysposobionego wzmiankę dodatkową; dotychczasowy akt nie podlega ujawnieniu i nie wydaje się z niego odpisów chyba, że zażąda tego sąd w związku z ustaleniem pochodzenia przysposobionego, jego uznaniem lub rozwiązaniem stosunku przysposobienia albo w związku z innymi sprawami, w których sąd uzna to za konieczne..

Przysposobiony po uzyskaniu pełnoletności może żądać udostępnienia księgi stanu cywilnego w części dotyczącej dotychczasowego aktu urodzenia.

W razie rozwiązania stosunku przysposobienia, nowy akt urodzenia przysposobionego unieważnia sąd w postępowaniu nieprocesowym; unieważnia się również wzmiankę dodatkową o sporządzeniu nowego aktu urodzenia, wpisaną do dotychczasowego aktu urodzenia przysposobionego.

Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia niepozwalającego odróżnić płci dziecka. Jeżeli przy sporządzaniu aktu urodzenia rodzice nie dokonali wyboru imienia (imion) dziecka, kierownik urzędu stanu cywilnego wpisuje do aktu urodzenia jedno z imion zwykle w kraju używanych, czyniąc o tym stosowną wzmiankę dodatkową.

Rodzice dziecka mogą w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego pisemne oświadczenie o zmianie imienia (imion) dziecka wpisanego do aktu w chwili jego sporządzenia. Przepis art. 50 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

O zmianie imienia (imion) wpisuje się do aktu urodzenia dziecka wzmiankę dodatkową.

Akt urodzenia dziecka nieznanych rodziców sporządza się na podstawie orzeczenia sądu opiekuńczego.

Sąd opiekuńczy ustala w miarę możliwości miejsce i datę urodzenia dziecka po zasięgnięciu opinii osoby, pod której opieką dziecko się znajduje, nadaje dziecku imię i nazwisko oraz określa, jakie imiona rodziców i ich nazwiska rodowe mają być wpisane do aktu urodzenia. Nazwisko nadane dziecku wpisuje się jako nazwisko jego rodziców. W razie nie ustalenia miejsca urodzenia dziecka, za miejsce urodzenia uważa się miejsce znalezienia dziecka.

Jeżeli nie można ustalić tożsamości osoby pełnoletniej ze względu na jej ułomność fizyczną lub psychiczną albo nieznane pochodzenie przepisy powyższe stosuje się odpowiednio.

Zawieranie małżeństw i akt małżeństwa

Zawarcie małżeństwa następuje zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Osoba zamierzająca zawrzeć małżeństwo jest obowiązana:

1. przedstawić dokument stwierdzający tożsamość oraz złożyć odpis skrócony aktu urodzenia, a także dowód ustania lub unieważnienia małżeństwa, jeżeli pozostawała poprzednio w związku małżeńskim, albo nieistnienia małżeństwa, jeżeli postępowanie o ustalenie nieistnienia małżeństwa toczyło się wobec tej osoby,

2. złożyć pisemne zapewnienie, że nie wie o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa,

3. złożyć zezwolenie na zawarcie małżeństwa, jeżeli tego wymagają przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Osoba, o której mowa w pkt. 1, nie składa odpisu skróconego aktu stanu cywilnego, jeżeli został on sporządzony w urzędzie stanu cywilnego, w którym osoba ta zamierza zawrzeć związek małżeński. W razie, gdy oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński ma zostać złożone przez pełnomocnika, jest on obowiązany złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego stosowne pełnomocnictwo.

Dowodem ustania małżeństwa jest:

1. odpis skrócony aktu zgonu lub odpis prawomocnego orzeczenia sądu o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego poprzedniego małżonka,

2. odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o jego rozwiązaniu przez rozwód albo odpis prawomocnego orzeczenia sądu o rozwodzie.

Dowodem unieważnienia małżeństwa jest odpis skrócony aktu małżeństwa z adnotacją o unieważnieniu małżeństwa albo odpis prawomocnego orzeczenia sądu o unieważnieniu małżeństwa.

Dowodem nieistnienia małżeństwa jest odpis prawomocnego orzeczenia sądu ustalającego nieistnienia małżeństwa.

Cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo jest obowiązany złożyć kierownikowi urzędu stanu cywilnego dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo. Jeżeli otrzymanie dokumentu napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek cudzoziemca może go zwolnić od złożenia dokumentu.

W postępowaniu o zwolnienie cudzoziemca od złożenia dokumentu sąd na podstawie właściwego prawa ustala, czy osoba ta może zawrzeć małżeństwo. Przepisów powyższych nie stosuje się do cudzoziemca niemającego obywatelstwa żadnego państwa, jeżeli ma on w Polsce miejsce zamieszkania.

Kierownik urzędu stanu cywilnego sprawdza tożsamość osób wstępujących w związek małżeński oraz tożsamość i pełnoletność świadków.

Zawarcie małżeństwa następuje z zachowaniem uroczystej formy. Kierownik urzędu stanu cywilnego w czasie przyjmowania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński nosi odznakę, której wzór i sposób noszenia określa, w drodze rozporządzenia, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji. Podczas składania oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński stoją wszyscy obecni, nie wyłączając kierownika urzędu stanu cywilnego.

Jeżeli zachodzą uzasadnione przyczyny, kierownik urzędu stanu cywilnego może przyjąć oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński poza lokalem urzędu stanu cywilnego.

Jeżeli zawarcie małżeństwa następuje poza lokalem urzędu stanu cywilnego, w miejscu zawarcia małżeństwa sporządza się protokół stwierdzający złożenie przez przyszłych małżonków oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. W protokole zamieszcza się ponadto inne dane wymagane przy zawieraniu małżeństwa. Protokół po podpisaniu przez małżonków, świadków i kierownika urzędu stanu cywilnego stanowi podstawę do sporządzenia aktu małżeństwa.

Jeżeli zawarcie małżeństwa następuje przed konsulem, sporządza on protokół stwierdzający złożenie przez przyszłych małżonków oświadczeń o wstąpieniu w związek małżeński. W protokole zamieszcza się ponadto inne dane przewidziane przy zawieraniu małżeństwa.

Protokół, np. odpisany przez małżonków, świadków i konsula stanowi podstawę do sporządzenia aktu małżeństwa w polskich księgach stanu cywilnego. W tym celu protokół wraz z zapewnieniami osób wstępujących w związek małżeński, że nie wiedzą o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie przez nie małżeństwa, oraz z oświadczeniem o nazwisku (nazwiskach), które będą nosić po jego zawarciu, z także o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa - konsul przesyła niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Akt małżeństwa sporządza się niezwłocznie po jego zawarciu. Jeżeli akt małżeństwa nie mógł być z ważnych przyczyn sporządzony niezwłocznie po jego zawarciu, sporządza się go natychmiast po ustaniu przeszkody. Podstawą sporządzenia aktu małżeństwa jest sporządzone właściwe zaświadczenie, przekazane do urzędu stanu cywilnego.

Akt małżeństwa sporządza się niezwłocznie, nie później niż w następnym dniu roboczym po dniu, w którym do urzędu stanu cywilnego nadeszły dokumenty określone w ust. 1. Jako datę zawarcia małżeństwa wpisuje się datę złożenia oświadczeń przewidzianych w art. 1 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Po sporządzeniu aktu małżeństwa przekazane dokumenty włącza się do akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego.

Jeżeli przekazane zaświadczenie do urzędu stanu cywilnego przez nadanie jako przesyłka polecona w polskim urzędzie pocztowym zostało utracone przed dotarciem do urzędu stanu cywilnego, kierownik tego urzędu, na wniosek osoby zainteresowanej, zwróci się do duchownego o potwierdzenie treści utraconego zaświadczenia oraz dostarczenie dowodu nadania przesyłki. Na tej podstawie kierownik urzędu stanu cywilnego sporządzi akt małżeństwa, jeżeli stwierdzi, że zachowany został termin, o którym mowa w art. 8 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

Kierownik urzędu stanu cywilnego odmawia sporządzenia aktu małżeństwa, jeżeli dokument przekazano do urzędu stanu cywilnego po upływie terminu określonego w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym.

Do aktu małżeństwa wpisuje się:

1. nazwiska i imiona osób zawierających małżeństwo, ich nazwiska rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia oraz miejsce zamieszkania,

2. miejsce i datę zawarcia małżeństwa,

3. nazwiska i imiona oraz nazwiska rodowe rodziców każdej z osób wstępujących w związek małżeński,

4. nazwiska i imiona świadków,

5. nazwisko (nazwiska), które będą nosić osoby zawierające małżeństwo po jego zawarciu, oraz nazwisko, które będą nosić dzieci zrodzone z tego małżeństwa,

6. stwierdzenie, że osoby zawierające małżeństwo złożyły zgodne oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński.

Nazwisko (nazwiska), które będą nosili małżonkowie, oraz nazwisko, które będą nosiły dzieci pochodzące z małżeństwa, wpisuje się do aktu małżeństwa na podstawie pisemnych oświadczeń.

Jeżeli obywatel polski zawierający małżeństwo w zagranicznym urzędzie stanu cywilnego nie złożył oświadczenia w sprawie swojego nazwiska, może je złożyć wraz z wnioskiem o wpisanie aktu małżeństwa do polskiej księgi małżeństw, a gdy małżeństwo zawierali obywatele polscy, mogą także złożyć oświadczenie o nazwisku dzieci zrodzonych z tego małżeństwa.

Oświadczenia można złożyć również przed konsulem. W takim wypadku konsul sporządza protokół przyjęcia oświadczenia, który wraz z wnioskiem o wpisanie aktu małżeństwa do polskich ksiąg stanu cywilnego przesyła niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Prawomocne orzeczenie o rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa, o separacji i o zniesieniu separacji stanowi podstawę wpisania wzmianki dodatkowej do aktu małżeństwa.

Przed zawarciem małżeństwa podlegającego prawu wewnętrznemu kościoła albo innego związku wyznaniowego duchowny informuje osoby zamierzające zawrzeć to małżeństwo o treści podstawowych przepisów prawa polskiego dotyczących zawarcia małżeństwa i jego skutków.

Akt zgonu

Zgon osoby należy zgłosić najpóźniej w ciągu 3 dni od dnia zgonu.

Jeżeli zgon nastąpił wskutek choroby zakaźnej, zgłoszenie powinno nastąpić w ciągu 24 godzin od zgonu.

Do zgłoszenia zgonu są obowiązani w kolejności:

1) małżonek lub dzieci zmarłego,

2) najbliżsi krewni lub powinowaci,

3) osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon,

4) osoby, które były obecne przy zgonie lub naocznie się o nim przekonały,

5) administrator domu, w którym nastąpił zgon.

Jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub innym zakładzie, do zgłoszenia zgonu jest obowiązany szpital lub zakład. Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu, a w odniesieniu do noworodka niezdolnego do życia, który urodził się żywy, lecz żył krócej niż 24 godziny - na podstawie zaświadczenia wystawionego przez lekarza lub zakład służby zdrowia.

Jeżeli okoliczności zgonu były przedmiotem postępowania przeprowadzonego przez organ państwowy, akt zgonu sporządza się na podstawie pisemnego zgłoszenia dokonanego przez taki organ.

Do aktu zgonu wpisuje się:

1. nazwisko, imię (imiona), nazwisko rodowe, stan cywilny, miejsce i datę urodzenia, miejsce zamieszkania zmarłego,

2. datę, godzinę oraz miejsce zgonu lub znalezienia zwłok,

3. nazwisko, imię (imiona) oraz nazwisko rodowe małżonka osoby zmarłej,

4. nazwiska rodowe i imiona rodziców zmarłego,

5. nazwisko, imię (imiona), miejsce zamieszkania osoby zgłaszającej zgon lub dane dotyczące szpitala albo zakładu.

Jeżeli zgłaszający zgon nie zna niektórych danych, do aktu zgonu wpisuje się stosowną adnotację. W razie zgonu osoby o nieustalonej tożsamości, do aktu zgonu wpisuje się:

1) datę, godzinę, miejsce i okoliczności znalezienia zwłok oraz ich zewnętrzny wygląd,

2) płeć oraz przypuszczalny rok urodzenia zmarłego,

3) znaki szczególne zmarłego,

4) opis odzieży oraz innych przedmiotów znalezionych przy zmarłym.

W wypadku nie posiadania danych o zmarłym, organ państwowy, który później ustali tożsamość osoby, zgłasza dane uzupełniające akt zgonu. Na podstawie danych uzupełniających i dotychczasowego aktu sporządza się nowy akt zgonu z adnotacją w rubryce „Uwagi”, że akt ten zastępuje akt dotychczasowy, który skreśla się.

W razie uchylenia postanowienia o stwierdzeniu zgonu lub uznaniu za zmarłego, akt zgonu skreśla się.

Szczególne wypadki rejestracji stanu cywilnego

Urodzenie, zawarcie małżeństwa lub zgon, które nastąpiły za granicą i nie zostały zarejestrowane w zagranicznych księgach stanu cywilnego, można zarejestrować w polskich księgach stanu cywilnego.

Obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cudzoziemiec niemający obywatelstwa żadnego państwa zamierzający zawrzeć małżeństwo za granicą może otrzymać zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem polskim może on zawrzeć małżeństwo. Zaświadczenie to wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego miejsca zamieszkania osoby, której zaświadczenie dotyczy.

Jeżeli obywatel polski zamieszkały za granicą nie miał miejsca zamieszkania w Polsce albo nie można ustalić jego ostatniego miejsca zamieszkania w Polsce albo wyjechał z Polski przed ukończeniem 16 roku życia i stale przebywa za granicą, zaświadczenie wydaje konsul.

W razie istnienia przeszkód do rejestracji urodzenia lub zgonu obywatela polskiego w zagranicznym urzędzie stanu cywilnego, zgłoszenia można dokonać w urzędzie stanu cywilnego w kraju za pośrednictwem konsula lub pełnomocnika. Pełnomocnictwo powinno być udzielone na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym.

W razie zgłoszenia urodzenia, konsul sporządza protokół, w którym wymienia nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka, datę i miejsce urodzenia, imiona i nazwiska oraz nazwiska rodowe rodziców, a także ich miejsce zamieszkania.

W razie zgłoszenia zgonu, konsul sporządza protokół, w którym wymienia nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, datę lub rok oraz miejsce urodzenia, datę i miejsce zgonu, miejsce zamieszkania, imiona i nazwiska rodowe rodziców oraz przyczynę zgonu.

W celu wpisania do akt stanu cywilnego treści protokołów, konsul przesyła je niezwłocznie do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy.

Akt stanu cywilnego sporządzony za granicą może być wpisany do polskich ksiąg stanu cywilnego na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu.

Wpisanie wzmianki dodatkowej lub zamieszczenie przypisku w akcie stanu cywilnego na podstawie orzeczenia organu państwa obcego w sprawie niemajątkowej należącej w Polsce do drogi sądowej może nastąpić, jeżeli orzeczenie to zostało uznane przez sąd polski chyba, że umowa międzynarodowa stanowi inaczej.

Na podstawie aktu stanu cywilnego sporządzonego za granicą wpisuje się z urzędu wzmianki dodatkowe lub zamieszcza przypiski w akcie stanu cywilnego sporządzonym w polskich księgach stanu cywilnego, jeżeli odpis zagranicznego aktu stanu cywilnego przesłano do kraju w wykonaniu umowy międzynarodowej przewidującej wzajemną wymianę aktów stanu cywilnego.

Kierownik urzędu stanu cywilnego może wpisać wzmiankę dodatkową lub zamieścić przypisek na podstawie innego dokumentu pochodzącego od organu państwa obcego, a niewymagającego uznania.

Jeżeli urodzenie lub zgon nastąpiły na polskim statku morskim lub powietrznym w czasie podróży, kapitan statku, oprócz wzmianki w dzienniku okrętowym (pokładowym), sporządza protokół zawierający dane dotyczące takich zdarzeń. Protokół powinien być podpisany przez dwóch świadków.

W protokole dotyczącym urodzenia wymienia się nazwisko, imię (imiona) i płeć dziecka, datę i określenie miejsca urodzenia, jak również imiona i nazwiska oraz nazwiska rodowe i miejsce zamieszkania rodziców.

W protokole dotyczącym zgonu wymienia się nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, datę lub rok oraz miejsce urodzenia, miejsce zamieszkania, datę zgonu, określenie miejsca zgonu, imiona i nazwiska rodowe rodziców oraz przyczynę zgonu.

Protokół dotyczący urodzenia lub zgonu kapitan statku przesyła do urzędu stanu cywilnego pierwszego portu polskiego, do którego statek morski zawinął lub, w którym statek powietrzny wylądował, a jeżeli statek znajduje się za granicą - do najbliższego konsula.

Urząd lub konsul przesyła protokół do urzędu stanu cywilnego właściwego dla dzielnicy Śródmieście miasta stołecznego Warszawy w celu sporządzenia aktu stanu cywilnego.

Urodzenia i zgony na okręcie wojennym wpisuje się do dziennika okrętowego, z uwzględnieniem wszystkich danych oraz sporządza się jednocześnie odpis dokonanego wpisu.

Urodzenia i zgony, które nastąpiły na polskim wojskowym statku powietrznym, rejestruje się na podstawie zgłoszeń zarządu portu lotniczego, w którym statek ląduje.

Urodzenia i zgony, które nastąpiły na polskim wojskowym statku powietrznym poza granicami państwa, wpisuje się do dziennika pokładowego zdarzeń.

Akty zgonu żołnierzy w czynnej służbie wojskowej i innych osób przydzielonych do jednostek wojskowych, poległych lub zmarłych w związku z działaniami wojennymi, sporządza się na podstawie zgłoszeń właściwych organów, które określa Minister Obrony Narodowej w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych.

Odpisy aktów stanu cywilnego i zaświadczenia

Z ksiąg stanu cywilnego wydaje się:

1) odpisy zupełne i skrócone aktów stanu cywilnego,

2) zaświadczenia o dokonanych w księgach stanu cywilnego wpisach lub o ich braku,

3) zaświadczenia o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego.

Odpis zupełny stanowi dosłowne powtórzenie treści aktu stanu cywilnego wraz ze wszystkimi wzmiankami dodatkowymi; treść przypisków podaje się jedynie na wniosek osoby zainteresowanej.

W odpisie skróconym aktu stanu cywilnego podaje się jego treść, z uwzględnieniem treści wzmianek dodatkowych oraz z pominięciem wyrazów, ustępów i zdań skreślonych.

W odpisie skróconym zamieszcza się następujące dane:

1. w odpisie aktu urodzenia - nazwisko i imię (imiona), miejsce i datę urodzenia oraz imiona i nazwiska rodowe rodziców dziecka,

2. w odpisie aktu małżeństwa - nazwiska i imiona małżonków, ich nazwiska rodowe, miejsca i daty ich urodzenia, miejsce i datę zawarcia małżeństwa, imiona i nazwiska rodowe rodziców, nazwisko (nazwiska) małżonków, które noszą po zawarciu małżeństwa, nazwisko dzieci zrodzonych z tego małżeństwa, a jeżeli małżeństwo ustało wskutek śmierci jednego z małżonków albo rozwodu, zostało unieważnione, orzeczona została separacja oraz jej zniesienie - adnotację o ustaniu małżeństwa, jego unieważnieniu, o separacji oraz o zniesieniu separacji, wraz z oznaczeniem aktu zgonu lub sygnatury akt sprawy, w której orzeczono o rozwodzie, unieważnieniu małżeństwa, o separacji oraz o zniesieniu separacji,

3. w odpisie aktu zgonu - nazwisko i imię (imiona) zmarłego, jego nazwisko rodowe, miejsce i datę zgonu, datę lub rok urodzenia, miejsce urodzenia, stan cywilny zmarłego i jego ostatnie miejsce zamieszkania oraz nazwisko, imię i nazwisko rodowe małżonka, a także imiona i nazwiska rodowe rodziców zmarłego.

Odpisy oraz zaświadczenia wydaje się na wniosek sądu lub innego organu państwowego, osoby, której stan cywilny został w akcie stwierdzony, jej wstępnego, zstępnego, rodzeństwa, małżonka lub przedstawiciela ustawowego.

Odpisy aktów stanu cywilnego i zaświadczenia o dokonanych w księgach stanu cywilnego wpisach lub o ich braku mogą być również wydane na wniosek innych osób niż wymienione w ust. 1, które wykażą w tym interes prawny, oraz na wniosek organizacji społecznej, jeżeli jest to uzasadnione celami statutowymi takiej organizacji i gdy przemawia za tym interes społeczny. Zaświadczenie o zaginięciu lub zniszczeniu księgi stanu cywilnego może być także wydane na wniosek innych zainteresowanych osób.

USTAWA z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej - obowiązuje od 01.01.2002 r. tylko w części, pozostałe części będą obowiązywały w innym terminie.

Każda informacja o sprawach publicznych stanowi informację publiczną w rozumieniu ustawy i podlega udostępnieniu na zasadach i w trybie określonych w niniejszej ustawie. Przepisy ustawy nie naruszają przepisów innych ustaw określających odmienne zasady i tryb dostępu do informacji będących informacjami publicznymi.

Każdemu przysługuje prawo dostępu do informacji publicznej, zwane „prawem do informacji publicznej”. Od osoby wykonującej prawo do informacji publicznej nie wolno żądać wykazania interesu prawnego lub faktycznego.

Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienia do:

1. uzyskania informacji publicznej, w tym uzyskania informacji przetworzonej w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego,

2. wglądu do dokumentów urzędowych,

3. dostępu do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.

Prawo do informacji publicznej obejmuje uprawnienie do niezwłocznego uzyskania informacji publicznej zawierającej aktualną wiedzę o sprawach publicznych.

Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne, w szczególności:

1. organy władzy publicznej,

2. organy samorządów gospodarczych i zawodowych,

3. podmioty reprezentujące zgodnie z odrębnymi przepisami Skarb Państwa,

4. podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne albo osoby prawne samorządu terytorialnego oraz podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego,

5. podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym, oraz osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego albo zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów.

Obowiązane do udostępniania informacji publicznej są związki zawodowe i ich organizacje oraz partie polityczne oraz podmioty (organy władzy publicznej, organy samorządów gospodarczych i zawodowych) będące w posiadaniu takich informacji.

Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. Prawo do informacji publicznej podlega ograniczeniu ze względu na prywatność osoby fizycznej lub tajemnicę przedsiębiorcy. Ograniczenie to nie dotyczy informacji o osobach pełniących funkcje publiczne, mających związek z pełnieniem tych funkcji, w tym o warunkach powierzenia i wykonywania funkcji, oraz przypadku, gdy osoba fizyczna lub przedsiębiorca rezygnują z przysługującego im prawa.

Nie można ograniczać dostępu do informacji (osoby fizyczne, przedsiębiorstwa) o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne - w zakresie tych zadań lub funkcji.

Ograniczenia dostępu do informacji w sprawach, o których mowa w ust. 3, nie naruszają prawa do informacji o organizacji i pracy organów prowadzących postępowania, w szczególności o czasie, trybie i miejscu oraz kolejności rozpatrywania spraw.

Dostęp do informacji publicznej

Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o:

1) polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:

1. zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,

2. projektowaniu aktów normatywnych,

3. programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań,

2) podmiotach, o których mowa w art. 4, w tym o:

1. statusie prawnym lub formie prawnej,

2. organizacji,

3. przedmiocie działalności i kompetencjach,

d) organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach,
e) strukturze własnościowej podmiotów, o których mowa w art. 4

f) majątku, którym dysponują,

3) zasadach funkcjonowania podmiotów, o których mowa w art.4 , w tym o:

1. trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,

2. trybie działania państwowych osób prawnych i osób prawnych samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań publicznych i ich działalności w ramach gospodarki budżetowej i pozabudżetowej,

c) sposobach stanowienia aktów publicznoprawnych,

4. sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,

5. stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,

6. prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,

4) danych publicznych, w tym:

1. treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności:

• treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,

- dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,

2. stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego,

3. treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej,

4. informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych,

5) majątku publicznym, w tym o:

1. majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,

2. innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,

3. majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych,

4. majątku podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5, pochodzącym z zadysponowania majątkiem, o którym mowa w lit. a)-c), oraz pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach,

5. dochodach i stratach spółek handlowych, w których podmioty, o których mowa w lit. a)-c), mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,

6. długu publicznym,

7. pomocy publicznej,

8. ciężarach publicznych.

Dokumentem urzędowym w rozumieniu ustawy jest treść oświadczenia woli lub wiedzy, utrwalona i podpisana w dowolnej formie przez funkcjonariusza publicznego w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego, w ramach jego kompetencji, skierowana do innego podmiotu lub złożona do akt sprawy.

Udostępnianie informacji publicznych następuje w drodze:

1. ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych, w Biuletynie Informacji Publicznej

2. udostępniania,

3. wstępu na posiedzenia organów i udostępniania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących te posiedzenia.

Dostęp do informacji publicznej jest bezpłatny, z zastrzeżeniem - opłaty. Tworzy się urzędowy publikator teleinformatyczny - Biuletyn Informacji Publicznej - w celu powszechnego udostępniania informacji publicznej, w postaci ujednoliconego systemu stron w sieci teleinformatycznej, zwany „Biuletynem Informacji Publicznej”.

W przypadku wyłączenia jawności informacji publicznej, w Biuletynie Informacji Publicznej podaje się zakres wyłączenia, podstawę prawną wyłączenia jawności oraz wskazuje się organ lub osobę, które dokonały wyłączenia, podmiot, w interesie, którego dokonano wyłączenia jawności.

Podmioty udostępniające informacje publiczne w Biuletynie Informacji Publicznej są obowiązane do:

1. oznaczenia informacji danymi określającymi podmiot udostępniający informację,

2. podania w informacji danych określających tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za treść informacji,

3. dołączenia do informacji danych określających tożsamość osoby, która wprowadziła informację do Biuletynu Informacji Publicznej,

4. oznaczenia czasu wytworzenia informacji i czasu jej udostępnienia,

5. zabezpieczenia możliwości identyfikacji czasu rzeczywistego udostępnienia informacji.

Minister właściwy do spraw administracji publicznej tworzy stronę główną Biuletynu Informacji Publicznej zawierającą wykaz podmiotów wraz z odnośnikami umożliwiającymi połączenie z ich stronami. Podmioty, o których mowa w art. 4 tworzą własne strony Biuletynu Informacji Publicznej, na których udostępniają informacje podlegające udostępnieniu w tej drodze. Podmioty te są obowiązane przekazać ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej informacje niezbędne do zamieszczenia na stronie.

Minister właściwy do spraw administracji publicznej określa w drodze rozporządzenia:

1. szczegółowe standardy ujednoliconego systemu stron BIP, w szczególności:

1. strukturę strony głównej

2. standardy struktury stron

2. zakres i tryb przekazywania informacji,

3. standardy zabezpieczania treści informacji publicznych udostępnianych w Biuletynie Informacji Publicznej - mając na względzie sprawność i jednolitość działania systemu stron Biuletynu Informacji Publicznej.

Informacja publiczna, która nie została udostępniona w Biuletynie Informacji Publicznej, jest udostępniana na wniosek. Informacja publiczna, która może być niezwłocznie udostępniona, jest udostępniana w formie ustnej lub pisemnej bez pisemnego wniosku.

Informacja publiczna może być udostępniana:

1) w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych,

2) przez zainstalowane w miejscach urządzenia umożliwiające zapoznanie się z tą informacją.

Informacje publiczne udostępniane, są oznaczane danymi określającymi podmiot udostępniający informację, danymi określającymi tożsamość osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za treść informacji, danymi określającymi tożsamość osoby, która udostępniła informację, oraz datą udostępnienia.

Podmiot udostępniający informację publiczną jest obowiązany zapewnić możliwość:

1) kopiowania informacji publicznej albo jej wydruk lub

2) przesłania informacji publicznej albo przeniesienia jej na odpowiedni, powszechnie stosowany nośnik informacji.

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w terminie określonym, podmiot obowiązany do jej udostępnienia powiadamia w tym terminie o powodach opóźnienia oraz o terminie, w jakim udostępni informację, nie dłuższym jednak niż 2 miesiące od dnia złożenia wniosku.

Udostępnianie informacji publicznej na wniosek następuje w sposób i w formie zgodnych z wnioskiem chyba, że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku. Jeżeli informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub, w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie. W takim przypadku, jeżeli w terminie 14 dni od powiadomienia wnioskodawca nie złoży wniosku o udostępnienie informacji w sposób lub w formie wskazanych w powiadomieniu, postępowanie o udostępnienie informacji umarza się.

Jeżeli w wyniku udostępnienia informacji publicznej na wniosek, podmiot obowiązany do udostępnienia ma ponieść dodatkowe koszty związane ze wskazanym we wniosku sposobem udostępnienia lub koniecznością przekształcenia informacji w formę wskazaną we wniosku, podmiot ten może pobrać od wnioskodawcy opłatę w wysokości odpowiadającej tym kosztom.

Podmiot, w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku, powiadomi wnioskodawcę o wysokości opłaty. Udostępnienie informacji zgodnie z wnioskiem następuje po upływie 14 dni od dnia powiadomienia wnioskodawcy chyba, że wnioskodawca dokona w tym terminie zmiany wniosku w zakresie sposobu lub formy udostępnienia informacji albo wycofa wniosek.

Odmowa udostępnienia informacji publicznej oraz umorzenie postępowania o udostępnienie informacji przez organ władzy publicznej następują w drodze decyzji.

Do decyzji stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego z tym, że:

1) odwołanie od decyzji rozpoznaje się w terminie 14 dni,

2) uzasadnienie decyzji o odmowie udostępnienia informacji zawiera także imiona, nazwiska i funkcje osób, które zajęty stanowisko w toku postępowania o udostępnienie informacji, oraz oznaczenie podmiotów, ze względu, na których dobra wydano decyzję o odmowie udostępnienia informacji.

Wnioskodawca może wystąpić do podmiotu, o którym mowa w ust. 1, o ponowne rozpatrzenie sprawy. Do wniosku stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące odwołania.
Posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów są jawne i dostępne.

Posiedzenia kolegialnych organów pomocniczych organów są jawne i dostępne, o ile stanowią tak przepisy ustaw albo akty wydane na ich podstawie lub, gdy organ pomocniczy tak postanowi. Organy, są obowiązane zapewnić lokalowe lub techniczne środki umożliwiające wykonywanie prawa. W miarę potrzeby zapewnia się transmisję audiowizualną lub teleinformatyczną z posiedzeń organów.

Ograniczenie dostępu do posiedzeń organów z przyczyn lokalowych lub technicznych nie może prowadzić do nieuzasadnionego zapewnienia dostępu tylko wybranym podmiotom.
Organy, sporządzają i udostępniają protokoły lub stenogramy swoich obrad chyba, że sporządzą i udostępnią materiały audiowizualne lub teleinformatyczne rejestrujące w pełni te obrady.

Przepisy te stosuje się odpowiednio do pochodzących z powszechnych wyborów kolegialnych organów jednostek pomocniczych jednostek samorządu terytorialnego i ich kolegialnych organów pomocniczych.

Do skarg rozpatrywanych w postępowaniu o udostępnienie informacji publicznej stosuje się przepisy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym z tym, że:

1) przekazanie akt i odpowiedzi na skargę następuje w terminie 15 dni od dnia otrzymania skargi,

2) skargę rozpatruje się w terminie 30 dni od dnia otrzymania akt wraz z odpowiedzią na skargę.

Podmiotowi, któremu odmówiono prawa dostępu do informacji publicznej ze względu na wyłączenie jej jawności z powołaniem się na ochronę danych osobowych, prawo do prywatności oraz tajemnicę inną niż państwowa, służbowa, skarbowa lub statystyczna, przysługuje prawo wniesienia powództwa do sądu powszechnego o udostępnienie takiej informacji.

Podmiot, którego dotyczy wyłączenie informacji publicznej, ma interes prawny w przystąpieniu w charakterze interwenienta ubocznego po stronie pozwanej. Sądem właściwym do orzekania w sprawach jest sąd rejonowy właściwy ze względu na siedzibę podmiotu, który odmówił udostępnienia informacji publicznej.

Kto, wbrew ciążącemu na nim obowiązkowi, nie udostępnia informacji publicznej, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.

Po upływie 24 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy w życie wchodzi:

Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o:

1. polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:

a) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,

b) projektowaniu aktów normatywnych,

c) programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań,

2. zasadach funkcjonowania podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o: stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,

3. danych publicznych, w tym:

1. treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności:

• treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,

• - dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska,

2. wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,

c) treść innych wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej,
d) informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych,

Po upływie 18 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy wchodzi w życie:

Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o:

1. podmiotach, o których mowa w art. 4 ust. 1, w tym o:

a) statusie prawnym lub formie prawnej,

b) organizacji,

1. przedmiocie działalności i kompetencjach,

2. organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach,
   e) strukturze własnościowej podmiotów,

f) majątku, którym dysponują,

2. zasadach funkcjonowania podmiotów, o których mowa w art. 4, w tym o:

1. trybie działania władz publicznych i ich jednostek organizacyjnych,

3. o sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,

4. prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,

Po upływie 36 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy wchodzi w życie:

Udostępnieniu podlega informacja publiczna, w szczególności o majątku publicznym, w tym o:
a) majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,
b) innych prawach majątkowych przysługujących państwu i jego długach,
c) majątku jednostek samorządu terytorialnego oraz samorządów zawodowych i gospodarczych oraz majątku osób prawnych samorządu terytorialnego, a także kas chorych,
d) majątku podmiotów, o których mowa w art. 4 ust. 1 pkt 5, pochodzącym z zadysponowania majątkiem, o którym mowa w lit. a)-c), oraz pożytkach z tego majątku i jego obciążeniach,
e) dochodach i stratach spółek handlowych, w których podmioty, o których mowa w lit. a)-c), mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,
f) długu publicznym,
g) pomocy publicznej,
h) ciężarach publicznych.

Samorząd terytorialny

Modele samorządów Unii Europejskiej:

AUSTRIA

Podstawowymi jednostkami administracji w Austrii są gminy, które są samorządowymi korporacjami lokalnymi. Na szczeblu ponadgminnym nie ma samorządu terytorialnego.

Gmina stanowi tu korporację terytorialną z prawem do samorządu i jest jednocześnie jednostką podziału terytorialnego. Jedna z większych reform w latach 70-tych polegała na komasacji małych gmin w myśl zasady, że liczba mieszkańców gminy musi wynosić, co najmniej 1 tys. osób.

Podstawy prawne funkcjonowania i organizacji gmin zawarte są w Konstytucji Federalnej oraz w ustawodawstwie landów, tzn. w 8 ordynacjach gminnych dla gmin krajowych oraz w tzw. prawach miejskich dla miast z własnym statutem.

Każde miasto powyżej 20 tys. mieszkańców może posiadać własny statut. Nadanie statutu uwarunkowane jest wyrażeniem zgody rządu federalnego. Taki warunek wynika z faktu, że miasta te wykonują również funkcje administracji rządowej. Odrębny status posiada Wiedeń, który jest jednocześnie miastem, landem i stolicą.

Każda gmina posiada 3 organy:

1. Rada gminy - organ przedstawicielski, jest członkowie wybierani są w równych, bezpośrednich, tajnych oraz powszechnych wyborach na okres od 5 do 6 lat. Liczba członków zależy od liczby mieszkańców gminy i wynosi od 7 do 39 osób. Bierne prawo wyborcze służy osobom, które ukończyły 24 lata. Rada obok kompetencji uchwałodawczych posiada kompetencje wykonawcze o charakterze władczym i kontrolnym. Z tego względu nazywana jest „lokalnym parlamentem”.

W ramach obowiązującego prawa rada gminy może wydawać statuty, rozporządzenia i decyzje. Ponadto podejmuje podstawowe decyzje dotyczące nabywania i zbywania własności komunalnej, zaciągania kredytów itd. Rada gminy może powoływać komisje, które pełnią funkcje opiniodawcze i pomocnicze na rzecz rady.

2. Zarząd gminy - składa się z burmistrza, zastępców i członków.

Do zarządu należy:

1. przygotowywanie obrad Rady Gminy,

2. składanie w tym zakresie stosownych wniosków,

3. wykonywanie uchwał i decyzji RG,

4. administrowanie majątkiem gminy,

5. ustalanie zasad gospodarowania tym majątkiem.

3. Burmistrz, posiada kompetencje do:

3. reprezentowania gminy na zewnątrz jako przewodniczący organu wykonawczego gminy,

4. zwoływania posiedzeń RG i Zarządu,

5. kierowania ich posiedzeniami,

6. wykonywania podjętych uchwał,

7. wykonywania zadań własnych gminy jak i zadań z zakresu administracji rządowej,

8. kierowania administracją gospodarczą i finansową gminy, a także realizowania budżetu.

Nie może samodzielnie zbywać nieruchomości gminnych. Aparatem pomocniczym dla burmistrza jest tzw. urząd gminy. W wyjątkowych wypadkach na podstawie uchwały RG ten urząd może podejmować rozstrzygnięcia władcze. W gminach, które są podzielone na sołectwa oraz w miastach podzielonych na dzielnice działają tzw. naczelnicy. Są to organy pomocnicze i doradcze, jednak mogą one czasami podejmować funkcje decyzyjne, ale na podstawie upoważnienia burmistrza.

FINLANDIA

Model samorządu został ukształtowany w okresie międzywojennym, kiedy ustanowiono ten samorząd tylko na szczeblu gminnym. Ustawa z 1976 r. o gminach - podstawa działania samorządu - zakłada ona istnienie tylko 1 typu gminy, a nazwa miasto - posiada jedynie charakter prestiżowy i nadawane jest przez prezydenta Finlandii w formie dekretu jako wyraz uznania.

Rada gminy - najwyższy organ - wybory bezpośrednie, tajne na 4 lata, liczba członków rady jest uzależniona od liczby mieszkańców - od 13 do 85 osób. Kandydaci na radnych wysuwani są przez partie polityczne oraz niezależne związki wyborcze działające na terenie gminy. W trakcie wyborów te partie i związki mogą tworzyć koalicje oraz wspólne listy.

Nowa rada rozpoczyna swoją działalność z początkiem roku kalendarzowego następującego po roku, w którym odbyły się wybory.

Zadania:

1. realizacja uchwał rady gminy,

2. prowadzenie bieżącej administracji gminnej,

3. reprezentuje gminę przed sadami i organami administracyjnymi,

4. zawiera w imieniu gminy umowy,

5. przedkłada projekty uchwał i innych rozstrzygnięć,

6. dokonuje również kontroli legalności wydawanych przez radę uchwał.

Tą administrację gminną stanowią także liczne komisje wybrane przez radę gminy. Wszyscy członkowie Rady, Zarządu, Komisji pełnią swoje funkcje honorowo, otrzymują zwrot zarobków utraconych w związku z pełniona funkcja, diety i zwrot kosztów podróży.

Dyrektor urzędu gminy, który jest powoływany przez radę, uczestniczy w posiedzeniach zarządu z głosem doradczym. Jest on powoływany na czas nieokreślony i zaliczany jest do tzw. urzędników gminnych.

Trzecia grupa obok honorowych pracowników gminy to pracownicy samorządowi zatrudnieni w oparciu o umowę o pracę. Większość kompetencji przechodzi na stałą administrację samorządowa. Brak jednostek terytorialnych został zastąpiony dobrze rozwiniętą współpracą pomiędzy gminami szczebla podstawowego na wszystkich poziomach podziału terytorialnego kraju. Ta współpraca polega na działaniu tzw. związków celowych zajmujących się prowadzeniem np.: szpitali specjalistycznych, szkolnictwem ponadpodstawowym.

FRANCJA - do omówienia na kolejnych zajęciach

ZMIANY W USTAWACH SAMORZĄDOWYCH

Ustawa o samorządzie gminnym Dz. U. z 2001 r. Nr 142 poz. 1591,

wojewódzkim -poz. 1590,

powiatowym - poz. 1592, teksty jednolite.

USTAWA z 20.06.2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta Dz. U. Nr 113, poz. 984.

Prezydent, Burmistrz, Wójt - wybory powszechne, równe, bez pośrednie, tajne.

Czynne prawo wyborcze - prawo wybierania ma każdy, kto ma prawo wybierania do Rady Gminy.

Bierne prawo wyborcze, - czyli prawo wybieralności - ma każdy obywatel polski posiadający prawo do wybierania do rady gminy, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 25 lat.

Kandydat nie musi stale zamieszkiwać na obszarze gminy, w której kandyduje.

Kandydat na prezydenta, burmistrza, wójta nie może jednocześnie kandydować na to samo stanowisko w innej gminie. Za wybranego na prezydenta, burmistrza i wójta, uważa się tego kandydata, który w głosowaniu otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów.

Jeżeli natomiast żaden z kandydatów nie otrzymał ww. głosów to 14 dnia po pierwszym głosowaniu przeprowadza się ponowne głosowanie. W tym ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród 2 kandydatów, którzy w 1 głosowaniu otrzymali największą liczbę ważnie oddanych głosów. W przypadku, gdy 2 lub więcej kandydatów otrzyma tę samą liczbę głosów uprawniającą do udziału w ponownym głosowaniu, wtedy o dopuszczeniu kandydata do wyborów w ponownym głosowaniu rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania, w których jeden z kandydatów otrzymał większą liczbę głosów.

Natomiast gdyby liczba obwodów była równa, rozstrzyga losowanie przeprowadzone przez gminną komisję wyborczą. W takim losowaniu mają prawo uczestniczenia wszyscy kandydaci lub pełnomocnicy ich komitetów wyborczych. Za wybranego w ponownym głosowaniu, uważa się kandydata, który otrzymał większą liczbę ważnie oddanych głosów.

Wygaśnięcie mandatu prezydenta, burmistrza, wójta::

- odmowy złożenia ślubowania,

- pisemnego zrzeczenia się mandatu,

- utraty prawa wybieralności lub braku tego prawa w dniu wyborów,

- naruszenia ustawowych zakazów łączenia funkcji wójta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia działalności gospodarczej,

- prawomocnego skazującego wyroku sądu orzeczonego za przestępstwo umyślne,

- orzeczenie trwałej niezdolności do pracy,

- wskutek śmierci,

- odwołania w drodze referendum,

- odwołania wójta w trybie przepisów art. 96 ust. 2 ustawy o samorządzie gminnym,

- wskutek zmian w podziale terytorialnym.

EUROPEJSKI KODEKS DOBREJ ADMINISTRACJI - uchwalony 6.09.2001 r. przez parlament europejski. Skrót KDA został opracowany przez Rzecznika Praw Europejskich Finlandii Södermhna.

Parlament europejski we wrześniu nakazał stosowanie KDA w UE jako zbiór standardów przydatnych w europejskiej administracji.

Art. 1 - w swoich kontaktach z jednostką - instytucje i ich urzędnicy muszą przestrzegać zasad KDA.

Zakres przedmiotowy KDA

Kodeks obowiązuje wszystkich urzędników i innych pracowników objętych statusem urzędnika w zakresie ich kontaktów z jednostkami. Pojęcie urzędnika dotyczy zarówno urzędników jak i pozostałych pracowników. KDA mówi, że instytucje i administracje podejmują niezbędne działania w celu zapewnienia stosowania przepisów tego kodeksu również przez osoby działające na ich rzecz, np. osoby zatrudniane w ramach umów cywilnoprawnych, przez rzeczoznawców oddelegowanych przez Krajowe Służby Publiczne i Praktykantów.

Pojęcie - jednostka obejmuje osoby fizyczne i prawne, niezależnie od tego czy ich miejsce zamieszkania lub zarejestrowanej siedziby znajduje się na terytorium jednego z państw członkowskich czy też nie.

Pojęcie - instytucji obejmuje instytucje lub organy wspólnot.

Rzeczowy zakres obowiązywania KDA

Kodeks zawiera ogólne zasady dobrej praktyki administracyjnej znajdującej zastosowanie w odniesieniu do całości kontaktu instytucji i ich administracji z jednostką, chyba, że te kontakty podlegają specyficznym przepisom. Zasady przewidziane w tym kodeksie obowiązują w odniesieniu do relacji między instytucją a zatrudnionymi w niej urzędnikami.

Zasada praworządności (art. 7 Konstytucji w Polsce)

Urzędnik działa zgodnie z zasadą praworządności - stosuje uregulowania i procedury zapisane w prawnych przepisach wspólnot. Urzędnik zwraca w szczególności uwagę na to, aby decyzje dotyczące praw lub interesów pojedynczych osób posiadały podstawę prawną, a ich treść była zgodna z obowiązującymi przepisami.

Zasada niedyskryminowania -

Przy rozpatrywaniu wniosków jednostek i przy podejmowaniu decyzji urzędnik zapewni przestrzeganie zasady równego traktowania (Kpa art. 7). Pojedyncze osoby znajdujące się w takiej samej sytuacji będą traktowane w porównywalny sposób.

W przypadku różnic w traktowaniu, urzędnik zapewni, aby to nierówne traktowanie było usprawiedliwione obiektywnymi, istotnymi właściwościami danej sprawy. Urzędnik powstrzyma się w szczególności od wszelkiego, nieusprawiedliwionego, nierównomiernego traktowania pojedynczych osób, ze względu na: ich narodowość, płeć, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub wyznanie, przekonania polityczne lub inne, przynależność do mniejszości narodowej, posiadaną własność, urodzenie, inwalidztwa, wiek, lub preferencje seksualne.

Zasada współmierności

W toku podejmowania decyzji urzędnik musi zapewnić, że przyjęte działania pozostaną współmierne do obranego celu. Urzędnik będzie w szczególności unikać ograniczania praw obywateli lub nakładania na nich obciążeń, jeżeli ograniczenia te lub obciążenia będą niewspółmierne do celu prowadzonych działań. W toku podejmowania decyzji urzędnik zwróci uwagę na stosowne wyważenie spraw, osób prywatnych i ogólnego interesu społecznego.

Zakaz nadużywania uprawnień

Ze swoich uprawnień, urzędnik może korzystać wyłącznie dla osiągnięcia celów, dla których uprawnienia te zostały mu powierzone mocą określonych przepisów. Urzędnik odstąpi w szczególności od korzystania z uprawnień dla osiągnięcia celów, dla których brak jest podstawy prawnej, lub, które nie mogą być uzasadnione interesem publicznym.

Zasada bezstronności i niezależności

Urzędnik działa bezstronnie i niezależnie, powstrzyma się od wszelkich arbitralnych działań, które mogą mieć negatywny wpływ na sytuacje pojedynczych osób oraz od wszelkich form faworyzowania bez względu na motywy takiego postępowania.

Na postępowanie urzędników nie będzie miał wpływu w żadnym czasie interes osobisty, rodzinny lub narodowy ani tez nie będzie wpływać presja polityczna. Urzędnik nie będzie uczestniczył w podejmowaniu decyzji, w której on lub bliski członek jego rodziny miałby interes finansowy (art. 8 Kpa).

Zasada obiektywności

W toku podejmowania decyzji urzędnik uwzględni wszystkie istotne czynniki i przypisze każdemu z nich należne mu znaczenie. Nie uwzględnia się żadnych okoliczności nienależących do sprawy.

Zgodne z prawem oczekiwania oraz konsekwentne działanie i doradztwo

Urzędnik działa konsekwentnie w ramach swojej praktyki administracyjnej i w swoim stosunku do działalności administracyjnej instytucji. Urzędnik przestrzega obowiązujące instytucję praktyki administracyjne o ile nie istnieją uzasadnione powody, które usprawiedliwiałyby odejście w indywidualnym przypadku od tych praktyk. Te powody należy przedstawić na piśmie. Urzędnik uwzględnia uzasadnione i słuszne oczekiwania jednostki, które wynikają z działań podejmowanych przez daną instytucję w przeszłości.

W razie potrzeby urzędnik służy jednostce poradą dotyczącą możliwego sposobu postępowania w sprawie wchodzącej w zakres jego działania oraz dotyczącą pożądanego sposobu rozstrzygnięcia sprawy (Kpa - art. 9 i 11).

Zasada uczciwości

Urzędnik powinien działać bezstronnie, uczciwie i rozsądnie.

Zasada uprzejmości

W swoich kontaktach z jednostką urzędnik pozostaje usługodawcą i zachowuje się właściwie, uprzejmie i pozostaje dostępny. Odpowiadając na korespondencję, rozmowy telefoniczne i pocztę elektroniczną urzędnik stara się być możliwie jak najbardziej pomocny i udziela odpowiedzi na skierowane do niego pytania możliwie jak najbardziej wyczerpująco i dokładnie. Jeżeli urzędnik nie jest właściwy w danej sprawie kieruje się obywatela do urzędnika właściwego. W przypadku popełnienia błędu naruszającego prawa lub interes pojedynczej osoby urzędnik przeprasza za to i stara się skorygować negatywne skutki popełnionego przez siebie błędu w jak najwłaściwszy sposób informując zgodnie z kodeksem. OBOWIĄZEK SAMOKRYTYCZNEJ OCENY BŁĘDÓW.

Zasada odpowiadania na pisma w języku obywatela

Każdy obywatel UE lub każda pojedyncza osoba, która zwróci się na piśmie do instytucji w jednym z języków traktatu, otrzyma odpowiedź w tym samym języku. Ta sama zasada obowiązuje także w miarę możliwości w odniesieniu do osób prawnych jak również stowarzyszeń, organizacji pozarządowych, podmiotów gospodarczych.

Potwierdzenie odbioru i podanie nazwiska właściwego urzędnika

W terminie dwóch tygodni wydaje się potwierdzenie odbioru każdego pisma skierowanego do instytucji lub każdego skierowanego do niej zażalenia, chyba, że w tym terminie można przekazać merytorycznie uzasadnioną odpowiedź. W odpowiedzi lub potwierdzeniu odbioru podaje się nazwisko i nr telefonu urzędnika zajmującego się daną sprawa oraz stanowisko służbowe. Nie ma konieczności przekazywania potwierdzenia odbioru ani odpowiedzi w przypadkach, w których pisma lub zażalenia spełniają znamiona nadużycia ze względu na ich nadmierna liczbę, ciągłe powtarzanie lub bezsensowny charakter.

Zobowiązanie do przekazania sprawy właściwej jednostki organizacyjne j instytucji

W przypadku skierowania lub przekazywania adresowanego do instytucji pisma lub zażalenia do dyrekcji generalnej, które nie są upoważnione do rozpatrzenia pisma lub zażalenia, ich jednostki administracyjne zapewniają, że akta zostaną niezwłocznie przekazane do właściwej jednostki organizacyjnej instytucji.

Jednostka organizacyjna, do której pierwotnie wpłynęło pismo lub zażalenie informuje jego autora o dalszym przekazaniu sprawy, podając przy tym nazwisko i nr telefonu urzędnika, do którego akta zostały skierowane.

Urzędnik zwróci uwagę pojedynczych osób lub organizacji na ewentualne braki w dokumentach dając im możliwość skorygowania.

Prawo wysłuchania i złożenia oświadczeń

W przypadkach dotyczących praw lub interesów pojedynczych osób, urzędnik zapewni respektowanie praw do obrony na każdym etapie postępowania zmieniającego do wydania decyzji. W przypadkach, w których może zostać wydana decyzja dotycząca prawnych interesów pojedynczej osoby, osoba ta ma prawo przed podjęciem decyzji przedstawić swoje uwagi na piśmie, a w razie potrzeby przedstawić ustnie swoje spostrzeżenia.

Urzędnik musi zapewnić, że w sprawie każdego wniosku lub zażalenia, decyzja zostanie podjęta w stosownym terminie, nie później jednak niż 2 m-ce. Takie samo uregulowanie obowiązuje w odniesieniu do odpowiedni na pisma pojedynczych osób i do przekazywania odpowiedzi na informacje administracyjne przekazywane przez urzędnika swoim przełożonym.

Ze względu na złożony charakter sprawy - decyzja nie może być wydana w powyższym terminie to urzędnik przekaże autorowi tą wiadomość możliwie jak najszybciej i również o wydaniu decyzji ostatecznej autora wniosku należy powiadomić jak najszybciej.

W odniesieniu do każdej wydanej przez instytucję decyzji, która może mieć negatywny wpływ na prawa lub interesy pojedynczej osoby należy podać powody, na których opiera się wydana decyzja i w tym celu należy podać istotne fakty i podstawę prawną w podjętej decyzji. Kodeks mówi również, że urzędnik odstępuje od podjęcia decyzji, gdy są niewystarczające lub niepełne podstawy i decyzja nie zawierałaby indywidualnej argumentacji. Gdy mamy do czynienia z dużą liczbą osób, które mają podobne decyzje, wydaje się tu odpowiedzi standardowe.

Informacja o możliwościach odwołania

Wydana przez instytucję decyzja, która może mieć negatywny wpływ na prawa lub interesy pojedynczej osoby zawiera informację o możliwościach odwołania od wydanej decyzji.

Podaje się wówczas rodzaj środków odwoławczych, wskazuje się organy, do których można je wnosić oraz terminy do wnoszenia. W decyzjach można również zamieścić adnotację, co do możliwości wszczęcia postępowania sądowego oraz do możliwości skierowania zażalenia do Rzecznika Praw Obywatelskich zgodnie z artykułami Traktatu Wspólnoty Europejskiej.

Przekazanie podjętej decyzji

Urzędnik zapewni, że decyzje dotyczące praw lub interesów pojedynczych osób zostaną przekazane zainteresowanej osobie lub osobom na piśmie natychmiast, po podjęciu tychże decyzji. Jednocześnie urzędnik powstrzyma się od powiadamiania innych adresatów o podjętej decyzji, dopóty dopóki zainteresowana osoba lub osoby nie zostały powiadomione o tej decyzji.

Ochrona danych

Urzędnik wykorzystujący dane osobowe obywatela, uwzględnia sferę prywatności i nietykalności osobistej zgodnie z postanowieniami rozporządzenia o ochronie osób fizycznych przy przetwarzaniu danych osobowych przez organy i instytucje wspólnoty oraz o swobodnym obrocie danych. Urzędnik zaniecha w szczególności przetwarzania danych do celów bezprawnych i osobom nieuprawnionym.

Prośba o udzielenie informacji

O ile urzędnik jest odpowiedzialny za daną sprawę, udostępni on pojedynczej osobie, żądaną przez nią informację, a urzędnik przy odpowiedniej sposobności, wyda w zakresie swoich kompetencji zalecenie wszczęcia postępowania adm. Urzędnik zapewni, że przekazana informacja będzie jasna i zrozumiała.

Jeżeli zgłoszona ustnie prośba o udzielenie informacji będzie skomplikowana lub zbyt obszerna wtedy urzędnik zasugeruje zgłaszającemu sformułowanie wniosku na piśmie.

Jeżeli urzędnik nie może udostępnić żądanej informacji ze względu na ich poufny charakter, wtedy musi powiadomić osobę zainteresowaną o przyczynach.

Prośby o udzielenie informacji w sprawach, za które dany urzędnik nie jest odpowiedzialny przekazuje do właściwej osoby podając nazwisko i nr telefonu zgłaszającemu.

W stosownym przypadku urzędnik skieruje osobę, która wystąpiła z prośbą o udzielenie informacji do jednostki organizacyjnej instytucji odpowiedzialnej za informowanie obywateli.

Wnioski o umożliwienie dostępu do publicznych dokumentów urzędnik rozpatruje zgodnie z uregulowaniami przyjętymi przez instytucje i zgodnie z ogólnymi zasadami i ograniczeniami przyjętymi w sprawie prawie wspólnotowym.

Jeżeli urzędnik nie może spełnić tego obowiązku to wówczas zasugeruje obywatelowi złożenie stosownego wniosku na piśmie.

Prowadzenie rejestrów

Wydziały instytucji są zobowiązane do prowadzenia rejestru poczty wchodzącej i wychodzącej przekazywanych im dokumentów i podjętych przez nie działań.

Informacje o kodeksie

Instytucja podejmuje skuteczne działania na rzecz poinformowania jednostki o prawach, jakie przysługują jej w ramach niniejszego kodeksu. Instytucja udostępni treść kodeksu w zależności od posiadanych możliwości w formie elektronicznej na głównej stronie swojego portalu internetowego.

Prawo złożenia skargi do europejskiego rzecznika praw obywatelskich

Od wszelkich zasad przedstawionych w kodeksie, których dopuści się urzędnik lub instytucja można złożyć zgodnie z art. 195 Traktatu Ustanawiającego Wspólnotę Europejską i zgodnie ze Statutem Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich skargę do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.

Kontrola stosowania

Po dwóch latach stosowania każda instytucja skontroluje sposób wykonania przez siebie postanowień kodeksu, a o wynikach kontroli instytucja powiadomi Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich.

Status prawny pracowników administracji publicznej.

Podstawa prawna:

1. Ustawa z 1998 r. Nr 49, poz. 483 z późniejszymi zmianami - dot. Korpusu służby cywilnej - pracownicy służby cywilnej zatrudnieni na podstawie umowy o pracę oraz urzędnicy służby cywilnej - zatrudnieni na podstawie mianowania.

2. Ustawa z 16.IX.1982 r. Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 z późn. zm. o pracownikach urzędów państwowych. Ustawa wyróżnia 3 grupy pracowników:

1. pracownicy, wobec których nie mają zastosowania przepisy o służbie cywilnej, to osoby zatrudnione w urzędach, które zatrudniają pracowników korpusu służby cywilnej, głównie pracowników zatrudnionych w tych urzędach na stanowiskach nie urzędniczych i politycznych.

2. urzędnicy państwowi zatrudnieni w urzędach państwowych w których nie ma korpusu służby cywilnej.

3. pracowników nie będących urzędnikami w urzędach państwowych, w których nie ma korpusu służby cywilnej.

3. Ustawa o pracownikach samorządowych z 22.III.1990 r., Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1593 - ustawa wyróżnia:

• osoby piastujące funkcje organów samorządu z wyboru,

• mianowanych pracowników urzędów,

• powoływanych sekretarzy i skarbników gminy i powiatu, dotyczy to również skarbników województw,

• pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umów o pracę,

1. Korpus Służby Zagranicznej - lipiec 2001 - ustawa o służbie zagranicznej, Dz. U. Nr 128, poz. 1403, weszła w życie w maju 2002 r. Wyróżnia:

• personel dyplomatyczno-konsularny,

• personel pomocniczy i obsługi.

Modele obsadzania urzędów:

1. Model kariery: - opiera się na stawianiu wysokich wymagań wobec pracowników i zapewnienia im stabilizacji i stopniowego awansowania. Taki model występuje w administracji francuskiej, niemieckiej, austriackiej, hiszpańskiej, portugalskiej, greckiej

2. Model stanowisk: - (pozycyjny) - zatrudnianie kandydatów na określone stanowiska w danym urzędzie, bez gwarancji zatrudnienia stałego - do emerytury.

Taki model występuje w Danii, Holandii, Szwecji, Finlandii, Włoszech, Wielkiej Brytanii.

3. System łupów - kto wyrywa ten obsadza stanowiska główne.

Ewolucja prawa urzędniczego w Polsce.


Pierwsza ustawa z 1922 r. o państwowej służbie cywilnej, już przed II wojna światową była kilka razy nowelizowana. Po II wojnie światowej jeszcze krótko funkcjonowała - całkowicie przestała obowiązywać w 1974 r.

W 1974 r. wydano rozporządzenie Rady Ministrów o prawach i obowiązkach pracowników urzędów państwowych. Zniesiono mianowanie jako formę zatrudnienia i inne odrębności statusu prawnego urzędników.

W 1982 r. uchwalono ustawę o pracownikach urzędów państwowych - wrócono do wzorów ustawy z 1922 r.

Obecny stan prawny

Domeny służby cywilnej: uprawnienia i obowiązki członka korpusu służby cywilnej:

Członek korpusu służby cywilnej jest obowiązany w szczególności:

• przestrzeganie konstytucji i innych przepisów prawa (art. 83 Konstytucji RP),

• chronić interesy państwa oraz prawa człowieka i obywatela,

• racjonalnie gospodarować środkami publicznymi,

• rzetelnie i bezstronnie, sprawnie i terminowo wykonywać powierzone zadania,

• dochowywać tajemnicy ustawowo chronionej,

• rozwijać wiedzę zawodową,

• godnie zachowywać się w służbie oraz poza nią.

• wykonywać polecenia służbowe przełożonych.

• jeżeli członek korpusu służby cywilnej jest przekonany, że polecenie jest niezgodne z prawem albo zawiera znamiona pomyłki, jest on obowiązany na piśmie poinformować o tym przełożonego. W razie pisemnego potwierdzenia polecenia jest obowiązany je wykonać,

• członek korpusu służby cywilnej nie wykonuje polecenia, jeżeli prowadziłoby to do popełnienia przestępstwa lub wykroczenia, o czym niezwłocznie informuje dyrektora generalnego urzędu,

• przy wykonywaniu obowiązków służbowych nie może kierować się interesem jednostkowym lub grupowym,

• nie wolno publicznie manifestować poglądów politycznych,

• nie wolno uczestniczyć w strajku lub akcji protestacyjnej zakłócającej normalne funkcjonowanie urzędu,

• nie ma prawa tworzenia ani uczestniczenia w partiach politycznych.

• nie może łączyć pracy w służbie cywilnej z mandatem radnego,

• nie może powstać stosunek podległości służbowej między małżonkami oraz osobami pozostającymi ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub powinowactwa pierwszego stopnia oraz w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli - musi zapewnić Dyrektor Generalny Urzędu.

• członek korpusu służby cywilnej nie może podejmować dodatkowego zatrudnienia bez zgody dyrektora generalnego urzędu ani wykonywać czynności lub zajęć sprzecznych z obowiązkami wynikającymi z ustawy lub podważających zaufanie do służby cywilnej.

Prawa:

• wynagrodzenie, czas pracy:

wynagrodzenie: ustala się z zastosowaniem mnożników kwoty bazowej, której wysokość ustaloną według odrębnych zasad określa ustawa budżetowa, składa się z wynagrodzenia zasadniczego, dodatku za wieloletnia prac w służbie cywilnej oraz dodatek z tytułu posiadania stopnia służbowego.

• przysługuje 13 pensja, nagroda jubileuszowa , oraz nagrody za szczególne osiągnięcia, a także z tytułu przejścia na rentę lub emeryturę - jednorazowa odprawa,

• w przypadku przeniesienia urzędnika służby cywilnej, przysługuje mu zwrot kosztów przeniesienia, zwrot opłat za udostępnione czasowo mieszkanie oraz jednorazowe świadczenie w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia. Do kosztów przeniesienia zalicza się koszty przejazdu urzędnika i członków jego rodziny oraz przewozu mienia.

• urzędnikowi służby cywilnej zatrudnionemu w służbie cywilnej przez okres nie krótszy niż 10 lat przysługuje corocznie dodatkowy urlop wypoczynkowy w wymiarze 6 dni roboczych, a po 20 latach pracy w służbie cywilnej - w wymiarze 12 dni roboczych.

• urzędnikowi służby cywilnej zatrudnionemu w służbie cywilnej przez okres nie krótszy niż 10 lat można udzielić płatnego urlopu dla poratowania zdrowia w wymiarze nie przekraczającym jednorazowo 6 miesięcy,

• urzędnicy służby cywilnej korzystają z ochrony.

Czas pracy:

• nie może przekraczać 8 godzin na dobę i średnio 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż 8 tygodni,

• w przypadkach uzasadnionych rodzajem pracy i jej organizacją mogą być stosowane rozkłady czasu pracy, w których jest dopuszczalne przedłużenie czasu pracy do 12 godzin na dobę. W rozkładach tych czas pracy nie może jednak przekraczać średnio 40 godzin na tydzień w przyjętym okresie rozliczeniowym nie dłuższym niż 12 tygodni,

• rozkład czasu pracy w tygodniu oraz jego wymiar w poszczególnych dniach tygodnia ustala dyrektor generalny urzędu,

• jeżeli wymagają tego potrzeby urzędu, członek korpusu służby cywilnej na polecenie przełożonego wykonuje pracę poza normalnymi godzinami pracy, w tym w wyjątkowych przypadkach także w nocy oraz w niedziele i święta.

• pracownikowi służby cywilnej za pracę wykonywaną na polecenie przełożonego poza normalnymi godzinami pracy przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze. Na wniosek pracownika wolny czas może być udzielony w okresie bezpośrednio poprzedzającym urlop wypoczynkowy lub po jego zakończeniu.

• urzędnikowi służby cywilnej za pracę poza normalnymi godzinami pracy wykonywaną w porze nocnej przysługuje czas wolny w tym samym wymiarze.

• w razie rozwiązania z pracownikiem służby cywilnej stosunku pracy z powodu likwidacji urzędu, pracownikowi temu przysługuje emerytura, jeżeli mężczyzna ukończył 60 lat, a kobieta - 55 lat oraz jeżeli ma wymagany okres zatrudnienia.

Odpowiedzialność porządkowa i dyscyplinarna urzędnika państwowego 

Postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie miesiąca od dnia uzyskania wiadomości o popełnieniu czynu uzasadniającego odpowiedzialność dyscyplinarną ani po upływie roku od dnia popełnienia takiego czynu.

Karę dyscyplinarną, z wyjątkiem kary wydalenia z pracy w urzędzie, uważa się za niebyłą i wzmiankę o niej wykreśla się z akt komisji dyscyplinarnej i urzędu po upływie dwóch lat od uprawomocnienia się orzeczenia.

Urzędnicy państwowi mianowani ponoszą odpowiedzialność porządkową lub dyscyplinarną za naruszenie obowiązków pracownika.

Karami dyscyplinarnymi wobec urzędników są:

1. upomnienie (za przewinienie mniejszej wagi - kara porządkowa)

2. nagana,

3. pozbawienie możliwości awansowania przez okres do dwóch lat na wyższy stopień,

4. obniżenie stopnia służbowego,

5. zakaz przystępowania do konkursu na wyższe stanowisko przez okres od 2 do 5 lat,,

6. wydalenie z służby cywilnej..

Karami dyscyplinarnymi wobec pracowników są:

1. upomnienie,

2. nagana,

3. nagana z ostrzeżeniem,

4. nagana z pozbawieniem możliwości awansowania przez okres do dwóch lat do wyższej grupy wynagrodzenia lub na wyższe stanowisko,

5. przeniesienie na niższe stanowisko,

6. wydalenie z pracy w urzędzie.

Upomnienia udziela kierownik urzędu. Urzędnik państwowy może, w ciągu trzech dni od zawiadomienia go o ukaraniu, odwołać się do kierownika jednostki nadrzędnej. Odwołanie nie przysługuje, jeżeli karę wymierzył minister.

W sprawach dyscyplinarnych orzekają komisje dyscyplinarne I instancji (Komisja dyscyplinarna Urzędu) i II instancji (Wyższa Komisja Dyscyplinarna Służby Cywilnej) powoływane przez kierowników urzędów, przy których działają.

Komisję dyscyplinarną urzędu, w liczbie co najmniej 10 członków korpusu służby cywilnej, w tym przewodniczącego i zastępców przewodniczącego, powołuje się na okres 3 lat.

Wyższą Komisję Dyscyplinarną powołuje Prezes Rady Ministrów - skład 15 członków powoływanych na okres 6 lat.

Tryb pracy Wyższej Komisji Dyscyplinarnej określa regulamin uchwalany przez Komisję.

Obsługę prac Wyższej Komisji Dyscyplinarnej zapewnia Urząd Służby Cywilnej.

Członkowie Komisji są niezawiśli w zakresie orzecznictwa oraz nie są związani ....... za wyjątkiem prawomocnego wyroku sądu.

Sprawdzić - nie ma tego w ustawie.

Po upływie pięciu lat od uprawomocnienia się orzeczenia komisji dyscyplinarnej ukarany może wystąpić o uznanie za niebyłą kary wydalenia z pracy w urzędzie.

W postępowaniu przed komisjami dyscyplinarnymi I i II instancji w sprawach nieuregulowanych, stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego.

Ustanie stosunku pracy w służbie cywilnej. Są 2 formy:

• wygaśnięcie - stwierdza to dyrektor generalny Urzędu

• rozwiązanie - stwierdza to dyrektor generalny Urzędu

Wygaśnięcie stosunku pracy w razie:

1. odmowy złożenia ślubowania

2. zrzeczenia się obywatelstwa polskiego

3. prawomocnego orzeczenia kary dyscyplinarnej wydalenia ze sł. cyw.

4. prawomocnego skazania za przestępstwo popełnione umyślnie,

5. prawomocnego orzeczenia utraty praw publicznych lub zakazu wykonywania zawodu urzędnika w sł. cyw.

6. upływu 3 miesięcy nieobecności w pracy z powodu tymczasowego aresztowania.

7. odmowy wykonania decyzji w sprawie przeniesienia lub niepodjęcia pracy w urzędzie do którego urzędnik został przeniesiony,

8. niepodjęcie wykonywania obowiązków służbowych mimo wezwania.

Rozwiązanie stosunku pracy z zachowaniem 3 miesięcznego okresu wypowiedzenia w razie:

1. dwukrotnej następującej po sobie negatywnej ocenie,

2. stwierdzenia przez lekarza orzecznika ZUS trwałej niezdolności do pracy uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków urzędnika sł. cyw.,

3. utrata nieposzlakowanej opinii,

4. postępowania karnego toczącego się przez okres dłuższy niż 3 miesiące,

5. osiągnięcie wieku emerytalnego 65 lat, a okres zatrudnienia umożliwia mu prawo do emerytury,

6. odmowy poddania się badaniom lekarskim,

7. likwidacji urzędu, jeśli nie jest możliwe przeniesienia urzędnika.

Bez wypowiedzenia - może nastąpić w razie:

1. nieobecności z pracy z powodu choroby ponad 1 rok

2. za porozumieniem stron,

3. za 3 miesięcznym wypowiedzeniem na wniosek samego pracownika.

W czasie wypowiedzenia członek korpusu może być zwolniony z pełnienia obowiązków z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

W sprawach nieuregulowanych ustawa - maja zastosowanie przepisy Kodeksu Pracy.

ORGANIZACJA SŁUŻBY CYWILNEJ:

Centralnym organem właściwym do służby cywilnej jest Szef Służby Cywilnej powoływanym przez Prezesa Rady Ministrów spośród członków sł. cywilnej po zasięgnięciu opinii Rady Sł. cywilnej.

Kadencja 5 lat, wygasa w razie śmierci lub odwołania.

Wykonuje swe zadania przy pomocy zastępcy powoływanego przez premiera tak jak Szef Sł. cywilnej na wniosek Szefa Sł. Cyw.

Wspomagają Szefa Sł. Cywilnej również dyrektorzy Generalni Urzędów oraz zespoły i komisje. To organy opiniodawczo-doradcze.

Zadania Szefa Sł. Cywilnej:

1. czuwanie nad przestrzeganiem zasad służby cywilnej,

2. kierowanie procesem zarządzania kadrami,

3. gromadzenie informacji o sł. cywilnej,

4. nadzoruje wykorzystanie środków,

5. organizuje postępowanie kwalifikacyjne i prowadzi konkursy na wyższe stanowiska w sł. cywilnej,

6. prowadzenie szkoleń sł. cywilnej,

Obsługę Szefa Sł. Cyw. zapewnia urząd sł. cyw., który jest zorganizowany w oparciu o Zarządzenie Prezesa Rady Ministrów.

Pracownicy urzędów państwowych poza sł. cywilną.

Ust. Z 16.09.1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953 z późn. zmianami).

Ustawa określa prawa i obowiązki urzędników państwowych oraz innych urzędników zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych, w których nie działa korpus sł. cyw., tzn. w:

1) Kancelarii Sejmu,

2) Kancelarii Senatu,

3) Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej,

4) Biurze Trybunału Konstytucyjnego,

5) Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich,

6) Biurze Rzecznika Praw Dziecka,

7) Biurze Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

9) Krajowym Biurze Wyborczym, 

8) Biurze Rzecznika Interesu Publicznego,

9) Państwowej Inspekcji Pracy,

10) regionalnych izbach obrachunkowych,

11) Biurze Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych,

12) Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

Art. 1 ust. 2 Określa prawa i obowiązki osób, wobec których nie maja zastosowania przepisy ustawy o sł. cywilnej, zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych, w których są zatrudnieni Członkowie Korpusu Sł. Cyw., tj.:

1) Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,

2) urzędach ministrów i przewodniczących komitetów wchodzących w skład Rady Ministrów oraz urzędach centralnych organów administracji rządowej,

3) urzędach wojewódzkich oraz innych urzędach stanowiących aparat pomocniczy terenowych organów administracji rządowej podległych ministrom lub centralnym organom administracji rządowej,

4) Rządowym Centrum Studiów Strategicznych,

4a) Rządowym Centrum Legislacji,

5) komendach, inspektoratach i innych jednostkach organizacyjnych stanowiących aparat pomocniczy kierowników zespolonych służb, inspekcji i straży wojewódzkich oraz kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży,

wobec których nie mają zastosowania przepisy ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz. U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483, Nr 70, poz. 778 i Nr 110, poz. 1255).

USTAWA z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

(tekst pierwotny: Dz. U. 1990 r. Nr 16 poz. 95)

(tekst jednolity: Dz. U. 1996 r. Nr 13 poz. 74)

(tekst jednolity: Dz. U. 2001 r. Nr 142 poz. 1591)

Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.

Ilekroć, jest mowa o gminie, należy przez to rozumieć wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Gmina posiada osobowość prawną. Samodzielność gminy podlega ochronie sądowej.  
O ustroju gminy stanowi jej statut.

Projekt statutu gminy powyżej 300000 mieszkańców podlega uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

W sprawach spornych rozstrzyga Rada Ministrów.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia:

1) tworzy, łączy, dzieli i znosi gminy oraz ustala ich granice,

2) nadaje gminie lub miejscowości status miasta i ustala jego granice,

3) ustala i zmienia nazwy gmin oraz siedziby ich władz.

Rozporządzenie, to może być wydane także na wniosek zainteresowanej rady gminy.

Ustalenie i zmiana granic gmin dokonywane są w sposób zapewniający gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych.

Nadanie gminie lub miejscowości statusu miasta, ustalenie jego granic i ich zmiana dokonywane są w sposób uwzględniający infrastrukturę społeczną i techniczną oraz układ urbanistyczny i charakter zabudowy.

Wydanie tego rozporządzenia, wymaga zasięgnięcia przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad gmin, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic gmin naruszających granice powiatów lub województw - dodatkowo opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw.  

Wydanie rozporządzenia, na wniosek rady gminy wymaga:  

1) wniosku rady gminy poprzedzonego przeprowadzeniem przez tę radę konsultacji z mieszkańcami, wraz z uzasadnieniem oraz niezbędnymi dokumentami, mapami i informacjami potwierdzającymi zasadność wniosku,  

2) opinii rad gmin objętych wnioskiem, poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmiany granic gminy naruszającej granice powiatów lub województw - opinii odpowiednich rad powiatów lub sejmików województw,

3) opinii wojewody właściwego dla gminy lub gmin objętych wnioskiem.  

Rada gminy występuje z wnioskiem, do ministra właściwego do spraw administracji publicznej za pośrednictwem wojewody, w terminie do dnia 31 marca.

Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania przy składaniu wniosków oraz dokumenty, które należy dołączyć do wniosku.

Gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto. 

Jednostkę pomocniczą tworzy rada gminy, w drodze uchwały, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami lub z ich inicjatywy.

Zasady tworzenia, łączenia, podziału oraz znoszenia jednostki pomocniczej określa statut gminy.

Gmina podejmuje działania na rzecz wspierania i upowszechniania idei samorządowej wśród mieszkańców gminy, w tym zwłaszcza wśród młodzieży.  

Rada gminy na wniosek zainteresowanych środowisk może wyrazić zgodę na utworzenie młodzieżowej rady gminy mającej charakter konsultacyjny. Rada gminy, powołując młodzieżową radę gminy, nadaje jej statut określający tryb wyboru jej członków i zasady działania.

Zakres działania i zadania gminy

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy.
W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

1) ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej,

2) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,

3) wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz,

4) lokalnego transportu zbiorowego,

5) ochrony zdrowia,

6) pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych,

7) gminnego budownictwa mieszkaniowego,

8) edukacji publicznej,

9) kultury, w tym bibliotek gminnych i innych placówek upowszechniania kultury,

10) kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych,

11) targowisk i hal targowych,

12) zieleni gminnej i zadrzewień,

13) cmentarzy gminnych,

14) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego,,

15) utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

16) polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej,

17) wspierania i upowszechniania idei samorządowej,

18) promocji gminy,

19) współpracy z organizacjami pozarządowymi,

20) współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Ustawy określają, które zadania własne gminy mają charakter obowiązkowy.

Przekazanie gminie, w drodze ustawy, nowych zadań własnych wymaga zapewnienia koniecznych środków finansowych na ich realizację w postaci zwiększenia dochodów własnych gminy lub subwencji.

Ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

Zadania z zakresu administracji rządowej gmina może wykonywać również na podstawie porozumienia z organami tej administracji.

Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego.

Spory majątkowe wynikłe z porozumień, rozpatruje sąd powszechny.

Gmina otrzymuje środki finansowe w wysokości koniecznej do wykonania zadań.

W celu wykonywania zadań gmina może tworzyć jednostki organizacyjne, a także zawierać umowy z innymi podmiotami, w tym z organizacjami pozarządowymi.

Gmina oraz inna gminna osoba prawna może prowadzić działalność gospodarczą wykraczającą poza zadania o charakterze użyteczności publicznej wyłącznie w przypadkach określonych w odrębnej ustawie.

Zadaniami użyteczności publicznej, w rozumieniu ustawy, są zadania własne gminy, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych.

Wykonywanie zadań publicznych może być realizowane w drodze współdziałania między jednostkami samorządu terytorialnego.

WŁADZE GMINY

Mieszkańcy gminy podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (poprzez wybory i referendum) lub za pośrednictwem organów gminy.

Organami gminy są:

1) rada gminy,

2) wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Działalność organów gminy jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw.

Jawność działania organów gminy obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje rady gminy i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów gminy i komisji rady gminy.

Zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich określa statut gminy.

Uchwały rady gminy zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Organem stanowiącym i kontrolnym w gminie jest rada gminy.

Jeżeli siedziba rady gminy znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy, rada nosi nazwę rady miejskiej.

Kadencja rady gminy trwa 4 lata licząc od dnia wyboru.

W skład rady wchodzą radni w liczbie:

1) piętnastu w gminach do 20 000 mieszkańców,

2) dwudziestu jeden w gminach do 50 000 mieszkańców,

3) dwudziestu trzech w gminach do 100 000 mieszkańców,

4) dwudziestu pięciu w gminach do 200 000 mieszkańców oraz po trzech na każde dalsze rozpoczęte 100 000 mieszkańców, nie więcej jednak niż czterdziestu pięciu radnych.

Do właściwości rady gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy, o ile ustawy nie stanowią inaczej.

Do wyłącznej właściwości rady gminy należy:

1) uchwalanie statutu gminy,

2) ustalanie wynagrodzenia wójta, stanowienie o kierunkach jego działania oraz przyjmowanie sprawozdań z jego działalności,

3) powoływanie i odwoływanie skarbnika gminy, który jest głównym księgowym budżetu, oraz sekretarza gminy - na wniosek wójta,

4) uchwalanie budżetu gminy, rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium z tego tytułu,

5) uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego,

6) uchwalanie programów gospodarczych,

7) ustalanie zakresu działania jednostek pomocniczych, zasad przekazywania im składników mienia do korzystania oraz zasad przekazywania środków budżetowych na realizację zadań przez te jednostki,

8) podejmowanie uchwał w sprawach podatków i opłat w granicach określonych w odrębnych ustawach,

9) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych gminy, przekraczających zakres zwykłego zarządu, dotyczących:

a) określania zasad nabycia, zbycia i obciążenia nieruchomości gruntowych oraz ich wydzierżawiania lub najmu na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej; do czasu określenia zasad wójt może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą rady gminy,

b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu przez wójta,

c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,

d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez wójta w roku budżetowym,

e) zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustalaną corocznie przez radę gminy,

f) tworzenia i przystępowania do spółek i spółdzielni oraz rozwiązywania i występowania z nich,

g) określania zasad wnoszenia, cofania i zbywania udziałów i akcji przez wójta,

h) tworzenia, likwidacji i reorganizacji przedsiębiorstw, zakładów i innych gminnych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,

i) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez wójta w roku budżetowym,

10) określanie wysokości sumy, do której wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania,

11) podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań, o których mowa w art. 8 ust. 2 i 2a,

12) podejmowanie uchwał w sprawach współdziałania z innymi gminami oraz wydzielanie na ten cel odpowiedniego majątku,

12a) podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych,

13) podejmowanie uchwał w sprawach: herbu gminy, nazw ulic i placów publicznych oraz wznoszenia pomników,

14) nadawanie honorowego obywatelstwa gminy,

14a) podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,

15) stanowienie w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady gminy.

Rada gminy kontroluje działalność wójta, gminnych jednostek organizacyjnych oraz jednostek pomocniczych gminy; w tym celu powołuje komisję rewizyjną.

Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu gminy i występuje z wnioskiem do rady gminy w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium wójtowi. Wniosek w sprawie absolutorium podlega zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową.

Komisja rewizyjna wykonuje inne zadania zlecone przez radę w zakresie kontroli.

Rada gminy wybiera ze swego grona przewodniczącego i 1-3 wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności przewodniczącego i niewyznaczenia wiceprzewodniczącego, zadania przewodniczącego wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem.

Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczących następuje na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady gminy.

W przypadku rezygnacji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego rada podejmuje uchwałę w sprawie przyjęcia tej rezygnacji nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.

Niepodjęcie uchwały w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji przez przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji przez radę gminy z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

Rada gminy obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał.

Rada gminy może wprowadzić zmiany w porządku bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady.

Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad na obszarze całego kraju lub w przypadku wyborów przedterminowych w ciągu 7 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rady gminy.

Po upływie tego terminu, sesję zwołuje komisarz wyborczy w ciągu 21 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów dla całego kraju lub w przypadku wyborów przedterminowych w ciągu 21 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rady gminy.

Jeżeli wybory były wynikiem referendum lokalnego w sprawie odwołania rady gminy, pierwszą sesję zwołuje osoba, którą Prezes Rady Ministrów wyznaczył do pełnienia funkcji organów jednostki samorządu terytorialnego.

 Pierwszą sesję nowo wybranej rady gminy, do czasu wyboru przewodniczącego rady, prowadzi najstarszy wiekiem radny obecny na sesji.

Na wniosek wójta lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady gminy przewodniczący obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.

Na wniosek wójta przewodniczący rady gminy jest obowiązany wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji rady gminy projekt uchwały, jeżeli wpłynął on do rady gminy co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji rady.

Rada gminy ze swojego grona może powoływać stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot działania oraz skład osobowy.

Komisje podlegają radzie gminy, przedkładają jej plan pracy oraz sprawozdania z działalności.

W posiedzeniach komisji mogą uczestniczyć radni niebędący jej członkami. Mogą oni zabierać głos w dyskusji i składać wnioski bez prawa udziału w głosowaniu.

Organizację wewnętrzną oraz tryb pracy organów gminy określa statut gminy.

Statut gminy podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Mandatu radnego gminy nie można łączyć z:

1) mandatem posła lub senatora,

2) wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody,

3) członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.

Organem wykonawczym gminy jest wójt.

Kadencja wójta rozpoczyna się w dniu rozpoczęcia kadencji rady gminy lub wyboru go przez radę gminy i upływa z dniem upływu kadencji rady gminy.

Burmistrz jest organem wykonawczym w gminie, w której siedziba władz znajduje się w mieście położonym na terytorium tej gminy.

W miastach powyżej 100.000 mieszkańców organem wykonawczym jest prezydent miasta. Dotyczy to również miast, w których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy prezydent miasta był organem wykonawczo-zarządzającym.

Wójt, w drodze zarządzenia, powołuje oraz odwołuje swojego zastępcę lub zastępców i określa ich liczbę.

Liczba zastępców wójta nie może być większa niż:

1) jeden w gminach do 20 000 mieszkańców,

2) dwóch w gminach do 100 000 mieszkańców,

3) trzech w gminach do 200 000 mieszkańców,

4) czterech w gminach powyżej 200 000 mieszkańców.

Funkcji wójta oraz jego zastępcy nie można łączyć z:

1) funkcją wójta lub jego zastępcy w innej gminie,

2) członkostwem w organach jednostek samorządu terytorialnego, w tym w gminie, w której jest wójtem lub zastępcą wójta,

3) zatrudnieniem w administracji rządowej,

4) mandatem posła lub senatora.

Uchwała rady gminy w sprawie nieudzielenia wójtowi absolutorium jest równoznaczna z podjęciem inicjatywy przeprowadzenia referendum w sprawie odwołania wójta. Przed podjęciem uchwały w sprawie udzielenia wójtowi absolutorium rada gminy zapoznaje się z wnioskiem i opinią.

Uchwałę w sprawie absolutorium rada gminy podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady gminy.

Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia wójtowi absolutorium.

Przed podjęciem uchwały, rada gminy zapoznaje się z opinią regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały rady gminy o nieudzieleniu wójtowi absolutorium oraz wysłuchuje wyjaśnień wójta.

Uchwałę, rada gminy podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym.

Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta z przyczyny innej niż nieudzielenie wójtowi absolutorium jedynie na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady.

Wniosek, ten wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną.

Rada gminy może podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia złożenia wniosku.

Uchwałę, tę rada gminy podejmuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu imiennym.

W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji, przeprowadza się wybory przedterminowe na zasadach określonych w ustawie o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta oraz w ustawie - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw.

Wyborów nie przeprowadza się, jeżeli data wyborów przedterminowych miałaby przypaść w okresie 6 miesięcy przed zakończeniem kadencji wójta.

Wygaśnięcie mandatu wójta przed upływem kadencji jest równoznaczne z odwołaniem jego zastępcy lub zastępców.

W przypadku wygaśnięcia mandatu wójta przed upływem kadencji jego funkcję, do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta, pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.

Po upływie kadencji wójta pełni on swoją funkcję do czasu objęcia obowiązków przez nowo wybranego wójta.Po upływie kadencji wójta, zastępca wójta pełni swoje obowiązki do czasu objęcia obowiązków przez nowo powołanego zastępcę wójta.

Wójt wykonuje uchwały rady gminy i zadania gminy określone przepisami prawa.

Do zadań wójta należy w szczególności:

1) przygotowywanie projektów uchwał rady gminy,

2) określanie sposobu wykonywania uchwał,

3) gospodarowanie mieniem komunalnym,

4) wykonywanie budżetu,

5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

 W realizacji zadań własnych gminy wójt podlega wyłącznie radzie gminy.

Wójt kieruje bieżącymi sprawami gminy oraz reprezentuje ją na zewnątrz.

Wojt opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.

Jeżeli w inny sposób nie można usunąć bezpośredniego niebezpieczeństwa dla życia ludzi lub dla mienia, wójt może zarządzić ewakuację z obszarów bezpośrednio zagrożonych.

W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej wójt działa na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

Wójt wykonuje zadania przy pomocy urzędu gminy.

Organizację i zasady funkcjonowania urzędu gminy określa regulamin organizacyjny, nadany przez wójta w drodze zarządzenia.

Kierownikiem urzędu jest wójt.

Wójt może powierzyć prowadzenie określonych spraw gminy w swoim imieniu zastępcy wójta lub sekretarzowi gminy.

Kierownik urzędu wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników urzędu oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych.

Status prawny pracowników samorządowych określa odrębna ustawa.

Organizację i zakres działania jednostki pomocniczej określa rada gminy odrębnym statutem, po przeprowadzeniu konsultacji z mieszkańcami. 

Statut może przewidywać powołanie jednostki niższego rzędu w ramach jednostki pomocniczej.

Statut jednostki pomocniczej określa w szczególności:

1) nazwę i obszar jednostki pomocniczej,

2) zasady i tryb wyborów organów jednostki pomocniczej,

3) organizację i zadania organów jednostki pomocniczej,

4) zakres zadań przekazywanych jednostce przez gminę oraz sposób ich realizacji,

5) zakres i formy kontroli oraz nadzoru organów gminy nad działalnością organów jednostki pomocniczej.

Organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebranie wiejskie, a wykonawczym - sołtys. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka.

Sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania.

Sołtys korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym.

Organem uchwałodawczym w dzielnicy (osiedlu) jest rada o ustalonej liczbie członków, nie więcej jednak niż 21.

Organem wykonawczym w dzielnicy (osiedlu) jest zarząd. Na czele zarządu stoi przewodniczący.

Przewodniczący zarządu korzysta z ochrony prawnej przysługującej funkcjonariuszom publicznym. Statut osiedla może ustalić, że w osiedlu organem uchwałodawczym jest ogólne zebranie mieszkańców. Ogólne zebranie wybiera zarząd osiedla.

Przewodniczący organu wykonawczego jednostki pomocniczej może uczestniczyć w pracach rady gminy na zasadach określonych w statucie gminy, bez prawa udziału w głosowaniu. Przewodniczący rady gminy jest każdorazowo zobowiązany do zawiadamiania, na takich samych zasadach jak radnych, przewodniczącego organu wykonawczego jednostki pomocniczej o sesji rady gminy. 

Rada gminy może ustanowić zasady, na jakich przewodniczącemu organu wykonawczego jednostki pomocniczej będzie przysługiwała dieta oraz zwrot kosztów podróży służbowej.

Decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej wydaje wójt, o ile przepisy szczególne nie stanowią inaczej.  Wójt może upoważnić swoich zastępców lub innych pracowników urzędu gminy do wydawania decyzji administracyjnych, o których mowa w ust. 1, w imieniu wójta.

Do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej rada gminy może upoważnić również organ wykonawczy jednostki pomocniczej oraz organy jednostek.

Od decyzji wydanej przez wójta lub organ, służy odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Prezes Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, ustala instrukcję kancelaryjną dla organów gmin i związków międzygminnych.

Akty prawa miejscowego stanowionego przez gminę

Na podstawie upoważnień ustawowych gminie przysługuje prawo stanowienia aktów prawa miejscowego obowiązujących na obszarze gminy.

Na podstawie niniejszej ustawy organy gminy mogą wydawać akty prawa miejscowego w zakresie:

1) wewnętrznego ustroju gminy oraz jednostek pomocniczych,

2) organizacji urzędów i instytucji gminnych,

3) zasad zarządu mieniem gminy,

4) zasad i trybu korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

W zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących rada gminy może wydawać przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego.

Przepisy porządkowe, mogą przewidywać za ich naruszanie karę grzywny wymierzaną w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.

Akty prawa miejscowego ustanawia rada gminy w formie uchwały. W przypadku niecierpiącym zwłoki przepisy porządkowe może wydać wójt, w formie zarządzenia.

Zarządzenie, podlega zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady gminy. Traci ono moc w razie odmowy zatwierdzenia bądź nieprzedstawienia do zatwierdzenia na najbliższej sesji rady.
W razie nieprzedstawienia do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia zarządzenia rada gminy określa termin utraty jego mocy obowiązującej.

Wójt przesyła przepisy porządkowe do wiadomości wójtom sąsiednich gmin i staroście powiatu, w którym leży gmina, następnego dnia po ich ustanowieniu.

Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego określa ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718 i z 2001 r. Nr 46, poz. 499).

Stowarzyszenia gmin

W celu wspierania idei samorządu terytorialnego oraz obrony wspólnych interesów, gminy mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z powiatami i województwami.

Organizację, zadania oraz tryb pracy stowarzyszenia określa jego statut.

Do stowarzyszeń gmin stosuje się odpowiednio przepisy Prawa o stowarzyszeniach, z tym że dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.

Zasady przystępowania gminy do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych określają odrębne przepisy.

USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym.

(tekst pierwotny: Dz. U. 1998 r. Nr 91 poz. 578)

(tekst jednolity: Dz. U. 2001 r. Nr 142 poz. 1592)

Mieszkańcy powiatu tworzą z mocy prawa lokalną wspólnotę samorządową.

Ilekroć w ustawie jest mowa o powiecie, należy przez to rozumieć lokalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

2. Powiat ma osobowość prawną.

3. Samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej.

4. O ustroju powiatu stanowi jego statut.

 Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia:

1) tworzy, łączy, dzieli i znosi powiaty oraz ustala ich granice,

2) ustala i zmienia nazwy powiatów oraz siedziby ich władz.

Rozporządzenie, może być wydane także na wniosek zainteresowanej rady powiatu, rady miasta na prawach powiatu lub rady gminy.

Ustalenie granic powiatu następuje poprzez wskazanie gmin wchodzących w skład powiatu, a zmiana jego granic dokonywana jest w sposób zapewniający powiatowi terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych.

Przez łączenie powiatów należy również rozumieć połączenie miasta na prawach powiatu z powiatem mającym siedzibę władz w tym mieście. Z dniem połączenia wygasają prawa powiatu posiadane dotychczas przez miasto.

Przez dzielenie powiatów należy również rozumieć wyłączenie jednej lub więcej gmin z terytorium powiatu z jednoczesnym:

1) włączeniem tej gminy lub gmin do innego powiatu,

2) utworzeniem powiatu z tych gmin albo z tych gmin i miasta na prawach powiatu; z dniem utworzenia powiatu wygasają prawa powiatu posiadane dotychczas przez miasto.

Wydanie rozporządzenia, wymaga zasięgnięcia przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej opinii zainteresowanych rad powiatów albo rady miasta na prawach powiatu i rady powiatu - poprzedzonych przeprowadzeniem przez te rady konsultacji z mieszkańcami, a w przypadku zmian granic powiatów naruszających granice województw - dodatkowo opinii odpowiednich sejmików województw. Minister właściwy do spraw administracji publicznej może wystąpić także o opinie zainteresowanych rad gmin; w tym

Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, tryb postępowania przy składaniu wniosków, oraz dokumenty, które należy dołączyć do wniosku.

W przypadku uzyskania zgody na połączenie miasta na prawach powiatu z powiatem mającym siedzibę władz w tym mieście lub utworzenie powiatu, w którego skład wejdzie dotychczasowe miasto na prawach powiatu, wyrażonej we wniosku lub opinii rady powiatu lub rady miasta na prawach powiatu oraz w wyniku przeprowadzonych przez te rady konsultacji z mieszkańcami, Rada Ministrów obowiązana jest dokonać tego połączenia lub utworzenia powiatu, w drodze rozporządzenia.

W przypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla powiatu mogą być przeprowadzane na jego terytorium konsultacje z mieszkańcami powiatu.

Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami powiatu określa uchwała rady powiatu.

Zakres działania i zadania powiatu

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie:

1) edukacji publicznej,

2) promocji i ochrony zdrowia,

3) pomocy społecznej,

4) polityki prorodzinnej,

5) wspierania osób niepełnosprawnych,

6) transportu zbiorowego i dróg publicznych,

7) kultury i ochrony dóbr kultury,

8) kultury fizycznej i turystyki,

9) geodezji, kartografii i katastru,

10) gospodarki nieruchomościami,

11) administracji architektoniczno-budowlanej,

12) gospodarki wodnej,

13) ochrony środowiska i przyrody,

14) rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego,

15) porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

16) ochrony przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania powiatowego magazynu przeciwpowodziowego,, przeciwpożarowej i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,

17) przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,

18) ochrony praw konsumenta,

19) utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych,

20) obronności,

21) promocji powiatu,

22) współpracy z organizacjami pozarządowymi.

Do zadań publicznych powiatu należy również zapewnienie wykonywania określonych w ustawach zadań i kompetencji kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

Ustawy mogą określać inne zadania powiatu.

Ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez powiat.

Powiat na uzasadniony wniosek zainteresowanej gminy przekazuje jej zadania z zakresu swojej właściwości na warunkach ustalonych w porozumieniu.

Zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin.

Ustawy mogą nakładać na powiat obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

Powiat może zawierać z organami administracji rządowej porozumienia w sprawie wykonywania zadań publicznych z zakresu administracji rządowej.

Powiat może zawierać porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego, a także z województwem, na którego obszarze znajduje się terytorium powiatu.

Porozumienia, te podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym. Do porozumień stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. 2001 r. Nr 142 poz. 1591).

W celu wykonywania zadań powiat może tworzyć jednostki organizacyjne i zawierać umowy z innymi podmiotami.

Powiat nie może prowadzić działalności gospodarczej wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.

Ustawy określają przypadki, w których właściwe organy administracji rządowej mogą nałożyć na powiat obowiązek wykonania określonych czynności w zakresie należącym do zadań powiatu, związanych z usuwaniem bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego oraz z obronnością.

 Powiaty, związki i stowarzyszenia powiatów mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.

Władze powiatu

Mieszkańcy powiatu podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym - poprzez wybory i referendum powiatowe - lub za pośrednictwem organów powiatu.

Organami powiatu są:. 

1) rada powiatu,

2) zarząd powiatu.

Działalność organów powiatu jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw.

Jawność działania organów powiatu obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje rady powiatu i posiedzenia jej komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów powiatu i komisji rady powiatu.

 Zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich określa statut powiatu.

Rada powiatu jest organem stanowiącym i kontrolnym powiatu, z zastrzeżeniem przepisów o referendum powiatowym.

Kadencja rady trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów.

Radni wybierani są w wyborach bezpośrednich. Zasady i tryb przeprowadzania wyborów do rady powiatu określa odrębna ustawa.

W skład rady powiatu wchodzą radni w liczbie piętnastu w powiatach liczących do 40 000 mieszkańców oraz po dwóch na każde kolejne rozpoczęte 20 000 mieszkańców, ale nie więcej niż dwudziestu dziewięciu radnych.

Odwołanie rady powiatu przed upływem kadencji następuje w drodze referendum powiatowego.

Zasady i tryb przeprowadzania referendum powiatowego określa odrębna ustawa.

Do wyłącznej właściwości rady powiatu należy:

1) stanowienie aktów prawa miejscowego, w tym statutu powiatu,

2) wybór i odwołanie zarządu oraz ustalanie wynagrodzenia jego przewodniczącego,

3) powoływanie i odwoływanie, na wniosek starosty, sekretarza powiatu i skarbnika powiatu, będącego głównym księgowym budżetu powiatu,

4) stanowienie o kierunkach działania zarządu powiatu oraz rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu, w tym z działalności finansowej,

5) uchwalanie budżetu powiatu,

6) rozpatrywanie sprawozdania z wykonania budżetu oraz podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium dla zarządu z tego tytułu,

7) podejmowanie uchwał w sprawach wysokości podatków i opłat w granicach określonych ustawami,

8) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych powiatu dotyczących:

a) zasad nabycia, zbycia i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres dłuższy niż trzy lata, o ile ustawy szczególne nie stanowią inaczej,

b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu,

c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,

d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd w roku budżetowym,

e) zobowiązań w zakresie podejmowania inwestycji i remontów o wartości przekraczającej granicę ustaloną corocznie przez radę,

f) tworzenia i przystępowania do związków, stowarzyszeń, fundacji i spółdzielni oraz ich rozwiązywania lub występowania z nich,

g) tworzenia i przystępowania do spółek, ich rozwiązywania i występowania z nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów oraz obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji,

h) współdziałania z innymi powiatami i z gminami, jeżeli związane jest to z koniecznością wydzielenia majątku,

i) tworzenia, przekształcania i likwidacji jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,

8a) podejmowanie uchwał w sprawie przyjęcia zadań z zakresu administracji rządowej oraz w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych, o których mowa w art. 5,

9) określanie wysokości sumy, do której zarząd może samodzielnie zaciągać zobowiązania,

9a) podejmowanie uchwał w sprawach współpracy ze społecznościami lokalnymi innych państw oraz przystępowania do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych,

9b) uchwalanie powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz ochrony bezpieczeństwa obywateli i porządku publicznego,

9c) uchwalanie powiatowego programu przeciwdziałania bezrobociu oraz aktywizacji lokalnego rynku pracy,

9d) dokonywanie oceny stanu bezpieczeństwa przeciwpożarowego i zabezpieczenia przeciwpowodziowego powiatu,

10) podejmowanie uchwał w sprawach herbu powiatu i flagi powiatu,

10a) podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,

11) podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami do kompetencji rady powiatu.

Uchwały rady i zarządu powiatu zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady (zarządu), w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

Odrzucenie w głosowaniu uchwały o udzieleniu absolutorium jest równoznaczne z przyjęciem uchwały o nieudzieleniu zarządowi absolutorium.

Rada powiatu wybiera ze swego grona przewodniczącego i jednego lub dwóch wiceprzewodniczących bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Zadaniem przewodniczącego jest wyłącznie organizowanie pracy rady oraz prowadzenie obrad rady. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności przewodniczącego i niewyznaczenia wiceprzewodniczącego, zadania przewodniczącego wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem.

Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady następuje na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady powiatu.

W przypadku rezygnacji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego rada podejmuje uchwałę w sprawie przyjęcia tej rezygnacji zwykłą większością głosów, nie później niż w ciągu jednego miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.

Niepodjęcie uchwały w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji przez przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji przez radę z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

Rada powiatu obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego rady powiatu w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał.

Rada powiatu może wprowadzić zmiany w porządku bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady.

Pierwszą sesję nowo wybranej rady powiatu zwołuje przewodniczący rady poprzedniej kadencji w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do rad na obszarze całego kraju lub w przypadku wyborów przedterminowych w ciągu 7 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rady powiatu.

Po upływie tego terminu sesję zwołuje komisarz wyborczy w ciągu 21 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów dla całego kraju lub w przypadku wyborów przedterminowych w ciągu 21 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do rady powiatu.

Jeżeli wybory były wynikiem referendum lokalnego w sprawie odwołania rady powiatu, pierwszą sesję zwołuje osoba, którą Prezes Rady Ministrów wyznaczył do pełnienia funkcji organów jednostki samorządu terytorialnego.

6.Pierwszą sesję nowo wybranej rady powiatu, do czasu wyboru przewodniczącego rady, prowadzi najstarszy wiekiem radny obecny na sesji.

Na wniosek zarządu lub co najmniej 1/4 ustawowego składu rady powiatu przewodniczący obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.

Na wniosek starosty przewodniczący rady powiatu jest obowiązany wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji rady powiatu projekt uchwały, jeżeli wnioskodawcą jest zarząd powiatu, a projekt wpłynął do rady powiatu co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji rady.

Rada powiatu kontroluje działalność zarządu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych. W tym celu powołuje komisję rewizyjną.

Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu powiatu i występuje z wnioskiem do rady powiatu w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi. Wniosek w sprawie absolutorium podlega zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową.

Komisja rewizyjna wykonuje inne zadania zlecone przez radę powiatu w zakresie kontroli.

Rada powiatu może powoływać ze swojego grona stałe i doraźne komisje do określonych zadań, ustalając przedmiot ich działania oraz skład osobowy.

Komisje podlegają radzie powiatu w całym zakresie swojej działalności, przedkładają jej swoje plany pracy i sprawozdania z działalności.

Radny pobiera diety z tytułu członkostwa w nie więcej niż dwóch komisjach.

 Radni mogą tworzyć kluby radnych.

 Radny przed objęciem mandatu składa ślubowanie:

Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.

Radny obowiązany jest kierować się dobrem wspólnoty samorządowej powiatu. Radny utrzymuje stałą więź z mieszkańcami oraz ich organizacjami, a w szczególności przyjmuje zgłaszane przez mieszkańców powiatu postulaty i przedstawia je organom powiatu do rozpatrzenia, nie jest jednak związany instrukcjami wyborców.

Radny obowiązany jest brać udział w pracach organów powiatu oraz powiatowych jednostek organizacyjnych, do których został wybrany lub desygnowany.

W związku z wykonywaniem mandatu radny korzysta z ochrony prawnej przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych. Przepis ten stosuje się również do osób wchodzących w skład zarządu niebędących radnymi.

Radny nie może brać udziału w głosowaniu, jeżeli dotyczy to jego interesu prawnego.

Mandatu radnego powiatu nie można łączyć z:

1) mandatem posła lub senatora,

2) wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody,

3) członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.

Z radnym nie może być nawiązany stosunek pracy w starostwie powiatowym powiatu, w którym radny uzyskał mandat.

Radny nie może pełnić funkcji kierownika powiatowej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy.

Zarząd powiatu jest organem wykonawczym powiatu.

W skład zarządu powiatu wchodzą starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta i pozostali członkowie.

członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora.

Rada powiatu wybiera zarząd w liczbie od 3 do 5 osób, w tym starostę i wicestarostę, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy. Liczbę członków zarządu określa w statucie rada powiatu.

Rada powiatu wybiera starostę bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Rada powiatu wybiera wicestarostę oraz pozostałych członków zarządu na wniosek starosty zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Zarząd powiatu działa do dnia wyboru nowego zarządu.

Jeżeli rada powiatu nie dokona wyboru zarządu w terminie 3 m-cy ulega rozwiązaniu z mocy prawa.

Informację o rozwiązaniu rady powiatu, wojewoda niezwłocznie podaje do wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty na obszarze powiatu oraz ogłasza w formie obwieszczenia w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Po rozwiązaniu rady powiatu z przyczyny nie wybrania zarządu, przeprowadza się wybory przedterminowe.

Do czasu wyboru zarządu przez nową radę Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która w tym okresie pełni funkcję organów powiatu.

W przypadku, ponownych wyborów i nie wybrania zarządu nie przeprowadza się wyborów przedterminowych. Do dnia wyborów rady powiatu na kolejną kadencję oraz wyboru zarządu powiatu zadania i kompetencje rady i zarządu przejmuje komisarz rządowy ustanowiony przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Uchwała rady powiatu w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu, chyba że po zakończeniu roku budżetowego zarząd powiatu został odwołany z innej przyczyny.

Uchwałę w sprawie absolutorium rada powiatu podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady powiatu.

Rada powiatu rozpoznaje sprawę odwołania zarządu na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały w sprawie nieudzielenia zarządowi absolutorium.

Po zapoznaniu się z opiniami oraz z uchwałą regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały rady powiatu o nieudzieleniu zarządowi absolutorium, rada powiatu może odwołać zarząd większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

Rada powiatu może odwołać starostę z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium jedynie na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu rady.

Wniosek o odwołanie starosty wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną.

Odwołanie starosty następuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym. Głosowanie w sprawie odwołania rada powiatu przeprowadza po zapoznaniu się z opinią komisji rewizyjnej na następnej sesji po tej, na której zgłoszono wniosek o odwołanie, nie wcześniej jednak niż po upływie 1 miesiąca od dnia zgłoszenia wniosku. Jeżeli wniosek o odwołanie starosty nie uzyskał wymaganej większości głosów, kolejny wniosek o odwołanie może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od poprzedniego głosowania.

Odwołanie starosty albo złożenie przez niego rezygnacji jest, odpowiednio, równoznaczne z odwołaniem całego zarządu powiatu albo złożeniem rezygnacji przez cały zarząd powiatu.

Rada powiatu może na uzasadniony wniosek starosty odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu tajnym.

W przypadku złożenia rezygnacji przez starostę jej przyjęcie następuje zwykłą większością głosów.

W przypadku rezygnacji starosty rada powiatu na najbliższej sesji podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji całego zarządu.

W przypadku odwołania członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, rada powiatu dokonuje wyboru nowego członka zarządu w terminie 1 miesiąca od dnia odwołania.

Odwołany zarząd powiatu lub jego poszczególni członkowie pełnią dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowego zarządu lub poszczególnych jego członków. Rada powiatu może zwolnić członka zarządu z tego obowiązku.

W przypadku złożenia rezygnacji z członkostwa w zarządzie przez członka niebędącego jego przewodniczącym, rada powiatu podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji i zwolnieniu z pełnienia obowiązków członka zarządu zwykłą większością głosów nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.

Niepodjęcie przez radę powiatu uchwały w ciągu 1 m-ca jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

W przypadku złożenia rezygnacji przez członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, starosta obowiązany jest, najpóźniej w ciągu 1 miesiąca od dnia przyjęcia rezygnacji przedstawić radzie powiatu nową kandydaturę na członka zarządu.

Zarząd powiatu wykonuje uchwały rady powiatu i zadania powiatu określone przepisami prawa.

Do zadań zarządu powiatu należy w szczególności:

1) przygotowywanie projektów uchwał rady,

2) wykonywanie uchwał rady,

3) gospodarowanie mieniem powiatu,

4) wykonywanie budżetu powiatu,

5) zatrudnianie i zwalnianie kierowników jednostek organizacyjnych powiatu.

W realizacji zadań zarząd powiatu podlega wyłącznie radzie powiatu.

Organizację wewnętrzną oraz tryb pracy zarządu określa statut powiatu.

Zarząd wykonuje zadania powiatu przy pomocy starostwa powiatowego oraz jednostek organizacyjnych powiatu, w tym powiatowego urzędu pracy.

Kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży wykonują określone w ustawach zadania i kompetencje przy pomocy jednostek organizacyjnych - komend i inspektoratów.

 Jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży może tworzyć, przekształcać i likwidować wojewoda, na wniosek starosty, zaopiniowany przez właściwego kierownika zespolonej służby, inspekcji lub straży wojewódzkiej, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Szczególne warunki lub zasady powoływania, odwoływania oraz tryb zatrudniania i zwalniania kierowników i pracowników powiatowych służb, inspekcji i straży określają odrębne ustawy.

Powiatową administrację zespoloną stanowią:

1) starostwo powiatowe,

2) powiatowy urząd pracy, będący jednostką organizacyjną powiatu,

3) jednostki organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży.

Starosta organizuje pracę zarządu powiatu i starostwa powiatowego, kieruje bieżącymi sprawami powiatu oraz reprezentuje powiat na zewnątrz.

Starosta opracowuje plan operacyjny ochrony przed powodzią oraz ogłasza i odwołuje pogotowie i alarm przeciwpowodziowy.

W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej starosta działa na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

W sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne starosta podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu powiatu. Nie dotyczy to wydawania przepisów porządkowych.

Czynności te wymagają przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu powiatu.

Organizację i zasady funkcjonowania starostwa powiatowego określa regulamin organizacyjny uchwalony przez radę powiatu na wniosek zarządu powiatu.

Starosta jest kierownikiem starostwa powiatowego oraz zwierzchnikiem służbowym pracowników starostwa i kierowników jednostek organizacyjnych powiatu oraz zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży.

Starosta sprawując zwierzchnictwo w stosunku do powiatowych służb, inspekcji i straży:

1) powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, w uzgodnieniu z wojewodą, a także wykonuje wobec nich czynności w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej,

2) zatwierdza programy ich działania,

3) uzgadnia wspólne działanie tych jednostek na obszarze powiatu,

4) w sytuacjach szczególnych kieruje wspólnymi działaniami tych jednostek,

5) zleca w uzasadnionych przypadkach przeprowadzenie kontroli.

Organizację i zasady funkcjonowania jednostek organizacyjnych powiatu określają regulaminy organizacyjne uchwalone przez zarząd powiatu, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej.

Status prawny pracowników starostwa powiatowego i jednostek organizacyjnych powiatu określa odrębna ustawa.

Rada powiatu powołuje i odwołuje sekretarza powiatu oraz skarbnika powiatu na wniosek starosty.

Sekretarz i skarbnik uczestniczą w pracach zarządu powiatu oraz mogą uczestniczyć w obradach rady powiatu i jej komisji z głosem doradczym.

W indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej należących do właściwości powiatu decyzje wydaje starosta, chyba że przepisy szczególne przewidują wydawanie decyzji przez zarząd powiatu.

Starosta może upoważnić wicestarostę, poszczególnych członków zarządu powiatu, pracowników starostwa, powiatowych służb, inspekcji i straży oraz kierowników jednostek organizacyjnych powiatu do wydawania w jego imieniu decyzji.

Decyzje wydane przez zarząd powiatu z zakresu administracji publicznej podpisuje starosta. W decyzji wymienia się imiona i nazwiska członków zarządu, którzy brali udział w wydaniu decyzji.

W celu realizacji zadań starosty w zakresie zwierzchnictwa nad powiatowymi służbami, inspekcjami i strażami oraz zadań określonych w ustawach w zakresie porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, tworzy się komisję bezpieczeństwa i porządku, zwaną dalej „komisją”.

Do zadań komisji należy:

1) ocena zagrożeń porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu,

2) opiniowanie pracy Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

3) przygotowywanie projektu powiatowego programu zapobiegania przestępczości oraz porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

4) opiniowanie projektów innych programów współdziałania Policji i innych powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych wykonujących na terenie powiatu zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

5) opiniowanie projektu budżetu powiatu

6) opiniowanie projektów aktów prawa miejscowego i innych dokumentów w sprawach związanych z wykonywaniem zadań,

7) opiniowanie, zleconych przez starostę, innych zagadnień dotyczących porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli.

Prezydent miasta na prawach powiatu i starosta powiatu graniczącego z takim miastem mogą utworzyć, w drodze porozumienia, wspólną komisję dla miasta na prawach powiatu oraz powiatu graniczącego z takim miastem. W takim przypadku prezydent miasta i starosta współprzewodniczą komisji.

Porozumienie, określa w szczególności:

1) tryb powoływania członków komisji,

2) zasady pokrywania kosztów działania komisji oraz zwrotu członkom komisji i osobom powołanym do udziału w jej pracach wydatków rzeczywiście poniesionych w związku z udziałem w pracach komisji,

3) zasady obsługi administracyjno-biurowej komisji.

W skład komisji wchodzi:

1) starosta jako przewodniczący komisji,

2) dwóch radnych delegowanych przez radę powiatu,

3) trzy osoby powołane przez starostę spośród osób wyróżniających się wiedzą o problemach będących przedmiotem prac komisji oraz cieszących się wśród miejscowej społeczności osobistym autorytetem i zaufaniem publicznym, w szczególności przedstawicieli samorządów gminnych, organizacji pozarządowych, pracowników oświaty, a także instytucji zajmujących się zwalczaniem zjawisk patologii społecznych i zapobieganiem bezrobociu,

4) dwóch przedstawicieli delegowanych przez komendanta powiatowego (miejskiego) Policji.

W pracach komisji uczestniczy także prokurator wskazany przez właściwego prokuratora okręgowego.

Starosta może powołać do udziału w pracach komisji funkcjonariuszy i pracowników innych niż Policja powiatowych służb, inspekcji i straży oraz pracowników innych organów administracji publicznej wykonujących zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli na terenie powiatu.

Funkcjonariusze i pracownicy, uczestniczą w pracach komisji z głosem doradczym. Kadencja komisji trwa 3 lata.

Odwołanie członka komisji przed upływem kadencji przez organ, który go powołał lub delegował, jest możliwe jedynie z ważnych powodów, które podaje się na piśmie. Członkostwo w komisji radnego delegowanego przez radę powiatu ustaje zawsze z wygaśnięciem jego mandatu.

W przypadku śmierci, odwołania lub rezygnacji członka komisji przed upływem kadencji, organ, który go powołał lub delegował, powołuje lub deleguje nowego członka komisji na okres pozostały do upływu kadencji poprzedniego członka.

Przewodniczący komisji, w celu wykonania zadań komisji, może żądać od Policji oraz innych powiatowych służb, inspekcji i straży, a także od powiatowych i gminnych jednostek organizacyjnych wykonujących zadania z zakresu porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli, dokumentów i informacji o ich pracy, z wyjątkiem akt personalnych pracowników i funkcjonariuszy, materiałów operacyjno-rozpoznawczych lub dochodzeniowo-śledczych oraz akt w indywidualnych sprawach administracyjnych.

Komisja przy wykonywaniu swoich zadań może współpracować z samorządami gmin z terenu powiatu, a także ze stowarzyszeniami, fundacjami, kościołami i związkami wyznaniowymi oraz innymi organizacjami i instytucjami.

Nie później niż do końca stycznia następnego roku kalendarzowego starosta składa radzie powiatu sprawozdanie z działalności komisji za rok ubiegły. Sprawozdanie starosty ogłasza się w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Koszty działania komisji pokrywa się ze środków własnych budżetu powiatu. Rada powiatu określi zasady zwrotu członkom komisji i osobom powołanym do udziału w jej pracach wydatków rzeczywiście poniesionych w związku z udziałem w pracach komisji, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie kosztów podróży służbowych dla radnych powiatu.

Obsługę administracyjno-biurową komisji zapewnia starostwo.

Prezes Rady Ministrów ustala, w drodze rozporządzenia, instrukcję kancelaryjną dla organów powiatu, określającą zasady i tryb wykonywania czynności kancelaryjnych w starostwach powiatowych w celu zapewnienia jednolitego sposobu tworzenia, ewidencjonowania i przechowywania dokumentów oraz ochrony przed ich uszkodzeniem, zniszczeniem lub utratą.

Akty prawa miejscowego stanowione przez powiat

Na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach rada powiatu stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze powiatu.

Akty prawa miejscowego stanowione są w szczególności w sprawach:

1) wymagających uregulowania w statucie,

2) porządkowych,

3) szczególnego trybu zarządzania mieniem powiatu,

4) zasad i trybu korzystania z powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej.

W zakresie nie uregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących, w szczególnie uzasadnionych przypadkach, rada powiatu może wydawać powiatowe przepisy porządkowe, jeżeli jest to niezbędne do ochrony życia, zdrowia lub mienia obywateli, ochrony środowiska naturalnego albo do zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, o ile przyczyny te występują na obszarze więcej niż jednej gminy.

Powiatowe przepisy porządkowe, mogą przewidywać za ich naruszenie grzywny wymierzane w trybie i na zasadach określonych w prawie o wykroczeniach.

Akty prawa miejscowego powiatu stanowi rada powiatu w formie uchwały, jeżeli ustawa upoważniająca do wydania aktu nie stanowi inaczej.

Powiatowe przepisy porządkowe, w przypadkach nie cierpiących zwłoki, może wydać zarząd.

Powiatowe przepisy porządkowe, podlegają zatwierdzeniu na najbliższej sesji rady powiatu. Tracą one moc w razie nieprzedłożenia ich do zatwierdzenia lub odmowy zatwierdzenia. Termin utraty mocy obowiązującej określa rada powiatu.

Starosta przesyła przepisy porządkowe do wiadomości organom wykonawczym gmin położonych na obszarze powiatu i starostom sąsiednich powiatów następnego dnia po ich ustanowieniu.

Akty prawa miejscowego podpisuje niezwłocznie po ich uchwaleniu przewodniczący rady powiatu i kieruje do publikacji.

Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego oraz wydawania wojewódzkiego dziennika urzędowego określa ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718 i z 2001 r. Nr 46, poz. 499).

Związki, stowarzyszenia i porozumienia powiatów

W celu wspólnego wykonywania zadań publicznych, w tym wydawania decyzji w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej, powiaty mogą tworzyć związki z innymi powiatami.

Uchwały o utworzeniu związku, przystąpieniu do związku lub wystąpieniu ze związku podejmują rady zainteresowanych powiatów.

Prawa i obowiązki powiatów uczestniczących w związku, związane z wykonywaniem zadań przekazanych związkowi, przechodzą na związek z dniem ogłoszenia statutu związku.

Związek wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Związek ma osobowość prawną.

Utworzenie związku wymaga przyjęcia jego statutu przez rady zainteresowanych powiatów bezwzględną większością głosów ustawowego składu rady powiatu.

Statut związku powinien określać:

1) nazwę i siedzibę związku,

2) członków i czas trwania związku,

3) zadania związku,

4) organy związku, ich strukturę, zakres i tryb działania,

5) zasady korzystania z obiektów i urządzeń związku,

6) zasady udziału w kosztach wspólnej działalności, zyskach i pokrywania strat związku,

7) zasady przystępowania i występowania członków oraz zasady rozliczeń majątkowych,

8) zasady likwidacji związku,

9) tryb wprowadzania zmian w statucie związku,

10) inne zasady określające współdziałanie.

Rejestr związków prowadzi minister właściwy do spraw administracji publicznej.

Związek nabywa osobowość prawną po zarejestrowaniu, z dniem ogłoszenia statutu.

Na decyzję o odmowie wpisania do rejestru przysługuje skarga do sądu administracyjnego.

Minister właściwy do spraw administracji publicznej określi, w drodze rozporządzenia, sposób prowadzenia rejestru związków powiatów oraz ogłaszania statutów związków, uwzględniając dokumentację niezbędną do wpisania związku do rejestru, dane podlegające wpisowi oraz sposób wykonywania zmian wpisów w rejestrze.

Organem stanowiącym i kontrolnym związku jest zgromadzenie związku, zwane dalej „zgromadzeniem”.

W skład zgromadzenia wchodzi po dwóch reprezentantów powiatów uczestniczących w związku. Zasady reprezentacji powiatu w związku określa rada powiatu.

Uchwały zgromadzenia podejmowane są bezwzględną większością głosów statutowej liczby członków zgromadzenia.

Członek zgromadzenia może wnieść pisemny sprzeciw wraz z uzasadnieniem w stosunku do uchwały zgromadzenia w ciągu 7 dni od dnia jej podjęcia.

Wniesienie sprzeciwu wstrzymuje wykonanie uchwały i wymaga ponownego rozpatrzenia sprawy.

Sprzeciwu nie można zgłosić wobec uchwały podjętej w wyniku ponownego rozpatrzenia sprawy.

Organem wykonawczym związku jest zarząd.

Zarząd związku jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie spośród członków zgromadzenia.

O ile statut tak stanowi, dopuszczalny jest wybór członków zarządu spoza członków zgromadzenia w liczbie nie przekraczającej 1/3 składu zarządu związku.

Do gospodarki finansowej związku powiatów stosuje się odpowiednio przepisy o gospodarce finansowej powiatu.

Plan finansowy związku uchwala zgromadzenie związku.

Powiaty mogą zawierać porozumienia w sprawie powierzenia jednemu z nich prowadzenia zadań publicznych.

Miasto na prawach powiatu może tworzyć związki i zawierać porozumienia komunalne z gminami.

Powiaty mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z gminami i województwami.

Do stowarzyszeń, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855), z tym że dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli. 

Zasady przystępowania powiatu do międzynarodowych zrzeszeń społeczności lokalnych i regionalnych określają odrębne przepisy.

Nadzór nad działalnością powiatu

Nadzór nad działalnością powiatu sprawuje Prezes Rady Ministrów oraz wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa.

Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność powiatu tylko w przypadkach określonych ustawami.

Nadzór nad związkiem powiatów sprawuje wojewoda właściwy dla siedziby związku.

Nadzór nad wykonywaniem zadań powiatu sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem.

Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania powiatu, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.

Jeżeli prawo uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu powiatu od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu.

2. Termin, ten wynosi 30 dni, jeżeli zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie wymagane jest od organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Starosta zobowiązany jest do przedłożenia wojewodzie uchwał rady w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. Uchwały organów powiatu w sprawie wydania przepisów porządkowych podlegają przekazaniu w ciągu dwóch dni od ich podjęcia.

Starosta przedkłada regionalnej izbie obrachunkowej uchwałę budżetową, uchwałę w sprawie absolutorium dla zarządu oraz inne uchwały objęte zakresem nadzoru izby.

Uchwała organu powiatu sprzeczna z prawem jest nieważna. O nieważności uchwały w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia jej doręczenia organowi nadzoru.

Organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub w toku tego postępowania, może wstrzymać wykonanie uchwały.

Nie stwierdza się nieważności uchwały organu powiatu po upływie 1 roku od dnia jej podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia uchwały w terminie, albo jeżeli uchwała jest aktem prawa miejscowego. 

W razie powtarzającego się naruszenia przez radę powiatu Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać radę powiatu. Rozwiązanie rady równoznaczne jest z rozwiązaniem wszystkich organów powiatu. Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wyznacza wówczas osobę, która do czasu wyborów nowych organów powiatu pełni funkcję tych organów.

Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się zarząd powiatu, wojewoda wzywa radę powiatu do zastosowania niezbędnych środków, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku - za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej - występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o rozwiązanie zarządu powiatu. W razie rozwiązania zarządu, do czasu wyboru nowego zarządu, funkcję zarządu pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.

W razie nie rokującego nadziei na szybką poprawę i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy powiatu, Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, może zawiesić organy powiatu i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu przez radę kolejnej kadencji.

Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom powiatu i wezwaniu ich do niezwłocznego przedłożenia programu poprawy sytuacji.

Komisarza rządowego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencji organów powiatu z dniem powołania.

Do złożenia skargi na rozstrzygnięcie organu nadzorczego, dotyczące uchwały rady powiatu, doręczone po upływie kadencji rady, uprawniona jest rada powiatu następnej kadencji w terminie 30 dni od dnia wyboru przewodniczącego rady.

Rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne z upływem terminu do wniesienia skargi albo z dniem oddalenia lub odrzucenia skargi przez sąd.

Postępowanie sądowe, o którym mowa w artykułach poprzedzających, jest wolne od opłat sądowych.

Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą podjętą przez organ powiatu w sprawie z zakresu administracji publicznej, może, po bezskutecznym wezwaniu do usunięcia naruszenia, zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.

Miasta na prawach powiatu

Prawa powiatu przysługują miastom, które w dniu 31 grudnia 1998 r. liczyły więcej niż 100 000 mieszkańców, a także miastom, które z tym dniem przestały być siedzibami wojewodów, chyba że na wniosek właściwej rady miejskiej odstąpiono od nadania miastu praw powiatu, oraz tym, którym nadano status miasta na prawach powiatu, przy dokonywaniu pierwszego podziału administracyjnego kraju na powiaty.

Funkcje organów powiatu w miastach na prawach powiatu sprawuje:

1) rada miasta,

2) prezydent miasta.

Miasto na prawach powiatu jest gminą wykonującą zadania powiatu na zasadach określonych w tej ustawie. Ustrój i działanie organów miasta na prawach powiatu, w tym nazwę, skład, liczebność oraz ich powoływanie i odwoływanie, a także zasady sprawowania nadzoru określa ustawa o samorządzie gminnym.

USTAWA z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.

(tekst pierwotny: Dz. U. 1998 r. Nr 91 poz. 576)

(tekst jednolity: Dz. U. 2001 r. Nr 142 poz. 1590)




Mieszkańcy województwa tworzą z mocy prawa regionalną wspólnotę samorządową.

Ilekroć w ustawie jest mowa o województwie lub samorządzie województwa, należy przez to rozumieć regionalną wspólnotę samorządową oraz odpowiednie terytorium.

 Organy samorządu województwa działają na podstawie i w granicach określonych przez ustawy. Do zakresu działania samorządu województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej.

Administracja samorządowa w województwie jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem.

Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności powiatu i gminy.

Organy samorządu województwa nie stanowią wobec powiatu i gminy organów nadzoru lub kontroli oraz nie są organami wyższego stopnia w postępowaniu administracyjnym.

Mieszkańcy województwa podejmują rozstrzygnięcia w głosowaniu powszechnym (w drodze wyborów i referendum) lub za pośrednictwem organów samorządu województwa.

 Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa odrębna ustawa.

Samorząd województwa:

1) wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność,

2) dysponuje mieniem wojewódzkim,

3) prowadzi samodzielnie gospodarkę finansową na podstawie budżetu.

Województwo ma osobowość prawną.

Samodzielność województwa podlega ochronie sądowej.

Ustrój województwa jako jednostki samorządu terytorialnego określa statut województwa uchwalony po uzgodnieniu z Prezesem Rady Ministrów.

Statut i jego zmiany podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

W celu wykonywania zadań województwo tworzy wojewódzkie samorządowe jednostki organizacyjne oraz może zawierać umowy z innymi podmiotami.

Województwo może zawierać z innymi województwami oraz jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa porozumienia w sprawie powierzenia prowadzenia zadań publicznych. Do porozumień stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591).

Porozumienia, podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Województwa mogą sobie wzajemnie bądź innym jednostkom samorządu terytorialnego udzielać pomocy, w tym pomocy finansowej.

Województwa mogą tworzyć stowarzyszenia, w tym również z gminami i powiatami.

Do stowarzyszeń, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. - Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855), z tym że dla założenia stowarzyszenia wymaganych jest co najmniej 3 założycieli.

Samorząd województwa, na podstawie upoważnień ustawowych, stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa.

Odrębna ustawa określa siedziby władz samorządu województwa.

W przypadkach przewidzianych ustawą oraz w innych sprawach ważnych dla województwa mogą być przeprowadzane na jego terytorium konsultacje z mieszkańcami województwa.

Zasady i tryb przeprowadzania konsultacji z mieszkańcami województwa określa uchwała sejmiku województwa.

Zakres działalności

Samorząd województwa określa strategię rozwoju województwa, uwzględniającą w szczególności następujące cele:

1) pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej,

2) pobudzanie aktywności gospodarczej,

3) podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa,

4) zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń,

5) kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.

2. Samorząd województwa prowadzi politykę rozwoju województwa, na którą składa się:

1) tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy,

2) utrzymanie i rozbudowa infrastruktury społecznej i technicznej o znaczeniu wojewódzkim,

3) pozyskiwanie i łączenie środków finansowych: publicznych i prywatnych, w celu realizacji zadań z zakresu użyteczności publicznej,

4) wspieranie i prowadzenie działań na rzecz podnoszenia poziomu wykształcenia obywateli,

5) racjonalne korzystanie z zasobów przyrody oraz kształtowanie środowiska naturalnego, zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju,

6) wspieranie rozwoju nauki i współpracy między sferą nauki i gospodarki, popieranie postępu technologicznego oraz innowacji,

7) wspieranie rozwoju kultury oraz ochrona i racjonalne wykorzystywanie dziedzictwa kulturowego,

8) promocja walorów i możliwości rozwojowych województwa.

Strategia rozwoju województwa jest realizowana poprzez programy wojewódzkie.

Samorząd województwa może w związku z realizacją strategii rozwoju województwa:

1) występować o wsparcie ze środków budżetu państwa na realizację zadań zawartych w programach wojewódzkich,

2) zawierać kontrakt wojewódzki z Radą Ministrów na podstawie odrębnej ustawy.

Wykonywanie zadań związanych z rozwojem regionalnym na obszarze województwa należy do samorządu województwa. Zasady finansowania rozwoju regionalnego oraz źródła dochodów województwa w tym zakresie określają odrębne ustawy.

Samorząd województwa, przy formułowaniu strategii rozwoju województwa i realizacji polityki jego rozwoju, współpracuje w szczególności z:

1) jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa oraz z samorządem gospodarczym i zawodowym,

2) administracją rządową, szczególnie z wojewodą,

3) innymi województwami,

4) organizacjami pozarządowymi,

5) szkołami wyższymi i jednostkami naukowo-badawczymi. 

Samorząd województwa może również współpracować z organizacjami międzynarodowymi i regionami innych państw, zwłaszcza sąsiednich.

Sejmik województwa określa zasady, tryb i harmonogram opracowania strategii rozwoju województwa i programów wojewódzkich, uwzględniając w szczególności:

1) zadania poszczególnych organów województwa przy określaniu strategii rozwoju województwa i programów wojewódzkich,

2) tryb i zasady współpracy z innymi podmiotami

2. Uchwała sejmiku województwa dot. współpracy podlega publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

W sferze użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także może przystępować do takich spółek.

Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne oraz przystępować do nich, jeżeli działalność spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych służących rozwojowi województwa. Zasady tworzenia przez województwo spółek z ograniczoną odpowiedzialnością i spółek akcyjnych oraz przystępowania do nich określa ustawa.

Samorząd województwa wykonuje zadania o charakterze wojewódzkim określone ustawami, w szczególności w zakresie:

1) edukacji publicznej, w tym szkolnictwa wyższego,

2) promocji i ochrony zdrowia,

3) kultury i ochrony jej dóbr,

4) pomocy społecznej,

5) polityki prorodzinnej,

6) modernizacji terenów wiejskich,

7) zagospodarowania przestrzennego,

8) ochrony środowiska,

9) gospodarki wodnej, w tym ochrony przeciwpowodziowej, a w szczególności wyposażenia i utrzymania wojewódzkich magazynów przeciwpowodziowych,, 

10) transportu zbiorowego i dróg publicznych,

11) kultury fizycznej i turystyki,

12) ochrony praw konsumentów,

13) obronności,

14) bezpieczeństwa publicznego,

15) przeciwdziałania bezrobociu i aktywizacji lokalnego rynku pracy.

Ustawy mogą określać sprawy należące do zakresu działania województwa jako zadania z zakresu administracji rządowej, wykonywane przez zarząd województwa.

Ustawy mogą nakładać na województwo obowiązek wykonywania zadań z zakresu organizacji przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.

Władze samorządu województwa

Organami samorządu województwa są:

1) sejmik województwa,

2) zarząd województwa.

Działalność organów województwa jest jawna. Ograniczenia jawności mogą wynikać wyłącznie z ustaw.

Jawność działania organów województwa obejmuje w szczególności prawo obywateli do uzyskiwania informacji, wstępu na sesje sejmiku województwa i posiedzenia jego komisji, a także dostępu do dokumentów wynikających z wykonywania zadań publicznych, w tym protokołów posiedzeń organów województwa i komisji sejmiku województwa.

3. Zasady dostępu do dokumentów i korzystania z nich określa statut województwa.

Sejmik województwa jest organem stanowiącym i kontrolnym województwa.

Kadencja sejmiku województwa trwa 4 lata, licząc od dnia wyborów.

W skład sejmiku województwa wchodzą radni wybrani w wyborach bezpośrednich w liczbie trzydziestu w województwach liczących do 2 000 000 mieszkańców oraz po trzech radnych na każde kolejne rozpoczęte 500 000 mieszkańców.

Zasady i tryb przeprowadzania wyborów do sejmiku województwa określa odrębna ustawa.

W sprawie odwołania sejmiku województwa przed upływem kadencji rozstrzyga się wyłącznie w drodze referendum wojewódzkiego.

Do wyłącznej właściwości sejmiku województwa należy:

1) stanowienie aktów prawa miejscowego, w szczególności:

a) statutu województwa,

b) zasad gospodarowania mieniem wojewódzkim,

c) zasad i trybu korzystania z wojewódzkich obiektów i urządzeń użyteczności publicznej,

2) uchwalanie strategii rozwoju województwa oraz programów wojewódzkich,

3) uchwalanie planu zagospodarowania przestrzennego,

4) podejmowanie uchwały w sprawie trybu prac nad projektem uchwały budżetowej,

5) podejmowanie uchwały w sprawie szczegółowości układu wykonawczego budżetu województwa, z zastrzeżeniem, że szczegółowość ta nie może być mniejsza niż określona w odrębnych przepisach,

6) uchwalanie budżetu województwa,

7) określanie zasad udzielania dotacji przedmiotowych i podmiotowych z budżetu województwa,

9) rozpatrywanie sprawozdań z wykonania budżetu województwa, sprawozdań finansowych województwa oraz sprawozdań z wykonywania wieloletnich programów województwa,

9) podejmowanie uchwały w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa z tytułu wykonania budżetu województwa,

10) uchwalanie, w granicach określonych ustawami, przepisów dotyczących podatków i opłat lokalnych,

11) podejmowanie uchwał w sprawie powierzenia zadań samorządu województwa innym jednostkom samorządu terytorialnego,

12) uchwalanie „Priorytetów współpracy zagranicznej województwa”,

13) podejmowanie uchwał w sprawie uczestnictwa w międzynarodowych zrzeszeniach regionalnych i innych formach współpracy regionalnej,

14) wybór i odwołanie zarządu województwa oraz ustalanie wynagrodzenia marszałka województwa,

15) rozpatrywanie sprawozdań z działalności zarządu województwa, w tym w szczególności z działalności finansowej i realizacji programów,

16) powoływanie i odwoływanie, na wniosek marszałka województwa, skarbnika województwa, który jest głównym księgowym budżetu województwa,

17) podejmowanie uchwał w sprawie tworzenia stowarzyszeń i fundacji oraz ich rozwiązywania, a także przystępowania do nich lub występowania z nich,

18) podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych województwa dotyczących:

a) zasad nabywania, zbywania i obciążania nieruchomości oraz ich wydzierżawiania lub wynajmowania na okres dłuższy niż 3 lata, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej; do czasu określenia zasad zarząd może dokonywać tych czynności wyłącznie za zgodą sejmiku województwa,

b) emitowania obligacji oraz określania zasad ich zbywania, nabywania i wykupu,

c) zaciągania długoterminowych pożyczek i kredytów,

d) ustalania maksymalnej wysokości pożyczek i kredytów krótkoterminowych zaciąganych przez zarząd województwa oraz maksymalnej wysokości pożyczek i poręczeń udzielanych przez zarząd województwa w roku budżetowym,

e) tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania do nich oraz określania zasad wnoszenia wkładów, a także obejmowania, nabywania i zbywania udziałów i akcji,

f) tworzenia, przekształcania i likwidowania wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych oraz wyposażania ich w majątek,

18a) podejmowanie uchwał w sprawie zasad udzielania stypendiów dla uczniów i studentów,

19) podejmowanie uchwał w innych sprawach zastrzeżonych ustawami i statutem województwa do kompetencji sejmiku województwa,

20) uchwalanie przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu województwa.

Uchwały sejmiku województwa zapadają zwykłą większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu jawnym lub jawnym imiennym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

Odrzucenie w głosowaniu uchwały o udzieleniu absolutorium jest równoznaczne z przyjęciem uchwały o nieudzieleniu absolutorium.

Sejmik województwa wybiera ze swojego grona przewodniczącego oraz nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących, bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

Przewodniczący i wiceprzewodniczący sejmiku województwa nie mogą wchodzić w skład zarządu województwa.

Zadaniem przewodniczącego sejmiku województwa jest wyłącznie organizowanie pracy sejmiku oraz prowadzenie obrad sejmiku. Przewodniczący może wyznaczyć do wykonywania swoich zadań wiceprzewodniczącego. W przypadku nieobecności przewodniczącego i niewyznaczenia wiceprzewodniczącego, zadania przewodniczącego wykonuje wiceprzewodniczący najstarszy wiekiem.

Odwołanie przewodniczącego i wiceprzewodniczącego sejmiku województwa następuje na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu sejmiku województwa.

W przypadku rezygnacji przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego, sejmik województwa podejmuje uchwałę w sprawie przyjęcia tej rezygnacji, nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.

Niepodjęcie uchwały, w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji przez przewodniczącego lub wiceprzewodniczącego jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji przez sejmik województwa z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

Sejmik województwa obraduje na sesjach zwoływanych przez przewodniczącego sejmiku w miarę potrzeby, nie rzadziej jednak niż raz na kwartał. Do zawiadomienia o zwołaniu sesji dołącza się porządek obrad wraz z projektami uchwał.

Sejmik województwa może wprowadzić zmiany w porządku obrad bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku.

Pierwszą sesję nowo wybranego sejmiku województwa zwołuje przewodniczący sejmiku z poprzedniej kadencji w ciągu 7 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów do sejmików na obszarze całego kraju lub w przypadku wyborów przedterminowych w ciągu 7 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do sejmiku województwa.

Po upływie terminu, sesję zwołuje komisarz wyborczy w ciągu 21 dni po ogłoszeniu zbiorczych wyników wyborów dla całego kraju lub w przypadku wyborów przedterminowych w ciągu 21 dni po ogłoszeniu wyników wyborów do sejmiku województwa.

Jeżeli wybory były wynikiem referendum lokalnego w sprawie odwołania sejmiku, pierwszą sesję zwołuje osoba, którą Prezes Rady Ministrów wyznaczył do pełnienia funkcji organów jednostki samorządu terytorialnego.

Pierwszą sesję nowo wybranego sejmiku województwa do czasu wyboru przewodniczącego sejmiku prowadzi najstarszy wiekiem radny obecny na sesji.

Na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu sejmiku województwa przewodniczący sejmiku obowiązany jest zwołać sesję w ciągu 7 dni od dnia złożenia wniosku.

Na wniosek marszałka województwa przewodniczący sejmiku województwa jest obowiązany wprowadzić do porządku obrad najbliższej sesji sejmiku projekt uchwały, jeżeli wnioskodawcą jest zarząd województwa, a projekt wpłynął do sejmiku co najmniej 7 dni przed dniem rozpoczęcia sesji sejmiku.

Radny przed objęciem mandatu składa ślubowanie:

Odmowa złożenia ślubowania oznacza zrzeczenie się mandatu.

Radny jest obowiązany brać udział w pracach organów samorządu województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, do których został wybrany lub desygnowany.

Mandatu radnego województwa nie można łączyć z:

1) mandatem posła lub senatora,

2) wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody,

3) członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.

Radny nie może wchodzić w stosunki cywilnoprawne w sprawach majątkowych z województwem lub wojewódzkimi samorządowymi jednostkami organizacyjnymi, z wyjątkiem stosunków prawnych wynikających z korzystania z powszechnie dostępnych usług na warunkach ogólnych oraz stosunku najmu pomieszczeń do własnych celów mieszkaniowych lub własnej działalności gospodarczej oraz dzierżawy, a także innych prawnych form korzystania z nieruchomości, jeżeli najem, dzierżawa lub użytkowanie są oparte na warunkach ustalonych powszechnie dla danego typu czynności prawnych.

Radnemu przysługują diety oraz zwrot kosztów podróży służbowych.

Sejmik województwa przy ustalaniu wysokości diet radnych bierze pod uwagę funkcje pełnione przez radnego.

Dieta nie przysługuje radnemu pełniącemu odpłatnie funkcję członka zarządu w województwie, w którym uzyskał mandat.

Z radnym nie może być nawiązany stosunek pracy w urzędzie marszałkowskim w tym województwie, w którym radny uzyskał mandat. Przepis ten nie dotyczy radnych wybranych do zarządu województwa, z którymi stosunek pracy jest nawiązywany na podstawie wyboru.

Radny nie może pełnić funkcji kierownika wojewódzkiej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy.

Radny, który przed uzyskaniem mandatu pozostawał w stosunku pracy w urzędzie marszałkowskim lub był zatrudniony na stanowisku kierownika wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej w tym województwie, w którym uzyskał mandat, jest obowiązany złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy, przed złożeniem ślubowania.

Sejmik województwa może powoływać ze swojego grona stałe i doraźne komisje do wykonywania określonych zadań.

Statut województwa określa przedmiot działania, zakres zadań, zasady dotyczące składu, organizację wewnętrzną i tryb pracy komisji powoływanych przez sejmik województwa.

Radni mogą tworzyć kluby radnych działające na zasadach określonych w statucie województwa.

Sejmik województwa kontroluje działalność zarządu województwa oraz wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych. W tym celu powołuje komisję rewizyjną.

W skład komisji rewizyjnej wchodzą radni, w tym przedstawiciele wszystkich klubów. Członkostwa w komisji rewizyjnej nie można łączyć z funkcjami marszałka województwa, przewodniczącego i wiceprzewodniczących sejmiku województwa oraz radnych będących członkami zarządu województwa.

Komisja rewizyjna opiniuje wykonanie budżetu i występuje z wnioskiem do sejmiku województwa w sprawie udzielenia lub nieudzielenia absolutorium zarządowi województwa. Wniosek ten podlega zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową.

Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa.

W skład zarządu województwa, liczącego 5 osób, wchodzi marszałek województwa jako jego przewodniczący, wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie.

Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej, a także z mandatem posła i senatora.

Uchwały zarządu województwa zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu zarządu w głosowaniu jawnym, chyba że przepisy ustawy stanowią inaczej.

W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos marszałka województwa.

Sejmik województwa wybiera zarząd województwa, w tym marszałka województwa i nie więcej niż 2 wicemarszałków, w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez właściwy organ wyborczy.

Sejmik województwa wybiera marszałka województwa bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

Sejmik województwa wybiera wicemarszałków oraz pozostałych członków zarządu na wniosek marszałka zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

Marszałek, wicemarszałkowie i pozostali członkowie zarządu województwa mogą być wybrani spoza składu sejmiku województwa.

Jeżeli sejmik województwa nie dokona wyboru zarządu województwa w terminie
3 m-cy ulega rozwiązaniu z mocy prawa.

Informację o rozwiązaniu sejmiku województwa z tej przyczyny, wojewoda podaje do publicznej wiadomości w środkach masowego przekazu i ogłasza, w formie obwieszczenia, w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Po rozwiązaniu sejmiku województwa, przeprowadza się wybory przedterminowe.

Do czasu wyboru zarządu przez nowy sejmik Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej, wyznacza osobę, która w tym okresie pełni funkcję organów samorządu województwa.

 Jeżeli sejmik województwa wybrany w wyniku wyborów przedterminowych, nie dokona wyboru zarządu w ciągu 3 m-cy, ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Informację o rozwiązaniu sejmiku podaje się do wiadomości.

W tym przypadku nie przeprowadza się wyborów przedterminowych. Do dnia wyboru sejmiku województwa na kolejną kadencję oraz wyboru zarządu województwa zadania i kompetencje organów samorządu województwa przejmuje komisarz rządowy ustanowiony przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej.

Uchwała sejmiku województwa w sprawie nieudzielenia zarządowi województwa absolutorium jest równoznaczna ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu województwa, chyba że po zakończeniu roku budżetowego zarząd województwa został odwołany z innej przyczyny.

Uchwałę w sprawie absolutorium sejmik województwa podejmuje bezwzględną większością głosów ustawowego składu sejmiku województwa.

Sejmik województwa rozpoznaje sprawę odwołania zarządu województwa (nieudzielenie absolutorium) na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od podjęcia uchwały o nieudzieleniu zarządowi województwa absolutorium.

Sejmik województwa, po zapoznaniu się z wnioskiem komisji rewizyjnej i opinią regionalnej izby obrachunkowej w sprawie uchwały sejmiku województwa o nieudzieleniu zarządowi województwa absolutorium, może odwołać zarząd województwa większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

Sejmik województwa może odwołać marszałka województwa z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium jedynie na wniosek co najmniej 1/4 ustawowego składu sejmiku.

Wniosek o odwołanie, wymaga formy pisemnej i uzasadnienia przyczyny odwołania oraz podlega zaopiniowaniu przez komisję rewizyjną.

Odwołanie marszałka województwa następuje większością co najmniej 3/5 głosów ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym. Głosowanie w sprawie odwołania sejmik województwa przeprowadza po zapoznaniu się z opinią komisji rewizyjnej na następnej sesji po tej, na której zgłoszono wniosek o odwołanie, nie wcześniej jednak niż po upływie 1 miesiąca od dnia zgłoszenia wniosku. Jeżeli wniosek o odwołanie marszałka województwa nie uzyskał wymaganej większości głosów, kolejny wniosek o odwołanie może być zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 6 miesięcy od poprzedniego głosowania.

Odwołanie marszałka województwa albo złożenie przez niego rezygnacji jest, odpowiednio, równoznaczne z odwołaniem całego zarządu województwa albo złożeniem rezygnacji przez cały zarząd województwa.

Sejmik województwa może na uzasadniony wniosek marszałka województwa odwołać poszczególnych członków zarządu zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

W przypadku złożenia rezygnacji przez marszałka województwa jej przyjęcie następuje zwykłą większością głosów.

W przypadku rezygnacji marszałka województwa sejmik województwa na najbliższej sesji podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji całego zarządu.

Niepodjęcie uchwały, jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym odbyła się sesja sejmiku województwa, o której mowa w ust. 2.

W przypadku odwołania albo rezygnacji całego zarządu sejmik województwa dokonuje wyboru nowego zarządu w ciągu 3 miesięcy od dnia odwołania albo od dnia przyjęcia rezygnacji.

W przypadku odwołania członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym, sejmik województwa dokonuje wyboru nowego członka zarządu w terminie 1 miesiąca od dnia odwołania.

Odwołany zarząd województwa lub jego poszczególni członkowie pełnią dotychczasowe obowiązki do czasu wyboru nowego zarządu lub poszczególnych jego członków. Sejmik województwa może zwolnić członka zarządu z tego obowiązku.

W przypadku złożenia rezygnacji z członkostwa w zarządzie przez członka niebędącego jego przewodniczącym, sejmik województwa podejmuje uchwałę o przyjęciu rezygnacji i zwolnieniu z pełnienia obowiązków członka zarządu zwykłą większością głosów, nie później niż w ciągu 1 miesiąca od dnia złożenia rezygnacji.

Niepodjęcie przez sejmik województwa uchwały w ciągu 1 m-ca, jest równoznaczne z przyjęciem rezygnacji z upływem ostatniego dnia miesiąca, w którym powinna być podjęta uchwała.

W przypadku złożenia rezygnacji przez członka zarządu niebędącego jego przewodniczącym marszałek województwa obowiązany jest, najpóźniej w ciągu 1 miesiąca od dnia przyjęcia rezygnacji przedstawić sejmikowi województwa nową kandydaturę na członka zarządu.

Zarząd województwa wykonuje zadania należące do samorządu województwa, nie zastrzeżone na rzecz sejmiku województwa i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

Do zadań zarządu województwa należy w szczególności:

1) wykonywanie uchwał sejmiku województwa,

2) gospodarowanie mieniem województwa, w tym wykonywanie praw z akcji i udziałów posiadanych przez województwo,

3) przygotowywanie projektu i wykonywanie budżetu województwa,

4) przygotowywanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie,

5) organizowanie współpracy ze strukturami samorządu regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi,

6) kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników,

7) uchwalanie regulaminu organizacyjnego urzędu marszałkowskiego.

Zasady i tryb działania zarządu województwa określa statut województwa.

Po upływie kadencji sejmiku województwa zarząd województwa działa do dnia wyboru nowego zarządu województwa.

Marszałek województwa organizuje pracę zarządu województwa i urzędu marszałkowskiego, kieruje bieżącymi sprawami województwa oraz reprezentuje województwo na zewnątrz.

W sprawach nie cierpiących zwłoki, związanych z bezpośrednim zagrożeniem interesu publicznego, zagrażających bezpośrednio zdrowiu i życiu oraz w sprawach mogących spowodować znaczne straty materialne marszałek województwa podejmuje niezbędne czynności należące do właściwości zarządu województwa. Czynności podjęte w tym trybie wymagają przedstawienia do zatwierdzenia na najbliższym posiedzeniu zarządu województwa.

Marszałek województwa jest kierownikiem urzędu marszałkowskiego, zwierzchnikiem służbowym pracowników tego urzędu i kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych.

 Sejmik województwa powołuje i odwołuje skarbnika województwa (głównego księgowego budżetu województwa), na wniosek marszałka województwa, bezwzględną większością głosów, w obecności co najmniej połowy ustawowego składu sejmiku, w głosowaniu tajnym.

Skarbnik województwa uczestniczy w pracach oraz obradach zarządu województwa i sejmiku województwa z głosem doradczym.

Zarząd województwa wykonuje zadania województwa przy pomocy urzędu marszałkowskiego i wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych lub wojewódzkich osób prawnych.

Status prawny pracowników samorządu województwa określa odrębna ustawa.

Decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej wydaje marszałek województwa, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej. Marszałek województwa może upoważnić wicemarszałków, pozostałych członków zarządu województwa, pracowników urzędu marszałkowskiego oraz kierowników wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych do wydawania w jego imieniu decyzji.

Decyzje wydane przez zarząd województwa w sprawach z zakresu administracji publicznej podpisuje marszałek. W decyzji wymienia się imiona i nazwiska członków zarządu, którzy brali udział w wydaniu decyzji.

Od powyższych decyzji służy odwołanie do samorządowego kolegium odwoławczego, a w sprawach powierzonych na podstawie porozumienia z wojewodą - do właściwego ministra.

Prezes Rady Ministrów ustala, w drodze rozporządzenia, instrukcję kancelaryjną dla organów samorządu województwa, określającą zasady i tryb wykonywania czynności kancelaryjnych w urzędzie marszałkowskim w celu zapewnienia jednolitego sposobu tworzenia, ewidencjonowania i przechowywania dokumentów oraz ochrony przed ich uszkodzeniem, zniszczeniem lub utratą.

Nadzór nad działalnością samorządu województwa

Nadzór nad działalnością samorządu województwa sprawuje Prezes Rady Ministrów i wojewoda, a w zakresie spraw finansowych - regionalna izba obrachunkowa.

Organy nadzoru mogą wkraczać w działalność województwa tylko w przypadkach określonych ustawami.

Nadzór nad wykonywaniem zadań województwa jest sprawowany na podstawie kryterium zgodności z prawem.

Organy nadzoru mają prawo żądania informacji i danych, dotyczących organizacji i funkcjonowania województwa, niezbędnych do wykonywania przysługujących im uprawnień nadzorczych.

Jeżeli prawo uzależnia ważność rozstrzygnięcia organu samorządu województwa od jego zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania przez inny organ, zajęcie stanowiska przez ten organ powinno nastąpić nie później niż w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego rozstrzygnięcia lub jego projektu.

Termin ten, wynosi 30 dni, jeżeli zatwierdzenie, uzgodnienie lub zaopiniowanie wymagane jest od organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Marszałek województwa przedstawia wojewodzie uchwały sejmiku województwa oraz uchwały zarządu województwa podlegające nadzorowi w ciągu 7 dni od dnia ich podjęcia. W tym samym terminie marszałek województwa przedstawia regionalnej izbie obrachunkowej uchwały objęte zakresem nadzoru izby.

Uchwała organu samorządu województwa sprzeczna z prawem jest nieważna. O nieważności uchwały w całości lub w części orzeka organ nadzoru w terminie nie dłuższym niż 30 dni od dnia doręczenia uchwały.

Organ nadzoru, wszczynając postępowanie w sprawie stwierdzenia nieważności uchwały lub w toku tego postępowania, może wstrzymać jej wykonanie.

Stwierdzenie przez organ nadzoru nieważności uchwały organu samorządu województwa wstrzymuje jej wykonanie z mocy prawa w zakresie objętym stwierdzeniem nieważności, z dniem doręczenia rozstrzygnięcia nadzorczego.

W przypadku złożenia przez organ samorządu województwa skargi na rozstrzygnięcie nadzorcze, sąd administracyjny wyznacza rozprawę nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wpłynięcia skargi do sądu.

Po upływie terminu, organ nadzoru nie może we własnym zakresie stwierdzić nieważności uchwały organu samorządu województwa. W tym przypadku organ nadzoru może zaskarżyć uchwałę do sądu administracyjnego.

W tych przypadkach wydanie postanowienia o wstrzymaniu wykonania uchwały należy do sądu.

Nie stwierdza się nieważności uchwały organu samorządu województwa po upływie jednego roku od dnia jej podjęcia, chyba że uchybiono obowiązkowi przedłożenia uchwały albo jeżeli uchwała jest aktem prawa miejscowego.

W razie powtarzającego się naruszenia przez sejmik województwa Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może w drodze uchwały rozwiązać sejmik województwa. Rozwiązanie sejmiku województwa równoznaczne jest z rozwiązaniem wszystkich organów samorządu województwa. Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wyznacza wówczas osobę, która do czasu wyborów nowych organów samorządu województwa pełni funkcję tych organów.

Jeżeli powtarzającego się naruszenia Konstytucji lub ustaw dopuszcza się zarząd województwa, wojewoda wzywa sejmik województwa do zastosowania niezbędnych środków, a jeżeli wezwanie to nie odnosi skutku - za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej - występuje z wnioskiem do Prezesa Rady Ministrów o rozwiązanie zarządu województwa. W razie rozwiązania zarządu, do czasu wyboru nowego zarządu, funkcje zarządu pełni osoba wyznaczona przez Prezesa Rady Ministrów.

W razie nie rokującego szybkiej poprawy i przedłużającego się braku skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych przez organy samorządu województwa Prezes Rady Ministrów, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej może zawiesić organy samorządu województwa i ustanowić zarząd komisaryczny na okres do 2 lat, nie dłużej jednak niż do wyboru zarządu województwa przez sejmik województwa nowej kadencji.

Ustanowienie zarządu komisarycznego może nastąpić po uprzednim przedstawieniu zarzutów organom samorządu województwa i wezwaniu ich do niezwłocznego przedstawienia programu poprawy sytuacji województwa.

Komisarza rządowego powołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody, zgłoszony za pośrednictwem ministra właściwego do spraw administracji publicznej. 

Komisarz rządowy przejmuje wykonywanie zadań i kompetencje organów samorządu województwa z dniem powołania.

Rozstrzygnięcia organu nadzorczego dotyczące województwa, podlegają zaskarżeniu do sądu administracyjnego z powodu niezgodności z prawem w terminie 30 dni od dnia ich doręczenia.

Do złożenia skargi jest uprawnione województwo. Podstawą wniesienia skargi jest uchwała sejmiku województwa.

Do złożenia skargi na rozstrzygnięcie organu nadzorczego, dotyczące uchwały sejmiku województwa, doręczone po upływie kadencji sejmiku, uprawniony jest sejmik województwa następnej kadencji w terminie 30 dni od dnia wyboru przewodniczącego sejmiku.

Do złożenia skargi uprawnione jest województwo, którego interes prawny, uprawnienie albo kompetencja zostały naruszone. Podstawą do wniesienia skargi jest uchwała organu, który podjął uchwałę lub którego dotyczy rozstrzygnięcie nadzorcze.

Rozstrzygnięcia nadzorcze stają się prawomocne po upływie terminu przewidzianego na wniesienie skargi albo z dniem oddalenia skargi lub odrzucenia jej przez sąd.

Akty prawa miejscowego stanowionego przez samorząd województwa

Na podstawie tej ustawy oraz na podstawie upoważnień udzielonych w innych ustawach i w ich granicach sejmik województwa stanowi akty prawa miejscowego obowiązujące na obszarze województwa lub jego części.

Przewodniczący sejmiku województwa podpisuje akty prawa miejscowego, przyjęte przez sejmik województwa, niezwłocznie po ich uchwaleniu i kieruje je do publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Publikacji w wojewódzkim dzienniku urzędowym podlega także uchwała budżetu województwa oraz sprawozdanie z wykonania budżetu województwa.

Zasady i tryb ogłaszania aktów prawa miejscowego oraz wydawania wojewódzkiego dziennika urzędowego określa ustawa z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych (Dz. U. Nr 62, poz. 718 i z 2001 r. Nr 46, poz. 499).

Każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem aktu prawa miejscowego, wydanym w sprawie z zakresu administracji publicznej, może - po bezskutecznym wezwaniu organu samorządu województwa, który wydał przepis, do usunięcia naruszenia - zaskarżyć przepis do sądu administracyjnego.

Przepisu tego nie stosuje się, jeżeli w sprawie orzekał już sąd administracyjny i skargę oddalił.

W sprawie wezwania do usunięcia naruszenia stosuje się przepisy o terminach załatwiania spraw w postępowaniu administracyjnym.

USTAWA z dnia 18 kwietnia 2002 r. o stanie klęski żywiołowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 62, poz. 558)

 Ustawa określa tryb wprowadzenia i zniesienia stanu klęski żywiołowej, a także zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu klęski żywiołowej.

CEL: Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia.

Pojęcie klęski żywiołowej - rozumie się przez to katastrofę naturalną lub awarię techniczną, których skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, we współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.

Pojęcie katastrofy - rozumie się przez to zdarzenie związane z działaniem sił natury, w szczególności:

- wyładowania atmosferyczne,

- wstrząsy sejsmiczne,

- silne wiatry,

- intensywne opady atmosferyczne,

- długotrwałe występowanie ekstremalnych temperatur,

- osuwiska ziemi,

- pożary,

- susze,

- powodzie,

- zjawiska lodowe na rzekach i morzu oraz jeziorach i zbiornikach wodnych,

- masowe występowanie szkodników, chorób roślin lub zwierząt

- chorób zakaźnych ludzi

- działanie innego żywiołu.

Pojęcie awarii technicznej - rozumie się przez to gwałtowne, nieprzewidziane uszkodzenie lub zniszczenie obiektu budowlanego, urządzenia technicznego lub systemu urządzeń technicznych powodujące przerwę w ich używaniu lub utratę ich właściwości.

Katastrofą naturalną lub awarią techniczną może być również zdarzenie wywołane działaniem terrorystycznym.

Obszar:  Stan klęski żywiołowej może być wprowadzony na obszarze, na którym wystąpiła klęska żywiołowa, a także na obszarze, na którym wystąpiły lub mogą wystąpić skutki tej klęski.

Czas: Stan klęski żywiołowej wprowadza się na czas oznaczony, niezbędny dla zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, nie dłuższy niż 30 dni.

Stan klęski żywiołowej może zostać przedłużony na czas oznaczony, w drodze rozporządzenia Rady Ministrów, po wyrażeniu przez Sejm zgody na to przedłużenie.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, znosi stan klęski żywiołowej na całym obszarze jego obowiązywania lub na części tego obszaru przed upływem czasu, na który został wprowadzony, jeżeli ustaną przyczyny jego wprowadzenia.

Kto wprowadza: Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, może wprowadzić stan klęski żywiołowej z własnej inicjatywy lub na wniosek właściwego wojewody.

Rozporządzenie, to ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, a ponadto podaje do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody przez rozplakatowanie w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze.

Redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani do niezwłocznego, nieodpłatnego podania do publicznej wiadomości rozporządzenia Rady Ministrów o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej, przekazanego im przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę redakcji lub nadawcy.

Zasady działania organów władzy publicznej

W czasie stanu klęski żywiołowej organy władzy publicznej działają w dotychczasowych strukturach organizacyjnych państwa i w ramach przysługujących im kompetencji, z zastrzeżeniem przepisów niniejszej ustawy.

W czasie stanu klęski żywiołowej działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia kierują:

1) wójt (burmistrz, prezydent miasta) - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono tylko na obszarze gminy,

2) starosta - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednej gminy wchodzącej w skład powiatu,

3) wojewoda - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego powiatu wchodzącego w skład województwa,

4) minister właściwy do spraw wewnętrznych lub inny minister, do zakresu działania, którego należy zapobieganie skutkom danej klęski żywiołowej lub ich usuwanie, a w przypadku wątpliwości co do właściwości ministra lub w przypadku gdy właściwych jest kilku ministrów - minister wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów - jeżeli stan klęski żywiołowej wprowadzono na obszarze więcej niż jednego województwa.

Kompetencje organów:

W czasie stanu klęski żywiołowej właściwy miejscowo wójt (burmistrz, prezydent miasta) kieruje działaniami prowadzonymi na obszarze gminy w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia.

W zakresie tych działań, wójt (burmistrz, prezydent miasta) może wydawać polecenia wiążące organom: jednostek pomocniczych, kierownikom jednostek organizacyjnych utworzonych przez gminę, kierownikom jednostek ochrony przeciwpożarowej działających na obszarze gminy oraz kierownikom jednostek organizacyjnych czasowo przekazanych przez właściwe organy do jego dyspozycji i skierowanych do wykonywania zadań na obszarze gminy.

W razie niezdolności do kierowania lub niewłaściwego kierowania działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia wojewoda z inicjatywy własnej lub na wniosek starosty może zawiesić uprawnienia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) oraz wyznaczyć pełnomocnika do kierowania tymi działaniami.

W czasie stanu klęski żywiołowej właściwy miejscowo starosta kieruje działaniami prowadzonymi na obszarze powiatu w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia.

Starosta może wydawać polecenia wiążące wójtom (burmistrzom, prezydentom miast niebędących miastami na prawach powiatu), kierownikom jednostek organizacyjnych utworzonych przez powiat, kierownikom powiatowych służb, inspekcji i straży, kierownikom jednostek ochrony przeciwpożarowej działających na obszarze powiatu oraz kierownikom jednostek organizacyjnych czasowo przekazanych przez właściwe organy do jego dyspozycji i skierowanych do wykonywania zadań na obszarze powiatu.

 W razie niezdolności do kierowania lub niewłaściwego kierowania działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia, wojewoda może zawiesić uprawnienia starosty oraz wyznaczyć pełnomocnika do kierowania tymi działaniami.

W czasie stanu klęski żywiołowej właściwy wojewoda kieruje działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia na obszarze województwa.

W zakresie tych działań, wojewodzie są podporządkowane organy i jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządu województwa działające na obszarze województwa oraz inne siły i środki wydzielone do jego dyspozycji i skierowane do wykonywania tych działań na obszarze województwa, w tym pododdziały i oddziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej.

W razie niezdolności do kierowania lub niewłaściwego kierowania działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia minister, może zawiesić uprawnienia wojewody, oraz wyznaczyć pełnomocnika do kierowania tymi działaniami.

Działania w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta i wojewoda albo pełnomocnicy wykonują przy pomocy odpowiednio gminnego zespołu reagowania, powiatowego zespołu reagowania kryzysowego, wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej.

Do zadań zespołów należy w szczególności:

1) monitorowanie występujących klęsk żywiołowych i prognozowanie rozwoju sytuacji,

2) realizowanie procedur i programów reagowania w czasie stanu klęski żywiołowej,

3) opracowywanie i aktualizowanie planów reagowania kryzysowego,

4) planowanie wsparcia organów kierujących działaniami na niższym szczeblu administracji publicznej,

5) przygotowywanie warunków umożliwiających koordynację pomocy humanitarnej,

6) realizowanie polityki informacyjnej związanej ze stanem klęski żywiołowej.

3. Skład zespołów określają odpowiednio organy, o których mowa w ust. 1.

Funkcjonowanie zespołów finansowane jest odpowiednio z budżetów jednostek samorządu terytorialnego, wojewodów oraz ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Kierowanie działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia na obszarach i w obiektach jednostek organizacyjnych podległych, podporządkowanych lub nadzorowanych przez Ministra Obrony Narodowej, Ministra Sprawiedliwości, ministra właściwego do spraw zagranicznych oraz ministra właściwego do spraw wewnętrznych, Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Szefa Agencji Wywiadu.

Właściwy Minister jest obowiązany do informowania na bieżąco Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej i Prezesa Rady Ministrów o skutkach klęski żywiołowej i działaniach podejmowanych w celu zapobieżenia tym skutkom lub ich usunięcia.

W zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniu są obowiązane uczestniczyć: Państwowa Straż Pożarna i inne jednostki ochrony przeciwpożarowej, Policja, Państwowe Ratownictwo Medyczne i jednostki ochrony zdrowia, Straż Graniczna, Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa oraz inne właściwe w tych sprawach państwowe urzędy, agencje, inspekcje, straże i służby.

Mogą zostać użyte: pododdziały i oddziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, pozostają pod dowództwem przełożonych służbowych i wykonują zadania określone przez wojewodę.

Rada Ministrów, w drodze rozporządzenia, określi szczegółowe zasady udziału pododdziałów i oddziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w zapobieganiu skutkom klęski żywiołowej lub ich usuwaniu, uwzględniając:

1) rodzaje działań ratowniczych lub prewencyjnych, w których pododdziały i oddziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej mogą brać udział,

2) sposób koordynowania i dowodzenia ich działaniami,

3) sposób zapewnienia im zabezpieczenia logistycznego.

Kierujący działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia współpracują ze społecznymi organizacjami ratowniczymi, charytatywnymi, stowarzyszeniami, fundacjami oraz innymi podmiotami działającymi na obszarze ich właściwości, a na wniosek lub za zgodą tych podmiotów koordynują ich działalność.

Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela

 Ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w stanie klęski żywiołowej stosuje się do osób fizycznych zamieszkałych lub czasowo przebywających na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej, oraz odpowiednio do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej.

Ograniczenia, mogą polegać na:

1) zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców,

2) nakazie lub zakazie prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju,

3) nakazaniu pracodawcy oddelegowania pracowników do dyspozycji organu kierującego działaniami prowadzonymi w celu zapobieżenia skutkom klęski żywiołowej lub ich usunięcia,

4) całkowitej lub częściowej reglamentacji zaopatrzenia w określonego rodzaju artykuły,

5) obowiązku poddania się badaniom lekarskim, leczeniu, szczepieniom ochronnym oraz stosowaniu innych środków profilaktycznych i zabiegów, niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych oraz skutków skażeń chemicznych i promieniotwórczych,

6) obowiązku poddania się kwarantannie,

7) obowiązku stosowania środków ochrony roślin lub innych środków zapobiegawczych niezbędnych do zwalczania organizmów szkodliwych dla ludzi, zwierząt lub roślin,

8) obowiązku stosowania określonych środków zapewniających ochronę środowiska,

9) obowiązku stosowania środków lub zabiegów niezbędnych do zwalczania chorób zakaźnych zwierząt,

10) obowiązku opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń,

11) dokonaniu przymusowych rozbiórek i wyburzeń budynków lub innych obiektów budowlanych albo ich części,

12) nakazie ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów,

13) nakazie lub zakazie przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach,

14) zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych,

15) nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się,

16) wykorzystaniu, bez zgody właściciela lub innej osoby uprawnionej, nieruchomości i rzeczy ruchomych,

17) zakazie prowadzenia strajku w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach,

18) ograniczeniu lub odstąpieniu od określonych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, jednakże niepowodującym bezpośredniego narażenia życia lub zdrowia pracownika,

19) wykonywaniu świadczeń osobistych i rzeczowych określonych w art. 22.

Ograniczenia, w stosunku do osób zatrudnionych u pracodawcy, wobec którego został wydany nakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, mogą polegać na:

1) zmianie systemu, wymiaru i rozkładu czasu pracy, w tym wydłużeniu okresu rozliczeniowego do dwunastu miesięcy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy,

2) obowiązku pracy w niedziele, święta i dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w pięciodniowym tygodniu pracy, w tym wydłużeniu okresu rozliczeniowego do dwunastu miesięcy, na zasadach określonych w Kodeksie pracy,

3) powierzeniu pracownikowi wykonywania pracy innego rodzaju niż wynikający z nawiązanego stosunku pracy; w takim przypadku pracownik zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia, obliczonego według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za czas urlopu wypoczynkowego.

Ograniczenia, te nie mogą być stosowane wobec pracowników młodocianych, osób niepełnosprawnych oraz kobiet w ciąży i karmiących.

 Jeżeli siły i środki, którymi dysponuje wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub wojewoda albo pełnomocnik, są niewystarczające, można wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych polegających na:

1) udzielaniu pierwszej pomocy osobom, które uległy nieszczęśliwym wypadkom,

2) czynnym udziale w działaniu ratowniczym lub wykonywaniu innych zadań wyznaczonych przez kierującego akcją ratowniczą,

3) wykonywaniu określonych prac,

4) oddaniu do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy ruchomych,

5) udostępnieniu pomieszczeń osobom ewakuowanym,

6) użytkowaniu nieruchomości w określony sposób lub w określonym zakresie,

7) przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia osób poszkodowanych lub ewakuowanych,

8) zabezpieczeniu zagrożonych zwierząt, a w szczególności dostarczaniu paszy i schronienia,

9) zabezpieczeniu zagrożonych roślin lub nasion,

10) pełnieniu wart,

11) zabezpieczeniu własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych przed ich zanieczyszczeniem, skażeniem lub zakażeniem, a także udostępnianiu ich dla potrzeb osób ewakuowanych lub poszkodowanych, w sposób wskazany przez organ nakładający świadczenie,

12) zabezpieczeniu zagrożonych dóbr kultury.

Od obowiązku świadczeń osobistych zwolnione są:

1) osoby do 16 roku życia i powyżej 60 roku życia,

2) osoby chore, niepełnosprawne, kobiety w ciąży i kobiety karmiące,

3) osoby sprawujące opiekę nad dziećmi do lat 8, nad chorymi lub osobami niepełnosprawnymi.

W szczególnie uzasadnionych przypadkach wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, wojewoda albo pełnomocnik może odstąpić od nałożenia lub zwolnić od obowiązków również inne osoby i podmioty, ze względu na interes publiczny albo wyjątkowo ważny interes danej osoby lub podmiotu.

 W celu usprawnienia przemieszczania się środków transportowych niezbędnych dla prowadzenia działań ratowniczych mogą być wprowadzone ograniczenia w transporcie drogowym, kolejowym i lotniczym oraz w ruchu jednostek pływających na śródlądowych drogach wodnych, morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym.

Minister właściwy do spraw transportu w zakresie transportu drogowego, kolejowego, lotniczego i ruchu jednostek pływających na śródlądowych drogach wodnych, a minister właściwy do spraw gospodarki morskiej w zakresie ruchu na morskich wodach wewnętrznych i morzu terytorialnym, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych i Ministrem Obrony Narodowej, w drodze rozporządzenia, może wprowadzić ograniczenia, oraz określić zakres tych ograniczeń z uwzględnieniem konieczności zapewnienia warunków pozwalających na sprawne zapobieganie lub zwalczanie skutków klęski żywiołowej przy jednoczesnym zminimalizowaniu uciążliwości wynikłych dla innych użytkowników z wprowadzonych ograniczeń.

Dla zapewnienia łączności na potrzeby działań ratowniczych mogą być wprowadzone ograniczenia w wykonywaniu pocztowych usług o charakterze powszechnym lub usług kurierskich.

Ograniczenia w pracy urządzeń radiowych nadawczych lub nadawczo-odbiorczych oraz w wykonywaniu usług telekomunikacyjnych określają odrębne przepisy.

USTAWA z dnia 21 czerwca 2002 r. o stanie wyjątkowym (Dz. U. Nr 113, poz. 985)

Ustawa określa tryb wprowadzenia i zniesienia stanu wyjątkowego, a także zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą być ograniczone wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie stanu wyjątkowego.

Stan wyjątkowy wprowadzony jest w sytuacji szczególnego zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego, w tym spowodowanego działaniami terrorystycznymi, które nie może być usunięte poprzez użycie zwykłych środków konstytucyjnych, Rada Ministrów może podjąć uchwałę o skierowaniu do Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego.

We wniosku, Rada Ministrów określa przyczyny wprowadzenia i niezbędny czas trwania stanu wyjątkowego oraz obszar, na jakim stan wyjątkowy powinien być wprowadzony, a także odpowiednie do stopnia i charakteru zagrożenia, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

Wprowadzenie: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej niezwłocznie rozpatruje wniosek, a następnie wydaje rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego na czas oznaczony nie dłuższy niż 90 dni lub postanawia odmówić wydania takiego rozporządzenia. Rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania.

Przedłużenie: Jeżeli pomimo zbliżającego się upływu czasu, na jaki został wprowadzony stan wyjątkowy, nie ustały przyczyny wprowadzenia tego stanu oraz nie zostało przywrócone normalne funkcjonowanie państwa, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej może, w drodze rozporządzenia, przedłużyć czas trwania stanu wyjątkowego na okres nie dłuższy niż 60 dni.

Zniesienie: Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, znosi stan wyjątkowy przed upływem czasu, na jaki został wprowadzony, jeżeli ustaną przyczyny wprowadzenia tego stanu oraz zostanie przywrócone normalne funkcjonowanie państwa.

 W rozporządzeniu o wprowadzeniu stanu wyjątkowego określa się przyczyny wprowadzenia, czas trwania i obszar, na jakim wprowadza się stan wyjątkowy, oraz, w zakresie dopuszczonym niniejszą ustawą, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

Stan wyjątkowy obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku uchylenia rozporządzenia, przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, uchwałę Sejmu w tej sprawie niezwłocznie ogłasza się w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wprowadzeniu stanu wyjątkowego oraz inne akty prawne dotyczące tego stanu podaje się do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody, przez rozplakatowanie w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze.

 

Redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani do niezwłocznego, nieodpłatnego podania do publicznej wiadomości rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o wprowadzeniu stanu wyjątkowego i innych aktów prawnych dotyczących tego stanu, przekazanych im przez wojewodę właściwego ze względu na siedzibę redakcji lub nadawcy.

Minister właściwy do spraw zagranicznych notyfikuje Sekretarzowi Generalnemu Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy wprowadzenie i zniesienie stanu wyjątkowego.

Zasady działania organów władzy publicznej

W czasie stanu wyjątkowego organy władzy publicznej działają w dotychczasowych strukturach organizacyjnych państwa i w ramach przysługujących im kompetencji, z zastrzeżeniem przepisów niniejszej ustawy.

Organy koordynujące: Działania przywracające konstytucyjny ustrój państwa, bezpieczeństwo obywateli lub porządek publiczny, a w szczególności koordynację i kontrolę funkcjonowania administracji rządowej i samorządowej wykonują:

1) Prezes Rady Ministrów - w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze większym niż obszar jednego województwa,

2) właściwy wojewoda - w przypadku wprowadzenia stanu wyjątkowego na obszarze lub części obszaru jednego województwa.

Prezes Rady Ministrów jest obowiązany do informowania na bieżąco Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o skutkach wprowadzenia stanu wyjątkowego oraz o rodzaju i rezultatach działań podejmowanych w celu przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

W czasie stanu wyjątkowego Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może postanowić o użyciu oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa, jeżeli dotychczas zastosowane siły i środki zostały wyczerpane.

Użycie oddziałów i pododdziałów Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, o którym mowa w ust. 1, nie może zagrozić ich zdolności do realizacji zadań wynikających z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i ratyfikowanych umów międzynarodowych.

Oddziały i pododdziały Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej pozostają pod dowództwem przełożonych służbowych i wykonują zadania wyznaczone przez Ministra Obrony Narodowej w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw wewnętrznych. Żołnierzom wyznaczonym do tych oddziałów i pododdziałów przysługują, w zakresie niezbędnym do wykonania ich zadań, uprawnienia policjantów

Jeżeli organy gminy, powiatu tub samorządu województwa nie wykazują dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub w realizacji działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wyjątkowego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego wojewody, może zawiesić te organy do czasu zniesienia stanu wyjątkowego lub na czas określony i ustanowić w ich miejsce zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego.

Komisarza rządowego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody.

W czasie stanu wyjątkowego organy porządku i bezpieczeństwa publicznego mogą w celu przywrócenia porządku publicznego wkroczyć na teren szkoły wyższej bez wezwania przez rektora, którego należy niezwłocznie o tym zawiadomić.

Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela

 Na obszarze, na którym został wprowadzony stan wyjątkowy, ograniczeniom wolności i praw człowieka i obywatela podlegają wszystkie osoby fizyczne zamieszkałe lub przebywające tam chociażby czasowo. Ograniczenia te stosuje się odpowiednio wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze objętym stanem wyjątkowym.

Rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela określone w rozporządzeniach, powinny odpowiadać charakterowi oraz intensywności zagrożeń stanowiących przyczyny wprowadzenia stanu wyjątkowego, a także zapewniać skuteczne przywrócenie normalnego funkcjonowania państwa.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być zawieszone prawa do:

1) organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń,

2) organizowania i przeprowadzania imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych, niebędących imprezami masowymi,

3) strajków pracowniczych i innych form protestu w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach,

4) strajków i innych niż strajki form akcji protestacyjnych rolników,

5) akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje,

6) zrzeszania się poprzez:

a) ustanowienie zakazu tworzenia i rejestracji nowych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji,

b) nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji, których działalność może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

Ograniczenia te nie dotyczą zgromadzeń organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, w innych pomieszczeniach służących organizowaniu i publicznemu sprawowaniu kultu, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego.

Pozwolenia na zbiórki publiczne na obszarze, na którym wprowadzono stan wyjątkowy, mogą być udzielane tylko wówczas, gdy w ocenie organu właściwego do udzielenia pozwolenia przeprowadzenie zbiórki nie utrudni realizacji celów wprowadzenia stanu wyjątkowego.

W czasie stanu wyjątkowego może być odosobniona osoba mająca ukończone 18 lat, w stosunku do której zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pozostając na wolności będzie prowadziła działalność zagrażającą konstytucyjnemu ustrojowi państwa, bezpieczeństwu obywateli lub porządkowi publicznemu albo gdy odosobnienie jest niezbędne dla zapobieżenia popełnienia czynu karalnego lub uniemożliwienia ucieczki po jego popełnieniu. Nie narusza to immunitetów wynikających z odrębnych przepisów.

Odosobnienie następuje na podstawie decyzji wojewody właściwego ze względu na miejsce pobytu stałego lub czasowego osoby odosobnionej i jest wykonywane przez właściwego komendanta wojewódzkiego Policji, w drodze zatrzymania tej osoby i przymusowego doprowadzenia do ośrodka odosobnienia podległego Ministrowi Sprawiedliwości.

 Na obszarze obowiązywania stanu wyjątkowego na osobę, która ukończyła 18 lat, przebywającą w miejscu publicznym może być nałożony obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość, a na osobę uczącą się, która nie ukończyła 18 lat - legitymacji szkolnej.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone nakazy lub zakazy:

1) przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc, obiektów i obszarów,

2) uzyskania zezwolenia organów administracji publicznej na zmianę miejsca pobytu stałego i czasowego,

3) zgłoszenia w ustalonym terminie organom ewidencji ludności lub Policji przybycia do określonej miejscowości,

4) utrwalania za pomocą środków technicznych wyglądu lub innych cech określonych miejsc, obiektów lub obszarów.

W czasie stanu wyjątkowego na wezwanie organów prokuratury, Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Straży Granicznej, Żandarmerii Wojskowej lub Wojskowych Służb Informacyjnych, osoba mająca ukończone 17 lat jest obowiązana do udziału we wskazanym miejscu w rozmowie ostrzegawczej. Wezwanie to może być przekazane w dowolnej udokumentowanej formie.

W czasie stanu wyjątkowego może być wprowadzona:

1) cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu obejmująca materiały prasowe 2) kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich,

3) kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych,

4) emisja sygnałów uniemożliwiających nadawanie lub odbiór przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa, bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

W czasie stanu wyjątkowego mogą być wprowadzone ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w zakresie:

1) dostępu do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową reglamentację zaopatrzenia ludności,

2) wolności działalności gospodarczej, poprzez nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na rozpoczęcie działalności gospodarczej określonego rodzaju,

3) działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych,

4) obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej,

5) transportu drogowego, kolejowego i lotniczego oraz w ruchu jednostek pływających na morskich wodach wewnętrznych i na morzu terytorialnym, a także na śródlądowych drogach wodnych,

6) funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej, poprzez nakazanie wyłączenia urządzeń łączności lub zawieszenia świadczenia usług, na czas określony, a także poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej radiowych i telewizyjnych urządzeń nadawczych i nadawczo-odbiorczych lub ustalenie innego sposobu ich zabezpieczenia przed wykorzystaniem w sposób zagrażający konstytucyjnemu ustrojowi państwa, bezpieczeństwu obywateli albo porządkowi publicznemu,

7) prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni lub określonych przedmiotów, poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej albo zakazanie noszenia,

8) dostępu do informacji publicznej.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 2002 r. o stanie wojennym oraz o kompetencjach

Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasadach jego podległości konstytucyjnym organom RP (Dz.U. Nr 156 poz. 1301)

Ustawa określa tryb wprowadzenia i zniesienia stanu wojennego, zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela w czasie stanu wojennego, a także kompetencje Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych i zasady jego podległości konstytucyjnym organom Rzeczypospolitej Polskiej.

W razie zewnętrznego zagrożenia państwa, w tym spowodowanego działaniami terrorystycznymi, zbrojnej napaści na terytorium RP lub gdy z umowy międzynarodowej wynika zobowiązanie do wspólnej obrony przeciwko agresji, Prezydent RP może, na wniosek Rady Ministrów, wprowadzić stan wojenny na części albo na całym terytorium państwa. We wniosku muszą być określone przyczyny i obszar, na którym ma być wprowadzony stan wojenny oraz odpowiednie do stopnia i charakteru zagrożenia, rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela.

Prezydent RP niezwłocznie rozpatruje wniosek, wydając rozporządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego albo postanawia odmówić wydania takiego rozporządzenia. Rozporządzenie przedstawia Sejmowi w ciągu 48 godzin od jego podpisania. Stan wojenny obowiązuje od dnia ogłoszenia rozporządzenia w Dzienniku Ustaw RP. W przypadku uchylenia rozporządzenia przez Sejm RP - uchwałę Sejmu w tej sprawie niezwłocznie ogłasza się w Dzienniku Ustaw RP.

Rozporządzenie Prezydenta RP podaje się do publicznej wiadomości, w drodze obwieszczenia właściwego wojewody, przez rozplakatowanie w miejscach publicznych, a także w sposób zwyczajowo przyjęty na danym obszarze. Redaktorzy naczelni dzienników oraz nadawcy programów radiowych i telewizyjnych są obowiązani do niezwłocznego, nieodpłatnego podania do publicznej wiadomości tego rozporządzenia.

Minister właściwy do spraw zagranicznych notyfikuje Sekretarzowi Generalnemu ONZ i Sekretarzowi Generalnemu Rady Europy wprowadzenie i przyczyny wprowadzenia stanu wojennego, a także jego zniesienie.

Prezydent RP, na wniosek Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia, znosi stan wojenny, jeżeli ustaną przyczyny, dla których stan wojenny został wprowadzony, oraz zostanie przywrócone normalne funkcjonowanie państwa.

Zasady działania organów władzy publicznej

W czasie stanu wojennego organy władzy publicznej działają w dotychczasowych strukturach organizacyjnych państwa i w ramach przysługujących im kompetencji. Jeżeli w czasie stanu wojennego wystąpi konieczność obrony państwa, obroną tą kieruje Prezydent RP we współdziałaniu z Radą Ministrów.

Prezydent RP w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) postanawia, na wniosek Rady Ministrów, o przejściu organów władzy publicznej na określone stanowiska kierowania; postanawia o stanach gotowości bojowej Sił Zbrojnych RP,

2) określa, na wniosek Rady Ministrów, zadania Sił Zbrojnych w czasie stanu wojennego;

3) może mianować, na wniosek Prezesa RM, Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych;

4) zatwierdza, na wniosek Naczelnego Dowódcy - plany operacyjnego użycia Sił Zbrojnych oraz uznaje określone obszary RP za strefy bezpośrednich działań wojennych.

Rada Ministrów w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) zarządza uruchomienie systemu kierowania obroną państwa;

2) zarządza przejście na wojenne zasady działania organów władzy publicznej;

3) określa, na wniosek Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych, zasady działania organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych;

4) może zawiesić funkcjonowanie organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych oraz przekazać organom wojskowym określone kompetencje organów władzy publicznej w strefie bezpośrednich działań wojennych.

Minister Obrony Narodowej w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) dokonuje oceny zagrożeń wojennych i możliwości obronnych oraz formułuje i przedstawia właściwym organom propozycje dotyczące obrony państwa;

2) koordynuje realizację zadań organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego wynikających z zadań dotyczących obrony państwa;

3) przedstawia właściwym organom potrzeby w zakresie świadczeń organów państwowych i jednostek samorządu terytorialnego, przedsiębiorców i innych jednostek organizacyjnych oraz osób fizycznych, na rzecz Sił Zbrojnych i obrony państwa;

4) sprawuje ogólny nadzór nad realizacją zadań obronnych wykonywanych przez organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego;

5) organizuje mobilizacyjne rozwinięcie, uzupełnianie i wyposażanie Sił Zbrojnych;

6) koordynuje realizację zadań państwa-gospodarza wynikających z umów międzynarodowych.

W czasie stanu wojennego wojewoda kieruje realizacją zadań obronnych i obroną cywilną na terenie województwa. Wojewoda w czasie stanu wojennego w szczególności:

1) ocenia zagrożenia;

2) wprowadza, w zakresie nienależącym do właściwości innych organów, ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela oraz łagodzi i uchyla te ograniczenia;

3) występuje z wnioskami do właściwych organów o wprowadzenie ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela, jak również o ich złagodzenie lub uchylenie;

4) określa zadania wynikające z przepisów stanu wojennego;

5) koordynuje i kontroluje działalność organów władzy publicznej, przedsiębiorców oraz innych jednostek organizacyjnych działających na obszarze województwa;

6) może nakładać zadania i nakazywać jednostkom samorządu terytorialnego dokonywanie określonych wydatków, na zasadach określonych w odrębnych przepisach.

W czasie stanu wojennego wojewodzie są podporządkowane wszystkie jednostki organizacyjne administracji rządowej i samorządowej działające na obszarze województwa oraz inne siły i środki wydzielone do jego dyspozycji i skierowane do wykonywania zadań związanych z obroną państwa i województwa, a także związanych z obroną cywilną.

Jeżeli organy gminy, powiatu lub samorządu województwa nie wykazują dostatecznej skuteczności w wykonywaniu zadań publicznych lub w realizacji działań wynikających z przepisów o wprowadzeniu stanu wojennego, Prezes Rady Ministrów, na wniosek właściwego wojewody, może zawiesić te organy do czasu zniesienia stanu wojennego lub na czas określony i ustanowić w ich miejsce zarząd komisaryczny sprawowany przez komisarza rządowego. Komisarza rządowego powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek wojewody.

Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych podlega Prezydentowi RP.

1) dowodzi Siłami Zbrojnymi oraz innymi podporządkowanymi jednostkami organizacyjnymi.

2) zapewnia współdziałanie podległych mu Sił Zbrojnych z siłami sojuszniczymi w planowaniu i prowadzeniu działań wojennych;

3) określa, w ramach swojej właściwości, potrzeby Sił Zbrojnych w zakresie wsparcia ich przez pozamilitarną część systemu obronnego państwa,

4) wyznacza organy wojskowe do realizacji zadań administracji rządowej i samorządowej w strefie bezpośrednich działań.

Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela

Na obszarze, na którym został wprowadzony stan wojenny, ograniczeniom wolności i praw człowieka i obywatela podlegają wszystkie osoby fizyczne zamieszkałe lub przebywające czasowo. Ograniczenia te stosuje się też wobec osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej mających siedzibę lub prowadzących działalność na obszarze objętym stanem wojennym.

W czasie stanu wojennego można zawiesić prawo do:

1) strajków pracowniczych i innych form protestu w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w określonych dziedzinach;

2) strajków i innych niż strajki form akcji protestacyjnych rolników;

3) akcji protestacyjnych studentów organizowanych przez studenckie samorządy, stowarzyszenia lub organizacje.

W czasie stanu wojennego w przypadku osób, których działalność zagraża bezpieczeństwu lub obronności państwa, można dokonać przeszukania tych osób lub przeszukania ich mieszkania, a także zajęcia przedmiotów wykorzystywanych do prowadzenia tej działalności.

W czasie stanu wojennego może być wprowadzona:

1. cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu obejmująca materiały prasowe

2. kontrola zawartości przesyłek, listów, paczek i przekazów przekazywanych w ramach usług pocztowych o charakterze powszechnym lub usług kurierskich;

3. kontrola treści korespondencji telekomunikacyjnej i rozmów telefonicznych lub sygnałów przesyłanych w sieciach telekomunikacyjnych;

4. emisja sygnałów uniemożliwiających nadawanie lub odbiór przekazów radiowych, telewizyjnych lub dokonywanych poprzez urządzenia i sieci telekomunikacyjne, których treść może zwiększyć zagrożenie bezpieczeństwa lub obronności państwa.

Funkcję organów cenzury i kontroli pełnią właściwi wojewodowie, którzy mogą nakazać organom administracji publicznej działającym na obszarze województwa wykonywanie czynności technicznych niezbędnych do prowadzenia cenzury lub kontroli. Zatrzymane publikacje, przesyłki pocztowe i kurierskie oraz korespondencję telekomunikacyjną, których treść lub zawartość pochodzi z przestępstwa, była przeznaczona do popełnienia przestępstwa albo została objęta zakazem posiadania, organ cenzury i kontroli przekazuje niezwłocznie, a najpóźniej bezpośrednio po zniesieniu stanu wojennego, organom właściwym do prowadzenia postępowania karnego lub orzeczenia przepadku rzeczy.

Decyzje organów cenzury i kontroli są ostateczne i mogą być zaskarżone bezpośrednio do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Cenzura prewencyjna nie obejmuje należących do kościołów i innych związków wyznaniowych środków społecznego przekazu stanowiących źródła informacji na temat religii i służących wypełnianiu funkcji religijnych.

W czasie stanu wojennego mogą być zawieszone prawa do:

1. organizowania i przeprowadzania wszelkiego rodzaju zgromadzeń; imprez masowych oraz prowadzonych w ramach działalności kulturalnej imprez artystycznych i rozrywkowych niebędących imprezami masowymi;

2. zrzeszania się poprzez nakazanie okresowego zaniechania działalności zarejestrowanych stowarzyszeń, partii politycznych, związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, organizacji pracodawców, ruchów obywatelskich oraz innych dobrowolnych zrzeszeń i fundacji, których działalność może utrudnić realizację zadań obronnych.

Nie dotyczy to zgromadzeń organizowanych przez kościoły i inne związki wyznaniowe oraz organizacje religijne działające w obrębie świątyń, budynków kościelnych, w innych pomieszczeniach służących organizowaniu i publicznemu sprawowaniu kultu, a także zgromadzeń organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego.

Na obszarze obowiązywania stanu wojennego na osobę, która ukończyła 18 lat, może być nałożony obowiązek posiadania przy sobie dowodu osobistego lub innego dokumentu tożsamości, a na osobę uczącą się, która nie ukończyła 18 lat - legitymacji szkolnej.

W czasie stanu wojennego mogą być wprowadzone nakazy lub zakazy:

1) przebywania lub opuszczania w ustalonym czasie oznaczonych miejsc, obiektów i obszarów;

2) uzyskania zezwolenia organów administracji publicznej na zmianę miejsca pobytu stałego i czasowego;

3) zgłoszenia w ustalonym terminie organom ewidencji ludności lub Policji przybycia do określonej miejscowości;

4) utrwalania przy pomocy środków technicznych wyglądu lub innych cech określonych miejsc, obiektów lub obszarów.

W czasie stanu wojennego mogą być wprowadzone ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela w zakresie:

1) dostępu do towarów konsumpcyjnych, poprzez całkowitą lub częściową reglamentację zaopatrzenia ludności;

2) wolności działalności gospodarczej, poprzez nakazanie okresowego zaniechania prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju albo ustanowienie obowiązku uzyskania zezwolenia na jej rozpoczęcie;

3) działalności edukacyjnej, poprzez okresowe zawieszenie zajęć dydaktycznych w szkołach, włącznie ze szkołami wyższymi, z wyjątkiem szkół duchownych i seminariów duchownych;

4) obrotu krajowymi środkami płatniczymi, obrotu dewizowego oraz działalności kantorowej;

5) funkcjonowania systemów łączności oraz działalności telekomunikacyjnej i pocztowej, poprzez nakazanie wyłączenia urządzeń łączności lub zawieszenia świadczenia usług, na czas określony, a także poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej radiowych i telewizyjnych urządzeń nadawczych i nadawczo-odbiorczych lub ustalenie innego sposobu ich zabezpieczenia przed wykorzystaniem w sposób zagrażający bezpieczeństwu lub obronności państwa;

6) prawa posiadania broni palnej, amunicji i materiałów wybuchowych oraz innych rodzajów broni lub określonych przedmiotów, poprzez nakazanie niezwłocznego złożenia do depozytu właściwego organu administracji rządowej albo zakazanie noszenia;

7) dostępu do informacji publicznej.

W czasie stanu wojennego może być wprowadzony całkowity albo częściowy zakaz lub ograniczenie przewozu osób i rzeczy w transporcie drogowym, kolejowym, lotniczym, morskim i żegludze śródlądowej, oraz na drogach publicznych, a także obowiązek wykonywania przez przewoźników przewozu na potrzeby obronności i bezpieczeństwa państwa.

W czasie stanu wojennego można:

1) zamykać lub ograniczać ruch osobowy i towarowy przez przejścia graniczne;

2) wprowadzić szczególne zasady wydawania dokumentów uprawniających obywateli polskich do przekraczania granicy państwowej;

3) wprowadzić szczególne zasady wydawania dokumentów uprawniających cudzoziemców do przekraczania granicy państwowej oraz przebywania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

144

144

---