IV. Ćwiczenia stosowane
w metodzie Weroniki Sherborne

1. Wprowadzenie

W swoim programie ćwiczeń ruchowych „Ruch Rozwijający" We-
ronika Sherborne wyróżnia następujące grupy ćwiczeń wspomagają-
cych rozwój dziecka:

— "ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała,

• ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i poczucie bez-
  pieczeństwa w otoczeniu,

• ćwiczenia ułatwiające nawiązywanie kontaktu i współpracy
  z partnerem i grupą,

• ćwiczenia twórcze.

Wymienione ćwiczenia mogą występować w różnych formach: jako
zajęcia indywidualne z jednym dzieckiem, jako zajęcia w parach, gdy
dorośli ćwiczą z dziećmi lub starsze dzieci partnerują młodszym, lub
jako zajęcia dla trzech bądź większej liczby osób.

Zakres każdego ćwiczenia może być mniej lub bardziej rozszerzo-
ny zgodnie z potrzebami, stopniem zaawansowania, możliwościami.
Na przykład dzieci upośledzone umysłowo wymagają wielu ćwiczeń
prowadzących do poznania ciała, przestrzeni, koncentracji, rozwoju,
siły oraz nawiązania kontaktów. Dzieci z zaburzeniami emocjonal-
nymi potrzebują szczególnej pomocy w wykonywaniu ćwiczeń ułat-
wiających im uzyskanie pewności siebie, pewności w otoczeniu. Należy
zwrócić uwagę na wyrobienie umiejętności koncentracji uwagi oraz
zdolności nawiązywania i pogłębienia kontaktów z innymi, na osią-

58

ganię wzajemnego zaufania przez „opiekę" nad wspólćwiczącym oraz
oddanie się samemu pod opiekę partnera. Dzieci nadpobudliwe muszą
czuć opiekę osoby pracującej z nimi. Muszą czuć się niejako w środku
zainteresowania. Początkowo mogą oponować i wtedy zachęta powin-
na być zdecydowana, ale jednocześnie serdeczna. Język używany przez
prowadzącego powinien być dostosowany do grupy, z jaką pracuje.

Poniżej zostaną omówione kolejne grupy ćwiczeń wraz z podaniem
konkretnych przykładów.

2. Ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała

Podstawową potrzebą każdego człowieka jest poznanie własnego
ciała oraz umiejętność kontrolowania go. W rozwoju wiedzy o wła-
snym ciele można wyróżnić kolejne etapy: wyczuwanie własnego ciała,
a następnie nazywanie części ciała, przez co utrwala się wiedza
o naszym ciele. Na tej podstawie może wykształcić się świadoma
kontrola ciała i jego ruchów, a zatem i naszego zachowania.

Do najważniejszych części ciała, których poznanie i opanowanie
powinno nastąpić jak najwcześniej, należą: stopy, kolana, uda, nogi. Są
one szczególnie ważne, gdyż spełniają rolę niejako filarów dźwigają-
cych ciężar naszego ciała, tworzą fizyczną całość z podłożem, po
którym stąpamy. Kontrola ich jest niezbędna do utrzymania pełnej
równowagi ciała.

59

Przykłady ćwiczeń (ćwiczenia indywidualne)
Wyczuwanie brzucha, pleców, pośladków

Wyczuwanie nóg i rąk

Wyczuwanie kolan — siedząc:

62

Wyczuwanie twarzy — siedzenie w kole

3. Ćwiczenia pozwalające zdobyć pewność siebie
i poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu

Ćwiczenia te są ściśle związane z wcześniej opisanymi (poprzedniej
kategorii), należy bowiem znać siebie, mieć pewność w działaniu, aby
łatwiej nawiązywać kontakt z innymi. Ćwiczenia te umożliwiają po-
znanie otoczenia, dzięki czemu możemy czuć się swobodnie i nie
obawiać się go. Jeżeli bowiem nie udaje nam się korzystać z „prze-
strzennej wolności", stajemy się niejako zahamowani w swoich działa-
niach, często przestraszeni, niechętni do przeciwstawiania się nowym
sytuacjom, wyizolowani.

63

Charakterystyczną cechą dla tej grupy ćwiczeń jest ich wykonywa-
nie na podłodze (np. ćwiczenia polegające na przemieszczaniu się).

Przykłady ćwiczeń

Ćwiczenia indywidualne

Leżenie na plecach lub brzuchu (mięśnie rozluźnione). Często
stosowane jako odpoczynek po trudnych ćwiczeniach, odprężenie po
napięciach wewnętrznych, jako swego rodzaju wycofanie się z ćwiczeń
powodujących u niektórych wzrost niepokoju. Jeżeli ktoś jest prze-
straszony, powinien mieć możliwość wycofania się na krótką chwilę
(bez zupełnego wyłączenia się z zajęć).

Wszystkie ćwiczenia dotyczące wyczuwania brzucha, pleców, po-
śladków, całego ciała sprawiają, iż zaczynamy czuć się spokojniej
i bezpieczniej w otoczeniu.

Ćwiczenia w parach

Ćwiczenia te pozwalają nauczyć się współpracy w grupie, współ-
działania z innymi.

64

4. Ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu
i współpracy z partnerem i grupą

Ćwiczenia te polegają na zdobywaniu i wymianie wspólnych do-
świadczeń podczas sesji ruchowych. Ich pozytywny rezultat zależy
od stopnia zaawansowania i zaangażowania ćwiczących. Są to ćwi-
czenia, w których partner „bierny" jest pod opieką osoby aktywnej.
Wymaga to wyczucia osoby będącej „pod opieką", jej potrzeb, prze-
żyć i tym samym umożliwia osiągnięcie pełnej harmonii i współpracy.
Omawiany typ ćwiczeń pozwala uczestnikom poznać swą siłę fizyczną.
Osoba pasywna pozwala „przeciwnikowi" zbadać jego siłę, a jedno-
cześnie ćwiczy, używając siły, która pozwala na współpracę z part-
nerem. W ten sposób „strona pasywna" uczy się wyczucia tej „drugiej
strony".

Ćwiczenia te dają możliwość przeżycia wspólnego wysiłku fizycz-
nego, np. podczas pchania i stawiania oporu. Rozwijają i uczą koncent-
racji, zwracania uwagi na osobę, z którą współdziała się w czasie
ćwiczeń. Są one też dobrą zabawą, często towarzyszy jej śmiech,
okrzyki. Takie reakcje pomagają ujść nagromadzonym emocjom,
napięciom tkwiącym w uczestnikach.

Przykłady ćwiczeń

Ćwiczenia „z" w parach (partner „aktywny" i partner „bierny")

S Metoda Weroniki Sherborne

65

66

67

Są to ćwiczenia dość zaawansowane, dla osób wykazujących już
pewien stopień pewności ruchów. Przyzwyczajają one — co jest
ważne — do kontaktu wzrokowego.

— Odpoczynek: ćwiczący mogą sobie pomóc sami w osiągnięciu
relaksu przez:

1. masaż karku i ramion,

2. delikatne uderzanie i podszczypywanie kończyn,

3. delikatne obracanie partnera na plecy i brzuch.

68

Ćwiczenia „przeciwko" w parach

Ćwiczenia „razem" w parach (obydwaj partnerzy „aktywni")

Ćwiczenia „razem" w grupie

W tych ćwiczeniach uczestniczą trzy osoby lub więcej. Ćwiczenia
wymagają dobrego współdziałania, „zgrania" partnerów. Można je
prowadzić w różnych wariantach, np. dwóch ćwiczących może przyjąć
rolę „opiekuńczą" nad trzecim partnerem, kilkoro dzieci ćwiczy z oso-
bą dorosłą lub silniejszym i cięższym rówieśnikiem w formie pchania,
ciągnięcia lub wspomagania. W ćwiczeniach tych jest ważne, że wszyscy
pracują razem jako grupa.

69

Trzy osoby:

70

Więcej osób:

Pięciu lub sześciu ćwiczących leży w kole na plecach:

a) wszyscy przewracają się b) nie odrywając ramion,

jednocześnie na przemian na zginają ręce w łokciach i próbują
prawy i lewy bok, połączyć ręce w koło,

c) zginanie i prostowanie nóg.

Ćwiczenia te uczą koordynacji w grupie. Może się to okazać
trudniejsze, niż się na pozór wydaje.

71

5. Ćwiczenia twórcze

Wszystkie aspekty ruchu mogą być rozwijanie w ćwiczeniach
proponowanych przez członków grupy. Osoba prowadząca zajęcia
powinna bacznie obserwować uczestników zajęć, zachęcać ich, ośmie-
lać, chwalić, a wówczas ćwiczenia przekształcają się w „ruch twórczy".
Zwracamy uczestnikom uwagę na cechy i rodzaje ćwiczeń, np. ruchy
szybkie lub wolne, silne lub słabe.

Ćwiczenia „twórcze" w formie tańca zasługują na szczególną uwagę.
Potrzeba tańca — jak wcześniej już wskazywano za R. Laba-
nem — pozostaje niezmienna przez całe życie — „od urodzenia do
śmierci".

Ćwiczenia „twórcze" pozwalają nawiązać i pogłębić stosunki mię-
dzyludzkie, poznać sytuacje, których ćwiczący nie doświadczyłby ze
względu na swoje fizyczne lub psychiczne ułomności.

Ćwiczenia „twórcze" i tańce — to działania, które powinny być
dostępne każdemu, dając możliwość uwolnienia się od wewnętrznych
napięć, niepokojów.

Każdy może być twórcą w stopniu, w jakim sobie tego życzy,
a płynące stąd przeżycie zadowolenia, radości pomaga osiągnąć har-
monię i zwiększa poczucie przynależności do grupy. Zdaniem Rudolfa
Labana jeżeli w naszym nauczaniu pomogliśmy w przezwyciężaniu
lęków, obaw i osiągnęliśmy poziom swobodnego komunikowania się,
to znaczy, że osiągnęliśmy sukces.

---