Metoda Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne
Metoda Ruchu Rozwijającego w ciągu ostatnich kilkunastu lat stała się w Polsce metodą stosowaną powszechnie podczas zajęć z dziećmi. Urzekająca prostotą, naturalnością i uniwersalnością swoją popularność zawdzięcza przede wszystkim temu, że w gruncie rzeczy jest to system ćwiczeń-zabaw-realcji. Metoda stworzona została przez Weronikę Sherborne, angielska nauczycielkę tańca i ruchu, w oparciu o wczesnodziecięce zabawy rodziców z dziećmi. Stosowana jest przede wszystkim w celu wspomagania rozwoju psychoruchowego dzieci oraz w terapii osób niepełnosprawnych intelektualnie i fizycznie, jednak możliwości korzystania z niej są praktycznie nieograniczone.
Weronika Sherborne rozumie swoją metodę nie jako ,,narzędzie techniczne'' , lecz jako podejście pedagogiczne, umożliwiające doświadczenie ruchu, kontaktu fizycznego, emocjonalnego i społecznego. Ruch w rozumieniu Weronki Sherborne to nie tylko aktywność fizyczna, ujmuje go znacznie szerzej - w kategoriach psychologiczno-filozoficznych.
Nazwa metody - Ruch Rozwijający - odzwierciedla jej główne założenia, a mianowicie rozwijanie za pomocą ruchu świadomości własnego ciała i otaczającej nas przestrzeni, usprawnianie ruchowe, dzielenie przestrzeni z innymi osobami oraz nawiązanie z nimi bliskiego kontaktu za pomocą ruchu i dotyku. Udział w zajęciach prowadzonych MRR wpływa stymulująco na rozwój emocjonalny, społeczny i poznawczy dziecka, co potwierdzają badania prowadzone głównie na Uniwersytecie Gdańskim.
Weronika Sherborne była uczennicą Rudolfa Labana i Ullman w Studio Sztuki Ruchu w Manchesterze. Tam doszła do wniosku, że wszystkie dzieci mają dwie podstawowe potrzeby.
Po pierwsze, pragną dobrze czuć się we własnym ciele (jak w domu), czyli umieć w pełni nad
nim panować i „słuchać” własnego ciała. Po drugie, odczuwają potrzebę nawiązywania kontaktów z innymi. Wszystkie te potrzeby, dobry kontakt z własnym sobą i z innymi ludźmi jest możliwy dzięki dobremu nauczaniu ruchu.
Weronika Sherborne przy współpracy Rudolfa Labana opracowała metody pracy z dziećmi korygującymi zaburzenia i stymulujące rozwój.
Zarówno R.Laban, jak i W.Shrborne za bardzo ważne uznali ćwiczenia kształtujące świadomość części ciała, szczególnie zaś środka ciała ( tułowia/brzucha). Dzieci z zaburzeniami rozwoju mają często duże trudności z kontrolowaniem swoje ciała, co wynika z niewystarczającej świadomości poszczególnych jego części. Świadomość centrum ciała umożliwia prawidłową koordynację ruchów.
Zajęcia prowadzone Metodą Ruchu Rozwijającego charakteryzują się stałą strukturą, choć poszczególne spotkania mogą być bardzo zróżnicowane pod względem treści, w zależności od potrzeb uczestników. Ćwiczenia oparte są na twórczym wykorzystaniu ruchu, bliskim kontakcie fizycznym, sprzyjającym tworzeniu więzi emocjonalnych i budowaniu poczucia bezpieczeństwa. W swym charakterze zbliżone są do spontanicznych i radosnych zabaw wieku wczesnodziecięcego, które inicjują rodzice lub same dzieci. Nie stanowią jednolitego, formalnego problemu narzucającego konkretne działanie w określonej kolejności. Metoda Ruchu Rozwijającego to raczej zbiór wskazówek, przykładów ćwiczeń do wykorzystania w zależności od potrzeb oraz inspiracja do formułowania własnych propozycji ćwiczeń, tworzenia programów oraz wymyślania zabaw z dziećmi.
W metodzie Sherborne można wyróżnić kilka kategorii ćwiczeń:
ćwiczenia prowadzące do poznania siebie i własnego ciała (świadomość własnej osoby, ciała);
ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i budować poczucie bezpieczeństwa w swoim otoczeniu (świadomość przestrzeni);
ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu oraz współpracę z partnerami i grupą (świadomość innych osób i kontakt z nimi);
- oparte na relacji ,,z''(polega na tym, że jeden z parterów-bierny i słabszy - poddaje się ruchom drugiego, aktywnego, silniejszego partnera, który się nim opiekuje. Dzięki tej relacji dziecko zyskuje poczucie bezpieczeństwa i nabiera zaufanie do partnera oraz grupy).
- oparte na relacji ,, przeciwko'' (w relacji tej obie osoby są aktywne i silne, a ich energia jest kierowana a przeciwstawienie się partnerowi. Dzięki temu typowi relacji dziecko uświadamia sobie, że siły można używać bez agresji. Nabiera wówczas zaufania do siebie, swoich możliwości, ma poczucie własnej wartości)
- oparty na relacji ,,razem'' (relacja w której obie osoby są aktywne, silne i mające do siebie zaufanie. Partnerzy zwracają uwagę na swoje wzajemne potrzeby i realizują je , harmonijnie współdziałają).
ćwiczenia twórcze
Zajęcia oparte na MRR odbywają się zazwyczaj grupowo i mają formę pracy w parach. Z reguły dzieci pracują tu z osobami dorosłymi, ale możliwe jest tez prowadzenie zajęć dla grupy, w której same dzieci dla siebie nawzajem są partnerami. Pary dobierane są zależne od potrzeb i możliwości każdego dziecka. Może to być indywidualna praca terapeuty z konkretna osobą, młodszego dziecka ze starszym albo dwojga dzieci różniących się między sobą poziomem rozwoju lub stopniem zaburzenia funkcjonowania psychomotorycznego.
Ćwiczenia oparte na relacji ,,z'' (relacji opiekuńczej)
Do podstawowych form relacji ,,z'' należą:
obejmowanie
kołysanie,
przechodzenie przez ,,domki'' , ,,tunele'' , ,,schowki'',
bezpieczne przewracanie,
bujanie,
podtrzymywanie,
turlanie,
pełzanie,
poklepywanie,
przetaczanie,
kołysanie w poziomie,
ciągnięcie,
balansowanie,
przytrzymywanie się,
naśladowanie ruchu samolotu,
wykonywanie przewrotów,
wzajemne uściski,
przenoszenie ciężaru ciała,
,
przenoszenie innych osób,
przeskakiwanie przez przeszkody,
huśtanie,
przechodzenie pod i nad osobami
np.:
1. Fotelik:
D: dorosły siedzi w rozkroku na podłodze, obejmując rękoma siedzące przed nim dziecko;
DZ: dziecko siedzi na podłodze przed dorosłym, odwrócone do niego plecami;
R: kołysanie dziecka na boki, poruszanie się wraz z nim w przód i w tył.
2.Leżanka:
D: dorosły leży na plecach na podłodze,
DZ: dziecko leży brzuchem na brzuchu dorosłego, twarze partnerów zwrócone są ku sobie;
R: obejmowanie i kołysanie dziecka
3.Wycieczka:
D: dorosły stoi przed leżącym na podłodze dzieckiem,
DZ: dziecko leży na plecach na podłodze, z ramionami wyciągniętymi tył (za głowę);
R: dorosły, trzymając dziecko za dłonie i nadgarstki, lekko ciągnie je po podłodze
Ćwiczenia rozwijające relację ,, przeciwko'' (relację mocy i energii)
Podstawowe formy relacji ,, przeciwko'' to:
opieranie się,
zapieranie się,
napieranie i podpieranie się,
popychanie i odpychanie,
przepychanie się,
,, przyklejanie się'' do podłoża,
przesuwanie i przewracanie partnera,
wyślizgiwanie się,
,przygniatanie'' partnera,
wyczołgiwanie się,
naciskanie i zaciskanie,
oporowanie,
turlanie i toczenie się,
powstrzymywanie partnera,
obejmowanie i przytrzymywanie w uścisku,
wyswobadzanie się z uścisku i wydostawanie się z uchwytu,
chwytanie trzymanie,
podtrzymywanie, przytrzymywanie i utrzymywanie
przeciąganie partnera,
wzajemne uściski,
np.:
Przetaczanie:
D: dorosły klęczy obok leżącego na podłodze dziecka;
DZ: dziecko leży na plecach na podłodze;
R: dorosły próbuje przetoczyć leżące dziecko na brzuch i z powrotem na plecy.
Późnie następuje zmiana ról. Jeśli osoba przetaczana jest zbyt ciężka, to do ćwiczenia można zaangażować kilka osób (np. kilka dzieci przetacza jednego dorosłego)
2.Klatka:
D: dorosły siedzi na podłodze w rozkroku i obejmuje dziecko rękoma oraz nogami- tworzy ,,klatkę'';
DZ: dziecko siedzi w rozkroku odwrócone plecami do dorosłego;
R: dziecko próbuje uwolnić się z uścisku (wydostać się z ,,klatki''). Gdy wkłada ono w ćwiczenia maksymalna siłę, osoba współćwicząca stopniowo rozluźnia uchwyt;
3: KTO KOGO?
D: dorosły stoi obok dziecka, opierając się biodrem o jego biodro;
DZ: dziecko stoi bokiem do dorosłego (biodro w biodro);
R: partnerzy - nie odrywając stóp od podłogi - ,,mocują się ze sobą'': próbują przepchnąć się nawzajem.
Ćwiczenia oparte na relacji ,,razem'' (relacji partnerskiej)
Do podstawowych form aktywności kształtującej relacje ,,razem'' zaliczamy:
opieranie się o partnera,
przyciąganie,
podpieranie,
balansowanie,
podnoszenie, unoszenie,
równoważnie,
trzymanie, podtrzymywanie,
współdziałanie partnerów,
wzajemne uściski,
,, przyklejanie się'' do podłoża/ do partnera,
obejmowanie,
ciągniecie,
naśladowanie partnera,
masowanie,
poklepywanie,
np.:
1.Rowerek:
D: dorosły leży na plecach na podłodze z nogami uniesionymi w górę i ugiętymi w kolanach;
DZ: dziecko leży tak jak jego partner, stopy opiera o stopy dorosłego;
R: dorosły razem z dzieckiem wykonuje nogami tzw. rowerek (ruchy koliste na zewnątrz i do wewnątrz).
2.Tunel:
D: kilku dorosłych (lub grupa dzieci) tworzy ,,tunel'' klęcząc obok siebie i podpierając się rękoma ;
DZ: dzieci (jedno za drugim) oczekują przy wyjściu przy tunelu;
R: dzieci przechodzą na czworakach lub przeczołgują się pod klęczącymi dorosłymi na drugą stronę ,,tunelu''
3.Lustro:
D: dorosły siedzi na podłodze w lekkim rozkroku, zwrócony przodem do dziecka;
DZ: dziecko siedzi naprzeciw dorosłego, zwrócone do niego przodem;
R: dorosły ,,rysuję'' ręką (rękoma) w powietrzu różne figury np.: koło, kwadrat lub naśladuje pewne czynności np.: jazdę samochodem, czytanie książki; dziecko zaś stara się jak najdokładniej naśladować ruchy dorosłego. Potem następuje zmiana ról
Zasadą pierwszą ogólną w ćwiczeniach W. Sherborne jest dobrowolność uczestnictwa.
- Prowadzący nawiązuje kontakt z każdym dzieckiem
- Prowadzący bierze udział w każdym ćwiczeniu
- Oszczędność ruchów (mówić ciałem)
- Nie ma rywalizacji i współzawodnictwa
- Każdy może osiągnąć sukces
Charakterystyczne dla metody W. Sherborne są następujące zasady:
- ćwiczenia muszą być radosną zabawą dla dziecka
- początek zajęć, to ćwiczenia, które dają poczucie bezpieczeństwa i oparcia
- koniec zajęć zawsze ćwiczenia relaksacyjne
- uczenie używania siły i delikatności
- na przemienność ćwiczenia dynamiczne i relaksacyjne
- na przemienność roli dziecka (uległa, dominująca) uczciwość w użyciu siły
- utrzymywanie z dzieckiem kontaktu wzrokowego
- stymulacja aktywności dziecka (większość ćwiczeń na poziomie podłogi)
- stopniowe rozszerzanie kręgów doświadczeń społecznych.
W czasie trwania zajęć osoby prowadzące obowiązuje:
- poczucie humoru
- stosowanie pochwał
- bez oceny i krytyki
- stopniowanie trudności
- bazowanie na mocnych stronach dziecka
- spontaniczność
- zawsze podejmowanie prób nawiązania kontaktu z dzieckiem.
Dzięki metodzie Ruchu Rozwijającego dziecko:
-zaczyna mieć zaufanie do siebie, zyskuje poczucie bezpieczeństwa,
-poznaje przestrzeń wokół siebie,
-uczy się kontrolowania przestrzeni - poznaje przestrzeń, uczy się, jak jego ciało porusza się w przestrzeni, co rodzi zaufanie do własnego ciała oraz poczucie bezpieczeństwa wobec otoczenia,
-dzieli przestrzeń z innymi ludźmi, co jest źródłem empatii,
-nawiązuje kontakt początkowo z jedną osobą, potem z grupą — jest to okazja podjęcia współdziałania z innymi osobami, dostarcza poczucia wspólnoty i przeżycie szczęścia.