KOBIETA

Wewnętrzne narządy płciowe żeńskie:

0. jajowody (tuba uterina, oviductus, salpinx)

0. jajniki (ovarium, l.mn. ovaria)

0. macica (uterus, hystera, metra)

0. pochwa (vagina, kolpos)

JAJOWÓD (łac. tuba uterina, oviductus, salpinx) to przewód o długości ok. 10-12 cm, który biegnie od rogu macicy, dochodząc do jajnika.

Budowa makroskopowa

Składa się z czterech odcinków:

• Macicznego

• Cieśni (łac. isthmus)

• Bańki (łac. ampulla)

• Lejka z ujściem brzusznym (łac. ostium abdominale)

Budowa mikroskopowa

Na przekroju wyróżniamy (od środka) błonę śluzową, błonę mięśniową i otrzewną. Lejek zakończony jest strzępkami, spośród których najdłuższy nosi nazwę strzępka jajnikowego (łac. fimbria ovarica).

Błona śluzowa jajowodu jest mocno pofałdowana i pokryta nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym migawkowym. Migawki biją w stronę ujścia macicznego przesuwając ewentualny owulat i powodując ruch cieczy, który promuje ruch plemników w stronę jaja. Inne komórki błony śluzowej produkują śluz odżywiający komórkę jajową i uczestniczący w kapacytacji plemników.

Rozwój

Jajowód powstaje z niezrośniętych górnych odcinków przewodów Müllera. Z najbardziej dogłowowego odcinka może powstać tzw. wodniak Morgagniego.

Kolejność zmian w jajniku podczas cyklu miesiączkowego: 1 - Menstruacja (miesiączka), 2 - Rosnące pęcherzyki, 3 - Dojrzały pęcherzyk z komórką jajową, 4 - Owulacja (jajeczkowanie), 5 - Ciałko żółte, 6 - Zanik ciałka żółtego

JAJNIK (ovarium)

- jest narządem parzystym, występującym u samic zwierząt i u ludzi. U dojrzałej kobiety ma kształt spłaszczonej elipsoidy o wielkości 3×2×1 cm. Jajniki leżą wewnątrz jamy otrzewnej przy bocznych ścianach miednicy na tylnej powierzchni wiązadeł szerokich macicy, do których przywiązane są za pomocą krótkich krezek. Górne bieguny jajników objęte są przez jajowody. Jajniki służą podwójnemu celowi - wytwarzaniu komórek jajowych oraz wydzielaniu żeńskich hormonów płciowych, estrogenów, progesteronu i inhibiny.

Od chwili osiągnięcia przez kobietę dojrzałości płciowej (pokwitanie) aż do wygaśnięcia jej funkcji rozrodczej (menopauza - przekwitanie), tj. przez okres około 35-40 lat - co ok. 28 dni dojrzewa w jajniku tzw. pęcherzyk Graafa, zawierający komórkę jajową. Dojrzały do pęknięcia pęcherzyk ma średnicę około 1 cm, a komórka jajowa około 0,2 mm. Gdy pęcherzyk pęka, jajo dostaje się do jajowodu, a z pozostałej części pęcherzyka powstaje ciałko żółte, którego wydzielina jest konieczna dla umożliwienia wszczepienia zapłodnionego jaja w śluzówkę macicy.

Estrogeny są wytwarzane w ciągu całego życia kobiety, progesteron zaś produkowany jest jedynie w okresie dojrzałości płciowej i to wyłącznie w drugiej połowie cyklu miesiączkowego oraz w czasie ciąży.

Anatomia żeńskiego układu płciowego z opisaną macicą
1. Więzadło obłe macicy
2. Macica
3. Jama macicy
4. Jelitowa powierzchnia macicy
5. Powierzchnia pęcherzowa
6. Dno macicy
7. Trzon macicy
8. Fałdy pierzaste kanału szyjki macicy
9. Kanał szyjki
10. Warga tylna
11. Ujście zewnętrzne macicy
12. Cieśń macicy
13. Nadpochwowa część szyjki macicy
14. Pochwowa część szyjki macicy
15. Warga przednia
16. Szyjka macicy

MACICA (łac. Uterus)

- narząd żeńskiego układu rozrodczego, w którym zachodzi rozwój embrionalny kręgowców lub odcinek dróg rodnych bezkręgowców, w którym gromadzone są jaja przechodzące wstępny rozwój.

Prawidłowa macica kobiety składa się z trzech części:

0. dno macicy - część górna leżąca ponad poziomem ujścia jajowodów,

0. trzon macicy - sąsiaduje z pęcherzem moczowym i odbytnicą,

0. szyjka macicy (cervix uteri) - uchodzi do pochwy.

POCHWA (łac. vagina)

- odcinek żeńskich dróg rodnych. Jest przewodem mięśniowo-błoniastym, silnie rozciągliwym i elastycznym, długości 5 cm do 14 cm (zazwyczaj 6 cm do 8 cm), stanowiącym połączenie między macicą, a przedsionkiem pochwy będącym częścią sromu (pudendum feminum). Najwęższa w swojej dolnej części stopniowo się rozszerza. W części środkowej ma około 2 cm do 3 cm szerokości. Pochwa stanowi miejsce wprowadzenia nasienia, obejmując prącie w czasie kopulacji oraz drogę, którą wydostaje się płód podczas porodu, a także drogę odpływu krwi menstruacyjnej. W czasie rozwoju płodowego powstaje z połączenia części dystalnych przewodów przyśródnerczowych (przewodów Müllera)

Położenie

Położona jest w płaszczyźnie pośrodkowej ciała, nieomal w całości w miednicy mniejszej. Końcowy, krótki odcinek przebija przeponę moczowo-płciową. Pozwala to na wyróżnienie części śródmiedniczej (pars intrapelvina) i części przeponowej (pars diaphragmatica).

Ku przodowi znajduje się pęcherz moczowy, a między pęcherzem i pochwą biegną oba moczowody. Poniżej biegnie cewka moczowa połączona z przednią ścianą pochwy przegrodą cewkowo-pochwową (septum urethrovaginale), która wypełnia przestrzeń cewkowo-pochwową (spatium urethrovaginale).

Ku tyłowi - górną część pochwy (1 cm do 2 cm) pokrywa otrzewna, która następnie przechodzi na bańkę odbytnicy, tworząc dno zagłębienia odbytniczo-macicznego, stanowiącego zazwyczaj szczelinowatą przestrzeń. Czasem wnikają w nią pętle jelita cienkiego lub inne, położone nieprawidłowo narządy (np. jajnik). Poniżej znajduje się przestrzeń odbytniczo-pochwowa (spatium rectovaginale), którą wypełnia tkanka łączna (u góry wiotka, ku dołowi coraz bardziej zbita), tworząca przegrodę odbytniczo-pochwową (septum rectovaginale).

Po bokach znajduje się duży żylny splot pochwowy, a pochwę obejmuje, lecz nie zrasta się z nią mięsień dźwigacz odbytu (musculus levator ani). Poniżej pochwa przechodzi przez przeponę moczowo-płciową, zrastając się z nią. Obejmują ją włókna mięśnia zwieracza cewki moczowej zewnętrznego. Następnie pochwa skręca ku przodowi, łącząc się z przedsionkiem pochwy (pozostałość po zatoce moczowo-płciowej, powstającej wskutek podziału steku). Odbytnica skręca zaś ku tyłowi, co powoduje powstanie klinowatego poszerzenia szczelinowatej dotychczas przestrzeni odbytniczo-pochwowej.

Budowa

W dolnej części pochwa ma kształt cylindra spłaszczonego w osi przód-tył, co pozwala na wyróżnienie ściany przedniej i ściany tylnej. Niżej, w miejscu gdzie słup przedni i słup tylny marszczek (columna rugarum anterior et posterior) są zaznaczone, światło pochwy przybiera kształt litery "H" i można dodatkowo wyróżnić ściany boczne.

Koniec górny pochwy obejmuje część pochwową szyjki macicy (portio vaginalis cervicis uteri). Wnika ona skośnie w postaci brodawki, co powoduje powstanie sklepienia pochwy (fornix vaginae), które dzieli się na sklepienie przednie, tylne i sklepienia boczne prawe i lewe. Najgłębsze jest sklepienie tylne, które podczas stosunku płciowego pełni funkcję zbiornika nasienia (receptaculum seminis), skąd plemniki własnymi siłami przedostają się do macicy i dalej do jajowodów, gdzie dochodzi do ewentualnego zapłodnienia.
Koniec dolny u dziewic zamyka błona dziewicza (hymen) rozrywana podczas pierwszego stosunku płciowego na wiele drobnych kawałków, które po pierwszym porodzie kurczą się, tworząc brodawkowate wygórowania - strzępki błony dziewiczej (carunculae hymenales). Zdarzają się przypadki, kiedy młode kobiety rozrywają błonę w czasie aplikacji tamponu.

Ściana pochwy

Pochwa człowieka, obraz mikroskopowy.

Inny obraz ściany pochwy

Ma grubość około 3 mm, jednak wartość ta może ulegać znacznym wahaniom w zależności od stanu rozluźnienia. Bogactwo włókien elastycznych i sprężystych zapewnia jej dużą rozciągliwość a zarazem kurczliwość. Podczas ciąży jej struktura ulega znacznemu rozluźnieniu, co pozwala na silne rozciągnięcie się podczas porodu. Ściana ma budowę trójwarstwową.

Błona zewnętrzna

Tworzy ją tkanka łączna, która od wiotkiej u góry staje się coraz bardziej zbita, podobnie jak tkanka przestrzeni odbytniczo - pochwowej i cewkowo - pochwowej, która do niej przylega.

Błona mięśniowa

Zbudowana z mięśni gładkich bogato przetykanych tkanką łączną (głównie włóknami sprężystymi). Biegną one podłużnie, niewiele słabych pęczków tworzy wewnętrzną warstwę okrężną. W części górnej łączy się ona z mięśniówką macicy, a ku dołowi przeplata się z mięśniami poprzecznie prążkowanymi przepony miednicy. Wnika również w przegrodę cewkowo-pochwową i odbytniczo-pochwową (jako mięsień odbytniczo-pochwowy). W warstwie podłużnej ściany przedniej i tylnej biegną obfite sploty żylne, co wywołuje niewielkie zgrubienie unoszące błonę śluzową, która wytwarza w tych miejscach słupy marszczek. Owe sploty mogą się wypełniać, co prowadzi do obrzmienia słupów.

Błona śluzowa

Brak ostrej granicy oddzielającej ją od błony mięśniowej. Ma barwę szaroczerwoną, co pozwala ją odróżnić od żywoczerwonej błony macicy. W stanie nierozciągniętym posiada liczne fałdy poprzeczne - marszczki pochwowe (rugae vaginales), szczególnie silnie rozwinięte w dolnej części pochwy kobiet, które nie rodziły. Grupują się one w dwa podłużne pasma na przedniej i tylnej ścianie, tworząc kolumnę marszczek pochwowych przednią i tylną (columna rugarum anterior et posterior). Pod wpływem porodów i z wiekiem ściany pochwy wygładzają się. Wyróżniamy dwie warstwy błony śluzowej pochwy:

0. blaszka właściwa - zawiera liczne włókna sprężyste, brak gruczołów (mogą wystąpić pojedyncze, podobne do gruczołów szyjki macicy). Wytwarza liczne brodawki wnikające w nabłonek. W blaszce występują licznie limfocyty mogące grupować się w struktury przypominające wyglądem grudki chłonne.

0. nabłonek - wielowarstwowy, nierogowaciejący nabłonek płaski (choć ślady rogowacenia mogą wystąpić). W głębokich warstwach komórki zawierają ziarna glikogenu. Pod wpływem hormonów wydzielanych przez jajniki (głównie estronu, wydzielanego przez ciałko żółte) nabłonek pochwy ulega charakterystycznym zmianom. Estron powoduje silne spłaszczenie powierzchownych warstw nabłonka, cytoplazma komórek staje się kwasochłonna, zwiększa się ilość ziaren glikogenu i pojawiają się ziarnistości z eleidyną (wykładnik tendencji do rogowacenia). Wcześniej i później komórki są grubsze, a ich cytoplazma jest zasadochłonna. Zmiany te są podstawą do wyznaczenia czasu owulacji w niektórych metodach antykoncepcji. Brak tych zmian przy zachowanej menstruacji świadczy o niedoborze estronu lub cyklu anowulacyjnym (cykl bez jajeczkowania i powstania ciałka żółtego).

Ściana pochwy jest zwilżana przez białawą wydzielinę powstającą ze złuszczającego się nabłonka pochwy i dopływającą wydzielinę szyjki macicy. Zawiera ona około 5‰ kwasu mlekowego wytwarzanego przez stanowiące fizjologiczną florę pochwy bakterie Lactobacillus acidophilus. Niskie pH od 3,6 - 4,5 stanowi czynnik ochronny przed zakażeniami, lecz również jest barierą dla plemników. W warunkach patologicznych ilość wydzieliny może wzrosnąć i wypływać w postaci białych upławów (fluor albus).

Unaczynienie

0. tętnice:

0. tętnica pochwowa - zstępująca gałąź tętnicy macicznej (lub bezpośrednia gałąź tętnicy biodrowej wewnętrznej dochodząca do bocznego brzegu pochwy

0. gałązki tętnicy pęcherzowej dolnej

0. gałązki tętnicy odbytniczej środkowej

0. gałązki tętnicy sromowej wewnętrznej

Na tylnej ścianie pochwy może powstać nieparzyste tętnicze zespolenie (arteria azygos vaginae).

0. żyły - tworzą potężny splot pochwowy, łączący się ze splotami odbytnicy i pęcherza moczowego oraz naczyniami z narządów płciowych zewnętrznych. Krew odpływa głównie do żyły biodrowej wewnętrznej.

0. chłonka z górnej części spływa wzdłuż tętnicy biodrowej wewnętrznej do węzłów biodrowych wewnętrznych, a z dolnej do węzłów okolicy pachwinowej i węzłów odbytnicy.

Unerwienie

Zarówno włókna przewodzące wrażenia czuciowe, jak i włókna układu autonomicznego pochodzą ze splotu podbrzusznego dolnego, skąd docierają wzdłuż tętnic do błony zewnętrznej, tworząc splot pochwowy, w którym znajdują się drobne zwoje nerwowe. Z niego wychodzą nerwy do błony mięśniowej i błony śluzowej. W błonie śluzowej powstaje kolejny splot, z którego wychodzące włókna wytwarzają kolbkowate zakończenia w blaszce właściwej błony śluzowej i wolne zakończenia nerwowe w nabłonku. Niektórzy autorzy podają, że końcowa część pochwy, w pobliżu ujścia, unerwia czuciowo nerw sromowy, ma być to miejsce zwiększonej wrażliwości (punkt G).

ZEWNĘTRZNE NARZĄDY PŁCIOWE ŻEŃSKIE (srom - łac. pudendum):

0. wzgórek łonowy dawniej wzgórek Wenery (mons pubis)

0. wargi sromowe większe (labia majora pubendis)

0. wargi sromowe mniejsze (labia minora pubendis)

0. przedsionek pochwy (vestibulum vaginae) i błona dziewicza (hymen)

0. ujście pochwy

0. łechtaczka (clitoris)

0. wędzidełko łechtaczki (frenulum clitoridis)

0. napletek łechtaczki (preputium clitoridis)

0. gruczoły przedsionkowe większe, gruczoły Bartholina (glandulae Bartholini, glandulae vestibularis majoris)

0. gruczoły przedsionkowe mniejsze (glandulae vestibularis minoris)

0. gruczoły przycewkowe (glandulae paraurethralie)

0. ujście zewnętrzne cewki moczowej (ostium externum urethrae)

0. opuszki przedsionka (bulbi vestibuli)

0. spoidło przednie warg sromowych (commisura labiorum pudendis anterior)

0. spoidło tylne warg sromowych (commisura labiorum pudendis posterior)

0. wędzidełko warg sromowych (frenulum labiorum pudendis)

Do narządów rozrodczych kobiety zalicza się również gruczoły sutkowe.

WZGÓREK ŁONOWY (z łac. mons pubis), wyniosłość z tkanki tłuszczowej ponad spojeniem łonowym, w kształcie trójkąta, którego dolny wierzchołek łączy się z wargami sromowymi większymi. Grubość wzgórka wynosi średnio 2-3 cm. W okresie dojrzewania pokrywa się szorstkimi włosami. Inna nazwa to wzgórek Wenery - od imienia bogini miłości.

WARGI SROMOWE - (łac. labia pudendi) to parzyste fałdy skórne otaczające szparę sromową (wargi sromowe większe) oraz przedsionek pochwy (wargi sromowe mniejsze).

WARGI SROMOWE WIĘKSZE (łac. labia pudendi majoris) - to dwa duże parzyste fałdy skóry owłosionej, zawierające dodatkowo dużą ilość tkanki tłuszczowej. U góry łączą się tworząc tzw. spoidło warg przednie (łac. commisura labiorum anterior), poniżej której leży łechtaczka. Od tyłu łączą się w miejscu zwanym spoidłem tylnym (łac. commisura labiorum posterior).
Rozwojowo odpowiadają mosznie u mężczyzn.

WARGI SROMOWE MNIEJSZE (łac. labia pudendi minoris) - są utworzone z cienkiej nieowłosionej skóry o zwiększonej ilości melaniny, pozbawione natomiast są gruczołów potowych.
Rozwojowo odpowiadają skórze prącia u mężczyzn.

Współcześnie część środowisk medycznych i seksuologicznych opowiada się za zmianą tradycyjnego podziału na wargi sromowe mniejsze i większe i zastąpieniu go podziałem na wargi sromowe wewnętrzne i zewnętrzne, uzasadniając to między innymi problemami klasyfikacyjnymi w nierzadkich przypadkach, gdy wargi sromowe wewnętrzne są większe od zewnętrznych. Z tego też powodu tradycyjny podział może być mylący dla dojrzewających kobiet i bywa przyczyną powstania u nich kompleksów związanych z budową własnych narządów płciowych.

BŁONA DZIEWICZA (łac. hymen) to cienki fałd błony śluzowej u wejścia do pochwy. Pośrodku błony dziewiczej znajduje się mały, rozciągliwy otwór. U większości dziewcząt błona dziewicza pozostaje nienaruszona aż do pierwszego stosunku, lecz czasem może nie być w pełni wykształcona lub zostać uszkodzona jeszcze przed podjęciem życia płciowego, np. wskutek użycia nieodpowiednich tamponów, przez masturbację lub uprawianie wyczerpujących dyscyplin sportowych. W momencie rozerwania błony (czyli defloracji) może dojść do niewielkiego krwawienia.

ŁECHTACZKA (łac. clitoris) - nieparzysty, zewnętrzny narząd płciowy samic ssaków. Znajduje się w pobliżu przedniego połączenia warg sromowych mniejszych (labia minora pudendis). Część widoczna znajduje się powyżej pochwy. Odgrywa podstawową rolę w pobudzeniu seksualnym i orgazmie.

0. Anatomia ludzkiej łechtaczki

Budowa łechtaczki. Oznaczenia jak następuje: 1. Żołądź łechtaczki (glans clitoridis) 2. Ciało jamiste (corpus cavernosum) 3. Odnoga łechtaczki (crus clitoris) 4. Ujście cewki moczowej 5. Opuszka przedsionka pochwy 6. Pochwa.

Łechtaczka jest narządem homologicznym z męskim prąciem i podobnie jak w prąciu wyróżnia sie w niej żołądź i ciała jamiste. Parzyste ciała jamiste łechtaczki (corpora cavernosa clitoridis) które rozpoczynają się jako odnogi łechtaczki (crura clitoridis) przyczepiają się do dolnych gałęzi kości łonowych. Mają średnio długość 4 cm, stanowiąc najdłuższą część ciał jamistych. Następnie obie odnogi biegną przyśrodkowo i w górę. Na tym odcinku pokrywa je mięsień kulszowo-jamisty (musculus ischiocavernosus). Obie odnogi łączą się nieco poniżej i do przodu od spojenia łonowego (symphisis pubica) zbiegają się w mierzący około 2 cm trzon łechtaczki (corpus clitoridis), w którym wyróżnia się część wstępującą (pars ascendens) i część zstępującą (pars descendens), która odpowiada wolnej części prącia. Przejście części wstępującej w zstępującą nazywane genu lub angulus corporis clitoridis. Trzon łechtaczki kończy się wierzchołkiem (apex), który wraz z pokrywającą go cienką skórą tworzy żołądź łechtaczki (glans clitoridis). Trzon łechtaczki łączy się ze spojeniem więzadłem wieszadłowym. Oba ciała jamiste w tej części oddziela niepełna przegroda (septum corporum cavernosum). Każde ciało jamiste jest otoczone błoną białawą (tunica albuginea). Wewnątrz ciał jamistych znajdują się jamki (lacunae), które są rozdzielone niepełnymi beleczkami (trabeculae) zbudowanymi z mięśni gładkich i tkanki łącznej. Pod wpływem bodźców nerwowych ciała jamiste wypełniają się krwią i dochodzi do wzwodu, który jest zróżnicowany osobniczo, ale nigdy nie dochodzi do zniwelowania angulus corporis clitoridis.

Unaczynienie

Łechtaczkę zaopatrują w krew:

0. tętnica głęboka łechtaczki (arteria profunda clitoridis)

0. tętnica powierzchowna łechtaczki (arteria superficialis clitoridis),

będące gałęziami tętnicy sromowej wewnętrznej, będącej z kolei gałęzią tętnicy biodrowej wewnętrznej. Krew spływa żyłą głęboką łechtaczki (vena profunda clitoridis) do żyły sromowej wewnętrznej, a żyłą grzbietową łechtaczki do żylnego splotu pęcherzowego. Chłonka spływa do węzłów pachwinowych powierzchownych.

Unerwienie

Unerwienie łechtaczki jest:

0. czuciowe - nerw grzbietowy łechtaczki z nerwu sromowego

0. autonomiczne - ze splotu miednicznego.

Embriologia

Łechtaczka powstaje z wyrostka płciowego, stanowiąc analogię prącia męskiego. Odpowiednikiem ciała gąbczastego prącia są opuszki przedsionka (bulbi vestibuli). Rozwój żeńskich narządów płciowych uwarunkowany jest brakiem męskich hormonów płciowych.

Fizjologia

Jako najbardziej erogenne miejsce w całym ciele kobiety, równocześnie najbardziej czułe na bodźce dotykowe (ponad 8000 włókien nerwowych[potrzebne źródło]) pozwala na odczuwanie przez kobietę wyjątkowych doznań erotycznych, w tym również osiągnięcie orgazmu przez stymulację dotykową w czasie stosunku seksualnego lub masturbacji.

Historia

Mimo że z pewnością znana od zawsze, w zachodniej anatomicznej literaturze łechtaczka została szczegółowiej opisana dopiero w XVI wieku, chociaż istnieją w tym względzie kontrowersje. Pierwszeństwo przypisuje się Realdo Colombo, wykładowcy chirurgii na Uniwersytecie Padewskim, który w 1559 roku opublikował dzieło De re anatomica, w którym opisał "siedzibę kobiecej rozkoszy". Colombo stwierdził ponadto, że "o ile wolno mu nadać nazwę rzeczom odkrytym przez niego, których nikt przed nim nie dostrzegł (...) powinno się je nazwać miłością lub słodyczą Wenery".

Twierdzenie Colombo było poddane w wątpliwość przez jego następcę, Gabriela Fallopia, który utrzymywał że to on odkrył łechtaczkę pierwszy. Caspar Bartholin, XVII-wieczny duński anatom, odrzucił roszczenia obydwu włoskich anatomów, stwierdzając, że narząd ten znany był medycynie już w II wieku: Hipokrates opisał ją jako columella (kolumienka). Awicenna używał określeń albatra lub virga ("pręt"). Albucasis nazwał łechtaczkę tentigo ("napięcie"). Rzymianie określali łechtaczkę jako landica.

W kolejnych stuleciach szersze opisy łechtaczki przedstawiali w XVII wieku De Graaf (Tractatus de Virorum Organis Generationi Inservientibus, De Mulierub Organis Generationi Inservientibus Tractatus Novus) i Kobelt w wieku XIX (Die männlichen und weibleichn Wollustorgane des Menschen und einiger Säugethiere).

Badania nad rolą łechtaczki zapoczątkowali Masters i Johnson w 1966, ale wyniki prac zostały przez nich przedstawione w zawoalowany sposób, przez co nie zyskały należytego uznania. W tym samym roku psychiatra Mary Jane Sherfey opublikowała artykuł poświęcony kobiecej seksualności, w którym szczegółowo opisała anatomię łechtaczki. W 1981 roku organizacja Federation of Feminist Women's Health Clinics (FFWHC) kontynuowała skrupulatne badania nad anatomią narządu.

CEWKA MOCZOWA (łac. urethra)

- końcowa część układu moczowego wyprowadzająca mocz na zewnątrz. Jest to przewód rozpoczynający się na dnie pęcherza moczowego ujściem wewnętrznym cewki, a kończący ujściem zewnętrznym u mężczyzn na końcu żołędzi prącia, u kobiet na brodawce cewkowej położonej w przedsionku pochwy.

Cewka moczowa żeńska jest znacznie krótsza od męskiej (długość od 3 do 5 cm). Dzielimy ją na:

• Część śródścienną, biegnącą w ścianie pęcherza moczowego

• Część miedniczną

• Część przeponową

• Część podprzeponową

Biegnie ona równolegle do pochwy, do przodu od niej. Znacznie mniejsza długość cewki moczowej żeńskiej stwarza dogodniejsze warunki rozwoju infekcji wstępującej dróg moczowych w porównaniu z cewką męską.

SUTEK (łac. mamma), gruczoł mlekowy (łac. glandula lactifera) lub sutkowy (łac. glandula mammaria), pot. pierś - jeden z parzystych gruczołów mlekowych o kształcie stożkowatym lub półkolistym, położonych symetrycznie po stronie brzusznej tułowia (u ludzi - na wysokości od III do VII żebra, spoczywa głównie na mięśniu piersiowym większym, jedynie niewielka część położona jest na powięzi mięśnia zębatego przedniego). Jest największym gruczołem skórnym. Rozwija się z zawiązków gruczołów apokrynowych.

Nieco poniżej środka sutka mieści się ciemniej zabarwiona brodawka sutkowa, na której wierzchołku znajduje się 12-15 drobnych otworów stanowiących ujście przewodów mlecznych.

GRUCZOŁ SUTKOWY: Jest największym gruczołem skórnym. Składa się z ciała sutka, otaczającego go ciała tłuszczowego, a na szczycie znajduje się otoczka brodawki sutkowej z brodawką. Gruczoł sutkowy dorosłej kobiety leży na wysokości III do VII żebra, głównie na mięśniu piersiowym większym i część na mięśniu zębatym przednim. Między sutkami znajduje się szczelina - zatoka sutkowa.

BRODAWKA SUTKOWA U KOBIETY

BRODAWKA SUTKOWA (łac. mammilla, papilla mammae, thelium) - w anatomii człowieka, znajdująca się na szczycie sutka wypukłość, u kobiet miejsce ujścia przewodów mlecznych. Fizjologiczna funkcja brodawki sutkowej u kobiet polega na dostarczaniu mleka karmionemu dziecku.

0. Budowa

Brodawka sutkowa ma kształt stożkowaty lub cylindryczny. Wokół niej znajduje się otoczka sutkowa (areola). Skóra brodawki i otoczki jest cienka i wrażliwa na bodźce zewnętrzne.

Zarówno wielkość jak i barwa brodawki sutka wraz z otoczką u człowieka różnią się w zależności od płci, rasy, i wykazują osobnicze różnice. U kobiet o jasnej karnacji, szczególnie nieródek, kolor otoczki jest bardziej różowy niż kolor otaczającej skóry; u kobiet o ciemnej karnacji kolor otoczki jest ciemniejszy.

Na powierzchni brodawki mają swoje ujścia przewody mlekonośne (ducti lactiferi), dlatego jej powierzchnia jest nieregularna i pofałdowana. Znajdują się na niej także ujścia gruczołów łojowych i apokrynowych gruczołów potowych, których wydzielina chroni skórę sutka, co jest szczególnie ważne u kobiet w okresie laktacji.

Na szczycie każdej z drobnych brodawek na powierzchni brodawki sutkowej (dawniej zwanych brodawkami Morgagniego) znajduje się kilka ujść podskórnych gruczołów Montgomery'ego (glandulae aberrantes lactiferi), które są dużymi gruczołami łojowymi. Brodawka sutkowa wraz z otoczką wyposażona jest w aparat sprężysto-mięśniowo-naczyniowy brodawki i otoczki sutkowej (ang. nipple-areolar complex) zbudowany z włókien sprężystych, włókien mięśni gładkich i splotu naczyń żylnych. Aparat ten u kobiet pełni funkcję zwieracza gruczołu sutkowego a u obu płci odpowiada za erekcję brodawki sutkowej. Erekcja brodawki zachodzi pod wpływem czynników mechanicznych (np. karmienie), termicznych (ekspozycja na zimno) lub psychicznych, w czasie podniecenia seksualnego, za co odpowiada oksytocyna.

Przekrój gruczołu sutkowego czynnego (wytwarzającego mleko)

1 - Tkanka tłuszczowa
2 - Przewód mlekonośny/płat
3 - Płat
4 - Tkanka łączna
5 - Zatoka przewodu mlekonośnego
6 - Przewód mlekonośny

Kobiece piersi

---