Skrypt kompilacja, prawo administracyjne(25)


PRAWO ADMINISTRACYJNE

czyli

KOSTKA ROBIKA

0x01 graphic

Wydawnictwo umcs.net.pl

Lublin 2007

Skrypt zawiera prawie wszystkie 163 tezy wymagane do zaliczenia w semestrze zimowym II roku na kierunku prawo stacjonarne. Zagadnienia opracowali:

z wyjątkiem tez 49 i 121, które opracował Qsss.

Uwaga! Autorzy dołożyli starań, by skrypt nie zawierał błędów merytorycznych, nie jest to jednak całkowicie wykluczone. Dzieło to należy również traktować jako niezbędne minimum. Osoby chcące mocniej zgłębić przedmiot prawa administracyjnego i/lub liczące na wysoką ocenę z egzaminu powinny poszerzyć swoją wiedzę o podręczniki, wykłady prof. Zdyba, notatki z ćwiczeń, orzecznictwo SN, NSA, WSA, TK, ETS, SPI.

  1. PODSTAWOWE POJĘCIA I INSTYTUCJE.

1. POJĘCIE ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ(notatki z wykładu).

Ujęcie podmiotowe: system podmiotów utworzonych i wyposażonych w kompetencje do prowadzenia organizatorskiej i kierowniczej działalności.

Ujęcie przedmiotowe: taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.

Ujęcie formalne: cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to, czy działalność ta ma charakter administracyjny, czy też nie.

Definicja „wielkiej reszty” Jellinka: administrację stanowi ta część działalności państwa, która nie jest ani ustawodawstwem, ani sądownictwem.

2. PODSTAWOWE CECHY ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ(Stahl- str. 14-17).

- działanie w imieniu i na rachunek państwa lub innego podmiotu, któremu państwo przekazało część władzy,

- możność działania w formach władczych, zabezpieczonych zastosowaniem przymusu państwowego,

- działanie w interesie publicznym,

- polityczny charakter,

- działanie na podstawie prawa i w granicach przez niego określonych: co nie jest dozwolone, jest zabronione,

- aktywność, zwrócenie ku przyszłości, możność podejmowania działania z własnej inicjatywy,

- działanie w sposób ciągły i stabilny,

- oparcie(z reguły) na zawodowym personelu,

- monopolistyczny i bezosobowy charakter,

- zorganizowanie i działanie na zasadzie kierownictwa i podporządkowania,

- nie dążenie do zysku(co nie znaczy, że świadczenie nie mogą być odpłatne).

3. FUNKCJE ADMINISTRACJI I JEJ PODZIAŁY(Stahl- str. 17-20)

Administrację można dzielić na: a) państwową i samorządową,

b) władczą i niewładczą(wg charakteru działań),

c) centralną i terytorialną(a tę na regionalną i lokalną)

d) ogólną i specjalną.

Funkcje administracji zmieniały się w rozwoju historycznym. Najpierw podstawowa była tzw. policja administracyjna, tj. działania prawne i faktyczne podejmowane dla odsunięcia niebezpieczeństw grożących dobrom, np. porządkowi publicznemu. W państwie liberalnym funkcją reglamentacyjną było wykonywanie ustaw i stosowanie prawa w formie aktów adm. zabezpieczone gwarancjami praw obywateli, zwłaszcza przez sądownictwo adm. Stopniowo coraz większą rolę odgrywała funkcja zaspokajania podstawowych potrzeb bytowych ludzi i organizowania usług w dziedzinie infrastruktury komunalnej, oświaty, kultury, w sferze socjalnej. Jest to administracja niewładcza-świadcząca i w przeciwieństwie do adm.władczej(wciąż dominującej) nie zawsze jest ściśle uregulowana prawnie a opiera się na normach zadaniowych, ogólnokompetencyjnych.

4. SPRAWA ADMINISTRACYJNA(notatki z ćwiczeń).

Termin „sprawa” występuje najczęściej w przepisach o kompetencjach i zakresie kompetencji organów państwowych. Druga kategoria przepisów to przepisy przepisy regulujące procedury podejmowania autorytatywnych rozstrzygnięć przybierających postać jurysdykcji. Nie ma ustawowej definicji sprawy adm. W k.p.a. termin „sprawa” używany jest najczęściej dla określenia przedmiotu administracyjnego postępowania jurysdykcyjnego. Sprawy adm. nie można postrzegać wyłącznie przez pryzmat prawa procesowego, bo pomiędzy kształtem także normatywnym postępowania a jego przedmiotem istnieje stosunek wynikania tej treści, iż kształt postępowania jest konsekwencją specyficznych cech jego przedmiotu a nie odwrotnie. Istoty spraw adm. trzeba szukać więc w sferze regulacji materialnej. Pojęcie sprawy adm. wyraża elementy procesu stosowania normy materialnej. Zdaniem Wosia sprawę administracyjną stanowi przewidziana w przepisach prawa adm. materialnego możliwość konkretyzacji wzajemnych uprawnień i obowiązków stron stosunku administracyjnoprawnego, którymi są organ adm. i indywidualny podmiot niepodporządkowany organizacyjnie temu organowi. Sprawa powstaje z chwilą ziszczenia się przesłanek faktycznych zawartych w hipotezie normy wyższego stopnia stanowiącej o powinności zastosowania normy przedmiotowej przez rozstrzygnięcie o określonych uprawnieniach lub obowiązkach za pomocą autorytatywnego aktu- z tą chwilą zawiązuje się też między właściwym organem a przyszłym adresatem tegoż aktu stosunek administracyjnoprawny.

5. SPRAWA Z ZAKRESU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ(Stahl- str. 21-23, notatki z ćwiczeń).

W doktrynie i judykaturze pojęcie to nie jest jednolicie definiowane, jest ono jednak pojęciem prawnym, więc ustalenie jego treści ma doniosłe znaczenie(np. może determinować zakres prawa do sądu). Pojęcie sprawa z (...) ma charakter materialnoprawny i obejmuje sprawy należące do właściwości organu administracji a istotnym kryterium przyjęcia, że iż konkretna uchwała została podjęta w sprawie z(...), jest „przynależność norm prawnych stanowiących podstawę jej wydania do norm prawa administracyjnego(publicznego) i wynikający z tej normy charakter przedmiotu regulacji w drodze uchwały”(postanowienie SN). Wg TK kryterium wyróżnienia sprawy z(...) nie może stanowić ani brak cywilnych skutków danej uchwały rady gminy, ani ogólny i abstrakcyjny jej charakter. TK uważa, że słusznie podkreśla się to, iż akt administracyjny jest źródłem nabycia własności przez określony podmiot, nie oznacza, że tym samym traci on charakter aktu administracyjnego. Uchwały organów gminy mogą wywoływać podwójne skutki- w sferze prawa cywilnego i administracyjnego. Każde z nich mogą i powinny być rozpatrywane w kontekście odpowiednich gałęzi prawa. Przykłady uchwał z(...): określenie zasad gospodarki nieruchomościami, określenie stawek czynszu regulowanego za najem lokali mieszkalnych, zarządzenie przetargu.

6. ROZWÓJ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO I NAUKI ADMINISTRACJI(notatki z wykładu).

Starożytny Rzym: Konstytucja Walentyniana z 370 r. adresowana do prefekta miasta dot. studentów.

Monarchia absolutna: model państwa policyjnego. Zasady: umocnienie władzy panującego, hierarchiczne podporządkowanie, zawodowa kadra, bezwzględne posłuszeństwo, rozdział sądownictwa od administracji.

Model liberalnego państwa prawnego: ograniczenie administracji do minimum, związanie prawem.

Dawna Polska: przykładami aktów prawnych z dziedziny administracji były konstytucje, np. o powołaniu KEN. Określały one przedmiot działania, zakres uprawnień władz, obowiązki poszczególnych stanów wobec tych władz i państwa wobec ludności.

Prekursorzy nauki administracji w Polsce: Staszic, A. Okolski(XIX w.), M. Zimmermann(20-lecie międz.).

7. PRAWO ADMINISTRACYJNE A INNE GAŁĘZIE PRAWA(Stahl- str. 27-31, Sczaniecki- str. ?).

Nie jest możliwe precyzyjne oddzielenie prawa administracyjnego od innych gałęzi. Mamy czasami do czynienia z tzw. sferą pogranicza prawa. Najsilniejsze relacje łączą prawo adm. z konstytucyjnym. Wynika to m.in. z wspólnego częściowo przedmiotu unormowania. Wg niektórych prawo konstytucyjne to prawo w spoczynku a administracyjne- w działaniu. Przenikanie prawa adm. z karnym widać w prawie wykroczeń zwanym dawniej karno-administracyjnym. Natomiast prawo cywilne jest już przeciwstawiane prawu adm.(choć trzeba podkreślić, że byli tacy, którzy negowali i ten podział). Wynika to z podziału na prawo publiczne i prywatne. Sporne jest jednak kryterium tego podziału. Może nim być np. chroniony interes(Ulpian), właściwość sądowa, rodzaj sankcji.

8. POJĘCIE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO(Stahl- str. 34-41).

Prawo administracyjne może być definiowane negatywnie albo pozytywnie. W pierwszym ujęciu będzie to prawo nie mieszczące się w ramach innych dyscyplin prawa. Definicja taka jest b. prosta, ale słaba pod względem poznawczym. Przykładów definicji pozytywnych jest wiele; są też poglądy negujące możliwość zdefiniowania prawa administracyjnego. Podręcznik Stahl proponuje następującą definicję: prawo administracyjne to taka gałąź prawa, która normuje:

a) tworzenie, strukturę organizacyjną, zadania i zasady działania administracji publicznej i innych osob i jednostek wykonujących dla dobra wspólnego i jednostki zadania z zakresu administracji publicznej(...),

b) relacje zachodzące pomiędzy tymi podmiotami oraz

c) prawa i powinności podmiotów administrowanych przez podmioty administrujące, w tym poddanych pieczy lub nadzorowi administrujących.

9. STOSUNEK ADMINISTRACYJNY(Stahl- str. 55-59).

Ze stosunkiem administracyjnym mamy do czynienia, gdy stosunek prawny jest uregulowany w normach prawa administracyjnego. Stosunek taki zachodzi między podmiotem administrującym a administrowanym. Powstanie, zmiana i ustanie stosunku administracyjnego mogą wynikać bezpośrednio z mocy prawa, przy zaistnieniu doniosłych na gruncie prawa adm. faktów(zdarzeń lub zachowań) a także z czynności administracyjnoprawnych(podejmowanych z urzędu albo na wniosek), w tym głównie aktów administracyjnych.

10. RODZAJE STOSUNKÓW ADMINISTRACYJNYCH(Stahl- str. 58-59).

Wg kryterium funkcji w mechanizmie realizacji prawa administracyjnego: stosunki materialnoprawne, proceduralne, ustrojowe i sporno-administracyjne.

Wg kryterium złożoności: elementarne i złożone.

Wg kryterium zaistnienia: potencjalne i rzeczywiste.

Wg kryterium następstw: wywołujące skutki jedynie w sferze prawa adm. i w innej, np. prawa cywilnego.

11. ELEMENTY STOSUNKU ADMINISTRACYJNEGO(Stahl- str. 57).

  1. przedmiot: jest nim sprawa z zakresu administracji,

  2. podmioty: administrujący i administrowany,

  3. treść: wyznaczone prawem adm. zachowania(nakazane, zakazane, dozwolone).

  4. układ prawnej sytuacji pomiędzy podmiotami: brak równorzędności.

12. PUBLICZNE PRAWO PODMIOTOWE(Stahl- str. 63-67).

Teoria publicznych praw podmiotowych ukształtowała się w XIX w. w Niemczech i Austrii. Lista publicznych praw podmiotowych nie jest zamknięta, nie ma też wrodzonych publicznych praw podmiotowych. Nie wynikają one z natury, religii itp., lecz zawsze są zawarte w prawie przedmiotowym, stąd nie mają one charakteru absolutnego- możliwe są ograniczenia(ale drogą ustawową i z zachowaniem zasady proporcjonalności). O publicznym prawie podmiotowym określonej osoby wobec władzy publicznej mówi się, gdy od zachowania tej osoby zależy, czy dla tej władzy powstanie obowiązek prawny. Zrzeczenie się publicznych praw podmiotowych w zasadzie jest niedopuszczalne, ale można z nich nie korzystać. Źródłem publicznych praw podmiotowych są tylko przepisy powszechnie obowiązujące, zwłaszcza Konstytucja RP. Inne: ustawy(zwłaszcza z zakresu prawa administracyjnego), umowy międzynarodowe, np. EKPCz. Publiczne prawa podmiotowe można różnie klasyfikować, np. 1) prawa wolnościowe(mają charakter negatywny, gdyż przyznają jednostce prawo domagania się, by państwo NIE wkraczało w daną dziedzinę), 2) prawa polityczne(możliwość współdziałania przy tworzeniu organów państwa, wywierania wpływu na wykonywanie władzy publicznej), 3) prawa do pozytywnych świadczeń ze strony władzy publicznej(np. prawo do zasiłku).

13. OBOWIĄZKI PUBLICZNE(Stahl- str. 88- 89).

Obowiązki publiczne mają charakter powszechny. Zgodnie z art. 84 Konstytucji RP każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie. Obowiązkowi poddane są wszystkie osoby fizyczne i prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Wynika to z władztwa personalnego(odnosi się do każdego obywatela polskiego niezależnie od miejsca pobytu) i terytorialnego(odnosi się do każdego przebywającego na terytorium Polski niezależnie od obywatelstwa). Można wyróżnić obowiązki o charakterze powszechnym- skierowane do wszystkich adresatów bądź szerokiego ich kręgu, np. związane ze zwalczaniem chorób zakaźnych)- i szczególnym- skierowane do określonej grupy osób, np. obowiązek oczyszczania chodników wzdłuż nieruchomości.

14. SŁUŻBA PUBLICZNA(notatki z ćwiczeń).

Służba publiczna(państwowa, cywilna) to kadra wykonująca zadania aparatu państwowego, w tym...(tu mam brak w notatce). Służbę publiczną charakteryzuje:

  1. jednostronne ustalenie przez państwo(w drodze ustawowej) warunków służby państwowej, tj. składników stosunku służbowego a więc obowiązków i uprawnień funkcjonariusza(urzędnika);

  2. publicznoprawny charakter służby, którego wyrazem jednostronny akt administracyjny przyjęcia do służby w postaci mianowania(akt o charakterze decyzji) przy zachowaniu dobrowolności wstąpienia;

  3. trwałość stosunku służbowego oznaczająca w konsekwencji znacznie dalej idącą niż przy innych zasadach zatrudniania urzędnika stabilizację statusu urzędnika;

  4. podporządkowanie urzędnika wyrażające się w nałożonych przez prawo obowiązkach i ograniczeniach a obejmujące podległość władzy przełożonego, dyspozycyjność, jak również podporządkowanie interesów osobistych interesom państwa(służby);

  5. wzmocnienie rygoru odpowiedzialności funkcjonariusza za jego działania, przede wszystkim odpowiedzialność dyscyplinarna;

  6. istnienie po stronie urzędnika będącego w służbie państwowej określonych uprawnień mających niekiedy charakter przywilejów stanowiących swego rodzaju rekompensatę za poświęcenie służby.

Służba publiczna wg prof. Zdyba: pojęcie służby publicznej może mieć b. szeroki zakres i w jakimś sensie można je łączyć z wszelką aktywnością człowieka ukierunkowaną na innych(dobro innych osób) bez względu na miejsce w hierarchii społ. czy rolę, funkcję realizowaną w strukturze państwa. Pojęcie służby publicznej łączy się z powinnością w stosunku do innych i wolą działania dla nich. Tak pojmowana służba publiczna stanowi swoiste wyzwanie i zadanie zarazem. Zdaniem prof. Zdyba nie ulega wątpliwości, że na funkcjonariuszach pełniących służbę publiczną ciążą szczególne obowiązki, w tym też troska o dobro wspólne. Idea dobra wspólnego zakłada pewną ofiarność z ich strony tj. ze strony funkcjonariuszy, z którą mogą łączyć się kwalifikowane szczególne wymagania. Prof. Zdyb omawia służbę publiczną na tle następujących problemów: 1) autorytet państwa(władzy), 2) orzecznictwo TK, 3) wartość prawa, 4) uszanowanie godności rządzonych, 5) honor służby, 6) prawość woli i poczucie sprawiedliwości, 7) ukierunkowanie na dobro wspólne, 8) kwalifikacje fachowe i moralne, 9) etos służby.

15. ISTOTA WŁADZTWA ADMINISTRACYJNEGO(Stahl- str. 69-70+ notatki z ćwiczeń).

Wg W. Dawidowicza władztwo administracyjne to działanie w zakresie administracji państwowej w takich formach prawnych, których realizacja jest zabezpieczona prawną możliwością zastosowania środków przymusu państwowego, również w odpowiednich formach prawnych. Władztwo administracyjne przejawia się w tych działaniach organów administracji publicznej, które są podejmowane w formie aktów publicznoprawnych, a więc zarówno indywidualnych aktów administracyjnych, jak i aktów generalnych o charakterze normatywnym.

Inna definicja(podana na ćwiczeniach): pewne stworzone przez prawo znamiona czynności prawnych, np. 1) jednostronność, 2) domniemanie legalności, 3) przymus.

16. WŁADZTWO WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE(http://www.sciaga.pl+ przemyślenia własne)

Władztwo zewnętrzne skierowane jest do podmiotów nie podporządkowanych* organizacyjnie organowi administracji, a więc do obywateli i osób prawnych.* Władztwo wewnętrzne skierowane jest do organów podporządkowanych i innych jednostek organizacyjnych oraz do podległych pracowników.

17. UZNANIE ADMINISTRACYJNE(WŁADZA DYSKRECJONALNA W ADMINISTRACJI)(Stahl- 76-82).

W wąskim rozumieniu uznanie administracyjne występuje, gdy norma prawna nie determinuje konsekwencji prawnych w sposób jednoznaczny, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracji. Szersze rozumienie uznania adm. przyjmuje, że z uznaniem adm. mamy do czynienia zarówno gdy jest wybór konsekwencji prawnych, jak i gdy w grę wchodzi jedynie interpretacja użytych przez prawodawcą pojęć nieostrych. W prawie polskim pojęcie uznania adm. nie jest ustawowo zdefiniowane. Zwroty świadczące o istnieniu uznania adm.: „może”, „mogą”, „ma prawo”, „przysługuje prawo”, „uprawniony jest”.

18. KONTROLA UZNANIA ADMINISTRACYJNEGO(Stahl- str. 81-82).

Charakter uznania adm. sprawia, że nie może ono być wyłączone spod kontroli a nawet powinno być poddane kontroli wzmocnionej. Podstawowym kryterium kontroli jest legalność, ale w niektórych państwach, np. Anglii, także „racjonalność” ,”dobra wiara”. W Polsce teoretycznie bada się władzę dyskrecjonalną jedynie pod względem legalności, lecz czasem trudne może być ścisłe oddzielenie kryterium legalności od celowości. Do sprawowania kontroli w Polsce uprawnione są różne podmioty, m.in. sądy a także sama administracja.

19. CHARAKTER WŁADZTWA ADMINISTRACYJNEGO.

Patrz teza 15.

20. ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI ADMINISTRACYJNEJ(kserówki mgr-a Kruka).

Odpowiedzialność administracyjna ma charakter przede wszystkim obiektywny. Przesłanka winy występuje w polskim prawie administracyjnym tylko kilkanaście razy a jej istnienie jest w tych wypadkach wyrażone wprost(np. „stopnia zawinienia” ) lub pośrednio(np. „choćby nieumyślnie”). Stanowisko TK w tej kwestii ewoluowało: od uznawania winy jako przesłanki odpowiedzialności w 1994 r. do obiektywizacji odpowiedzialności- orzeczenie z 1998 r. i kolejne. Jednak TK porównując odpowiedzialność administracyjną do anglosaskiej strict liability, uważa, że choć wina nie jest przesłanką odpowiedzialności adm., to podmiot, któremu przypisano delikt, może się od niej uwolnić, dowodząc, że zrobił wszystko, czego można było od niego rozsądnie wymagać, aby do naruszenia przepisów nie doszło. Przesłanką odpowiedzialności adm. nie jest również szkoda. Rozmiar szkody może mieć jedynie wpływ na wymiar kary(przy karach względnie oznaczonych), ale nie na samo jej wymierzenie.

21. SANKCJA ADMINISTRACYJNA(Stahl- str. 70-74).

Za sankcję prawną(także administracyjną) uznać można dolegliwość(majątkową, osobistą, polegająca na utracie praw-cofnięciu lub wygaśnięciu, nieważności czynności lub aktu) wymierzaną za naruszenie lub niewykonanie normy prawnej. Cechy sankcji administracyjnej: 1) musi mieć podstawę prawną, 2) jest konsekwencją niezgodnego z prawem zachowania się jednostki lub innego podmiotu, 3) ma prewencyjno-represyjny charakter, 4) jej nałożenie następuje w formie władczego rozstrzygnięcia podmiotu administrującego, 5) jej wprowadzenie i stosowanie musi uwzględniać zasadę proporcjonalności, 6) jej nałożenie musi podlegać sądowej kontroli. Do cech gwarantujących skuteczność sankcji można dodać(oprócz niektórych wyżej wymienionych) nieuchronność.

22. DECENTRALIZACJA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ(Stahl- str. 139-140).

Zgodnie z art. 15 ust. 1 Konstytucji RP „ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej”. Formą tej decentralizacji jest samorząd terytorialny, który w myśl art. 16 ust. 2 uczestniczy w sprawowaniu władzy, wykonując istotną część zadań publicznych w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Układ zdecentralizowany polega na prawnym ustanowieniu określonego stopnia samodzielności w wykonywaniu określonego rodzaju zadań przez jednostkę zdecentralizowaną. Jest to samodzielność względna: granice samodzielności organów zdecentralizowanych wyznaczają środki nadzoru. Nadzór tym różni się od kierownictwa, że środki nadzoru mogą być zastosowane tylko w sytuacjach, które wskazuje ustawa i tylko te środki, których użycie zostało przez ustawę dopuszczone.

23. DEKONCENTRACJA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ(Stahl- str. 140).

Dekoncentracja nie odnosi się bezpośrednio do układów organizacyjnych, nie określa stosunków między poszczególnymi jednostkami. Wyraża natomiast sposób podziału zadań i oznacza taki system, w którym załatwianie większości spraw bieżących przesuwa się z jednostek centralnych na niższe. Załatwienie tych spraw na szczeblu centralnym oznaczałoby koncentrację. Pojęcia te nie określają natomiast, czy zadania te będą realizowane w sposób niezależny, czy też jednostka działająca będzie w swym działaniu hierarchicznie podporządkowana. A więc każda decentralizacja zawiera dekoncentrację, ale nie odwrotnie. Dekoncentracja może istnieć również w systemie centralizacji. Koncentracja może istnieć tylko w systemie centralizacji.

24. DUALIZM W ADMINISTRACJI(Stahl- str. 145-146).

W administracji dualistycznej lokalna administracja dzieli się na organy administracji państwowej(rządowej) i samorząd wykonujący zadania publiczne na zasadach samodzielności. Dualistyczna administracja jest też kategorią konstytucyjną. Konstytucja RP przyjmuje domniemanie kompetencji na rzecz samorządu terytorialnego: art. 163 mówi, że samorząd wykonuje zadania publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych. W województwach obok samorządu regionalnego działają organy adm. rządowej: wojewodowie oraz działający pod zwierzchnictwem wojewodów kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży oraz organy administracji niezespolonej. Co ciekawe, w powiecie zespolone organy adm. rządowej działają pod zwierzchnictwem starosty, który reprezentuje adm. samorządową. O dualizmie można mówić także jako dualizmie zadaniowym samorządu: zadania własne i zadania zlecone.

25. MONIZM W ADMINISTRACJI(Stahl- str. 145+ przemyślenia własne na zasadzie a contrario).

Monizm generalnie nie różni się od dualizmu pod względem przedmiotu administrowania. Różnica to jednolitość władzy- brak wielopodmiotowości władz publicznych. Brak samorządu terytorialnego. W Polsce monizm został zarzucony w 1990 r.

26. ZAKŁAD ADMINISTRACYJNY(notatki z ćwiczeń+ Stahl- str. 217-219, ale tu są pewne nieścisłości).

Różnica między zakładem administracyjnym a publicznym, zdaniem mgr-a Kruka, polega na tym, że zakład administracyjny może utworzyć TYLKO organ państwowy a zakład publiczny także inne podmioty(np. KUL jest zakładem publicznym, ale nie administracyjnym). Takiego konsekwentnego rozróżnienia brak w podr. Stahl.

27. ZAKŁAD PUBLICZNY(notatki z ćwiczeń+ Stahl- str. 217-219, ale tu są pewne nieścisłości).

Zakład publiczny to jedność osób i rzeczy, powołana przez organy administracji publicznej bądź za ich przyzwoleniem przez inne podmioty dla trwałej realizacji określonego zadania publicznego. Ustrój zakładów publicznych określa statut uchwalany przez odpowiedni organ zakładu albo nadawany przez podmiot tworzący. W Polsce brak ustawy normującej status prawny wszystkich zakładów, są natomiast ustawy dot. poszczególnych typów zakładów, np. ustawa o bibliotekach, ustawa o szkolnictwie wyższym.

28. RODZAJE ZAKŁADÓW PUBLICZNYCH(notatki z ćwiczeń).

Wg kryterium celu:


Wg kryterium podmiotu tworzącego zakład:

Wg kryterium samodzielności:

29. UŻYTKOWNICY ZAKŁADÓW PUBLICZNYCH(Stahl- str. 219).

Stosunek prawny łączący organy zakładu i jego użytkowników ma charakter administracyjnoprawny. Nawiązuje się on z mocy prawa(szkoła podstawowa), decyzji administracyjnej (umieszczenie w domu pomocy społecznej) bądź na mocy orzeczenia sądu(zakład karny). Występuje tu władztwo zakładowe, czyli nadrzędność organów zakładu wobec destynariuszy. Charakter tego władztwa jest dyskusyjny, gdyż uznawany jest jako rodzaj władztwa państwowego albo jako władztwo wynikające z istoty zakładu. Władztwo zakładowe stanowi podstawę do wydawania przez organy zakładu aktów generalnych(np. regulaminów) i indywidualnych, kierowanych do użytkowników zakładu(polecenia), jak również podstawę do stosowania sankcji dyscyplinarnych. Akty zakładowe podlegają także kontroli zewnętrznej, w tym sądowej. Czasami władztwo zakładowe rozciąga się także na osoby znajdujące się na jego terenie, ale nie będące jego użytkownikami(np. osoby odwiedzające chorych w szpitalu).

30. RÓŻNICE MIĘDZY ZAKŁADAMI PUBLICZNYMI A PRZEDSIĘBIORSTWAMI, KORPORACJAMI PRAWA PUBLICZNEGO I FUNDACJAMI(Stahl- str. 218).

Zakłady publiczne różnią się od przedsiębiorstw tym, że nie są nastawione na zysk, lecz świadczą usługi o szczególnym charakterze społecznym. Od korporacji zakłady publiczne wyróżnia przede wszystkim to, że nie mając one członków, nie stanowią związku osób, ale mają użytkowników, których status prawny jest zdecydowanie inny niż pozycja członków korporacji. Od fundacji zakład różni się tym, że o podstawowych kwestiach dotyczących celu, organizacji i sposobu działania zakładu decyduje podmiot, który go utworzył.

31. PRYWATYZACJA ZADAŃ PUBLICZNYCH(Stahl- str. 236-238).

Przez prywatyzację rozumie się wszelkie przejawy odstępowania od wykonywania zadań przez podmioty administracji publicznej działające w formach prawa publicznego. Pojęciem prywatyzacji obejmuje się różne przypadki zmiany cech podmiotu wykonującego zadanie(miejsce podmiotu publicznego zajmuje podmiot niepubliczny), zmiany form wykonywania zadań- z form prawa publicznego(administracyjnego) na formy prawa prywatnego- oraz zmiany charakteru stosunków łączących podmioty wykonujące zadania publiczne z obywatelami. Prywatyzacja zadań publicznych prowadzi do zmiany sposobu wykonywania zadań przez państwo z bezpośredniego na pośredni. O prywatyzacji sensu stricto mówimy, gdy państwo całkowicie rezygnuje z wykonywania określonych zadań i z odpowiedzialności za nie(zadania te tracą wówczas charakter publiczny, np. prywatyzacja notariatu), częściej jednak spotyka się sytuację, gdy następuje rozdzielenie odpowiedzialności za wykonywanie zadań od bezpośredniego ich wykonywania. Przyjmuje się, że niedopuszczalna jest prywatyzacja, jeśli zadania publiczne są realizowane w formach władczych oraz jeśli przepisy ustawowe wprowadzają wyłączność państwa na prowadzenie określonego rodzaju działalności bez możliwości dopuszczenia do niej innych podmiotów.

32. ZLECANIE FUNKCJI I ZADAŃ Z ZAKRESU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ(Stahl- str. 236-237).

Prywatyzacja jest wprowadzana z mocy prawa, na podstawie aktów administracyjnych oraz umów cywilnych. W doktrynie zachodniej do najczęściej stosowanych przez władze lokalne form organizacji usług lokalnych zalicza się m.in. zawieranie kontraktów z firmami prywatnymi na wykonywanie pewnych prac, koncesje dla firm prywatnych na świadczenie pewnych usług, udzielanie pomocy finansowej firmom prywatnym lub organizacjom społecznym w celu zachęcenia ich do świadczenia pewnych usług, zachęcanie firm prywatnych do przejmowania odpowiedzialności za usługi świadczone wcześniej przez władze lokalne oraz wspólne przedsięwzięcia władz lokalnych i firm prywatnych. Nie wiem, czy o to właśnie chodziło w tej tezie...

B. PODSTAWOWE DESYGNATY ADMINISTRACJI I PRAWA ADMINISTRACYJNEGO W PERSPEKTYWIE ZAŁOŻEŃ PAŃSTWA PRAWNEGO.

33. PAŃSTWO PRAWA A PAŃSTWO POLICYJNE(notatki z ćwiczeń).

Państwo policyjne w doktrynie politycznej XVIII w.: typ państwa opiekuńczego o rozbudowanym systemie nadzoru(policji) w zakresie przestrzegania porządku, ochrony zdrowia, opieki nad starcami, szkolnictwa. Od XIX w. nazwa ta nabrała pejoratywnego znaczenia, pod którym to obecnie rozumie się państwo rządzone przy pomocy terroru policyjnego, w którym obywatel nie ma zapewnionych środków obrony przed aparatem przymusu państwowego. Państwo w sposób niekontrolowany może stosować represje wobec swoich obywateli. Taka organizacja organów państwowych jest charakterystyczna dla państw totalitarnych i dyktatorskich.

34. MODELE PAŃSTWA PRAWNEGO(kserówki mgr-a Kruka).

35. MODEL PAŃSTWA USTAW(FORMALISTYCZNY MODEL PAŃSTWA PRAWA)(kserówki jw.).

Model państwa ustaw opiera się na złożeniu, że cały porządek prawny jest porządkiem formalnie ustanowionym i odpowiednio uporządkowanym, w którym naczelne miejsce zajmuje ustawa jako akt parlamentu. System instytucji ustrojowych i prawnych traktowany jest jako wytwór wyobraźni ustawodawcy. Dla obowiązywania norm prawnych wystarcza fakt, że pochodzą one od odpowiedniego organu państwa i że zostały określone z poszanowaniem stosowanych, demokratycznych procedur. Podstawowe znaczenie ma fakt obowiązywania normy prawnej, a nie jej uzasadnienie. Prawa należy przestrzegać, jeśli tylko spełnia warunki formalne- bez znaczenia jest jego zgodność ze sprawiedliwością, prawem naturalnym.

36. WADY I ZALETY FORMALISTYCZNEJ WIZJI PAŃSTWA PRAWNEGO(kserówki j.w.).


+

_

37. MODEL PAŃSTWA SĘDZIOWSKIEGO(kserówki j.w.).

Model państwa sędziowskiego nie jest przeciwieństwem państwa ustaw, lecz konsekwencją odmienności w dziedzinie kultury prawnej. Najpełniejszy wymiar ma w systemie anglosaskim. U podstaw leży przekonanie, że prawo nie jest czymś stałym- ulega przemianom bez aktywności prawodawcy. Obecnie uważa się, że common law nie jest już prawem zwyczajowym sędziów, lecz prawem stanowionym przez sądy. System ten jest kazuistyczny, ale i jednocześnie wrażliwy na zmiany rzeczywistości. Common law uzupełnia system equity- zasady słuszności. Common law i equity są źródłami prawa oraz kluczem do zrozumienia innego źródła- prawa stanowionego. Ważne jest więc nie tylko literalne brzmienie normy prawnej, ale i jej funkcjonowanie w konkretnym układzie odniesienia- strona egzystencjalna normy prawnej. Odchodząc, przynajmniej w części od modelu anglosaskiego, można powiedzieć, że na egzystencjalną stronę normy prawnej składają się takie elementy jak: kontekst działania normy prawnej, orzecznictwo sądowe, poglądy doktryn, aksjologiczne podstawy obowiązującego porządku normatywnego oraz cały system norm, reguł i zasad pozasystemowych, a także różnie pojmowanych zasad słuszności. Niektóre orzeczenia SN czy NSA spełniają w Polsce podobną rolę do precedensów w systemie anglosaskim, chociaż formalnie nie są źródłami prawa.

38. PERSONALISTYCZNY MODEL PAŃSTWA PRAWNEGO(kserówki j.w.)

Model ten, rozwijany przez św. Tomasza z Akwinu oraz R. Kaufmana, narzuca pewne wymogi treściowe wobec prawa. Prawo musi być dobre, opierać się na prawie boskim czy naturalnym. Zarówno prawo, jak i państwo są legitymizowane przez wartości pozaprawne. Jest tu nawiązanie do rzymskiej maksymy ius est ars boni et aequi. Kaufman analizował konstrukcję państwa prawnego, wychodząc od abstrakcyjnych, ogólnych ponadpozytywnych, ponadhistorycznych podstawowych zasad prawnych(aksjologicznych fundamentów obowiązującego systemu prawnego), by przez konkretną, ogólną formalnopozytywną, historyczną, funkcjonującą w konkretnym czasie ustawę przejść do konkretnej materialno-prawnej normy prawnej znajdującej zastosowanie w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego. Stąd też model ten nazywa się czasem modelem konkretnego prawa naturalnego. Przy takim podejściu treść konkretnej normy prawnej realizuje się w bardzo złożonym procesie, w efekcie którego możemy stwierdzić, że treść normy prawnej, która znajduje zastosowanie w odniesieniu do konkretnej sytuacji i konkretnego adresata, nie jest wynikiem tylko woli organu ustanawiającego normę prawną czy też woli organu ją stosującego- ale rezultatem bardzo złożonego procesu.

39. PODSTAWOWE STANDARDY I DESYGNATY PAŃSTWA PRAWNEGO(kserówki j.w.).

  1. zasada konstytucjonalizmu,

  2. zasada suwerenności narodu; demokratyczna i normatywna legitymizacja władzy publicznej,

  3. hierarchia źródeł prawa,

  4. podział władz,

  5. czytelny katalog praw, wolności i obowiązków obywatelskich,

  6. oparcie wszelkiej władczej aktywności organów państwa na prawie(odpowiednie materialne i proceduralno-instytucjonalne gwarancje),

  7. samorząd terytorialny.

40. ISTOTA TZW. USTAWOWEGO BEZPRAWIA(kserówki j.w.+ notatki z ćwiczeń+ przemyślenia własne).

Należy powiedzieć, że prawo nie zawsze równa się ustawa(ius a lex). Wg niektórych prawo jest jedno- prawo naturalne. Ustawodawca nie może zmienić tego prawa. Uchwalając ustawę(prawo pozytywne) niezgodną z prawem naturalnym, tworzy ustawowe bezprawie. Przykładem ustawowego bezprawia są praktyki hitlerowskie. „Ustawowe bezprawie” to termin szerszy niż „bezprawie legislacyjne”- ten z kolei oznacza sprzeczność zachowania władzy wykonawczej, ustawodawczej... tu mam chyba brak w notatce.

41. AKSJOLOGICZNE PODSTAWY PRAWA ADMINISTRACYJNEGO(Stahl- str. 96).

42. KONSTYTUCYJNE GWARANCJE PRAW I WOLNOŚCI JEDNOSTKI(W. Skrzydło, Polskie prawo konstytucyjne, Lublin 2006- str. 115 + Konstytucja RP).

Obowiązek zapewnienia wolności i praw człowieka i obywatela został podniesiony do rangi głównego(po strzeżeniu niepodległości i nienaruszalności terytorialnej)- wyraźnie sformułowanego i wysuniętego na czoło Konstytucji zadania państwa(art. 5). Konstytucja RP(fragment rozdziału II):

ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW

Art. 77.

1. Każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody, jaka została mu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej.

2. Ustawa nie może nikomu zamykać drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw.

Art. 78.

Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Wyjątki od tej zasady oraz tryb zaskarżania określa ustawa.

Art. 79.

1.Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.

2. Przepis ust. 1 nie dotyczy praw określonych w art. 56.

Art. 80.

Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach określonych w ustawie, do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie swoich wolności lub praw naruszonych przez organy władzy publicznej.

Art. 81.

Praw określonych w art. 65 ust. 4 i 5, art. 66, art. 69, art. 71 i art. 74-76 można dochodzić w granicach określonych w ustawie.

43. ZASADA LEX RETRO NON AGIT(Stahl- str. 100).

Zasada niedziałania prawa wstecz wynika z zasady demokratycznego państwa prawnego- bezpośrednio lub pośrednio z zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nią prawa.

44. ISTOTA VACATIO LEGIS(wiedza własna).

Mianem vacatio legis określa się czas między opublikowaniem aktu prawnego a jego wejściem w życie. Celem tej instytucji jest danie obywatelom możliwości zapoznania się z nowym aktem prawnym. „Czas próżnowania ustawy” powinien być uzależniony od objętości, doniosłości, stopnia skomplikowania aktu prawnego.

45. JAWNOŚĆ PRAWA ADMINISTRACYJNEGO(Stahl- str. 118-124).

W polskim systemie prawa administracyjnego zasada jawności została wyrażona wprost w art. 9 k.p.a. jako zasada jawności proceduralnej- ogólna zasada udzielania informacji faktycznej i prawnej, a więc została ograniczona do sfery indywidualnych kontaktów obywateli z administracją. Organ obowiązany jest z urzędu do udzielenia całokształtu informacji a bierność w tym zakresie stanowi naruszenie prawa. Zasada ta jest powiązana z zasadą ogólną oddziaływania organów państwa na świadomość i kulturę prawną obywateli(art. 8 k.p.a.). Zasada jawności administracyjnej w szerszym wymiarze poza postępowaniem administracyjnym- jako zasada publicznego udostępniania informacji przez administrację społeczeństwu- znalazła podstawę prawną w Konstytucji RP. Korelatem prawa obywatela jest obowiązek informacyjny organów władzy publicznej. Doprecyzowanie zasad i trybu dostępu do informacji zawiera m.in. ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. 3 podstawowe formy udostępniania informacji publicznej: 1) z urzędu, tzn. w drodze ogłaszania Biuletynu Informacji Publicznej albo w drodze wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych bądź przez zainstalowanie w tych miejscach urządzeń umożliwiających zapoznanie się z informacją, 2) na wniosek- ustnie lub pisemnie, 3) poprzez dostęp do posiedzeń kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów.

46. OCHRONA PRAW NABYTYCH W PRAWIE ADM.(http://biurose.sejm.gov.pl/biuletyn/be36-2.htm).

Zasadę ochrony praw nabytych wyprowadził TK z zasady demokratycznego państwa prawnego. Zasada ochrony praw nabytych jest źródłem względnej trwałości uzyskanych uprawnień, polegającej na tym, że ochronie przed likwidacją i uszczupleniem podlegają prawa uzyskane słusznie i pod warunkiem, że nie odpadła ratio legis w nowym układzie stosunków społecznych. Są więc niepodważalne rebus sic stantibus (dopóty, dopóki stosunki istniejące przy ich unormowaniu nie ulegną zasadniczej zmianie). Przekształcenia ustrojowe mają o tyle znaczenie dla ochrony praw nabytych, że ochronie nie podlegają prawa, które nie znajdują uzasadnienia w założeniach nowego ustroju państwa. Problemem jest zatem, jak dalece prawa nabyte w PRL korzystają dziś, w nowym porządku ustrojowym, z ochrony przed ich uchylaniem lub niekorzystnymi dla osób uprawnionych modyfikacjami, a w jakim zakresie oraz trybie prawa te są weryfikowane ze względu na zmienioną aksjologię ustroju. Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z dnia 4 października 1989 r. stwierdził, że ochrona (nienaruszalność) praw nabytych polega m.in. na zakazie pozbawiania obywateli praw podmiotowych i ekspektatyw ukształtowanych przez ustawy wydane w wyniku realizacji praw podstawowych lub na zakazie ich ograniczania w stopniu naruszającym istotę danego prawa bez pełnego ekwiwalentu praw uprawnień utraconych.
Natomiast w orzeczeniu z dnia 30 listopada 1988 r. uznał, że "nie należy także stanowić przepisów, które by w jakiś sposób ograniczały katalog praw, mających podstawę w konstytucji lub służących do ich realizacji". Zasada ochrony praw nabytych nie ma charakteru bezwzględnego, czyli absolutnego ("relatywizm zasady ochrony praw nabytych"). Po pierwsze, zasada ta nie rozciąga się na prawa nabyte niesłusznie (niesprawiedliwie). Po drugie, jeśli ustawodawca decyduje się zmienić negatywnie ocenione wcześniejsze rozwiązania legislacyjne, winien posłużyć się techniką przepisów przejściowych kreujących degresję świadczeń rozłożoną w czasie, a co najmniej zastosować odpowiednio długą vacatio legis.

47. OCHRONA NABYTYCH EKSPEKTATYW(http://ks.sejm.gov.pl:8009/kad3/083/30831110.htm).

Marek Safjan: „Bardzo skomplikowanym problemem jest ochrona ekspektatyw ­ wątek poruszony w wypowiedzi pani poseł. Muszę zauważyć, że samo pojęcie ekspektatyw jest w systemie prawnym doktrynalnie i teoretycznie niezwykle wątpliwe. Trybunał Konstytucyjny rzeczywiście chroni prawa nabyte, natomiast tam gdzie przechodzimy do sfery oczekiwań prawnych ­ a ekspektatywa jest niczym innym jak tylko swoistym oczekiwaniem prawnym ­ to wkraczamy na niezwykle grząski i niepewny grunt. Wydaje się, że to, co chciał powiedzieć Trybunał, operując terminem ˝usprawiedliwione i racjonalne oczekiwania˝, miało być jakąś próbą sprecyzowania tego, co samo w sobie jest niezwykle mało przejrzyste. Przyznaję, że można mieć niejednokrotnie wątpliwości. Nie byłbym w stanie dzisiaj określić jednoznacznie generalnie na przyszłość kryteriów, wedle których należałoby uznać pewne rodzaje ekspektatyw za chronione, inne zaś za niechronione. Wydaje się jedno pewne, że ekspektatywa chroniona musi być na tyle mocno przesądzona normatywnie co do tego, że powstanie i zaktualizuje się w pewnym momencie, że to, co będzie związane z jej przyszłą realizacją, przybiera charakter wyłącznie swoistego warunku prawnego conditio iuris. Natomiast jeśli chodzi o to, czy można operować ekspektatywami w odniesieniu do praw socjalnych w takim oto znaczeniu, by uznawać, że pewne ukształtowane już sytuacje z dziedziny praw emerytalno-rentowych będą trwały zawsze, to tu można mieć wątpliwości, bo tak rozumiana ekspektatywa w dziedzinie praw socjalnych musiałaby hamować wszelkie reformy systemu ubezpieczeń społecznych. My byśmy właściwie nie mogli przeprowadzić żadnej reformy, skoro zawsze powstawałby argument, iż jakaś grupa osób mogła słusznie oczekiwać, że wobec niej będą zastosowane te same zasady, które są stosowane dzisiaj wobec innej kategorii. I dlatego tu trzeba posługiwać się, jak sądzę, niezwykle ostrożnymi kryteriami oceny, próbując odnosić precyzyjnie kryteria do określonych sytuacji normatywnych, a nie in abstracto.”

48. RÓWNOŚĆ WOBEC PRAWA(Stahl- str. 107).

Art. 32 Konstytucji RP stanowi, że wszyscy obywatele są równi wobec prawa; wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne i nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny. Art. 33 głosi, że kobieta i mężczyzna mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym. Równość wobec prawa oznacza z jednej strony równość stosowania prawa(równość wobec prawa sensu stricto), z drugiej równość w prawie(wymóg, by prawo nie zawierało w swej treści rozróżnień faworyzujących bądź dyskryminujących pewne grupy obywateli). W tym drugim rozumieniu jednakowa ochrona praw każdego człowieka nie jest równoznaczna z ochroną jednakowych praw każdego człowieka. Prawo w imię równości powinno indywidualizować sytuację obywateli ze względu na pewne cechy istotne, a więc relewantne.

49. OCHRONA INTERESU INDYWIDUALNEGO W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM.

Każde działanie organu państwowego musi opierać się na wyraźnej ustawowej podstawie kompetencyjnej. Niezawisły sąd staje się gwarantem tego by działania adm. miały ustawowe umocnienie. Tylko ustawa może normować prawa i obowiązki obywatela. Normowanie ich aktu innym niż ustawa może się dokonać jedynie subsydiarnie na podstawie upoważnienia ustawy, udzielanego w celu jej wykonania i w sposób precyzyjny.

50. INTERES JEDNOSTKI A INTERES PUBLICZNY(www.administracja.info/naukaadmnistracji.doc, http://www.czasopisma.pwp.pl/glosa-200410.xml?katalog=2004102)

Przez interes indywidualny rozumieć można relacje pomiędzy jakimś stanem obiektywnym a oceną tego stanu z punktu widzenia korzyści, jaką on przynosi lub może przynieść jednostce. Nauka prawa administracyjnego podzieliła interes indywidualny na dwie kategorie: interes prawny i interes zwykły, zwany faktycznym. Nie można pojęcia interesu prawnego omawiać, jeśli nie omówi się najpierw pojęcia interesu faktycznego, gdyż jest to jedyny sposób, by w pełni ukazać cechy tego pierwszego. Z drugiej strony interes prawny i jego możliwe konfiguracje, w jakich może występować, są czynnikiem niezbędnym do analizowania publicznych praw podmiotowych ze względu na to, że kategoria interesu prawnego jest podstawowym i koniecznym, chociaż nie wystarczającym warunkiem do uznania określonej sytuacji obywatela za jego publiczne prawo podmiotowe. Pojęcie "interes publiczny" występuje w prawie i w doktrynie prawa od dawna. Nauka prawa postawiła sobie za cel jedynie wyjaśnienie jego roli w procesie stanowienia i stosowania prawa. Uznaje się powszechnie, że nie ma konieczności, by dojść, jaki jest prawniczy sens tego pojęcia. W konsekwencji więc prawo posługuje się tym pojęciem albo w znaczeniu potocznym, albo w znaczeniu, jakie przyznaje mu socjologia. Interes publiczny jest pojęciem wieloznacznym i istnieje wiele kontekstów, w których może być ono analizowane i rozpatrywane. Ustawodawca często posługuje się tym pojęciem, przede wszystkim w prawie administracyjnym, gdzie powołuje się na interes indywidualny, publiczny czy społeczny. Istotne jest ponadto, że w literaturze prawa publicznego spotyka się poglądy utożsamiające interes publiczny z interesem faktycznym, narodowym, społecznym, państwowym, prawnym, politycznym czy dobrem wspólnym. Interes publiczny może być przesłanką decyzji podejmowanych w granicach uznania administracyjnego. Jednocześnie jednak interes publiczny jest przesłanką decyzji negatywnej, to znaczy takiej, która ogranicza uprawnienia bądź nakłada obowiązki, lub decyzji, która pozbawia obywatela konkretnych uprawnień. Gdy norma prawna ochraniająca określony interes jednostki odwołuje się do interesu publicznego, to interes publiczny jest tylko przesłanką rozstrzygnięcia w sprawie dotyczącej praw i obowiązków obywatela. Nie można zatem uznać, że posiada on walory interesu prawnego, które można by przeciwstawić zawartemu w normie interesowi prawnemu obywatela.

51. PODSTAWOWE UJĘCIE DOBRA WSPÓLNEGO (http://www.bialystok.opoka.org.pl/sawdar/ czytelnia/doktorat/rozdzial_III.htm).

W klasycznym ujęciu dobro wspólne rozumie się jako dobro wspólne społeczności ludzkiej. Ujmując dobro wspólne indywidualistycznie - pojęcie dobra wspólnego jest nieoznaczone, jest mnogością indywidualności. W ujęciu totalistycznym jest pojęciem absolutnym, mnogością bezimienną. Natomiast w ujęciu personalistycznym  jest pojęciem uogólnionym, mnogością imienną. Owe rozróżnienia uwidaczniają prawdę, że aby zrozumieć dobro wspólne, należy odczytać jego konkretne znaczenia. Sobór Watykański II w tym przedmiocie uczy, że dobro wspólne jest ogółem takich warunków życia społecznego, w których ludzie mogą pełniej i łatwiej osiągnąć własną doskonałość. Dobro wspólne powinno być nastawione na dobro osób, ponieważ od ich porządku winien być uzależniony porządek rzeczy, a nie na odwrót. Jan XXIII w encyklice Pacem in terris dodaje "z racji swego najgłębszego powiązania z naturą ludzką, dobro wspólne pozostaje całe i nieskażone tylko wtedy, gdy uwzględniwszy istotę i rolę dobra wspólnego, bierze się w nim pod uwagę dobro osoby". Nie jest zatem łatwo zrozumieć czym jest dobro wspólne człowieka. Słowa papieża nasuwają pewne rozumienie dobra wspólnego. Bez względu na koncepcję dobra wspólnego, nie może być autentycznie dobra wspólnego, nie podejmującego dobra konkretnych osób ludzkich. Heh, no ciekawe, czy to o to chodziło...

52. DOBRO WSPÓLNE W PERSPEKTYWIE OGRANICZEŃ PRAW JEDNOSTKI.

?

53. GODNOŚĆ CZŁOWIEKA JAKO PODSTAWA PRAW I WOLNOŚCI(W. Skrzydło, Polskie prawo konstytucyjne, Lublin 2003, s.159 w: www.kuratorium.katowice.pl/Prawa_ucznia/Prawa.doc)

Prawa człowieka to kwalifikowana postać praw i wolności jednostki, służących ochronie ich interesów, przypisywanych każdej osobie ludzkiej, niezależnie od przynależności państwowej i od jakichkolwiek cech różnicujących. Źródłem tak rozumianych praw człowieka nie jest państwo i tworzony przez nie określony system prawny, lecz prawo naturalne, zgodnie z którym podstawą większości praw jednostki jest przyrodzona godność istoty ludzkiej. To dzięki niej prawa człowieka mają charakter ponadpaństwowy (pierwotny), niezbywalny i nienaruszalny.

54. USTAWOWE MOŻLIWOŚCI OGRANICZANIA PRAW I WOLNOŚCI(W. Skrzydło, Polskie prawo konstytucyjne, Lublin 2006- str. 165).

Zasadą jest wolność jednostki, zaś jej ograniczenia wyjątkiem- stąd muszą one spełniać następujące warunki:

  1. mieć wyraźną podstawę ustawową(w rozumieniu przyjętym przez TK- orzeczenia: U 1/86, U 5/86 i K 3/89);

  2. wkroczenie w sferę wolności winno być uzasadnione koniecznością, rozważaną z punktu widzenia wymogów demokratycznego społeczeństwa;

  3. celem ingerencji mogą być tylko enumeratywnie wyliczone w Konstytucji względy bezpieczeństwa lub porządku publicznego bądź ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej albo wolności i praw innych osób;

  4. ingerencja w sferę wolności powinna odpowiadać zasadzie proporcjonalności.

55. ZASADA PROPORCJONALNOŚCI W ZAKRESIE OGRANICZANIA PRAW JEDNOSTKI. (Stahl- str. 114-115).

W swoich orzeczeniach TK uznawał, że prawa i wolności mogą być ograniczone tylko wyjątkowo i tylko wówczas, gdy jest to dopuszczone w przepisach konstytucyjnych. Ograniczenia praw i wolności jednostki mogą być wprowadzane bez naruszenia ich istoty jedynie w zakresie niezbędnym. Stanowi to, według stanowiska TK, „...wyraz ogólnej idei praw i wolności jako swobodnego działania jednostki, w które państwo(ustawodawca) może ingerować tylko w razie konieczności i tylko w koniecznym wymiarze. Istotą tak rozumianego zakazu nadmiernej ingerencji jest uznanie, iż ustawodawca nie może ustanawiać ograniczeń przekraczających pewien stopień uciążliwości, zwłaszcza naruszających proporcję pomiędzy stopniem ograniczenia uprawnień jednostki a rangą interesu społecznego. Badanie, czy nie został naruszony zakaz nadmiernej ingerencji w prawa i wolności obywatelskie, powinno obejmować odpowiedzi na trzy pytania, stanowiące o istocie sformułowanej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego zasady proporcjonalności:

  1. czy wprowadzona regulacja ustawodawcza jest w stanie doprowadzić do zamierzonych przez nią skutków?

  2. czy regulacja ta jest niezbędna dla ochrony interesu publicznego, z którym jest powiązana?

  3. czy efekty wprowadzonej regulacji pozostają w proporcji do ciężarów nakładanych przez nią na obywatela?”

56. ZASADA PRAWORZĄDNOŚCI(Z. Smutek, J. Maleska, B. Surmacz, Wiedza o społeczeństwie).

Praworządność, ogólnie rozumiana, to stan ścisłego przestrzegania norm prawnych zarówno przez obywateli, jak i przez organy państwowe. Państwo praworządne to państwo, w którym stabilne normy prawa sformułowane w konstytucji i innych aktach wyznaczają i określają stosunki między organami państwowymi a obywatelami. Kompetencje organów są ściśle określone w ustawach. Działalność administracji jest kontrolowana sądownie.

57. PRAWORZĄDNOŚĆ FORMALNA I MATERIALNA(Stahl- str. 106).

Formalne rozumienie praworządności obejmuje:

Materialne rozumienie praworządności: oprócz wymogów formalnych określone wymogi formułuje się także wobec treści prawa, np. minimum praw człowieka, równość wobec prawa.

58. ZASADA SUBSYDIARNOŚCI(Stahl- str. 136-137).

Zasada subsydiarności w aspekcie prawnym zakłada, że regulacja prawna sytuacji obywateli i ich grup oraz związków powinna zapewniać im maksymalną samodzielność i udział w wykonywaniu zadań publicznych. Państwo i inne większe wspólnoty powinny być pomocnicze wobec jednostek, rodzin i mniejszych wspólnot; nie powinny podejmować zadań, które mogą być tam zrealizowane. Każda większa wspólnota powinna wykonywać zadania przekraczające możliwości wspólnoty mniejszej. Zasada subsydiarności zakłada więc realizację maksymalnie szerokiego zakresu zadań przez szczebel władzy najbliższy obywatelowi a władza wyższego szczebla powinna wspomagać i uzupełniać działalność niżej usytuowanych, o ile nie są samowystarczalne.

59. ZASADA ZAUFANIA OBYWATELI DO PAŃSTWA(Stahl- str. 100).

Zasadę te wywodzi się z zasady demokratycznego państwa prawnego. Zasada zaufania obywateli do państwa doznaje uszczerbku, gdy nowe prawo działa bezpośrednio, naruszając tym samym prawa nabyte, gdy jest nieprzewidywalne, gdy brakuje stabilizacji prawa daninowego, gdy ingerencja prawodawcy w sferę praw i wolności jest nadmierna(nieproporcjonalna, nieadekwatna) w stosunku do celu, który chce się osiągnąć, gdy zaskakuje się obywateli nowymi rozwiązaniami prawnymi bez możliwości dostosowania swoich zachowań do nowego stanu prawnego oraz gdy przedstawiciele władzy państwowej wprowadzają obywateli w błąd o przyszłym stanie prawnym, a następnie nie dotrzymują tych zapowiedzi.

60. ZASADY OGÓLNE K.P.A.(Stahl- str. 132-133).

Zasady ogólne postępowania administracyjnego są podstawowymi, przewodnimi regułami postępowania; są one uznane przez ustawodawcę i wyodrębnione w rozdz. 2 k.p.a. w art. 6-16 działu I Kodeksu. Zasady ogólne k.p.a.:

61. TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY JAKO ORGAN WŁADZY SĄDOWNICZEJ(Stahl- str. 430-431).

TK, działający od 1.01.1986, jest organem władzy sądowniczej powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych, orzekania w sprawie skargi konstytucyjnej, sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. TK składa się z 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór jest niedopuszczalny. Prezesa i wiceprezesa TK powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów TK. Prezes od 2006 r.: Jerzy Stępień. Sędziowie są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.

62. SKARGA KONSTYTUCYJNA(kserówki mgr-a Kruka).

Dostęp obywateli do TK wprowadziła dopiero Konstytucja RP z 1997 r. W myśl. art. 79 „Każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, wnieść skargę do Trybunału Konstytucyjnego w sprawie zgodności z Konstytucją ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego wolnościach lub prawach albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji.” Prawo do skargi przysługuje tym wszystkim osobom, które mogą być podmiotami konstytucyjnych wolności lub praw. Prawo do skargi przysługuje więc oczywiście osobom fizycznym- zarówno obywatelom, jak i cudzoziemcom. W orzecznictwie TK zaznaczył się pogląd, że prawo to przysługuje też osobom prawnym, ale tylko w zakresie wolności i praw ich dotyczących.

63. NIEDOPUSZCZALNOŚĆ SKARGI KONSTYTUCYJNEJ(kserówki j.w.).

Skargę konstytucyjną można wnieść tylko w sytuacji, gdy naruszenie konstytucyjnych praw i wolności skarżącego zostało dokonane przez indywidualny akt stosowania prawa, w praktyce- przez orzeczenie sądowe. Orzeczenie to musi mieć charakter ostateczny. Innymi słowy skarga konstytucyjna może być wniesiona dopiero po wyczerpaniu przez skarżącego wszystkich dostępnych procedur odwoławczych przed sądem powszechnym lub administracyjnym. Przedmiotem zarzutu może być tylko niezgodność przepisu prawa, na podstawie którego wydano orzeczenie, z Konstytucją. Nie ma natomiast możliwości zakwestionowania samego orzeczenia, np. stawiając zarzut naruszenia proceduralnych praw skarżącego przy wydawaniu tego orzeczenia lub zarzut przyjęcie przez sędziego niekonstytucyjnej interpretacji ustawy będącej podstawą orzeczenia. Niedopuszczalność skargi konstytucyjnej może wynikać także z nie wyczerpania drogi prawnej czy przekroczenia terminu na wniesienie skargi(3 miesiące- art. 46 ust. 1 ustawy o TK).

64. PRZESŁANKI WNIESIENIA SKARGI KONSTYTUCYJNEJ(kserówki j.w.).

Przesłanką wniesienia skargi konstytucyjnej jest naruszenie konstytucyjnych wolności i praw skarżącego. Formuła ta obejmuje wszystkie wolności i prawa chronione(gwarantowane) konstytucyjnie, niezależnie od ich charakteru(wyłączenia co do przedmiotu skargi dotyczą jedynie art. 56 Konstytucji). Prawa socjalne i ekonomiczne mogą więc również podlegać ochronie w tej procedurze, ale pamiętać należy, że obecna Konstytucja ujmuje je raczej w ostrożny sposób.

65. DOPUSZCZALNOŚĆ ZŁOŻENIA SKARGI KONSTYTUCYJNEJ PO NOWELIZACJI PRZEPISÓW K.P.C. DOTYCZĄCYCH SKARGI KONSTYTUCYJNEJ(kserówki j.w.).

Zmiany w procedurze cywilnej(dodanie działu Va k.p.c na mocy noweli z 22 grudnia 2004 r.) skróciły drogę skarżących do TK, gdyż nie muszą już oni występować ze skargą kasacyjną, aby spełnić wymóg wyczerpania drogi prawnej. Z drugiej strony skarżący i ich pełnomocnicy powinni pamiętać o zmianie sposobu liczenia terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej, który w większości wypadków będzie biegł od doręczenia orzeczenia sądu II instancji. Nieuwzględnienie tej zmiany i uznawanie za początek biegu terminu dnia doręczenia skarżącemu orzeczenia SN może spowodować, że skarga konstytucyjna zostanie złożona po terminie.

66. PROBLEM PRZYWRÓCENIA TERMINU DO WNIESIENIA SKARGI KONSTYTUCYJNEJ(j.w.).

Skarżący musi wnieść skargę w terminie 3 miesięcy od dnia doręczenia mu ostatecznego orzeczenie w sprawie. Termin ten ma charakter zawity i nie może być przywrócony(tak wynika z utrwalonego orzecznictwa TK).

67. SKARGA KONSTYTUCYJNA W SPRAWACH Z ZAKRESU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.

?

68. MOC WIĄŻĄCA ORZECZEŃ TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO (http://www.trybunal.gov.pl/Wiadom/Komunikaty/zostk2001.htm).

Od 17 października 1999 r. orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego są ostateczne (art. 190 ust. 1 konstytucji). Ostateczność orzeczenia oznacza, że nie istnieje żadna droga odwołania od orzeczenia, a orzeczenie jest wiążące dla wszystkich adresatów. Ta cecha oznacza, że również sam Trybunał Konstytucyjny nie może w żadnym trybie dokonać zmiany orzeczenia. Pojęcie moc wiążąca oznacza, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego:

  1. w wypadku stwierdzenia konstytucyjności badanego aktu normatywnego, w zakresie w tym wyroku określonym, stanowi autorytatywną i wiążącą wypowiedź o braku podstaw do podważenia domniemania konstytucyjności, o skutkach zarówno w sferze materialnoprawnej (wiążących dla wszystkich adresatów norm prawnych), jak i procesowej (zakaz ne bis in idem);

  2. w wypadku stwierdzenia niekonstytucyjności pozbawia normę jej mocy obowiązującej. Od tego momentu dotychczasowa norma przestaje być regułą właściwego zachowania, jest eliminowana z systemu prawnego.

69. PRAWO DO WZNOWIENIA POSTĘPOWANIA PO KORZYSTNYM WYROKU TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO(SK 19/05)( http://www.trybunal.gov.pl/Rozprawy/2006/sk_19_05.htm).

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 416 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego w zakresie, w jakim wyłącza dopuszczalność wznowienia postępowania w sytuacji, gdy podstawą skargi o wznowienie jest art. 4011 tego kodeksu, jest niezgodny z art. 190 ust. 4, a przez to z art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem Trybunału zapewnienie niewzruszalności orzeczeniom sądowym nie powinno iść tak daleko, żeby wykluczać możliwość przywrócenia stanu zgodnego z Konstytucją. Ustawodawca przyjął, że wcześniejsze wznowienie postępowania w sprawie uniemożliwia ponowne wznowienie mające na celu wycofanie z obrotu prawnego orzeczenia naruszającego prawo. Trybunał stwierdził, że taka regulacja stanowi nieproporcjonalne podkreślenie ściśle formalnego aspektu państwa prawnego w stosunku do zasady nadrzędności Konstytucji. Wznowienie postępowania w celu sanacji konstytucyjności rozstrzygnięcia nie może być stawiane na jednej płaszczyźnie ze wznowieniem określonym w ustawie.

70. POLSKI MODEL SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO(Stahl- str. 421-424).

W 20-leciu międzywojennym sądownictwo administracyjne było jednoinstancyjne- sprawował je Najwyższy Trybunał Administracyjny. Tylko w województwach zachodnich były 3 instancje jako pozostałość po zaborach. Po II wojnie światowej(w latach 1947-1974) działały tylko sądy ubezpieczeń społecznych jako szczególne sądy administracyjne. Ogólne sądownictwo administracyjne przywrócono ustawą z 31 stycznia 1980 r. o NSA oraz zmianie ustawy- k.p.a. Początkowo kompetencje NSA były określone pozytywną klauzulą enumeratywną (kontroli poddane są tylko akty i czynności wyraźnie wskazane w ustawie), ale nowelizacja k.p.a z 1990 r. wprowadziła klauzulę generalną(kontroli mogą być poddane wszystkie akty i czynności) ograniczoną klauzulą enumeracji negatywnej. Dwuinstancyjność sądów administracyjnych zapowiedziała Konstytucja RP z 1997 r., wprowadziła ustawa- Prawo o ustroju sądów administracyjnych z 2002 r. a zaczęła działać od 1 stycznia 2004 r. Zniesiono nadzór judykacyjny SN. Obecnie działają więc wojewódzkie sądy administracyjne i NSA.

71. ISTOTA PRAWA DO SĄDU W SFERZE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO(http://www.trybunal.gov.pl/orzecz/Inform/i99.htm).

Szczególne znaczenie ma art. 184 zdanie pierwsze konstytucji upoważniający NSA oraz inne sądy administracyjne do kontroli działalności administracji publicznej w zakresie określonym w ustawie. Odesłanie to, zdaniem Trybunału, jeśli chodzi o zakres owej kontroli nie może prowadzić do zniesienia prawa do sądu, ponieważ ustawy określające zakres tej kontroli mają charakter dopełniający treść art. 184 zdanie pierwsze konstytucji, w ten sposób, by zapewnić realizację prawa do sądu - poprzez kognicję sądu administracyjnego. Naczelny Sąd Administracyjny jest wyodrębnioną konstytucyjnie częścią władzy sądowniczej, specjalnie powołaną w celu zapewnienia prawa do sądu, nie zaś organem kontroli zewnętrznej nad administracją publiczną. Takie rozumienie ustrojowej pozycji sądów administracyjnych jest, zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, zgodne także z brzmieniem art. 14 ust. 1 Międzynarodowego paktu praw obywatelskich i politycznych oraz art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Stąd też w zgodzie z art. 45 ust. 1 oraz art. 184 konstytucji interpretowany być musi art. 16 ustawy z 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym oraz odpowiednie przepisy kpa. Trybunał Konstytucyjny wraził pogląd, ani konstytucja, ze względu na kategoryczne brzmienie art. 77 ust. 2, ani ustawa o Naczelnym Sądzie Administracyjnym, w zakresie w jakim dopełnia ona treść art. 184 konstytucji - nie przewidują ograniczeń w kontroli sądowej działalności organów administracji publicznej, wydających decyzje.

72. WYKŁADNIA ART. 45 UST. 1 I ART. 77 UST. 2 KONSTYTUCJI RP(PRAWO DO SĄDU)

(http://www.trybunal.gov.pl/orzecz/Inform/i99.htm).

Zakaz zamykania drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych wolności lub praw określony w art. 77 ust. 2 konstytucji jest elementem konstytucyjnego prawa do sądu, którego zasadnicza część normatywna zawarta jest w art. 45 ust. 1 konstytucji. Trybunał, w wyroku z 16 marca 1999 r., SK 19/98 zwrócił uwagę, że w istocie to prawo do sądu a nie zakaz zamykania drogi sądowej jest środkiem ochrony wolności praw. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, z art. 45 ust. 1 konstytucji wynika jednoznacznie wola ustrojodawcy, aby prawem do sądu objąć możliwie najszerszy zakres spraw, z zasady demokratycznego państwa prawnego zaś płynie dyrektywa interpretacyjna zakazująca zwężającej wykładni prawa do sądu konstytucja wprowadza domniemanie drogi sądowej, wobec czego wszelkie ograniczenia sądowej ochrony interesów jednostki wynikać muszą z przepisów ustawy zasadniczej. W przypadku kolizji prawa do sądu z inną normą konstytucyjną poddającą pod ochronę wartości o równym lub nawet większym znaczeniu dla funkcjonowania państwa lub rozwoju jednostki i konieczności uwzględnienia obu norm konstytucyjnych, dojść może do wprowadzenia pewnych ograniczeń zakresu przedmiotowego prawa do sądu. Trybunał, przywołując art. 31 ust. 3 konstytucji podkreślił, że ograniczenia takie są dopuszczalne w absolutnie niezbędnym zakresie, jeżeli urzeczywistnienie danej wartości konstytucyjnej nie jest możliwe w inny sposób. Nie mogą też naruszać istoty tych wolności i praw, które ograniczają. Odwołując się do treści art. 77 ust. 2 konstytucji, Trybunał Konstytucyjny wyjaśnił, że ograniczenia określone w art. 31 ust.3 konstytucji nie mogą w ogóle wyłączyć drogi sądowej, bowiem byłoby to sprzeczne z art. 77 ust. 2 konstytucji, zaś takie ograniczenia, które faktycznie zamykałyby obywatelowi drogą do sądu należałoby uznać za niekonstytucyjne. Trybunał zauważył, że zgodnie z art. 77 ust. 2 konstytucji zakaz ten odnosi się do treści ustawy. Tym bardziej niedopuszczalna jest regulacja zamykająca sądową drogę dochodzenia naruszonych praw w akcie o charakterze podustawowym. Zamykanie drogi sądowej w sprawach dotyczących sfery wolności człowieka, zgodnie z art. 77 ust. 2 konstytucji, jest niedopuszczalne. Ustawodawca zatem winien w taki sposób ukształtować zakres właściwości sądów, aby zawsze jakiś sąd był właściwy do rozpatrzenia sprawy o naruszeniu wolności lub praw człowieka. W przypadku przekazania rozstrzygania konfliktów prawnych organom pozasądowym, prawo do sądu winno realizować się, zdaniem Trybunału, poprzez możliwość weryfikowania przez sąd prawidłowości orzeczenia każdego organu pozasądowego.

73. DOMNIEMANIE DROGI SĄDOWEJ W SFERZE STOSUNKÓW ADMINISTRACYJNYCH.

Patrz poprzednia teza(7. linijka tekstu).

74. SĄDOWOADMINISTRACYJNA KONTROLA DZIAŁAŃ ADMINISTRACJI(Stahl- str. 420-421).

Sądownictwo administracyjne odróżnia od sądownictwa powszechnego jego cel. Jest nim kontrola aktów i działań(czynności) organów administracji dokonywana z punktu widzenia zgodności z prawem. Sądy administracyjne badają wyłącznie prawne aspekty działania administracji, a nie celowościowe. Kontrola ta prowadzi do uchylenia(kasacji) aktu sprzecznego z prawem w razie uwzględnienia skargi, do oddalenia skargi, gdy nie stwierdzono niezgodności aktu(działania) administracji z prawem, albo do odrzucenia skargi ze względów formalnych. Kasacyjny model orzecznictwa sądów administracyjnych determinuje zakres i charakter sprawowanej przez nie kontroli i, generalnie biorąc, wyklucza możliwość sprawowania administracji czy jej zastępowania poprzez merytoryczne orzekanie- chodzi tutaj o unikanie tzw. podwójnej administracji. Model kontroli sądowej administracji sprawowanej przez sądy powszechne opiera się na odmiennej zasadzie, sądy te bowiem mają kompetencje do rozpatrywania sprawy merytorycznie i orzekania co do jej istoty. W polskim modelu sądowej kontroli nad administracją sądy powszechne wyjątkowo sprawują taką kontrolę bezpośrednio, najczęściej kontrola ta ma charakter pośredni.

75. ZAKRES SĄDOWOADM. KONTROLI DZIAŁAŃ ORGANÓW ADMINISTRACJI(Stahl- str. 424-425)

Do zakresu właściwości wojewódzkich sądów administracyjnych należy orzekanie w sprawach skarg na:

Sądy administracyjne rozstrzygają także spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i miedzy samorządowymi kolegiami odwoławczymi oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

76. DWUINSTANCYJNOŚĆ POSTĘPOWANIA ADMINISTRACYJNEGO(Stahl- str. 133-134).

Zasada dwuinstancyjności jest zasadą konstytucyjną, traktowaną jako podstawowy środek ochrony wolności i praw obywateli. Art. 178 Konstytucji stanowi, że każda ze stron ma prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji. Pierwotnie zasada dwuinstancyjności została ustanowiona w art. 15 k.p.a., który głosi, że każda sprawa administracyjna rozpoznana i rozstrzygnięta przez organ pierwszej instancji, podlega w przypadku wniesienia odwołania przez podmiot legitymowany ponownemu rozpoznaniu i rozstrzygnięciu przez organ drugiej instancji. Organy te mają obowiązek przeprowadzić, każdy w swoim zakresie, postępowanie wyjaśniające; nie wystarcza więc, że w sprawie zapadną dwa rozstrzygnięcia dwóch różnych organów różnych stopni, sprawa powinna być przez każdy z organów wnikliwie i rzetelnie zbadana. Zgodnie z zasadą dwuinstancyjności stronie przysługuje prawo odwołania od każdej decyzji nieostatecznej, nie tylko od decyzji negatywnych. Ograniczenie zasady dwuinstancyjności może przewidywać ustawa.

77. ISTOTA POJĘĆ NIEDOOKREŚLONYCH(kserówki mgr-a Kruka).

W doktrynie przez sformułowanie „pojęcia nieostre”(„niedookreślone”, „nieoznaczone”) rozumie się taką konstrukcję zwrotu zawartą w wypowiedzi normatywnej, w której hipoteza czy też dyspozycja są niedookreślone, tzn. pewne elementy sytuacji faktycznej lub pewne elementy dyspozycji nie są bezpośrednio i wyczerpująco ustalone, lecz pozostawione ocenie stosującego prawo. Pojęcie nieostre jest najczęściej normatywnym elementem abstrakcyjnie określonej hipotezy, z którą ustawodawca łączy określone dyspozycje. Zdaniem prof. Zdyba tak sformułowana definicja rodzi pytanie o potrzebę sprowadzenia tego typu pojęć do języka prawnego, zwłaszcza wtedy gdy chodzi o interes jednostki. Zaistnienie pojęć nieostrych rodzi pewne obawy:

Takich zagrożeń jest dużo więcej a ich siła uzależniona jest przede wszystkim od:

Podział na pojęcia ostre i nieostre jest w gruncie rzeczy podziałem umownym, zrelatywizowanym do konkretnej sytuacji prawnej. Jakiś ponadsytuacyjny, uniwersalny podział w tym zakresie jest niemożliwy. Zdaniem prof. Zdyba, można sformułować tezę, że gdy normę prawną analizujemy w oderwaniu od konkretnego stanu faktycznego, a więc w abstrakcyjnym, nierozerwalnym układzie odniesienia, to każde ze sformułowań zawartych w konstrukcji normy prawnej posiada mniejszy lub większy stopień niedookreśloności. Nie ma pojęć, które w każdej sytuacji mają jednoznaczną, niezmienną i trwałą treść. Dynamika życia publicznego, uwarunkowania kulturowe itd. powodują, że nawet pojęcia o treści pozornie oczywistej takiej jednoznacznej treści nie posiadają. Przykłady pojęć o dużym stopniu nieostrości: „interes społeczny”, „dobro ogółu”, „racja stanu”. Postawienie granicy między pojęciami ostrymi i nieostrymi jest w gruncie rzeczy niemożliwe, ponieważ określoność jest czymś stopniowalnym, co w gruncie rzeczy oznacza różnicę w stopniu wiedzy na temat tychże pojęć. Aby istniała możliwość postawienia takiej granicy, niezbędna byłaby różnica jakościowa. Tymczasem pomiędzy pojęciami ostrymi a nieostrymi występuje tylko różnica natury ilościowej. To, że ustawodawca posługuje się pojęciami nieostrymi, oznacza, że nie miał na myśli żadnych treści i w związku z tym ich określenie pozostawił uznaniu organu administracyjnego. Wolność, którą w związku ze stosowaniem pojęcia nieostrego ma organ administracji, nie jest jak w przypadku uznania administracyjnego wolnością wyboru konsekwencji, ale wolnością w dochodzeniu do treści tych pojęć. Określenie treści pojęcia nieostrego jest więc:

Każde pojęcie nieostre ma swoją treść ujawniającą się dość często dopiero przy dochodzeniu konkretnych interesów prawnych i w konkretnym stanie faktycznym.

78. RODZAJE POJĘĆ NIEDOOKREŚLONYCH(kserówki mgr-a Kruka).

Natura pojęć niedookreślonych jest b. różna, różne mogą być także ich podziały. Podstawowy podział obejmuje rozróżnienie na:

  1. zwroty opisowe,

  2. zwroty ocenne,

79. POJĘCIA NIEDOOKREŚLONE A UZNANIE ADMINISTRACYJNE(notatki z wykładu+ kserówki j.w.).

Z uznaniem administracyjnym możemy mieć do czynienia dopiero wtedy, gdy znamy treść normy prawnej. Uznanie może być konsekwencją pojęć niedookreślonych, ale nie może być tożsame z nimi.

Sfera pojęć niedookreślonych: podlega pełnej interpretacji i wykładni jako istotny element prawny obowiązującej normy prawnej.

Sfera uznania: dotyczy wyboru konsekwencji zaistnienia normy prawnej w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego i konkretnego interesu jednostki.

80. POJĘCIA NIEDOOKREŚLONE A ODESŁANIA POZASYSTEMOWE.

?

81. ODESŁANIA POZASYSTEMOWE(notatki z ćwiczeń).

Odesłania pozasystemowe to przepisy prawa obowiązującego, które odsyłają do reguł nie należących do systemu prawa.

82. RODZAJE ODESŁAŃ POZASYSTEMOWYCH.

?

83. ODESŁANIE DO NORM MORALNYCH I AKSJOLOGICZNYCH PODSTAW SYSTEMU.

?

84. ODESŁANIE DO NORM ZWYCZAJOWYCH, NORM WIEDZY, NORMATYWÓW TECHNICZNYCH I ZASAD PRAKSEOLOGICZNYCH

?

85. ODESŁANIE DO NORM PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO.

?

C. ŹRÓDŁA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO

86. NORMA PRAWNA A PRZEPIS PRAWA.

Normę prawną można by pokrótce określić, jako najmniejszą jednostkę systemu prawnego, przepis natomiast jako najmniejszą jednostkę redakcyjną aktu prawnego.

Rozwijając, norma prawna to norma postępowania, uważana za wiążącą ze względu na należycie wydane przepisy prawa (czyli akt prawny wydany przez kompetentny podmiot oraz w prawidłowej procedurze), czy też inne fakty, uznawane w danym systemie prawnym za fakty prawotwórcze. Norma prawna może być zarówno generalna i abstrakcyjna, jak i indywidualna i konkretna.

Przepis prawa to zdaniokształtny zwrot językowy wskazujący sposób postępowania. Zwykle jest formalnie wyodrębniony w tekście prawnym jako jednostka redakcyjna w postaci artykułów, paragrafów czy ustępów lub jako zdaniokształtny fragment jednostki redakcyjnej. Przepis prawny nie jest tożsamy z normą prawną, elementy treści normy prawnej mogą być zawarte w wielu różnych przepisach i to nie tylko jednej ustawy. W ujęciu funkcjonalnym przepisy prawa stanowią podstawę do ustalenia treści norm prawnych.

87. NORMA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

Wyróżniamy trzy kategorie norm prawa administracyjnego:

ustrojowe - regulują wszystkie elementy administracji jako organizacji tzn. tworzenia i obsadzania organów administracji publicznej i ich urzędów. Ponadto dotyczą budowy wewnętrznej administracji i wzajemnych relacji pomiędzy strukturami tej administracji.

materialne - są to normy ustanawiające wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji publicznej oraz podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji, zawarte w przepisach prawa administracyjnego powszechnie obowiązującego.

procesowe - regulują tok czynności podejmowanych przez organy administracji publicznej określone prawem ustrojowym w celu realizacji norm prawa materialnego.

88. HIERARCHIA ŹRÓDEŁ PRAWA.

Hierarchia źródeł prawa polskiego ustanowiona została w rozdziale III Konstytucji. Zgodnie z nią system ten przedstawia się następująco:

    1. Konstytucja RP,

    2. umowy międzynarodowe ratyfikowane za zgodą ustawową i prawo Wspólnoty Europejskiej,

    3. ustawy,

    4. ratyfikowane umowy międzynarodowe,

    5. rozporządzenia,

    6. akty prawa miejscowego.

89. NADRZĘDNOŚĆ KONSTYTUCJI.

Konstytucja zajmuje naczelne miejsce w systemie źródeł prawa. Prymat Konstytucji, czyli idea ponadustawowej, najwyższej wartości normatywnej Konstytucji wyprowadzona została z amerykańskiej myśli politycznej XVIII wieku. Zgodnie z Konstytucją z dn. 2 kwietnia 1997 roku, stanowi ona „prawa podstawowe dla państwa” (wynika to z preambuły) i jest „najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej”. Wprowadza podstawowe zasady ustroju państwa, np. podział władz na władzę ustawodawcza, wykonawczą i sądowniczą. Stanowi ona podstawę działania wszelkich organów państwowych, dopuszcza możliwość bezpośredniego stosowania przepisów Konstytucji, chyba że ona sama stanowi inaczej. Każdy akt normatywny niższego rzędu musi być zgodny z Konstytucją.

Odpowiedni fragment orzeczenia TK (K18/04)

„2. Kwestia nadrzędności Konstytucji RP (art. 8 ust. 1) a przekazanie kompetencji „w niektórych sprawach”

2.1. Art. 8 ust. 1 Konstytucji jednoznacznie gwarantuje postanowieniom Konstytucji status „najwyższego prawa Rzeczypospolitej Polskiej”. Regulacji tej towarzyszy nakaz respektowania i przychylności wobec właściwie ukształtowanych oraz obowiązujących na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej unormowań prawa międzynarodowego. Świadomą decyzją ustrojodawca wprowadził do zasad naczelnych Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, i to w bezpośrednim sąsiedztwie art. 8 ust. 1, wskazanego przez wnioskodawców jako wzorzec kontroli konstytucyjności - zasadę wyrażoną w art. 9. Zgodnie z tym unormowaniem „Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego”.

2.2. Prawną konsekwencją art. 9 Konstytucji jest konstytucyjne założenie, iż na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, obok norm (przepisów) stanowionych przez krajowego legislatora, obowiązują uregulowania (przepisy) kreowane poza systemem krajowych (polskich) organów prawodawczych. Ustrojodawca konstytucyjny świadomie więc przyjął, że system prawa obowiązujący na terytorium Rzeczypospolitej mieć będzie charakter wieloskładnikowy. Obok aktów prawnych, stanowionych przez krajowe (polskie) organy prawodawcze, w Polsce obowiązują i są stosowane także akty prawa międzynarodowego (zob. A. Wasilkowski, Prawo krajowe - prawo wspólnotowe - prawo międzynarodowe. Zagadnienia wstępne, [w:] Prawo międzynarodowe i wspólnotowe w wewnętrznym porządku prawnym, Warszawa 1997, s. 15).

Prawo wspólnotowe nie jest przy tym prawem w pełni zewnętrznym w stosunku do państwa polskiego. W części stanowiącej prawo traktatowe, powstaje ono przez akceptowanie traktatów zawartych przez wszystkie państwa członkowskie (w tym: Rzeczpospolitą Polską). W części zaś stanowiącej wspólnotowe prawo stanowione (pochodne), kreowane jest ono przy udziale przedstawicieli rządów państw członkowskich (w tym: Polski) - w Radzie Unii Europejskiej oraz przedstawicieli obywateli europejskich (w tym: obywateli polskich) - w Parlamencie Europejskim. Na terenie Polski współobowiązują więc podsystemy regulacji prawnych, pochodzące z różnych centrów prawodawczych. Winny one koegzystować na zasadzie obopólnie przyjaznej wykładni i kooperatywnego współstosowania. Okoliczność ta w innej perspektywie ukazuje potencjalną kolizję norm oraz pierwszeństwo jednego z wyróżnionych podsystemów.

Założenie wieloskładnikowej struktury systemu prawa obowiązującego w Polsce ma charakter generalny. Zostało ono przyjęte w okresie wyprzedzającym o kilka lat akcesję do Wspólnot i Unii Europejskiej. Nie można więc twierdzić, iż jest to uregulowanie epizodyczne, ukształtowane tylko w związku i na użytek przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do Wspólnot i Unii Europejskiej.

Konstytucja, w następstwie regulacji zawartych w art. 9, art. 87 ust. 1 oraz w art. 90-91, uznaje tę wieloskładnikową strukturę unormowań obowiązujących na terytorium RP i przewiduje szczególny tryb jej wprowadzania. Tryb ten wykazuje pokrewieństwo z trybem zmiany Konstytucji.

Wprowadzenie wieloskładnikowej struktury unormowań odbyło się bowiem przy zachowaniu szczególnego trybu stanowienia Konstytucji przez Zgromadzenie Narodowe i zostało zaakceptowane w ogólnokrajowym referendum konstytucyjnym. Zmiana tych unormowań wymaga zatem zachowania szczególnego trybu zmiany Konstytucji, określonego w jej art. 235. Stanowi to przejaw woli ustrojodawcy nadania uregulowaniu konstytucyjnemu nie tylko najwyższej mocy prawnej, ale i szczególnej trwałości. Polski ustrojodawca konstytucyjny, przy udziale ogółu obywateli uprawnionych do udziału w referendum konstytucyjnym, suwerennie zatem przesądził, i to na kilka lat przed zawarciem Traktatu akcesyjnego, o wiążącym charakterze zawartych i ratyfikowanych (i w następstwie tego „wiążących Rzeczpospolitą Polską”) umów międzynarodowych.”

90. PROBLEMY ZAMKNIĘTEGO KATALOGU ŹRÓDEŁ PRAWA(Zimmermann).

Zamknięty katalog źródeł prawa znalazł swój wyraz w Konstytucji RP. Jest to restrykcyjny i sztywny katalog źródeł prawa, wśród których możemy rozróżnić źródła prawa powszechnie obowiązujące (sensu stricto) oraz te o charakterze wewnętrznym.

Celem zamknięcia katalogu źródeł prawa był jasne określenie systemu źródeł i wyeliminowanie tzw. „szarej strefy prawotwórstwa”, zamknięcie to więc pod tym względem jest pożyteczne. Prawodawca wyszedł z założenia, że prawo powinno normować sposób i warunki samego stanowienia prawa, co zagwarantować ma legalność działań organów administracji publicznej oraz kontrolę tychże działań. Zamknięcie katalogu źródeł prawa eliminuje ponadto obszary sporne i trudne do zakwalifikowania.

Jednocześnie z zamknięciem katalogu źródeł prawa pojawił się szereg problemów, m.in.:

91. DYLEMATY PRAWOTWÓRSTWA ORGANÓW BANKU CENTRALNEGO.

Bankiem centralnym w Rzeczpospolitej Polskiej jest Narodowy Bank Polski. Wg art. 227 ust. 1 Konstytucji RP NBP posiada wyłączne prawo emisji pieniądza i ustalenia i realizowania polityki pieniężnej oraz odpowiada za wartość polskiego pieniądza.

Jeśli chodzi o działalność prawotwórczą NBP, to Konstytucja niejako ubezwłasnowolniła bank centralny, pozbawiając go (przynajmniej wprost) prawa wydawania przepisów powszechnie obowiązujących, będących źródłami prawa w stosunkach zewnętrznych. Rodzi to niebezpieczeństwo uzależnienia od centralnych organów administracji publicznej.

W związku z przyjętą w Konstytucji formułą zamkniętego katalogu źródeł prawa, przedstawiciele doktryny i TK (K25/99) nie dostrzegli możliwości stanowienia przez organy NBP aktów prawa powszechnie obowiązującego jedynie w powołaniu na charakter i zakres ich konstytucyjnych zadań określonych w art. 227 Konstytucji. Trybunał Konstytucyjny skoncentrował się na możliwości realizowania zadań banku centralnego i ochronie jego samodzielności, ale w granicach nie wykraczających poza ustalony w Konstytucji katalog źródeł prawa. Wydaje się, że kompetencja do wydawania aktów prawa służących realizacji zadań NBP nie mieści się w zamkniętym katalogu źródeł prawa, ale znajduje specyficzne podstawy w art. 227 Konstytucji.

Przyjęcie takiego rozwiązania rodzi konieczność określenia, które z przepisów owych aktów prawnych są:

Koncepcja taka nie jest powszechnie akceptowana w doktrynie, jednakże nie uzasadniono koncepcji przyjmującej, że akty wydawane przez NBP są aktami prawa wewnętrznie obowiązującego (wg TK podstawowym elementem modelu aktu o charakterze wewnętrznym jest zakres podmiotowy tegoż aktu, który w żadnym wypadku nie może dotyczyć jakichkolwiek podmiotów, które nie są podległe organowi wydającemu akt. Nie wydaje się dopuszczalne pojmowanie aktu o charakterze wewnętrznym, które zakładałoby możliwość kierowania jego postanowień do jednostki, czy jej organizacji, ani też sytuacji prawnej podmiotu spoza układu organizacyjnego podległego organowi wydającemu akt.

Zasadna wobec tych wszystkich rozważań wydaje się idea zweryfikowania przepisów Konstytucji w tym zakresie i dokonania istotnych zmian. Koncepcja źródeł prawa ma bowiem służyć optymalnemu realizowaniu ładu publicznego i określonych zadań, z uwzględnieniem realiów i oczekiwań.

92. ISTOTA ŹRÓDEŁ PRAWA PUBLICZNEGO.

Za prawo publiczne uważa się te normy, które mają na uwadze interesy państwa, do prawa prywatnego natomiast zalicza się te normy, które mają na uwadze głównie interes obywatela, jednostki. Jako charakterystyczną cechę prawa publicznego wskazuje się, że ustalenie treści wzajemnych zachowań jego podmiotów jest wynikiem jednostronnej woli specjalnego podmiotu publicznego, na którym ciąży obowiązek wykonania tego prawa i który ponosi odpowiedzialność za realizację norm prawa publicznego.15 Określony przez ten podmiot sposób zachowań, czyli praw i obowiązków, jest obowiązujący a wobec ich adresata można uruchomić postępowanie przymusowe zmierzające do ich wyegzekwowania, w imię wyższego, publicznego celu. Postępowanie najczęściej prowadzi ten sam pomiot, który wyznaczył prawa i obowiązki podlegające egzekucji. Zachowania regulowane prawem publicznym są kategorią stałą, ujawnianą stosownie do okoliczności określonych normatywnie.

Na prawo publiczne składają się normy prawa konstytucyjnego - państwowego i normy prawa administracyjnego. Wynika więc z tego, że prawo publiczne znajduje się we wszystkich gałęziach prawa, w których działalność jednostek jest podległa władczej działalności państwa, która z kolei służyć ma realizacji interesu publicznego. Prawo konstytucyjne reguluje ustrój państwa, strukturę, kompetencje i reguły działania aparatu państwowego, rodzaje wydawanych w tym państwie aktów prawnych, a także prawa, obowiązki i wolności obywateli, relację jednostki do państwa, formy sprawowania władzy, wyznacza najwyższy podmiot władzy w państwie. Prawo administracyjne natomiast normuje: strukturę, tworzenie, zasady działania administracji publicznej, relację pomiędzy podmiotami administracji, a także prawa i obowiązki tych podmiotów, przepisy służące do nawiązywania jednostronnych stosunków prawnych o cechach władczych. Obok prawa konstytucyjnego i administracyjnego, jako prawo publiczne zalicza się także prawo karne - jako zespół norm, których zadaniem jest bronić interesu publicznego. Prawo to określa czyny będące przestępstwem i sankcje za ich dokonanie, nie dotyczy natomiast regulacji relacji pomiędzy państwem a obywatelem.

93. KONSTYTUCYJNE ŹRÓDŁA PRAWA POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCEGO.

W myśl art. 87 Konstytucji RP, źródłami prawa powszechnie obowiązującego są:

Na podstawie art. 234 Konstytucji RP źródłem powszechnie obowiązującego prawa są rozporządzenia z mocą ustawy, wydawane przez Prezydenta RP, na wniosek Rady Ministrów, w okresie stanu wojennego, jeżeli Sejm nie może zebrać się na posiedzenie.

94. BEZPOŚREDNIE STOSOWANIE KONSTYTUCJI W SPRAWACH ADMINISTRAC. (art.. 8 ust. 2).

Konstytucja może być stosowana bezpośrednio, tzn. można powołać się na nią w każdym rodzaju stosunków

prawnych i w każdym rodzaju sporu prawnego, przed każdym organem państwa bez względu na tok instancyjny.

Od 17 października 1997r. postanowienia Konstytucji (poza wskazanymi wyjątkami) obowiązują bezpośrednio każdego sędziego i każdy organ administrujący, w każdej spawie ogólnej lub indywidualnej, która jest przezeń prowadzona

Przez bezpośrednie stosowanie konstytucji należy rozumieć taki wyraz woli kompetentnego organu, który w sferze stosunków prawa publicznego lub prywatnego, przy wyłącznym lub jednoczesnym wzięciu za podstawę normy konstytucyjnej ustala, że dany konkretny podmiot prawny jest do czegoś obowiązany lub do czegoś uprawniony albo, że znajduje się w określonej sytuacji prawnej.

Jednocześnie z faktu, iż Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczpospolitej Polskiej, wynika, że postanowienia Konstytucji mają pierwszeństwo przed postanowieniami niższych aktów normatywnych w procesie stosowania prawa. Oznacza to, że organ stosujący uznając jednoczesną niejednolitość regulacji konstytucyjnej i regulacji prawnej poza konstytucyjnej stosuje regulację konstytucyjną, chyba że ta odsyła go w wyznaczonym zakresie bezpośrednio do regulacji ustawowej.
Bezpośrednio stosować Konstytucję można:

Konstytucja obowiązuje:
- przed wszystkimi organami wszystkich kompetentnych władz publicznych władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą w zakresie stosowania prawa prywatnego, gdzie organ ma obowiązek uwzględnienia postanowień konstytucyjnych, a strona może skutecznie się na nie powołać.

- przed wszystkimi organami i pracownikami urzędów w obszarze realizacji i stosowania prawa publicznego.
- przed wszystkimi organami I oraz II instancji, a także innymi organami kontrolnymi oraz nadzorczymi.

95. BEZPOŚREDNIE STOSOWANIE KONSTYTUCJI PRZEZ WSA I NSA.

Już w 1990 w orzeczeniu SN stwierdzono, że dopuszczalne i możliwe jest bezpośrednie stosowanie w orzecznictwie sądowym przepisów obowiązującej w Polsce Konstytucji, szczególnie zaś wówczas, gdy służy to pełniejszej, szerszej i bardziej skutecznej ochronie praw obywateli. Poglądy te znalazły potwierdzenie w przepisach Konstytucji z 1997 roku, której art. 8 ust. Stanowi expresiss verbiss, że przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że sama Konstytucja stanowi inaczej.

Z wyroku NSA (I S.A./Łd 573/2002)

„1. Zasadą ustrojową Rzeczypospolitej Polskiej, wynikającą z art. 8 ust. 2 Konstytucji jest jej bezpośrednie stosowanie, co nie musi oznaczać i zwykle nie oznacza, że przepisy tego aktu stanowią samodzielną podstawę postępowania organów. Tak dzieje się tylko wtedy, gdy postanowienia Konstytucji są dostatecznie skonkretyzowane. Tym samym zwykle powołanie się jedynie na naruszenie przepisów Konstytucji, bez wskazania naruszenia przez organ administracji przepisów niższego rzędu bezpośrednio regulujących zakres uprawnień i obowiązków obywateli oraz zakres przyznanych organowi kompetencji do działania, wyznaczających mu granice do podejmowania władczych rozstrzygnięć i określających procedury procesu decyzyjnego nie czyni zadość wymogowi na tyle konkretnego określenia naruszenia prawa, aby możliwa była sądowa kontrola zarzutu.”


Wyrok NSA z 14 lutego 2002 r., I SA/Po 461/01

1. Sędziowie mają prawo (a obowiązek wówczas, gdy z powodu utraty mocy obowiązującej aktu normatywnego nie może wypowiedzieć się Trybunał Konstytucyjny) - na podstawie art. 8 ust. 2 Konstytucji o bezpośrednim jej stosowaniu - do wydawania wyroków wprost na podstawie Konstytucji. Sędzia sądu administracyjnego może w indywidualnej sprawie odstąpić od stosowania przepisu ustawy podatkowej, który uznaje za sprzeczny z Konstytucją, oraz pominąćsprzeczny z Konstytucją i ustawą akt podustawowy.

2. Organy podatkowe, stosując przepisy prawa podatkowego - stosownie do art. 7 Konstytucji RP, działają na

podstawie i w granicach prawa. Zgodnie z art. 8 Konstytucji RP, Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej, a jej przepisy stosuje się bezpośrednio. Organy podatkowe, mając wątpliwości co do konstytucyjności przepisów wykonawczych i ich zgodności z ustawą podatkową, powinny w trakcie postępowania podatkowego podjąć w tym zakresie stosowne działania prawne, a nie odsyłać podatnika - po

zakończeniu postępowania administracyjnego - na drogę postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym.

96. UMOWA MIĘDZYNARODOWA JAKO ŹRÓDŁO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

Umowy międzynarodowe zaliczane są do źródeł prawa powszechnie obowiązującego. Umowa taka staje się źródłem prawa po jej ratyfikacji i ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP.

Zgodnie z art..91 ust.1 Konstytucji ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w DU stanowi część porządku prawnego krajowego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania odrębnej ustawy.

Można wyróżnić 2 grupy umów międzynarodowych:

W przypadku sprzeczności pomiędzy umową międzynarodową ratyfikowaną za zgodą wyrażoną w ustawie a ustawą, pierwszeństwo ma ratyfikowana umowa międzynarodowa.

Umowy międzynarodowe może zatwierdzać również Rada Ministrów, jeśli nie wymagają one ratyfikacji.

Konstytucja dopuszcza przekazanie organizacji międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencji organów władzy państwowej w niektórych sprawach. Wtedy ratyfikacja umowy dot. takiej regulacji wymaga szczególnego trybu określonego w Konstytucji (art. 90 ust 2-4) - umieszczenie takiego przepisu jest wyrazem dążenia Polski do przystąpienia do UE.

Konstytucja nadaje prawu ustanowionemu przez organizację międzynarodową szczególną rangę. Jeśli wynika to z umowy międzynarodowej konstytuującej organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio, przed ustawami, gdyby dochodziło do kolizji z ustawami.

97. USTAWA JAKO ŹRÓDŁO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

W hierarchii źródeł prawa ustawy zajmują miejsce bezpośrednio po Konstytucji. Ustawa jest źródłem prawo powszechnie obowiązującego. Stanowić ustawy może tylko Sejm. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje zaś posłom, Senatowi, Prezydentowi RP, Radzie Ministrów oraz grupie minimum 100 tysięcy obywateli posiadających prawo wybierania do Sejmu.

Niektóre sprawy mogą być regulowane tylko w formie ustawy, są to: najważniejsze kwestie funkcjonowania organów państwowych oraz ograniczenia w zakresie korzystania przez obywateli z konstytucyjnych praw i wolności.

Ustawy wraz z Konstytucja mają w demokratycznym państwie prawnym podstawowe znaczenie dla administracji publicznej, tworzą dla niej podstawy prawne do działania oraz wyznaczają granice działania.

Podkreśla się prymat ustawy wobec innych źródeł prawa (patrz pyt. 98).

Warunkiem wejścia ustawy w życie jest jej ogłoszenie (następuje przez publikację w Dzienniku Ustaw RP). Dopóki ustawa nie jest ogłoszona, nie może stanowić podstawy do działania administracji, nie można żądać od obywateli zachowań przewidzianych w ustawie.

98. ZASADA PRYMATU USTAWY W PORZĄDKU PRAWNYM.

Zasada prymatu ustawy wobec innych źródeł prawa wymaga:

Wg hierarchicznej budowy systemu prawnego, akt prawny niższego rzędu nie może być sprzeczny z aktem prawnym wyższego rzędu. Gdy taka sprzeczność występuje, należy ją usunąć. Powstaje więc tu konieczność kontroli konstytucyjności ustaw oraz aktów podustawowych z ustawą przez TK.

99. ROZPORZĄDZENIE WYKONAWCZE JAKO ŹRÓDŁO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

Stanowienie rozporządzeń zalicza się do klasycznych form udziału władzy wykonawczej w stanowieniu prawa.

Rozporządzenia należą do źródeł prawa powszechnie obowiązującego i są aktami wykonawczymi względem ustawy.

Rozporządzenia wydają organy wskazane w Konstytucji, na podstawie szczególnego upoważnienia ustawowego i w celu wykonania ustawy.

Kompetencje do wydawania rozporządzeń posiadają (katalog zamknięty):

100. UPOWAŻNIENIE DO WYDANIA ROZPORZĄDZENIA.

W każdym przypadku do wydania rozporządzenia konieczne jest szczególne upoważnienie wyrażone w ustawie, które zawiera wskazanie właściwego do jego wydania organu oraz szczegółowe określenie przedmiotu rozporządzenia. Rozporządzenie może regulować tylko sprawy jednorodne z tymi, które reguluje ustawa, lecz które nie miały zasadniczego znaczenia i nie zostały w tejże ustawie wyczerpująco unormowane. Konstytucja zabrania wydawania upoważnień blankietowych (określają treść rozporządzeń w sposób ogólny).

Upoważnienie do wydania rozporządzenia nie może być oparte na domniemaniu ani na wykładni celowościowej, ponadto istnieje zakaz subdelegacji (przekazania kompetencji do podjęcia rozporządzenia innemu organowi).

101. WARUNKI LEGALNOŚCI I KONSTYTUCYJNOŚCI ROZPORZĄDZEŃ.

Warunki konstytucyjności rozporządzeń (art. 92 Konstytucji):

Warunki legalności rozporządzeń:

102. PRAWO MIEJSCOWE JAKO ŹRÓDŁO PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

Zgodnie z brzmieniem art. 87 Konstytucji RP do zakresu źródeł prawa powszechnie obowiązującego zaliczamy obok Konstytucji, ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych oraz rozporządzeń również akty prawa miejscowego.

Akty prawa miejscowego, pomimo ich powszechnego charakteru polegającym na regulowaniu zachowania się wszystkich kategorii adresatów, mają ograniczony przestrzennie zasięg obowiązywania co oznacza, iż nie obowiązują na całości terytorium RP lecz na obszarze terytorialnej właściwości organów, które je ustanowiły.

W świetle art. 94 Konstytucji RP organami upoważnionymi do stanowienia aktów prawa miejscowego są organy samorządu terytorialnego oraz terenowe organy administracji rządowej.

Wyposażenie organów lokalnych w kompetencje do stanowienia prawa miejscowego wynika przede wszystkim z następujących przesłanek:

  1. szczegółowe regulowanie zagadnień lokalnych przez organy centralne nie jest wskazane ze względu na brak uwzględnienia specyfiki lokalnej,

  2. istnienie kwestii, które przez swój lokalny wymiar nie wymagają jednolitego unormowania w skali całego kraju,

  3. nie możliwe jest ani zasadne uregulowanie przez organy centralne wszystkich kwestii, mogących wystąpić w przyszłości na danym terenie,

  4. w sytuacjach nadzwyczajnych istnieje potrzeba szybkiej reakcji przez organy lokalne,

Jedyną podstawą do tworzenia aktów prawa miejscowego jest delegacja ustawowa, o czym mówi art. 94 , zawierająca upoważnienie szczególne lub generalne.

Jako, że brak jest jednej ustawy zwykłej regulującej zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego, kwestie te regulowane są przepisami zawartymi w ustawach ustrojowych:

Ponadto podstawy prawne do stanowienia aktów prawa miejscowego zawierają ustawy szczególne.

W oparciu o powyższe ustawy można dokonać następującego wyróżnienia organów uprawnionych do wydawania aktów prawa miejscowego:

W oparciu o przedstawiony powyżej podział organów upoważnionych do stanowienia aktów prawa miejscowego można dokonać następującego podziału tychże aktów:

103. STANOWIENIE PRAWA MIEJSCOWEGO PRZEZ ORGANY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO.

Oprócz art. 87 ust.2 i 94 Konstytucji konstytucyjne podstawy dla uprawnień prawotwórczych samorządu terytorialnego zawarte są w art. 16 ust. 2 Konstytucji (samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej i przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność) oraz w art. 168 Konstytucji (jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie)

Organy samorządu terytorialnego wydają głównie następujące akty prawne:

Regułą jest, że do wydawania aktów prawa miejscowego upoważnione są organy stanowiące jednostek samorządu lokalnego, czyli rada gminy i rada powiatu.

Statuty są wydawane na podstawie generalnego upoważnienia organów samorządu terytorialnego do samodzielnego regulowania stosunków prawnych w ramach tego upoważnienia.

W drodze statutu regulowany jest wewnętrzny ustrój gminy (statut gminy) oraz jednostek pomocniczych (statuty sołectw, osiedli, dzielnic), organizacja wewnętrzna i tryb pracy rady gminy i jej organów, organizacja urzędów i instytucji gminnych, zasady zarządu mieniem gminy, zasady i tryb korzystania z gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej. Ponadto istnieją statuty tworzące związki międzygminne.

Statut powiatu określa ustrój powiatu, organizację wewnętrzną oraz tryb pracy rady powiatu i komisji powoływanych przez radę powiatu, zasady tworzenia klubów radnych, a także organizację wewnętrzną i tryb pracy zarządu powiatu. W drodze statutu tworzone są również związki między powiatami.

Statut województwa określa ustrój województwa, zawiera postanowienia dotyczące organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu województwa, postanowienia określające stosunki województwa z innymi podmiotami, w tym z jednostkami lokalnego samorządu terytorialnego z obszaru województwa.

Przepisy porządkowe są wydawane, gdy skala zjawiska uzasadniającego ten typ regulacji nie przekracza obszaru gminy. Powiatowe przepisy porządkowe mogą być wydane, gdy przyczyna regulacji przekracza obszar jednej gminy. Mogą być wydawane na podstawie generalnego upoważnienia, zawartego w ustawach ustrojowych. Mogą być wydawane jedynie w zakresie nie uregulowanym w ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących oraz jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia, zdrowia lub dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego, a w powiecie także wtedy, gdy jest to niezbędne dla ochrony mienia i środowiska naturalnego.

Przepisy porządkowe są wydawane w formie uchwały rady gminy bądź rady powiatu. W przypadkach niecierpiących zwłoki może je wydać także organ wykonawczy (wójt, burmistrz, prezydent, w powiecie - zarząd powiatu) w formie zarządzenia i uchwały. Przepisy te jednak muszą być przedstawione przez organ wykonawczy radzie w celu zatwierdzenia. Rada w tym wypadku określa termin utraty mocy wiążącej przepisów porządkowych.

104. SĄDOWA KONTROLA LEGALNOŚCI PRAWA MIEJSCOWEGO.

Sądowa kontrola legalności praw miejscowego jest wykonywana w postaci skargi na uchwały. Możliwość wniesienia takiej skarci przewidują przepisy wszystkich ustaw ustrojowych - ustawy o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa.

Skarga ma charakter powszechny - prawo do jej wniesienia służy każdemu, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą organy gminy z zakresu administracji publicznej, uchwałą organu powiatu z zakresu administracji publicznej, przepisem aktu prawa miejscowego.

Skargę taka można wnieść do sądu:

W sprawie wezwania do usunięcia naruszenia stosuje się przepisy o terminach w postępowaniu administracyjnym. Przepisów tych nie stosuje się, gdy w sprawie orzekał już sąd administracyjny i skargę oddalił.

Powołane przepisy stosuje się odpowiednio, gdy organ rady gminy, powiatu lub województwa nie wykonuje czynności nakazanych prawem albo przez podejmowane czynności prawne lub faktyczne narusza prawa osób trzecich. Wtedy sąd administracyjny może nakazać organowi nadzoru wykonanie niezbędnych czynności na rzecz skarżącego, na koszt i ryzyko gminy, powiatu lub województwa.

105. KONSTYTUCYJNE ŹRÓDŁA PRAWA MIEJSCOWEGO.

Kategoria źródeł prawa wewnętrznego nie była uprzednio kategorią konstytucyjną. Wprowadziła ją dopiero Konstytucja z 1997 roku. Do aktów normatywnych o charakterze wewnętrznym nie mających przymiotu powszechnie obowiązujących przepisów prawa Konstytucja zalicza:

106. RES INTERNAE- ISTOTA (słabo - Internet).

Niegdyś akty prawa wewnętrznego nie były uważane za akty tworzące normy prawne, lecz za res internae, czyli za sprawy wewnętrzne administracji, nie tworzące norm prawnych.

107. ISTOTA PRAWA WEWNĘTRZNEGO(art. 93 Konstytucji RP).

Prawo wewnętrzne nie jest prawem powszechnie obowiązującym

Prawo wewnętrzne posiada ograniczony zakres obowiązywania - obowiązuje tylko w stosunku do jednostek organizacyjnych podległych organizacyjnie lub służbowo organowi, który je wydał. Nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotów spoza danej struktury organizacyjnej, nie mogą stanowić podstawy decyzji administracyjnych wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów. Akty prawa wewnętrznego mogą być wydawane tylko na postawie ustawy.

108. RODZAJE ŹRÓDEŁ PRAWA WEWNĘTRZNEGO.

Uchwały - akty normatywne kolegialnych organów administracji publicznej - np. uchwały Rady Ministrów, uchwały organów samorządu terytorialnego - chyba że ustawa przewiduje dla nich inną nazwę. Charakter uchwał jest zróżnicowany - niektóre mają charakter powszechnie obowiązujący, inne charakter wewnętrzny. Konstytucja wymienia jako akty prawa wewnętrznego uchwały Rady Ministrów, które nie muszą mieć odrębnej podstawy ustawowej i mogą mieć charakter samoistny. Uchwały Rady Ministrów nie mogą wkraczać w materię ustawową - uchwały Rady Ministrów skierowane do podmiotów nie podlegających Radzie, wkraczające w materię ustawową i wykraczające poza zakres działania rządu, będą niezgodne z Konstytucją.

Zarządzenia - to akty normatywne nie mające waloru powszechnie obowiązujących źródeł prawa (w myśl „Małej Konstytucji” z 1992 roku miały). Obecnie zarządzenia, podobnie jak uchwały Rady Ministrów, mają charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu zarządzenie. W przeciwieństwie do uchwał RM, zarządzenia mogą być wydawane tylko na postawie ustawy, ponadto nie mogą one stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych i innych podmiotów. Zarządzenia, oprócz podmiotów wymienionych w art. 93 Konstytucji, mogą być wydawane także przez Prezydenta RP, przewodniczących określonych w ustawach komitetów, a poza uregulowaniem konstytucyjnym - również przez centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji zespolonej i niezespolonej oraz organy zakładów administracji publicznej.

W doktrynie wyróżnia się również regulaminy i statuty (stanowione przez naczelne organy administracji oraz przez inne podmioty administrujące). Są to akty normatywne, regulujące „wewnętrzny ustrój i funkcjonowanie jednostek organizacyjnych administracji publicznej (także niepublicznych)” - Boć. Określa się je, jako postać prawa wewnętrznego, ale nie autonomicznego wobec prawa powszechnie obowiązującego. Ich stanowienie musi się opierać na normie ustawowej, a zawarta w nich regulacja mieścić się w granicach prawa powszechnie obowiązującego. Przedmiotem regulacji zawartej w regulaminach i statutach są kwestie organizacyjne, podziały czynności, układy zależności organizacyjnych i służbowych. Niekiedy regulaminy przybierają formę zarządzeń lub uchwał, a statuty, w tym mających charakter przepisów powszechnie obowiązujących lub przepisów wewnętrznych.

Często podkreśla się niejednolity charakter aktów normatywnych określanych jako akty statutowe. Statuty mogą mieć więc charakter powszechnie obowiązujący, jak i wewnętrzny. Ochendowski wskazuje, że statuty zawierają normy prawne stanowione przez osoby prawne prawa publicznego (np. uniwersytet) dla uregulowania ich własnych spraw. Od rozporządzeń różni je więc to, że nie są wydawane przez organy administracji państwowej, ale przez podmioty samodzielne, o odrębnej osobowości prawnej, włączonych do organizmu państwa.

Uprawnienia do stanowienia statutów wynika z upoważnienia ustawowego i nie może wykraczać poza to upoważnienie.

Należy podkreślić, że statuty (np. szkół wyższych) i regulaminy zakładowe (np. regulamin studiów) regulują nie tylko sprawy wewnętrznej organizacji zakładu, ale także relacje pomiędzy organami zakładu i jego pracownikami oraz użytkownikami, a także prawa i obowiązki użytkowników. Akty obowiązujące wewnątrz zakładów publicznych nazywa się czasem „aktami prawa zakładowego” (ich umiejscowienie w systemie źródeł prawa jest trudne). Z racji tego, że stanowienie tych aktów ma podstawę prawną w przepisach powszechnie obowiązujących, wchodzących do katalogu konstytucyjnych źródeł prawa, normatywne akty zakładowe należy uznać za prawnie aprobowane. Ponadto regulaminy zakładów publicznych powinny uwzględniać konstytucyjnie określone prawa i obowiązki obywatela, muszą być stanowione na podstawie upoważnienia ustawowego i uzupełniać regulację ustawową.

109. PROBLEMY PRAWA WEWNĘTRZNEGO.

Konstytucja przedstawia zamknięty katalog źródeł prawa, który nie obejmuje zarządzeń ministrów i kierowników organów centralnych (nie można ich nazwać źródłami prawa wedle Konstytucji, lecz są one aktami prawa o charakterze wewnętrznym). Pomimo zamknięcia katalogu źródeł prawa wewnętrznego występuje ogromne zróżnicowanie innych źródeł prawa o charakterze wewnętrznym, co ma duże znaczenie w praktyce. Rodzi się tu niebezpieczeństwo zaistnienia zjawiska swoistego „odwracania hierarchii źródeł prawa” - urzędnik administracji jest skłonny najpierw stosować przepisy wewnętrzne (aspekt psychologiczny), zapominając o ustawie lub odsuwając ją na drugi plan. Urzędowe wytyczne często zastępują ustawę, stanowiąc zagrożenie legalności działania administracji publicznej.

Innymi problemami prawa wewnętrznego są: wielość poziomów regulacji, chwiejność terminologiczna, niespójność a nawet sprzeczność uregulowań.

110. AKTY KIEROWNICTWA WEWNĘTRZNEGO.

Akty kierownictwa wewnętrznego to normy o ograniczonej mocy obowiązywania, adresowane wyłącznie do określonych kategorii jednostek organizacyjnych administracji publicznej lub do funkcjonariuszy poszczególnych jej gałęzi, czy działów. Np. samoistne uchwały RM wydane bez upoważnienia zawartego w ustawie stanową wyłącznie akty prawotwórcze kierownictwa wewnętrznego - mogą wiązać jedynie tych adresatów, którzy są organizacyjnie lub służbowo podporządkowani organowi wydającemu akt.

Akty kierownictwa wewnętrznego nie mogą zastępować ani modyfikować aktów prawa powszechnie obowiązującego, ponadto nie mogą stanowić podstawy decyzji wobec osób fizycznych i prawnych.

111. POLECENIE SŁUŻBOWE W ADMINISTRACJI.

Polecenie służbowe jako akt kierownictwa wewnętrznego jest to ustne lub pisemne zlecanie pracownikowi konkretnych obowiązków lub czynności do wykonania. Wykonywanie poleceń służbowych dotyczących pracy jest jednym z podstawowych obowiązków pracowniczych, a nieusprawiedliwiona odmowa wykonania polecenia jest uznawana za ciężkie naruszenie tych obowiązków. Polecenie służbowe jest zaliczane do najważniejszych wewnętrznych form działania administracji publicznej. Polecenie służbowe wydawane jest w warunkach nadrzędności i podporządkowania służbowego występującego w ramach danej jednostki organizacyjnej lub między różnymi jednostkami (podporządkowanie poziome lub pionowe). Jest to dyrektywa skierowana przez zwierzchnika służbowego do podległego mu pracownika i stanowi formę określenia sposobu wykonania obowiązku ciążącego na adresacie tego polecenia. Polecenie musi mieścić się w granicach prawa co oznacza, że musi je wydawać tylko osoba upoważniona i tylko w granicach swoich kompetencji, a treść polecenia (nakaz działania lub zaniechania) nie może być sprzeczny z prawem.

112. PRAWO POWIELACZOWE(WYTYCZNE, INSTRUKCJE, OKÓLNIKI).

Prawo powielaczowe to akty wydawane zwykle przez naczelne organy administracji państwowej w formie okólników, wytycznych instrukcji. W świetle obowiązującej obecnie konstytucji prawo powielaczowe nie jest prawem jako takim, nie posiada mocy wiążącej, prawnej, może zawierać jedynie wskazówki organizacyjne. Prawo powielaczowe to często zbiory zaleceń i interpretacji. W poprzednim systemie (PRL) często prawo powielaczowe uznawane było za prawo wiążące.

113. PODSTAWOWE KATEGORIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO.

Przede wszystkim prawo wspólnotowe podzielić możemy na prawo pierwotne oraz prawo pochodne.

Prawo pierwotne zawarte jest w umowach międzynarodowych, zawartych przez państwa członkowskie, jest ono tożsame z klasycznym prawem międzynarodowym, różni się jednak od niego swoistością postanowień (o czym świadczą doktryna bezpośredniego skutku oraz nadrzędność prawa wspólnotowego). Do prawa pierwotnego zaliczamy:

Prawo pochodne pochodzi natomiast od organów Wspólnoty, zbliżone jest w pewnym sensie do prawa krajowego państw członkowskich. Główny katalog źródeł prawa pochodnego ustalony został w art. 249 TWE:

Ponadto do ogólnie pojętego prawa wspólnotowego zaliczyć można prawo zwyczajowe, prawo sędziowskie, ogólne zasady prawa wspólnotowego, umowy międzynarodowe zawierane przez Wspólnoty oraz te zawierane między państwami członkowskimi.

114. MIEJSCE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO W PORZĄDKU PRAWNYM RP.

Rzeczpospolita Polska jest członkiem UE, więc prawo wspólnotowe należy do systemu źródeł prawa RP (jest jednak systemem odrębnym zarówno od prawa krajowego, jak i prawa międzynarodowego).

Miejsce prawa wspólnotowego w krajowym porządku prawnym regulują przede wszystkim:

115. STOSOWANIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO W POLSCE(SFERA ADMINISTRACJI).

Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej w znaczny sposób wpłynęło na stosowanie prawa przez organy administracyjne. W polskim systemie pojawiły się nowe źródła prawa, pochodzące od organów wspólnotowych. Członkostwo państw w UE w silny sposób oddziałuje na prawo administracyjne, jako że w znacznym stopniu przestaje ono być domeną prawodawcy krajowego.

Najwyraźniejsze zmiany wystąpiły w podstawach działania administracji, która zgodnie z wyrażoną w art. 7 Konstytucji zasadą legalności, działa na podstawie i w granicach prawa. W konsekwencji, od dnia akcesji, obowiązana jest do przestrzegania wiążących norm krajowych, wspólnotowych oraz pewnych zasad określonych w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS).

Członkostwo Polski w Unii Europejskiej postawiło zatem przed organami administracyjnymi nowe wyzwania związane ze stosowaniem prawa.

Wyróżnić można dwa sposoby stosowania prawa wspólnotowego - bezpośredni i pośredni. Bezpośrednie stosowanie prawa polega na tym, że normy zawarte w prawie wspólnotowym stanowią podstawę rozstrzygnięć wydawanych przez organy danego państwa członkowskiego (np. aktów administracyjnych). Pośrednie natomiast stosowanie tego prawa polega na tym, że organy administracyjne wydają rozstrzygnięcia zgodnie z normami prawa krajowego, ukształtowanymi pod wpływem prawa wspólnotowego.

116. OBOWIĄZYWANIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO W POLSCE(SFERA ADMINISTRACJI)- ZASADA KOMPETENCJI.

Kompetencje to prawnie określony zakres uprawnień i obowiązków przypisanych danemu podmiotowi administrującemu, przy czy zakres ten wyznaczają przepisy określające zadania, właściwość oraz prawne formy działania podmiotu administrującego.

Ogólnie rzecz biorąc, zasada kompetencyjności głosi, że do rozstrzygania określonej sprawy w określonej formie może być zobowiązany (kompetentny) tylko jeden organ administracji publicznej, odznaczający się właściwością rzeczową, miejscową i instancyjną.

Jeśli chodzi natomiast o zasadę kompetencji w prawie wspólnotowym, należy (najprawdopodobniej???) przeprowadzić podział kompetencji Wspólnot.

Wyróżniamy:

117. OBOWIĄZYWANIE PRAWA WSPÓLNOTOWEGO W POLSCE(SFERA ADMINISTRACJI)- ZASADA SUBSYDIARNOŚCI I PROPORCJONALNOŚCI.

Zasada subsydiarności

Oględnie mówiąc, zasada subsydiarności oznacza, że wszelkie decyzje dotyczące obywateli powinny być podejmowane na szczeblach jak najniższych i jak najbliższych obywatelom, zaś decyzje na wyższych szczeblach winny być podejmowane tylko tam, gdzie jest to bardziej efektywne oraz wykracza poza możliwości struktur niższego stopnia.

Wymiar wspólnotowy:

Zasada subsydiarności została wprowadzona na mocy TUE. Zasada ta stanowi, że Wspólnota działa w granicach powierzonych jej przez Traktat oraz celów w nim wyznaczonych. W dziedzinach nie należących do kompetencji wyłącznych Wspólnoty, podejmuje ona działania zgodnie z zasadą subsydiarności - tylko wtedy i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych działań nie mogą być osiągnięte w sposób wystarczający przez państwa członkowskie, natomiast ze względu na rozmiary lub skutki proponowanych działań możliwe jest lepsze ich osiągnięcie na poziomie wspólnotowym.

Zasada proporcjonalności

„[...] Istoty zasady proporcjonalności należy upatrywać w dążeniu do wyważenia proporcji w układzie stosunków środek - cel czy też poszukiwania rozwiązań najlepiej godzących zaangażowane w sprawę interesy.” (Kmieciak). Zasada tak jest odnoszona do rozsądnej i racjonalnie uzasadnionej ingerencji państwa w sferę gwarantowanych konstytucyjnie (ale i nie tylko) praw i wolności jednostki. Zasada ta nakazuje, by pomiędzy celem regulacji prawnej lub indywidualnej ingerencji władzy publicznej a przewidzianymi prawem i stosowanymi środkami postępowania zachowana była korelacja i właściwe proporcje.

Na treść tej zasady składają się 3 podstawowe nakazy:

  1. nakaz przydatności - by zamierzony środek był zdatny do realizacji danego celu,

  2. nakaz konieczności - powinność ograniczenia ingerencji do niezbędnego minimum,

  3. nakaz proporcjonalności (sensu stricto) - cel pozostawać powinien w odpowiednim stosunku do ciężaru i dolegliwości podejmowanych środków.

Zasada proporcjonalności wynika pośrednio z art. 7 KPA.

Zasada proporcjonalności uznawana jest za jedną z zasad ogólnych prawa wspólnotowego. Na tej płaszczyźnie oznacza ona zakaz dla krajowych i wspólnotowych władz ograniczania praw i wolności jednostek w stopniu większym, niż to jest niezbędne do osiągnięcia zamierzonego celu.

Została ona określona w art. 5 TWE, który stanowi, że Wspólnota nie może wykraczać poza to, co jest konieczne do osiągnięcia celów Traktatu.

118. KONSEKWENCJE PRZYSTĄPIENIA POLSKI DO UE W SFERZE PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

Konsekwencje przystąpienia do UE to:

119. PRZEKROCZENIE GRANIC SWOBODY USTAWODAWCZEJ.

Delegacja ustawowa zawarta jest zwykle w przepisach kompetencyjnych. Pojęcie kompetencji oznacza ogólnie zespół praw i obowiązków organu administracji publiczne - z jednoczesnym wskazaniem prawnych form działania organu. Przepisy zawierające zakres działania nie mogą stanowić podstawy działań władczych podejmowanych przez organ administracji publicznej. Do podjęcia konkretnych działań władczych, oprócz przepisów określających zakres działania, musi istnieć inny przepis, czyli właśnie przepis kompetencyjny. Kompetencje określane są w ustawach (aktach wykonawczych), regulujących poszczególne dziedziny administracji publicznej. Ustawy te wskazują formę prawną, jaką może zastosować organ w danej sprawie. Kompetencje organu nie mogą przez własne działania być zwiększone, uszczuplone, zmienione lub przeniesione na inny organ. Zawsze działanie jednego organu w ramach kompetencji drugiego musi mieć wyraźną podstawę prawną i może przyjąć postać przeniesienia kompetencji lub działania z upoważnienia organu. Zasadą jest, że żaden organ nie może wkraczać w sferę należącą do innego organu. Organ dysponuje tylko tymi kompetencjami, jakie przysługują mu na podstawie prawa.

120. PRZEKROCZENIE DELEGACJI USTAWOWEJ.

Subdelegacja to dalsze przekazanie kompetencji uprawnionego organu do wydania aktu prawnego, zwykle powszechnie obowiązującego oraz zwykle przez organ wyższy organowi niższemu (sytuacja odwrotna to dewolucja). Według Konstytucji RP subdelegacja jest zakazana.

121. PROBLEM SUBDELEGACJI.

Art. 92 ust. 2 Konstytucji RP

Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o których mowa w ust.1 innemu organowi.

122. PEWNOŚĆ PRAWA.

?

123. ZASADY I STANDARDY W ZAKRESIE TREŚCI PRAWA(pytanie niepewne...).

Moim zdaniem chodzi tu ogólne cechy systemu prawnego, czyli:

124. OGŁASZANIE ŹRÓDEŁ PRAWA.

Aby źródła powszechnie obowiązującego prawa mogły wiązać ich adresatów, muszą być ogłoszone. Wobec tego przyjąć można domniemanie, że przepisy opublikowane w sposób prawidłowy są powszechnie znane. Następstwem tego domniemania jest przyjęcie zasady ignorantia iuris nocet .

Prawo wspólnotowe ogłaszane jest w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich).

Zgodnie z Konstytucją RP warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Zasady i tryb ogłaszania aktów normatywnych określa ustawa. Istnieje ustawowy obowiązek ogłaszania aktu normatywnego w dzienniku urzędowym.

Dziennikami urzędowymi są:

W Dzienniku Ustaw RP ogłasza się:

W „Monitorze Polskim” ogłasza się:

W dziennikach urzędowych ministrów kierujących działami administracji rządowej oraz w dziennikach urzędowych urzędów centralnych ogłasza się akty normatywne organu wydającego dziennik i nadzorowanych przez niego urzędów centralnych, uchwały RM uchylające zarządzenia ministra, orzeczenia TK w sprawach powyższych aktów prawnych.

W wojewódzkim dzienniku urzędowym wydawane są akty prawa miejscowego, często są one jednak ogłaszane w sposób uproszczony, np. w formie obwieszczeń.

125. TECHNIKA SPORZĄDZANIA PRZEPISÓW PRZEJŚCIOWYCH (tylko tyle znalazłam - kserówki).

Przepisy przejściowe regulują oddziaływanie nowego prawa na stosunki powstałe podczas obowiązywania dotychczasowego prawa. Określają sposób zakończenia postępowania w sprawach będących w toku, zakres zachowania uprawnień i obowiązków powstałych pod działaniem dotychczasowego prawa oraz rozstrzygnięcia dotyczące utrzymania w mocy dotychczasowych przepisów wykonawczych zanim pojawią się nowe. Określa się je często jako graniczne wypowiedzi prawodawcy. Zasadniczym celem przepisów przejściowych jest potrzeba dostosowania do nowo przyjętych rozwiązań prawnych struktur organizacyjnych albo unormowań niejako zewnętrznych wobec danego aktu normatywnego.

Wyróżniamy przepisy przejściowe:

Przepisy przejściowe o charakterze proceduralnym budowane są wg jednej z trzech zasad:

  1. jedności procesu, czyli stosowania uregulowań dotychczasowych, aż do zakończenia postępowania prawomocnym rozstrzygnięciem,

  2. aktualności procesu - a więc stosowania w postępowaniu nowych reguł, natychmiast po ich wejściu w życie,

  3. stadiów procesowych - co oznacza stosowanie uregulowań dotychczasowych we wcześniejszym toku postępowania, uregulowań zaś nowych w toku późniejszym.

126. OBEJŚCIE PRAWA (słabo, radzę poszukać jeszcze samemu).

Pojęcie „obejście prawa” wywodzi się z łacińskiego zwrotu „praeter legem” (dosłownie „obok prawa”). Pojęcie to oznacza działanie nie będące w sprzeczności z prawem obowiązującym, ale także działanie nie przewidziane przez to prawo.

127. KONSTYTUCYJNE REGUŁY STANOWIENIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO.

?

128. PODSTAWOWE ZASADY W ZAKRESIE TWORZENIA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO(ZASADY OPPRAWNEJ LEGISLACJI).

Ogólnie rzecz biorąc, tzw. zasady poprawnej (często przyzwoitej) legislacji wynikają z zasady demokratycznego państwa prawnego i zasady zaufania obywateli do państwa i stanowionego przez nie prawa. Są to przede wszystkim:

Powyższy zbiór zasad nie ma charakteru zamkniętego, szczególne zasady są określane ze względu na konkretny przypadek, np. badania zgodności ustawy z konstytucją, czy zgodności aktu normatywnego lub administracyjnego z ustawą.

129. OBOWIĄZKI USTAWODAWCY WYNIKAJĄCE Z ZASADY PROPORCJONALNOŚCI.

Zasada ta została wyrażona pośrednio w art. 31 ust. 3 Konstytucji oraz art. 7 KPA, posiada uniwersalny charakter i jest nieodłącznym komponentem zasady demokratycznego państwa prawnego oraz ochrony praw jednostki. Odnosi się zarówno do sfery stanowienia, jak i stosowania prawa. Uznawana jest także za jedną z zasad ogólnych prawa wspólnotowego.

Wynikające z zasady proporcjonalności obowiązki ustawodawcy:

Zasada proporcjonalności to także 3 podstawowe nakazy:

  1. nakaz przydatności - wymóg, by przewidziany środek był zdatny do realizacji określonego celu,

  2. nakaz konieczności - powinność ograniczenia ingerencji państwa do koniecznego minimum,

  3. nakaz proporcjonalności (tzw. nakaz proporcjonalności w ścisłym tego słowa znaczeniu) - cel powinien pozostawać w odpowiednim stosunku do ciężaru i dolegliwości podejmowanych środków.

130. LEGITYMIZACJA PRAWA ADMINISTRACYJNEGO(STANOWIONEGO).

?

131. LUZY NORMATYWNE W ADMINISTRACJI. PODSTAWOWE KATEGORIE.

Luzy normatywne nieodłącznie związane są ze sferą pojęć niedookreślonych, uznaniem administracyjnym oraz odesłaniami pozasystemowymi.

Sfera pojęć niedookreślonych - jest nieodłącznym elementem każdego systemu prawnego, czyni ten system bardziej elastycznym i wrażliwym na rzeczywistość, ale jednocześnie tworzy pewne niebezpieczeństwo:

Z pojęć nieostrych nie wynika swoboda wykładni prawa, lecz kompetencja posługiwania się w jego stosowaniu zasadami prawa oraz ocenami pozaprawnymi., do odtwarzania treści tychże pojęć na podstawie obowiązującego prawa i z uwzględnieniem różnego rodzaju metod wykładni, zasad wnioskowania i reguł inferencyjnych.

Uznanie administracyjne - należy odróżnić je od sfery pojęć niedookreślonych, która podlega pełnej wykładni w procesie interpretacji prawa. Uznanie administracyjne krótko mówiąc, polega na wyborze konsekwencji zaistnienia normy prawnej w odniesieniu do konkretnego stanu faktycznego i wynika przede wszystkim z materialnego prawa administracyjnego. Uznanie administracyjne oznacza, że organowi administracji przyznaje się możliwość dokonania wyboru spośród dwóch lub więcej dopuszczonych przez ustawę, równowartościowych prawnie rozwiązań.

Odesłania pozasystemowe - łączy się bezpośrednio z problemem uznania administracyjnego i pojęć nieostrych. Oprócz norm prawnych, które wyznaczają podstawową platformę etycznych stosunków, równie ważne są inne normy, reguły i zasady. Odesłania pozasystemowe można by więc nazwać środkiem łączności prawa stanowionego z innymi regulatorami rzeczywistości społecznej. Normy prawne odsyłające pozasystemowo odsyłają do norm, reguł i zasad, które przez sam fakt odesłania nie stają się normami prawnymi. Możemy wyróżnić odesłania bezpośrednie (gdy przepis prawny odsyła bezpośrednio do .np. zasad prakseologicznych, tzn. wymienia jej jako reguły odniesienia) oraz odesłania pośrednie (gdy zastosowanie np. zasad prakseologicznych pozostawia się domyślności adresatów prawnych, w tym też organów administracji publicznej).

132. ANALOGIA W PRAWIE ADMINISTRACYJNYM.

Analogia w prawie jest wnioskowaniem prawniczym, zakładającym istnienie pewnego wspólnego elementu umożliwiającego porównanie. Największe znaczenie analogia uzyskała sobie w systemie common law.

Analogia jest przede wszystkim sposobem „zapełniania” luk w prawie.

Wyróżnić możemy analogię legis, czyli wnioskowanie z przepisów prawa, oraz analogię iuris, czyli wnioskowanie z całości prawa, z jego ogólnych zasad. Posługiwanie się analogią w różnych działach prawa jest różnie postrzegane (w prawie karnym np. analogia jest zakazana).

W prawie administracyjnym posługiwanie się analogią wywołuje spory. Obecnie dopuszcza się stosowanie analogii legis, co nie znaczy, że można to czynić w sposób nieograniczony. Smoktunowicz stwierdził, że analogia legis „jest to metoda zapełniania luk w prawie przez zastosowanie do sytuacji nieunormowanych przepisu przeznaczonego do sytuacji innej, ale do niej bardzo podobnej”.

W przepisach prawa administracyjnego nie znajdujemy ani nakazu, ani zakazu sięgania do analogii. Jako nakaz bywa często traktowane sformułowanie „o odpowiednim stosowaniu”.

Niedopuszczalne jest w sferze prawa administracyjnego posługiwanie się analogią na niekorzyść jednostki i innych osób, korzystanie natomiast z niej służy doskonaleniu prawa administracyjnego i funkcjonowania administracji.

D. FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI

133. FORMY DZIAŁANIA ADMINISTRACJI.

Brak jest definicji legalnej prawnych form działania administracji, wobec czego pojęciem tym zajmuje się doktryna i orzecznictwo.

Starościak - prawna forma działania administracji to określony przepisem prawa typ konkretnej czynności organu administracyjnego, innymi słowy - dopuszczony prawem środek zastosowany przez administrację dla załatwienia określonej sprawy.

Określenie prawnych form działania administracji możliwe jest na podstawie analizy treści aktów normatywnych. System prawnych form działania administracji stanowi dorobek teorii oraz orzecznictwa sądowego i nie jest całkowicie skodyfikowany.

134. PODZIAŁ FORM DZIAŁANIA ADMINISTRACJI.

Sfera zewnętrzna (wobec podmiotów nie powiązanych służbowo i organizacyjnie z organem administracji):

  1. akty normatywne,

  2. akty administracyjne,

  3. umowy, ugody, porozumienia administracyjne,

  4. prowadzenie działalności społeczno - organizatorskiej.

Sfera wewnętrzna (wobec podmiotów związanych z organem organizacyjnie lub służbowo):

  1. polecenia służbowe,

  2. akty generalne stosowania prawa (wytyczne, okólniki, instrukcje),

  3. czynności materialno - techniczne.

Ponadto formy działania administracji możemy podzielić na:

  1. formy stanowienia prawa - np. akty normatywne,

  2. formy stosowania prawa - np. akty administracyjne,

  3. formy przestrzegania prawa - np. polecenia służbowe

135. AKTY NORMATYWNE.

Akt normatywny jest władczą formą działania administracji. Ma zastosowanie zarówno w sferze zewnętrznej, jak i wewnętrznej administracji. Z akty normatywne należy uznać wszelkie akty zawierające treści normatywne, wydawane przez administrację publiczną na podstawie i w granicach prawa.

Upoważnienia do stanowienia aktów normatywnych zawarte są w ustawach. Upoważnienie może mieć charakter obligatoryjny lub fakultatywny. Jedynie wydawane przez organy administracji lokalnej akty zawierające przepisy porządkowe oparte są na klauzuli generalnej „jeżeli jest to niezbędne dla ochrony życia lub zdrowia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego” (art. 40 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym z 1990 r.). Akty normatywne o charakterze wewnętrznym wydawane są na podstawie norm kompetencyjnych zawartych nie tylko w ustawach, ale też w innych, podustawowych aktach normatywnych.

Akt normatywny ma najczęściej charakter generalny i abstrakcyjny.

Forma aktów normatywnych wydawanych przez organy administracji to rozporządzenia, zarządzenie i uchwała.

136. AKTY ADMINISTRACJI.

?

137. AKTY ADMINISTRACYJNE.

Akt administracyjny to sformalizowany objaw woli podmiotu administrującego, podjęty w wyniku określonego postępowania, na podstawie prawa i w granicach przysługujących temu podmiotowi kompetencji, skierowany do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie, wywołujący skutki prawne w sferze prawa administracyjnego, a niekiedy również w sferze innych działów prawa.

Cechy akty administracyjnego:

  1. jest jednostronny - ostateczne sformułowanie treści aktu należy do uprawnionego organu,

  2. jest władczy - wykonanie jest zagwarantowane możliwością użycia przymusu,

  3. jest zgodny z prawem: akt jest wydawany w odpowiedniej procedurze (głównie KPA) oraz w odpowiedniej formie,

  4. jest czynnością prawną - tworzy, przekształca, znosi stosunki prawne,

  5. jest czynnością podmiotu administrującego

  6. jest aktem podwójnie konkretnym - skierowany do zindywidualizowanego adresata w konkretnej sprawie,

  7. wiąże adresata, organ wydający i inne podmioty,

  8. wywołuje skutki zawsze w sferze prawa administracyjnego i niekiedy w innych działach prawa,

  9. organ wydający jest jednocześnie stroną,

  10. akt administracyjne powinien być wydany z właściwym wykorzystaniem samodzielności podmiotu administrującego.

Dwoma podstawowymi formami aktu administracyjnego są decyzja i postanowienie (postanowienie to typowy akt stosowania prawa procesowego, wydawany w toku postępowania i dotyczący postępowania - np. odroczenie posiedzenia).

138. RODZAJE AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH.

Kryterium treści:

Kryterium charakteru stosunku organu administracji wydającego akt do adresata:

Kryterium sposobu kształtowania stosunków prawnych:

Kryterium punktu widzenia adresata:

Kryterium wpływu adresata na ukształtowanie aktu:

Kryterium stopnia związania organu wydającego akt przepisami prawa:

Kryterium sposobu rodzenia skutków prawnych:

Ponadto wyróżniamy akty regulujące sytuację prawną:

139. WADLIWOŚĆ ISTOTNA I NIEISTOTNA AKTU ADMINISTRACYJNEGO.

Wadliwość istotna aktu administracyjnego może powodować uchylenie lub zmianę aktu. Akty administracyjne o najwyższym stopniu wadliwości, obciążone szczególnie istotnymi wadami, traktowane są jak akty nieważne. Nieważnymi są akty wydane przez organ niewłaściwy rzeczowo i miejscowo, zawierające oczywiste wady procesowe (np. zostały wydane bez podstawy prawnej). Akt dotknięty szczególnie ciężkimi wadami w istocie nie jest aktem administracyjnym, nie ma zatem mocy wiążącej, nie wynikają dla nikogo z takiego aktu żadne prawa ani żadne obowiązki. Istnieje pojęcie „domniemania ważności aktu administracyjnego” - dopóki akt administracyjny wadliwy nie został zmieniony lub uchylony w odpowiedniej procedurze, uważany jest za ważny i wywołujący skutki prawne. Zmiana wadliwego aktu prawnego działa ex nunc.

Wadliwość nieistotna - akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest aktem ważnym. Przykładem takiego rodzaju wadliwości jest np. brak pouczenia o prawie do odwołania się do organu wyższej instancji. Taka wadliwość nie pociąga za sobą ani nieważności, ani potrzeby uchylania danego aktu. Sposobem naprawienia jest sprostowanie, usunięcie błędów lub dokonanie uzupełnienia.

140. TRWAŁOŚĆ I WZRUSZALNOŚĆ AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH.

Trwałość aktu administracyjnego, inaczej jego niezmienialność w doktrynie i aktach prawnych określana jest także pojęciami ostateczność i prawomocność.

Ostateczność oznacza brak możliwości zakwestionowania aktu administracyjnego zwykłymi środkami kontroli w postępowaniu administracyjnym. Adresat nie może już skutecznie wzruszyć aktu administracyjnego.

Prawomocność oznacza niemożność złożenia skargi na dany akt administracyjny. Wyróżniamy prawomocność:

141. WADLIWOŚĆ AKTÓW ADMINISTRACYJNYCH.

Aktami wadliwymi są akty:

Wyróżniamy wadliwość istotną i nieistotną (pyt. 139)

142. TZW. „NIEAKTY”.

Nieakty, czyli akty pozorne, to takie które tylko pozornie mogą wydawać się aktami administracyjnymi. Z nieaktem mamy do czynienia, gdy:

Nieakty nie leżą w sferze prawa, nie wchodzą do obrotu prawnego, nie mają cechy prawomocności, nikogo nie wiążą, nie trzeba więc usuwać ich z porządku prawnego.

143. AKTY GENERALNE STOSOWANIA PRAWA.

Akty generalne stosowania prawa należą do władczych form działania administracji. Generalność tych aktów upodabnia je do aktów normatywnych.

Różnica między aktami normatywnymi a aktami generalnymi stosowania prawa jest taka, że akty normatywne służą tworzeniu norm, natomiast akty generalne służą stosowaniu prawa, zawierając wskazówki interpretacyjne, jak rozumieć określone normy prawne.

Podstawa prawna aktów generalnych stosowania prawa to normy kompetencyjne zawarte w ustawach lub w aktach podustawowych.

Akty generalne stosowania prawa są aktami kierownictwa wewnętrznego w administracji, obowiązują tylko w sferze wewnętrznej. Aktami takimi są różnego rodzaju wytyczne, okólniki, pisma okólne, instrukcje, wyjaśnienia, które zawierają wskazówki interpretacyjne dotyczące norm już obowiązujących.

144. DECYZJA ADMINISTRACYJNA JAKO PODSTAWOWY AKT ADMINISTRACYJNY.

Decyzja jest podstawowym, kwalifikowanym aktem administracyjnym, wydawanym w trybie Kodeksu postępowania administracyjnego. O pozycji decyzji jak podstawowego aktu stosowania prawa świadczy domniemanie załatwienia sprawy w formie decyzji administracyjnej. Jeżeli przepis prawa nie wskazuje formy, w jakiej należy załatwić sprawę, domniemywa się, iż ma być ona załatwiona w formie decyzji administracyjnej.

145. DECYZJA ADMINISTRACYJNA. ISTOTA I PODSTAWOWE CECHY.

Wg orzecznictwa NSA „istotą decyzji administracyjnej jest autorytatywna konkretyzacja sytuacji prawnej indywidualnie określonego podmiotu w danej sprawie. Decyzje rozstrzygają sprawę co do jej istoty w całości lub w części albo w inny sposób kończą sprawę w danej instancji. (art.104. ust. 2 KPA)

146. PRZYRZECZENIE WYDANIA DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ(PROMESA).

Promesa to inaczej przyrzeczenie publiczne, które jest konstrukcją nie w pełni sformalizowaną i zinstytucjonalizowaną, generalnie nie uregulowaną przepisami prawa administracyjnego. Wobec tego możliwość wydania promesy musi być uregulowana w konkretnym przepisie. Istotą promesy jest oświadczenie woli organu administracji publicznej )w różnej formie), w którym zobowiązuje się on wprost lub w sposób dorozumiany do konkretnego zachowania w przyszłości, np. do wydania aktu o oznaczonej treści, poszanowania nabytych wcześniej uprawnień, podjęcia określonych czynności.

Przyrzeczenie publiczne może występować w sferze stanowienia i stosowania prawa, wiązać się ze stosowaniem przez organ administracji publicznej rożnych prawnych form działania, z tych względów nie może być wiązane tylko i wyłącznie z rozpatrywaniem sprawy w formie decyzji administracyjnej (choć w takim wypadku występuje najczęściej).

Promesa jest wydawana na piśmie i nie jest decyzją administracyjną! Ma zawsze z góry określony czas wydania decyzji. Istotnym elementem jest niemożność odmowy przez organ przyrzeczonego zachowania. Wyjątki od tej zasady muszą być wyraźnie przewidziane przez przepisy.

Instytucja promesy wywodzi się z zasady zaufania do Państwa, łączącej się z zasadą demokratycznego państwa prawnego.

O przyrzeczeniu tym mówimy publiczne, ponieważ:

Najczęściej wydanie promesy poprzedza wydanie decyzji.

147. ELEMENTY DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ.

Elementy (składniki) decyzji administracyjnej zostały określone w art. 107 § 1 KPA.

„Decyzja powinna zawierać: oznaczenie organu administracji publicznej, datę wydania, oznaczenie strony lub stron, powołanie podstawy prawnej, rozstrzygnięcie, uzasadnienie faktyczne i prawne, pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego osoby upoważnionej do wydania decyzji. Decyzja, w stosunku do której może być wniesione powództwo do sądu powszechnego lub skarga do sądu administracyjnego, powinna zawierać ponadto pouczenie o dopuszczalności wniesienia powództwa lub skargi.”

148. PODSTAWA PRAWNA DECYZJI ADMINISTRACYJNEJ.

Podstawą prawną wydania decyzji administracyjnej może być wyłącznie przepis zawarty w ustawie lub akcie wykonawczym wydanym na podstawie i w ramach upoważnienia zawartego w ustawie. Wg orzecznictwa NSA postawą może być wyłącznie norma materialna ustanowiona przepisem powszechnie obowiązującym.

149. PRAWOMOCNOŚĆ I OSTATECZNOŚĆ DECYZJI. <------------ to jest na str. 391 Stahl

Oznacza to samo, co prawomocność i ostateczność aktów administracyjnych (patrz pyt. 140).

150. WZRUSZALNOŚĆ DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH W TOKU INSTANCJI.

Wzruszalność decyzji administracyjnych w administracyjnym toku instancji reguluje rozdział 10 KPA.

Wg przepisów KPA:

151. NADZWYCZAJNE ŚRODKI WZRUSZANIA DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH(STWIERDZENIE NIEWAŻNOŚCI, WZNOWIENIE POSTĘPOWANIA).

Nadzwyczajne środki wzruszania decyzji służą przełamywaniu domniemania zgodności z prawem, z Konstytucją. Środki nadzwyczajne wzruszenia decyzji administracyjnej to:

Stwierdzenie nieważności

Nieważność stwierdza się , gdy naruszono materialne przepisy prawa. Można ją stwierdzić bezterminowo - nie występuje wtedy instytucja przedawnienia.

Przesłanki do stwierdzenia nieważności:

Przesłanki kwalifikowane:

Wznowienie postępowania

Wznowić postępowanie można ze względów formalnych.

Przesłanki wznowienia postępowania:

152. UMOWA ADMINISTRACYJNA.

Instytucja umowy administracyjne nie jest uregulowana w prawie polskim, ale pojęcie to da się uzasadniać na zasadach zwyczaju.

Część przedstawicieli doktryny neguje koncepcję umowy administracyjnej, twierdząc, że istnieje jedynie umowa cywilnoprawna, często jednak podkreślane są różnice miedzy tymi umowami, co przeczy koncepcjom negującym umowę administracyjną.

Umowa administracyjna to umowa, na mocy której organ administracji publicznej przekazuje podmiotom prywatnym (osobom fizycznym, osobom prawnym, fundacjom) wykonywanie prostych zadań z zakresu administracji publicznej.

Umowa administracyjna jest regulowana przepisami prawa administracyjnego. Specyficzny jest tu przedmiot umowy - czyli wykonywanie zadań z zakresu administracji publicznej. Przy zawarciu umowy administracyjnej następuje ograniczenie autonomii stron, zachwiana zostaje zasada ich równości, ponieważ podmiot publiczny stoi na pozycji uprzywilejowanej. Organ administracji publicznej podpisując umowę z podmiotem prywatnym musi zagwarantować, że podmiot ten będzie wykonywał zadania na rzecz powszechnego odbiorcy i że będzie to robił w sposób ciągły, trwały. Podmiot prywatny nie ma swobody w ustalaniu cen usług, te usługi powinny być powszechnie dostępne i tanie. Organ administracyjny, podpisując umowę z podmiotem prywatnym przekazuje mu swoje pewne kompetencje władcze.

153. UMOWA CYWILNOPRAWNA(słabo - notatki).

Umowa cywilnoprawna regulowana jest przepisami prawa cywilnego, przedmiot tej umowy może być praktycznie dowolny. Umowa cywilnoprawna zawierana jest na podstawie zasad autonomii stron oraz ich całkowitej równości (żadna ze stron nie stoi na pozycji uprzywilejowanej).

154. UGODA ADMINISTRACYJNA.

Instytucję ugody administracyjnej przewiduje KPA. Ma ona charakter ugody między stronami postępowania administracyjnego, zawieranej w toku tego postępowania przez organem administracji publicznej, przed którym toczy się postępowanie.

Przedmiot ugody jest zawężony do spraw indywidualnych z zakresu administracji publicznej, rozstrzyganych w trybie decyzji administracyjnej, a sama ugoda zastępuje tę decyzję po jej zatwierdzeniu przez właściwy organ. Zawarcie ugody jest możliwe tylko w toku postępowania administracyjnego i tylko wtedy, gdy w postępowaniu tym uczestniczą co najmniej dwie strony o różnych interesach.

155. POROZUMIENIE ADMINISTRACYJNE.

Nie w prawie polskim generalnych zasad co do instytucji porozumień administracyjnych. Przyjmuje się, że porozumienia administracyjne oparte są na dobrowolności i równorzędności stron porozumienia.

Istotą porozumienia administracyjnego jest współdziałanie niezależnych podmiotów w celu stworzenia formalnych podstaw wspólnej realizacji określonych zadań administracyjnych oraz podjęciu zsynchronizowanych działań faktycznych i prawnych w celu wykonania zawartego aktu.

Główne cechy porozumienia to:

Istotną modyfikacje cech porozumienia administracyjnego stanowi nadzór wojewody nad wykonywaniem porozumień.

156. PARTNERSTWO PUBLICZNO-PRYWATNE. (PPP).

Problematyka wdrażania PPP w gospodarce komunalnej i usługach społecznych jest bardzo szeroka, ponieważ każdy rodzaj usług komunalnych i społecznych oraz administracyjnych to odrębna materia spraw, o własnej specyfice i problematyce w zakresie:

Pojęcie PPP jest dość nowe, ponadto nie jest pojęciem prawnym. Stosowane jest potocznie i opisuje wielowymiarową rzeczywistość działań prawnych i faktycznych, podejmowanych w wyniku współpracy miedzy podmiotami publicznymi a prywatnymi, przy założeniu wzajemnego zaangażowania instytucjonalnego i kapitałowego oraz mniej lub bardziej solidarnego podziału korzyści i ryzyka.

Ze sfery publicznej zwykle stroną PPP są jednostki samorządu terytorialnego (JST), które mogą w granicach swoich kompetencji powierzać wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub innym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej, w drodze umowy na zasadach ogólnych, z zastosowaniem przepisów o zamówieniach publicznych.

Wykonywanie tych zadań może być prowadzone w oparciu o dodatkowe uregulowania dotyczące wykonywania praw majątkowych, w tym przeznaczenia i sposobu wykorzystania mienia komunalnego.

JST w oparciu o przepisy KC może:

Podstawową zasadą PPP (art. 3531 KC) jest stwierdzenie, że strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny wedle swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Najważniejsze umowy zawierane w ramach PPP to:

157. CZYNNOŚCI MATERIALNOTECHNICZNE.

Czynności materialno - techniczne stanowią grupę czynności faktycznych administracji, które wywołują skutki prawne drogą faktów, a tym samym zaliczane są do grupy faktów prawnych.

Cechy działań faktycznych administracji to:

Czynności materialno - techniczne określane są jako służące bezpośredniej i praktycznej realizacji konkretnych zadań administracji. Czynności materialno - techniczne są bardzo zróżnicowane, a co za tym idzie zróżnicowane są ich podstawy prawne i tryb ich podejmowania. Wszystkie czynności materialno - techniczne muszą mieć podstawę prawną, ponieważ są to czynności, za pomocą których administracja wkracza w sposób władczy w sferę praw i obowiązków obywateli oraz podmiotów usytuowanych na zewnątrz określonego układu organizacyjnego administracji. Czynnościami o charakterze zewnętrznym są np.: kontrola prowadzona przez organy nadzoru budowlanego, legitymowanie przez policjanta uczestników ruchu drogowego.

Do czynności materialno - technicznych o charakterze wewnętrznym należą m.in.: sporządzanie protokołów z posiedzeń organu kolegialnego. Ogólnie mówiąc są to czynności związane z obsługa administracji.

Czynności te a reguły podlegają kontroli sądowej, ale nie każda czynność materialno - techniczna może być przedmiotem zaskarżenia do sądu administracyjnego, a tylko taka, która dotyczy przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia bądź obowiązku wynikającego z przepisów prawa - lub taka czynność materialno - techniczna, prawna lub faktyczna, której podjęcie prowadzi do naruszenia praw osób trzecich. Prawo do skargi obejmuje również sytuacje, gdy właściwy organ nie podejmuje czynności, o jakich mowa, choć jest do tego prawnie zobowiązany lub gdy odmawia ich podjęcia bądż podejmując je, narusza prawa osób trzecich.

158. KONTROLA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.

Kontrola to wg Starościaka „obserwowanie, ustalanie czy wykrywanie stanu faktycznego - porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami, występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym i sygnalizowanie jednostkom kompetentnym o dokonanych spostrzeżeniach - bez decydowania jednak o zmianie kierunku działania jednostki skontrolowanej”.

Pojęcie „kontrola administracji” może być używane w pojęciu węższym - kontrola działania organów administracji, oraz w znaczeniu szerszym - jako również kontrola wykonywana przez organy administracji wobec innych podmiotów.

Kontrola jest działaniem polegającym na:

Kontrola obejmuje ciąg działań podmiotu kontrolowanego, a nie tylko ostatni etap tych działań. Podstawa prawna kontroli może wynikać z przepisów prawa, lub ze stosunku zależności organizacyjnej i służbowej. Miernikami kontroli są kryteria: legalności, celowości, rzetelności, gospodarności, zgodności z polityką rządu. Weryfikacja działań podmiotu kontrolowanego nie należy do podmiotu kontrolującego, lecz do organu zwierzchniego nad organem kontrolowanym. Należy tu odróżni pojęcie kontroli od pojęcia nadzoru, które oznacza prawa do wydawania dyrektyw o zmianie kierunku działania.

Cechy prawidłowo przeprowadzonej kontroli to:

Podziały kontroli:

  1. kryterium zależności organizacyjnej:

    1. zewnętrzna,

    2. wewnętrzna,

  2. kryterium czasu kontroli:

    1. wstępna,

    2. faktyczna - podczas działań organu administracji,

    3. następna,

  3. kryterium sposobu przeprowadzenia kontroli:

    1. inspekcja - bezpośrednia obserwacja zachowania, podmiotu kontrolowanego, przebiegu i rezultatów jego działań,

    2. lustracja - ocena stanu rzeczywistego badanego przedmiotu,

    3. rewizja - kontrola finansowa,

    4. wizytacja - bezpośredni wgląd w działania podmiotu kontrolowanego, dla sformułowania szerszej oceny tych działań,

  4. kryterium podmiotów kontrolujących:

    1. wykonywana przez parlament,

    2. wykonywana przez organy niezawisłe, np. TK, NSA,

    3. społeczna, np. przez związki zawodowe,

    4. wewnątrzadministracyjna.

159. INSTANCYJNA KONTROLA W ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ.

Kontrola instancyjna to kontrola stanowienia aktów prawnych (przede wszystkim decyzji administracyjnych), sprawowana w stosunku do organów wydających te akty przez organy wyższego stopnia w trybie określonym w procedurach, przede wszystkim w KPA.

Kontrola administracyjna obejmuje również administrację samorządową (kontrola dokonywana przez samorządowe kolegia odwoławcze).

Jest to postać kontroli wewnętrznej administracji.

Kontrola instancyjna jest kontrolą działalności orzeczniczej administracji, wykonywaną ściśle wg sformalizowanych reżimów prawnych regulujących właściwość organów uprawnionych do sprawowania tej kontroli, określających tryb jej uruchamiania, tryb prowadzenia, uprawnienia organów kontrolnych.

Jest działalność w formie aktów administracyjnych adresowanych do podmiotów spoza struktury administracyjnej, do podmiotów ze sfery zewnętrznej administracji.

Kontrola instancyjna dysponuje środkami:

Kontrola instancyjna wyposażona jest w kompetencje nadzorcze. Organ sprawujący kontrolę instancyjną ma prawo weryfikowania sposobu działania czy rozstrzygnięcia organu niższego stopnia.

Problem efektywności kontroli instancyjnej - wada: ograniczony obiektywizm organu kontrolującego wynika z jego współodpowiedzialności (organ wyższy ponosi odpowiedzialność za działania organu niższego stopnia).

160. KONTROLA ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ PRZEZ RZECZNIKA PRAW OBYWATELSKICH.

Rzecznik Praw Obywatelskich w Europie nazywany jest Ombudsmanem. Charakteryzuje się 4 zasadniczymi cechami:

  1. to samodzielny organ państwowy, wyraźnie wyodrębniony od administracji i sądownictwa,

  2. jest organ powiązany strukturalnie i funkcjonalnie z parlamentem,

  3. rozpatruje wniosku obywateli na nieprawidłowe działania administracji oraz podejmuje kroki w celu naprawy tych nieprawidłowości, jest zobowiązany do informowania parlamentu, ew. opinii publicznej o stanie praworządności w funkcjonowaniu administracji,

  4. jest łatwo dostępny dla skarżącego się obywatela (odformalizowanie postępowania).

Polski Rzecznik Praw Obywatelskich odpowiada tym cechom. Jego sytuację normują przepisy art. 208 - 212 Konstytucji RP oraz przepisy ustawy z 1987 roku.

Rzecznik jest samodzielnym organem państwowym , w swoim działaniu niezawisłym i niezależnym, jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat i jest przed nim tylko odpowiedzialny.

Jedną z cech Rzecznika jest jego dostępność dla obywatela - wniosek jest kierowany bezpośrednio do Rzecznika, jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy, powinien natomiast zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której praw i wolności sprawa dotyczy, a także określać przedmiot sprawy. Rzecznik podejmuje działania:

Rzecznik, podejmując sprawę, może samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające, zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów.

Rzecznik ma szczególne uprawnienia kontrolne wobec administracji, ma bowiem prawo zbadać nawet bez uprzedzenia każdą sprawę na miejscu, ma również prawo żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy administracji spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno - zawodowych oraz organy jednostek samorządu terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych. Ma również prawo żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i inne organy ścigania oraz zlecać sporządzenia ekspertyz i opinii.

Rzecznik może odpowiedzieć obywatelowi, że nie dopatrzył się naruszenia praw i wolności obywatela lub może podjąć interwencję dla załatwienia sprawy obywatela (w formie wystąpienia do organu, organizacji czy instytucji, w której działaniach dopatrzył się naruszenia lub w formie zwrócenia się do organu nadrzędnego nad organem, w którego działaniach pojawiły się nieprawidłowości).

Ponadto Rzecznik może:

Działając w kwestiach generalnych Rzecznik może:

Na wszystkich adresatach wystąpień i wniosków Rzecznika ciąży prawny obowiązek współdziałania z nim. Zakres podmiotowy Rzecznika obejmuje obywateli RP, cudzoziemców, stale zamieszkałych w Polsce bezpaństwowców.

161. KONTROLA ADMINISTRACJI PRZEZ NAJWYŻSZĄ IZBĘ KONTROLI(nie zdążyłam, ale wszystko jest u Stahlowej na stronach 435 - 441).

162. ZAKRES KONTROLI DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH PRZEZ NSA.

?

163. ROZSTRZYGNIĘCIA NSA W ZWIĄZKU Z KONTROLĄ DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH.

Pobrano z umcs.net.pl.

41


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
skrypt adm cz oglna, prawo administracyjne(25)
4, prawo administracyjne(25)
Prawo administracyjne lato Robik, prawo administracyjne(25)
3, prawo administracyjne(25)
prawo administracyjne(2), prawo administracyjne(25)
Prawo administracyjne 25 10 2011
naukaadmnistracji, prawo administracyjne(25)
Prawo administracyjne lato Tomek, prawo administracyjne(25)
Administracyjne, prawo administracyjne(25)
25.03.2010, prawo administracyjne wykłady
Prawo administracyjne skrypt 27
Prawo administracyjne wyklady kolejny skrypt
25.02.2010, prawo administracyjne wykłady
Prawo Administracyjne skrypt id Nieznany
Prawo finansowe 25.04, administracja, II ROK, III Semestr, rok II, sem IV, prawo finansowe
Prawo administracyjne SKRYPT, studia, Administracja I stopnia, III rok Administracji, Prawo administ
KPA BorkAdam skrypt, Prawo administracyjne ogólne, materialne, procesowe
ppm skrypt, Prawo, prawo administracyjne, sesja letnia 2008 psa ppm

więcej podobnych podstron