Pojęcie interesu prawnego i publicznych praw podmiotowych, i ich praktyczne znaczenie w prawie administracyjnym.
Interes indywidualny i interes publiczny stykają się ze sobą na gruncie prawa administracyjnego. Dlatego konieczne jest ich rozróżnienie. Przez interes indywidualny rozumieć można relacje pomiędzy jakimś stanem obiektywnym a oceną tego stanu z punktu widzenia korzyści, jaką on przynosi lub może przynieść jednostce. Nauka prawa administracyjnego podzieliła interes indywidualny na dwie kategorie: interes prawny i interes zwykły, zwany faktycznym. Nie można pojęcia interesu prawnego omawiać, jeśli nie omówi się najpierw pojęcia interesu faktycznego, gdyż jest to jedyny sposób, by w pełni ukazać cechy tego pierwszego. Z drugiej strony interes prawny i jego możliwe konfiguracje, w jakich może występować są czynnikiem niezbędnym do analizowania publicznych praw podmiotowych ze względu na to, że kategoria interesu prawnego jest podstawowym i koniecznym, chociaż nie wystarczającym warunkiem do uznania określonej sytuacji obywatela za jego publiczne prawo podmiotowe.
1. Pojęcie interesu faktycznego.
Co rozumiemy przez interes faktyczny? Mówiąc najogólniej taki interes indywidualny, który nie został w żaden wyraźny sposób wzięty pod ochronę przez obowiązujące prawo. Kategorie tą rozróżniano już w rozporządzeniu o postępowaniu administracyjnym z 1928 r. Stroną nazywano osobę, która uczestniczyła w postępowaniu na podstawie roszczenie prawnego lub prawnie chronionego interesu, czyli miała prawo podmiotowe lub interes prawny. Natomiast osobę, która chciała bronić swojego zwykłego interesu określano mianem osoby zainteresowanej. Pojęcie osoby zainteresowanej mieściło w sobie pojęcie strony, ponieważ każda osoba zainteresowana była taką stroną, która uczestniczyła w sprawie na podstawie roszczenia prawnego lub prawnie chronionego interesu. Niestety osoba zainteresowana nie zawsze była stroną, jej sytuacja była o wiele słabsza, gdyż umożliwiała jedynie dowiadywanie się o bieg sprawy i składanie wobec administracji oświadczeń. Kodeks postępowania administracyjnego nie przejął dawnego nazewnictwa, ale sytuacja prawna osoby legitymującej się tylko interesem faktycznym nie uległa zmianie. Nadal może ona jedynie składać oświadczenia i dowiadywać się o bieg sprawy, a jego interes w weryfikacji orzeczeń administracyjnych może być brany pod uwagę jedynie w drodze podejmowania przez organy administracji określonych działań z urzędu oraz w trybie odrębnego postępowania skargowego. W takim postępowaniu na organie spoczywa jedynie obowiązek rozpatrzenia sprawy i udzielenia skarżącemu odpowiedzi w wyniku postępowania.
Oprócz uregulowań dotyczących skarg i wniosków, interes szczególny znajduje także ochronę w przepisach szczególnych Kodeksu postępowania administracyjnego.
Art. 90 § 3 k.p.a. stanowi, że organ prowadzący postępowanie zawiadamia o rozprawie państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne, organizacje społeczne, a także inne osoby, jeżeli ich udział w rozprawie jest uzasadniony ze względu na jej przedmiot. W tym przypadku organ wzywa je do wzięcia udziału w rozprawie lub do złożenia przed rozprawą oświadczenia i dowodów dla jego poparcia. Uczestnictwo tych podmiotów może przyczynić się z jednej strony do pełniejszego wyjaśnienia sprawy, a z drugiej pozwala im bronić określonego interesu w sprawie.
Interes faktyczny znajduje również ochronę w przepisach dotyczących dopuszczenia organizacji społecznej do udziału w postępowaniu „na prawach strony”. Dzieje się tak dlatego, że organizacja może być zainteresowana wynikiem toczącego się postępowania, gdyż może on mieć wpływ na wynikający z jej celów interes społeczny, a to z kolei może wpływać na jej interes faktyczny. Dopuszczenie organizacji do udziału w postępowaniu nie wynika z ustawy, lecz pozostawione jest do rozstrzygnięcia przez organ, wynika to z „niższej rangi” interesu organizacji wobec interesu strony w tym postępowaniu.
Precyzując pojęcie interesu faktycznego, wskazano w orzecznictwie, iż jako interes faktyczny należy kwalifikować taki stan, w którym obywatel wprawdzie jest bezpośrednio zainteresowany rozstrzygnięciem sprawy administracyjnej, jak w przypadku interesu prawnego, nie może jednak tego zainteresowania poprzeć przepisami prawa powszechnie obowiązującego, mającego stanowić podstawę skutecznego żądania stosownych czynności organu administracji.
Najprostszym przykładem interesu faktycznego może być na przykład protest przeciwko planom zabudowy przestrzennej jakiejś powierzchni. Pomimo zgodności z prawem budowlanym, budowla może np. budzić obawę okolicznych mieszkańców z powodu wielkości, jej przeznaczenia itp. Czasem w tym samym miejscu widzieli by chętnie nowy żłobek lub plac zabaw itd. Opinie i życzenia mogą być oczywiście brane pod uwagę przy planach zabudowy, jeśli nie stoi temu na przeszkodzie słuszny interes gospodarczy i społeczny, interes inwestora, które to oceniają terenowe organy administracji samorządowej i są w swej ocenie w pełni suwerenne.
2. Pojęcie interesu prawnego.
Najprościej mówiąc interes prawny to taki, który został wzięty przez prawo w ochronę polegającą na możliwości żądania od organu administracji podjęcia określonych czynności mających na celu zrealizowanie interesu lub usunięcie zaistniałego zagrożenia. Pojęcie to określa relację pomiędzy oczekiwaniami jakiegoś podmiotu w stosunku do organów stosujących prawo a kompetencjami i możliwościami tych organów, jakimi dysponują wobec danego podmiotu.
Pojęcia interesu prawnego zaczęto używać w doktrynie na określenie pewnej korzystnej sytuacji jednostki wobec państwa, nie dającej jej wprawdzie roszczenia o czynność określonej treści, ale silniejszej od interesu faktycznego, nieuprawniającego do żadnego żądania. Interesem prawnym można też nazwać prawo jednostki do określonego postępowania zmierzającego do wydania decyzji, umiejscowione pomiędzy prawem podmiotowym a interesem faktycznym.
Interes prawny aby mógł być zaspokojony przez administrację, musi być osobisty, własny, indywidualny ponieważ organ administracyjny jako decyzję wydaje akt o charakterze indywidualnym, skierowany do konkretnej osoby. Interes ten musi być konkretny, dający się obiektywnie stwierdzić, aktualny i znajdujący swoją podstawę w przepisach prawa materialnego oraz potwierdzenia w okolicznościach faktycznych. O istnieniu interesu prawnego możemy mówić wówczas, gdy zgłaszane żądanie oparte jest na konkretnej normie prawnej, a konieczność jego obiektywnego charakteru oznacza, że o istnieniu interesu prawnego decyduje nie przekonanie zainteresowanego, lecz ocena ustawodawcy. Norma prawa materialnego stanowiąca podstawę interesu prawnego powinna być normą dającą się indywidualnie wyodrębnić i określić, a treść jej można do końca ustalić. Powinna ona zawsze aktualnie i bezpośrednio dotyczyć sytuacji danego podmiotu. Interes prawny nie może być wyprowadzany z samego tylko faktu istnienia jakiegoś aktu prawnego, nie może też wynikać tylko z interesów lub uprawnień podmiotów lub mieć charakteru hipotetycznego.
Interes prawny jest pojęciem języka prawnego. Zgodnie z art. 28 k.p.a. jest podstawą do zakwalifikowania określonego podmiotu jako strony w postępowaniu administracyjnym. Źródłem interesu prawnego jest zawsze norma prawa materialnego we wszystkich gałęziach prawa. Mieć interes prawny w postępowaniu administracyjnym oznacza ustalić taki przepis prawa powszechnie obowiązującego, na którego podstawie można zażądać wszczęcia czynności organu z zamiarem zaspokojenia jakiejś potrzeby lub zaprzestania czynności organu, która jest sprzeczna z potrzebami jakiejś osoby. Interes prawny jest zarazem kategorią ściśle związaną z przedmiotem postępowania, ze względu na fakt, że jest kategorią normatywną, mającą swoje źródło w przepisach regulujących sposób załatwienia sprawy. Można ująć go też, jako potrzebę ochrony sfery prawnej obywatela wyznaczającą zakres jego działań lub subiektywnie odczuwaną potrzebę utrzymania istniejącego, lub spowodowania takiego stanu rzeczy, jaki dany podmiot uważa za korzystny, przy czym korzyść ta musi mieć swoje źródło w prawie.
3. Publiczne prawa podmiotowe a interes prawny.
Pojęcie publicznych praw podmiotowych, a także pojęcie interesu prawnego mają znaczenie dla całego prawa publicznego. Funkcjonują zarówno na obszarze prawa materialnego, jak i w obrębie procedury administracyjnej, ale płaszczyzną, na której oba te pojęcia się stykają i gdzie najwyraźniej uwydatniają się występujące pomiędzy nimi różnice jest postępowanie administracyjne.
Gdy chodzi o wskazanie różnicy w obrębie prawa materialnego pomiędzy interesem prawnym a publicznym prawem podmiotowym z punkt widzenia źródeł, na których się opierają to zasadniczą cechą odróżniająca jest brak tożsamości tych źródeł. Wprawdzie zarówno publiczne prawo podmiotowe jak i interes prawny wynikają z konkretnej normy prawnej. Jednak istota interesu prawnego wiąże się z konkretną normą prawa materialnego, należącą do każdej gałęzi prawa, natomiast publiczne prawa podmiotowe występują tylko na gruncie prawa materialnego publicznego, także administracyjnego.
Najistotniejsze różnice pomiędzy interesem prawnym a publicznym prawem podmiotowym ujawniają się w postępowaniu administracyjnym. Dokonuje się proces konkretyzacji praw i obowiązków obywateli, a pewność ich sytuacji prawnej jest uzależniona od tego, czy legitymują się interesem prawnym czy też ich status opiera się na publicznym prawie podmiotowym. Elementem zbliżającym w postępowaniu obie te sytuacje jest pojęcie strony postępowania administracyjnego. Art. 28 k.p.a. mówi, że stroną postępowania jest osoba, która na podstawie obowiązującego prawa (interes prawny) lub powinna (prawo podmiotowe) uzyskać konkretne korzyści lub też może być lub powinna być obarczona powinnością określonego zachowania wyznaczonego nakazem lub zakazem, jednakże dopiero po skonkretyzowaniu ich w decyzji administracyjnej przez organ administracji publicznej, działający w granicach jego właściwości i kompetencji.
Różnica pomiędzy sytuacją strony legitymującą się interesem prawnym a strony mającej publiczne prawo podmiotowe ujawniają się w pojęciu roszczenia administracyjnego. Roszczenie charakteryzuje prawo podmiotowe i zawiera się w tym prawie. Na publiczne prawo podmiotowe składa się interes prawny oraz roszczenie, jeśli prawo podmiotowe pozbawimy roszczenia stanie się ono interesem prawnym. Jako roszczenie możemy rozumieć instrument dany nam przez prawo, który umożliwia domaganie się od państwa ściśle określonego prawem podmiotowym zachowania. Roszczenie charakteryzujące publiczne prawo podmiotowe ma aspekt zarówno materialny jak i formalny, gdyż nie tylko wynika z prawa materialnego, ale również z norm procesowych, oraz skierowane jest na realizację ściśle określonego materialnego żądania strony w ściśle określony formalnie sposób.
Podstawowa więc różnica pomiędzy interesem prawnym a publicznym prawem podmiotowym polega na tym, że gdy z publicznego prawa podmiotowego wynika dla obywatela konkretne roszczenie, o konkretną korzyść, to interes prawny takiego roszczenia nie uzasadnia, daje obywatelowi jedynie możliwość ochrony w sformalizowanym postępowaniu. Osoba, której ta ochrona dotyczy może się domagać wydania orzeczenia administracyjnego, zaś po jego wydaniu będzie miała prawo do wniesienia wszystkich dozwolonych środków odwoławczych. Chociaż interes prawny nie daje gwarancji realizacji oczekiwań strony, to jednak stanowi podstawę publicznego prawa podmiotowego, a także uprawnia obywatela do tego, by jego sprawa stała się przedmiotem badania organu administracyjnego w toku postępowania. Interes prawny jest więc silnym atutem obywatela w jego relacji z państwem.
4. Istota publicznych praw podmiotowych.
Publiczne prawa podmiotowe rozumiane są jako sytuacje prawne jednostki wobec państwa, pozwalające jednostce w oparciu o konkretną normę prawną domagać się konkretnego zachowania administracji. Prawa mają wynikać zarówno z istoty ludzkiej natury, jak też z obowiązujących pod rządem prawa przedmiotowego zasad obiektywnych, z tym że sytuacja prawna tworzona przez obiektywny porządek prawny wyposażyła w przymiot podmiotowości publicznoprawnej zarówno jednostki, jak i państwo.
Definicja publicznych praw podmiotowych składa się z trzech elementów, które należy omówić z osobna. Tymi elementami są: pojęcie prawa, pojęcie prawa publicznego i pojęcie prawa podmiotowego.
Prawo najprościej definiujemy jako zespół norm postępowania uznanych i zaakceptowanych przez władzę państwową i obywateli, których naruszenie grozi sankcją.
Za prawo publiczne uważa się te normy, które mają na uwadze interesy państwa, do prawa prywatnego natomiast zalicza się te normy, które mają na uwadze głównie interes obywatela, jednostki. Jako charakterystyczną cechę prawa publicznego wskazuje się, że ustalenie treści wzajemnych zachowań jego podmiotów jest wynikiem jednostronnej woli specjalnego podmiotu publicznego, na którym ciąży obowiązek wykonania tego prawa i który ponosi odpowiedzialność za realizację norm prawa publicznego. Określony przez ten podmiot sposób zachowań, czyli praw i obowiązków, jest obowiązujący a wobec ich adresata można uruchomić postępowanie przymusowe zmierzające do ich wyegzekwowania, w imię wyższego, publicznego celu. Postępowanie najczęściej prowadzi ten sam pomiot, który wyznaczył prawa i obowiązki podlegające egzekucji. Zachowania regulowane prawem publicznym są kategorią stałą, ujawnianą stosownie do okoliczności określonych normatywnie. Na prawo publiczne składają się normy prawa konstytucyjnego - państwowego i normy prawa administracyjnego. Wynika więc z tego, że prawo publiczne znajduje się we wszystkich gałęziach prawa, w których działalność jednostek jest podległa władczej działalności państwa, która z kolei służyć ma realizacji interesu publicznego. Prawo konstytucyjne reguluje ustrój państwa, strukturę, kompetencje i reguły działania aparatu państwowego, rodzaje wydawanych w tym państwie aktów prawnych, a także prawa, obowiązki i wolności obywateli, relację jednostki do państwa, formy sprawowania władzy, wyznacza najwyższy podmiot władzy w państwie. Prawo administracyjne natomiast normuje: strukturę, tworzenie, zasady działania administracji publicznej, relację pomiędzy podmiotami administracji, a także prawa i obowiązki tych podmiotów, przepisy służące do nawiązywania jednostronnych stosunków prawnych o cechach władczych.
Obok prawa konstytucyjnego i administracyjnego, jako prawo publiczne zalicza się także prawo karne - jako zespół norm, których zadaniem jest bronić interesu publicznego. Prawo to określa czyny będące przestępstwem i sankcje za ich dokonanie, nie dotyczy natomiast regulacji relacji pomiędzy państwem a obywatelem.
Prawo podmiotowe definiuje się najczęściej jako „prawa jakiegoś pomiotu”. Jest to złożona sytuacja prawna wyznaczana jakiemuś podmiotowi przez obowiązujące normy ze względu na uznane przez prawodawcę społecznie uzasadnione interesy tego pomiotu. Prawo podmiotowe rozumiane jest tez jako przyznana przez przepisy prawne i wynikająca ze stosunku prawnego sfera możności postępowania osoby fizycznej lub prawnej w określony sposób, umożliwiająca ochronę interesów uprawnionego tylko w granicach określonych przez przepisy prawne.
Prawa podmiotowe wynikają więc z systemu norm prawa stanowionego, zarówno jako sytuacje uprzednio przez prawodawcę uznane jak i te, które sam wykreował, przy zachowaniu oczywiście powszechnie akceptowanych wartości, gwarancją których ma być powoływanie organów prawodawczych w sposób demokratyczny.
Przez publiczne prawo podmiotowe należy rozumieć pochodną i prostą sytuację prawną podmiotu tego prawa, pozwalającą na skuteczne kierowanie żądania ściśle określonego zachowania do objętego tą sytuacją prawną innego - zbiorowego - podmiotu publicznego prawa podmiotowego. Do źródeł publicznych praw podmiotowych należą źródła prawa administracyjnego powszechnie obowiązujące o zewnętrznym charakterze (np. Konstytucja, ratyfikowana umowa międzynarodowa), oraz indywidualne akty administracyjne konstytutywne o charakterze uznaniowym. Źródłem publicznych praw podmiotowych nie może być wewnętrzne prawo administracyjne przybierające postać aktów kierownictwa wewnętrznego, gdyż nie są one znane „osobom z zewnątrz”, nie mogą więc nakładać na te osoby obowiązków, ani egzekwować ich wykonania.
Podstawowym podmiotem publicznych praw podmiotowych jest jednostka - osoba fizyczna. Tworzenie przez te podmioty większych organizacji, jednocześnie zezwalając wywierać wpływ na życie jednostki, wyposażyło w podmiotowość publiczno-prawną osoby prawne prawa publicznego. Dlatego też państwo jak również samorządy terytorialne zaliczane są obok osób fizycznych, jako podmioty publicznych praw podmiotowych.
Treścią publicznego prawa podmiotowego jest możliwość skutecznego domagania się jednostki od państwa lub wspólnoty samorządowej za pomocą zindywidualizowanego roszczenia ściśle określonego przez obowiązujące prawo zachowania się odpowiadającego interesowi prawnemu żądającego.
5. Praktyczne znaczenie publicznych praw podmiotowych w prawie administracyjnym.
Organy administracji rządowej, czy też samorządowej nie mogą być podmiotami publicznych praw podmiotowych. Dzieje się tak ze względu na fakt, iż prawa podmiotowe przysługują jedynie ostatecznym adresatom norm prawnych, tj. osobom, podczas gdy organy administracji na drodze decyzji konkretyzują tylko sytuację obywateli. Ponadto organy nie posiadają własnych interesów a jedynie zadania i kompetencje, w obrębie których realizują powierzone im interesy (cudze). Działający w sposób władczy organ administracyjny, nie może mieć własnych praw podmiotowych, gdyż sam musiałby o nich orzekać, a to z kolei podważałoby celowość wydawania tych praw, a także naruszało gwarancje publicznych praw podmiotowych. Administracja nie może tworzyć praw dla siebie, czyli dla podmiotów zbiorowych, w imieniu których działa. Indywidualne jednostki uzyskują prawa podmiotowe wykreowane przez administrację działającą w ramach upoważnienia do uznania. Uznanie administracyjne dotyczy tylko tych sytuacji gdy zachodzi potrzeba wyważenia w konkretnej sprawie określonego interesu ogółu. Indywidualne akty administracyjne konstytutywne o charakterze uznaniowym, mające charakter indywidualno - konkretny i będące czynnościami prawnymi administracji są źródłem publicznych praw podmiotowych, powstających wyłącznie w wyniku władczej i samodzielnej działalności administracji. Publiczne prawa podmiotowe powstają w drodze skonkretyzowania przez właściwy organ w indywidualnej sytuacji norm prawa materialnego, zaczynają funkcjonować dopiero po doręczeniu obywatelowi aktu indywidualnego ustanawiającego te prawa (np. decyzji o „czymś”). Istnienie publicznych praw podmiotowych jest więc w pewnym zakresie uzależnione od określonych działań administracji, a w niektórych sytuacjach nawet od woli organu (np. wydanie decyzji o przyznaniu ulgi podatkowej).
Publiczne prawa podmiotowe podzielić można na dwa rodzaje: negatywne prawo podmiotowe polegające na roszczeniu jednostki wobec państwa, aby nie wkraczało ono w sferę wolności zagwarantowanej w konstytucji, oraz pozytywne publiczne prawo podmiotowe, polegające na roszczeniu jednostki wobec państwa, aby zapewniło ono jednostce korzystanie z przysługujących jej uprawnień, świadczeń (np. wydanie decyzji administracyjnej). Biorąc pod uwagę przedmiot materii, której publiczne prawa podmiotowe dotyczą, możemy wyróżnić cztery dziedziny tych praw: prawa wolnościowe, prawa polityczne, prawa do świadczeń państwa, prawa osobowe. Publiczne prawo podmiotowe obywatela jest jakby procesowym lub materialnym roszczeniem wobec państwa, przysługującym obywatelowi w celu ochrony jego, gwarantowanego ustawą interesu prawnego, połączonym z prawem skargi do NSA.
Jedynym podmiotem w polskim systemie prawa administracyjnego, który swoją działalność opiera na kryterium ochrony prawa podmiotowego jest Rzecznik Praw Obywatelskich, powołany do czuwania nad przestrzeganiem praw, wolności obywateli określonych przez Konstytucję RP. Oparte na tym kryterium wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich, kierowane do organów administracji publicznej, do sądów, prokuratora, Trybunału Konstytucyjnego, wnioski o wszczęcie postępowania przed właściwymi organami, stanowią środki ochrony publicznych praw podmiotowych. Nie można zapomnieć jednak, że Rzecznik Praw Obywatelskich pełni w polskim systemie ochrony prawa jedynie funkcję subsydiarną, wtórną wobec uprawnień, które powinny przysługiwać podmiotom bezpośrednio zainteresowanym, tzn. tym, których publiczne prawa podmiotowe naruszono.
Bibliografia:
1. Adamiak B., Borkowski J. „Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz”, Warszawa 2000
2. Boć J., „Prawo Administracyjne”, Wrocław 2002
3. Jakimowicz W., „Publiczne prawa podmiotowe”, Zakamycze 2000
4. Klimkowicz J., „Interwencja uboczna według k.p.c.” Warszawa 1972
5. Postanowienie NSA z dn. 5 lutego 1998r., I S.A./Po 1242/97
6. Rozporządzenie Prezydenta RP z 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. Nr 36, poz. 341 ze zm.)
7. Smoktunowicz E., „Kodeks postępowania administracyjnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego”, wyrok NSA z 22 lutego 1984r., Warszawa 1995
8. Wyrok NSA z dn. 10 listopada 1981r., I S.A. 2307/81
W. Jakimowicz „Publiczne prawa podmiotowe”, Zakamycze 2000, s. 126
Tamże, s. 126
Rozporządzenie Prezydenta RP z 22 marca 1928 r. o postępowaniu administracyjnym (Dz. U. Nr 36, poz. 341 ze zm.)
W. Jakimowicz „Publiczne prawa podmiotowe”, Zakamycze 2000, s. 127
Wyrok NSA z 22 lutego 1984r., I SA 1748/83, publ. (w:) E. Smoktunowicz, „Kodeks postępowania administracyjnego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Trybunału Konstytucyjnego”, Warszawa 1995, s. 109
W. Jakimowicz „Publiczne prawa podmiotowe”, Zakamycze 2000, s. 130
Tamże, s.130
B. Adamiak, J. Borkowski „Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz”, Warszawa 2000, s.194
Postanowienie NSA z 5 lutego 1998r., I S.A./Po 1242/97, niepubl.
Wyrok NSA z 22 lutego 1984r., I S.A. 1748/83, publ. (w:) E.Smoktunowicz „Kodeks postępowania administracyjnego...”, s. 109
J. Klimkowicz „Interwencja uboczna według k.p.c.” Warszawa 1972, s.50
W. Jakimowicz „Publiczne prawa podmiotowe” Zakamycze 2000, s. 134 (za:) B. Adamiak, J. Borkowski [II] s.206
W. Jakimowicz „Publiczne prawo podmiotowe” Zakamycze 2000, s. 135
Tamże, s. 159
Tamże, s. 160
Tamże, s. 174
Tamże, s. 218
wyrok NSA z dn. 10 listopada 1981r. I S.A. 2307/81
art. 78 § 1 k.p.a.
J. Boć „Prawo Administracyjne”, Wrocław 2002, s. 514
Tamże, s. 516
8