Wybory parlamentarne 2001.

Wybory parlamentarne w Polsce w 2001 r. odbyły się 23 września. Zastosowano nowo uchwaloną ordynację wyborczą - po raz pierwszy od 1991 r. w wyborach do Sejmu wszystkich 460 posłów wybierano w okręgach wyborczych, została bowiem zniesiona instytucja list ogólnopolskich.

Mandaty dzielono w okręgach wyborczych w systemie proporcjonalnym, zmodyfikowaną metodą Sainte-Laguë pomiędzy listy tych komitetów wyborczych, które uzyskały co najmniej 5% głosów w skali kraju, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) - 8% głosów. Z progu tego zwolnione były listy komitetów mniejszości narodowych.

Kampanię wyborczą przyćmiły dwa wydarzenia - powódź i zamach 11 września w USA. Ostatecznie wygrał sojusz SLD z UP i Krajową Partią Emerytów i Rencistów, choć uzyskany wynik był niższy niż przewidywany. Komentatorzy przyczyn dopatrywali się w wypowiedzi Marka Belki o „zaciskaniu pasa” i w faworyzującym SLD wystąpieniu prezydenta Kwaśniewskiego. Zaskoczeniem natomiast okazał się dobry wynik takich partii jak Samoobrona czy LPR i całkowita porażka rządzących partii AWSP i UW. Po tych wyborach Bronisław Geremek zrezygnował z funkcji szefa UW oddając fotel Władysławowi Frasyniukowi, który mówił, że „być może nadszedł czas, by na czele partii stanął barbarzyńca, który mówi jasnym i prostym językiem”. Również AWSP, zdziesiątkowana po odejściu z niej wielu ugrupowań, a sama Solidarność postanowiła wycofać się z czynnego życia politycznego. Ponieważ koalicji SLD-UP nie udało się zdobyć ponad połowy miejsc w Sejmie (ze względu na wprowadzoną przez poprzedni Sejm metodę Sainte-Lague) utworzono koalicję z PSL. Premierem został Leszek Miller, wicepremierami zaś Jarosław Kalinowski, Marek Pol i Marek Belka.

1. Wyniki wyborów:

SLD-UP: 41,04% (216 mandatów)

PO: 12,68% (65 mandatów)

Samoobrona: 10,20% (53 mandaty)

PiS: 9,50% (44 mandaty)

PSL: 8,98% (42 mandaty)

LPR: 7,87% (38 mandatów)

AWS: 5,65%

UW: 3,1%

2. Frekwencja

46,29%

Formowanie rządu w 2005 r.

Po wyborach parlamentarnych w 2005 rozpoczęły się negocjacje przedstawicieli obu ugrupowań na temat utworzenia wspólnego rządu.

27 września Prawo i Sprawiedliwość zaproponowało Kazimierza Marcinkiewicza na stanowisko premiera. Pierwsza runda negocjacji, która odbyła się 29 września nie przyniosła rezultatu. Kierownictwo PiS zażądało od PO podania nazwiska kandydata na stanowisko wicepremiera. Po kilku dniach PO podała, że jest nim Jan Rokita.

19 października, w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu V kadencji i dymisji rządu Marka Belki prezydent Aleksander Kwaśniewski desygnował Kazimierza Marcinkiewicza na stanowisko prezesa rady ministrów. W tym samym czasie doszło do kilku spotkań między Marcinkiewiczem i Rokitą na temat umowy koalicyjnej i utworzenia gabinetu.

Rozmowy utrudniały konflikty pomiędzy obiema stronami w związku z prowadzoną w tym samym czasie kampanią prezydencką. Po zwycięstwie Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich negocjacje stały się trudniejsze w związku ze zmianą sytuacji potencjalnych koalicjantów. Obie strony zaznaczały, że zawarcie porozumienia nie jest przesądzone.

26 października w Sejmie doszło do konfrontacji obu partii. PO wystawiło niepopieranego przez PiS Bronisława Komorowskiego (brak poparcia wywodził się m. in. z krytycznego stanowiska Komorowskiego wobec wygranej PISu, nazwanej przez niego, tuż po ogłoszeniu wyników wyborów, "nieszczęściem dla Polski" podczas wywiadu w studiu TVP3) jako kandydata na marszałka Sejmu, ale w efekcie wybrany został jego kontrkandydat z ramienia PiS, poseł Marek Jurek, a Komorowski został wicemarszałkiem.

30 października w Kurii Biskupiej w Gdańsku odbyło się spotkanie liderów obu partii (Jarosława Kaczyńskiego, Kazimierza Marcinkiewicza, Marka Jurka oraz Donalda Tuska i Jana Rokity). Była to ostatnia szansa na stworzenie rządu koalicyjnego, jednak ostatecznie zakończyła się fiaskiem. Zasadnicza różnica zdań między PO i PiS dotyczyła stanowiska wicepremiera - szefa MSWiA. Prawo i Sprawiedliwość jako zwycięzca wyborów nie zgodził się, by został nim Rokita i funkcję tę objął Ludwik Dorn.

W efekcie 31 października został powołany mniejszościowy rząd Kazimierza Marcinkiewicza firmowany przez Prawo i Sprawiedliwość, w którym znaleźli się też ministrowie popierający PO (Zyta Gilowska, Zbigniew Religa, Grażyna Gęsicka). Rząd po pół roku zyskał sejmową większość gdy weszli do niego koalicjanci z Samoobrony i LPR.

Wybory parlamentarne 1993

W wyborach do Sejmu w okręgach wg ordynacji proporcjonalnej wybierano 391 posłów. Mandaty dzielono metodą d'Hondta pomiędzy komitety, które uzyskały co najmniej 5%, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) - 8% głosów. Z progu tego zwolnione były komitety wyborcze organizacji mniejszości narodowych.

Pozostałe 69 mandatów obsadzano z list ogólnopolskich, na których kolejność kandydatów ustalały same komitety. Mandaty z list tych przydzielano proporcjonalnie metodą d'Hondta; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 7% głosów. Mandaty uzyskiwali posłowie z najwyższych pozycji na listach (z pominięciem tych, którzy zostali wybrani w okręgach wyborczych).

1. Wyniki wyborów

• SLD: 20,41% (171 mandatów)

• PSL: 15,40% (132 mandaty)

• UD: 10,59% (74 mandaty)

• UP: 7,28% (41 mandatów)

• KPN: 5,77% (22 mandaty)

• BBWR: 5,41% (16 mandatów)

• PC: 4,42%

• KLD: 3,99%

3. Frekwencja

• 52,08%

Wybory parlamentarne 2005

2. Kampania wyborcza:

• Kampania przedwyborcza do parlamentu w Polsce prowadzona była w sposób spokojny i nieagresywny. Wzmożoną kampanię dało się dopiero zauważyć w ostatnim tygodniu przed wyborami, wówczas to Prawo i Sprawiedliwość rozpoczęło nadawać spoty telewizyjne, w których porównywała swój program podatkowo-gospodarczy do programu Platformy Obywatelskiej, zarzucając wzrost cen w przypadku ewentualnej wygranej wyborów przez PO. Platforma Obywatelska odpowiadała PiSowi kontratakiem na specjalnej konferencji prasowej. Agresywna w ostatnich dniach polityka PiSu zaskoczyła polityków PO, jako ich przyszłych koalicjantów, co stało się powodem do kilku zgrzytów między tymi partiami, które przeniosły się na późniejszą kampanię prezydencką. Spekulowano, iż może nie dojść do zawiązania koalicji POPiS. Samoobrona prowadziła swoją kampanię pod hasłem podobnym z wyborów w 2001 roku - Oni już byli, oni już rządzili, atakując wszystkie postsolidarnościowe i postkomunistyczne partie startujące w wyborach. Sojusz Lewicy Demokratycznej skupił się na stworzeniu swojego wizerunku jako partii odchudzonej i zmienionej. SLD po czterech latach rządów stracił najwięcej dzięki aferom w swoich kręgach, przede wszystkim przez Aferę Rywina. Nowy przewodniczący z młodego pokolenia w spotach, starał się przyciągnąć wyborców, tłumacząc że SLD to jedyna siła lewicowa, która ma szanse znaleźć się w nowym parlamencie.

• Hasła wyborcze:

• Prawo i Sprawiedliwość: "Dotrzymujemy słowa".

• Platforma Obywatelska: "Pełna Odpowiedzialność."

• Samoobrona RP:"Wybieramy biało-czerwonych."

• Sojusz Lewicy Demokratycnej: "Zmieniając siebie, Zmieniajmy Polskę."

• Liga Polskich Rodzin:"Nadzieja dla Polski!"

• Polskie Stronnictwo Ludowe:"Blisko ludzkich spraw."

• Socjaldemokracja Polska:"Wierni wyborcom, nie układom."

• Partia Demokratyczna - demokraci.pl:"Polska. Do przodu, nie wstecz."

• Polska Partia Pracy: "Pracy i chleba".

4. Wyniki

• PiS: 26,99% (155 mandatów)

• PO: 24,14% (133 mandaty)

• Samoobrona: 11,41% (56 mandatów)

• SLD: 11,31% (55 mandatów)

• LPR: 7,97% (34 mandaty)

• PSL: 6,96% (25 mandatów)

• SDPL: 3,89%

• PD: 2,45%

5. Frekwencja:

• 40,57%

OPZZ

Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, powołane w listopadzie 1984 roku przez Zgromadzenie Przedstawicieli Branżowych Związków Zawodowych, na mocy ustawy z 1982, której uchwalenie oznaczało m.in. likwidację „Solidarności”. OPZZ powstała w miejsce likwidowanych związków i przejęło ich majątek. Nowa organizacja została przyjęta nieufnie. Uczestniczyła w obradach okrągłostołowych. Po 1989 przyjmowała tzw. postawę roszczeniową wobec solidarnościowych rządów. Od 1991 wchodzi w skład SLD. Tworzyło bazę rządów koalicyjnych SLD.

Jest to centrala związkowa zrzeszająca ogólnokrajowe branżowe związki zawodowe. Jest największą w Polsce organizacją związkową. W lutym 2003 do OPZZ należały 104 federacje i jednolite związki zawodowe m.in. ZNP i Metalowcy.

Utworzenie OPZZ było urzeczywistnieniem powszechnie wyrażanej przez związkowców w całym kraju potrzeby istnienia ogólnopolskiego, kolegialnego organu przedstawicielskiego lewicowych związków zawodowych, który reprezentowałby interesy ludzi pracy w negocjacjach z pracodawcami, przedstawicielami władz państwowych oraz służył doradztwem w sprawach dotyczących zarówno wszystkich pracobiorców jak i pracodawców.

Zrzeszone w OPZZ organizacje związkowe zachowują pełną autonomię.

W poprzedniej kadencji w parlamencie interesy ludzi pracy reprezentował Zespół Posłów i Senatorów Związkowych w Klubie Parlamentarnym SLD (19 posłów i 8 senatorów). Jak jest teraz nie znalazłem

Przewodniczącym od 1993 jest Spychalski.

Prezydent i jego prerogatywy obecnie.

Prezydent jest głową państwa i „gwarantem suwerenności i integralności państwa oraz strażnikiem przestrzegania konstytucji”.

3. Zwierzchnik sił zbrojnych

4. Obsadza stanowiska wojskowe

5. Reprezentuje państwo na zewnątrz

6. Współdziała z Radą Ministrów prowadząc politykę zagraniczną

7. Ma prawo inicjatywy ustawodawczej

8. Może zgłaszać weto, ale sejm może obalić weto prezydenta większością 3/5 głosów

9. Może kierować wnioski do TK

10. Powołuje premiera i na jego wniosek pozostałych członków RM

11. Mianuje i odwołuje przedstawicieli RP na zewnątrz

12. Przyjmuje przedstawicieli obcych państw

13. Proponuje sejmowi kandydata na prezesa NBP

14. Powołuje spośród dwóch przedstawionych mu kandydatów Prezesa TK, NSA, Pierwszego Prezesa SN

15. Powołuje na wniosek KRS sędziów

16. Ma prawo łaski

17. Nadaje i odbiera obywatelstwo

18. Mianuje 3 członków KRRiTV

19. Mianuje przedstawiciela w KRS

20. Nadaje tytuł profesora, ordery, odznaczenia

21. Decyduje o stanie wojny i stanie wojennym

22. Przewodniczy obradom Rady Gabinetowej (Rada Ministrów + prezydent)

23. Swoje uprawnienia realizuje samodzielnie (jako prerogatywy) lub z kontrasygnatą premiera (nie wymaga tego 30 czynności)

Organy sądownicze i prokuratorskie w Polsce.

Władzę sądowniczą w Polsce sprawują sądy i trybunały.

Konstytucyjne zasady:

24. Niezawisłości sędziów

25. Niezależności sądownictwa

26. Instancyjności

27. Udziału obywateli w sprawowaniu sprawiedliwości

28. Jawności

Prawa człowieka:

29. Żaden czyn nie może być poczytany za przestępstwo jeśli prawo o tym nie mówi

30. Zasada prawa do sprawiedliwego sądu i obrony

31. Zasada domniemanej niewinności

32. Zasada jawności

33. Zasada podległości sędziów tylko konstytucji i ustawom

Wśród sądów wyróżniamy:

34. Sądy powszechne:

• Są to sądy

• rejonowe,

• okręgowe

• apelacyjne.

• Sądy powszechne rozstrzygają wszelkie sprawy z zakresu prawa karnego, cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, które nie są zastrzeżone dla innych sądów. Wszystkich sędziów sądów powszechnych mianuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Sądami kierują prezesi powoływani przez Ministra Sprawiedliwości. Postępowanie sądowe oparte jest na zasadzie instancyjności. Dzięki temu możliwe jest naprawienie wszelkich uchybień dokonywanych w sądach pierwszej instancji. Kontrolę nad sądami powszechnymi w zakresie orzekania sprawuje Sąd Najwyższy.

Sąd Najwyższy

• Sąd Najwyższy, naczelny organ sądowy w Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z Konstytucją RP i ustawą o SN z 20 IX 1984 sprawuje on nadzór nad działalnością sądów powszechnych wojskowych i administracyjnych w zakresie orzekania (tzw. nadzór judykacyjny).

Sąd Najwyższy zajmuje się przede wszystkim rozpoznawaniem kasacji oraz podejmowaniem uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych lub zawierających rozstrzygnięcia zagadnień budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie.

Składa się on z czterech izb: Cywilnej i Administracyjnej, 2) Karnej, 3) Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, 4) Wojskowej.

Sędziów Sądu Najwyższego powołuje prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Natomiast I prezesa Sądu Najwyższego powołuje na 6 lat spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego, a odwołuje sejm na wniosek prezydenta.

Stanowisko sędziego Sądu Najwyższego może pełnić ten, kto: posiada obywatelstwo polskie i korzysta w pełni z praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, ukończył wyższe studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra prawa, wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy prawniczej oraz doświadczeniem zawodowym, a ponadto ma co najmniej 10-letni staż pracy zawodowej, m.in. na stanowisku sędziego, prokuratora lub adwokata.

36. Sądy administracyjne (wojewódzkie sądy administracyjne i Naczelny Sąd Administracyjny),

• Jest to wyodrębniony system sądów powołanych do orzekania o zgodności z prawem decyzji podejmowanych przez organy administracji (administracja publiczna), a także rozstrzygania spraw między osobami prawnymi oraz obywatelami a organami administracyjnymi.

Głównym celem sądów administracyjnych jest ochrona interesów obywatela zagrożonego przez działanie lub zaniechanie działania przez organ administracji rządowej lub samorządowej. Sądownictwo administracyjne zorganizowano w postaci Naczelnego Sądu Administracyjnego (NSA) powołanego 31 I 1980 i jego ośrodków zamiejscowych. Zgodnie z Konstytucją i ustawą o NSA (z 1995) do jego kompetencji m.in. należy sprawowanie kontroli nad działalnością administracji publicznej, która obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej (wojewoda).

Ponadto np. rozstrzyga spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego a administracją rządową oraz rozpoznaje i orzeka w sprawach skarg na decyzje adm. Na czele NSA stoi prezes, którego powołuje Prezydent RP na 6-letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów NSA. Nadzór nad orzecznictwem NSA sprawuje Sąd Najwyższy.

37. Sądy wojskowe (wojskowe sądy garnizonowe i wojskowe sądy okręgowe)

• Są to organy wymiaru sprawiedliwości działające w systemie sądownictwa szczególnego. Orzecznictwu sądów wojskowych podlegają sprawy o przestępstwa popełnione przez: żołnierzy w czynnej służbie wojskowej, pracowników cywilnych zatrudnionych w jednostkach wojskowych oraz jeńców wojennych.

Sądy wojskowe obejmują sądy garnizonowe i okręgowe, które podlegają Izbie Wojskowej Sądu Najwyższego.

Prokuratura - urząd państwowy powołany do stania na straży praworządności. Zazwyczaj swój cel prokuratura realizuje poprzez zaskarżanie do sądów decyzji niezgodnych z prawem, ściganie przestępstw, pomoc prawną społeczeństwu oraz branie udziału w procesie legislacyjnym jako czynnik opiniodawczy.

38. Prokuraturę w Polsce stanowią:

• Prokurator Generalny

• Prokurator Generalny jest naczelnym organem całej prokuratury, tym samym podlegają mu wszyscy prokuratorzy. 31 marca 1990 zniesiono Prokuraturę Generalną, a funkcję Prokuratora Generalnego zaczął sprawować z urzędu Minister Sprawiedliwości. Zastępcami Prokuratora Generalnego są Prokurator Krajowy, Naczelny Prokurator Wojskowy, Dyrektor Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz inni prokuratorzy powoływani i odwoływani ze stanowiska zastępcy spośród prokuratorów Prokuratury Krajowej (przez Prezesa Rady Ministrów na wniosek Prokuratora Generalnego).

• prokuratorzy powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury

• prokuratorzy wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury

• prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu.

• Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Zadanie to prokuratorzy wykonują przez:

• prowadzenie lub nadzorowanie postępowań przygotowawczych w sprawach karnych oraz sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami

• wytaczanie powództw w sprawach karnych i cywilnych oraz składanie wniosków i udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli

• podejmowanie środków przewidzianych prawem, zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach

• sprawowanie nadzoru nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności

• prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania

• zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji

• koordynowanie działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe

• współdziałanie z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa

• współpracę z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych

• opiniowanie projektów aktów normatywnych

• podejmowanie czynności określonych w ustawach

Policja.

Policja - umundurowana i uzbrojona formacja przeznaczona do ochrony bezpieczeństwa ludzi i mienia oraz do utrzymywania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Do jej głównych zadań należy pilnowanie przestrzegania prawa i ściganie przestępców, jak również zapewnienie ochrony i pomocy w sytuacjach kryzysowych zarówno wobec ludzi jak i mienia. Jeżeli jest to konieczne, policja nadzoruje na poziomie operacyjnym także wszelkie służby ratownicze.

W Polsce policja liczy około 100 tysięcy osób, z czego 58% służy (funkcjonariusze) i pracuje (pracownicy cywilni) w pionie prewencji, 34% w kryminalnym, a pozostałe 8% w działach pomocniczych.

40. Policja składa się z następujących służb:

• kryminalnej

• prewencyjnej (w tym oddziałów prewencji i pododdziałów antyterrorystycznych)

• wspomagającej

• lotnictwa policji

• śledczej

• Wyższej Szkoły Policji, ośrodków szkolenia i szkół policyjnych

• do spraw z walką z przestępczością gospodarczą

• Zadania Policji

• ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami godzącymi w te dobra;

• ochrona bezpieczeństwa i porządku, zapewnienie spokoju w miejscach publicznych, w transporcie i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach;

• wykrywanie i ściganie sprawców przestępstw i wykroczeń

• działania profilaktyczne (prewencyjne) w celu ograniczenia popełniania przestępstw i wykroczeń a także wszelkim zachowaniom kryminogennym, współpraca w tym zakresie z innymi podmiotami;

• kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych obowiązujących w miejscach publicznych, a także związanych z działalnością publiczną;

• zarządzanie informacją kryminalną, prowadzenie baz danym Systemu Informacyjnego Schengen SIS, DNA;

• współpraca z policjami innych państw, realizacja zadań wynikających z podpisanych umów międzynarodowych i odrębnych przepisów;

• nadzór nad strażami gminnymi/miejskimi oraz nad innymi specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami

• Jednostki organizacyjne

• Komenda Główna Policji

• Centralne Biuro Śledcze

• Samodzielny Pododdział Antyterrorystyczny Policji

• Oddziały Prewencji Policji

• Grupa Realizacyjna

Trybunał Konstytucyjny.

TK jest elementem władzy sądowniczej, nie jest natomiast sądem, jego działalność nie stanowi wymiaru sprawiedliwości. Bada zgodność z konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych (oraz wykonuje inne zadania określone w ustawie).

TK składa się z 15 sędziów, wybieranych przez Sejm spośród kandydatów przedstawionych przez co najmniej 50 posłów lub prezydium Sejmu. Kadencja sędziów trwa 9 lat, bez prawa reelekcji. Przepisy konstytucji gwarantują sędziom niezawisłość (podlegają oni wyłącznie konstytucji). Nie mogę należeć do partii politycznych, łączyć z pracą w TK żadnych innych funkcji państwowych ani innych przeszkadzających w obowiązkach jaki i naruszających godność sędziego. Trybunał ten jest organem odrębnym od legislatywy i egzekutywy; jego zadanie to zapewnienie zgodności prawa z konstytucją. Prezesa i wiceprezesa TK powołuje prezydent.

Podstawowa funkcja TK polega na orzekaniu o konstytucyjności i legalności aktów prawnych. Realizuje to przez:

43. Orzeka o zgodności ustaw i umów międzynarodowych z konstytucją

44. Orzeka o zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami i ustawami

45. Stwierdza na wniosek prezydenta o zgodności z konstytucją ustawy przed jej podpisaniem i umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją

46. Orzeka o zgodności z konstytucją celów i działalności partii politycznych

47. Rozstrzyga spory kompetencyjne między centralnymi organami państwa

48. Orzeka w sprawach skarg konstytucyjnych: każdy (obywatel Polski, cudzoziemiec, stowarzyszenia, podmioty prawne itd.) ma prawo wnieść skargę do TK jeśli jego prawa i wolności konstytucyjne zostały naruszone. Skarga konstytucyjna przysługuje na orzeczenie sądowe lub administracyjne, a więc wydane po wyczerpaniu wszystkich dostępnych środków ochrony prawnej w postępowaniu sądowym lub administracyjnym.

W razie stwierdzenia przez TK niezgodności aktu normatywnego z konstytucją traci on moc. Prezydent natomiast nie może odmówić podpisania ustawy uznanej za zgodną. TK może poddać kontroli wszystkie akty prawne bez względu na to kiedy zostały wydane.

Podmiotami uprawnionymi do występowania z wnioskami do TK są:

49. Prezydent

50. Marszałkowie Sejmu i Senatu

51. Premier

52. 50 posłów

53. 30 senatorów

54. Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego

55. Prezes Najwyższego Sądu Administracyjnego

56. Prokurator generalny

57. Prezes NIK

58. RPO

Orzeczenia TK są ostateczne.

Obecnym prezesem jest Jerzy Stępień.

Trybunał Stanu

TS jest organem władzy sądowniczej, jest odrębny i niezależny od innych władz, choć pozostaje w powiązaniu z Sejmem. Powołany jest do orzekania o odpowiedzialności konstytucyjnej osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe. Istniał w okresie międzywojennym, a po wojnie został przywrócony dopiero w 1982. Składa się z przewodniczącego (jest nim Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego), jego dwóch zastępców i 16 członków wybieranych przez Sejm na I posiedzeniu nowej kadencji spoza grona posłów i senatorów. Elekcja ta przeprowadzana jest na okres trwania kadencji Sejmu. Co najmniej połowa członków TS powinna mieć kwalifikacje sędziowskie. W sprawowaniu funkcji są niezawiśli, podlegają jedynie konstytucji oraz ustawom. Członek TS może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej jedynie po zgodzie TS.

Odpowiedzialność przed TS ponoszą:

59. Prezydent za naruszenie konstytucji i ustaw (tzw. delikt konstytucyjny) oraz za przestępstwo pospolite

60. Prezes i członkowie Rady Ministrów za naruszenie konstytucji i ustaw oraz za przestępstwa popełnione w związku z zjamowanym stanowiskiem

61. Prezes NBP

62. Prezes NIK

63. Członkowie KRRiTV

64. Posłowie i senatorowie za naruszenie zakazu prowadzenia działalności z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego

65. Członkowie Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych

Z inicjatywą pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej wyżej wymienionych osób mogą wystpąpić: sejmowa komisja śledcza, grupa posłów w liczbie niemniejszej niż 50 oraz prezydent. TS może orzec karę utraty czynnego i biernego prawa wyborczego, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji w organach państwowych i społecznych (od 2 do 10 lat), utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych. Za popełnione przestępstwa może ścigać przez okres 10 lat.

Obecnym przewodniczącym jest Lech Gardocki.

Rzecznik Praw Obywatelskich

Pierwowzorem RPO był urząd Ombudsmana (niezależny organ państwa dbający by administracja i sądy przestrzegały praw obywateli), utworzonego w 1709 w Szwecji.

W Polsce instytucja RPO utworzona została w 1987 i była ona wpleciona w dotychczasowy ustrój. To organ państwa powołany specjalnie i wyłącznie do czuwania nad przestrzeganiem i realizacją praw i wolności obywatelskich oraz zasad sprawiedliwości społecznej. Jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat. O jego powołanie wnioskują Marszałek Sejmu albo grupy 15 posłów. Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną. Nie może sprawować innego stanowiska poza profesorem szkoły wyższej, nie może należeć do partii politycznych ani związków zawodowych itp. Bez uprzedniej zgody Sejmu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności. Zatrzymany może być jedynie w przypadku przyłapania go na gorącym uczynku. Przyjmuje skargi obywateli na nieprawidłowe działanie administracji państwowej i sądów. W razie potrzeby podejmuje kroki korygujące nieprawidłowości. Działania podejmuje na wniosek obywateli, ich organizacji, organów samorządowych oraz z własnej inicjatywy. Nie może sam rozstrzygać, może jedynie sugerować, zalecać, wskazywać rozwiązania problemu. Może występować do Trybunału Konstytucyjnego oraz w procesie karnym i cywilnym.

RPO jest:

66. Oddzielony od administracji i sądownictwa

67. Organem konstytucyjnym

68. Powiązany bezpośrednio z parlamentem i pełni z jego ramienia funkcję kontrolną

69. Zobowiązany do informowania parlamentu i społeczeństwa o stanie przestrzegania prawa przez administrację, corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności

70. Łatwo dostępny dla obywatela - kierowane do niego wnioski są zwolnione z opłat

RPO można odowłać:

71. Zrzeknie się urzędu

72. Jest stale niezdolny do sprawowania urzędu (na skutek choroby, ułomności, spadku sił)

73. Sprzeniewierzy się ślubowaniu

RPO dotąd byli:

74. Prof. Ewa Łetowska (1987-92)

75. Prof. Tadusz Zieliński (1992-96)

76. Prof. Adam Zieliński (1996-2000)

77. Prof. Andrzej Zoll (2000-2006)

78. Prof. Janusz Kochanowski (2006- kończy w 2011)

Prawa obywatelskie w Polsce

Wg konstytucji prawa i wolności człowieka i obywatela są nienaruszalne a ich ochrona należy do obowiązków władz publicznych.

79. Wolności i prawa osobiste.

Konstytucja:

• Zakazuje zmuszania ludzi do robienia tego czego nie przewiduje prawo

• Zakłada, że wszyscy są równi wobec prawa i mają prawo do równego traktowania przez władzę

• Zakazuje dyskryminacji w życiu politycznym, społecznym, gospodarczym

• Mówi o równości między kobietą i mężczyzną w powyższych dziedzinach oraz w dostępie do kształcenia, zatrudnienia i awansu, równej płacy oraz dostępnie do godności publicznych

• Mówi, że RP zapewnia każdemu prawną ochronę życia

• Zakazuje tortur kar cielesnych, poniżania oraz okrutnego traktowania

• Zapewnia nietykalność i wolność osobistą

• Mówi, że bezprawnie pozbawieni wolności mają prawo żądania odszkodowania. Każdy ma prawo do obrony w procesie sądowym. Każdego uważa się za niewinnego póki nie zostanie mu udowodniona wina. Każdy ma prawo do sprawiedliwego, jawnego rozpatrywania spraw przez niezależny i niezawisły sąd

• Daje każdemu prawo do ochrony życia prywatnego, rodzinnego, czci, dobrego imienia, danych osobowych oraz do decydowania o swoim życiu

• Rodzice mają prawo do wychodwywania dzieci zgodnie ze swymi przekonaniami

• Zapewnia ochronę tajności komunikowania się oraz nienaruszalności mieszkania

• Zakazuje poddawania eksperymentom medycznym bez zgody badanego

• Każdemu zapewnia wolność poruszania się po terytorium RP, zamieszkania, pobytu oraz opuszczania terytorium RP

• Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu (jak to było z tą poprawką do konstytucji? Uzupełnij ktoś jakby co)

• Zapewnia wolność sumienia i religii (można nauczać religii w szkołach)

• Zapewnia wolność wyrażania poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji

• Zakazuje cenzury

• Zapewnia nietykalność i wolność osobistą

• Wolności i prawa polityczne

• Wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i manifestacji i uczestnictwa w nich

• Wolność zrzeszania się (w związkach zawodowych, partiach, organizacjach społecznych itp.)

• Związki zawodowe mają prawo do strajku, rokowań, zawierania układów i porozumień

• Prawo dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach

• Obywatel RP ma prawo do uzyskania informacji o działaniu służb publicznych

• Prawo do udziału w wyborach po ukończeniu 18 lat

• Prawo składania petycji, wniosków, skarg

• Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne, kulturalne

• Prawo do własności i dziedziczenia

• Wolność wyboru i wykonywania zawodu i miejsca pracy, prawo do higienicznych warunków pracy

• Zakaz stałego zatrudniania dzieci do lat 16

• Prawo pracowników do ustawowych dni wolnych i urlopów

• Prawo do zabezpieczenia materialnego w razie niezdolności do pracy (choroba, inwalidztwo, emerytura)

• Prawo do zabezpieczenia socjalnego dla obywateli, którzy pozostają bez pracy nie z własnej woli

• Prawo do ochrony zdrowia

• Prawo do nauki i obowiązek kontynuowania jej do 18 roku życia

• Prawo do powszechnego równego dostępu do wykształcenia

• Ochrona praw dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją

• Wolność twórczości artystycznej, badań naukowych, nauczania, korzystania z dóbr kultury

• Środki ochrony wolności:

• Prawo do wynagrodzenia za szkody

• Prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji

• Każdy ma prawo wnieść skargę do TK jeśli niezgodna z konstytucją ustawa dotyczy jego wolności lub praw

• Każdy ma prawo występowania do RPO

Obowiązki obywatelskie w Polsce

83. Obowiązki obywatelskie:

• Wierność RP oraz troska o dobro wspólne. Nie może szkodzić interesom państwa. Może pozostawać bierny, czyli nie musi okazywać swej wierności, może też czynnie przeciwstawiać się działaniom innych godzących w dobro państwa, lub podejmować własne inicjatywy

• Przestrzeganie prawa

• Ponoszenie ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków określonych w ustawie. Obowiazki publiczne to: świadczenie pracy (w wyjątkowych okolicznościach), świadczenie pieniężne, udostępnianie rzeczy ruchomych lub nieruchomości

• Obrona ojczyzny (służba wojskowa). Podlegają mu tylko obywatele RP. Dotyczy mężczyzn i kobiet

• Dbałość o stan środowiska i ponoszenie odpowiedzialności za spowodowanie przez siebie jego pogorszenia

Polityczna rola kościoła katolickiego w Polsce

W III RP około 95% ludzi deklaruje się jako katolicy. Potencjalnie więc kościół katolicki może odegrać wielką rolę polityczną w Polsce. I ma tu sporą tradycję - nie ulega wątpliwości, że w czasach komunistycznych kościół wielce przyczynił się do obalenia systemu (pielgrzymki JP2, kardynał Wyszyński, mediacje kościoła pomiędzy „S” a władzą w latach 80, a także obecność na obradach „okrągłego stołu”).

O tym, że kościół odgrywa sporą rolę w Polsce świadczą przedsięwzięcia w których zabiera głos. Przykładem jest chociażby sprawa aborcji, którą Sejm zajmował się w latach 1991-93. Organizowano wtedy np. listy poparcia pod senatorskim projektem ustawy (czyli projektem obecnym) pod którym podpisywali się masowo wierni na życzenie księży. W dwóch pierwszych kadencjach Sejmu byli w nim obecni przedstawiciele chadecji (np. ZChN, którzy nie kryli sympatii z kościołem (z wzajemnością - w III kadencji Sejmu bliski kościołowi był AWS, a w IV kadencji LPR). Kościół zresztą zawsze faworyzował prawicę nad lewicę, a podczas każdych wyborów zdarzają się przypadki apelowania proboszcza do wiernych o oddanie głosu na konkretne ugrupowanie (co potępia episkopat, który jedynie apeluje o udział w wyborach)Księża niejednokrotnie zajmują stanowisko w ważnych społecznie sprawach a także społecznych problemach (np. kwestia obrony życia poczętego w cały czas odżywającej debacie aborcyjnej, karze śmierci itp.) Ich autorytet zwykle wpływa na zdanie wiernych. Ni wiadomo jako potoczyłoby się referendum europejskie gdyby nie poparcie udzielone tej sprawie przez papieża i episkopat. Niebagatelną rolę opiniotwórczą odgrywają także katolickie pisma np. Tygodnik Powszechny. Obecnie w kościele katolickim coraz częściej pojawia się twierdzenie, że mieszanie się w politykę zaszkodziło jego wizerunkowi. Są jednak księża aktywnie wypowiadający się w sprawach politycznych, nierzadko w sposób bardzo kontrowersyjny (ks. Jankowski, ks. Rydzyk). Oficjalnie jednak kościół stroni od polityki - polityka nie stroni jednak od niego (kwestie związane z kościołem są często wykorzystywane w kampaniach wyborczych).

Po 1989 polityczna rola kościoła uległa zmianie. W wyborach 1989 kościół zdecydowanie poparł w kampanii stronę solidarnościową. Kościół był organizatorem i uczestnikiem kampanii wyborczej (zbieranie podpisów, nawoływanie do głosowania na konkretnych kandydatów). W wyborach prezydenckich kościół popierał jawnie z jednej strony Wałęsę, a w części Mazowieckiego.

W następnych wyborach, w 1991, kościół nie poparł żadnej partii, popierał ogólnie te organizacje, które były związane ze społeczną nauką kościoła. Księża otrzymali jednak swobodę działania z czego skwapliwie skorzystali. Duchowni poparli Wyborczą Akcję Katolicką. Oficjalnie jednak nie popierał nikogo. Wydał jednakże instrukcję, w której dawał wyborcom niewielki wybór.

W 1993 episkopat nie poparł wyraźnie nikogo, ale szeregowym księżom dał wolną rękę. Mimo to ugrupowania katolickie poniosły klęskę.

W 1995 księża dali „błogosławieństwo” Wałęsie, ostro krytykując pozostałych bez względu na polityczne pochodzenie. Radio Maryja po wygranej kandydata lewicy wzywało do wysyłania wyborczych protestów.

Mimo to jasna okazała się nieskuteczność agitacji prowadzonej przez kler. W 1997 poparł AWS.

Kościół angażował się nie tylko w wybory, ale i prace nad konstytucją, w 1997 opowiedział się za jej odrzuceniem.

W roku 2005 episkopat nie poparł żadnego konkretnego ugrupowania, natomiast Radio Maryja włączyło się w agitację po stronie PiS, natomiast przeciwko PO.

Samorząd terytorialny w Polsce

Samorząd terytorialny to wspólnota społeczności zamieszkującej dany obszar, stanowiący prawnie wyodrębnioną jednostkę podziału administracyjnego państwa. Wspólnota ta posiada wewnętrzną strukturę organizacyjną, wykonuje zadania państwowe, posiada osobowość prawną i podlega nadzorowi państwa

O istocie samorządu terytorialnego przesądzają następujące elementy:

84. Jego podmiot: jest to społeczność zamieszkująca na określonym obszarze (ogół mieszkańców)

85. Przedmiot: jest to wykonywanie zadań publicznych na danym terenie (są to zadania nie zastrzeżone przez prawo dla organów innych władz publicznych i wyłącznie w ramach prawa państwowego). Samorząd wykonuje istotną część zadań publicznych i wszystkie o charakterze lokalnym. Samorząd wykonuje więc dwa rodzaje zadań:

• Własne (służące zaspokajaniu potrzeb wspólnoty samorządowej; samorząd wykonuje je samodzielnie we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność)

• Zlecone (państwo w uzasadnionych przypadkach zlecić wykonanie pewnych zadań, musi też wyłożyć na nie fundusze)

• Sposób wykonywania administracji państwowej

Podział administracyjny RP jest trójstopniowy:

6. Gmina: jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego. Do zadań gminy należą m.in. sprawy związane z:

• Gospodarką komunalną (nieruchomościami, kanalizacją)

• Ochroną środowiska

• Drogami gminnymi, mostami, placami, organizacją ruchu drogowego

• Lokalnym transportem zbiorowym

• Ochroną zdrowia

• Edukacją publiczną

• Kulturą (biblioteki)

• Kulturą fizyczną

• Promocją gminy

• Wspierania samorządności

• Powiat: samorządowa wspólnota lokalna zamieszkująca określone terytorium obejmująca całe obszary sąsiadujących ze sobą gmin. Rozróżniamy powiaty ziemskie i grodzkie (gminy miejskie). Reforma 1999 wprowadziła 308 powiatów ziemskich (w tym specyficzny powiat warszawski łączący kilka 11 gmin warszawskich o charakterze miejskim) oraz 65 powiatów grodzkich. Zadania powiatu o charakterze ponadgminnym w zakresie m.in.:

• Edukacji publicznej

• Promocji i ochrony zdrowia

• Pomocy społecznej

• Polityki prorodzinnej

• Wspierania osób niepełnosprawnych

• Transportu zbiorowego i dróg publicznych

• Kultury i ochrony dóbr kultury

• Kultury fizycznej i turystyki

• Geodezji, kartografii i katastru

• Rolnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego

• Gospodarki wodnej

• Obronności

• Województwo: dualizm władzy - sejmik województwa i zarząd województwa z marszałkiem województwa jako struktury samorządowe oraz wojewodą na czele struktur rządowych

Konstytucyjne zasady systemu wyborczego w Polsce

Na system wyborczy składają się:

87. Zasady prawa wyborczego

• Zasada powszechności

• Zasada równości

• Zasada tajności

• Zasada bezpośredności

• Zasada proporcjonalności

• Postanowienia proceduralne (sposób przeprowadzania wyborów i ustalania ich wyników.

Elementy systemu wyborczego do Sejmu:

89. Wielomandatowe okręgi wyborcze

90. Głosowanie na listy partyjne

91. Prawo do oznaczania nazwiska preferowanego kandydata

92. Metoda przeliczania głosów na mandaty

93. Klauzula zaporowa dla partii i koalicji uczestniczących w rozdziale mandatów

Cechy systemu wyborczego w Polsce:

94. Wybory do Sejmu:

• Powszechne, równe, bezpośrednie, tajne, proporcjonalne

• Około 40 okręgów

• Metoda D'Hondta

• 5% dla partii, 8% dla koalicji

• Wybory do Senatu:

• Powszechne, bezpośrednie, tajne

• Zasada większości względnej

• Okręgi co najmniej 2 mandatowe (można oddawać głos na więcej niż jednego kandydata, co podważa zasadę równości)

• Wybory uzupełniające

Rada Ministrów

Rada Ministrów zwana popularnie rządem - organ kolegialny władzy wykonawczej w większości krajów, w których funkcjonuje parlamentarno-gabinetowy system polityczny. Przewodniczący rady ministrów jest zazwyczaj nazywany premierem (pierwszym ministrem), choć w niektórych krajach (np: Niemcy) jest tradycyjnie nazywany kanclerzem.

W krajach o systemie parlamentarno-gabinetowym rząd jest wyłaniany i odpowiedzialny przed parlamentem. W systemie prezydenckim pracami rządu kieruje prezydent lub osoba mianowana przez prezydenta wedle własnego uznania. W takim systemie rząd nie jest odpowiedzialny przed parlamentem, tylko przed prezydentem.

96. Skład i organizacja

• Zgodnie z obowiązującą Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów oraz ministrów. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani Wiceprezesi Rady Ministrów oraz przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Prezes oraz Wiceprezesi Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra lub przewodniczącego komitetu (art. 147 Konstytucji).

• Organizację i tryb pracy Rady Ministrów reguluje Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 r. o Radzie Ministrów (Dz.U. z 2003 r. Nr 24, poz. 199 ze zm.)

97. Kompetencje

• prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej (art. 146 ust. 1 Konstytucji),

• kieruje administracją rządową (art. 146 ust. 3 Konstytucji),

• w zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach, na podstawie art. 146 ust. 4 Konstytucji, w szczególności:

• zapewnia wykonanie ustaw,

• wydaje rozporządzenia,

• koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

• chroni interesy Skarbu Państwa,

• uchwala projekt budżetu państwa,

• kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

• zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

• zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi,

• zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe,

• sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

• określa organizację i tryb swojej pracy.

• Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów państwowych oraz samorządu terytorialnego (art. 146 ust. 2 Konstytucji).

98. Procedura utworzenia

Obowiązująca Konstytucja przewiduje następującą procedurę utworzenia rządu:

• Wariant I

• W ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, tj. wskazuje osobę (zwykle wytypowaną wcześniej przez partię polityczną mającą większość w Sejmie lub koalicję partii), która otrzymuje misję sformowania rządu (art. 154 ust. 1 zd. 1 in principio Konstytucji).

• Osoba desygnowana na Prezesa Rady Ministrów w ciągu 14 dni proponuje Prezydentowi skład Rady Ministrów (art. 154 ust. 1 zd. 1 in fine Konstytucji).

• Prezydent powołuje Prezesa Rady Ministrów oraz pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera przysięgę od nowo powołanej Rady Ministrów (art. 154 ust. 1 zd. 2 Konstytucji).

• W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 1 zd. 2 Konstytucji, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 154 ust. 2 Konstytucji).

• Wariant II

• W razie nie powołania Rady Ministrów w przedstawionym wyżej trybie lub nieudzielenia jej wotum zaufania przez Sejm, w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w art. 154 ust. 1 lub 2 Konstytucji, Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Prezydent powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera od niej przysięgę (art. 154 ust. 3 Konstytucji).

• Wariant III

• W razie nie powołania Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 3 Konstytucji Prezydent w ciągu 14 dni powołuje Prezesa Rady Ministrów i na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę (art. 155 ust. 1 zd. 1 Konstytucji). (W praktyce ustrojowej, 11 czerwca 2004 roku, doszło uprzednio do desygnowania Prezesa Rady Ministrów na podstawie art. 154 ust. 1 zd. 1 Konstytucji.)

• W ciągu 14 dni od powołania przez Prezydenta Rady Ministrów w trybie art. 155 ust. 1 zd. 1 Konstytucji, Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów (exposé) z wnioskiem o udzielenie jej wotum zaufania. Sejm uchwala wotum zaufania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów (art. 155 ust. 1 zd. 2 Konstytucji).

• W razie nie udzielenia Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie określonym w art. 155 ust. 1 zd. 2 Konstytucji, Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza wybory (art. 155 ust. 2 Konstytucji).

99. Dymisja rządu

Prezydent przyjmuje dymisję Rady Ministrów:

• na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu (art. 154 ust. 1 zd. 2 Konstytucji),

• w razie nie wyrażenia jej przez Sejm wotum zaufania w trybie art. 154 ust. 2 lub art. 155 ust. 1 Konstytucji),

• w razie wyrażenia jej przez Sejm konstruktywnego wotum nieufności w trybie art. 158 ust. 1 Konstytucji (wówczas Sejm wybiera nowego Prezesa Rady Ministrów oraz na jego wniosek członków Rady Ministrów, których następnie powołuje Prezydent odbierając od nich przysięgę),

• w razie rezygnacji Prezesa Rady Ministrów (art. 162 ust. 2 pkt 3 Konstytucji).

• Dyskusyjne jest, czy Prezydent powinien udzielić dymisji Radzie Ministrów - bez uprzedniego wniosku Prezesa Rady Ministrów po niekorzystnym dla rządu głosowaniu - w sytuacji nieudzielenia jej przez Sejm wotum zaufania w trybie art. 160 Konstytucji.

• Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze pełnienie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów w trybie art. 154 ust. 1 zd. 2, art. 154 ust. 3 zd. 2 lub art. 155 ust. 1 zd. 1 Konstytucji. Prezydent może odmówić przyjęcia dymisji Rady Ministrów złożonej w trybie art. 162 ust. 2 pkt 3 Konstytucji (art. 162 ust. 4 Konstytucji).

Procedura ustawodawcza w Polsce

100. Inicjatywa ustawodawcza to uprawnienie do tworzenia projektów aktów prawnych i przedstawiania ich organom władzy ustawodawczej.

W Polsce, na mocy art. 118 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, prawo inicjatywy ustawodawczej przysługuje:

• Senatowi

• Prezydentowi RP

• Radzie Ministrów (rządowi)

• posłom, przy czym Regulamin Sejmu wymaga, by projekt był zgłoszony przez:

• grupę 15 posłów lub

• stałą komisję sejmową

• grupie 100 tysięcy obywateli.

101. Ustawy są uchwalane w trybie określonym konstytucyjnie (legislacja). Tryb ten przewiduje:

• inicjatywę ustawodawczą,

• rozpatrzenie i uchwalenie projektu ustawy przez sejm (w 3 czytaniach),

• rozpatrzenie i uchwalenie projektu przez senat (termin 30 dni, wyjątkowo przy tzw. rządowych projektach pilnych 7 dni),

• rozpatrzenie ewentualnych poprawek senatu w sejmie (jeśli sejm nie odrzuci ich bezwzględną większością, stają się obowiązującą częścią projektu ustawy) oraz przesłanie projektu prezydentowi,

• podpisanie ustawy przez prezydenta (30 dni lub w projektach pilnych 7 dni), prezydent może również odrzucić projekt zgłaszając swoje weto (sejm ponownie rozpatruje uchwałę i może odrzucić weto prezydenta większością 2/3 głosów) lub skierować projekt ustawy do Trybunału Konstytucyjnego aby ten zbadał zgodność jego zapisów z konstytucją (decyzja Trybunału Konstytucyjnego jest ostateczna i wiążąca dla pozostałych organów państwa),

• ustawa musi uzyskać tzw. promulgację czyli zostać ogłoszona publicznie w wyznaczonym do tego organie prasowym - Dzienniku Ustaw RP.

102. Ustawa wchodzi w życie 14 dni po jej ogłoszeniu, chyba że sama przewiduje datę późniejszą (vacatio legis). Ustawy z mocą wsteczną są niedopuszczalne w konstytucyjnym państwie prawnym.

Idea IV Rzeczypospolitej

IV Rzeczpospolita - hasło medialne symbolizujące zasadnicze zmiany w ustroju państwa polskiego, wzorowane na V Republice Francuskiej i postulowane przez różne partie krytykujące podstawy prawne III Rzeczypospolitej.

Koncepcję IV Rzeczypospolitej sformułował jako pierwszy politolog i publicysta Rafał Matyja w artykule "Obóz IV Rzeczypospolitej" opublikowanym przez środowisko tzw. pampersów w piśmie "Debata" w 1998. Niezależnie od niego podobnego hasła użył na łamach "Rzeczpospolitej" w artykule "Koniec złudzeń" z 23 stycznia 2003 socjolog i publicysta Paweł Śpiewak. Ponadto w czerwcu 2005 r. ukazała się nakładem wydawnictwa SuperNOWA powieść sensacyjna Grzegorza Mathea pt. "IV Rzeczpospolita", w której autor przedstawił koncepcję nowej konstytucji.

W czasie kampanii wyborczej do polskiego parlamentu w roku 2005 zostało wykorzystane przez Prawo i Sprawiedliwość. Swoją koncepcję zmian PiS zawarł w dwunastu tezach konstytucyjnych.

Partia Prawo i Sprawiedliwość oraz środowisko z nią związane poddaje krytyce wszystkie rządy lat 1989 - 2005 oprócz rządu Jana Olszewskiego, którego ich zdaniem układ rządzący Polską doprowadził do odwołania. Układ zdaniem polityków PiS, przy pomocy WSI, oraz byłych agentów SB zablokował lustrację oraz dekomunizację kraju, doprowadził do powstania korupcji. Krytyka partii PiS w dużej mierze ma ich zdaniem wynikać z inicjatywy układu, chcącego zatrzymać władzę dla siebie. Odpowiedzią na ten stan rzeczy miała być IV RP, powstała wraz ze zmianą konstytucji.

Opinie na temat IV RP są podzielone. Zdaniem części polityków PiS a także niektórych używających tego określenia dziennikarzy IV RP już istnieje. Za początek jej istnienia uznają oni zwycięstwo PiS w wyborach parlamentarnych, Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich oraz utworzenie koalicji rządowej przez Prawo i Sprawiedliwość, Samoobronę i Ligę Polskich Rodzin.

Krytykami "IV Rzeczypospolitej" są środowiska postkomunistyczne, lewicowe, centrowe i liberalne. W swoich wypowiedziach oskarżają one IV RP o naruszenie zasad demokracji i świeckości państwa, ksenofobię, homofobię, państwo policyjne i bolszewizm. Takie opinie głosi lewicowy Przegląd i Gazeta Wyborcza. Zdaniem Janiny Paradowskiej PiS wykreowało "nadrzeczywistość", w której się porusza mówiąc o historii III RP, oraz o bieżących wydarzeniach politycznych.

Z kolei IV Rzeczypospolitej bronią środowiska prawicowe, konserwatywno-liberalne, narodowe, katolickie i media jak Gazeta Polska, Najwyższy Czas!, Dziennik Polski, Radio Maryja, Telewizja Trwam i Nasz Dziennik, bo widzą w niej elementy patriotyczne i konserwatywne.

Krytyka wizji IV RP propagowanej przez PiS nasiliła się po emisji nagrania 26 września 2006, przez telewizję TVN. Nagranie było prowokacją dziennikarską. W czasie rozmów w pokoju poselskim posłanki Samoobrony Renaty Beger pomiędzy nią a ministrami w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów - Adamem Lipińskim i Wojciechem Mojzesowiczem z Prawa i Sprawiedliwości, dyskutowano o korzyściach, jakie miała uzyskać posłanka Beger wraz z innymi pięcioma posłami Samoobrony w zamian za wystąpienie z partii i poparcie rządu. Ta tzw. afera taśmowa obiła się szerokim echem w polskich mediach. Zdarzenie to bardzo mocno wpłynęło na kryzys sejmowy w Polsce w 2006, który okazał się jednak krótkotrwały.

Warto pamiętać jednak, że IIIRP jest wpisana w preambule do konstytucji, która nadal obowiązuje, więc mówienie o IVRP można traktować de facto jako epizodzik, po którym ciągle będzie III RP. Przyjęło się w historii mówić o zmianach republik na kolejne, kiedy dochodziło do konkretnych zmian ustrojowych, a jedyna zmiana jaka zaszła w 2005 to zmiana ekipy rządzącej co jeszcze nie daje podstaw do wyprzedzania historii.

Sejm RP, struktura, skład polityczny

Sejm jest od końca XV w. najwyższym organem władzy ustawodawczej w Polsce.

W III Rzeczypospolitej Sejm stanowi izbę niższą polskiego parlamentu. Składa się on z 460 posłów, wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i proporcjonalnych, w głosowaniu tajnym (wybory pięcioprzymiotnikowe). Kadencja Sejmu, zgodnie z Konstytucją, trwa 4 lata; biegnie od dnia pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.

103. Organy Sejmu

• Marszałek Sejmu

• Ludwik Dorn

• Prezydium Sejmu

• naczelny organ kierowniczy Sejmu. W skład Prezydium Sejmu wchodzi Marszałek Sejmu wraz z Wicemarszałkami.

• Do funkcji Prezydium Sejmu należą:

• ustalanie planu pracy Sejmu

• przygotowywanie wykładni Regulaminu Izby

• ustalanie zasad doradztwa naukowego i ekspertyz

• zajmowanie się kwestiami prawnymi posłów

• przekazywanie poszczególnym komisjom sejmowym odpowiednich spraw do rozpatrzenia

• Liczba Wicemarszałków nie jest z góry określona, zwykle wybieranych jest tylu, ile jest klubów parlamentarnych.

• Aktualnie w skład Prezydium V kadencji Sejmu wchodzą:

• Marszałek Ludwik Dorn (PIS),

• Wicemarszałkowie:

1. Janusz Dobrosz (LPR),

2. Jarosław Kalinowski (PSL),

3. Bronisław Komorowski (PO),

4. Wojciech Olejniczak (SLD).

5. Genowefa Wiśniowska (Samoobrona),

3. Konwent Seniorów

• W Sejmie RP, to organ zapewniający współdziałanie klubów poselskich w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu. W jego skład wchodzą: Marszałek Sejmu, wicemarszałkowie, przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów parlamentarnych reprezentujących co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą. W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym także Szef Kancelarii Sejmu, a z inicjatywy Marszałka bądź na wniosek członków Konwentu na posiedzenie mogą zostać zaproszone również inne osoby. Konwent Seniorów jest zwoływany przez Marszałka Sejmu, by zaopiniować m.in. projekty planów prac Sejmu, projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy, wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego posiedzenia Sejmu, wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów, zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu lub inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.

4. Komisje sejmowe

• Komisje sejmowe są organami Sejmu:

• powołanymi do rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu,

• wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka Sejmu lub Prezydium Sejmu

• kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawą:

• Zgodnie z Art.110 Konstytucji można wyróżnić dwa rodzaje komisji sejmowych: komisje stałe i komisje nadzwyczajne - czyli takie, które są powoływane przez Sejm i mają dokładnie określone: cel, zasady i tryb działania. Specjalnym rodzajem komisji nadzwyczajnej jest sejmowa komisja śledcza

• Skład osobowy poszczególnych komisji jest wybierany przez Sejm na wniosek Prezydium Sejmu po zasięgniętej uprzednio opinii Konwentu Seniorów

• Pierwsze posiedzenie komisji zwołuje i prowadzi Marszałek Sejmu - na posiedzeniu tym komisja wybiera ze swego grona prezydium komisji w składzie: przewodniczący oraz zastępcy przewodniczącego. Członkowie prezydium są powoływani i odwoływani przez komisję głosowaniu jawnym, zwykłą większością głosów.

• Funkcje Sejmu

• Funkcja ustrojotwórcza i ustawodawcza

• ustanawianie ustroju państwa

• stanowienie prawa przez uchwalanie ustaw (w tym budżetu państwa) oraz ogłaszanie uchwał

• określanie podstawowych kierunków działalności państwa

• Funkcja kreacyjna

• powoływanie na stanowiska i zatwierdzanie składu rządu

• w szczególnym wypadku - prawo do samodzielnego powołania rządu (w przypadku uchwalenia wotum nieufności)

• wybór i powoływanie na stanowiska:

• zastępcy przewodniczącego i członków Trybunału Stanu

• sędziów Trybunału Konstytucyjnego

• członków Krajowej Rady Sądownictwa (spośród posłów)

• członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Rady Polityki Pieniężnej

• Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka

• prezesów Najwyższej Izby Kontroli, Narodowego Banku Polskiego

• Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych

• prezesa i członków kolegium Instytutu Pamięci Narodowej

• powoływanie osób na niektóre inne stanowiska państwowe przez Marszałka Sejmu w porozumieniu z odpowiednimi organami (zobacz: Marszałek Sejmu)

• Funkcja kontrolna

• wotum nieufności wobec rządu lub konkretnego ministra

• absolutorium budżetowe

• zapytania i interpelacje skierowane do członków rządu, prezesa NIK lub NBP (osoby, do których skierowane są zapytania i interpelacje mają 21 dni na odpowiedź)

• Skład polityczny (stan na 7 V 2007):

• Klub Parlamentarny Prawo i Sprawiedliwość (PiS):

• Data powstania: 19-10-2005

• Posłów w dniu powstania: 155

• Obecnie: 150

• Klub Parlamentarny Platforma Obywatelska (PO):

• Data powstania: 19-10-2005

• Posłów w dniu powstania: 133

• Obecnie: 131

• Klub Parlamentarny Samoobrona RP (Samoobrona):

• Data powstania: 19-10-2005

• Posłów w dniu powstania: 56

• Obecnie: 46

• Klub Parlamentarny Sojuszu Lewicy Demokratycznej (SLD):

• Data powstania: 19-10-2005

• Posłów w dniu powstania: 55

• Obecnie: 55

• Klub Parlamentarny Liga Polskich Rodzin (LPR):

• Data powstania: 19-10-2005

• Posłów w dniu powstania: 34

• Obecnie: 29

• Klub Parlamentarny Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL):

• Data powstania: 19-10-2005

• Posłów w dniu powstania: 25

• Obecnie: 25

• Koło Poselskie Ruch Ludowo-Narodowy (RLN)

• Data powstania: 18-12-2006

• Posłów w dniu powstania: 8

• Obecnie: 7

• Koło Poselskie Prawica Rzeczypospolitej (PR)

• Data powstania: 27-04-2007

• Posłów w dniu powstania: 6

• Obecnie: 6

• Koło Posłów Bezpartyjnych (KPB)

• Data powstania: 01-12-2006

• Posłów w dniu powstania: 4

• Obecnie: 3

• Niezrzeszeni:

• Data powstania:-

• Posłów w dniu powstania: 2

• Obecnie: 8

Polityczna rola mniejszości narodowych w Polsce

Mniejszość narodowa - grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, posiadająca własny język, kulturę, pochodzenie etniczne bądź religię. Zbiorowość ta charakteryzuje się poczuciem własnej odrębności, a także chęcią zachowania i przekazania swojej kultury następnym pokoleniom. Prawo międzynarodowe gwarantuje przestrzeganie praw tych zbiorowości.

Często za mniejszości narodowe uznaje się te grupy, które identyfikują się z narodem tworzącym niezależne państwo.

Polskę zamieszkują przedstawiciele 9 mniejszości narodowych: Białorusini, Czesi, Litwini, Niemcy, Ormianie, Rosjanie, Słowacy, Ukraińcy, Żydzi i 4 mniejszości etnicznych: Karaimi, Łemkowie, Romowie i Tatarzy. Ponadto tereny województwa pomorskiego zamieszkują Kaszubi, społeczność posługująca się językiem regionalnym.

106. Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce wg spisu powszechnego w 2002:

• Białorusini (47 640)

• w województwie podlaskim przedstawiciele społeczności białoruskiej zasiadają we władzach samorządowych, dysponując większością w radach niektórych powiatów i gmin.

• Organizacje białoruskie: Białoruskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne, Związek Białoruski w RP

• Czesi (386)

• Organizacje: Klub Czeski w Gęsińcu, funkcjonującym na zasadzie członka stowarzyszonego przy Towarzystwie Słowaków w Polsce

• Karaimi (43)

• Organizacje: Związek Karaimów Polskich,

• Litwini (5 639)

• W gminie Puńsk Litwini, stanowiący ponad 80% ludności, uzyskali dominujący udział we władzach samorządowych. Mają także swoich przedstawicieli we władzach powiatu sejneńskiego.

• Organizacje: Wspólnota Litwinów w Polsce

• Łemkowie (5 850)

• Organizacje: Stowarzyszenie Łemków

• Niemcy (147 094)

• W województwie tym mniejszość niemiecka uplasowała się na drugim miejscu w ostatnich wyborach samorządowych. Przedstawiciele mniejszości niemieckiej zasiadają w polskim Parlamencie od czasu wyborów uzupełniających do Senatu w lutym 1990 roku. Po wyborach 27 września 2001 r. w Sejmie RP zasiada dwóch przedstawicieli mniejszości niemieckiej: Henryk Kroll i Helmut Paździor.

• Organizacje: Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno - Kulturalnych w Polsce

• Ormianie (262)

• Organizacje: Ormiańskie Towarzystwo Kulturalne

• Romowie (12 731)

• Organizacje: Centralna Rada Romów,

• Rosjanie (3244)

• Organizacje: Rosyjskie Stowarzyszenie Kulturalno-Oświatowe,

• Słowacy (1 710)

• Organizacje: Towarzystwo Słowaków w Polsce.

• Tatarzy (447)

• Organizacje: Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej

• Ukraińcy (27 172)

• Mniejszość ukraińska posiada własnych przedstawicieli we władzach samorządowych, głównie w województwie warmińsko-mazurskim, (przedstawiciel społeczności ukraińskiej pełni funkcję przewodniczącego sejmiku województwa).

• Organizacje: Związek Ukraińców w Polsce

• Żydzi (1 055)

• Organizacje: Towarzystwo Społeczno - Kulturalne Żydów w Polsce

107. Konstytucja RP w art. 35 stwierdza: „Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju własnej kultury. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych, kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej”.

108. Ordynacja wyborcza (Ustawa z dnia 12 kwietnia 2001 r. Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej) zwalnia komitety wyborcze utworzone przez organizacje mniejszości narodowych z wymogu przekroczenia 5% progu wyborczego.

109. Ustawa o mniejszościach narodowych i etnicznych (Ustawa z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych, oraz o języku regionalnym):

• Definiuje mniejszości narodowe i etniczne w Polsce;

• Stwierdza, że "każda osoba należąca do mniejszości ma prawo do swobodnej decyzji o traktowaniu jej jako osoby należącej bądź też nienależącej do mniejszości, a wybór taki lub korzystanie ze związanych z tym wyborem praw nie pociąga za sobą jakichkolwiek niekorzystnych skutków";

• Stwierdza, że "nikt nie może być obowiązany, inaczej niż na podstawie ustawy, do ujawnienia informacji o własnej przynależności do mniejszości lub ujawnienia swojego pochodzenia, języka mniejszości lub religii";

• Zabrania stosowania środków mających na celu asymilację osób należących do mniejszości, jeżeli środki te są stosowane wbrew ich woli oraz zabrania stosowania środków mających na celu zmianę proporcji narodowościowych lub etnicznych na obszarach zamieszkałych przez mniejszości;

• Stwierdza, że "nikt nie może być obowiązany do udowodnienia własnej przynależności do danej mniejszości";

• Dopuszcza używanie języka mniejszościowego, w wybranych gminach, jako języka pomocniczego, w kontaktach z organami gminy oraz w postępowaniu sądowym pierwszej instancji;

• Określa, że obok ustalonych w języku polskim nazw geograficznych mogą być używane, jako nazwy dodatkowe, tradycyjne nazwy w języku mniejszości dla miejscowości, obiektów fizjograficznych oraz ulic.

Lustracja

Lustracja, proces ujawniania i usuwania z funkcji publicznych pracowników określonych służb aparatu przymusu.

Zadaniem lustracji jest przede wszystkim wykrycie, czy osoby publiczne nie współpracowały z instytucjami, które były odpowiedzialne za represje w okresie reżimu komunistycznego (np. służbą bezpieczeństwa, wojskową służbą wewnętrzną).

Założeniem lustracji jest także oczyszczenie z podejrzeń osób, na podstawie tajnych materiałów służb bezpieczeństwa, nie obciążonych współpracą z tymi instytucjami oraz pozbawienie możliwości pełnienia ważnych funkcji państwowych przez tych, w stosunku do których zarzuty zostały udowodnione. Przedsięwzięcia lustracyjne są ściśle powiązane z procesem dekomunizacji, który ma miejsce w europejskich partiach postkomunistycznych.

Na szeroką skalę lustracja została przeprowadzona w byłej NRD, gdzie powołano specjalną komisję weryfikacyjną działającą pod kierownictwem pastora J. Gaucka i w byłej Czechosłowacji (na mocy ustawy z 1991).

W Polsce, problem lustracji był przez kilka lat przedmiotem ostrych dyskusji politycznych. Uchwała Sejmu z 1992 zobowiązywała ministra spraw wewnętrznych do przekazania pełnej informacji na temat urzędników państwowych (począwszy od wojewody), radnych, posłów, senatorów, sędziów, adwokatów i prokuratorów. Jednak na skutek tzw. „afery teczkowej” uchwałę tę Trybunał Konstytucyjny uznał (1992) za niezgodną z konstytucją, a proces legislacyjny związany z uchwaleniem ustawy lustracyjnej został na kilka lat wstrzymany.

Dopiero decyzją Sejmu, na mocy Ustawy z 1997 o ujawnieniu pracy dla służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje publiczne, został powołany Sąd Lustracyjny jako właściwy do orzekania w sprawach współpracy osób ze służbami bezpieczeństwa.

Ostatnia próba wprowadzenia nowej ustawy lustracyjnej, wedle której za nie złożenie oświadczenia lustracyjnego miała następować sankcja utraty pracy została zakwestionowana na wniosek klubu SLD przez Trybunał Konstytucyjny. Od tej chwili w Polsce zaczęła się szersza debata nt. pełnego otwarcia archiwów IPN.

Dekomunizacja

Dekomunizacja - postulat zgłaszany przez antykomunistyczne ugrupowania polityczne w różnych krajach postkomunistycznych (Polska, Czechy).

Jednym z elementów dekomunizacji miałoby być systemowe zerwanie z komunistyczną przeszłością poprzez rozliczenie polityczne, historyczne i prawne dawnych przywódców, czy ustawowy zakaz sprawowania funkcji publicznych (posłów, sędziów itp.) przez członków partii komunistycznych. Ten aspekt dekomunizacji znany jest w Polsce jako dezubekizacja:

110. Dezubekizacja (czasem mylnie zwana deubekizacją lub deesbekizacją) — postulat zgłaszany przez różne ugrupowania określające się jako antykomunistyczne dotyczący pozbawienia przywilejów byłych funkcjonariuszy służb bezpieczeństwa PRL. Dezubekizacja jest elementem szeroko rozumianej dekomunizacji.

Konkretne pomysły dotyczą:

• obniżenia wysokości emerytury;

• pozbawienia możliwości sprawowania funkcji publicznych.

Innym elementem dekomunizacji jest ustawowa regulacja dotycząca likwidacji nazw i symboli komunistycznych z przestrzeni publicznej, tzw. dekomunizacja ulic i placów. Konkretne pomysły te zawarte są w dwóch projektach ustaw. W Warszawie Zespół Nazewnictwa Miejskiego chce poddać pod dyskusję nazwy 32 ulic.

Prywatyzacja i reprywatyzacja

Prywatyzacja - akt przekazania prywatnemu właścicielowi państwowego mienia. Prywatyzacja może się odbywać przez uwłaszczenie lub sprzedaż.

Przeciwieństwem prywatyzacji jest nacjonalizacja.

Po Okrągłym Stole i wyborach 1989 roku Polska weszła w okres transformacji wolnorynkowej. Aby sprostać światowej konkurencji kolejne rządy (Ministerstwo Skarbu Państwa, utworzone 1 października 1996) rozpoczęły ogromną akcję prywatyzacji. Przyjęła ona trzy formy:

111. prywatyzacja kapitałowa

112. powszechne uwłaszczenie - własność otrzymali wszyscy obywatele (patrz: Program Powszechnej Prywatyzacji)

113. prywatyzacja bezpośrednia

Największe prywatyzacje miały miejsce w latach 90. XX wieku. W niektórych latach sprzedawano mienie wartości większej niż 10 mld złotych. Niestety wszystkie rządy zamiast inwestować np. w budowę autostrad, wydawały dodatkowe pieniądze na utrzymanie nierentowych państwowych "molochów" oraz "cele społeczne".

Prywatyzacja w Polsce często wiązała się ze sprzedażą mienia zagranicznym właścicielom. Największe polskie firmy jak monopolistyczny operator telekomunikacyjny, czy wiele banków trafiło w "obce" ręce. Mimo protestów populistycznych polityków okazało się, że z wyjątkiem polskiego telekomu prywatyzacje poprawiły efektywność i jakość usług. Jednak zawsze zmiana własności oznaczała zwolnienia nadmiarowych pracowników. Sprywatyzowane firmy znacznie podnosiły swoją wydajność, przez co nie potrzebowały już tylu rąk do pracy. Dzięki restrukturyzacji nowe prywatne przedsiębiorstwa przetrwały na rynku, ale kosztem wzrostu bezrobocia. Sprywatyzowane sektory gospodarki zaczęły osiągać zyski i wpłacać do budżetu podatki. Przedsiębiorstwa, które pozostały państwowe przynosiły najczęściej straty, które musieli pokrywać wszyscy podatnicy. Odrzucenie prywatyzacji zmniejszyłoby wzrost bezrobocia, ale Polska zatrzymałaby się w rozwoju i pogrążyła w recesji. Taką drogą podążyły niektóre z krajów postkomunistycznych, jak Białoruś.

Prywatyzacja czasami następowała nie z racjonalnych przesłanek, lecz dlatego, że rząd potrzebował pochodzących z niej pieniędzy do zmniejszenia deficytu budżetowego. Tak na przykład, poprzez "prywatyzację" Elektrociepłownie Warszawskie i Górnośląski Zakład Energetyczny zostały sprzedane szwedzkiej państwowej spółce Vattenfall. Podobnie Telekomunikacja Polska została "sprywatyzowana" na rzecz państwowej France Télécom.

Prywatyzacja, choć przedstawiana jako najlepszy sposób na racjonalizację zarządzania przedsiębiorstwem (co, ironicznie, było niegdyś argumentem za nacjonalizacją), nie zawsze jest pożądana. W październiku 2005 na skutek protestów wielu środowisk resort skarbu wycofał się z planów prywatyzacji Polskiego Wydawnictwa Muzycznego, gdy okazało się, że potencjalni nabywcy byli zainteresowani głównie gruntami będącymi jego własnością. Dzięki temu największe polskie wydawnictwo muzyki poważnej, które ma prawo do utworów najważniejszych polskich twórców będzie zarządzane przez Ministerstwo Kultury.

W Polsce największe kontrowersje wokół prywatyzacji dotyczyły korupcji. Na początku lat 90. byli członkowie PZPR utworzyli szereg spółek, które dzięki zręcznym manipulacjom przejmowały za bezcen państwowe mienie. Proces ten nazwano "samouwłaszczeniem nomenklatury". Mimo całkowitej niemoralności takich działań, nowe prywatne firmy często lepiej radziły sobie w rynkowej gospodarce, co ułatwiło przemiany. Utarło się powiedzenie, że "pierwszy milion trzeba ukraść", aby założyć własny biznes. Pod koniec lat 90. nielegalne przejmowanie państwowego mienia było już niemożliwe. Jednak podczas wielkich prywatyzacji politycy czasami żądali od zachodnich inwestorów "prowizji". Pewien procent wartości firmy trafiał na konta zaprzyjaźnionych biznesmenów, którzy potem wspierali niektóre partie polityczne. Największa prywatyzacja, której dotyczyły tego typu zarzuty, to sprzedaż PZU. Do wyjaśnienia kulisów tej transakcji sejm powołał komisję śledczą.

Reprywatyzacja, proces zwrotu tytułów własności majątku przedsiębiorstw lub ich części byłym właścicielom lub ich spadkobiercom. W ujęciu tym nie jest ważne, czy przedsiębiorstwo było znacjonalizowane czy przekształcone np. w spółdzielnię, natomiast istotne jest ponowne przejęcie jego majątku (w całości lub części) przez byłych właścicieli.

Reprywatyzacja może być synonimem prywatyzacji wówczas, gdy przedsiębiorstwo było przekształcone w inną niż państwowa formę własności, a obecnie jest ponownie przekazywane inwestorom prywatnym - byłym właścicielom.

Idea uwłaszczenia

Program Powszechnej Prywatyzacji - rządowy program przekształcenia 512 przedsiębiorstw państwowych (ok. 10% ówczesnego majątku narodowego) w spółki prawa handlowego przy udziale ok. 27 mln dorosłych obywateli Polski.

Każdy uprawniony obywatel otrzymywał Powszechne Świadectwo Udziałowe, które miał prawo sprzedać dowolnemu podmiotowi lub zamienić na akcje Narodowych Funduszy Inwestycyjnych.

Program stanowił szczególny rodzaj prywatyzacji, który oprócz celów ekonomicznych (włączenie bardzo dużej liczby Polaków do procesu transformacji) zawierał także elementy edukacyjne. Z perspektywy czasu można stwierdzić, że żaden z założonych celów nie został w dostatecznym stopniu zrealizowany. Narodowe Fundusze Inwestycyjne nie stały się inwestorami instytucjonalnymi, zwiększającymi płynność oraz podaż papierów wartościowych, a ich wyniki finansowe są dalekie od oczekiwań.

Wybory parlamentarne 1997 r

W wyborach do Sejmu w okręgach wg ordynacji proporcjonalnej wybierano 391 posłów. Mandaty dzielono metodą d'Hondta pomiędzy komitety, które uzyskały co najmniej 5%, a w przypadku koalicyjnych komitetów wyborczych (KKW) - 8% głosów. Z progu tego zwolnione były komitety mniejszości narodowych.

Pozostałe 69 mandatów obsadzano z list krajowych, na których kolejność ustalały same komitety. Mandaty z list krajowych przydzielano proporcjonalnie metodą d'Hondta; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 7% głosów.

114. Wyniki wyborów:

• AWS: 33,83% (201 mandatów)

• SLD: 27,13% (164 mandaty)

• UW: 13,37% (60 mandatów)

• PSL: 7,31% (27 mandatów)

• ROP: 5,56% (6 mandatów)

115. Frekwencja

• 47,93%

Koalicje rządowe w III RP

116. IX 1989 - XII 1990: rząd Tadeusza Mazowieckiego

• „Solidarność”, ZSL, SD, PZPR

• I 1991 - XII 1991: rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego

• KLD, PC, ZChN, SD, ROAD, niezależni

• XII 1991 - VI 1992: rząd Jana Olszewskiego

• PC, ZChN, PL, KLD, KPN

• VI 1992: rząd Waldemara Pawlaka

• UD, KLD, PPG, PSL, KPN (rozpadła się w wyniku różnicy zdań między KPN i resztą)

• VII 1992 - V 1993: rząd Hanny Suchockiej

• UD, ZChN, KLD, PL, PChD

• X 1993 - III 1995: rząd Waldemara Pawlaka

• SLD, PSL

• III 1995 - I 1996: rząd Józefa Oleksego

• SLD, PSL

• III 1996 - X 1997: rząd Włodzimierza Cimoszewicza

• SLD, PSL

• XI 1997 - X 2001: rząd Jerzego Buzka

• AWS, UW (w 2000 UW zerwała umowę koalicyjną)

• XI 2001 - V 2004: rząd Leszka Millera

• SLD-UP, PSL (do III 2003 i zastąpione przez PLD co doprowadziło do tego, że rząd był mniejszościowy)

• V 2004 - X 2005: rząd Marka Belki

• SLD, UP

• XI 2005 - VII 2006: rząd Kazimierza Marcinkiewicza

• PiS jako rząd mniejszościowy, następnie z LPR i Samoobroną

• VII 2006 - nadal: rząd Jarosława Kaczyńskiego

• PiS, LPR, Samoobrona (z krótką przerwą na chama i warchoła :) )

Ruch związkowy w Polsce

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji

Związki zawodowe w Polsce mają szczególne miejsce wśród organizacji i stowarzyszeń społecznych, głównie ze względu na rolę jaką związek zawodowy "Solidarność" odegrał w przemianach społecznych i politycznych po 1980 roku.

Ruch związkowy w Polsce zaczął się intensywnie rozwijać dopiero po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku. W okresie międzywojennym istniały w Polsce setki związków zawodowych, zróżnicowanych branżowo i politycznie. Tuż przed wybuchem II wojny światowej ruch związkowy w Polsce zaczął się radykalizować, wraz z rosnącymi wpływami Międzynarodówki Komunistycznej.

Po II wojnie światowej bogate tradycje polskiego ruchu związkowego zostały zdominowane przez ideologię komunistyczną i stały się częścią systemu totalitarnego. Związki zawodowe upaństwowiono i scentralizowano w fasadowej instytucji, Centralnej Radzie Związków Zawodowych.

Dopiero wybuch strajków na Wybrzeżu w roku 1980 całkowicie zmienił tę sytuację. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność", który wtedy powstał, był pierwszą niezależną organizacją związkową, działającą po II wojnie światowej w Polsce (i na całym obszarze Europy i Azji, objętym dominacją komunistyczną). Związek ten w krótkim czasie przekształcił się w olbrzymi ruch społeczny liczący blisko 10 mln członków, który doprowadził do rozkładu komunistycznego państwa i w konsekwencji do upadku ustroju totalitarnego w Polsce.

Obecnie dwie największe centrale związkowe to: Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (OPZZ) z siedzibą w Warszawie i Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" (NSZZ "Solidarność") z Komisją Krajową w Gdańsku.

Podobnie jak w większości państw europejskich związki zawodowe w Polsce mają powiązania polityczne. OPZZ umiejscawia się obok ugrupowań socjaldemokratycznych, a NSZZ "S" po prawej stronie sceny politycznej. Pozostałe organizacje związkowe zawiązują okazjonalne porozumienia z różnymi formacjami politycznymi.

Według danych związkowych OPZZ gromadzi blisko 3 mln członków (w tym 500 tys. emerytów), a NSZZ "Solidarność" 900 tys. pracowników. Zarówno OPZZ, jak i "Solidarność" należą do Międzynarodowej Organizacji Pracy. NSZZ "Solidarność" jest ponadto członkiem Europejskiej Konfederacji Związków Zawodowych, zrzeszającej największe europejskie organizacje związkowe, Międzynarodowej Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych oraz jest reprezentowana w Związkowym Komitecie Doradczym przy OECD.

Przedstawiciele OPZZ i NSZZ "Solidarność" reprezentują pracowników w Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych, podstawowej instytucji dialogu społecznego w Polsce. Komisja Trójstronna stanowi forum dla organizacji pracowników, pracodawców i rządu, na którym szuka się porozumienia w sprawach wynagrodzeń i świadczeń społecznych, obciążeń podatkowych, projektów budżetu państwa i innych spraw istotnych dla zachowania pokoju społecznego.

Wśród mniejszych organizacji związkowych warto wymienić: Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność 80", nawiązujący do tradycji związkowej z początku lat osiemdziesiątych XX wieku oraz niektóre związki branżowe, takie jak: Związek Zawodowy Górników w Polsce, Związek Nauczycielstwa Polskiego, Federacja Związków Zawodowych Pracowników PKP (kolei państwowych), Ogólnopolski Związek Zawodowy Pielęgniarek i Położnych.

Szczególną rolę w polskim ruchu związkowym odgrywają związki zawodowe rolników indywidualnych, chroniące interesy mieszkańców wsi i producentów rolnych. Podobnie jak rolnicy europejscy, również ich polscy koledzy preferują widowiskowe akcje protestacyjne, połączone z wysypywaniem produktów lub odpadów rolnych w miejscach publicznych, blokowanie dróg, autostrad i torów kolejowych.

Najważniejsze związki zawodowe reprezentujące rolników to Krajowy Związek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych oraz NSZZ "Solidarność" Rolników Indywidualnych.

Ostatnie wybory samorządowe: zasady prawa wyborczego i wyniki

Wybory samorządowe w Polsce 2006 zostały przeprowadzone w dniu 12 listopada; II tura (ponowne głosowanie) w wyborach wójtów, burmistrzów i prezydentów miast odbyła się 2 tygodnie później, w dniu 26 listopada.

Zgodnie z przyjętymi przez koalicyjną większość sejmową zmianami w ordynacji wyborczej, komitety mogą zawierać umowy o wspólnym podziale mandatów. W takiej sytuacji ich głosy będą się sumowały. Jeśli więc partia "A" porozumie się z partią "B" i "C", to na listach nie zobaczymy wspólnego bloku, ale każdą z tych partii z osobna. Jednak w momencie dzielenia wyników dla poszczególnych list w okręgach, wyniki partii "A", "B" oraz "C" zostaną zsumowane. Wtedy dopiero przedwyborcze koalicje nabiorą charakteru formalnego.

Blokowanie list ma jednak zasięg ograniczony. Jest możliwe tylko w gminach powyżej 20 tysięcy mieszkańców. W praktyce dotyczy więc tylko wyborów do powiatów ziemskich i grodzkich oraz sejmików województw. Uwzględniono przy tym progi wyborcze. W gminach i powiatach prawo do podziału mandatów będą miały tylko te bloki, na których listy zostało oddane co co najmniej 10 procent wszystkich głosów. W wyborach do Sejmiku ten próg będzie wynosił 15 procent. Przy ustalaniu wyników głosowania nie będą jednak brane pod uwagę te komitety, które nie przekroczyły 5-procentowego progu wyborczego. Nie będą one w ogóle uczestniczyć w podziale mandatów, a ich głosy po prostu nie będą się liczyć.

Nowa ordynacja przewiduje podwójne przeliczanie głosów na mandaty. Najpierw następuje proporcjonalny podział mandatów metodą d'Hondta, a następnie podział wewnętrzny, metodą Sainte-Lague, który wewnątrz bloków premiuje ich mniejszych uczestników.

Co niesie za sobą nowa ordynacja? Przede wszystkim premiuje ona silne ugrupowania, i to podwójnie. Kumulacja głosów wyeliminuje bowiem w wielu wypadkach małe ugrupowania lokalne, które nawet przy otrzymaniu wielu głosów otrzymają nieproporcjonalnie mało mandatów. W praktyce wygląda to następująco; jeśli koalicja partii w wyborach do Sejmiku otrzyma 50 procent głosów, to przy podziale mandatów otrzyma 60 procent miejsc w regionalnym parlamencie.

Warto dodać, że zasady blokowania list w wyborach samorządowych obowiązują w większości państwa Unii Europejskiej.

Wyniki do sejmików wojewódzkich:

129. Platforma Obywatelska 27,18% (186 mandatów)

130. Prawo i Sprawiedliwość 25,08% (170 mandatów)

131. Lewica i Demokraci 14,25% (66 mandatów)

132. Polskie Stronnictwo Ludowe 13,24% (83 mandaty)

133. Samoobrona 5,64% (37 mandatów)

134. Liga Polskich Rodzin 4,74% (11 mandatów)

W wyborach do rad gmin i powiatów jeśli chodzi o partie polityczne to PiS wyraźnie pokonał PO, jednakże do rad gmin wybory wygrało PSL. Jednakże najwięcej miejsc w tych wyborach zdobyli kandydaci komitetów lokalnych.

Zasady prawa wyborczego - wybory prezydenckie

Wybory prezydenckie mają charakter czteroprzymiotnikowy (bezpośrednie, powszechne, równe i tajne). Kandydat aby wygrać musi uzyskać bezwzględną większość głosów. W przypadku gdy w pierwszej turze żaden kandydat nie uzyska ponad 50% głosów po dwóch tygodniach odbywa się druga tura, w której współzawodniczy dwóch kandydatów, którzy uzyskali największe poparcie w pierwszej turze. Jeżeli którykolwiek z tych dwóch kandydatów wycofa zgodę na kandydowanie, utraci prawo wyborcze lub umrze, w jego miejsce do wyborów w ponownym głosowaniu dopuszcza się kandydata, który otrzymał kolejno największą liczbę głosów w pierwszym głosowaniu. W takim przypadku datę ponownego głosowania odracza się o dalszych 14 dni.

Kadencja trwa 5 lat z prawem jednej reelekcji. Prezydentem może być wybrany obywatel Polski w pełnią praw wyborczych do Sejmu, który ukończył 35 lat. Czynne prawo wyborcze w wyborach prezydenckich to 18 lat. Dla zarejestrowania kandydata wymagane jest zebranie 100 000 podpisów obywateli Polski. Wybory prezydenckie zarządza Marszałek Sejmu między 100 a 75 dniem upływającej kadencji, ustalając ich datę na dzień wolny od pracy. Ważność wyboru na prezydenta stwierdza Sąd Najwyższy. Prezydent obejmuje urząd po złożeniu przysięgi przed Zgromadzeniem Narodowym.

Zasady prawa wyborczego - wybory parlamentarne. Omów skutki zastosowanych rozwiązań dla wyników

Zasady prawa wyborczego:

135. Prawo czynne: 18 lat (z wyjątkiem osób pozbawionych praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem sądowym)

136. Prawo bierne: 21 lat do Sejmu; 30 lat do Senatu

137. Wybory zarządza prezydent nie później niż 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji

138. Prezydent może skrócić kadencję Sejmu i zarządzić nowe wybory

139. Przebywający za granicą, mający ważne paszporty obywatele RP mogą być wpisani na listy wyborców sporządzane przez konsula (5 dni przed wyborami)

Wybory przeprowadzają:

140. Państwowa Komisja Wyborcza

• Sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego

• Powoływanie okręgowych komisji wyborczych oraz ich rozwiązywanie

• Ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania i wyników wyborów określonym przepisami szczególnymi ustawy

• Okręgowe Komisje Wyborcze (7-10 sędziów)

• Sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego

• Rejestrowanie okręgowych list kandydatów na posłów i senatorów

• Ustalanie i ogłaszanie wyników głosowania i wyników wyborów w okręgu wyborczym w zakresie określonym przepisami szczególnymi ustawy

• Rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych

• Zapewnienie wykonania zadań wyborczych we współdziałaniu z wojewodą i organami jednostek samorządu terytorialnego

• Wykonywanie innych zadań przewidzianych ustawą lub zleconych przez PKW

• Obwodowe Komisje Wyborcze (6-10 osób)

• Głosowanie od 6.00 do 20.00

• Obywatele mający prawo wybierania, w liczbie co najmniej 15 mogą utworzyć komitet wyborczy wyborców

Finansowanie kampanii wyborczej jest jawne. Komitet wyborczy może pozyskiwać i wydatkować środki jedynie na cele związane z wyborami. Partii politycznej, której komitet wyborczy uczestniczył w wyborach, partii politycznej wchodzącej w skład koalicji wyborczej, a także komitetowi wyborczemu wyborców przysługuje prawo do dotacji z budżetu państwa, zwanej dotacją podmiotową za każdy uzyskany mandat posła lub senatora.

143. W okręgu wyborczym wybiera się co najmniej posłów

144. Okręg wyborczy obejmuje obszar województwa lub jego część

145. Ustalenia liczby posłów wybieranych w poszczególnych okręgach wyborczych oraz podziału województw na okręgi wyborcze dokonuje się wg jednolitej normy przedstawicielstwa obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez ogólną liczbę posłów wybieranych w okręgach wyborczych

Wyodrębnia się dwie podstawowe formuły wyborcze - większościową i proporcjonalną.

W wyborach do Senatu funkcjonuje ordynacja większościowa wg zasady większości względnej (czyli nie ma konieczności uzyskania ponad 50% głosów choćby i dlatego, że są wielomandatowe okręgi wyborcze!). Przyjmuje się, że ordynacja większościowa deformuje realne wyniki wyborcze (np. ilość głosów oddanych na partię przegraną de facto jest większa niż na partię zwycięską, partia zwycięska otrzymuje nieadekwatnie dużo mandatów do realnego wyniku wyborczego) natomiast jest prostsza i daje możliwość stworzenia stabilnego poparcia dla rządu.

W wyborach do Sejmu funkcjonuje ordynacja proporcjonalna z zastosowaniem obecnie metody D'Hondta, która promuje w teorii duże ugrupowania (w 2001 była to wspierająca średnie partie metoda Sainte-Lague). Skutkiem ordynacji proporcjonalnej jest rozbicie Sejmu i problem ze stworzeniem koalicji i niemożność rzeczywistego wprowadzenia w życie programu wyborczego. Zaletą jednakże jest to, że w miarę możliwości każda grupa społeczna jest reprezentowana, choć oczywiście nie jest możliwe osiągnięcie pełnej reprezentatywności zwłaszcza wobec obowiązujących progów wyborczych dyskwalifikujących mniejsze ugrupowania. Progi wyborcze w Polsce to 5% dla partii i 8% dla koalicji.

Istotną sprawą jest też wielkość okręgów wyborczych. W Polsce stosuje się stosunkowo duże okręgi wyborcze (od 7 do 15 mandatów) co jest okolicznością sprzyjającą małym partiom (mają większą szansę na zdobycie mandatu w okręgu). W wyborach do Senatu w ostatnich wyborach było 40 okręgów co oznacza, że na okręg przypadało 2-3 mandaty (więc nie gadać bzdur o rzekomych JOW w wyborach do Senatu jeśli chcecie zdać :) )

Unitarność państwa polskiego

Artykuł 3 konstytucji głosi, że RP jest państwem jednolitym co oznacza jego unitarność. W międzywojniu mimo, że Polska była państwem jednolitym Śląsk był okręgiem autonomicznym. Ślązacy mieli swój Sejm, wolność językową. Dochody z tego województwa rozdzielano proporcjonalnie między Śląsk, a RP.

Polska demokratycznym państwem prawnym

Od 1989 roku Polska znajdowała się w okresie transformacji ustrojowej, której celem jest konsolidacja demokracji (utworzenie demokracji liberalnej) i powstanie systemu gospodarki rynkowej.

Warunki istnienia demokracji:

146. Odbywanie wolnych, uczciwych wyborów

147. Zagwarantowanie swobody zrzeszania się

148. Wolność słowa

149. Alternatywność źródeł informacji

Wg Andrzeja Antoszewskiego:

150. Władza należy do obieranych przedstawicieli i powoływanych przez nich urzędników, którzy nie odpowiadają przed kościołem i armią

151. Władza wykonawcza ograniczona konstytucyjnie przez ustawy

152. Prawo tworzenia partii politycznych

153. Prawo mniejszości narodowych do ekspresji swych interesów, używania narodowego języka, rozwoju kulturalnego

154. Swoboda zrzeszania się

155. Wolność słowa

156. Równość wobec prawa (niezawisłość sądów, których wyroki są respektowane przez inne centra decyzyjne)

157. Rządy prawa chronią obywateli przed nieuzasadnionym naruszaniem wolności, sfery prywatności

Warunki demokracji:

158. Ograniczenie upolityczniania mass mediów

159. W partiach trzeba sprecyzować ścieżki awansu dla ludzi utalentowanych

160. Oferta programowa partii skierowana powinna być także do ludzi młodych

161. Powstać powinna sieć autonomicznych instytucji społecznych

162. Rozwijanie 3go sektora, czyli NGO

Rola w stabilizacji politycznej:

163. Styl działania elit politycznych

164. Styl partyjny, strategie rozwiązywania konfliktów politycznych, podziały socjoekonomiczne, poziom bezpieczeństwa wewnętrznego, istnienie antysystemowych sił politycznych

Z konstytucji:

Art. 2.

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

POZYCJA PREMIERA W POLSCE

Dwoma najważniejszymi aktami prawnymi określającymi pozycję ustrojową, kompetencje i uprawnienia Prezesa Rady Minstrów są:
* Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej
* Ustawa „o Radzie Ministrów” z dnia 8 sierpnia 1996 r.
W składzie rządu szczególną pozycję zajmuje premier, jego rola staje się widoczna już w momencie tworzenia rządu. To właśnie desygnowany przez Prezydenta premier podejmuje działania na rzecz sformowania Rady Ministrów, a obejmują one rozmowy koalicyjne w poszukiwaniu większości parlamentarnej, przygotowywanie działania rządu, kompletowanie jego składu. To premier wygłasza w Sejmie expos, w którym przedstawia program działania Rady Ministrów, ubiega się o udzielenie rządowi wotum zaufania. To premier ma wyłączne prawo występowania do Prezydenta z wnioskiem o dokonanie zmian w składzie rządu, obejmujących powołanie i odwołanie jego członków. Wszystko to świadczy dobitnie o tym, że premier nie jest primus inter pares (pierwszy wśród równych), ale stanowi czynnik niezwykle ważny dla powstania, istnienia i funkcjonowania Rady Ministrów.
Rolę premiera wyraźnie podkreśla Konstytucja RP w art. 148:
Prezes Rady Ministrów:
1) reprezentuje Radę Ministrów,
2) kieruje pracami Rady Ministrów,
3) wydaje rozporządzenia,
4) zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,
5) koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,
6) sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w Konstytucji i ustawach,
7) jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracjirządowej.
Artykuł ten opisuje jego pozycję prawną i rolę ustrojową, stwierdzając, iż kieruje on pracami rządu, a także koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów. Sformułowanie to jest bardzo ważne, brzmi bowiem niemal identycznie jak w przypadku art. 146 ust. 4 pkt 3 Konstytucji, wskazując na kierownicze, koordynacyjne i kontrolne uprawnienia rządu w stosunku do wszystkich organów administracji rządowej. Artykuł 148 ogranicza te uprawnienia premiera tylko do członków Rady Ministrów, ale to przecież premier w swej bieżącej działalności spełnia te zadania, co nie wyklucza działań rządu, gdyby zaistniała potrzeba tego rodzaju.
W toku przeprowadzonej w 1996 r. reformy centrum administracyjnego przyjęta została ustawa o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów, która znacznie zwiększyła rolę premiera ( ustawą z 21 grudnia 2001 r. o zmianie ustawy o organizacji i trybie pracy Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów nazwa tego aktu prawnego uległa zmianie, bowiem tytuł ustawy otrzymał brzmienia „o Radzie Ministrów”). Najważniejsze z jego nowych uprawnień w tej dziedzinie to prawo ustalania w drodze rozporządzenia szczegółowego zakresu działania ministra. 
Ustalone w ten sposób kompetencje ministrów obowiązują jednak tylko w okresie istnienia dawnej Rady Ministrów, tracą bowiem moc z chwilą powołania nowego gabinetu, a w danym dziale administracji (resorcie) ze zmianą na stanowisku ministra. Uchwalona zaś 4 września 1997 r. ustawa o działach administracji rządowej zwiększyła uprawnienia premiera, dając mu decydujący głos w sprawie liczby członków Rady Ministrów.
Konstytucja utrzymuje te uprawnienia premiera wobec ministrów. W świetle art. 149 ministrowie kierują działami administracji rządowej lub „wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów”. Jest to dowód silnego oddziaływania premiera na ministrów, co mieści się w ramach „określenia sposobu wykonywania polityki rządu.
Kierowanie pracami rządu obejmuje zwoływanie posiedzeń, a także przewodniczenie obradom, co daje premierowi możliwość skutecznego oddziaływania na tok prac i na treść podejmowanych uchwał.
Konstytucja przyznaje premierowi prawo wydawania aktów prawnych w postaci rozporządzeń na podstawie ustaw i w celu ich wykonywania. Tak, więc świetle Konstytucji mamy do czynienia z premierem, który jest nie tylko pierwszym z ministrów, ale jest reprezentantem rządu na zewnątrz i przewodniczącym organu wyposażonym w kompetencje zwierzchnie w stosunku do członków Rady Ministrów i to przede wszystkim w kompetencje kierownicze, koordynacyjne i kontrolne. Świadczy to o silnej pozycji premiera, a dodatkowe elementy określenia jego sytuacji prawnej zawiera art. 148 pkt 7. W świetle tego przepisu premier służbowym zwierzchnikiem wszystkich pracowników administracji rządowej, a na podstawie art. 153 ust. 2 jest też zwierzchnikiem korpusu służby cywilnej.
W związku z pozycją i kompetencjami premiera podległe są mu takie organy jak m.in.:
* Szef Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego i Szef Agencji Wywiadu
* Polski Komitet Normalizacyjny
* Szef Służby Cywilnej
* Prezes Głównego Urzędu Statystycznego
* Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
* Polska Akademia Nauk
* Rządowe Centrum Studiów Strategicznych
Premier jako organ pełniący nadzór nad samorządem terytorialnym może wkraczać w działalność samorządu w przypadkach określonych ustawami. Ma prawo np. żądania informacji i danych dotyczących organizacji i funkcjonowania decyzyjnych jednostek samorządu (rad gminy, rad powiatu, sejmików wojewódzkich), niezbędnych do wykonywania przysługujących mu uprawnień nadzorczych, czyli zatwierdzenia, uzgodnienia lub zaopiniowania rozstrzygnięcia organu samorządowego, do którego rozstrzygnięcia prawnie jest wymagane. Te uprawnienia powodują, że organy samorządowe zobowiązane są zobowiązane do przedkładania swoich uchwał do kontroli. 
Premier może orzekać o nieważności decyzji organów samorządowych w przypadku uznania przez niego o ich niezgodności z prawem ( istnieje możliwość odwołania się od tej decyzji do Naczelnego Sądu Administracyjnego). W takim wypadku może wstrzymać wykonywanie uchwały do czasu ostatecznego rozstrzygnięcia. Od tego uprawnienia istnieje wyjątek w sytuacji, gdy premier uznaje nieważność po okresie dłuższym niż 1 rok od daty podjęcia uchwały lub, gdy uchwała jest aktem prawa miejscowego. W razie powtarzającego się naruszenia przez organ Konstytucji lub ustaw, Sejm, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może go rozwiązać. Wówczas Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej wyznacza wówczas osobę, która do czasu wyborów nowych organów powiatu pełni funkcję tego organu.
Prezes Rady Ministrów (i tylko on) winien w konstytucyjnie przewidzianych sytuacjach (np.: po wybraniu nowego Sejmu, nie uchwaleniu przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów) złożyć na ręce Prezydenta. Prezes RM może złożyć na ręce Prezydenta swoja własną rezygnację (art. 162 ust. 2 pkt 3 Konstytucji RP), jednakże biorąc pod uwagę, że zawsze byt Rządu wiąże się z osobą Prezesa RM oznacza to również dymisję całej Rady Ministrów. Podobna sytuacja zachodzi w przypadku tzw. konstruktywnego wotum nieufności (art. 158 ust. 1 Konstytucji RP) udzielanego Radzie Ministrów. Jeśli takie wotum nieufności zostanie uchwalone w stosunku do Prezesa RM oznacza to dymisję również dla Rady Ministrów.
Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, władzy wykonawczej i władzy sądowniczej - mówi artykuł 10 Konstytucji RP. Władzę ustawodawczą stanowi Parlament - Sejm i Senat. Organ ten jest organem przedstawicielskim, czyli wykonującym wolę narodu, dlatego organy władzy wykonawczej - Rada Ministrów i Prezes RM jako jej przewodniczący i organ zwierzchni mają ogromne znaczenie dla ustroju państwa. To Prezes RM przy zgodzie Parlamentu ukierunkowuje politykę wewnętrzną jak i zewnętrzną RP, dlatego też nie można przecenić roli, jaką odgrywa Prezes Rady Ministrów.

KLUBY PARLAMENTARNE

Klub - w polskim parlamencie: grupa ludzi, która została powołana na zasadzie politycznej, tworząca pewną frakcję.

Zgodnie z regulaminami Sejmu^[1] i Senatu^[2], klub poselski tworzy co najmniej 15 posłów, a senacki 7 senatorów. Posłowie wraz z senatorami mogą tworzyć wspólny klub parlamentarny.

Parlamentarzyści podczas dyskusji mogą zabierać głos w imieniu własnym lub swoich klubów, wówczas czas wystąpienia jest zliczany dla całego klubu. Parlamentarzysta może należeć tylko do jednego klubu poselskiego, senackiego lub parlamentarnego.

Jeżeli mniejsza grupa parlamentarzystów chce mieć własną frakcję polityczną, może założyć koło.

W polskim parlamencie funkcjonują obecnie następujące kluby:

• Klub Parlamentarny Platformy Obywatelskiej, do którego należy 206 posłów i 56 senatorów,

• Klub Parlamentarny Prawa i Sprawiedliwości, do którego należy 156 posłów i 35 senatorów,

• Klub Poselski Lewica, do którego należy 43 posłów,

• Klub Poselski Polskiego Stronnictwa Ludowego, do którego należy 31 posłów.

IMMUNITET

Immunitet (łac. immunitas - uwolnienie od obciążeń) - instytucja prawna, mocą której osoba z niej korzystająca nie podlega określonym przepisom, do przestrzegania których inne osoby są zobowiązane. Immunitet może też oznaczać ograniczenie odpowiedzialności prawnej danej osoby z tytułu pełnienia przez nią określonej funkcji. Istotą immunitetu jest więc wyłączenie spod obowiązku i tym się właśnie różni od przywileju, czyli nadania szczególnego uprawnienia, którego inni będący w tej samej sytuacji prawnej czy faktycznej nie posiadają; mówienie, iż „immunitet to przywilej” obarczone jest więc błędem logicznym. Wyłączenie spod obowiązku samo w sobie jest przywilejem.

W doktrynie prawa konstytucyjnego^[1] wyróżnia się dwa rodzaje immunitetu: materialny i formalny.

Immunitet materialny oznacza trwałe wyłączenie spod przepisów sankcjonujących określone zachowanie. Najważniejszym przykładem immunitetu materialnego jest immunitet materialny parlamentarzysty, oznaczający, że poseł, radny oraz senator nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności za działania wchodzące bezpośrednio w zakres sprawowania ich funkcji parlamentarnych, np. za wystąpienia w parlamencie, sposób głosowania, zgłaszane inicjatywy ustawodawczej. Zakaz ten trwa w trakcie oraz po ustaniu mandatu parlamentarzysty i nie może zostać uchylony. Immunitet w znaczeniu materialnym nie zwalnia jednak parlamentarzysty z odpowiedzialności za naruszenie praw innych osób (np. w przypadku naruszenia dóbr osobistych innej osoby w przemówieniu sejmowym). Celem istnienia immunitetu materialnego jest ochrona członków parlamentu przed próbami ograniczania ich niezależności, w szczególności swobody głosowania oraz wolności wypowiedzi. Immunitet materialny, choć w nieco innej postaci, posiadają sędziowie, asesorzy sądowi, prokuratorzy i asesorzy prokuratorscy w zakresie wykroczeń. Oznacza on, iż osoby pełniące te funkcje nie podlegają odpowiedzialności za wykroczenia. Mogą za nie odpowiadać wyłącznie dyscyplinarnie przed właściwym sądem dyscyplinarnym. W aspekcie praktycznym oznacza to, że za zachowanie noszące znamiona wykroczenia żaden organ (policja, straż miejska) nie może ukarać sędziego, czy asesora. Policjant nie może takiej osoby nawet pouczyć, gdyż pouczenie jest również środkiem oddziaływania na sprawcę wykroczenia przewidzianym w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia.

Immunitet formalny nazwany jest również immunitetem osobistym. Oznacza on ograniczenie odpowiedzialności prawnej (w szczególności odpowiedzialności karnej) danej osoby ze względu na pełnioną funkcję na czas pełnienia tejże funkcji. Jednocześnie jednak przepisy umożliwiają likwidację ograniczeń w odpowiedzialności prawnej po spełnieniu określonych dodatkowych warunków (tzw. uchylenie immunitetu).

Wyróżnia się przy tym dwa aspekty immunitetu formalnego:

1. aspekt procesowy - oznacza, że warunkiem pociągnięcia określonych osób do odpowiedzialności karnej jest zgoda określonego podmiotu - np. pociągnięcie do odpowiedzialności karnej Prezesa NIK albo posła wymaga uprzedniej zgody Sejmu,

2. aspekt nietykalności - oznacza zakaz ograniczania i pozbawiania wolności określonych osób - np. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem wypadku ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.

ŚRODKI MASOWEGO PRZEKAZU W PRL

W okresie PRL środki masowego przekazu, pozostające w dyspozycji państwa i partii, bywały traktowane jako narzędzia służące do polityczno-ideologicznej indoktrynacji. Obecnie istnieje w Polsce wolny rynek środków masowego przekazu, przyczyniając się do ich wielostronnego zróżnicowania. Nie ulega wątpliwości, że s PRL środki masowego przekazu podlegały ścisłej kontroli władz państwowych. Z końcem lat czterdziestych XX wieku media służyły jako narzędzie polityki kulturalnej, nad nimi piecze sprawowały ośrodki władzy. Mass media spełniały różnorakie role np. informacyjną, także propagandową oraz rozrywkową i edukacyjną. W mediach prezentowane były zarówno treści uznawane za trudne, rodem z klasyki artystycznej, jak również i te, które można określić jako popularne skierowane do szerszego kręgu odbiorców. Jednocześnie skutecznie eliminowano i selekcjonowano informacje napływające z Zachodu.

telewizja - w latach pięćdziesiątych telewizja w Polsce była w stadium eksperymentów. W roku 1954 zaczął działać w Warszawie Doświadczalny Ośrodek Telewizyjny (od roku 1956 nadawano 5 razy w tygodniu program odbierany w okolicach Warszawy). W roku 1960 liczba abonentów telewizji zbliżała się do pół miliona, w roku 1963 osiągnęła milion, w roku 1968 - przekroczyła 3 miliony, w roku 1972 - 5 milionów, w roku 1977 - 7 milionów, w roku 1981 - 8 milionów. Telewizja stawała się powszechnie dostępnym środkiem masowego przekazu. Od początku lat sześćdziesiątych rozszerzano możliwości odbioru telewizji poza Warszawą, tworząc regionalne ośrodki telewizyjne. Drugi program telewizji zaczął działać w roku 1970, a programy kolorowe zaczęto nadawać w grudniu 1971 roku (nadano w kolorach transmisję z VI zjazdu PZPR). Audycje informacyjno - polityczne w telewizji to przede wszystkim Dziennik Telewizyjny oraz audycje komentujące, takie jak w latach siedemdziesiątych Monitor lub Świat i Polska. Wszechnica Telewizyjna nadawała audycje popularno-naukowe. Wśród programów artystycznych zwracał uwagę Teatr Telewizji, wiele czasu poświęcano rozrywce, wyświetlano filmy z importu, między innymi amerykańskie serie telewizyjne, oraz filmy produkowane specjalnie dla telewizji przez Zakłady Produkcji Filmów Telewizyjnych. W stanie wojennym pojawili się w telewizji spikerzy w mundurach. Wybitni aktorzy (a także autorzy, naukowcy, dziennikarze) bojkotowali telewizję. Telewizja, tak jak poprzednio, była narzędziem propagandy, nadawano programy, w których nieliczni zresztą działacze "Solidarności" przyznawali się do błędów lub które miały ich skompromitować, były także programy o emigracji politycznej, którą przedstawiano jako wrogą i antypolską. Władze uważały aktorów za ludzi bez zasad, żądnych sławy i pieniędzy (było to widoczne ze sposobu, w jak: publicystyka oficjalna zwalczała bojkot). Bojkot zaprzeczał temu i na przykładzie jednego środowiska (ludzi znanych i takich, których nieobecność była widoczna) pokazywał, że w latach osiemdziesiątych publiczne zachowanie się odbiegało w Polsce dość daleko od zwykłych wzorów przyjętych w krajach komunistycznych.

PRAWO PRASOWE I USTAWA O RADIU I TELEWIZJI

Prawo prasowe - potoczna nazwa ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. traktowanej jako gałąź prawa cywilnego. Dotyczy ona wszystkich osób pracujących w mediach jako dziennikarze, wydawcy informacji, edytorzy informacji.

Ustawa pochodzi z okresu, w którym prawa i wolności obywatelskie były ograniczone, lecz później była ona wielokrotnie nowelizowana, a jedna z największych nowelizacji przypada na okres rządów Tadeusza Mazowieckiego oraz Sejmu i Senatu wybranych w 1989r. 
PRZEPISY OGÓLNE. PRAWO DO INFORMACJI. PRAWO DO KRYTYKI PRASOWEJ 
Przepisy rozdziału pierwszego Ustawy nawiązują do konstytucyjnej zasady wolności wypowiedzi oraz praw obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej. Wyjaśniają również znaczenie podstawowych terminów, takich jak: "prasa", "dziennik", "materiał prasowy", "redakcja", "redaktor naczelny", "dziennikarz". Wyjątkową rolę w tym rozdziale spełniają postanowienia dotyczące prawa do informacji. Przewidują one, które instytucje mają obowiązek udzielania prasie informacji, kiedy można odmówić udzielenia informacji oraz w jaki sposób można zaskarżyć bezprawną odmowę. Prawo do krytyki prasowej zostało wyeksponowane w kilku przepisach, jak art. 1,5, 6,41,44. Krytyka prasowa została uznana za działanie społecznie pożądane i wyłączające przestępczość czynu. Prawo prasowe zabrania utrudniania prasie zbierania materiałów krytycznych oraz tłumienia krytyki. Szczególnie drastyczne próby nacisku na dziennikarzy zagrożone są karą pozbawienia wolności do trzech lat. Wśród istotnych zasad, o których mowa w rozdziale pierwszym Ustawy, znajdują się też: zasada prawdy i zasada ochrony informatorów. 
PRAWA I OBOWIĄZKI DZIENNIKARZY. TAJEMNICA ZAWODOWA 
Rozdział drugi Ustawy zawiera unormowania dotyczące wykonywania zawodu dziennikarskiego. Na czoło wysuwa się tu stwierdzenie, że dziennikarz ma służyć społeczeństwu i państwu (art.10), a także, że ciąży na nim obowiązek szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych (art.12). W interesie osób udzielających informacji oraz osób, których materiały prasowe dotyczą, wprowadzone zostały w Ustawie niezbędne ograniczenia w swobodzie publikowania materiałów prasowych (art.14). Dotyczą one sfery prywatności, a także takich dóbr osobistych, jak wizerunek czy głos (art.14 ust.1i6). Dziennikarz nie ma prawa odmówić autoryzacji ani sprzeciwić się żądaniom embarga prasowego. Uregulowano także zagadnienia sprawozdawczości sądowej. Ustawa zakazuje prasie wypowiadania opinii co do rozstrzygnięcia w postępowaniu sądowym przed wydaniem orzeczenia w pierwszej instancji. Nie można publikować danych osobowych świadków, pokrzywdzonych, chyba że wyrażą na to zgodę. Dane osobowe czy wizerunki podejrzanych można zamieszczać za zgodą prokuratora lub sądu. W przypadku zaś tajemnicy zawodowej dziennikarz nie może ujawnić personaliów informatorów, jeśli oni sami nie wyrażą na to zgody. 
ORGANIZACJA DZIAŁALNOŚCI WYDAWNICZEJ 
Działalność wydawniczą mogą prowadzić podmioty prywatne i uspołecznione, na równych zasadach. Działalność taka traktowana jest na równi z innymi formami prowadzenia działalności gospodarczej i podlega takim samym przepisom. Jedyny wyłom w tej dziedzinie stanowi zachowanie systemu rejestracji sądowej w przypadku wydawania dzienników i czasopism. Odmowa rejestracji jest możliwa wówczas, gdy wniosek nie zawiera odpowiednich danych, albo też gdy udzielenie rejestracji stanowiłoby naruszenie prawa do ochrony nazwy już istniejącego tytułu prasowego (art.20-23a). Wydawanie dziennika czy czasopisma bez rejestracji sądowej stanowi przestępstwo prasowe zagrożone karą grzywny. Podobną odpowiedzialność rodzi podanie fałszywych danych w inpressum, albo też jego brak. 
Ustawodawca nie narzuca żadnego modelu organizacyjnego redakcji. Przepisy stanowią, iż redakcją kieruje redaktor naczelny, powoływany i odwoływany przez wydawcę, organ założycielski wydawnictwa. Jeśli statut redakcji lub właściwe przepisy tak stanowią, przy redakcji działa kolegium redakcyjne; może również być powołana rada redakcyjna. Za treść przygotowywanych przez redakcję materiałów prasowych oraz za sprawy redakcyjne i finansowe odpowiada redaktor naczelny w granicach określonych w statucie i właściwych przepisach. 
RADA PRASOWA 
Ustawa przewiduje istnienie organu opiniotwórczego i wnioskującego w sprawach dotyczących prasy i jej roli w życiu społeczno-politycznym kraju. Rada ta jest usytuowana przy premierze, a w jej składzie mają być reprezentowane stowarzyszenia i związki dziennikarzy, Po wygaśnięciu kadencji członków pierwszej Rady, kolejne ekipy rządowe zaniechały powoływania członków Rady Prasowej na następną kadencję. 
SPROSTOWANIA I ODPOWIEDZI 
Ustawa zawiera postanowienia dotyczące treści, formy i sposobu publikowania sprostowań i odpowiedzi oraz przewiduje możliwość dochodzenia roszczeń o ich umieszczenie. Precyzuje także sytuacje, w których redaktor naczelny ma prawo odmówić opublikowania sprostowania lub odpowiedzi (np. zawierających treść karalną, naruszających dobra osobiste) lub też kwestia ich publikacji pozostawiona jest uznaniu redaktora naczelnego (np. kiedy zostały nadesłane po terminie, nie są podpisane). 
Opublikowanie sprostowania lub odpowiedzi przez redakcję może być wyegzekwowane na drodze sądowej, w procesie cywilnym. Wprowadzono też odpowiedzialność karną w razie bezprawnego uchylania się od publikacji sprostowania czy odpowiedzi. 
KOMUNIKATY I OGŁOSZENIA. REKLAMA 
W rozdziale szóstym Ustawy przewidziano obowiązek publikowania komunikatów urzędowych, pochodzących od naczelnych i centralnych organizacji państwowych, jeżeli zostaną nadesłane przez rzecznika prasowego rządu ze wskazaniem, że publikacja jest obowiązkowa. Podobny wymóg istnieje co do obwieszczeń, uchwał i zarządzeń pochodzących od terenowych organów władzy i administracji państwowej stopnia wojewódzkiego. 
Komunikaty te mają być publikowane bezpłatnie, bez dokonywania w nich zmian. Omawiany rozdział zawiera również postanowienia poświęcone innym ogłoszeniom (płatnym) oraz reklamie. Wydawca i redaktor mogą odmówić ich zamieszczenia, jeśli ich treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji . 
ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA 
Prawo prasowe przewiduje szczególne zasady odpowiedzialności za naruszenie prawa spowodowane opublikowaniem materiału prasowego. W zakresie odpowiedzialności cywilnej Ustawa precyzuje krąg podmiotów ponoszących odpowiedzialność (autor, redaktor, wydawca) oraz przyjmuje ich solidarną odpowiedzialność majątkową. Prawo prasowe modyfikuje zasady prawa cywilnego, wprowadzając przedawnienie roszczenia o opublikowanie sprostowania. 
Wyłącza odpowiedzialność za sprawozdania z obrad Sejmu i organów samorządowych oraz za krytykę prasową. Wprowadza brak odpowiedzialności za materiały agencyjne PAP, komunikaty, ogłoszenia urzędowe i orzeczenia. Ogranicza odpowiedzialność za treść innych ogłoszeń i reklamy. Oprócz tego Ustawa przewiduje odpowiedzialność za szereg przestępstw prasowych, popełnianych przy okazji prowadzenia działalności wydawniczej (art.43-49). O wyrokach skazujących za przestępstwa prasowe sądy zawiadamiają organy rejestracyjne, co może spowodować zawieszenie pisma. 

Ustawa medialna - potoczna nazwa ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji.

Zmiany i projekty zmian w tej ustawie były wielokrotnie przyczyną skandali i ostrych sporów politycznych. Największe kontrowersje budziły następujące próby nowelizacji:

1. Projekt ustawy o zmianie ustawy o radiofonii i telewizji (tzw. duża nowelizacja ustawy medialnej) - projekt stworzony przez KRRiT pod przewodnictwem Danuty Waniek, skierowany do Sejmu przez rząd Leszka Millera. Zakładał wprowadzenie tzw. zapisów dekoncentracyjnych, czyli zakazu tworzenia koncernów będących jednocześnie wydawcami prasy i nadawcami radia lub telewizji. Niejasności i kontrowersje wokół tej ustawy (m.in. sprawa zniknięcia z projektu słów "lub czasopisma") doprowadziły do powstania komisji śledczej w sprawie afery Rywina i ostatecznie do upadku projektu w Sejmie.

2. Ustawa o przekształceniach i zmianach w podziale zadań i kompetencji organów państwowych właściwych w sprawach łączności, radiofonii i telewizji przygotowana przez rządKazimierza Marcinkiewicza, uchwalona 16 grudnia 2005 r. (Odwołanie dotychczasowej 9-osobowej Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji i powołanie w jej miejsce rady 5-osobowej). Duża część zapisów tej ustawy zakwestionowana została przez Trybunał Konstytucyjny.

Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT lub KRRiTV) to organ konstytucyjny (art. 213 - 215), który stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji.

Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady powoływania członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 roku o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady wchodzi (po nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni wybierani przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2. Kadencja członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać ponownie wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego).

Członkowie KRRiT na mocy postanowień Konstytucji RP (art. 198) odpowiadają za popełnienie deliktu konstytucyjnego przed Trybunałem Stanu.

Zadania:

• konstytucyjne (art 213 ust. 1 Konstytucji RP ): stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji;

• ustawowe (art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami):

• projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku polityki państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;

• określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

• rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i telewizyjnych;

• sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym ustawą;

• organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i telewizyjnych;

• określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;

• opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów międzynarodowych dotyczących radiofonii i telewizji;

• inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w dziedzinie radiofonii i telewizji;

• współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców programów radiowych i telewizyjnych;

Czwarta władza - w państwach demokratycznych określenie wolnej prasy (mediów masowych, środków masowej komunikacji, środków przekazu społecznego). Ustawiana jest w szeregu obok władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej, gdyż siła prasy jest tak wielka, że może kształtować społeczeństwa i politykę. Poza tym spełnia funkcję kontrolną poprzednich trzech władz, aby nie dochodziło do nadużyć i korupcji.

Wolność prasy i wolność wypowiedzi w Polsce gwarantuje Konstytucja z 1997 roku. Pojawia się w niej bezpośrednie odniesienie do tych dwóch elementów demokracji, co rzadko zdarza się w tego typu ustawach.

Artykuł 54 Konstytucji mówi, że każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji, a także, że cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. W Polsce istnieje jedynie koncesjonowanie radia itelewizji ze względu na ograniczoną liczbę częstotliwości, które można przyznać na naziemne nadawanie mediów elektronicznych.

Dokumentem, który dokładnie reguluje działanie prasy, jest tzw. prawo prasowe, które głosi, że prasa, zgodnie z Konstytucją RP, korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do rzetelnego informowania, jawności życia publicznego i kontroli i krytyki społecznej.

Taką szeroką ochronę prawną w Polsce ma głównie prasa. Jeżeli chodzi o radio i telewizję powołany został organ - Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji - który z konstytucyjnego nakazu ma stać na straży wolności słowa w radiu i telewizji. Więcej na temat niezależności radia i telewizji mówi Ustawa o Radiofonii i Telewizji, która nakazuje Radzie kontrolę „samodzielności nadawców i interesów odbiorców oraz zapewnia otwarty i pluralistyczny charakter radiofonii i telewizji”.

Do wolności mediów odnoszą się także ratyfikowane przez Polskę prawo międzynarodowe - m.in. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.

Odpowiedzialność polityczna, prawna lub obyczajowa zasada, zgodnie z którą parlament może odwołać szefa rządu wraz z całym gabinetem (odpowiedzialność solidarna) bądź poszczególnych ministrów(odpowiedzialność indywidualna), jeżeli negatywnie oceni prowadzoną przez nich politykę.

W systemie parlamentarno-gabinetowym formą pociągnięcia do odpowiedzialności politycznej całego rządu lub jego pojedynczego członka, jest uchwalenie przez parlament wotum nieufności albo nie udzielenie wotum zaufania. Głowa państwa (np. prezydent, monarcha) nie odpowiada politycznie, ponieważ wydawane przez nią akty prawne wymagają kontrasygnaty któregoś z właściwych ministrów, na którego, w następstwie, przechodzi odpowiedzialność za podjętą decyzję.

Odpowiedzialność polityczna nie jest związana z naruszeniem prawa (z którym wiąże się odpowiedzialność konstytucyjna najwyższych urzędników państwa), dlatego też parlament poddaje jedynie ocenie politycznej działalność rządu lub jego poszczególnych ministrów.

Milicja Obywatelska (MO) - oficjalna nazwa policji w Polsce w latach 1944-1990. Planowana dekretem z 27 lipca 1944, który jednak nie wszedł w życie z powodu sprzeciwu oficerów radzieckich^[1]. Utworzona ostatecznie dekretem z 7 października 1944, głównie z partyzantów Armii Ludowej pod kierownictwemFranciszka Jóźwiaka. Milicję następnie podporządkowano Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego, od 1955 zaśMinisterstwu Spraw Wewnętrznych. Od marca 1946 do końca lat czterdziestych dwudziestego wieku terenowe jednostki MO wraz z oddziałami LWP, KBW, WOP, UB i ORMO podporządkowane były wojewódzkim komisjom bezpieczeństwa, podległym Państwowej Komisji Bezpieczeństwa.

W 1956 ponownie powiązano milicję ze służbami wewnętrznymi, lecz tym razem to MO miała pozycję "dominującą". W Komendach MO utworzono stanowiska zastępców komendantów MO ds. Służby Bezpieczeństwa. Służbę Bezpieczeństwa połączono z milicją tymi samymi mundurami, nadawano stopnie MO w praktyce ukrywając napiętnowaną po 1956 roku bezpiekę, będącą zawsze "formacją w formacji" pod płaszczem milicji.

Oprócz zadań związanych z bezpieczeństwem i zwalczaniem przestępczości używana była w walce z opozycją i manifestacjami, skutkiem czego zwłaszcza w latach osiemdziesiątych była negatywnie postrzegana w społeczeństwie, a jej funkcjonariusze niekiedy poddani społecznemu ostracyzmowi. Pewne próby uzyskania autonomii w ramach związków zawodowych w 1981 zostały przekreślone przez sytuacjęstanu wojennego.

Ze względu na zadania, które przewidziano dla MO, takie jak ewentualne działanie przeciw-partyzanckie formacja ta aż do chwili swojego rozwiązania była silnie uzbrojona między innymi w transportery opancerzone BTR-60 z ciężkimi karabinami maszynowymi oraz w bardzo duże ilości karabinków AK mało przydatnych do zwalczania przestępców na terenach zurbanizowanych ze względu na ogromną energię początkową pocisku naboju 7,62 x 39 mm wz. 43, który z łatwością mógł przebijać cienkie ściany budynków i ranić osoby postronne.

Przekształcona w kwietniu 1990 w Policję.

Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji - urząd administracji rządowej odpowiedzialny za nadzór działalności organów administracyjno-porządkowych w Polsce.

Struktura w obecnym kształcie istnieje od 1 stycznia 1997 r., gdy w ramach reformy centrum administracyjno-gospodarczego do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych przyłączono dział administracji. W wyniku zmian organizacyjnych, nadzór nad służbami specjalnymi (Urząd Ochrony Państwa), dotychczas sprawowany przez ministra, przekazany został bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów (obecnie są to: CBA, ABW iAW).

Apolityczność - odnosi się do dwóch podobnych pojeć.

• Apolityczność - postawa obojętności wobec aktualnych zagadnień politycznych polegająca na odrzuceniu udziału w życiu politycznym, co przejawia się np. w nieuczestniczeniu wwyborach bądź referendum czy zaniechaniu działalności związanej z polityką;

• Apolityczność - zasada prawna, która zobowiązuje osoby sprawujące określone funkcje w państwie do nieangażowania się w żadną działalność polityczną, także związaną z przynależnością do partii politycznej i związków zawodowych. Zasada apolityczności wynika z przyjętych w państwach demokratycznych norm, których podstawą jest konstytucja oraz odpowiednie ustawy. W Polsce apolityczność obowiązuje np. członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Centralnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych, sędziego, a także funkcjonariuszy Policji i Urzędu Ochrony Państwa.

Urząd Ochrony Państwa to istniejąca od 10 maja 1990 do 29 czerwca 2002 instytucja państwa, stanowiąca część (obok zlikwidowanych Wojskowych Służb Informacyjnych) służb specjalnych RP. UOP zastąpił zlikwidowaną Służbę Bezpieczeństwa MSW.

Ustawa o Urzędzie Ochrony Państwa została uchwalona 6 kwietnia 1990 i weszła w życie 10 maja 1990. Następnego dnia mianowano jej pierwszego szefa, którym został Krzysztof Kozłowski. W lipcu 1990 rozpoczęto proces weryfikacji. Spośród 24 tysięcy funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa do weryfikacji przystąpiło 14.038 funkcjonariuszy. Pozytywnie zaopiniowano 10.439, natomiast negatywnie - 3.595. Ostatecznie zatrudniono po weryfikacji 4,5 tysiąca osób. Dnia 31 lipca 1990 rozwiązano Służbę Bezpieczeństwa i zorganizowano Urząd Ochrony Państwa.

Do ustawowych zadań UOP należało:

• rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niezależność, całość i międzynarodową pozycję państwa,

• zapobieganie i wykrywanie przestępstw szpiegostwa i terroryzmu oraz innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa oraz ściganie ich sprawców,

• zapobieganie i wykrywanie przestępstw godzących w podstawy ekonomiczne państwa i ściganie ich sprawców,

• zapobieganie i wykrywanie przestępstw o charakterze lub zasięgu międzynarodowym, w tym nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi, psychotropowym i lub materiałami jądrowymi i promieniotwórczymi oraz ściganie ich sprawców,

• rozpoznawanie i przeciwdziałanie naruszeniom tajemnicy państwowej,

• przygotowywanie dla najwyższych organów władzy i administracji państwowej informacji i analiz istotnych dla bezpieczeństwa państwa,

• kryptograficzna ochrona wiadomości stanowiących tajemnicę państwową i służbową, przekazywanych przez techniczne środki łączności na potrzeby organów administracji państwowej i państwowych instytucji finansowych i gospodarczych.

Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW) - agencja zajmująca się wewnętrznym bezpieczeństwem państwa polskiego, m.in.kontrwywiadem i zwalczaniem terroryzmu na terenie kraju, ogólnej ochrony RP i jej porządku konstytucyjnego.

Utworzona 29 czerwca 2002, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, powstała po rozwiązaniu Urzędu Ochrony Państwa, w miejsce którego utworzono dwie odrębne agencje: Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencję Wywiadu.

Do zadań ABW należy:

• rozpoznawanie, zapobieganie i zwalczanie zagrożeń godzących w bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz jego porządek konstytucyjny, a w szczególności w suwerenność i międzynarodową pozycję, niepodległość i nienaruszalność jego terytorium, a także obronność państwa

• rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw (oraz ściganie ich sprawców):

• szpiegostwa, terroryzmu, naruszenia tajemnicy państwowej i innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa

• godzących w podstawy ekonomiczne państwa

• korupcji osób pełniących funkcje publiczne

• w zakresie produkcji i obrotu towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa

• nielegalnego wytwarzania, posiadania i obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, bronią masowej zagłady oraz środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi, w obrocie międzynarodowym

• realizowanie, w granicach swojej właściwości, zadań służby ochrony państwa oraz wykonywanie funkcji krajowej władzy bezpieczeństwa w zakresie ochrony informacji niejawnych w stosunkach międzynarodowych

• uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego państwa i jego porządku konstytucyjnego

• podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych

Służbę w ABW może pełnić osoba:

• posiadająca wyłącznie obywatelstwo polskie,

• korzystająca z pełni praw publicznych,

• wykazująca nieskazitelną postawę moralną, obywatelską i patriotyczną,

• dająca rękojmię zachowania tajemnicy stosownie do wymogów określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.

• posiadająca co najmniej średnie wykształcenie i określone kwalifikacje zawodowe oraz zdolność fizyczną i psychiczną do służby w formacjach uzbrojonych, wymagających szczególnej dyscypliny służbowej, której gotowa jest się podporządkować.

Szef ABW jest centralnym organem administracji rządowej, działającym przy pomocy ABW, która jest urzędem administracji rządowej. Szef ABW ma rangę sekretarza stanu i podlega bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów.

Agencja Wywiadu (AW) - (JW 3164) - służba wywiadowcza, której zadanie polega na pozyskiwaniu jawnych i niejawnych informacji poza granicami kraju, które mogą mieć znaczenie dla bezpieczeństwa i żywotnych interesów kraju.

Agencja Wywiadu powstała 29 czerwca 2002, w wyniku rozwiązania Urzędu Ochrony Państwa (ustawa z dnia 24 maja 2002 o Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencji Wywiadu). Po rozwiązaniu Urzędu Ochrony Państwa (UOP) utworzono dwie odrębne agencje:Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz Agencję Wywiadu, które przejęły jego dotychczasowe zadania.

Szef AW jest centralnym organem administracji rządowej, działającym przy pomocy AW, która jest urzędem administracji rządowej. Szef AW ma rangę sekretarza stanu i podlega bezpośrednio Prezesowi Rady Ministrów.

Zadania przejęte przez Agencję Wywiadu od Zarządu Wywiadu byłego Urzędu Ochrony Państwa przedstawiają się następująco:

• uzyskiwanie, analizowanie, przetwarzanie i przekazywanie właściwym organom informacji mogących mieć istotne znaczenie dla bezpieczeństwa i międzynarodowej pozycji Rzeczypospolitej Polskiej oraz jej potencjału ekonomicznego i obronnego,

• rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom zewnętrznym godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niepodległość i nienaruszalność terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

• ochrona zagranicznych przedstawicielstw Rzeczypospolitej Polskiej i ich pracowników przed działaniami obcych służb specjalnych i innymi działaniami mogącymi przynieść szkodę interesom Rzeczypospolitej Polskiej,

• zapewnienie ochrony kryptograficznej łączności z polskimi placówkami dyplomatycznymi i konsularnymi oraz poczty kurierskiej,

• rozpoznawanie międzynarodowego terroryzmu, ekstremizmu oraz międzynarodowych grup przestępczości zorganizowanej,

• rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią, amunicją i materiałami wybuchowymi, środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi oraz towarami, technologiami i usługami o znaczeniu strategicznym dla bezpieczeństwa państwa, a także rozpoznawanie międzynarodowego obrotu bronią masowej zagłady i zagrożeń związanych z rozprzestrzenianiem tej broni oraz środków jej przenoszenia,

• rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń występujących w rejonach napięć, konfliktów i kryzysów międzynarodowych, mających wpływ na bezpieczeństwo państwa, oraz podejmowanie działań mających na celu eliminowanie tych zagrożeń,

• prowadzenie wywiadu elektronicznego,

• podejmowanie innych działań określonych w odrębnych ustawach i umowach międzynarodowych.

Związek zawodowy - organizacja społeczna zrzeszająca na zasadzie dobrowolności ludzi pracy najemnej.

Podstawowym zadaniem związków zawodowych jest obrona interesów pracowników i działanie na rzecz poprawy ich sytuacji ekonomicznej i społecznej. Związki próbują więc przeciwdziałać zwolnieniom, kontrolują przestrzeganie kodeksu pracy przez pracodawców, zabiegają o wyższe pensje i lepsze warunki pracy dla pracowników. Często prowadzą również działalność samopomocową (np. fundusze strajkowe), edukacyjną (np. kursy przekwalifikowujące) i oświatową (np. kampanie informacyjne o prawach przysługujących pracownikom). Związki zawodowe nie muszą się kierować dobrem firmy w której pracują przez co czasem firma z powodu negatywnych działań może upaść lub ponieść dotkliwe straty zarówno finansowe ale też wizerunkowe. Związki zawodowe powstały w Wielkiej Brytanii w roku 1824.

W Polsce, zgodnie z ustawą z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, związek zawodowy jest dobrowolną i samorządną organizacją ludzi pracy, powołaną do reprezentowania i obrony ich praw, interesów zawodowych i socjalnych. Jest on niezależny w swojej działalności statutowej od pracodawców, administracji państwowej i samorządu terytorialnego oraz od innych organizacji, a organy państwowe, samorządu terytorialnego i pracodawcy obowiązani są traktować jednakowo wszystkie związki zawodowe.

Związek zawodowy powołuje co najmniej 10 osób, którym prawo nadaje taką możliwość. Zanim zostanie dokonana rejestracja członkowie związku muszą uchwalić statut, wybierany jest także komitet założycielski w liczbie od 3 do 7 osób. Następnie składany jest wniosek o rejestrację w Krajowym Rejestrze Sądowym. Związek zawodowy oraz jego jednostki organizacyjne wskazane w statucie nabywają osobowość prawną z dniem zarejestrowania

Prawo tworzenia lub wstępowania do związków zawodowych mają:

• pracownicy bez względu na podstawę stosunku pracy

• członkowie rolniczych spółdzielni produkcyjnych

• osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej, pod warunkiem, że nie są pracodawcami

• osoby wykonujące pracę nakładczą - w związkach zawodowych działających w zakładzie pracy, z którym nawiązały umowę o pracę

• osoby bezrobotne - na zasadach określonych statusami związków

• osoby skierowane do odbywania służby zastępczej w danym zakładzie

• emeryci lub renciści

Uprawnienia:

Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu przynależności do związku zawodowego lub pozostawania poza nim albo wykonywania funkcji związkowej. W szczególności nie może to być warunkiem nawiązania stosunku pracy i pozostawania w zatrudnieniu oraz awansowania pracownika. Ponadto:

• prawo reprezentowania interesów pracowniczych na forum międzynarodowym,

• współuczestnictwo w tworzeniu korzystnych warunków pracy, płacy i wypoczynku,

• prawo tworzenia ogólnokrajowych zrzeszeń (federacji) związków zawodowych,

• opiniowanie założeń i projektów aktów w zakresie objętym zadaniami tego związku,

• opiniowanie dokumentów konsultacyjnych Unii Europejskiej w zakresie zadań objętych zadaniami związków zawodowych,

• występowanie z wnioskami o wydanie lub zmianę ustawy albo innego aktu prawnego w zakresie spraw objętych zadaniami związku zawodowego,

• prowadzenie rokowań zbiorowych,

• zawieranie układów zbiorowych pracy i innych porozumień przewidzianych przepisami prawa pracy

• kontrola nad przestrzeganiem prawa pracy,

• uczestnictwo w nadzorze nad przestrzeganiem przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Wykreślenie związku zawodowego z KRS, czyli jego likwidacja, może nastąpić z następujących względów:

• złamania prawa przez związek zawodowy,

• reprezentowania przez związek zawodowy mniej niż 10 pracowników przez okres dłuższy niż 3 miesiące,

• likwidacja zakładu pracy równoznaczna jest z likwidacją związku zawodowego.

Grupy nacisku (lobby, interesu), jako ciała pośredniczące tym różnią się od partii politycznych, że nie dążą do zdobycia i utrzymania władzy w państwie, a celem ich działań jest jedynie wywieranie wpływów na decyzyjne ośrodki władzy w państwie. 
Funkcjonowanie grup nacisku charakteryzuje pluralistyczne oraz policentryczne systemy 
polityczne, tzn. systemy, w których współistnieją różne instytucjonalne podmioty reprezentujące odmienne interesy grupowe oraz funkcjonuje wiele ośrodków podejmowania decyzji. 
Charakter grup nacisku jest bardzo różny. Zalicza się do nich: 
Grupy kapitałowe, które bronią interesów np. producentów rolnych, 
Grupy środowiskowe, które bronią interesów określonych środowisk np. lekarzy, 
Grupy etniczne, które bronią interesów mniejszości etnicznych 

Strajk, zbiorowe, dobrowolne zaprzestanie pracy przez pracowników, będące formą walki o zrealizowanie wspólnych żądań ekonomicznych (strajk ekonomiczny) lub politycznych (strajk polityczny). Strajki przybierały i przybierają różną formę: strajk włoski - pracownicy nie porzucają pracy, ale zwalniają tempo, obniżają wydajność i żądają normalnej płacy. Strajk okupacyjny - pracownicy przerywają pracę i pozostają na terenie zakładu. Strajk głodowy - pracownicy (lub ich reprezentacja) powstrzymują się od jedzenia. Strajk czarny - pracę porzucają nawet pracownicy odpowiedzialni za bezpieczne funkcjonowanie zakładów. Strajki mogą obejmować pracowników jednego lub wielu zakładów (strajki grupowe), określonej branży (np. nauczycieli), a także całego kraju (strajki generalne). Strajk może być dziki (żywiołowy) lub zorganizowany (zwykle przez związki zawodowe), legalny lub nielegalny.

W Polsce prawo do strajku zagwarantowane zostało w ustawie o związkach zawodowych z 1982, następnie w ustawie o rozwiązywaniu sporów zbiorowych z 23 V 1991. Strajki pojawiły się w ustroju kapitalistycznym i narastały w miarę organizowania się robotników, powstawania związków zawodowych i partii politycznych przyjmujących ideologię socjalizmu. W 1. poł. XIX w. do najlepiej przygotowanych należały strajki organizowane w Wielkiej Brytanii przez czartystów, którzy obok żądań ekonomicznych wysuwali postulat praw wyborczych dla robotników.

Lustracja z (łac. lustratio, przegląd, wgląd) - procedura przeglądu i weryfikacji przeprowadzana najczęściej w urzędach, stowarzyszeniach, partiach politycznych czy u prywatnychprzedsiębiorców. Najczęściej jest formą kontroli przez organ nadzorujący.

Podstawą lustracji jest ustawa lub wydany na jej podstawie akt prawny.

Lustracja może być przeprowadzana w oparciu o rozmaite kryteria:

• kwalifikacje (zdrowotne, zawodowe) do wykonywania określonych czynności lub sprawowania określonej funkcji

• zgodność podejmowanych decyzji z obowiązującym prawem (kryterium legalności)

• gospodarność środkami publicznymi (kryterium gospodarności)

• zgodność oświadczenia lustracyjnego z prawdą

Dzika lustracja - termin określający sposób ujawniania dokumentów sporządzanych przed 1989 r. przez komunistyczną Służbę Bezpieczeństwa

Lustracja w Polsce przybiera niezinstytucjonalizowaną formę, kiedy dziennikarze lub inne osoby podają do wiadomości publicznej części materiału lustracyjnego, bez badania ich prawdziwości i wiarygodności, czyli z pominięciem zasady stosowanej przez historyków, aby dane historyczne potwierdzać w więcej niż jednym źródle. Często upublicznione materiały sprawiają trudności w interpretacji, np. Lista Wildsteina. Taka sytuacja może czasem prowadzić do manipulacji informacjami pochodzącymi z takich dokumentów, w celu zdyskredytowania przeciwników politycznych, np. przez nadinterpretację ujawnionych materiałów. Najczęstszą sugestią, mogącą służyć do skompromitowania osób wymienianych w takich dokumentach, to współpraca z aparatem bezpieczeństwa PRL, zwłaszcza SB. Jako główny powód tzw. dzikiej lustracji podawany jest brak przeprowadzenia w Polsce lustracji mimo iż komunizm upadł 4 czerwca 1989 roku.

W szerszym kontekście pojęcie jest używane do opisu każdej lustracji, w której o fakcie współpracy nie decyduje sąd^[1]. Najbardziej znanym tego przypadkiem jest ujawnianie danych agentów przez osoby pokrzywdzone, które dostały od IPNu własne akta. Należy podkreślić, że takie działanie jest zgodne z prawem, jednak niektórzy argumentują, że konieczna jest dodatkowa kontrola sądowa i dostęp oskarżonych do akt, aby umożliwić im obronę. IPN i jego prezes Janusz Kurtyka protestują przeciwko użyciu terminu dzika lustracja do tego przypadku^[2] podając jako argument fakt, że materiały są potwierdzone historycznie w wielu źródłach.

Termin dzika lustracja bywa też używany w celu określenia analogicznych działań w innych krajach byłego bloku socjalistycznego^[3][4].

Przeciwnicy takiej formy lustracji wskazują na jej nieobiektywność i niesprawiedliwość względem osób, których dotyczy. Ogranicza ona bowiem możliwość obrony (czy w skrajnych przypadkach wręcz ją uniemożliwia).

Zwolennicy argumentują, że głównym powodem prowadzenia "dzikiej lustracji" przez pojedyncze osoby jest blokowanie, utrudnianie i opóźnianie "oficjalnej lustracji" przez różne ośrodki władzy po 1989 roku.

Terminem tym często posługują się dziennikarze w odniesieniu do:

• działalności Antoniego Macierewicza ^[5]

• zablokowania nominacji generalskiej płk Mieczysława Tarnowskiego na skutek ujawnienia materiałów WSI^[6], i po umorzeniu śledztwa w sprawie wycieku^[7]

• ujawnienia 27 kwietnia 2005 przez ówczesnego prezesa IPN, Leona Kieresa, że tajnym współpracownikiem SB był o. Konrad Hejmo^[8]

• działalności dra Tadeusza Witkowskiego w związku ze wskazaniem przez media ks. Michała Czajkowskiego jako współpracownika SB^[9]

Również osoby publiczne używały wielokrotnie tego pojęcia:

• Politycy ^[10]

• Prezes IPN, który zaprotestował przeciwko użyciu tego terminu w odniesieniu do publikacji ujawniających agentów na podstawie materiałów uzyskanych przez pokrzywdzonych

• Wiceburmistrz Zakopanego Krzysztof Owczarek w odniesieniu do oskarżenia ks. Mirosława Drozdka.^[11]

• Biskup Tadeusz Pieronek, jako część interpretacji słów Benedykta XVI wypowiedzianych w trakcie pierwszej pielgrzymki do Polski^[12]. Papież powiedział podczas wizyty w katedrze św. Jana w Warszawie: Trzeba unikać aroganckiej pozy sędziów minionych pokoleń, które żyły w innych czasach i innych okolicznościach^[13]

• Arcybiskup Tadeusz Gocłowski w odniesieniu do listy księży współpracujących z SB sporządzanej przez ks. Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego^[14]

Jako przykład analogicznych działań, ale bez etykiety dzika lustracja, podaje się:

• działalność w archiwach MSW tzw. komisji Michnika od 12 kwietnia do 27 czerwca 1990^[15].

• zgromadzenie, bez wiedzy Sejmu, danych tajnych współpracowników SB przez szefa Urzędu Ochrony Państwa Andrzeja Milczanowskiego w 1991 -tzw. lista Milczanowskiego (patrz też: oryginalna lista).

Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (IPN) - instytucja naukowa^[1] o uprawnieniach śledczych.

Instytut powołany został 19 stycznia 1999 na mocy ustawy z 18 grudnia 1998 w celu gromadzenia dokumentów organów bezpieczeństwa państwa, sporządzonych od 22 lipca 1944 do 31 grudnia 1989, prowadzenia śledztw w sprawie zbrodni nazistowskich i komunistycznychoraz prowadzenia działalności edukacyjnej

Do zadań Instytutu Pamięci Narodowej należy:

• gromadzenie i zarządzanie dokumentami organów bezpieczeństwa państwa, sporządzonymi od 22 lipca 1944 r. do 31 grudnia 1989 r.,

• ściganie zbrodni nazistowskich i komunistycznych,

• prowadzenie działalności edukacyjnej.

Przedmiotem badań Instytutu są m.in:

• zbrodnie dokonane przez aparat cywilny i militarny III Rzeszy na ziemiach okupowanej Polski,deportacje do Obozów Koncentracyjnych

• deportacje żołnierzy Armii Krajowej i innych formacji niepodległościowych oraz mieszkańców kresów wschodnich II Rzeczypospolitej w głąb ZSRR;

• pacyfikacja ziem polskich między Wisłą a Bugiem w latach 1944-1947 przez jednostki NKWD.

---