Chronologia Historii Majów

Historia majów rozpoczyna się co najmniej na trzy tysiące lat przed naszą era. Lud ten zamieszkiwał południowe obszary obecnego Meksyku, Gwatemalę i Honduras. Rzeźba znaleziona w pobliżu Veracruz w Meksyku nosi datę na piśmie majów, której odpowiada 4 listopada 219 roku p. n e., zaś posążek z Tuxla, z tej samej okolicy, ma podobny znak odczytany jako 16 maja 98 rok p.n.e. zabytki te pochodzą ze starożytnej epoki, zwanej również pod nazwą „Starego Państwa”, chociaż Majowie nie utworzyli wielkiego imperium, lecz na wzór starożytnych greków stanowili luźne powiązane grupy plemion mieszkających w niepodległych miastach- pastwach, przyznające się jedynie do wspólnych przodków i mające wspólny język, sztukę i wiedzę. Około roku 317 n.e. utrwaliła się zwierzchność kapłanów i władców feudalnych, którzy panowali nad rozległymi obszarami rolniczymi, sprawując rządy z ośrodków kościelnych, których budowle z kamienia i stiuku należą do najwspanialszych dzieł światowej architektury. Najświetniejszy okres rozwoju sztuki i architektury majów przypada na lata od 472 do 620 n.e. prawie równocześnie z upadkiem cesarstwa rzymskiego i początkami średniowiecza w europie starożytna epoka majów zaczęła objawiać znamiona rozkładu, choć dotrwała do 980 roku n. e i w tym czasie główne miasta Jukatanu nagromadziły znaczne bogactwa. W X stuleciu +epoka nowego państwa była już w pełnym rozkwicie, stapiając z sobą kulturę epoki starożytnej i kulturę najeźdźców.

Od czasu najazdu Hiszpanów miasta majów przeszło trzysta lat leżały w gruzach, zarośnięte dżunglą. Dopiero w roku 1839 prezydent USA wysłał swojego współpracownika Johna celem zbadania możliwości poprowadzenia przez Nikaraguę kanału łączącego Atlantyk z Oceanem Spokojnym. Nie wytyczył on wprawdzie trasy kanału, ale za 50 dolarów gotówką kupił stare miasto majów- Copan. Były to ruiny wspaniałego niegdyś miasta, zaprojektowanego i zbudowanego przez wysoce utalentowanych inżynierów i architektów. Wspaniałe świątynie, pałace i budowle publiczne wyrastały ponad najwyższe drzewa,. Ulice i dziedzińce wybrukowane były kamieniami lub cementem, kryte ścieki i cały podziemny układ kanalizacyjny wykonano z tych samych materiałów. Wewnętrzne ściany świątyń pokrywały piękne malowidła, a na zewnątrz zdobiły je rzeźby i posągi. Cięte w kamieniu znaki pisma stanowiły nieme i zagadkowe świadectwa minionych dziejów. Tajemnicze miasto porosłe dżunglą było niegdyś niewątpliwie ożywionym ośrodkiem handlowym. Skorupy porozbijanych wyrobów ceramicznych dowodzą, jak twierdzą ich badacze, że handel między Copanem a miastami meksykańskimi istniał już wówczas, kiedy w Europie angielscy przodkowie dzisiejszych amerykanów klecili nad jeziorami liche chaty na palach i nie przeczuwali nawet najazdu rzymian na Wyspy Brytyjskie.

Odkrycie opuszczonego w dżungli miasta rozpaliło ciekawość archeologów z całego świata. Stawiali sobie niezliczone pytania na temat cywilizacji...

Według mnie Majowie z wczesnego okresu należeli do najzdolniejszych i najinteligentniejszych przedstawicieli rasy ludzkiej. Cywilizowane narody tego okresu miały do dyspozycji pszenice, ryz, jęczmień, krowy, woły, owce, świnie i konie, posiadały żelazo do wykuwania broni i narzędzi. Majowie nie mieli żadnej z tych rzeczy. Nie mieli też żadnych bardziej cywilizowanych sąsiadów, od których mogliby się nauczyć rzemiosł i sztuk. Kukurydza była jedynym wielkim odkryciem, które dało podstawę cywilizacji. Nikt nie wie, kiedy po raz pierwszy zaczęto uprawiać tę roślinę ani skąd właściwie pochodzi. Istnieją jednak dane pozwalające przypuszczać, ze ojczyzną jej były wyżyny Ameryki Środkowej, kolebka starożytnych Majów. Kukurydza umożliwiała im wznoszenie świątynnych miast, gdzie kapłani- władcy dokonywali obserwacji astronomicznych i układali kalendarz, na którym opierały się obrzędy normujące uprawę tej rośliny.

Epoka Starego Państwa

Na podstawie swojego kalendarza i zapisków meteorologicznych kapłani Majów mogli czynić różne przepowiednie, nic więc dziwnego, że prosty lud przypisywał im moc boską. Uprawiane przez wieśniaków pola kukurydzy rozciągały się daleko od wspaniałych miast, które między IV a VI wiekiem n.e. osiągnęły szczyt rozwoju w Gwatemali i Hondurasie. Wielkie miasto Copan w Hondurasie było w owym czasie ośrodkiem świątynnym, podobnie jak bliźniacze miasta Uaxactum i Tikal(zdjęcie obok), a fantastyczne ich budowle i wspaniałe dzieła sztuki stanowią jedynie cząstkę cywilizacji obejmującej ogromny obszar w okresie "złotego wieku" Majów.

Nie ulega wątpliowści, że wysoki swój poziom sztuka ta osiągnęła w wyniku długotrwałego rozwoju rzemiosła. Ceramika Majów rozchodziła się na wszystkie strony świata, a jej szczątki, znajdowane przez archeologów, pozwalają odtworzyć kierunki handlu i wypraw Majów.

Okres przejściowy

Wiek VII n.e. charakteryzuje wyraźny upadek jaki stał się udziałem Majów, jak zresztą i Europejczyków w tym samym czasie. Przez dwa stulecia trwał okres kryzysu i depresji. Przestano wznosić budowle publiczne. Wiele miast całkowicie opuszczono.

Celem wyjaśnienia przyczyn, które spowodowały wyludnienie miast, stawiano liczne hipotezy, aż wreszcie doktor Morly, znakomity badacz historii Majów, doszedł do przekonania, że masowe migracje ludności podczas okresu schyłkowego wywołała klęska, jaka dotknęła uprawę kukurydzy w całym kraju. System tej uprawy polegał na wypalaniu lasów i sadzeniu na pogorzeliskach życiodajnej rośliny. Jednakże, chociaż niszczono lasy, pod ziemią zostawały korzenie perzu oraz innych chwastów i po jakimś czasie rozpleniały się tak obficie, że dławiły sadzonki kukurydzy, a spiczasty kij, jakim uprawiano rolę, był zbyt prymitywnym narzędziem, by mógł stanowić skuteczną przed nimi ochronę.

Z chwilą gdy pola przestały dostarczać koniecznych ilości pożywienia, mieszkańcy miast mieli do wyboru dwa wyjścia: albo opuścić dotychczasowe siedziby, albo wymieniać wyroby rzemieślnicze i artystyczne na żywność. Ale gdy klęska rolnicza objęła olbrzymie obszary , Majom nie pozostało nic innego, jak ruszyć na poszukiwanie nowych dżungli, by przez ich wypalanie zyskać miejsce pod uprawę kukurydzy.
Wyprawy poszukiwawcze mogły nawet przepłynąć na łodziach Zatokę Meksykańską, znaleźć dogodne miejsce do założenia kolonii i rozpocząć nowe życie.

Epoka Nowego Państwa

Na suchym półwyspie Jukatan udało się natomiast wędrowcom wprowadzić uprawę kukurydzy, która dawała tak obfite plony, że wkrótce zaczęto znów wznosić białe świątynie i pałace dla kapłanów i szlachty. Być może tęsknotę za pięknem swej dawnej, gorzkiej ojczyzny nowi osiedleńcy wyrażali budując wysokie piramidy. Majowie nie znaleźli rzek na Jukatanie, jeziora były bardzo nieliczne, jedynie w głębokich rozpadlinach wapiennego podłoża kryła się woda i wokół tych największych naturalnych zbiorników powstawały miasta. Gdy zbliżał się koniec X wieku i chrześcijanie w Europie, nie czując się godni nowego przyjścia Mesjasza, drżeli ze strachu i czekali na koniec świata, co miało niechybnie nastąpić w roku 1000, Majowie przeżywali bujne odrodzenie swych sztuk i rzemiosł. W przeciągu dwu stuleci architekci i artyści budowali w Jukatanie świątynie i tworzyli dzieła sztuki, którymi mógłby się poszczycić każdy naród.

---