Fotografowanie dla potrzeb akwarystycznych można podzielić na fotografowanie: akwarium jako całości, fragmentu akwarium jako kompozycji oraz fotografowanie ryb lub innych organizmów je zamieszkujących. Do fotografii akwarystycznej stosuje się wszystkie zasady fotografii ogólnej łącznie z zasadami poprawnej kompozycji plus techniki charakterystyczne dla tego typu rejestracji zdjęć.


1. Dobór sprzętu

Do wykonania poprawnej fotografii akwarystycznej potrzebny będzie:

Aparat z zoomem lub wymienną optyką i możliwością manualnej kontroli migawki oraz przysłony, wyposażony w gwint statywu oraz najlepiej możliwość użycia filtrów oraz zewnętrznej lampy błyskowej.
Typowy kompakt ze stałoogniskowym obiektywem szerokokątnym nie nadaje się ze względu na brak możliwości pełnej kontroli urządzenia i obiektyw, który uniemożliwia uzyskanie poprawnego odwzorowania małych obiektów - przerysowania. Nada się ewentualnie do fotografowanie całych zbiorników.
Szerokokątny obiektyw to również brak możliwości rejestracji wyciętych z tła detali, brak kontroli głębi ostrości i konieczność fotografowania z bardzo bliskiej odległości od szyby. Wpływa to bezpośrednio na problemy z odbiciami światła lampy błyskowej od szkła. Lampa błyskająca blisko szyby płoszy ryby a nawet może wpływać negatywnie na ich zdrowie.

Zdjęcie 1. Zdjęcie typowe dla aparatu stało ogniskowego, szeroki kąt - złe odwzorowanie i odwzorowanie prawidłowe dla kontrastu symetrycznej bryły. Zdjęcie 2. Szerokokątny obiektyw to problemy z kadrowaniem i odbiciami światła od szyby akwarium.

Bardzo dobrze sprawdzi się tutaj np. stary, tani zenit, lub inny aparat z wymienną optyką. Daje ona możliwość dostosowania sprzętu oraz wykorzystania jego możliwości w praktycznie każdych warunkach zdjęciowych. Ważne jest by aparat taki posiadał możliwość obserwacji rejestrowanego obrazu przez obiektyw - tak zwana lustrzanka klasyczna.
Aparat r z celownikiem lunetkowym może sprawiać problemy ze względu na błąd paralaksy występujący przy niewielki odległościach od fotografowanego przedmiotu. Może zdarzyć się, że na zdjęciu nie zarejestrujemy tego co widzimy w celowniku! W przypadku aparatów cyfrowych koniecznie należy kadrować używając wyświetlacza TFT gdyż obraz ten pokrywa się z rejestrowanym, będąc wolnym od błędu paralaksy.

Zdjęcie 3. Zjawisko błędu paralaksy..

W następnej kolejności przyda się:
- Zewnętrzna lampa błyskowa z dłuższy kablem albo fotocelą umożliwiającą bezprzewodowe odpalenie błysku
- Statyw fotograficzny
- Filtry typu close-up (soczewki), filtr polaryzacyjny
- W przypadku aparatów z wymienną optyką mieszek lub pierścienie makro przy założeniu, że ma się już komplet obiektywów.


2. Konieczne czynności wstępne

- wyklarowanie wody celem uzyskania jej przejrzystości jest sprawą bezdyskusyjną
- bezwzględne wyczyszczenie szyb akwarium od wewnątrz i od zewnątrz by ew. odblaski nie uwypuklały zabrudzeń i nie psuły fotografii. Brudne szkło to ponadto gorsza jakość obrazu.

Zdjęcie 4. Przykład brudnej szyby i typowych dla niej odbić światła.

Szkło czyli dodatkowy układ optyczny sprzyja powstawaniu odbić oraz traktowane jako zbiór mikropryzmatów (nie jest przecież wykonane ze szkła optycznego), sprzyja aberracji chromatycznej (rozszczepieniu światła dającego efekt barwnych plam na krawędziach kontrastowych obiektów, aberacja pogłębia dyfrakcję). Z zasady im grubsze szkło tym większa strata jakości na zdjęciach. Szkło musi być czyste nawet gdy znajduje się poza głębią ostrości obiektywu.

- zapewnienie sobie wystarczającej ilości miejsca na statyw
- przygotowanie sprzętu i oświetlenia
- przekonanie ryb by zechciały nam pozować


3. Światło:

a) podstawowy problem w fotografii akwarystycznej to zbyt mała ilość światła na planie zdjęciowym - bez światła nie ma fotografii. Szerzej w punkcie c.

b) zróżnicowanie temperatury barwnej światła zastanego - np. świetlówek i światła wpadającego przez okno - powodem powstawania dominanty barwnej a w efekcie zafałszowania kolorów fotografii. Należy dążyć do ujednolicenia typu światła - np. fotografując cały zbiornik w zaciemnionym pomieszczeniu by wyeliminować światło słoneczne.
Należy zwracać na to uwagę mimo, że stosowane świetlówki mają często podobną temp. barwną co światło słoneczne. Pod konkretny typ światła łatwiej dobrać kliszę lub filtr w aparacie klasycznym lub ustalić balans bieli w aparacie cyfrowym. Zabiegi te mają na celu prawidłowe oddanie kolorów fotografowanych ryb i ich otoczenia.

Zdjęcie 5. Przykłady różnej temperatury barwy światła. Zdjęcie środkowe to zdjęcie o zrównoważonej temperaturze barwnej. Barwy oddane są tak jak w rzeczywistości widzi je oko.

c) jak radzić sobie z małą ilością światła od strony aparatu (sprzętowej) i konsekwencje tych zabiegów

- najprostszą metodą radzenia sobie z małą ilością światła jest użycie kliszy o większej czułości lub zastosowanie większej czułości elementu CCD w aparacie cyfrowym. Problemy występujący w przypadku użycia bardzo czułej kliszy lub podniesienia czułości CCD to spadek jakości obrazu, powstanie ziarna przy kliszy lub szumu elektronicznego przy aparacie cyfrowym, czy też zafarbów. Zwiększenie czułości zazwyczaj jest ostatecznością i stanowi kompromis między warunkami pracy, możliwościami a jakością rejestrowanych fotografi.

Zdjęcie 6. Przykład ziarna i szumów elektronicznych widocznych szczególnie w ciemniejszych partiach obrazu.

- użycie długiego czasu migawki (dłuższa ekspozycja elementu światłoczułego). Konsekwencje: możliwość tzw. poruszenia ujęcia, konieczność użycia statywu by nie poruszyć kadru przy fotografowaniu z ręki. Długi czas sprawdza się wyłącznie przy fotografowaniu całych zbiorników lub obiektów nieruchomych. Obiekty ruchome wyjdą na zdjęciu poruszone.

Zdjęcie 7. Przykład „poruszonego” ujęcia wykonanego z tzw. ręki. Zarówno ryby jak i reszta kadru jest nieostra.

- użycie dużego otworu przysłony celem dostarczenia większej ilości światła wpadającego przez obiektyw. Użycie dużego otworu przysłony to w konsekwencji spadek głębi ostrości - wyjaśnienie zjawiska w dalszej części

Zdjęcie 8. Zbyt mała głębia ostrości by „pomieścić” cały obiekt

- użycie dodatkowych źródeł światła, punkty następne

d) oświetlenie ryb - problemy:

- należy uważać na przejrzystość wody, drobimy glonów czy domianta barwy wody może zafałszować kolory załamując nieodpowiednio światło.
Należy najlepiej doświadczalnie ustalić optymalny dla danych ryb kąt oświetlenia, uważając by dawał naturalny efekt, prawidłowe lub zbliżone odwzorowanie kolorów i możliwy brak cienia. Najbardziej optymalnym wariantem jest oświetlenie z góry gdyż oświetlenie takie jest naturalne dla zbiorników wodnych.

Zdjęcie 9. Agresywne, przednie światło „wypaliło” kolory pyszczka lombardzkiego

Zdjęcie 10. Zbyt mało światła „zgasiło” kolory ryby

Zdjęcie 11. Ostre, rażące cienie od lampy błyskowej odpalonej z przodu akwarium.

e) dobór źródła światła

- pod względem temperatury należy dobierać tak, by wszystkie użyte źródła światła były jednego typu, czyli miały jednakową temperaturę barwną. Zapobiegnie się w ten sposób zafałszowaniu kolorystyki fotografii, powstawaniu dominanty barwnej. Na podstawie dobranej temperatury światła należy zrównoważyć balans bieli aparatu cyfrowego lub dobrać odpowiednią kliszę lub filtr w aparacie analogowym

- światło powinno być na tyle mocne lub źródeł światła powinno być na tyle dużo (ilość przekłada się na moc) by uzyskać czas migawki aparatu przy przesłonie f/5.6 nie dłuższy niż 1/60 sekundy. Jest to potrzebne dla uzyskania przyzwoitej głębi ostrości, jakości (obiektyw zazwyczaj najlepiej rysuje przy tej wartości przysłony). Natomiast czas 1/60 sekundy i krótszy gwarantuje możliwość zarejestrowania poruszającej się ryby bez „rozmazania obiektu na fotografii” a ponadto daje możliwość fotografowania z tzw. ręki z małym prawdopodobieństwem poruszenia ujęcia. Prawdopodobieństwo poruszenia jest tym mniejsze im krótszy czas migawki i krótsza ogniskowa obiektywu - czyli większa głębia ostrości.

f) użycie lampy błyskowej wbudowanej w aparat najprostszym sposobem doświetlenia akwarium ale światło emitowane jest blisko osi obiektywu co powoduje powstanie odblasków od szyb czy łusek fotografowanych ryb - zdjęcia przykładowe pokazane przy okazji omawiania poprzedniego podpunktu.

Zdjęcie 12. Schemat biegu promienia z lampy błyskowej do obiektywu aparatu. Promień biegnie blisko osi obiektywu dając „płaskie” światło. Część zostaje odbita od szyby dając efekt białego „duszka.

Zdjęcie 13. Odbicie światła lampy błyskowej w przedniej szybie akwarium.

Zdjęcie 14. Górne zdjęcia - „spłaszczony” lampą błyskową zbiornik, dolne zdjęcia - zbiornik sfotografowany z użyciem oświetlenia górnego w pokrywie akwarium - przestrzeń i światłocienie.

g) użycie zewnętrznej lampy błyskowej jest najbardziej efektywnym i wygodnym sposobem uzyskania prawidłowego oświetlenia zalety:

- krótki i mocny błysk
- możliwość łatwego manewrowania lampą błyskową
- wada to cena takiego rozwiązania - czasami bardzo wysoka oraz czułość na zanieczyszczenia szyby

Zdjęcie 15. Swoboda manewrowania głowicą lampy lub samą lampą. Palnik lampy znajduje się daleko od osi obiektywu co umożliwia modelowanie fotografowanej sceny, sprzyja eliminacji niechcianych odblasków od szyby akwarium i nie „spłaszcza” obrazu.

h) warianty oświetlania:

- całe akwarium najlepiej fotografować w ciemności, ze statywu, korzystając wyłącznie ze światła jakim jest oświetlane na co dzień, pamiętając o zrównoważeniu temperatury barowej światła o tyle o ile jest to możliwe. Zaleta - światło jest najbardziej naturalne dla zbiornika, wymodelowane (bo pod nie urządzane było akwarium tak by dobrze wyglądało). Możemy tu zastosować długi czas ekspozycji by dobrze naświetlić klatkę. Kiedy chcemy koniecznie uwiecznić na zdjęciu ryby pływające w panoramie zbiornika można pod koniec naświetlania (trwającego czasami kilka sekund), błysnąć łapą błyskową, najlepiej przez dyfuzor, który osłabi błysk. Krótki błysk zamrozi ryby w ruchu - w ten sposób utrwalą się na zdjęciu. Fotografując w ciemności utrwalamy na zdjęciu tylko akwarium a nie otoczenie (zdjęcia 16 i 17).

Zdjęcie 16 i 17.

- Fragmenty lub same ryby (po przekonaniu ich do pozowania np. znana metodą zamknięcia między 2 szybami - omówienie ogólnodostępne zdjęcia nr 18 przedstawione jako ciekawostka) , należy fotografować korzystając ze wskazówek omówionych w poprzednich punktach, modelując światłem.

Zdjęcie 18.

Podstawowe przykłady:

Oświetlenie z góry - najbardziej naturalne oświetlenie zbiornika, można użyć tutaj obok oświetlenia z pokrywy również lampy błyskowej na kablu lub wyzwalanej fotocelą

Zalety: naturalne miękkie oświetlenie dostosowane do podkreślenia wystroju akwarium i kolorytu ryb. Mała czułość na zabrudzenia szyb akwarium, możliwość wygodnego fotografowania ryb blisko powierzchni wody, ładny efekt w postaci światłocienia na dekoracjach potęgujący głębią obrazu.
Wady: czułość na mechaniczne zanieczyszczenia wody, duże rozproszenie światła i strata jego intensywności wraz z głębokością akwarium

Zdjęcie 19. Oświetlenie z góry.

Oświetlenie ukośne z np. użyciem najpopularniejszej lampy wbudowanej lub dołączonej na stopce. Tu należy uważać na odbicia światła od szyby akwarium. Należy tak dobierać kąt padania światła manewrując źródłem lub aparatem by nie było odblasków i dobierać odpowiednio moc błysku by nie „wypalić” ujęcia. Należy w związku z tym ustawić się dalej od akwarium i użyć obiektywu zbliżającego - teleobiektywu.

Zalety: prostota, łatwe śledzenie poruszających się obiektów, oświetlenie pod kątem nie „spłaszcza” obiektów, mała wrażliwość na zabarwienie wody.
Wady: wrażliwość na zanieczyszczenia mechaniczne wody, brak możliwość fotografowania ryb w kryjówkach (światło tam nie dociera), wrażliwość na zabrudzenia szyb akwarium

Zdjęcie 20. Oświetlenie ukośne.

Oświetlenie przednie - źródło światła znajduje się tuż przy szybie a aparat dowolnie manewruje w pewnej odległości od niej.

Zalety: oświetlenie na tyle mocne, że można fotografować ryby w kryjówkach dowolnie manewrując sprzętem, minimalne straty światła, nie ma znaczących odbić od szyb akwarium, niewrażliwość na niewielkie zabrudzenia szyb akwarium
Wady: przednie oświetlenie jest agresywne (zabija kolory) i „płaskie”, odblaski od tylniej szyby akwarium.

Zdjęcie 21.

4. Odblaski

Odblaski od przedniej szyby akwarium są częstokroć nieuniknione. Aby je wyeliminować można użyć filtra polaryzacyjnego. Dodatkowo podkreśla on kolorystykę fotografowanych obiektów ale niestety zabiera bardzo dużo światła, wymuszając zwiększenie intensywności oświetlenia lub stosowanie dłuższych czasów ekspozycji. Celem wyeliminowania odblasków można też osłonić niekontrolowane źródła światła - np. okno i starać się ustawić aparat tak, by nie rejestrował przypadkowych odbić. Po raz kolejny warto podkreślić konieczność dokładnego wyczyszczenia szyb. Zabrudzenia są kolejnymi elementami sprzyjającymi załamaniu światła.

Zdjęcie 22. Filtr polaryzacyjny - ciemne szkło -mniej światła.

Zdjęcie 23/24. Polaryzacja eliminuje odblaski i podkreśla kolory.

5. Waga czystości wody

Brudna woda przeszkadza w swobodnym rozchodzeniu się światła, zanieczyszczenia stanowią niechciany element na fotografii. Makrodrobiny - np. glony powodują też powstanie dominanty barwnej na fotografii.


6. Głębia ostrości i inne problemy

Fotografowanie ryb

Poprawne odwzorowanie organizmów przebywających w akwarium wymaga użycia ogniskowej ekwiwalentnej dla aparatu 35 mm powyżej 50 mm (obiektyw 50 mm dla ekwiwalentu 35 mm "widzi" w skali takiej jak ludzkie oko). Idealne jest oczywiście użycie obiektywu makro o skali odwzorowania 1:1 jednak mało kto takim dysponuje.
By wykonać poprawne zdjęcia ryb w akwarium musimy użyć dość dużego zbliżenia posiłkując się użyciem teleobiektywu (obiektywu o ogniskowej większej niż 50 mm dla ekwiwalentu 35 mm) a w szczególnych przypadkach nasadkami typu soczewki czy tez mieszki makro. Użycie tzw. długiej ogniskowej pociąga za sobą spadek głębi ostrości wprost proporcjonalnie do zwiększania jej wartości. Ponadto wiąże się też często ze startą jasności optyki co oznacza, że dysponujemy mniejszą ilością światła. Zwiększając ogniskową zmniejszamy też kąt widzenia aparatu co może się okazać pomocna przy „wycinaniu” obiektu z grupy.

Użycie soczewek, mieszków czy też pierścieni do makrofotografii, które często są koniecznymi środkami dla uzyskania prawidłowego odwzorowania, prowadzi do strat na jakości obrazu (dodatkowy układ optyczny w przypadku soczewek to więcej przeszkód dla światła wpadającego przez obiektyw), przyczynia się też do zmniejszenia głębi ostrości oraz strat na jasności optyki. Mieszki i pierścienie makro opisane są szeroko w literaturze. Soczewki natomiast to odpowiedniki lupy, nakręcanej na obiektyw. Występują soczewki o różnych mocach - nawet do 10 dioptrii. Stosując soczewki należy pamiętać, że co prawda zyskujemy lepsze odwzorowanie, przybliżamy obiekt, jednak wraz ze wzrostem ilości dioptrii zmniejszamy głębię ostrości i zwiększamy zniekształcenia na brzegach obrazu. Soczewki można ze sobą łączyć jednak nie jest to wskazane ze względu na znaczną stratę jakości obrazu i ewentualne winietowanie układu.

Manipulacja głębią ostrości może pomóc wyodrębnić np. rybę z tła, czy też grupy kompozycyjnej, może być jednak przeszkodą w uzyskaniu prawidłowego obrazu obiektu. Tym bardziej, że ten zazwyczaj porusza się dość szybko. Należy więc dążyć do ustawienia optymalnej głębi ostrości w granicach około 10 cm. Na zwiększenie głębi ostrości wpływa bezpośrednio ogniskowa aparatu oraz przysłona. Im mniejszy otwór przysłony tym większa głębia ostrości, im mniejsza ogniskowa tym obiekty są ostrzejsze w szerszym zakresie. Ponieważ zamkniecie otworu przysłony ogranicza ilość światłą wpadającą przez obiektyw należy przy fotografii ryb dobierać przysłonę tak, by uzyskać czas migawki nie krótszy niż 1/60 sekundy. Może zaistnieć konieczność zwiększenia ilości światła na planie. Przy odrobieni wprawy i eksperymentach można wypracować pewien kompromis między ilością światła, poprawną ekspozycją, kompozycją i ostrością. Chodzi przecież o to by na zdjęciu było ostre wszystko to, co sobie zamierzymy, czyli np. ryba lub zwarta kompozycja kilku ryb na tle skały.

Zdjęcie 25.
Duży otwór przysłony = mała głębia ostrości, ogniskowa 135 mm

Zdjęcie 26.
Mały otwór przysłony = większa głębia ostrości, ogniskowa 135 mm

Zdjęcie 27.
Mały otwór przysłony + mała ogniskowa = bardzo duża głębia ostrości i szeroki kąt widzenia. Ogniskowa 35 mm.

Warto dodać, że do tak dynamicznej fotografii przyda się szybki i niezawodny autofocus. Mimo wielu przygotowań i poświęcenia sporej ilości czasu na rejestrację, należy liczyć się z tym, że tylko cześć zdjęć wyjdzie poprawnie - jest to zjawisko normalne. Ryby jako nieprzewidywalne obiekty dynamiczne są trudnym materiałem do fotografii- nie wszystko jesteśmy w stanie przewidzieć jeśli chodzi o efekt końcowy czyli zdjęcie.


Fotografowanie całego zbiornika

Fotografując cały zbiornik borykamy się z dwoma następującymi problemami.
Pierwszy to mała ilość miejsca wymusza użycie obiektywu szerokokątnego co powoduje powstanie znacznych przerysowań i zniekształceń beczkowatych.

Zdjęcie 28. Zniekształcenia beczkowate są wynikiem użycia obiektywu szerokokątnego.

Zdjęcie 29. Obiektyw 50 mm „widzi” za mało a warunki nie pozwalają wycofać się dalej, celem objęcia większego fragmentu kadru. Zdjęcia pokazuje, że efekt” czerwonych oczu” dotyczy również ryb.

Drugi to mnogość światła zastanego (okno, lamy wewnątrz pomieszczenia, lampy w pokrywie akwarium) powoduje powstanie niechcianych odblasków na szybach akwarium oraz wspomnianego zafałszowania kolorów, na skutek różnej temperatury barwnej źródeł światła. Z problemem drugim najlepiej sobie poradzić fotografując po zmroku, akwarium oświetlone tylko oświetleniem w pokrywie. Unikamy w ten sposób mieszania świateł oraz fotografujemy tylko to co najważniejsze - akwarium, bez dodatków postaci szafki i ścian. Dla tego typu fotografii konieczny jest statyw, gdyż oświetlenie z pokrywy jest na tyle mało intensywne, że wymusza kilkusekundowe ekspozycje.

Zdjęcie 30. Efektowna fotografia akwarium po zmroku.

Problem prawidłowego odwzorowania bez zniekształceń jest nieco bardziej złożony. Dla typowego akwarium 120 cm długości potrzebujemy około 4 metrów odległości by odwzorować je w odpowiedniej bez zniekształceń, na ogniskowej ekwiwalentnej 50 mm (dala 35 mm - czyli tak jak widzi o ludzkie oko). Nawet jeśli uda nam się uzyskać tyle miejsca do zdjęcia to podłużna bryła akwarium zajmie jedynie niewielki fragment kadru. Pozostaje więc fotografowanie na „szerokim kącie” - czyli ogniskowej około 35-28 mm - ekwiwalentnej, licząc się ze zniekształceniami. W przypadku aparatów cyfrowych można skorzystać z funkcji panoramy, fotografując prawidłowo odwzorowane fragmenty akwarium i łącząc je w całość metodą komputerową.

Zdjęcie 31. Metoda panoramy. Prawie prawidłowo odwzorowane ujęcia połączono w całość programem komputerowym, który wyrównał nawet nieznaczne zniekształcenia beczkowate. Zdjęcie zostało przycięte celem pozbycia się niepotrzebnych listew na górze i spodzie kadru.

7. Kilka słów o prawidłowej kompozycji

Kadrowanie to wyzwanie

Nieważne czy twój aparat to prosty kompakt klasyczny czy profesjonalna cyfrowa lustrzanka. Niezależnie od sprzętu jaki posiadasz, możesz wykonać zapierającą dech w piersiach fotografię, ale bez niezbędnej wiedzy łatwo zepsujesz najprostsze nawet ujęcie. Prawidłowa kompozycja kadru fotograficznego to połowa sukcesu dobrze wykonanej fotografii, jednak nie każdy wie w jaki sposób ująć fotografowany obiekt by uzyskać doskonały efekt na zdjęciu.

To, co oglądającego nasze zdjęcia najbardziej interesuje, to główny przedmiot fotografii. Pierwszą i podstawową sprawą jest przemyślenie co ma być motywem planowanego ujęcia. O ile w przypadku fotografii rodzinnej nie będzie z tym większego problemu o tyle w momencie gdy fotografujemy krajobraz czy też scenę przyrodniczą z dużą ilością szczegółów, wybór głównego motywu zdjęcia powinien być przemyślany i nieprzypadkowy. Przy odrobinie wiedzy i w krótkim czasie można sprawić, że nasze zdjęcia przestaną wyglądać jak zwykłe, amatorskie kadry.

Poziomo czy pionowo

Patrząc na przedmiot zdjęcia, na samym początku musimy zdecydować się czy ujmiemy go kadrem poziomym czy pionowym. Wybór układu kompozycji powinien przede wszystkim podkreślać walory obiektu. W przypadku ryb jak i zbiorników, ze względu na podłużny charakter fotografowanego obiektu powinniśmy zdecydować się na kadr poziomy. Wykorzystamy w ten sposób maksimum miejsca w kadrze dla potrzeb utrwalenia obiektu. Obraz pionowy zawierał by zbyt wiele niepotrzebnych elementów.

Zdjęcie 32 i 33 lepszy kadr poziomy - przy pionowy zostawiamy dużo niepotrzebnego miejsca.

Lepiej bliżej niż dalej

Jeśli przedmiotem naszego zdjęcia ma być okno, nie fotografujemy całego budynku, gdyż wtedy to on będzie tematem obrazu. Fotografując dany obiekt powinniśmy pamiętać by wypełniał co najmniej 3/4 powierzchni zdjęcia. Często popełnianym błędem jest umieszczanie przedmiotu fotografii jedynie w małej części kadru. Taką kompozycję można nazwać krajobrazem, którego jedynie drobnym elementem jest zamierzony temat. Jeżeli aparat posiada możliwość przybliżania optycznego można użyć tej funkcji by wypełnić obiektem kadr. Jeżeli nie, wystarczy podejść bliżej do fotografowanego motywu, lub wykorzystać inne techniki by wypełnić kadr obiektem - np. soczewki do makrofotografii, czy też mieszki.

Zdjęcie 34 i 35 krajobraz z rybą czy też ryba w krajobrazie?

Złap poziom

Ludzkie zmysły przyzwyczajone są do symetrii oraz równowagi i za wszelką cenę starają się takową znaleźć. Tyczy się to również rejestrowanych obrazów. Podczas fotografowania krajobrazu lub wykonywania ujęcia z krajobrazem w tle, ważnym elementem jest horyzont. Linia oddzielająca jasne niebo od ciemniejszego otoczenia jest detalem kontrastującym i przyciąga uwagę oglądającego. Naturalnym jest, że obserwator szuka w tym miejscu symetrii i poziomu. W sytuacji gdy linia ta jest nieznacznie krzywa, staje się rażącym fragmentem zdjęcia, wprowadzającym optyczny chaos. Jest to najczęściej popełniany błąd podczas fotografowania pejzażu, jednak wystarczy tylko chwila skupienia podczas rejestracji by zdjęcie nabrało potrzebnej symetrii. W przypadku fotografii akwarystycznej linię horyzontu zastępuje linia dna lub naturalny środek ciężkości fotografii odbierany przez podświadomość oglądającego. Dla niego kompozycja musi stanowić stabilną bryłę poddaną działaniu grawitacji, czyli np. rośliny rosnąco pionowo do góry, pływające w poziomie ryby czy też prosta linia lustra wody.

Trzeba też pamiętać, że symetria wymusza na oglądającym prowadzenie wzroku wzdłuż określonych linii. Jeżeli sfotografujemy na przykład linię skałek przechodzącą przez cały kadr, w ten sposób by, na jej końcu znalazł się jakiś obiekt możemy mieć pewność, że obserwator podążając wzrokiem za tą linią trafi do właściwego motywu.

Zważ zdjęcie

W przypadku fotografowania określonych obiektów np. ryb, należy tak komponować obraz by znajdowały się one w jednym z ogólnie przyjętych środków ciężkości kadru. Najczęściej jest to środek obrazu, natomiast w każdym innym przypadku obowiązuje tutaj zasada „złotego podziału”. Sugeruje ona by obiekt umieścić w jednym z czterech punktów, w których przecinają się cztery linie dzielące symetrycznie kadr na dziewięć części. Linie te zostały zaznaczone na zdjęciu. Stosując tą prostą regułę można mieć pewność, że optycznie zdjęcie będzie prawidłowo wyważone.

Zdjęcie 36. Siatka złotego podziału.

Jasne, że jasne

Jasne plamy na zdjęciu przyciągają wzrok. Wiedza o tym może być pomocna w dwojaki sposób. Pozwoli uniknąć sytuacji gdy zbyt jasny, nieistotny element tła skieruje na siebie uwagę oglądającego. Daje też możliwość pokierowania wzrokiem obserwatora w ten sposób, by skupić jego uwagę na określonym szczególe. Kierując się tą zasadą dobrze jest umieszczać jasne obiekty na ciemnym tle a w przypadku, gdy na zdjęciu dominuje jasny kolor ograniczać jego ilość do minimum.

Zdjęcie 37.

Przedawkować kolor

Kolorowe zdjęcie to niewątpliwie duża atrakcja dla oglądającego. Jednak zbyt dużo kolorów lub niewłaściwa ich kompozycja może wprowadzać w obrazie nieład. Nie można dopuścić by kolor zdominował główny temat naszej fotografii lub odciągał wzrok obserwującego na motywy poboczne. Dobrym tego przykładem jest zdjęcie osoby na plaży w sytuacji, gdy w tle znajduje się dużo kolorowych śmieci. Barwne opakowania na jasnym piasku kontrastują z otoczeniem skutecznie odciągając wzrok od przedmiotu zdjęcia. Sytuacja „zdjęcie na plaży” z definicji ogranicza ilość kolorów tła do minimum. W obrazie powinny znaleźć się błękit nieba i wody, żółty piasek oraz główny motyw zdjęcia. W sytuacji tak małej rozpiętości kolorystycznej, każda barwna plama będzie przyciągała wzrok i może stać się dominującym elementem zdjęcia.

Podobnie przedstawia się sytuacja gdy fotografujemy osobę ubraną na zielono na tle lasu. Zdecydowanie korzystniej jest umiejscowić naszego modela w scenerii która stworzy wyraźny kontrast ze strojem, na przykład na tle krajobrazu ze zbożem.

Powinniśmy tak aranżować sytuacje by kolorowe ryby nie ginęły w szczegółach barwnego wystroju zbiornika, lub barwach swoich współtowarzyszy. Czasami po prostu wystarczy zasłonić fragment dekoracji kawałkiem czarnej pleksi i na jej tle fotografować naszych podopiecznych.

Zdjęcie 38.

Ciasno lecz w całości

Często popełnianym błędem przez fotografujących jest obcinanie fragmentów kadrowanej postaci. Efektem są zdjęcia osób, których nogi lub głowa znajdują się poza obrazem, co dla oglądającego fotografię jest bardzo rażące. Podobnie sprawa ma się z rybami. Jeśli fotografujemy rybę w całości powinniśmy postarać się by nie znalazła się na zdjęciu bez kawałka płetwy, gdyż zaniedbanie takie będzie rażące dla oglądającego.

Aparaty z celownikiem lunetkowym, w tym wszystkie kompakty, obarczone są błędem paralaksy. Paralaksa objawia się tym, że obraz obserwowany w wizjerze nie pokrywa się w całości z obrazem rejestrowanym przez aparat. Aby poradzić sobie z tym problemem nie należy kadrować bardzo ciasno, ale pozostawiać pewien margines odległości obiektu od brzegu zdjęcia, na ewentualne błędy. Ciasne kadrowanie samo w sobie nie jest błędem, ale w większości sytuacji poprawniej będzie, jeśli główny element zdjęcia znajdzie się na nim w całości.

Ponieważ paralaksa uwidacznia się tym bardziej, im bliżej aparatu znajduje się od fotografowanego obiektu, powinniśmy przy zdjęciach z bliska zachować większy margines błędu. Przy fotografowaniu obiektów oddalonych o więcej niż dwadzieścia metrów od aparatu, paralaksa nie powinna być widoczna. Powyższa rada nie odnosi się do aparatów typu lustrzanka, w których obraz obserwowany w celowniku pokrywa się z tym który zarejestrujemy na zdjęciu. W przypadku aparatów cyfrowych, rozwiązaniem problemu paralaksy może stać się kadrowanie przy użyciu monitora LCD, ponieważ obserwowany obraz, tak jak w lustrzance, pokrywa się wówczas z obrazem rzeczywistym.

Zdjęcie 39, 40 Paralaksa może pozbawić nas fotografowanego motywu na zdjęciu lub zburzyć kadr.

Dobry portret, dobre odwzorowanie na przykładzie twarzy

Niestety nie każdym aparatem możemy wykonać poprawny portret. Dla prawidłowego odwzorowania zbliżenia twarzy czy innego przedmiotu, którego proporcje i wygląd są ściśle określone, potrzebny będzie aparat z obiektywem typu zoom o ogniskowej minimum 80 mm (dla kliszy 35 mm). Obiektywy w tańszych aparatach kompaktowych mają zazwyczaj ogniskową 28 mm lub 35 mm i mają tendencję do zniekształcania obiektów znajdujących się w niewielkiej odległości od aparatu. Doskonale sprawdzają się podczas fotografowania w ciasnych pomieszczeniach, jednak nie nadają się do wykonywania zdjęć portretowych. Jeżeli z pomocą takiego obiektywu wykonamy portret, otrzymamy twarz nienaturalnie przerysowaną. Szczególnie uwypuklą się nos i czoło, sprawiając, iż osoba portretowana nie będzie zachwycona efektem naszej pracy. Użycie ogniskowej powyżej 80 mm pozwoli uniknąć takiej sytuacji i poprawnie odwzorować twarz.. Ważną informacją jest również fakt, iż w miarę wzrostu ognikowej maleje głębia ostrości. Jeżeli zastosujemy ogniskową rzędu 135 mm, oprócz ładnie odwzorowanej twarzy otrzymamy również przyjemnie rozmyte tło, które nie rozproszy uwagi oglądającego.

Zdjęcie 41.

Nie tylko centralnie

Rozmieszczanie w kadrze grupy osób lub portretowanej twarzy czy też stada ryb może być czynnością kreatywną. Ciekawe efekty można uzyskać umieszczając obiekt nie w środku, ale po bokach obrazu. Wykonany w ten sposób np. portret zyskuje zupełnie inny wygląd i nie przypomina już zdjęcia z dowodu osobistego. Należy zwracać jednak baczną uwagę na tło wypełniające miejsce obok postaci. Jeżeli znajdą się tam elementy dominujące, czyli przyciągające wzrok, mogą przypadkowo stać się głównym motywem zdjęcia. Należy unikać więc rejestrowania w tych miejscach przedmiotów kontrastowych i barwnych.

Kolejną rzeczą na którą należy zwrócić uwagę jest ostrość. Niecentralne umieszczenie obiektu na zdjęciu może sprawić, że system ustawiania ostrości nie poradzi sobie z poprawnym zogniskowaniem obiektywu. Może zdarzyć się, że na ujęciu ostre będzie tło a nie obiekt. By poradzić sobie z tym problemem należy użyć funkcji pamięci ostrości, w którą wyposażona jest większość aparatów. Po umieszczeniu obiektu w centrum kadru i naciśnięciu spustu migawki do połowy, aparat zmierzy odległość od obiektu i ustawi poprawnie ostrość. Następnie trzymając spust migawki należy skomponować zdjęcie raz jeszcze, według uznania i wyzwolić migawkę wciskając przycisk do końca. Ta prosta czynność pozwala na uzyskanie ciekawych i niecodziennych ujęć.


Powyższe porady to proste wskazówki mające pomóc wykonać poprawne ujęcie niezależnie od sytuacji zdjęciowej. Nie ma oczywiście uniwersalnej recepty na doskonałą fotografię. Wszystko zależy od naszej inwencji twórczej i poczucia kompozycji. Praca z każdym zdjęciem musi się jednak opierać na pewnych zasadach, których przyswojenie jest konieczne. Postępując zgodnie z powyższymi wskazówkami, w krótkim czasie poprawny kadr stanie się naszym nawykiem i pozwoli uzyskiwać obrazy w sposób twórczy i przyjemny dla oka odbiorcy.

---