Studentom: Agnieszka Surma, Marcelina Wieliczko, Justyna Kozłowska, Iwona Wrześniewska, Paweł Konopka, Zuza Walecko, Anna Syring, Natalia Żak, Iza Kozłowska, Sylwia Buczek, Krzysiek Kociuga, Marcel Grzejszczak, Patrycja Stefan, Magda Kornecka, Sylwia, Lidka i Ania koleżanki z roku, Monika Tkocz, MT Hałupka.

Dziękuję za pomoc w opracowaniu pytań z prawa karnego. Tylko, szkoda, że jest nas tak mało…..

Pyt.1 CO TO JEST PRAWO KARNE?

Prawo karne sensu largo jest to zespół przepisów prawnych normujących kwestie odpowiedzialności karnej człowieka za czyny zabronione pod groźbą kary kryminalnej.

Prawo karne sensu largo dzieli się wg kryterium przedmiotu regulacji na:

prawo karne materialne, zwane także prawem karnym sensu stricto, będące zespołem przepisów prawnych normujących:

czyny będące przestępstwami,

zasady odpowiedzialności za te czyny

środki prawne stosowane wobec ich sprawców,

prawo karne procesowe, określane także jako prawo karne formalne, będące zespołem przepisów prawnych normujących postępowanie w sprawach o czyny zabronione przez prawo karne materialne,

prawo karne wykonawcze będące zespołem przepisów prawnych normujących wykonywanie:

kar,

środków karnych i zabezpieczających oraz

innych rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych,

Z prawem karnym związane blisko jest prawo nieletnich, formułuje zasady postępowania z nieletnimi sprawcami czynów karalnych. Jednak nie należy ono do prawa karnego, ponieważ czyny popełniane przez nieletnich co do zasady nie stanowią przestępstw, a odpowiedzialność za nie ma charakteru odpowiedzialności karnej. Podobnie bliską prawu karnemu, jednak różną od niego gałęzią prawa jest prawo wykroczeń.

Prawo karne bywa również dzielone wg kryterium zakresu zastosowania na:

- prawo karne powszechne zawierające normy dotyczące wszystkich dziedzin życia społecznego oraz wszystkich osób

oraz

- prawo karne indywidualne (prawo karne specjalne), zwane również szczególnym, zawierające normy chroniące szczególną sferę interesów (prawo karne skarbowe) lub dotyczące szczególnej grupy osób (prawo karne wojskowe).

Podstawowymi źródłami aktualnie obowiązującego w Polsce pisanego prawa karnego są ustawy: Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego, Kodeks karny wykonawczy. Z kolei najważniejszym aktem regulującym prawo karne skarbowe jest ustawa Kodeks karny skarbowy.

Ze względu na wagę zabronionych czynów prawo karne możemy podzielić na prawo wykroczeń, zajmujące się czynami o stosunkowo niewielkim stopniu szkodliwości społecznej oraz prawo karne sensu stricto, zajmujące się czynami o większym ładunku szkodliwości społecznej.

W doktrynie wyróżnia się następujące funkcje prawa karnego:

sprawiedliwościową - oznacza zaspokojenie poczucia sprawiedliwości i osoby pokrzywdzonej, i tzw. społecznego poczucia sprawiedliwości;

ochronną - ma na celu ochronę dóbr, mających istotne znaczenie dla rozwoju jednostki i funkcjonowania społeczeństwa, przed atakami osób naruszających normy karne; realizowana jest na płaszczyźnie prewencyjnej, represyjnej i zabezpieczającej;

gwarancyjną - ma zabezpieczać jednostkę przed ingerencją w jej prawa przez władzę pod pretekstem wykonywania funkcji ochronnej.

Pyt. 2 WYMIEŃ I OMÓW PODSTAWOWE FUNKCJE, JAKIE POWINNO SPEŁNIAĆ PRAWO KARNE.

Funkcje:

- zapewnienie realizacji idei sprawiedliwości

w psychice ludzi tkwi głęboko zakorzeniona potrzeba równowagi społecznej wyrażająca się w tym, że złe zachowanie jednostki czy grup społecznych powinno spotkać się z reakcją negatywną, dobre zachowanie powinno zaś być jeśli nie nagradzane, to odbierane z uznaniem. Tej potrzebie czyni zadość prawo karne, które przewiduje kary za poważniejsze naruszenie porządku społecznego.

- ochrona porządku prawnego

polega na tym, że prawo poprzez zagrożenie represją i jej stosowanie stara się zapobiegać przestępczości. Realizując funkcję ochronną, prawo karne nie ogranicza się do operowania tylko represją, ale stosuje też inne środki o charakterze głównie wychowawczym lub leczniczym, które mogą być skuteczne w przeciwdziałaniu przestępczości.

- gwarancje praw człowieka

funkcja gwarancyjna prawa karnego wiąże się z tym, że prawo to operuje najsurowszymi sankcjami, którymi dysponuje ustawodawca. W związku z tym konstrukcja i stosowanie prawa karnego musi zawierać elementy chroniące prawa człowieka przed niewłaściwym stosowaniem jego norm.

- naprawienie krzywdy poniesionej przez ofiarę

Współczesne prawo karne stara się uruchamiać środki służące naprawieniu krzywd poniesionych przez ofiarę. Nie chodzi tylko o satysfakcję płynącą z faktu ukarania sprawcy, ale także o odszkodowanie i zadośćuczynienie.

Pyt.3 ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ ZA CZYN

Współczesne prawo karne kieruje sie zasadą ze odpowiedzialności karnej - jest to konsekwencja popełnienia przez człowieka czynu zabronionego. Podstawą odpowiedzialności nie mogą być - myśli , poglądy człowieka, jego właściwości fizyczne i psychiczne oraz stan niebezpieczeństwa. Karanie za myśli lub poglądy oznaczało by nadmierną ingerencję w sferę wew. człowieka i było by sprzeczne z jednym z podstawowych praw- prawem do posiadania własnych poglądów. Odpowiedzialność może nastąpić gdy pogląd uzewnętrzni sie w czynie lub zamiar przestępstwa jest realizowany. Odpowiedzialność karna może nastąpić tylko wtedy gdy sprawca dopuści sie czynu zabronionego , a wiec czyn jest niezbędną przesłanką odpowiedzialności karnej.

Pyt.4 ZASADA WINY

Prawo karne opiera się na zasadzie winy. Odpowiedzialność karną może ponieść wtedy gdy sprawcy z popełnionego czynu można zrobić zarzut. Warunkiem osobistej zarzucalności czynu (czyli winy) jest istnienie określonej więzi psychicznej między sprawcą a jego czynem, Np. w odniesieniu do przestępstw umyślnych aby istniała wieź musi istnieć zamiar popełnienia przestępstwa. Jest to określane jako strona podmiotowa (subiektywna) przestępstwa. Zasadę winy w KK opisuje art.1 par1.

Pyt.5 ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚĆI INDYWIDUALNEJ I OSOBISTEJ

Zasada ta ma swoje odbicie w KK w części szczególnej , która opisuje przestępstwo jako czyn własny sprawcy, a także w przepisach o współsprawstwie , podżeganiu i pomocnictwie.

Zasada odpowiedzialności karnej powinna mieć charakter nie tylko indywidualny ale i osobisty, Tzn., że odpowiedzialności za popełniony czyn nie może przejąć na siebie nikt inny jak tylko sprawca przestępstwa.

Osobisty charakter odpowiedzialności nie oznacza, że w praktyce skutki skazania nie dotkną innych osób niż tylko sprawcy przestępstwa, szczególnie jeżeli chodzi o rodzinę sprawcy. Jest to jednak uboczny , nie zamierzony przez ustawodawcę skutek odpowiedzialności.

Zasada odpowiedzialności indywidualnej polega na tym, że sprawca odpowiada tylko za własne czyny. Jeżeli w popełnieniu przestępstwa brało udział kilka osób, to każda z tych osób ponosi odpowiedzialność tylko za własne czyny. Osoby takiej nie mogą obciążać zachowania pozostałych osób.

Zasada odpowiedzialności osobistej polega na tym, że odpowiedzialności karnej nie może ponieść osoba, która nie jest sprawcą przestępstwa. Karę musi ponieść rzeczywisty sprawca przestępstwa.

Pyt.6 ZASADA HUMANITARYZMU

Prawo karne musi uwzględniać prawa jednostki i chronić dobra jednostkowe , nie może im dawać jednak absolutnego priorytetu kosztem ochrony interesów państwa i jego organów , interesów ogólnospołecznych czy instytucji społ.

Zgodnie z tą zasadą prawo karne powinno być humanitarne, ludzkie w tym znaczeniu że wymagania przezeń stawiane nie powinny być okrutne , nie powinny wyrządzać zbędnych dolegliwości skazanemu ani go poniżać.

Zasada ta. wynika m.in. z Art 3. Konwencji o Ochronie Podstawowych Praw i Wolności z 1950r i z art . 7 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966r , w których Polska jest stroną.

Pyt.7 ZASADA NULLUM CRIMEN SINE LEGE - " NIE MA PRZESTEPSTWA BEZ USTAWY"

Jest to jedna z najważniejszych zasad prawa karnego , jest istotnym składnikiem idei państwa prawa. Ma chronić jednostkę przed arbitralnym posługiwaniem sie represja karna przez organy państwowe. Zasada ta została uroczyście sformułowana w Art 8 Deklaracji o Ochronie Praw Człowieka i Obywatela z 1789r. Uznana została za zawierająca jedno z podstawowych praw człowieka

W polskim prawie zasada ta została sformułowana w art42 Konstytucji RP (" Odpowiedzialności karnej podlega tylko ten kto dopuścił sie czynu zabronionego przez ustawę obowiązująca w czasie jego popełnienia")

Zasada ta sformułowana jest również w bardziej rozbudowanej formie jako Nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori. Wynikają z niej szczegółowe przesłanki :

- prawo karne musi być prawem pisanym i zwartym w ustawie " nullum crimen sine lege scripta"

- przepisy karne musza opisywać przestępstwo w sposób maksymalnie dokładny "nullum crimen sine lege certa"

- nie dopuszczalne jest stosowanie analogii na niekorzyść oskarżonego

- ustawa karna wprowadzająca odpowiedzialność lub ja zaostrzająca nie może działać wstecz "nullum crimen sine lege praevia - lex retro non agit"

- kara za przestępstwo musi być określona we wcześniej przewidzianej i wydanej ustawie "nulla poena sine lege"

Adresatem tych reguł jest przede wszystkim sędzia rozpatrujący konkretna sprawę , jak również ustawodawca w szczególności jeżeli chodzi o pkt. 1 i 2

Pyt. 8 W JAKI SPOSÓB OKREŚLA SIĘ CZAS POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA I JAKI MA TO WPŁYW NA USTALENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ SPRAWCY?

W kwestii czasu popełnienia przestępstwa należy podkreślić, że jego określenie ma w prawie karnym znaczenie kluczowe. Chodzi przede wszystkim o to, czy czyn był zabroniony przez ustawę karną w czasie jego popełniania, a w wypadku zmiany ustawodawstwa jaką ustawę karną należy zastosować wobec sprawcy (tzw. prawo międzyczasowe). Ustalenie czasu popełniania przestępstwa ma też znaczenie dla stwierdzenia, czy sprawca czynu zabronionego osiągnął wiek odpowiedzialności karnej, który co do zasady wynosi 17 lat, z tym że w przypadku szczególnie ciężkich przestępstw, możliwa jest odpowiedzialność karna po ukończeniu 15 roku życia. W grę może również wchodzić kwestia poczytalności sprawcy, która jest również warunkiem odpowiedzialności. Zgodnie bowiem z przepisami k.k. nie popełnia przestępstwa, kto z powodu choroby psychicznej, upośledzenia umysłowego lub innego, choćby przejściowego zakłócenia czynności psychicznych, nie mógł w czasie czynu rozpoznać jego znaczenia lub pokierować swym postępowaniem ( z wyjątkiem, gdy stan ten jest wynikiem zawinionego upojenia alkoholowego lub odurzenia środkiem odurzającym).

Kodeks karny w art. 6 § określa, że przestępstwo uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany. Regulacja czasu popełnienia przestępstwa, pomimo swej jednoznaczności, nasuwa w praktyce wątpliwości interpretacyjne związane z nietypowymi formami czynu zabronionego. Dotyczy to szczególnie konstrukcji przestępstw wieloczynowych, w których na przestępstwo składa się sekwencja zabronionych zachowań lub ich odmian. Za czas popełnienia przestępstwa przyjmuje się ostatnie ze składających się na przestępstwo zachowań należących do jego istoty. Podobną regułę trzeba zastosować przy ustaleniu czasu popełnienia tzw. przestępstwa ciągłego, polegającego na powtarzających się zamachach na to samo dobro, podjętych w wyniku realizacji tego samego zamiaru. Tu również za czas popełnienia przestępstwa ciągłego uważa się ostatnie zachowanie wchodzące w jego skład.
Jeżeli chodzi o przestępstwa polegające na zaniechaniu, za czas popełnienia przestępstwa przyjmuje się ostatni moment, w którym sprawca mógł jeszcze zrealizować ciążący na nim obowiązek. Tę samą regułę stosuje się w wypadku tzw. przestępstw trwałych, które polegają na wywołaniu i utrzymaniu przez pewien czas stanu bezprawnego (np. bezprawne pozbawienie wolności).

Pyt. 9 JEŻELI W CHWILI POPEŁNIENIA CZYNU ZABRONIONEGO OBOWIĄZYWAŁA INNA USTAWA KARNA NIŻ W CHWILI ORZEKANIA TO KTÓRĄ Z TYCH DWÓCH USTAW NALEŻY ZASTOSOWAĆ W STOSUNKU DO SPRAWCY I DLACZEGO?

W chwili orzekania obowiązuje inna ustawa niż w czasie popełnienia przestępstwa. Art. 4 KK, mówi, że „stosuje się nową ustawę, jednakże należy stosować ustawę obowiązującą poprzednio, jeżeli jest względniejsza dla sprawcy”. Tak więc podstawową zasadą jest zastosowanie ustawy nowej z uwagi na to, że realizuje ona w sposób pełniejszy aktualną politykę karną. Jednakże można też zastosować ustawę poprzednią jeżeli ona jest względniejsza dla sprawcy. Niedopuszczalne jest zastosowanie części przepisów z ustawy nowej i części z ustawy poprzednio obowiązującej. Jeżeli w tym czasie nastąpiła kilkakrotnie zmiana ustawy to sąd ma obowiązek przeanalizować, która z ustaw będzie względniejsza dla sprawcy.

Pyt. 10 W JAKI SPOSÓB OKREŚLA SIĘ MIEJSCE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA?

Prawo karne przewiduje wiele zasad, które wiążą zastosowanie polskiej ustawy karnej z miejscem popełnienia przestępstwa, obywatelstwem sprawcy i charakterem popełnionego czynu. Zasady te po części mają charakter reguł prawa krajowego (zasada terytorialności), częściowo zaś związane są z międzynarodową współpracą w dziedzinie ścigania i karania sprawców przestępstw.
Podstawowe znaczenie w kontekście omawianych zasad ma ustalenie miejsca popełnienia przestępstwa. Chodzi bowiem o to, czy przestępstwo zostało popełnione na terytorium RP, czy za granicą. Jeżeli przestępstwo zostało popełnione na terytorium polskim, ustalenie miejsca popełnienia przestępstwa rozstrzyga praktyczną kwestię, przed jakim sądem sprawa powinna być rozpatrywana. Miejsce popełnienia przestępstwa k.k. określa w art. 6 § 2, zgodnie z którym jest to miejsce:
1) Gdzie sprawca działał lub zaniechał działania, do którego był obowiązany;
2) Gdzie skutek przestępny nastąpił (przestępstwo skutkowe);
3) Gdzie według zamiaru sprawcy skutek miał nastąpić (usiłowane przestępstwo skutkowe).
Wskazana regulacja oznacza, że według ustawy karnej przestępstwo może być popełnione w różnych miejscach (teoria „wszędobylstwa”). Może zatem dojść do konkurencji właściwości miejscowej różnych sądów. W takim wypadku sprawę rozpatruje ten sąd, w którego okręgu najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.

Pyt. 11 OMÓW ZASADĘ TERYTORIALNOŚCI ORAZ OGRANICZENIA W JEJ STOSOWANIU.

Terytorium Polski to obszar ziemi (obszar lądowy) wraz z wodami wewnętrznymi oraz morskie wody przybrzeżne , a także slup powietrza nad nimi i wnętrze ziemi pod nimi. Zgodnie z zasadą terytorialności odpowiedzialności karnej podlega ten kto dopuści sie czynu zabronionego na terytorium polski , chyba ze umowa międzynarodowa w której Polska jest stroną stanowi inaczej. Określenie "polski statek wodny lub powietrzny" stosuje sie do samolotów i statków zarejestrowanych w Polsce. O zakresie działania zasady terytorialności decyduje w stopniu szczególnym miejsce popełnienia przestępstwa. Wg Art 6 par2 KK. przestępstwo uważa sie za popełnione w miejscu gdzie sprawca działał lub zaniechał działania lub w miejscu gdzie skutek czynu nastąpił lub miał nastąpić.

Pyt. 12 CO TO JEST PRZESTĘPSTWO, PRZEDSTAW DFINICJĘ PRZESTĘPSTWA.

PRZESTĘPSTWO - czyn zabroniony , zagrożony groźba kary przez ustawę obowiązująca w czasie jego popełnienia , zawiniony , którego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma

SPOŁECZNA SZKODLIWOŚĆ - wskaźnik zagrożenia jakie niesie za sobą popełnienie czyny zabronionego dla danego układu stosunków społecznych , określane przez ustawodawcę poprzez:

- przypisanie danemu przestępstwu rodzaju i wymiaru kary

- sad dokonuje indywidualizacji stopnia społecznej szkodliwości , rozpatrując konkretna sprawę opierając sie o całokształt , biorąc pod uwagę elementy zawarte w art 115 par 2

- rodzaj i charakter naruszonego dobra

- rozmiar wyrządzonej szkody

- sposób i okoliczności popełnienia czynu

- motywacje sprawcy

- wagę naruszonych przez sprawce obowiązków

- rodzaj naruszonych reguł ostrożności

STOPNIE SPOŁ. SZKODL:

-znikomy

-znaczny

-nieznaczny

Pyt. 13 CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM FORMALNEJ A CO POD POJĘCIEM MATERIALNEJ DEFINICJI PRZESTĘPSTWA?

Przestępstwo materialne - charakteryzuje się tym, iż do jego znamion należy spowodowanie określonego w ustawie skutku np. uszkodzenie cudzej rzeczy, uszkodzenie ciała. Oznacza to, że dopóki określony w ustawie skutek nie zostanie spowodowany możemy mówić jedynie o usiłowaniu a nie dokonaniu przestępstwa.

Przestępstwo formalne (bezskutkowe) - wywołanie skutku nie jest wymagane, albowiem samo postępowanie sprawcy jest już karalne, np. składnie fałszywych zeznań, kierowanie ruchem drogowym w stanie upojenia alkoholowego, w stanie nietrzeźwym.

W przypadku przestępstw formalnych skutek nie jest warunkiem ich dokonania, jednakże gdy zostanie on spowodowany wpływa zaostrzająco na wymiar kary (przestępstwo formalne kwalifikowane).

Pyt. 14 WYJAŚNIJ POJĘCIE CZYNU W PRAWIE KARNYM.

W nauce prawa karnego przyjmuje się, że czynem jest zachowanie człowieka, które zależy od jego woli i mające znaczenie w układzie społecznym (istotne społecznie; podlegające wartościowaniu według kryteriów społecznej szkodliwości; jeśli zachowanie ma znaczenie wyłącznie dla jego podmiotu, to trudno uznać je za czyn). Takie rozumienie czynu jest właściwe dla tzw. koncepcji socjologicznej czynu. Istnieje jeszcze koncepcja naturalistyczna (eksponująca aspekt kauzalny, tzn. konieczność dokonania zmiany w układzie rzeczywistości) i koncepcja finalna (eksponującą aspekt subiektywny, jakim jest celowość działania), ale obie są wadliwe (pierwsza ma problemy z czynami polegającymi na zaniechaniu, druga orzeka o winie na podstawie oceny zachowania sprawcy, niespecjalnie przejmując się sferą motywacyjną). Definicja czynu zakłada także jego zależność od woli. Nie ma czynu, gdy wyłączona zostaje wola. A wola zostaje wyłączona w sytuacjach tzw. przymusu absolutnego (vis absoluta), do których należą np. skrępowanie, uwięzienie, pozbawienie świadomości etc. Należy tu jednak zaznaczyć, ze woli nie wyłączą oddziaływanie na nią w ramach przymusu względnego (vis compulsiva, np. pobicie, groźba etc.). Nie jest czynem zachowanie mimowolne, np. zachowanie odruchowe (uwaga: zachowaniem odruchowym nie jest automatyczny odruch w ramach działania celowego) czy spowodowane fizjologiczną lub psychiczną niemożnością realizacji decyzji woli (np. zachowanie osoby sparaliżowanej, nieprzytomnej, obłożnie chorej etc.).

Czyn-zewnętrzne zachowanie się człowieka(w prawie karnym) zależne od woli ,sterowane jego wolą tzn. nie chodzi tu o nie uzewnętrznione zjawiska psychiczne (myśli, zamiary, poglądy).

Nie jest czynem zachowanie człowieka pod wpływem przymusu bezwzględnego, któremu nie mógł się on oprzeć i wobec tego nie było to sterowane jego wolą.

PRZYKŁAD niezamknięcie przejazdu kolejowego przez dróżnika, które doprowadziło do katastrofy kolejowej(art.177 KK) nie będzie uważane za czyn jeżeli dróżnik nie mógł się poruszyć, ponieważ został związany. Podobnie nie nazwiemy czynem zachowanie się kierowcy samochodu który potraci przechodnia w skutek uderzenia jego samochodu przez pojazd jadący za nim.

Pyt. 15 NA CZYM POLEGA BEZPRAWNOŚĆ CZYNU.

Czyn bezprawny - zachowanie polegające na działaniu sprzecznym z prawem lub niedopełnieniu obowiązku wynikającego z normy prawnej, orzeczenia sądowego lub zobowiązania cywilnoprawnego.

W prawie karnym czyn bezprawny jest obwarowany sankcją karną - jest wtedy czynem zabronionym pod groźbą kary (inaczej: jest karnie bezprawny, tzn. jest sprzeczny z normami prawa karnego) i stanowi element składający się na strukturę przestępstwa lub wykroczenia. Okoliczność wyłączająca bezprawność czynu w prawie karnym nazywa się kontra typem.

BEZPRAWNOŚĆ CZYNU-Jeżeli czyn konkretny wypełnia określonego typu przestępstwa nie przesądza jeszcze ,że mamy do czynienia z przestępstwem. Niekiedy inne przepisy prawa karnego lub przepisy z innej dziedziny prawa zezwalają na zachowanie się wypełniające znamiona przestępstwa. Może prowadzić to do wniosku ,że czyn ten nie jest bezprawny.

bezprawność - sprzeczność danego zachowania z całym obowiązującym porządkiem prawnym. Bezprawność ma charakter historyczny, czyli może być ustalona wyłącznie na moment popełnionego zachowania. Chodzi o ocenę wydawaną na podstawie porządku prawnego obowiązującego w chwili czynu. Może się okazać, że dany czyn w chwili popełnienia był zakazany. Później zniesiono ustawę, która zakazywała danych zachowań. Uchylenie takiej ustawy nie znosi wcale bezprawności czynów popełnionych pod rządami poprzednio obowiązującej ustawy. Np. obowiązywał zakaz wwozu pewnych towarów na terytorium państwa polskiego i zakaz ten został czasowo uchylony ale to nie znaczy, że zachowanie osób, które wwiozły ten towar przed uchyleniem zakazu było legalne. Skądże - było bezprawne, bo bezprawność ustalamy historycznie.

PRZYKŁAD X przyłapawszy na gorącym uczynku włamywacza obezwładnił go i zatrzymał do czasu przyjazdu policji. Czyn X wypełnia znamiona przestępstwa z art.189 KK (pozbawienie człowieka wolności)., ale ponieważ art.243 KPK uprawnia każdego do zatrzymania sprawcy zatrzymanego na gorącym uczynku-czyn X nie jest bezprawny i w konsekwencji nie jest przestępstwem

Pyt. 16 CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM USTAWOWYCH ZNAMION PRZESTEPSTWA.

Znamiona. Zespoły ustawowych znamion tworzą typy przestępstw (jak np. zabójstwo, znieważenie pomnika, kradzież leśna etc.). Aby można był mówić o odpowiedzialności karnej, sprawca musi wyczerpać wszystkie znamiona typu przestępstwa i musi to zostać udowodnione. Ustawowe znamiona przestępstwa dotyczą:

• podmiotu przestępstwa;

• strony podmiotowej;

• przedmiotu przestępstwa;

• strony przedmiotowej.

Ustawowe znamiona wyznaczają zespół charakterystycznych cech czynu zabronionego tworzących zarys typu przestępstwa.

Ustawowe znamiona przestępstwa- przestępstwo musi być czynem zabronionym przez ustawę karną tzn. musi odpowiadać opisowi ustawowemu określonego typu przestępstwa (zniesławienie, paserstwo) , a których występowanie w czynie sprawcy musi być stwierdzone .Mogą dotyczyć różnych elementów jego struktury: podmiotu, strony przedmiotowej, strony podmiotowej lub przedmiotu

Znamiona opisowe-to te których stwierdzenie nie wymaga stosowania ocen , a ich zakres znaczeniowy jest stosunkowo wyraźny pieniądz, uderza, w postępowaniu sądowym.

Znamiona ocenne- wymagają przy ustaleniu ich występowania czynie, posługiwaniu się różnego rodzaju ocenami, istotne zeszpecenie, mienie wielkich rozmiarów, pornograficzne, uporczywie, poniża.

Znamiona wartościujące

Znamiona normatywne

Ustawowe znamiona dotyczą:

cech podmiotu

cech strony podmiotowej

cech przedmiotu ochrony przestępnego

cech strony przedmiotowej tj. opisu zabronionego zachowania, ewentualnie jego skutki, a niekiedy również okoliczności.

USTAWOWE ZNAMIONA PRZESTĘPSTWA

Znamiona przedmiotu ochrony

A-.ogólny przedmiot ochrony - wartości społeczne, które zasługują na objęcie ochroną prawa karnego - interes państwa, dobro ogółu

B- rodzajowy przedmiot ochrony - pogrupowanie przestępstw - bliskość rodzajowa decyduje o tym, gdzie w kk znajduje się przepis (np. ochrona życia i zdrowia)

Rozdziałów chroniących rodzajowo pogrupowane dobra jest w kk 23, ale rozdział 22 zawiera przepisy, które nie znalazły miejsca gdzie indziej, a 23 dotyczy wojska

Niektóre dobra są chronione w różnych rozdziałach - nie występuje pełna rozłączność

C- bezpośredni przedmiot ochrony - jest zazwyczaj określany przez przepisy kształtujące dany typ przestępstwa

Znamiona strony przedmiotowej przestępstwa

A- sposób zachowania się sprawcy - sposób popełnienia znamiona przestępstwa - zwane są także znamionami czasownikowymi

B- znamiona przedmiotu czynu zwanego też przedmiotem wykonawczym - bywają nimi przedmioty materialne, ale także dobra niematerialne

C- znamiona użytych środków - np. broń palna, nóż

D- znamiona okoliczności - znamiona czasu popełnienia przestępstwa, miejsca i sytuacji - spełniają one rolę bądź konstytutywną (warunek sine qua non), bądź wpływają na podwyższenie lub obniżenie karalności

E- znamiona skutku - są z reguły powiązane z przedmiotem wykonawczym - dotyczy tylko części przestępstw

Nie wszystkie z wymienionych grup znamion występują w każdym przestępstwie - chodzi o punkty b, c, d - zmieniają się; zawsze występuje a, w większości także e.

Znamiona podmiotu popełniającego przestępstwo

Zaimek „kto” oznacza, że odpowiadać za popełnienie przestępstwa może każdy człowiek, jeśli nie istnieją inne okoliczności wyłączające

Znamiona strony podmiotowej przestępstwa

A. Umyślność lub nieumyślność

B. Inne elementy przeżyć sprawcy, które mogą być uwzględnione w ustawie (stany emocjonalne)

Pyt. 17 Kto może być przedmiotem przestępstwa? CZY NIELETNI I MŁODOCIANI MOGĄ ODPOWIADAĆ NA ZASTADACH OKREŚLONYCH W K.K.

Nieletni. Nieletni (tzn. osoby które nie ukończyły 17 roku życia w czasie popełniania czynu zabronionego) w zasadzie nie ponoszą odpowiedzialności karnej (art. 10 §1 KK; nie można przypisać im winy), ale za najcięższe przestępstwa (zamach na życie prezydenta RP, napaść na prezydenta , zabójstwo we wszystkich możliwych postaciach, ciężkie uszkodzenie ciała, sprowadzenie katastrofy, przejęcie kontroli na statku wodnym lub powietrznym, branie lub przetrzymywanie zakładnika) na zasadach określonych w KK może odpowiadać nieletni, który w chwili popełnienia czynu miał ukończone 15 lat - jeśli przemawiają za tym okoliczności sprawy, stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste (w szczególności jeśli poprzednio stosowane środki wychowawcze i poprawcze okazały się bezskuteczne).

Młodociani. Na zasadach określonych w KK odpowiadają młodociani (osoby, które w czasie popełniania czynu zabronionego miały ukończone 17 lat, ale nie ukończyły 21 roku życia, a w czasie orzekania w pierwszej instancji nie miały ukończonych 24 lat), ale KK przewiduje modyfikacje w zakresie odpowiedzialności (w tym zasadę preferencji celu wychowawczego przy orzekaniu kary) oraz wykonywania orzeczonych kar (ale to już nas nie interesuje, bo dotyczy procedury karnej).

Pyt. 18 CO TO SĄ PRZESTĘPSTWA POWSZECHNE I PRZESTĘPSTWA INDYWIDUALNE?

Podmiotem przestępstwa powszechnego, może zostać każdy człowiek zdolny do odpowiedzialności karnej (tzn. zarazem poczytalny i taki, który osiągnął wiek odpowiedzialności). Przepisy dotyczące przestępstwa powszechnego zaczynają się zwykle od zaimka kto (por. art. 290 §1 KK: kto w celu przywłaszczenia dopuszcza się wyrębu drzewa w lesie...).

Podmiotem przestępstwa indywidualnego może być wyłącznie osoba o właściwościach opisanych w ustawie (tzw. intraneus wyodrębniony spośród tłumu tzw. extraneusów). Podmioty przestępstw indywidualnych są zazwyczaj oznaczone w ustawie:

• za pomocą stosowanego rzeczownika, np. żołnierz, matka, funkcjonariusz publiczny etc. (por. art. 341 KK: żołnierz, który odmawia pełnienia służby wojskowej albo wykonania obowiązku wynikającego z tej służby...

• czasami za pomocą znanego nam już zaimka kto i odpowiedniego określenia indywidualizującego, np. kto w związku z pełnieniem funkcji publicznych, kto będąc uprawnionym do głosowania etc.

Największe znaczenie wśród przestępstw indywidualnych mają przestępstwa funkcjonariuszy publicznych (zgodnie z art. 115 §13 KK chodzi o: prezydenta, posłów, senatorów, radnych, ławników, sędziów, prokuratorów, notariuszy, komorników, kuratorów sądowych, pracowników administracji pub., osób zajmujących stanowiska kierownicze w innej instytucji pub., osób pełniących czynną służbę wojskową, funkcjonariuszy organu powołanego do ochrony porządku lub bezpieczeństwa pub., osób orzekających w organach dyscyplinarnych działających na podst. ustawy, innych osób uprawnionych do wydawania decyzji administracyjnych). Ich wzmożona odpowiedzialność za przestępstwa to przeciwwaga dla ich szczególnej ochrony prawnej. Przestępstwa indywidualne dzielą się na właściwe (indywidualne cechy podmiotu to warunek przestępności czynu) i niewłaściwe (indywidualna właściwość podmiotu wpływa na zaostrzenie lub złagodzenie odpowiedzialności - przestępstwa kwalifikowane/ uprzywilejowane). Czasem wyróżnia się jeszcze przestępstwa indywidualne co do czynu - takie, których może się dopuścić każdy (a więc powszechne), ale tylko ściśle określonej sytuacji (np. samo uwolnienie, którego można dokonać tylko w warunkach legalnego pozbawienia wolności).

Pyt. 19 PRZEDSTAW PODZIAŁ NA PRZESTĘPSTWA POPEŁNIONE Z DZIAŁANIA I Z ZANIECHANIA.

Działanie jest to podjęcie czynności ukierunkowanych na określony cel, zaniechaniem jest zdeterminowane wolą powstrzymanie się przez podmiot od obiektywnie możliwego w danym czasie i miejscu działania wymaganego przez prawo.

Przestępstwa popełnione przez działanie to np. sfałszowanie dokumentu, zabór cudzej rzeczy, a popełnione w formie zaniechania to np. nieudzielanie pomocy, uchylanie się od alimentów (sprawca powstrzymuje się od spełnienia ciążącego na nim obowiązku).

Zaniechanie występuje w dwu różnych kontekstach: jako niedopełnienie obowiązku (właściwe przestępstwo z zaniechania)bądź jako zachowanie pozostające w związku z określonym w ustawie skutkiem (niewłaściwe przestępstwo z zaniechania). Są też przestępstwa, które można popełnić zarówno w formie działania jak i zaniechania np. sprowadzenie niebezpieczeństwa, spowodowanie zniszczenia w świecie roślin. Odpowiedzialności karnej za przestępstwa skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi.

Pyt. 20 OMÓW PODZIAŁ PRZESTĘPSTW NA MATERIALNE I FORMALNE.

Zgodnie z przyjętą w nauce prawa karnego nomenklaturą przestępstwa formalne to przestępstwa bezskutkowe, natomiast przestępstwa materialne to przestępstwa skutkowe. Ten podział wiąże się z przedmiotową stroną czynu zabronionego, w ramach której wystąpić może także pojęcie skutku. Skutek w rozumieniu prawa karnego to taka zmiana w świecie zewnętrznym, która została wywołana zabronionym czynem człowieka i jako istotna dla jego pełnej charakterystyki stanowi jedno ze znamion występujących w zakresie przedmiotowej strony czynu. W takim razie, jeżeli do wypełnienia znamion strony przedmiotowej jakiegoś czynu zabronionego konieczne jest wystąpienie skutku, to przestępstwo którego ten czyn jest elementem składowym, jest przestępstwem materialnym (skutkowym).

Przestępstwo formalne (bezskutkowe) charakteryzuje natomiast się tym, że realizacja jego znamion następuje wraz z zachowaniem opisanym w ustawie. Przykładem może być art. 233, zgodnie z którym podlega karze ten, kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę. Zachowanie sprawcy zgodnie z tym opisem, oczywiście przy spełnieniu wymagań związanych z uznaniem czynu zabronionego za przestępstwo, zostanie uznane za wyczerpanie znamion i to niezależnie od tego, czy skutkiem zeznania nieprawdy czy też zatajenia prawdy było ukształtowanie u przyjmującego zeznania, odwzorowanie stanu rzeczy niezgodne z rzeczywistością, czy też nie.

Pyt. 21 JAKĄ ROLĘ ODGRYWA SKUTEK W PRAWIE KARNYM.

Zgodnie z przyjętą w nauce prawa karnego nomenklaturą przestępstwa formalne to przestępstwa bezskutkowe, natomiast przestępstwa materialne to przestępstwa skutkowe. Ten podział wiąże się z przedmiotową stroną czynu zabronionego, w ramach której wystąpić może także pojęcie skutku. Skutek w rozumieniu prawa karnego to taka zmiana w świecie zewnętrznym, która została wywołana zabronionym czynem człowieka i jako istotna dla jego pełnej charakterystyki stanowi jedno ze znamion występujących w zakresie przedmiotowej strony czynu. W takim razie, jeżeli do wypełnienia znamion strony przedmiotowej jakiegoś czynu zabronionego konieczne jest wystąpienie skutku, to przestępstwo którego ten czyn jest elementem składowym, jest przestępstwem materialnym (skutkowym).

Przestępstwo formalne (bezskutkowe) charakteryzuje natomiast się tym, że realizacja jego znamion następuje wraz z zachowaniem opisanym w ustawie. Przykładem może być art. 233, zgodnie z którym podlega karze ten, kto składając zeznanie mające służyć za dowód w postępowaniu sądowym lub innym postępowaniu prowadzonym na podstawie ustawy, zeznaje nieprawdę lub zataja prawdę. Zachowanie sprawcy zgodnie z tym opisem, oczywiście przy spełnieniu wymagań związanych z uznaniem czynu zabronionego za przestępstwo, zostanie uznane za wyczerpanie znamion i to niezależnie od tego, czy skutkiem zeznania nieprawdy czy też zatajenia prawdy było ukształtowanie u przyjmującego zeznania, odwzorowanie stanu rzeczy niezgodne z rzeczywistością, czy też nie.

Pyt. 22 WYJAŚNIJ POJĘCIE STRONY PRZEDMIOTOWEJ PRZESTĘPSTWA.

PRZEDMIOTOWA STRONA PRZESTĘPSTWA
Do przedmiotowej strony przestępstwa zaliczamy:
1) zachowanie człowieka - czyn
2) formy tego czynu
3) okoliczności w jakich czyn był realizowany
4) warunki popełnienia (miejsce, czas), związek przyczynowy, okoliczności wyłączające bezprawność

Pyt. 23 CO ROZUMIESZ POD POJĘCIEM ZIĄZKU PRZYCZYNOWEGO?

Związek przyczynowy (zw. też związkiem przyczynowo-skutkowym), to jedna z przesłanek odpowiedzialności, obok bezprawności (działania lub zaniechania niezgodnego z prawem) i szkody (materialnej lub niematerialnej)¹. Jest to związek pomiędzy dwoma stanami rzeczy w świecie zewnętrznym, w których jeden to przyczyna, a drugi to skutek. W uproszczeniu, można powiedzieć, że jest to związek pomiędzy zachowaniem się człowieka, bądź innym zdarzeniem będącym podstawą odpowiedzialności, a wynikłą z tego szkodą.

Pyt. 24 . CO TO JEST PRZEDMIOT PRZESTĘPSTWA?

PRZEDMIOT PRZESTEPSTWA

Przestępstwo jako czyn społecznie szkodliwy godzi w istotne dla społeczeństwa dobra prawne, takie jak życie, własność i bezpieczeństwo, wolność. .Dobra te są przedmiotem przestępstwa. Przestępstwo stanowi zamach na nie i dlatego patrząc od strony przestępstwa nazywamy je przedmiotem zamachu a od strony prawa karnego przedmiotem ochrony ( nie mylić z przedmiotem wykonawczym który oznacza przedmiot materialny, na którym dokonuje się przestępstwa)

Podział przestępstw ze względu na przedmiot ochrony

1. przestępstwa polegające na naruszeniu dobra prawnego- zabójstwo, pozbawienie wolności, zgwałcenie , oszustwo, naruszenie nietykalności cielesnej

2. przestępstwa polegające na narażeniu dobra prawnego na konkretne niebezpieczeństwo-spodowanie niebezpieczeństwa pożaru, udział w niebezpiecznej bójce lub pobiciu,

przestępstwa abstrakcyjnego narażenia dobra prawnego- używanie broni lub innego narzędzia przez uczestnika bójki, doprowadzenie do obcowania płciowego małoletniego poniżej 15 lat.

Pyt. 25 CO TO SĄ PRZESTĘPSTWA PODOBNE I JAKIE KONSEKWENCJE WIĄŻĄ SIĘ Z USTALENIEM PODOBIEŃSTWA PRZESTĘPSTW?

Przestępstwa podobne to przestępstwa skierowane przeciw temu samemu dobru z zastosowaniem przemocy lub groźby jej użycia albo popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Dla ustalenia podobieństwa przestępstw istotne znaczenie ma określenie przedmiotu przestępstwa, decyduje on bowiem o przynależności rodzajowej przestępstwa. Przestępstwami podobnymi SA przestępstwa skierowane przeciwko temu samemu dobru, przestępstwa popełnione przy użyciu przemocy lub groźby jej użycia, a także przy doprowadzeniu człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności, albo przestępstwa popełnione w celu osiągnięcia korzyści majątkowej. Podobieństwo przestępstw odgrywa ważną role w systemie prawa karnego. Popełnienie przez sprawcę przestępstwa podobnego, do tego, za które był wcześniej karany, wpływa negatywnie na prognozę kryminologiczną i świadczy o niepowodzeniu procesu resocjalizacyjnego w stosunku do tego sprawcy.

Pyt. 26 WYJAŚNIJ POJĘCIE PRZESTĘPSTW KIERUNKOWYCH.

Przestępstwo kierunkowe - czyn zabroniony, który wskazuje na cel działania sprawcy; najczęściej w treści przepisu jako znamię ustawowe występują zwroty "w celu", "z powodu".

Art. 286 §1 k.k. stwierdza - kto w celu osiągnięcia korzyści majątkowej doprowadza inna osobę do niekorzystnego rozporządzenia własnym lub cudzym mieniem za pomocą wprowadzenia jej w błąd albo wyzyskania jej błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przestępnego działania podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 8 lat. Jest to przestępstwo kierunkowe gdyż sprawca musi działać z zamiarem osiągnięcia korzyści majątkowej, zachowanie sprawcy jest tu umyślne, ponieważ polega ono na doprowadzeniu poszkodowanego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem.

Pyt 27. CO KRYJE SIĘ POD POJĘCIEM KWALIFIKOWANE I UPRZYWILEJOWANE TYPY PRZESTĘPSTW?

Polski ustawodawca w KK wprowadza 3 typy przestępstw: podstawowy, kwalifikowany i uprzywilejowany, w zależności od stopnia społecznej szkodliwości czynu. Typy kwalifikowane i uprzywilejowane przestępstw mogą występować ze względu na takie elementy jak: następstwo czynu, okoliczności i sposób działania sprawcy, przedmiot czynności wykonawczej, szczególna cecha sprawcy, środek użyty przy popełnieniu przestępstwa, stan psychiczny sprawcy, motywy, cele i pobudki działania, a także zachowanie się sprawcy w trakcie czynu i po jego dokonaniu. Przykładem przestępstwa kwalifikowanego może być morderstwo ze szczególnym okrucieństwem - czyn kwalifikowany ze względu na sposób działania sprawcy. Innym przykładem jest morderstwo z użyciem broni palnej lub materiałów wybuchowych - czyn kwalifikowany ze względu na środek użyty przy popełnieniu przestępstwa. Przykładem przestępstwa w typie uprzywilejowanym może być eutanazja. W tym przypadku uprzywilejowany typ przestępstwa wynika z okoliczności w jakich sprawca działał i pobudek jakimi się kierował.

Pyt. 28 WYJAŚNIJ POJĘCIE ZBRODNI, WYSTĘPKU I WYKROCZENIA.

Zbrodnia. Zbrodnią jest każde przestępstwo zagrożone karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 3 lata albo karą surowszą (np. dożywociem), a zatem w grę wchodzi zabójstwo w typie podstawowym (od 8 lat pozbawienia wolności) i wszystkich typach kwalifikowanych (od 12 lat), stosowanie środków masowej zagłady (od 10 lat), zamach na życie Prezydenta RP (od 12 lat) etc.

Występek. Występkiem jest przestępstwo zagrożone karą przekraczającą miesiąc pozbawienia lub ograniczenia wolności albo 30 stawek dziennych grzywny.

Wykroczeniem jest czyn zabroniony zagrożony karą aresztu, jednego miesiąca ograniczenia wolności, grzywny do 5000 zł lub nagany

Pyt. 29 CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM STR. PODMIOTOWEJ PRZESTĘPSTWA?

STRONA PODMIOTOWA PRZESTEPSTWA

Inaczej mówiąc subiektywna przestępstwa obejmuje zjawiska psychiczne ,

które muszą towarzyszyć stronie przedmiotowej czyli zewnętrznemu zachowaniu

się sprawcy do czynu.

Strona podmiotowa jest najważniejszą przesłanką winy.

Pyt. 30 WYMIEŃ I OMÓW TEORIE WINY W PRAWIE KARNYM.

Teorie winy:

• Teoria psychologiczna winy - ujmuje winę ontologicznie, jako stosunek psychiczny sprawcy do realizacji czynu zabronionego; istotne jest, czy sprawca chciał popełnić przestępstwo oraz czy godził się na to, dzięki czemu (naganny stosunek psychiczny) można przypisać mu winę;

• Teoria normatywna winy - wprowadza pojęcie zarzucalności i koncentruje się na możliwości postawienia sprawcy pewnego zarzutu; jeżeli sprawca narusza obowiązujące przepisy (kryteria zarzucalności określone są w kodeksie karnym), to można przypisać mu winę;

• Teoria kompleksowa - bierze pod uwagę zarówno stosunek psychiczny jak i element zarzucalności naruszenia przepisów karnych; jest powszechnie przyjmowana przez aktualną doktrynę prawa karnego;

Pyt. 31 WYJAŚNIJ DEFINICJĘ WINY NA GRUNCIE PRAWA KARNEGO.

WINA

Zachodzi wtedy gdy z popełnionego czynu można zrobić sprawcy zarzut. W prawie karnym materialnym wina jest adresowana do konkretnej osoby.

WINA UMYŚLNA -

a) w zamiarze bezpośrednim - ma miejsce gdy sprawca chce popełnić przestępstwo, ma wolę i świadomość popełnienia czynu zabronionego

b) w zamiarze ewentualnym - sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa, godzi sie na to. Wola sprawcy polega na tym , ze godzi sie on na możliwość popełnienia przestępstwa

WINA NIEUMYŚLNA-

a) lekkomyślność - sprawca naruszając reguły ostrożności przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, lecz przypuszcza, ze go uniknie. Pojawia się tu świadomość sprawcy, nie ma natomiast woli i zamiaru

b) niedbalstwo - sprawca możliwości popełnienia czynu zabronionego nie przewiduje, chociaż mógł przewidzieć. Sprawca nie wykorzystał swoich możliwości intelektualnych i dlatego nie zmienił swego nieostrożnego zachowania co doprowadziło do przestępstwa nieumyślnego

WINA KOMBINOWANA (MIESZANA)

część znamion przestępstwa objęta jest zamiarem sprawcy a druga cześć tylko wina nieumyślna. Przestępstwo popełnione z winy mieszanej - traktuje sie w sumie jako przestępstwo umyślne.

FORMY POPEŁNIENIA PRZESTEPSTWA

I. Formy stadialne - są to kolejne etapy które składają sie na popełnienie przestępstwa

- zamiar popełnienia przestępstwa - rodzi sie w psychice sprawcy

- przygotowanie

a) przygotowanie w sensie ścisłym - podjecie czynności mających stworzyć warunki do dokonania czynu zabronionego przez zbieranie informacji , sporządzanie planu działania , uzyskiwanie środków. Opisane czynności aby mogły być uznane za przygotowanie musza być podjęte w celu popełnienia czynu zabronionego.

b) wejście w porozumienie - może być to porozumienie dwóch lub więcej osób, polegające na uzgodnieniu zamiaru popełnienia konkretnego czynu

- odstąpienie od przygotowania - sprawca musi dobrowolnie odstąpić od przygotowania przestępstwa wtedy nie ponosi odpowiedzialności karnej. Również nie poniesie odpowiedzialności w przypadku skutecznego czynnego żalu.

- czynny żal - nie podlega karze za usiłowanie , kto dobrowolnie odstąpił lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Czynny żal musi być dobrowolny, jeżeli jest wymuszony przez okoliczności lub działanie innych osób wówczas sprawca nie korzysta z bezkarności

- usiłowanie udolne - sprawca ma świadomość i wole popełnienia przestępstwa, działa z winy umyślnej w obu postaciach zamiaru bezpośredniego, zmierza do dokonania , które jednak nie następuje. Ponosi odpowiedzialność karna jak za dokonanie

- usiłowanie nieudolne - sprawca nie ma świadomości co do tego ze nie istnieje odpowiedni przedmiot na którym ma być dokonane przestępstwo lub jest w błędzie co do środka którym ma być dokonane przestępstwo. Sprawca ponosi odpowiedzialność jak za dokonanie , sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, lub odstąpić od jej wymierzenia.

FORMY ZJAWISKOWE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA

1) sprawstwo- osoba sama dokonuje przestępstwa na wszystkich jego etapach

2) współsprawstwo - działanie co najmniej dwóch osób , osoby te musza sobie zakomunikować wole popełnienia przestępstwa i zawrzeć porozumienie (pisemne lub ustne). działanie musi być wspólne

3) sprawstwo kierownicze - od woli osoby kierującej zależy to czy dane działanie zostanie wszczęte , prowadzone i zakończone. Taka osoba ma wpływ na działanie innych osób którymi sie posługuje

4) podżeganie - nakłanianie innej osoby do popełnienia czynu zabronionego. Podżegacz musi działać w zamiarze bezpośrednim , musi chcieć nakłonić podżeganego

5) pomocnictwo - ułatwia dokonanie przestępstwa innej osobie . Może mięć charakter fizyczny (narzędzia , przewóz) lub psychiczny (udzielanie rady, informacji) Sprawa musi działać w sposób umyślny jak i ewentualny. Pomocnictwo musi nastąpić przed albo w trakcie dokonania czynu zabronionego

6) prowokacja - polega na nakłanianiu innej osoby do dokonania czynu zabronionego w celu skierowania przeciwko niej postępowania karnego

WIEK SPRAWCY

wg polskiego prawa karnego podmiotem przestępstwa może być tylko osoba fizyczna która w chwili popełnienia czynu ukończyła lat 17 ( art 10 par 1 KK) Czynów popełnionych przez osoby nieletnie , a wiec takie które nie ukończyły 17 lat nie nazywa sie przestępstwami. Nieletni nie podlegają odpowiedzialności karnej , są stosowane wobec nich środki przewidziane w ustawie z 1982r o postępowaniu w sprawie nieletnich. Od zasady , ze granica odpowiedzialności jest ukończenie lat 17 , przewidziano dwa wyjątki

1. Odpowiedzialność karna może ponieść nieletni , który ukończył lat 15. Katalog przestępstw których popełnienie uzasadnia skorzystanie z tej możliwości przewiduje Art 10 par2 KK

2. Potraktowanie dorosłego sprawcy w wieku od 17 do 18 lat jak nieletniego , przewiduje Art 10 par 4 KK. Dotyczy to tylko sprawcy występku.

Pyt. 32 CO TO JEST ZAMIAR BEZPOŚREDNI.

Zamiar bezpośredni (dolus directus) - sprawca chce popełnić czyn zabroniony; zamiar bezpośredni zachodzi wtedy, gdy sprawca uświadamiając sobie, że wypełnia znamiona czynu zabronionego albo że jego zachowanie się może wypełnić te znamiona - chce jego popełnienia. W ramach zamiaru bezpośredniego wyróżnia się:

zamiar bezpośredni nagły, decyzja o zamiarze popełnienia czynu zabronionego podejmowana jest w krótkim czasie, bez szczegółowych przemyśleń, zabójstwo pod wpływem silnego wzburzenia, zachowanie się na skutek nagłych przeżyć psychicznych

zamiar bezpośredni przemyślany, powstaje w wyniku trwającego jakiś czas kształtowania się decyzji, często połączonego że stworzeniem dokładnego planu.

Pyt. 33 NA CZYM POLEGA WINA NIEUMYŚLNA, OMÓW LEKKOMYŚLNOŚĆ I NIEDBALSTWO.

NIEUMYŚLNOŚĆ nie jest jednak prostym zaprzeczeniem umyślności. Charakteryzuje ją:
- naruszenie reguł
- naruszenie ostrożności w danych okoliczności
Art. 9 § 2. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.
Nieumyślność może być:
1) nieumyślność świadoma (lekkomyślność) - sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego i bezpodstawnie przypuszcza, że go uniknie
2) nieumyślność nieświadoma (niedbalstwo) - sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego choć mógł powinien był to przewidzieć.

Lekkomyślność (łac. luxuria) - forma winy nieumyślnej (świadoma wina nieumyślna), polegająca na tym, iż sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, ale bezpodstawnie przypuszcza, że popełnienia tego czynu uniknie, świadomie łamiąc zasady ostrożności.

W prawie karnym niedbalstwo jest formą winy nieumyślnej (nieświadoma wina nieumyślna). Polegająca na tym, iż sprawca nie przewiduje możliwości popełnienia czynu zabronionego, choć powinien i mógł tę możliwość przewidzieć. Możność przewidywania oceniana być powinna indywidualnie, w zależności od poziomu wiedzy, cech osobowości i inteligencji konkretnego sprawcy.

Pyt. 34 CO TO JEST WINA KOMBINOWANA I JAKICH PRZESTEPSTW DOTYCZY

WINA KOMBINOWANA - mieszana - stworzona przez Anzelma Feurbacha, zastosowana w bawarskim kodeksie karnym z 1813r. Początkowo określana jako nieumyślność wynikająca z umyślności - culpa dolo determinanta. Obecnie zwana nieumyślność połączona z umyślnością - culpa dolo exorta. Oznacza to dualizm form winy przy jednym typie przestępstwa. Część znamion (czyn wyjściowy) objęta jest umyślnością, część nieumyślnością (następstwo czynu).
Wina kombinowana odnosi się do przestępstw kwalifikowanych przez następstwo.
Zachowanie sprawcy (wyjściowe) - umyślne
Następstwa tego zachowania (skutek dalej idący, drugi skutek przy przestępstwach materialnych) - nieumyślnie
Np. Ciężkie uszkodzenie ciała z którego wynikł skutek śmiertelny.

Pyt. 35 CO ROZMUIESZ POD POJĘCIEM POCHODU PRZESTĘPSTWA?

Pochód przestępstwa, jest to droga prowadzona do przestępstwa. Wyróżnia się cztery stadia pochodu przestępstwa: zamiar, przygotowanie, usiłowanie i dokonanie, choć nie zawsze w każdej sytuacji te stadia występują.

Pyt. 36 NA CZYM POLEGA PRZYGOTOWANIE DO POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA. WYJAŚNIJ, KIEDY PRZYGOTOWANIE DO POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA JEST KARALNE.

Przygotowanie jest pierwszym chronologicznie etapem popełnienia przestępstwa. Ogólnie rzecz ujmując, polega ono na stworzeniu warunków do przedsięwzięcia czynu zamierzającego bezpośrednio do dokonania określonego czynu zabronionego.

Przygotowanie co do zasady jest niekaralne. Przygotowanie jest karalne tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Art. 16 kodeksu karnego

Pyt. 37 NA CZYM POLEGA USIŁOWANIE POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA?

Usiłowanie jest już etapem bezpośrednio poprzedzającym dokonanie. Usiłowanie jest zachowaniem umyślnym, przy czym może wystąpić zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym. Ustawodawca nie wskazuje, nawet przykładowo, na czym te zachowania mają polegać; przyjmuje się, że chodzi zarówno o działanie jak i zaniechanie. Przy przestępstwach z zaniechania usiłowanie może przybrać postać: 1) podejmowania czynności uniemożliwiających mu wykonanie ciążącego na nim obowiązku działania (w przypadku przestępstw formalnych z zaniechania) lub szczególnego, prawnego obowiązku zapobieżenia skutkowi (w przypadku przestępstw materialnych z zaniechania) oraz, 2) powstrzymania się od stworzenia sobie warunków koniecznych do wykonania ciążącego na sprawcy obowiązku (dotyczy przestępstw formalnych i materialnych z zaniechania).

Pyt. 38 WYJAŚNIJ POJĘCIE USIŁOWANIA DOKOŃCZONEGO I USIŁOWANIA NIEDOKOŃCZONEGO. CO TO JEST USIŁOWANIE NIEUDOLNE I CZYM SIĘ RÓŻNI OD USIŁOWANIA UDOLNEGO.?

Usiłowanie jest już etapem bezpośrednio poprzedzającym dokonanie. Usiłowanie jest zachowaniem umyślnym, przy czym może wystąpić zarówno w zamiarze bezpośrednim jak i ewentualnym. Ustawodawca nie wskazuje, nawet przykładowo, na czym te zachowania mają polegać; przyjmuje się, że chodzi zarówno o działanie jak i zaniechanie. Przy przestępstwach z zaniechania usiłowanie może przybrać postać: 1) podejmowania czynności uniemożliwiających mu wykonanie ciążącego na nim obowiązku działania (w przypadku przestępstw formalnych z zaniechania) lub szczególnego, prawnego obowiązku zapobieżenia skutkowi (w przypadku przestępstw materialnych z zaniechania) oraz, 2) powstrzymania się od stworzenia sobie warunków koniecznych do wykonania ciążącego na sprawcy obowiązku (dotyczy przestępstw formalnych i materialnych z zaniechania).

Usiłowania ukończone, zupełne- gdy sprawca wykonał wszystkie czynności mające prowadzić do zamierzonego celu, jednakże do dokonania czynu zabronionego nie doszło (np. oddanie strzału w zamiarze pozbawienia życia w kierunku ofiary, która przeżyła)

Usiłowania nieukończone, niezupełne- sprawca zrealizował jedynie część zamierzonych czynności/zachowań mających doprowadzić do przestępnego celu (np. naładowanie broni i wymierzenie w kierunku ofiary i wkroczenie Policji tuż przed oddaniem strzału)

Warto zauważyć w tym miejscu, iż usiłowanie ukończone może wystąpić jedynie przy przestępstwach materialnych, usiłowanie nieukończone zaś- zarówno przy przestępstwach materialnych, jak i formalnych.

Usiłowanie udolne i nieudolne. Różnica między nimi polega na możliwości zrealizowania przestępnego zamiaru; w usiłowaniu udolnym do dokonania nie doszło, ale obiektywnie mogło dojść, w usiłowaniu nieudolnym- do dokonania obiektywnie dojść nie mogło, o czym oczywiście sprawca działający w błędzie nie wiedział. Usiłowanie musi być nieudolne już w momencie przystępowania do realizacji zamiaru. Przyczyny niemożliwości dokonania czynu zabronionego mogą być różne. W kręgu zainteresowania prawa karnego są tylko dwie przyczyny: brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego (brak przedmiotu wykonawczego) oraz użycie środka nienadającego się do popełnienia tego czynu. Przykładem pierwszej sytuacji jest brak pieniędzy w sejfie, do którego "włamuje się" sprawca, czy "przerwanie" domniemanej ciąży, drugiej- omyłkowe podanie cukru, zamiast cyjanku potasu w celu pozbawienia życia ofiary lub próba oddania strzału z broni palnej, z której ktoś wyjął naboje.

Pyt. 39. WYJAŚNIJ POJĘCIE CZYNNEGO ŻALU. JAKI WPŁYW MA ON NA WYMIAR KARY?

Nie podlega karze za usiłowanie, kto dobrowolnie odstąpił od dokonania lub zapobiegł skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary w stosunku do sprawcy, który dobrowolnie starał się zapobiec skutkowi stanowiącemu znamię czynu zabronionego.

Pyt. 40. CO ROZUMIESZ POD POJĘCIEM SPRAWSTWA W JEGO SZEROKIM ROZUMIENIU, JAK DZIELIMY SPRAWSTWO? OMÓW POJĘCIE SPRAWSTWA ZWYKŁEGO, WSPÓŁSPRAWSTWA I SPRAWSTWA KIEROWNICZEGO.

Wg art. 18 §1 k.k.

Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu.

Sprawstwo, w terminologii prawniczej realizacja znamion typu czynu zabronionego zarówno w sposób bezpośredni (usiłowanie, przygotowanie), czyli sprawstwo właściwe, jak i pośredni, czyli sprawstwo niewłaściwe, obejmujące podżeganie i pomocnictwo. Ponadto wyróżnia się jednosprawstwo, współsprawstwo, sprawstwo kierownicze.

Można wyróżnić następujące formy sprawstwa:

1. sprawstwo indywidualne wykonawcze, zwane także jednosprawstwem

2. sprawstwo kierownicze

3. sprawstwo przez polecenie wydane osobie uzależnionej

4. współsprawstwo

Sprawstwo zwykłe - odpowiada za nie ten, kto wykonuje czyn zabroniony sam. Oznacza to z jednej strony osobiste wypełnienie znamion, z drugiej strony określa się przez to sformułowanie, że chodzi o działanie jednej osoby.

Współsprawstwo - polega na współdziałaniu dwóch lub więcej osób na podstawie porozumienia, którego treścią jest wspólne popełnienie czynu zabronionego. Porozumienie musi nastąpić przed lub w trakcie realizacji czynu zabronionego, jego forma może być dowolna, może być ono wyraźne lub dorozumiane. Istotne jest tylko to, aby miała miejsce akceptacja wspólnego popełnienia przestępstwa i związany z tym podział ról.

Ponieważ współsprawstwo polega na wspólnym popełnieniu czynu zabronionego, poszczególni współsprawcy ponoszą odpowiedzialność za całość uzgodnionej akcji przestępnej, a nie tylko za te części, które własnym działaniem zrealizowali. Klamrą spinającą odpowiedzialność współsprawców jest uzgodnione wspólne przestępstwo, toteż współsprawcy nie ponoszą odpowiedzialności za eksces jednego z uczestników (np. gdy uzgodniono wspólne popełnienie kradzieży z włamaniem, a jeden ze współsprawców dopuścił się rozboju).

Sprawstwo kierownicze - za sprawstwo odpowiada także ten, kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub wykorzystując uzależnienie innej osoby, poleca jej wykonanie tego czynu. Jest to coś więcej niż podżeganie lub pomocnictwo.

Pyt. 41 JAK KSZTAŁTUJE SIĘ ODPOWIEDZALNOŚĆ WSPÓŁSPRAWCY?

Współsprawstwo - jedna z postaci sprawstwa. Polega na zrealizowaniu ustawowych znamion czynu zabronionego wspólnie i w porozumieniu z inną osobą (lub osobami). Konstrukcja ta pozwala na przypisanie odpowiedzialności każdemu ze współsprawców za to, co uczynili pozostali, jeżeli pozostawało to w ramach porozumienia.

Jego zasadniczym elementem jest istniejące między współsprawcami porozumienie, obejmujące wspólną realizację ustawowych znamion czynu zabronionego. Forma porozumienia jest dowolna, istotne jest tylko, aby porozumienie rzeczywiście istniało. Możliwe jest popełnienie we współsprawstwie zarówno przestępstw umyślnych, jak nieumyślnych. W tym ostatnim wypadku porozumienie obejmuje wspólne naruszenie reguł ostrożności.

Możliwe jest współsprawstwo zarówno przestępstw z działania, jak z zaniechania.

Współsprawstwo zachodzi także wtedy, kiedy jeden sprawca rozpoczął realizację ustawowych znamion w pojedynkę, a następnie dołączył do niego inny współsprawca, zostało zawiązane porozumienie i wspólnie zrealizowali oni resztę ustawowych znamion czynu zabronionego. W takiej sytuacji zachodzi współsprawstwo sukcesywne. Współsprawca sukcesywny odpowiada co do zasady tylko za ten fragment czynu zabronionego, w którym uczestniczył.

Każdy ze współsprawców odpowiada w granicach własnego zamiaru lub nieumyślności.

Zakres odpowiedzialności współsprawców zależy od treści wiążącego ich porozumienia. Każdy z nich odpowiada za wszystko to, co popełnili pozostali, jeżeli było to zgodne z porozumieniem. Nie odpowiada natomiast za zachowania pozostałych współsprawców wykraczające poza ramy porozumienia (eksces).

Postaci współsprawstwa

• Współsprawstwo sukcesywne

• Współsprawstwo właściwe - polega na tym, że żaden ze współsprawców sam nie realizuje wszystkich ustawowych znamion czynu zabronionego. Ich realizacja następuje dopiero w wyniku połączenia zachowań wszystkich współsprawców.

• Wielosprawstwo - każdy ze współsprawców realizuje wszystkie ustawowe znamiona czynu. Wielosprawstwa nie należy mylić ze sprawstwem równoległym, które polega na tym, że kilka osób w jednym czasie i miejscu popełnia identyczne przestępstwo, jednak nie istnieje między nimi porozumienie. Sprawstwo równoległe nie jest postacią współsprawstwa.

Wymiar kary za współsprawstwo

Współsprawca nie podlega karze, jeżeli dobrowolnie zapobiegł popełnieniu czynu zabronionego (czynny żal). Natomiast jeżeli współsprawca dobrowolnie starał się zapobiec popełnieniu czynu zabronionego (bezskuteczny czynny żal), sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary.

Pyt. 42 CO ROZUMIESZ POD POJĘCIEM SPRAWSTWA RÓWNOLEGŁEGO, CZYM RÓŻNI SIĘ ONO OD WSPÓŁSPRAWSTWA?

Nie jest współsprawstwem tzw. Sprawstwo równoległe, które polega na tym, że różne osoby w tym samym czasie i miejscu, wykorzystując tę samą sposobność, popełnia przestępstwo, każdy jednak działa na własną rękę. Od współsprawstwa różni się tym, że brak jest między nimi porozumienia.

Pyt. 43. CZY PRZESTĘPSTWA NIEUMYŚLNE MOGĄ BYĆ POPEŁNIONE W FORMIE WSPÓŁSPRAWSTWA?

Przestępstwa nieumyślne mogą być popełnione w formie współsprawstwa. Wynika to z faktu, że możliwe jest popełnienie przestępstwa nieumyślnego, wynikające z niezachowania należytej ostrożności, w formie współsprawstwa. Np. dwóch ludzi zrzuca deski z góry. Oboje trzyma deskę, jeden z za jeden koniec a drugi za drugi koniec - równocześnie zrzucając deskę na dół. Jedna z zrzucanych desek zraniła przechodzącego. Obydwaj poniosą odpowiedzialność karną za nieumyślne uszkodzenie ciała, gdyż nie zachowali wymaganej ostrożności. Tak więc obaj dopuścili się przestępstwa nieumyślnego w formie współsprawstwa.

Pyt. 44 CZY PRZESTĘPSTWA INDYWIDUALNE WŁAŚCIWE I NIEWŁAŚCIWE MOGĄ BYĆ POPEŁNIONE W FORMIE WSPÓŁSPRAWSTWA?

Przestępstwa indywidualne "właściwe", jeżeli właściwości osobiste decydują o kryminalizacji danego zachowania, np. przestępstwa wojskowe i przestępstwa indywidualne "niewłaściwe", w przypadku których właściwości osobiste wpływają tylko na zaostrzenie bądź złagodzenie sankcji.

Wg art. 21 osoba współdziałająca (współsprawca, podżegacz czy pomocnik), która nie posiada objętej dyspozycją cechy osobistej charakteryzującej sprawcę, odpowiada zarówno za przestępstwo indywidualne właściwe, jak i niewłaściwe kwalifikowane, jeżeli wiedziała o okoliczności osobistej charakteryzującej dany typ przestępstwa indywidualnego.

Pyt. 45 WYJAŚNIJ POJĘCIE WSPÓŁSPRAWSTWA SUKCESYWNEGO.

Współsprawstwo sukcesywne, które polega na tym, że ktoś bez wcześniejszego porozumienia włącza się w akcję przestępną w momencie, gdy część znamiona czynu zabronionego została zrealizowana. Np. ktoś dołącza się do działalności złodzieja, który wcześniej dokonał włamania.

Pyt. 46 CO ROZUMIESZ POD POJĘCIEM PODŻEGANIA, NA CZYM ONO POLEGA?

Podżeganie - jedna z form popełnienia przestępstwa (forma zjawiskowa). Podżeganie polega na nakłanianiu innej osoby do dokonania czynu zabronionego (art. 18 § 2 KK). Podżeganie jest zawsze zachowaniem umyślnym, popełnić je można jedynie w zamiarze bezpośrednim, w formie działania (niemożliwe jest podżeganie w formie zaniechania).

47. CO TO JEST POMOCNICTWO? JAKIE WRUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE, ABY

OKREŚLANE ZACHOWANIE ZAKFALIFIKOWAĆ, JAKO POMOCNICTWO.

Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swoim zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środek przewozu, udzielając rady lub informacji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniechaniem ułatwia innej osobie jego popełnienie. Art. 18 § 3 kodeksu karnego
Sąd wymierza karę za podżeganie lub pomocnictwo w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Art. 19 § 1 kodeksu karnego

Pyt. 48 JAK KSZTAŁTUJE SIĘ ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODŻEGACZA I POMOCNIKA?

Pomocnictwo polega na ułatwianiu innej osobie dokonania czynu zabronionego. Odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego, swym zachowaniem ułatwia jego popełnienie, w szczególności dostarczając środków (narzędzi), środka przewozu, udzielając rady lub informacji. Pomocnictwa dopuścić się można zarówno w formie działania, jak i zaniechania, przy czym pomocnictwa przez zaniechanie dopuszcza się jedynie ten, kto miał szczególny prawny obowiązek niedopuszczenia do czynu zabronionego.

Jako forma zjawiskowa przestępstwa pomocnictwo może wystąpić jedynie przed lub w czasie dokonania czynu zabronionego przez sprawcę wykonawczego. Pomoc udzielona po dokonaniu przestępstwa stanowi delikt poplecznictwa, tj. pomocy uniknięciu przez sprawcę odpowiedzialności przez jego ukrywanie, zacieranie śladów przestępstwa itp. Czynności, a nawet odbywania za skazanego kary.

Podżeganie polega na nakłanianiu innej osoby do dokonania czynu zabronionego. Nakłanianie wystąpić może w dowolnej formie (np. polecenie, prośby, obietnicy korzyści), przy czym istotne jest jedynie to, aby zmierzało do wywołania osobie nakłanianej zamiaru popełnienia czynu zabronionego. Podżegać można jedynie w zamiarze bezpośrednim - nie wystarczy tu zamiar ewentualny. Ponadto nie jest możliwe nakłanianie w formie zaniechania, lecz tylko działania.

Odpowiedzialność karna za podżeganie i pomocnictwo jest niezależna od odpowiedzialności sprawcy wykonawczego i następuje w granicach zagrożenia przewidzianego za sprawstwo. Uwzględniając jednak fakt, ze rola pomocnika jest z reguły mniejsza, gdyż polega ona jedynie na ułatwieniu popełnienia przestępstwa, ustawa przewiduje możliwość orzeczenia wobec pomocnika kary z zastosowaniem nadzwyczajnego złagodzenia. Jeżeli podżeganie lub pomocnictwo było bezskuteczne, gdyż osoba nakłaniana do popełnienia przestępstwa lub której udzielono do tego pomocy nawet nie podjęła usiłowania jego dokonania, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary wobec podżegacza lub pomocnika, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Nie podlega natomiast karze podżegacz lub pomocnik, który dobrowolnie zapobiegł dokonaniu czynu zabronionego, a w wypadku bezskuteczności starań o zapobieżenie czynowi zabronionemu - sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Złagodzenia nie stosuje się jednakże wobec „fałszywego podżegacza” zwanego prowokatorem, który inną osobą nakłania do popełnienia czynu zabronionego tylko w tym celu, aby następnie skierować przeciwko niej postępowanie karne. Taki prowokator odpowiada „jak za podżeganie” bez możliwości stosowania złagodzeń odpowiedzialności.

Pyt. 49 JAKI WPŁYW NA ODPOWIEDZIALNOŚĆ PODŻEGACZA I POMOCNIKA MA KONSTRUKCJA CZYNNEGO ŻALU?

Podżegacz i pomocnik nie ponoszą odpowiedzialności karnej, gdy wyrazili skuteczny czynny żal, tzn. dobrowolnie zapobiegli popełnieniu czyny, do którego nakłaniali lub w którym pomagali. Warunkiem zastosowania instytucji czynnego żalu wobec osoby współdziałającej jest dobrowolność czynnego żalu rozumiana w ten sposób, że podżegacz lub pomocnik dobrowolnie zapobiega dokonaniu czynu zabronionego. Instytucji czynnego żalu nie stosuje się do prowokatora.

Pyt. 50 KTO TO JEST PROWOKATOR , CZY I EWENTUALNIE JAKĄ ODPOWIEDZIALNOŚĆ PONOSI?

Prowokatorem jest ten, kto w celu skierowania przeciwko innej osobie postępowania karnego nakłania ją do popełnienia czynu zabronionego. W wielu przypadkach prowokator działa w celu ochrony porządku prawnego i nie pragnie dokonania czynu zabronionego, gdyż do odpowiedzialności karnej wystarcza usiłowanie. Ze względu na tę okoliczność prowokator często nie jest podżegaczem, nie chce bowiem dokonania czynu zabronionego przez osobę prowokowaną. Z tej racji w art. 24 ustalono, że prowokator odpowiada jak za podżeganie, z tym że nie stosuje się do niego przepisu o usiłowaniu i o czynnym żalu.

Pyt. 51 W JAKICH WARUNKACH ZACHODZI WYŁĄCZNIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ ZE WZGLĘDU NA WYŁĄCZENIE PRZESTĘPNOŚCI CZYNU?

Wyłączenie odpowiedzialności karnej ze względu na wyłączenie przestępności czynu, zachodzi wówczas gdy sprawca pomimo popełnienia czynu zabronionego nie zostaje pociągnięty do odpowiedzialności karnej z powodu braku przestępności czynu. Są 3 grupy okoliczności wpływających na wyłączenie:

- wyłączające bezprawność czynu. Tzw kontra typy

- wyłączające winę

- wyłączające społeczną szkodliwość czynu.

Okoliczności wyłączające bezprawność czynu dotyczą takich sytuacji, gdy sprawca dokonuje czyn zabroniony, jednakże jego zachowanie nie stanowi przestępstwa ze względu na przepisy prawa karnego lub utarte zwyczaje. Do okoliczności wyłączających bezprawność czynu, czyli kontratypów należą:

I kontratypy ustawowe:

- obrona konieczna

- stan wyższej konieczności

- ostateczna potrzeba

- ryzyko nowatorstwa tzw. Eksperyment naukowy.

II Kontratypy pozaustawowe:

- działanie w ramach uprawnień lub obowiązków

- zgoda dysponenta dobrem

- czynności lecznicze

- karcenie małoletniego

- ryzyko sportowe

- zwyczaj.

Zdarzają się takie sytuacje, w których mimo, że sprawca dokonał czynu zabronionego, nie można go pociągnąć do odpowiedzialności karnej, ponieważ ze względu na zaistnienie pewnych szczególnych okoliczności nie można mu przypisać winy. Do okoliczności wyłączających winę należą:

- stan wyższej konieczności

- niepoczytalność

- błąd co do faktu,

- nieświadomość bezprawności czynu

- błąd co do okoliczności wyłączającej bezprawność lub winę

- rozkaz przełożonego.

Do okoliczności wyłączających społeczną szkodliwość czynu należy znikoma społeczna szkodliwość czynu.

Pyt. 52 OMÓW DEFINICJĘ OBRONY KONIECZNIEJ . JAKIE WARUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE , ABY MOŻNA BYŁO POWOŁYWAĆ SIĘ NA DZIAŁANIE W WARUNKACH OBRONY KONIECZNEJ?

Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. W razie przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli przekroczenie granic obrony koniecznej było wynikiem strachu lub wzburzenia usprawiedliwionych okolicznościami zamachu.
Art. 25 kodeksu karnego

Kto działa w obronie koniecznej, odpierając bezpośredni i bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby, ten nie jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną napastnikowi.
Art. 423 kodeksu cywilnego

Pyt. 53 KIEDY ZAMACH JEST BEZPOŚREDNI?

Zamach bezpośredni - to takie zachowanie napastnika, które stwarza natychmiastowe niebezpieczeństwo dla dobra prawem chronionego. To niebezpieczeństwo może już wystąpić np., gdy sprawca usiłuje zgwałcić kobietę albo wystąpić w najbliższym, na ogół bardzo krótkim czasie np. sprawca zmierza w kierunku osoby z wyraźnym zamiarem zaatakowania. Jest to taka sytuacja, w której niepodjęcie działań obronnych spowoduje niewątpliwie uszczerbek dla dobra prawem chronionego. O tym, czy zamach jest bezpośredni, czy też jeszcze nie, decydować mogą różne okoliczności. Często decydować będzie o tym odległość między atakującym a odpierającym atak. Dopóki ta odległość jest bezpieczna dla osoby atakowanej, zamach nie jest jeszcze bezpośredni. O bezpośredniości ataku decydować może także rodzą użytego środka ataku /np. przyjmuje się, że wycelowanie broni w kierunku osoby i grożenie jej użyciem - wyczerpuje pojęcie zamachu bezpośredniego/. Także osoba sprawcy zamachu bezpośredniego może mieć wpływ na ocenę, czy zamach wszedł w stadium zamachu bezpośredniego czy jeszcze nie. Inaczej, bowiem zostanie oceniony moment podjęcia działań w stosunku do sprawcy znanego osobiście atakowanej osobie jako notoryczny awanturnik, którego nic nie jest w stanie powstrzymać od powziętego zamiaru zaatakowania. W stosunku do takiego sprawcy ataku usprawiedliwione będzie podjęcie działań wcześniej niż w stosunku do sprawcy, którego osoba zaatakowana nie zna osobiście. Ustalenie momentu, od którego zachowanie sprawcy zamachu uznać należy za zamach bezpośredni, jest zadaniem sądu, który rozpatruje sprawę przeciwko osobie, która odpierając zamach naruszyła "jakieś" dobro atakującego /np. spowodowała śmierć, ciężkie uszkodzenie ciała lub zniszczenie mienia/. Ustalenie tego momentu jest bardzo ważne, gdyż działania podjęte wcześniej będą uznane za przekroczenie granic obrony koniecznej tzw. obrona przedwczesna.

Obrona konieczna trwa od chwili podjęcia działań obronnych do chwili ustania zamachu. Nie wolno stosować działań po chwili ustania zamachu, chyba, że osoba, która poniechała ataku swoim zachowaniem wskazuje niewątpliwie na próbę jego ponowienia /np. po chwilowej utracie przytomności i odzyskaniu jej, sięga po narzędzie i usiłuje ponownie zaatakować/. W stosunku do sprawcy, który zrabował mienie można stosować działa­nia odpierające atak na to mienie tak długo, jak długo będzie on utrzymywał się w posiadaniu mienia zabronionego.

Pyt. 54 JAKIE OKOLICZNOŚCI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE , ABY ZAMACH MOŻNA BYŁO UZNAĆ ZA BEZPRAWNY ? CZY ISTNIEJE MOŻLIWOŚĆ ZASTOSOWANIA OBRONY KONIECZNEJ WOBEC BEZPRAWNEGO DZIAŁANIA FUNKCJONARIUSZA PUBLICZNEGO?

Z zasady bezprawności zamachu wynikają bardziej szczegółowe przesłanki. Po pierwsze, zamach musi być dokonany przez człowieka, bo tylko człowiek może działać prawnie lub bezprawnie. Po drugie zamach musi być sprzeczny z przepisami prawa, nie tylko karnego, ale ogólnie z przepisami, na których opiera się polski system prawny. Problem bezprawności zamachu i możliwości stosowania obrony koniecznej pojawia się również przy działalności funkcjonariuszy państwowych. Należy tu rozróżnić dwa pojęcia: działanie formalnie prawne i działanie merytorycznie niesłuszne. Jeżeli funkcjonariusz policji, dokonuje zatrzymania osoby podejrzanej, osoba ta nie ma prawa stosować obrony koniecznej, nawet jeżeli jest niewinna. Działanie funkcjonariusza w tej sytuacji jest formalnie prawne i nie przysługuje na nie obrona konieczna. Jeżeli natomiast ten funkcjonariusz zatrzymując podejrzanego zaczyna go bić, na takie zachowanie przysługuje obrona konieczna, nawet gdyby działanie zatrzymującego było merytorycznie słuszne. Fakt, że działanie funkcjonariusza było formalnie bezprawne, przesądza o możliwości zastosowania obrony koniecznej.

Pyt. 55 CO TO ZNACZY ŻE OBRONA MUSI BYĆ KONIECZNA?

Obrona konieczna jest instytucją uchylającą odpowiedzialność za szkody wyrządzone napastnikowi przy odpieraniu bezprawnego zamachu.

Składają się na nią:

1.zamach i jego odparcie. Zamach to zachowanie się człowieka, które stwarza bezpośrednie zagrożenie dla dobra korzystającego z ochrony prawnej. Najczęściej jest to działanie agresywne. Zamach może pochodzić tylko od człowieka, bo tylko zachowanie się człowieka może być rozpatrywane w aspekcie zgodności albo niezgodności z prawem.

2.konieczność obrony

3.współmierność sposobu obrony do niebezpieczeństwa zamachu.

Pyt. 56 PRZEKROCZENIE GRANIC OBRONY KONIECZNEJ, OMÓW POJĘCIE EKSCESU INTENSYWNEGO I EKCESU EKSTENSYWNEGO

Przekroczenie granic obrony koniecznej

Następuje w dwóch postaciach:

eksces intensywny (art. 25§2) - zachodzi wtedy, gdy zastosowany sposób obrony jest niewspółmierny do zaistniałego niebezpieczeństwa, lub gdy istnieje rażąca dysproporcja dóbr.

eksces ekstensywny - ma miejsce wtedy, gdy obrona jest przedwczesna lub spóźniona

Pyt. 57 OMÓW DEFINICJĘ STANU WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI . JAKIE OKOLICZNOŚCI MUSZĄ BYĆ SPELNIONE ABY MOŻNA BYŁO POWOŁYWAĆ SIĘ NA DZIAŁANIE W STANIE WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI?

Stan wyższej konieczności, rozumiemy sytuację, gdy dobru chronionemu prawem grozi niebezpieczeństwo, które można odwrócić jedynie poprzez poświęcenie innego dobra. Źródło może być różne: może być wynikiem działania człowieka, ale może być od niego niezależne np. pożar, powódź. Ponieważ działanie w stanie wyższej konieczności polega na poświęceniu innego dobra, aby ratować dobro zagrożone, prawo przewiduje warunki ograniczające pole zastosowania tej instytucji. Warunki te ujmowane są w postaci zasad:

- zasada subsydiarności polega na tym, że powołać się na stan wyższej konieczności można wyłącznie wtedy, gdy niebezpieczeństwa nie da się inaczej uniknąć niż przez poświęcenie innego dobra.

- zasada proporcjonalności, w myśl tej zasady, jeżeli działanie sprawcy polega na poświęceniu dobra o wartości niższej od dobra ratowanego, to z uwagi na przewagę korzyści społecznej przyjmuje się uchylenie bezprawności czynu. Inaczej jest w wypadku, gdy dobro poświęcone ma wartość równą lub większą od dobra ratowanego. Przyjąć wówczas można jedynie uchylenie winy.

- zasada wyłączenia.

Pyt. 58 W jakich okolicznościach działanie w stanie wyższej konieczności uchyla bezprawność czynu, a w jakich winę.

Przy stanie wyższej kolejności mamy do czynienia z sytuacją, gdy jakiemuś dobru prawnemu grozi niebezpieczeństwo, które od­wrócić można jedynie poprzez poświęcenie innego dobra korzysta­jącego również z ochrony prawnej. Wyróżnić tu można kilka ele­mentów. Przede wszystkim dobro prawne znalazło się w takiej sytu­acji, w której grozi mu niebezpieczeństwo. Źródło niebezpieczeń­stwa może być różne; może ono pochodzić od człowieka lub być od niego niezależne, np. klęska żywiołowa. Niebezpieczeństwo musi być bezpośrednie, jeżeli nie jest natychmiastowe, to musi nieuchronnie zagrażać dobru prawnemu, przy czym zwłoka w podjęciu decyzji o jego ratowaniu jedynie pogłębia zakres niebezpieczeństwa.

Działanie w stanie wyższej konieczności polega na poświę­ceniu dobra korzystającego z ochrony prawnej, aby w ten sposób uchronić przed niebezpieczeństwem inne dobro korzystające rów­nież z ochrony prawnej. Zachowanie się sprawcy jest zdetermino­wane celem uchylenia niebezpieczeństwa; komu ten cel nie przy­świeca, ten nic może powołać się na stan wyższej konieczności. Ponieważ zachowanie się działającego w tym stanie polega na na­ruszeniu cudzego dobra, korzystać zeń można pod pewnymi wa­runkami ograniczającymi pole zastosowania stanu wyższej koniecz­ności. Warunki te ujmowane są w postaci zasad: subsydiarności, proporcjonalności i wyłączenia.

Zasada subsydiarności polega na tym, że powołać się na stan wyższej konieczności można wyłącznie wówczas, gdy niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć (art. 26 § 1 ). Poświęcenie do­bra prawnego osoby trzeciej musi więc być jedynym sposobem uratowania zagrożonego dobra, a ponieważ dobro tej osoby również korzysta z ochrony prawnej, działać należy z jak największą jego oszczędnością. Przy stanie wyższej konieczności - inaczej niż przy obronie koniecznej - trzeba ratować się ucieczką, gdy wystarczy to do uniknięcia niebezpieczeństwa, a nic np. zasłaniać się cudzą rze­czą, niszcząc ją.

Zgodnie z § 1 art. 26 k.k. "nie popełnia przestępstwa, kto dzia­ła w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru społecznemu lub jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświ4­cone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego". Taki stan wyższej konieczności uchyla bezprawność czynu, gdyż jest w interesie prawa ratowanie dóbr cenniejszych. Natomiast w wypadku, gdy dobro poświęcone ma wartość równą lub wi4kszą od dobra ratowa­nego, w grę wchodzi jedynie uchylenie winy, a to z uwagi na anor­malną sytuację motywacyjną, w jakiej znalazł się sprawca. Jednak i w tym wypadku dobro poświęcone nie może przedstawiać wartości oczywiście wyższej od dobra ratowanego (art. 26 § 2).

Wartościowanie dóbr, które winno być dokonane według kryteriów obiektywnych, a nie subiektywnych, przedstawia jed­nak wiele problemów. Są one głównie związane ze znalezieniem kryteriów wartościowania dóbr niejednorodnych. Pewną wskazówkę mogą stanowić wyrażane rozmiarem sankcji granice intensywności ochrony prawnej udzielanej przez ustawodawcę poszczególnym do­brom. Nie jest to jednak kryterium uniwersalne, albowiem szcze­gółowa ocena dóbr dokonywana jest w sądowym stosowaniu prze­pisów o stanie wyższej konieczności z uwzględnieniem okoliczno­ści konkretnego wypadku.

Na stan wyższej konieczności uchylający jedynie winę (art. 26 par. 2) nie mogą powoływać się osoby, które mają szczególny obo­wiązek ochrony dobra, nawet z narażeniem się na niebezpieczeń­stwo osobiste (np. funkcjonariusze policji, straży pożarnej, lekarz wezwany do pomocy zakaźnie choremu). W stosunku do tych osób odpada też uzasadnienie do nadzwyczajnego złagodzenia kary lub odstąpienia od jej wymierzenia w razie przekroczenia granic wy­ższej konieczności (zob. art. 26 § 3 k.k.) Rzecz jasna to ograniczenie nie dotyczy stanu wyższej konieczności uchylającej bezpraw­ność (art. 26 § 1 ), gdyż - jak to zaznaczono w Uzasadnieniu do projektu k.k. - "poświęcenie dobra o mniejszej wartości, nawet sto­jącego pod ochroną sprawcy, jest społecznie opłacalne skoro urato­wane zostaje przez to dobro wyższej wartości".

Przepisy regulujące przekroczenie granic stanu wyższej ko­nieczności nie podają przypadków takiego przekroczenia. Można dojść do wniosku, że przekroczenie granic stanu wyższej koniecz­ności ma miejsce przy naruszeniu warunków istotnych dla przy­jęcia tego stanu jako kontratypu oraz jako okoliczności uchylającej winę. Chodzi tu o warunki bezpośredniości niebezpieczeństwa, za­sadę subsydiarności oraz zasadę proporcjonalności dóbr. W takich wypadkach, ze względu na zmniejszoną winę, sąd może wobec sprawcy zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet wy­stąpić od jej wymierzenia (art. 26 § 3 k.k.).

Pyt. 59 Omów wyłączenie stanu wyższej konieczności i problem kolizji obowiązków.

Nie działa w stanie wyższej konieczności wyłączającym winę ten, kto poświęca dobro, które ma szczególny obowiązek chronić, nawet narażając się na niebezpieczeństwo osobiste ( art. 26 § 4 KK). Przepis ten wyłącza powoływanie się na stan wyższej konieczności wyłączający winę przez osoby wykonujące pewne niebezpieczne zawody lub funkcje co do tych dóbr, które mają one obowiązek chronić. Kodeks karny z 1969 r. odnosił się wyraźnie do wszystkich odmian stanu wyższej konieczności. Obecnie uregulowanie nie wyłącza powoływania na stan wyższej konieczności przez osoby, które działają w stanie wyższej konieczności wyłączającym bezprawność, ponieważ § 4 art. 26 odsyła tylko do § 2, pomijając milczeniem § 1 art. 26 KK. Wynika z tego, że może się powoływać na stan wyższej konieczności osoba, która zobowiązała się np. chronić, nawet z narażeniem się na niebezpieczeństwo osobiste, ważny obiekt państwowy albo przewożone między bankami pieniądze lub cenne dzieło sztuki - jeżeli poświęci wymienione dobra dla ratowania własnego życia. Jest to niewątpliwie uregulowanie kontrowersyjne w świetle dotychczasowych poglądów na społeczny sens tego rodzaju niebezpiecznych zawodów. Nie ma działania w stanie wyższej konieczności, gdy jest on wyraźnie wyłączony przez ustawę, zwłaszcza regulującą uprawnienia organów państwowych wobec obywateli, albo wyłączony przez prawne przesadzenie szczególnie wysokiej wartości jakiegoś dobra. Policjant nie może przekroczyć ustawowego terminu zatrzymania obywatela dla zapobieżenia popełnieniu przez niego przestępstwa. Podobnie nie wolno mu torturować osoby znającej miejsce podłożenia bomby, mimo że mogłoby to uratować życie ludzi zagrożonych eksplozją. Lekarz nie może przemocą lub podstępem dokonać u pacjenta zabiegu operacyjnego, mimo ze uratowałoby to życie pacjentowi. W tym ostatnim przykładzie przyjmujemy że ustawodawca , regulując daną sytuację szczegółową, wykluczył w tym zakresie działanie ogólnej reguły o stanie wyższej konieczności. W przykładzie drugim zakładamy, że dobro polegające na zakazie tortur jest zawsze większej wartości niż inne dobra, nawet życie ludzkie. Zapewne jednak i ten pogląd mógłby być podważony w sytuacjach krańcowych, np. gdyby chodziło o zapobieżenie katastrofie nuklearnej.

Odmiana stanu wyższej konieczności jest kolizja obowiązków, z których tylko jeden może być wypełniony (art. 26 § 5 KK).

Pyt. 60 OMÓW ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE PRZEKROCZENIA GRANIC STANU WYŻSZEJ KONIECZNOŚCI

O przekroczeniu granic stanu wyższej konieczności mówi § 3 art. 26 KK, upoważniając sąd do zastosowania w tych sytuacjach nadzwyczajnego złagodzenia, a nawet uwolnienia od kary. W doktrynie reprezentowane jest w szerszym i węższym rozumieniu.

Według szerszego rozumienia, przekroczenie granic stanu wyższej konieczności zachodzi wtedy, gdy:

• Niebezpieczeństwo nie było bezpośrednie

• Przełamana została zasada subsydiarności, tj. niebezpieczeństwa można było inaczej uniknąć

• Nie zachowano zasady proporcjonalności

Według węższego rozumienia pojęcia przekroczenia granic stanu wyższej konieczności, zalicza się do niego tylko sytuacje „2” i „3”, ponieważ tylko przy nich rzeczywiste istnienie bezpośredniego niebezpieczeństwa może w pewnym stopniu tłumaczyć naruszenie innych przesłanek stanu wyższej konieczności.

Pyt. 61 OMÓW KONTRATYP DZIAŁANIA W GRANICACH UPRAWNIEŃ I OBOWIĄZKÓW

Działanie w ramach obowiązków i uprawnień:

Nie stanowi przestępstwa działanie będące realizacją obowiązków lub uprawnień służbowych. Uprawnienia i obowiązki wynikają z różnorodnych, w szczególności dotyczących funkcjonariuszy publicznych, przepisów prawa. Określamy je jako kontratyp pozakodeksowy, gdyż spełnić muszą wspólnie dla wszystkich warunki.

Warunkami tymi są:

- kompetencja rzeczowa i miejscowa podmiotu do dokonania określonej czynności.

- istnienie określonej prawem podstawy prawnej i faktycznej dla dokonania danej czynności

- realizacja czynności służbowej w sposób zgodny z warunkami określonymi przez odpowiednie przepisy prawa.

Pyt. 62 OMÓW PROBLEM ZGODY DYSPONENTA DOBREM JAKIO KONTRATYPU W PRAWIE KARNYM

Zgoda Dysponenta - nie ma przestępstwa, jeżeli naruszenie lub zagrożenie dobra prawnego nastąpiło za zgodą pokrzywdzonego (dysponenta dobrem).

Muszą być spełnione następujące warunki:

1. zgoda dotyczy dobra, którym osoba udzielająca zgody może swobodnie dysponować,

2. zgoda jest dobrowolna,

3. zgoda istnieje w chwili czynu.

Pokrzywdzony musi być poczytalny, pełnoletni a zgoda powinna być wyrażona przed dokonaniem działania.

Nie dotyczy to wszystkich przypadków, np. nie możemy wyrazić zgody, aby ktoś nas zabił, nie możemy rozdać całego majątku z pokrzywdzeniem najbliższej rodziny.

Pyt. 63 CO TO SĄ CZYNNOŚCI LECZNICZE? JAKIE WARUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE , ABY NASTĄPIŁO UCHYLENIE BEZPRAWNOŚCI CZYNU PRZY SPOWODOWANIU EWENTUALNYCH UJEMNCH SKUTKÓW PODJĘTYCH CZYNNOŚCI LECZNICZYCH

Czynności lecznicze obejmują wszelką działalność mającą na celu leczenie chorego, diagnostykę, terapię i profilaktykę. Najistotniejsze znaczenie w PK mają zabiegi lecznicze, a zwłaszcza operacyjne, które wiążą się z głęboką ingerencją w organizm ludzki oraz ryzykiem śmierci, uszkodzeń ciała lub innego uszczerbku na zdrowiu. Podstawowymi warunkami legalności zabiegów leczniczych są: zgoda pacjenta poddanego zabiegowi, wykonanie zabiegu w celu leczniczym, wykonanie zabiegu zgodnie ze wskazaniami wiedzy i sztuki lekarskiej i przez osobę uprawnioną. Uchylenie bezprawności zabiegu operacyjnego następuje pod dalszymi warunkami. Zabieg operacyjny wymaga pisemnej zgody chorego. Podobnie jak zabiegi lecznicze traktuje się zabiegi kosmetyczne.

Czynności lecznicze wyłączają odpowiedzialność sprawcy, jeżeli:

- działanie podjęte zostało w celu leczniczym przez osobę uprawnioną

- wykonanie czynności leczniczych zgodne jest z istniejącą wiedzą i z zasadami sztuki lekarskiej

Pyt. 64 OMÓW ISTOTĘ KONTRATYPU KARCENIA MAŁOLETNIEGO

Karcenie nieletnich wypełniać może ustawowe znamiona takich przestępstw jak naruszenie nietykalności cielesnej, znieważenie, pozbawienie wolności i zmuszenie do znoszenia. Przesłanką legalizacji takich czynności są wychowawcze uprawnienia rodziców lub opiekunów. Jednak zachowane muszą być określone warunki, których naruszenie powoduje przestępność czynu. Zalicza się do nich: wychowawczy charakter karcenia, proporcjonalność użytych środków do wagi przewinienia dziecka, umiarkowanie użytych środków, które nie mogą zagrażać fizycznemu lub psychicznemu rozwojowi, ani też wyrządzać szkód fizycznych lub duchowych osobie karconej.

Nadużycie prawa karcenia powoduje odpowiedzialność karną za przestępstwo znęcania się nad osoba zależną.

Pyt. 65 CO TO JEST RYZYKO SPORTOWE ? JAKIE WRUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE , ABY NASTĄPIŁO UCHYLENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ ZA EWENTUALNE UJEMNE SKUTKI, KTÓRE POWSTAŁY W WYNIKU UPRAWIANIA SPORTU.

Uprawianie niektórych sportów łączy się z natury rzeczy dla uprawiających dana dyscyplinę z naruszeniem nietykalności cielesnej zawodnika ( boks, zapasy). Zachowania takie nie są oczywiście przestępne, ponieważ następują za zgoda osób uprawiających daną dyscyplinę. Odrębny problem powstaje, gdy w czasie uprawiania sportu następują nieszczęśliwe wypadki w postaci uszkodzeń ciała lub śmierci zawodników albo kibiców. W takich przypadkach wyłączenie przestępności czynu ma miejsce tylko wtedy, gdy skutki te zostały spowodowane w ramach tzw. ryzyka sportowego. Tolerowanie ryzyka wiążącego się ze sportem opiera się na przekonaniu, że jest to opłacalne społecznie ze względu na pożytek i przyjemność, wynikające z uprawiania sportu, i atrakcyjność widowisk sportowych dla publiczności.

Działanie ma miejsce w ramach ryzyka sportowego, jeżeli zostały spełnione następujące warunki:

• uprawianie danej dyscypliny sportu jest dozwolone

• działanie było podjęte w celu sportowym

• nie zostały naruszone reguły danej dyscypliny sportowej

Ad 1) Dozwolone jest uprawianie dyscyplin sportowych, jeżeli nie zostało to, w drodze wydania odpowiednich przepisów, zabronione przez państwo. Trzeba jednak pamiętać, że mówimy tu o dyscyplinie sportowej mającej pewne zasady i reguły zachowania się, zabezpieczające uczestników przed nadmiernym ryzykiem.

Ad 2) Działanie musi być podjęte dla osiągnięcia celów wynikających z reguł danej dyscypliny sportu ( strzelanie bramki, zadania ciosu itd.), a nie w celu np. „odegrania się” na przeciwniku pod pozorem działania o charakterze sportowym.

Ad 3) Najważniejszym elementem działania ryzyka sportowego jest działanie w ramach reguł danej dyscypliny sportowej. Chodzi naturalnie o tę grupę reguł , która ma na celu bezpieczeństwo współuczestników zawodów. Na przykład spowodowanie śmierci bramkarza w czasie meczu piłki nożnej przez usiłowanie kopnięcia piłki w sytuacji, gdy reguły gry nakazują już powstrzymanie się od tego działania, będzie wykluczało powołanie się sprawcy na ryzyko sportowe. Natomiast spowodowanie takiego samego skutku bez naruszenia reguł bezpieczeństwa będzie się mieściło w ramach ryzyka sportowego, nawet jeżeli sprawca naruszył reguły mające charakter umowny, np. uderzając piłkę ręką w czasie meczu piłki nożnej. Powołanie się na ryzyko sportowe jako na okoliczność wyłączającą przestępczość czynu odnosi się nie tylko do oficjalnie organizowanych zawodów, lecz do wszystkich sytuacji uprawiania sportu, jeżeli tylko spełnione zostały przesłanki tego ryzyka.

Pyt. 66 CO TO JEST RYZYKO NOWATORSTWA( UZASADNIONE RYZYKO)? JAKIE WARUNKI MUSZĄ BYĆ SPEŁNIONE , ABY NASTĄPIŁO UCHYLENIE ODPOWIEDZIALNOŚCI KARNEJ W PRZYPADKU EWENTUALNYCH NEGATYWNYCH SKUTKÓW PRZEPROWADZANYCH EKSPERYMENTÓW NAUKOWYCH?

Osiąganie nowych wartości społecznych jest często związane z ryzykiem wywołania niekorzystnych rezultatów. Uważa się jednak, że w ostatecznym bilansie działania o pewnym stopniu ryzyka są społecznie pożyteczne. Gdyby podejmowanie ryzykownych działań, zwłaszcza eksperymentów, było zabronione lub związane z ryzykiem poniesienia odpowiedzialności karnej - niemożliwe byłoby np. wypróbowanie owych urządzeń technicznych i nowych metod leczenia, co utrudniłoby postęp w wielu dziedzinach życia. Przyjmuje się więc, że podejmowanie ryzyka nie może pociągać za sobą odpowiedzialności karnej, jeżeli spełnione są pewne warunki. Kwestia dozwolonego ryzyka uregulowana jest w art. 27 KK. Przepis ten wymaga spełnienia następujących warunków, by ryzyko było dopuszczalne:

• celem działającego jest przeprowadzenie eksperymentu poznawczego, medycznego, technicznego lub ekonomicznego

• spodziewana korzyść ma istotne znaczenie poznawcze, medyczne lub gospodarcze

• w świetle aktualnego stanu wiedzy oczekiwanie jej osiągnięcia jest zasadne

• w świetle aktualnego stanu wiedzy zasadne są celowość i sposób przeprowadzenia eksperymentu

Jeżeli w eksperyment zaangażowany jest (jako jego obiekt) człowiek, to warunkiem jego legalności jest zgoda udzielona po należytym poinformowaniu go o spodziewanych korzyściach i grożących mu ujemnych skutkach oraz prawdopodobieństwie ich powstania, jak również o możliwości odstąpienia od udziału w eksperymencie na każdym jego etapie.

Pyt. 67 JAKI WPŁYW NA ODPOWIEDZIALNOŚĆ SPRAWCY MA ZWYCZAJ?

Przestępność czynu może być wyłączona przez fakt, że mieści się on w ramach pewnego społecznie akceptowanego zwyczaju. Przykładowe sytuacje:

1.wręczanie prezentów osobom pełniącym funkcje publiczne-dotyczy to na przykład wręczania napiwków. Inaczej sytuacja jednak wygląda gdy prezent przyjmują lekarze lub nauczyciele-w tym przypadku istnieją konkretne zasady wręczania prezentów. Nie może to następować na żądanie obdarowanego, czynność urzędowa obdarowanego nie może być uzależniona od otrzymania prezent. Prezent może być wręczony dopiero po wykonaniu czynności przez obdarowanego i nie może być wcześniej obiecany. Ponadto, prezent nie może przekraczać zwyczajowych ram- kwiaty, czekoladki, ale nie pieniądze lub drogie podarunki.

2. naruszenie nietykalności cielesnej- przestępność może być wyłączona np. w lany poniedziałek, gdy zwyczaj nakazuje oblewanie wodą, jednak tylko w kręgu osób które się znają i gdy istnieje zgoda uczestników.

Pyt. 68 WYJAŚNIJ POJĘCIE NIEPOCZYTALNOŚCI I OMÓW SKUTKI PRAWNE JAKIE WYWOŁUJE?

Niepoczytalność- brak możliwości rozpoznania znaczenia swego czynu lub pokierowania swym postępowaniem, który zachodzi w chwili czynu i spowodowany jest niedorozwojem umysłowym, chorobą psychiczną lub innym zakłóceniem czynności psychicznych(np. menstruacja, dojrzewanie, wysoka gorączka, alkohol, narkotyki).

Stan taki musi istnieć dokładnie w chwili czynu.

Konsekwencją niepoczytalności jest brak winy po stronie sprawcy czynu zabronionego, a więc brak przestępstwa

Pyt. 69 CO TO JEST POCZYTALNOŚĆ OGRANICZONA I JAIE SKUTKI PRAWNE WYWOŁUJE?

Nie wyłącza winy stan poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej. Sprawca działający w takim stanie popełnia więc przestępstwo i ponosi odpowiedzialność karna. Ograniczenie poczytalności wpływa jednak na stopień winy, powodując jego obniżenie. Kodeks karny (art. 31 § 2) określa tylko konsekwencje popełnienia czynu w stanie poczytalności ograniczonej w znacznym stopniu, stwierdzając że sąd może w takim przypadku zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary. Ograniczenie poczytalności mniejszego stopnia powinno jednak wpływać na wymiar kary w jej ustawowych granicach.

Pyt. 70 WYJAŚNIJ POJĘCIE BŁEDU CO DO FAKTU I OMÓW W JAICH OKOLICZNOŚCIACH uchyla ON ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ?

Błąd sprawcy może dotyczyć fizycznych właściwości przedmiotu wykonawczego albo jego cech normatywnych. Błędy takie mają charakter istotny. Jeżeli sprawca zamierzał za bić osobę A przez pomyłkę zabił osobę B to błąd sprawcy jest nieistotny i odpowiadać on będzie za zabójstwo. Charakter błędu może być styczny i dynamiczny. Błąd sprawcy co do następstw kwalifikujących odpowiedzialność karną nie wyłącza odpowiedzialności za te następstwa, jeżeli był wynikiem lekkomyślności lub niedbalstwa. Jeżeli zaś chodzi o okoliczności tworzące typ kwalifikowany to muszą one być umyślne. Błąd sprawcy co do okoliczności kwalifikującej wyłącza odpowiedzialność za przestępstwo kwalifikowane. Jeżeli chodzi o uprzywilejowane typy przestępstw, to nieświadomość sprawcy co do istnienia takiej okoliczności, albo urojenie sobie jej istnienia stwarza podstawę do zastosowania złagodzonej odpowiedzialności , gdy sąd uzna że błąd sprawcy był usprawiedliwiony.

Pyt. 71. NA CZTM POLEGAJĄ: BŁĄD CO DO PRAWA I BŁĄD CO DO KONTRATYPU. JAKI WPŁYW MAJĄ ONE NA OKREŚLENIE ODPWIEDZIALNOŚCI KARNEJ?

BŁĄD CO DO PRAWA - dotyczy nie jednego ze znamion przestępstwa, lecz całościowej prawnej oceny czynu. Ma on w praktyce miejsce w odniesieniu do mniej znanych typów przestępstw, bo trudno sobie wyobrazić, że ktoś nie wie że przestępstwem jest np. kradzież. Nie ma błędu w rozumieniu tego przepisu jeżeli sprawca w prawdzie nie wie dokładnie, że jego czyn jest przestępstwem, ale zdaje sobie sprawę że czyn ten jest zabroniony przez jakąś gałąź prawa. Nie ma też błędu co do prawa jeżeli sprawca wie o bezprawności czynu ale uważa zakaz za niesłuszny. Przy ustalaniu nieświadomości bezprawności czynu należy wziąć pod uwagę poziom umysłowy sprawcy i stopień zrozumiałości przepisu.

BŁĄD CO DO KONTRATYPU - art. 29 KK - nie popełnia przestępstwa kto dopuszcza się czynu zabronionego w usprawiedliwionym błędnym przekonaniu że zachodzi tu okoliczność wyłączająca bezprawność. Gdy błąd taki nie jest usprawiedliwiony, sprawca odpowiada na normalnych zasadach, możliwe jest jednak zastosowanie nadzwyczajnego złagodzenia kary.

Pyt. 72 W JAKICH OKOLICZNOŚCIACH DZIAŁANIE NA ROZKAZ UCHYLA ODPOWIEDZIALNOŚĆ KARNĄ?

Rozkaz przełożonego jest okolicznością wyłączającą winę sprawcy tylko wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie 3 przesłanki zawarte w rt. 318 KK. Artykuł ten dotyczy tylko żołnierza:

- żołnierz który popełnia czyn zabroniony

- czyn ten musi być dokonany w wyniku wydanego wcześniej rozkazu przełożonego. Rozkazem jest polecenie określonego działania lub zaniechania, wydane służbowo żołnierzowi przez przełożonego lub uprawnionego żołnierza starszego stopniem.

- powołanie się przez sprawcę na działanie pod wpływem rozkazu jest nieświadomość przestępności czynu.

Odpowiedzialność karna żołnierza nie jest wyłączona, jeśli chciał on lub godził się na popełnienie przestępstwa.

Pyt. 73. JAKIE KARY PRZEWIDUJE KODEKS KARNY?

Art. 32. Karami są:

1) grzywna,

2) ograniczenie wolności,

3) pozbawienie wolności,

4) 25 lat pozbawienia wolności,

5) dożywotnie pozbawienie wolności.

Pyt. 74 JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY KARĄ A ŚRODKIEM KARNYM?

Środki karne różnią się tym od kary że są "karami dodatkowymi".

Środków karnych jest razem dziesięć; dwa dotykają dóbr osobistych (pozbawienie praw publicznych i podanie wyroku do publicznej wiadomości), cztery są różnego rodzaju zakazami i cztery mają charakter majątkowy.

Pyt. 75 JAKA JEST DOLNA I GÓRNA GRANICA STAWKI DZIENNEJ KARY GRZYWNY I CZY KODEKS KARNY MA OD TEJ REGUŁY JAKIEŚ WYJĄTKI?

Kodeks Karny w art. 33 przewiduje grzywnę w stawkach dziennych, grzywnę wymierza się w stawkach dziennych w granicach od 10 do 360 stawek. Wysokość pojedynczej stawki dziennej ustalona została w granicach od 10 zł do 2000zł.

Wyjątek odnośnie grzywny w stawkach dziennych opisany w art. 77 KK, zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, sąd może orzec grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych, natomiast zawieszając wykonanie kary ograniczenia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych.

Pyt. 76 PODAJ DEFINICIĘ KARY?

Kara kryminalna to osobista dolegliwość ponoszona przez sprawcę jako odpłata za popełnione przestępstwo, wyrażająca potępienie popełnionego przez niego czynu, i wymierzona w imieniu państwa przez sąd.

Pyt. 77 JAKIE SĄ PRZESŁANKI WYMIERZENIA GRZYWNY OBOK KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI ?

Kara grzywny wymierzana jest obok kary pozbawienia wolności (tylko wyłączenie w przypadku kary tzw. terminowej, tzn. nie dotyczy kary 25 lat oraz kary dożywotniego pozbawienia wolności) wtedy, gdy sprawca dopuścił się przestepstwa, które miało na celu osiągnięcie korzyści majątkowych lub gdy korzyść majątkową osiągnął.

Pyt. 78 CO SĄD BIERZE POD UWAGĘ PRZY OKREŚLENIU WYSOKOŚCI JEDNEJ STAWKI DZIENNEJ?

Zgodnie z art. 33 par. 3 KK sąd ustalając stawkę dzienną bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.

Pyt. 79 JAKA MOŻE BYĆ TREŚĆ KARY OGRANICZENIA WOLNOŚCI?

Treścią kary ograniczenia wolności jest ograniczenie swobody osobistej sprawcy poprzez nałożenie na niego rygorów określonych w art. 34 § 2 pkt 1-3 kk. Na treść tej kary składają się trzy grupy obciążeń: zakaz zmiany miejsca stałego pobytu bez zgody sądu, wykonywanie pracy wskazanej przez sąd, udzielanie wyjaśnień dotyczących przebiegu jej odbywania.
Karę ograniczenia wolności wymierza się w miesiącach i może ona trwać od 1 miesiąca do maksymalnie 12 miesięcy.

Zasadniczy element kary ograniczenia wolności to obowiązek pracy wskazanej przez sąd. Może ona występować w dwóch postaciach. Po pierwsze, może on polegać na wykonywaniu wskazanej przez sąd, nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w odpowiednim zakładzie pracy, placówce zdrowia, opieki społecznej lub instytucji niosącej pomoc charytatywną. Wymiar czasu takiej pracy sąd określa w wyroku w rozmiarach od 20 do 40 godzin w skali miesiąca.
Drugą postacią obowiązku pracy wskazanej przez sąd jest potrącenie od 10 do 25% z wynagrodzenia za pracę, przy czym skazany nie może w okresie odbywania kary rozwiązać bez zgody sądu stosunku pracy. Potrącenia dokonuje się na rzecz Skarbu Państwa lub na wskazany przez sąd cel społeczny.
Kara ograniczenia wolności może być również orzeczona z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jeżeli jest to wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa. Zawieszając wykonanie tej kary sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy tryb życia oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa. Okres próby biegnie od uprawomocnienia się wyroku i wynosi od 1 roku do 3 lat. Zawieszając wykonanie kary ograniczenia wolności sąd może orzec grzywnę w wysokości do 90 stawek dziennych oraz zobowiązać skazanego do wypełnienia określonych obowiązków.
Skazanego na karę ograniczenia wolności można również zwolnić od reszty kary (przedterminowe zwolnienie), jeżeli odbył przynajmniej połowę orzeczonej kary, przestrzegał porządku prawnego i sumiennie wykonywał pracę wskazaną przez sąd, a także spełniał nałożone na niego obowiązki i środki karne.
Natomiast jeżeli sprawca nie realizuje kary ograniczenia wolności, sąd zamienia tę karę na zastępczą karę grzywny. Jeden dzień ograniczenia wolności odpowiada jednej stawce dziennej, której wysokość należy określić. Jeżeli orzeczenie zastępczej kary grzywny byłoby niecelowe albo jeżeli skazany tej grzywny nie uiści w terminie i nie można ściągnąć jej w drodze egzekucji, sąd orzeka zastępczą karę pozbawienia wolności. Jeżeli za dane przestępstwo nie jest przewidziana kara pozbawienia wolności, kara zastępcza nie może przekroczyć 6 miesięcy pozbawienia wolności.

Pyt. 80 JAKIE SĄ GRANICE KARY OGRANICZENIA WOLNOŚCI I JAKIE DODATKOWE OBOWIĄZKI MOŻE NAŁOŻYĆ NA SKAZANEGO NA KARĘ OGRANICZENIA WOLNOŚCI?

Kara ograniczenia wolności trwa najmniej jeden miesiąc, najwyżej 12 miesięcy (art. 34 KK). W czasie odbywania kary ograniczenia wolności skazany:

1. nie może bez zgody sądu zmieniać miejsca stałego pobytu,

2. jest obowiązany do wykonywania prac wskazanych przez sąd,

3. ma obowiązek udzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary.

Zasadnicze znaczenie dla treści tej kary ma obowiązek wykonywania przez skazanego pracy wskazanej przez sąd. Obowiązek ten może być realizowany w dwojaki sposób. Po pierwsze, może on polegać na wykonywaniu nieodpłatnie kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze od 20 do 40 godzin miesięcznie. Drugi wariant odnosi się wyłącznie do skazanych, którzy są zatrudnieni. Sąd może wówczas orzec potrącenie od 10 do 25% wynagrodzenia za pracę na rzecz Skarbu Państwa albo na cel społeczny wskazany przez sąd.

Wymierzając karę ograniczenia wolności sąd może oddać skazanego pod dozór. Może też nałożyć na niego obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego, obowiązek wykonywanie obowiązku alimentacyjnego, powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub uzywania innych środków odurzających. Sąd może też zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części albo do świadczenia pieniężnego przewidzianego w art. 49 KK.

81. JAKIE ZNASZ ŚODKI KARNE PRZEWIDZIANE W KODEKSIE KARNYM?

Na podstawie art. 39 KK

• pozbawienie praw publicznych

• zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej

• zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub

z opieką nad nimi

• obowiązek powstrzymywania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,

zakaz kontaktowania się z określonymi osobowymi lub zakaz opuszczania określonego miejsca

pobytu bez zgody sądu

• zakaz prowadzeni pojazdów

• przepadek

• obowiązek naprawienia szkody

• świadczenie pieniężne

podanie wyroku do publicznej wiadomości

Na podstawie art. 324 KK (odnosi się do żołnierzy)

• wydalenie z zawodowej służby wojskowej

• degradacja

82. KIEDY MOŻE BYĆ ORZECZONY ŚRODEK KARNY POZBAWIENIA PRAW PUBLICZNYCH?

Na podstawie art. 40 § 2 KK

Sąd może orzec pozbawienie praw publicznych w razie skazania na karę pozbawienia wolności, na czas nie krótszy niż 3 lata za przestępstwo popełnione w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie

83. NA CZYM POLEGA ŚRODEK KARNY POZBAWIENIA PRAW PUBLICZNYCH?

Na podstawie art. 40 § 1 KK

• utrata czynnego i biernego prawa wyborczego do organu władzy publicznej, organu samorządu zawodowego lub gospodarczego

• utrata prawa do udziału w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości

• utrata prawa do pełnienia funkcji w organach i instytucjach państwowych i samorządu terytorialnego lub zawodowego

• utrata posiadanego stopnia wojskowego i powrót do stopnia szeregowego

• utrata orderów, odznaczeń i tytułów honorowych

• utrata zdolności do ich uzyskania w okresie trwania pozbawienia praw

Pyt. 84 JAKICH PRZEDMIOTÓW DOTYCZY ŚRODEK KARNY POLEGAJĄCY NA ORZECZENIU ICH SKUTKU?

Zgodnie z treścią art. 44 KK, możliwość orzeczenia przepadku przedmiotów zachodzi w następujących przypadkach:

- jeżeli dotyczy rzeczy pochodzących bezpośrednio z przestępstwa. Przepadek tych przedmiotów jest obligatoryjny

- jeżeli dotyczy rzeczy, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, czyli tzw. Narzędzi przestępstwa. Przepadek tych przedmiotów jest fakultatywny lub obligatoryjny.

- w razie wskazania za przestępstwo polegające na naruszeniu zakazu wytwarzania, posiadania, przenoszenia lub przewozu określonych przedmiotów. W powyższym przypadku sąd może orzec w wypadkach przewidzianych w ustawie orzeka ich przepadek.

Kodeks przewiduje również przepadek korzyści majątkowych pochodzących pośrednio z przestępstwa. W razie skazania za przestępstwo, z którego popełnienia sprawca osiągnął pośrednią korzyść majątkową znacznej wartości, uważa się, że mienie, które sprawca objął we władanie lub do którego uzyskał jakikolwiek tytuł w czasie popełnienia przestępstwa lub po jego popełnieniu, do chwili wydania chociażby nieprawomocnego wyroku, chyba, ze sprawca przedstawi dowód przeciwny.

Pyt. 85 CO TO JEST ZAKAZ ZAJMOWANIA STANOWISK LUB WYKONYWANIA OKREŚLONEGO ZAWODU LUB PROWADZENIA OKREŚLONEJ DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ?

• art. 41 § 1 kk → sąd może orzec, gdy:

• sprawca przy popełnieniu przestępstwa nadużył stanowiska lub zawodu;

• okazał, że dalsze zajmowanie stanowiska lub wykonywanie zawodu zagra­ża istotnym dobrom chronionym prawem;

• musi istnieć powiązanie między przestępstwem a nadużyciem/zagrożeniem;

• art. 41 § 1 kk → sąd może orzec zakaz prowadzenia działalności gospodarczej za przestępstwo popełnione w związku z tą działalnością, jeśli jej dalsze prowadzenie zagraża istotnym dobrom chronionym prawem;

Pyt. 86 KIEDY MOŻE ZOSTAĆ ORZECZONY ZAKAZ PROWADZENIA POJAZDÓW?

a) jeżeli zostaje skazana osoba uczestnicząca w ruchu za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, w szczególności jeżeli z okoliczności popełnienia przestępstwa wynika, że prowadzenie pojazdu przez osobę zagraża bezpieczeństwu w komunikacji- sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów określonego rodzaju

b) jeżeli sprawca w czasie popełnienia przestępstwa przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca katastrofy, zagrożenia katastrofą albo wypadku- sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych albo pojazdów mechanicznych określonego rodzaju

c) jeżeli w czasie popełnienia przestępstw spowodowania katastrofy albo zagrożenia katastrofą, albo spowodowania wypadku także przez kierowcę uzbrojonego pojazdu mechanicznego, z których wynikła śmierć innej osoby lub ciężki uszczerbek na jej zdrowiu, sprawca był w stanie nietrzeźwości, pod wpływem środka odurzającego lub zbiegł z miejsca zdarzenia- sąd może orzec zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze

d) w razie ponownego skazania osoby prowadzącej pojazd mechaniczny w warunkach określonych pod lit. c- sąd orzeka zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych na zawsze

Pyt. 87 NA JAKI OKRES MOŻE ZOSTAĆ ORZECZONY ŚRODEK KARNY?

Pozbawienie praw publicznych, zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej oraz zakaz prowadzenia pojazdów orzeka się na okres od roku do 10 lat, chyba że zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczono na zawsze.

Zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub z opieką na nimi oraz obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu orzeka się na czas od roku do lat 15, chyba że obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach, zakaz kontaktowania się lub zakaz opuszczania określonego miejsca orzeczono na zawsze.

Pyt. 88 KIEDY MOŻE NASTĄPIĆ ORZECZENIA ŚRODKA POLEGAJĄCEGO NA PODANIU WYROKU DO PUBLICZNEJ WIADOMOŚCI? W JAKIEJ FORMIE MOŻE NASTĄPIĆ PODANIE WYROKU DO PUBLICZNEJ WIADOMOŚCI?

Środek karny polegający podaniu do publicznej wiadomości może wystąpić wyłącznie w przypadkach wskazanych w ustawie. W razie skazania za zniesławienie, na wniosek pokrzywdzonego sąd może podać treść wyroku do publicznej wiadomości. Formy podawania do publicznej wiadomości:

art. 50 kk - nie określona forma podania do wiadomości, określa ją sąd. Może to nastąpić za pośrednictwem: pras lokalnej, ogólnopolskiej, mediów elektronicznych. Istnieje też możliwość obwieszczenia w budynku sądu, urzędów państwowych lub samorządowych.

Pyt. 89. CZYM JEST NAWIĄZKA I KIEDY MOŻE ZOSTAĆ ORZECZONA?

Nawiązka jest to represyjno-odszkodowawczy środek karny będący reakcją na popełnienie czynu zabronionego. Według prawa polskiego sąd może zasądzić nawiązkę w wysokości do 100 000 złotych w wypadku:

• skazania za ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała, rozstrój zdrowia, a także za doznaną krzywdę - na rzecz pokrzywdzonego w celu zadośćuczynienia.

• skazania za umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu albo za inne przestępstwo umyślne, którego skutkiem jest śmierć człowieka, ciężki uszczerbek na zdrowiu, naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia - na rzecz organizacji społecznej, do której do której statutowych zadań należy ochrona zdrowia.

• skazania za przestępstwo przeciwko środowisku - na rzecz organizacji społecznej, do której do której statutowych zadań należy ochrona środowiska.

• skazania sprawcy wypadku drogowego, jeżeli był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo zbiegł z miejsca zdarzenia - na rzecz organizacji społecznej, do której statutowych zadań należy świadczenie pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych.

• skazania za przestępstwo pomówienia - na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.

• skazania za przestępstwo wyrębu drzewa albo za kradzież leśną - na rzecz pokrzywdzonego w wysokości podwójnej wartości drzewa.

• gdyby orzeczenie przepadku przedmiotów stanowiących mienie ruchome, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa byłoby niewspółmierne do wagi popełnionego czynu - na rzecz Skarbu Państwa zamiast przepadku.

Jeżeli przestępstwa dopuściło się kilka osób, nawiązkę orzeka się od każdej z nich w pełnej wysokości.

Nawiązka podlega wykonaniu przez komornika w trybie egzekucji sądowej, chyba że orzeczono ją na rzecz Skarbu Państwa. Wówczas wykonuje ją urząd skarbowy na podstawie przepisów o egzekucji administracyjnej.

Pyt. 90. CZYM JEST ŚWIADCZENIE PIENIĘŻNE I NA CZYM POLEGA?

Świadczenie pieniężne jest jednym ze środków karnych zgodnie z art. 39 kodeksu karnego. Orzekać go może sąd w przypadku, gdy odstępuje od wymierzenia kary, a także w wypadkach wskazanych przez ustawę. Tym różni się od nawiązki. Świadczenie pieniężne można orzec na rzecz : instytucji, stowarzyszenia, fundacji, organizacji społecznej wpisanej do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, której podstawowym zadaniem lub celem statutowym jest spełnianie świadczeń na określony cel społeczny, bezpośrednio związany z ochrona dobra naruszonego lub zagrożonego przestępstwem, za które skazano sprawcę, z przeznaczeniem na ten cel.

Świadczenie pieniężne nie może przekroczyć 20.000 złotych. Jeżeli sprawca zostanie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego sąd może orzec świadczenie pieniężne na rzecz: instytucji, stowarzyszenia, fundacji, organizacji społecznej, z przeznaczeniem na cel bezpośrednio związany z udzielaniem pomocy osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych. Świadczenie to nie może przekroczyć 60.000 złotych. Świadczenie pieniężne podlega wykonaniu przez komornika w drodze egzekucji sądowej.

Pyt. 91 KIEDY MOŻE ZOSTAĆ ORZECZONY ŚRODEK KARNY POLEGAJĄCY NA OBOWIĄZKU NAPRAWIENIA SZKODY? KIEDY SĄD MOŻE ORZEC ZAMIAST NAPRAWIENIA SZKODY NAWIĄZKĘ

Obowiązek naprawienia szkody

• ważny czynnik wpływający na sądowy wymiar kary (art. 53 § 2 kk), czy w przypadku instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary (art. 60 § 2 kk);

• art. 46 kk → obowiązek ten przewiduje się w przypadku najistotniejszych statystycznie przestępstw (na wniosek pokrzywdzonego lub innego uprawnionego podmiotu):

• przestępstwo spowodowania śmierci, ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdro­wia;

• przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji;

• przestępstwo przeciwko środowisku;

• przestępstwo przeciwko mieniu lub przeciwko obrotowi gospodar­czemu;

• § 2 - możliwość zamiany na nawiązkę;

• niezależnie od zastosowania jako odrębny środek karny, sąd stosuje ten środek:

• obligatoryjnie w przypadku warunkowego umorzenia postępowania (art. 67 § 3 kk);

• fakultatywnie w przypadku warunkowego zawieszenia wykonywania kary (art. 72 § 2 kk);

Zwrot korzyści

• art. 52 kk → w przypadku skazania lub warunko­wego umorzenia postępowania o przestępstwo przynoszące korzyść majątkową podmiotowi prawa, a popełnione przez sprawcę działającego w jego imieniu/interesie, sąd zobowiązuje ten podmiot do zwrotu w całości lub w części korzyści na rzecz SP, chyba że korzyść ta ulega zwrotowi innemu podmiotowi;

• środek nie wymieniony w katalogu w art. 39 kk, nie dot. skazanego, a w swej istocie jest najbliższy przepadkowi przedmiotów pochodzących z przestęp­stwa;

Pyt. 92. CZY ZACHOWANIE SIĘ POKRZYWDZONEGO STANOWI KODEKSOWĄ DYREKTYWĘ WYMIARU KARY I ŚRODKÓW KARNYCH ? CO NALEŻY ROZUMIEĆ PRZEZ ZACHOWANIE SIĘ POKRZYWDZONEGO?

Jedną z okoliczności mających wpływ na wymiar kary i środków karnych jest zachowanie pokrzywdzonego po zaistnieniu przestępstwa, a zwłaszcza mediacja przeprowadzona po między pokrzywdzonym a sprawcą i zawarta w jej wyniku ugoda. Przyczynienie się pokrzywdzonego do zaistnienia przestępstwa jest ustawową okolicznością istotną dla wymiaru kary i środków karnych.

Pod pojęciem „zachowania się pokrzywdzonego” rozumiemy przyczynienie się do popełnienia przestępstwa, ale również zachowanie się po popełnieniu przestępstwa, czyli o stosunek pokrzywdzonego do zaistniałego czynu i jego sprawcy. Taka postawa ofiary nie jest okolicznością, która mogłaby mieć wpływ na ocenę stopnia zawinienia sprawcy jednakże na pewno dowodzi, że stopień społecznej szkodliwości czynu może zostać uznany za mniejszy.

Pyt. 93 JAKIE ZNASZ ZASADY SĄDOWEGO WYMIARU KARY?

Wymierzenie kary lub środka karnego następuje zgodnie z zasadami sądowego wymiaru kary oraz zgodnie z ustawowym wymiarem kary, który określa granice kar za poszczególne przestępstwa.

Z art. 53 kk można wyprowadzić ogólne i szczegółowe dyrektywy sądowego wymiaru kary.

Ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary ( art. 53§1 kk):

- stopień społecznej szkodliwości czynu

- cele zapobiegawcze i wychowawcze kary

- potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa

Z art. 3 kk wynika podstawowa zasada, iż kary i środki karne należy stosować z uwzględnieniem zasad humanitaryzmu, w szczególności z poszanowaniem godności człowieka.

Szczegółowe dyrektywy sądowego wymiaru kary ( art. 53§2 kk):

- motywacja i sposób zachowania sprawcy

- popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim

- rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcę obowiązków

- rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa

- właściwości i warunki osobiste sprawcy

- sposób życie przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie po jego popełnieniu

- staranie o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie w innej formie

- zachowanie pokrzywdzonego

Dodatkowa dyrektywą szczegółową wskazaną w art. 53§3 kk jest pozytywny wynik mediacji między pokrzywdzonym, a sprawcą lub ugoda między nimi osiągnięta w postępowaniu przed sądem lub prokuratorem.

Pyt. 94 NA CZYM POLEGA ZASADA SWOBODNEGO UZNANIA SĘDZIOWSKIEGO W RAMACH USTAWY?

Zasada ściśle związana z zasadą niezawisłości sędziowskiej i niezależności sądów. Kodeks karny przyznaje sędziemu swobodne uznanie w wymiarze kary lub środka karnego w granicach przewidzianych przez ustawę. Sąd może poruszać się w granicach oznaczonych dolną i górną granicą zagrożoną sankcją. Ograniczony jest okolicznościami jak w szczególności:

• motywacja i sposób zachowania się sprawcy,

• popełnienie przestępstwa wspólnie z nieletnim,

• rodzaj i stopień naruszenia ciążących na sprawcy obowiązków,

• rodzaj i rozmiar ujemnych następstw przestępstwa,

• właściwości i warunki osobiste sprawcy,

• sposób życia przed popełnieniem przestępstwa i zachowanie się po jego popełnieniu,

• dążenie do naprawienia szkody lub zadośćuczynienia w innej formie społecznemu poczuciu sprawiedliwości,

• zachowanie się pokrzywdzonego.

Pyt. 95 OMÓW ZASADĘ OZNACZNOŚCI KARY.

Sąd orzekając karę lub środek karny ma obowiązek wyznaczyć dokładnie rodzaj kary (środka) oraz jej wysokość (wymiar).

Pyt. 96 JAKIE OGÓLNE DYREKTYWY WYMIARU KARY I ŚRODKÓW KARNYCH PRZEWIDUJE KODEKS KARNY?

Zasady sądowego (sędziowskiego) wymiaru kary i środków karnych.

• sądowy wymiar kary - orzeczenie kary przez sąd konkretnemu sprawcy w konkretnej sprawie karnej;

• ustawowy wymiar kary - granice kary, które zakreśla ustawa, wynikające z przepisu dot. tego przestępstwa, ale i z innych, np. o recydywie;

• zasady sądowego wymiaru kary - dot. kar i środków karnych;

• zasady o charakterze ogólno prawnym (jak zasada równości wobec prawa);

• zasada swobodnego uznania sędziowskiego w ramach ustawy → wynika z art. 53 § 1 kk, ale nie oznacza to pełnej dowolności, gdyż sędzia związany jest ustawowym wymiarem kary, oraz ustawowymi dyrektywami. Oznacza to, że sędzia ma margines swobody w podejmowaniu decyzji w konkretnym przypadku, dlatego ustawodawca nie może zbyt wąsko zakreślać ram kary, by zachować tą swobodę;

• zasada indywidualizacji kary → wynika z art. 55 kk → okoliczności obciążające jak i łagodzące mające zastosowanie do danego sprawcy, nie są przenoszalne na innych sprawców;

• szersze rozumienie tej zasady kładzie nacisk na dostosowanie kary do konkretnego sprawcy, jego motywów, sposobu działania, podatności na oddziaływanie prewencyjne kary → nacisk na prewencje indywidualną;

• zasada oznaczoności kary → kara musi być oznaczo­na co do rodzaju i wysokości, niedopuszczalne są tzw. wyroki nieoznaczone (np. więzienie na 2-4 lat);

Dyrektywy ogólne

• to bardziej sprecyzowane wskazówki, jakimi powinien kierować się sędzia;

• można je podzielić na:

• dyrektywy ogólne → przede wszystkim w art. 53 § 1 kk i w art. 3 kk:

1. humanitaryzm kary

2. stopień winy sprawcy;

3. stopień szkodliwości społecznej czynu;

4. cele zapobiegawcze i wychowawcze w stosunku do skazanego (prewencja indywidualna);

5. potrzeby w zakresie kształtowania świadomości prawnej społeczeństwa (prewencja ogólna);

• dyrektywy szczególne;

1) Dyrektywa humanitaryzmu kary - najważniejsza z dyrektyw (art. 3 kk) - kara nie może naruszać godności człowieka, nie może być niehumanitarna → znaczenie tej zasady jest większe dla ustawodawcy, gdyż przyjmuje się wewnętrzną niesprzeczność kk, dlatego w zwykłej sytuacji wymierzenie nawet max wysokości kary nie jest niehumanitarne;

2) Dyrektywa stopnia winy - art. 53 § 1 - dolegliwość kary nie może przekraczać stopnia winy → stopień winy wyznacza więc górny pułap kary → stopień winy wg szkoły klasycznej miał zapobiegać wymierzeniu kary zbyt surowej, ale i zbyt łagodnej → uregulowanie w kk z 1997 odnosi się tylko do zaostrzenia kary;

3)Stopień szkodliwości społecznej czynu

• drugie kryterium z art. 53 § 1 kk → ma działać w obie strony - przeciwko zbytniemu zaostrzeniu jak i zbytniemu złagodzeniu kary → wraz z kryterium stopnia winy określa się te 2 kryteria jako „sprawiedliwościowe”;

• ustalenie stopnia społecznej szkodliwości → kryteria w art. 115 § 3 kk;

• ustalenie stopnia winy → brak kryteriów → art. 1 § 3 czy inne konkretyzujące zasadę winy dot. problematyki istnienia kary, a nie jej stopniowania, a istniejące nakazy łagodniejszego lub surowszego traktowania odwołują się jedynie do okoliczności podmiotowych (motywacja, cel działania, umyślność i jej rodzaj lub nieumyślność i jej rodzaj, szczególna sytuacja motywacyjna, działanie pod wpływem nacisku psychicz­nego). Wydaje się jednak, że należy również uwzględnić pewne elementy przedmiotowe, gdyż jest różnica pomiędzy umyślnością katastrofy kolejowej łączącej się ze stratami w ludziach czy ze stratami majątkowymi;

• kategoria winy i społecznej szkodliwości posługują się czasem podobnymi kryteriami, ale ocenianymi z różnych punktów widzenia (np. sposób okrutny);

• wina z art. 53 § 1 kk nie pokrywa się z pojęciem winy jako podstawy odpowiedzialności karnej z art. 1 § 3 kk;

4) Prewencja generalna i indywidualna.

• prewencja generalna (ogólna) - kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa przez określony wymiar kary;

• odstraszanie tych osób, których nie powstrzymują od popełnienia przestępstw inne czynniki, przy czym najważniejsze jest poczucie nieuchronności kary;

• utwierdzanie prawidłowych postaw wobec prawa;

• prewencja indywidualna (szczególna) - cele zapobiegawcze i wychowawcze, które kara ma wywołać w stosunku do skazanego;

• odstraszenie sprawcy - poprzez stosowanie kary surowej co do jej rodzaju i wymiaru, oraz uświadomienie skazanemu nieopłacalności przestępstwa;

• uniemożliwienie popełniania przestępstw - to głównie kara po­zbawienia wolności oraz niektóre inne kary dodatkowe, jak zakaz prowadzenia pojazdów, wykonywania zawodu;

• wychowanie (resocjalizacja) skaza­nego - prócz ukształtowania osobowości sprawcy, też rezultaty dodatkowe, jak podniesienie poziomu wykształcenia, nauczenie się zawodu, co razem ma umożliwić skazanemu poprawne funkcjonowanie w społeczeństwie;

• w praktyce rezultaty często odmienne, gł. przez resocjalizację w warunkach więziennych, demoralizację i degradację psychiczną jednostki umieszczonej w więzieniu;

Dyrektywa pierwszeństwa kar wolnościowych

• art. 58 § 1 kk - gdy jest możliwość wyboru kary, a zastosowanie kary pozbawienia wolności wymaga uzasadnienia;

• kk nie wylicza celów kary expressis verbis, a jedynie wymienia je w stosunku do prewencji indywidualnej w art. 53 § 1 („cele zapobiegawcze i wychowawcze”), ale z całokształtu dyrektyw wynikają cele sprawiedliwościowe, wychowawcze, poprawcze, edukacyjne w sensie generalnym;

Wymiar kary nieletnim i młodocianym

• odmienna hierarchia dyrektyw - najważniejsza prewencja indywidualna, czyli wychowanie skazanego (art. 54 § 1 kk);

Wymiar grzywny

• art. 33 § 3 kk → przy ustalaniu wysokości stawki dziennej sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, ro­dzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe;

• art. 58 § 2 kk → zakaz orzekania grzywny, jeżeli dochody sprawcy, jego stosunki majątkowe lub możliwości zarobkowe uzasadniają przekonanie, że sprawca grzywny nie uiści i nie będzie jej można ściągnąć w drodze egzekucji;

Dyrektywy szczegółowe

art. 53 § 2 i 3 kk → są one rozwinięciem dyrektyw ogólnych, ale niektóre mają charakter samodzielny (uwzględnienie faktów sprzed i po przestępstwie - sposób życia, zachowanie

Pyt. 97. OMÓW RÓŻNICĘ MIĘDZY PREWENCJĄ OGÓLNĄ A SZCZEGÓLNĄ.

Prewencja ogólna (zw. też "prewencją generalną") - jedna z dyrektyw wymiaru kary. Jej celem jest oddziaływanie na społeczeństwo przez wymierzanie sprawiedliwości w sprawach karnych

Wyróżniamy:

• Prewencję ogólną negatywną - polega ona na odstraszaniu potencjalnych sprawców przez to, że określone czyny są zabronione, a także przez to, że wymierzane są kary za przestępstwa.

• Prewencję ogólną pozytywną - kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa przez wymierzanie sprawiedliwości w sprawach o przestępstwa. Sprzyjać temu ma publiczny charakter rozprawy głównej, publiczne ogłaszanie wyroków, a także możliwość podania ich treści do publicznej wiadomości przez środki masowego przekazu.

Prewencja szczególna (zw. też "prewencją indywidualną") - jeden z celów kary i zarazem dyrektywa jej wymiaru. Jej celem jest zapobieżenie ponownemu popełnieniu czynu przez sprawcę.

Wyróżniamy:

• Prewencję szczególną negatywną - uniemożliwienie (czy choćby utrudnienie) sprawcy popełnienia przestępstwa w przyszłości (np. przez osadzenie w zakładzie karnym), co zmniejsza prawdopodobieństwo recydywy przynajmniej w czasie trwania kary.

• Prewencję szczególną pozytywną (wyraźnie preferowaną przez polskiego ustawodawcę) - przez co należy rozumieć resocjalizację.

Pyt. 98 JAKIE OKOLICZNOŚCI SĄD BIERZE POD UWAGĘ PRZY OCENIE STOPNIA SPOŁECZNEJ SZKODLIWOŚCI CZYNU?

Społeczna szkodliwość - materialna cecha przestępstwa, materialna bezprawność czynu. Niezbędny element przestępstwa Przy ocenie stopnia szkodliwości społecznej bierzemy pod uwagę następujące przesłanki przedmiotowo - podmiotowe:

• rodzaj i charakter naruszonego dobra

• rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody

• sposób i okoliczności popełnienia czynu

• wagę naruszanych przez sprawcę obowiązków

• postać zamiaru sprawcy

• motywację sprawcy

• rodzaj naruszonych reguł ostrożności

• i stopień ich naruszenia

Pyt. 99 NA CZYM POLEGA ZASADA INDYWIDUALIZACJI KARY W KODEKSIE KARNYM? KIEDY SĄD MOŻE ODSTĄPIĆ DO WYMIERZENIA KARY?

Zasada indywidualizacji kary polega na tym, że okoliczności zarówno obciążające, jak i łagodzące nie wywierają skutków co do osób, dla których się odnoszą. Zasadę tę stosuje się tylko co do osoby, której dotyczą. Zasada indywidualizacji kary - oznacza także potrzebę dostosowania kary do cech konkretnego sprawcy, jego sposobu działania, pobudek i prognoz resocjalizacyjnych.

W przypadkach określonych w ustawie sąd może odstąpić od wymierzenia kary:

- naruszenie nietykalności wywołane przez wyzywające zachowanie pokrzywdzonego albo jeżeli pokrzywdzony odpowiedział naruszeniem nietykalności,

- przekroczenie granic wyższej konieczności

- sprawca współdziałał z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa, a następnie ujawnił wobec organu ścigania informacje dotyczące współuczestników przestępstwa oraz istotne okoliczności jego popełnienia.

Odstępując od wymierzenia kary sąd może odstąpić także od orzekania środka karnego.

Pyt. 100 CZY ZAWSZE ODSTĄPIENIE OD WYMIERZENIA KARY JEST FAKULTATYWNE? JEŻELI ZNASZ WYJĄTEK PODAJ GO.

Art. 25 § 3 KK, w razie przekroczenia granic obrony koniecznej w wyniku strachu lub wzburzenia. Odstąpienie jest wówczas obligatoryjne. W przeciwieństwie do niepodlegania karze sprawca nie jest tu automatycznie na mocy ustawy zwolniony z poniesienia kary, lecz może to tylko nastąpić mocą decyzji sądu wydającego wyrok skazujący sprawcę i stwierdzający jego winę w znaczeniu procesowym. Decyzja taka oznacza że sąd, nie zmieniając negatywnej oceny popełnionego czynu, uważa za niecelowe ukaranie sprawcy.

Pyt. 101 CZY ODSTĄPIENIE OD WYMIERZENIA KARY MOŻE BYĆ SPOSOBEM NADZWYCZAJNEGO ZŁAGODZENIA KARY?

Tak. Przepis art. 60 KK przewiduje możliwość w przypadku gdy: czyn zagrożony jest alternatywnie karami grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności - odstąpienia od wymierzenia od wymierzenia kary i orzeczenia jednego ze środków karnych przewidzianych w art. 39 pkt. 2-8 KK.

Pyt. 102. NA CZYM POLEGA INSTYTUCJA NADZWYCZAJNEGO ZŁAGODZENIA KARY?

Instytucja nadzwyczajnego złagodzenia kary pozwala sądowi na dostosowanie wyroku do charakteru sprawcy oraz stopnia szkodliwości jego czynu w sytuacji, gdy nawet minimalne zagrożenie ustawowe za popełnione przestępstwo wydaje się rażąco niesprawiedliwe dla oskarżonego lub gdy przestępca współpracuje z organami ścigania. Kodeks karny przewiduje dwa tryby zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary - fakultatywny oraz obligatoryjny. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary (fakultatywnie) w sytuacjach określonych w kodeksie karnym oraz wobec młodocianego. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary na wniosek prokuratora wobec sprawcy przestępstwa, który niezależnie od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organami ścigania i przedstawił istotne okoliczności nieznane dotychczas tym organom, dotyczące przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności.

Pyt. 103 JAKIE SĄ PODSTAWY NADZWYCZAJNEGO ZŁAGODZENIA KARY? NA CZYM POLEGA ZMIANA RODZAJU KARY NA ŁAGODNIEJSZY?

Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary

• art. 60 § 1-2 kk:

• ustawa, np. przekroczenie granic obrony koniecznej art. 25 § 2 kk, popełnienie czynu w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej art. 31 § 2 kk;

• młodociany, jeżeli przemawiają za tym względy wycho­wawczego oddziaływania kary;

• w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara byłaby niewspółmiernie surowa, min. gdy:

• jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony uzgodnili sposób naprawienia szkody;

• ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub jej zapobieżenie;

• jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem;

Zmiana rodzaju kary na łagodniejszy

• art. 58 § 3 i 4 → sens: zmniejszenie liczby spraw, w których orzeczona jest kara pozbawienia wolności;

• § 3 → przestępstwo zagrożone jest więzieniem do 5 lat → zamiast więzienia może orzec grzywnę lub ograniczenie wolności, tym bardziej gdy orzeka środek karny;

• § 4 → nie stosuje się do sprawcy występku umyślnego, który był skazany na więzienie na min. ½ roku bez warunkowego zawieszenia jej wykonania;

• nie stosuje się w przypadku skazań, które uległy już zatarciu;

Pyt. 104 JAKIE SĄ SZCZEGÓLNE PODSTAWY I SPOSÓB NADZWYCZAJNEGO ZŁAGODZENIA KARY?

Istota nadzwyczajnego złagodzenia kary (Art. 60 § 6 i 7 KK)

• czyn = zbrodnia → kara pozbawienia wolności min. 1/3 dolnej granicy;

• czyn = występek zagrożony więzieniem od 1 roku → kara to grzywna, ograniczenie albo pozbawienie wolności;

• czyn = występek zagrożony więzieniem do 1 roku → kara to grzywna albo ograniczenie wolności;

• gdy czyn zagrożony jest alternatywnie grzywną, ograniczeniem albo pozbawieniem wolności → odstąpienie od wymierzenia kary i orzeczenie środka karnego (bez pozbawienie praw publicznych);

Podstawy nadzwyczajnego złagodzenia kary (Art. 60 § 1-2 KK)

• ustawa, np. przekroczenie granic obrony koniecznej art. 25 § 2 kk, popełnienie czynu w stanie poczytalności w znacznym stopniu ograniczonej art. 31 § 2 kk;

• młodociany, jeżeli przemawiają za tym względy wycho­wawczego oddziaływania kary;

• w szczególnie uzasadnionych wypadkach, kiedy nawet najniższa kara byłaby niewspółmiernie surowa, min. gdy:

• jeżeli pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, szkoda została naprawiona albo sprawca i pokrzywdzony uzgodnili sposób naprawienia szkody;

• ze względu na postawę sprawcy, zwłaszcza gdy czynił starania o naprawienie szkody lub jej zapobieżenie;

• jeżeli sprawca przestępstwa nieumyślnego lub jego najbliższy poniósł poważny uszczerbek w związku z popełnionym przestępstwem;

Przypadki szczególne (Art. 60 § 1-2 KK)

• (albo warunkowe zawieszenie wykonania kary) gdy współdziałał w przestępstwie, ale ujawnił informacje dot. osób i istotnych okoliczności;

• (albo warunkowe zawieszenie wykonania kary) na wniosek prokuratora gdy sprawcy niezależnie od wyjaśnień złożonych w sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności, nieznane dotąd temu organowi, przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności;

• w obu w/w przypadkach sąd może wymierzając karę więzienia do lat 5 warunkowo zawiesić jej wykonanie na okres próby do 10 lat, jeśli uzna, że nie popełni ponownie przestępstwa;

Pyt. 105 CO NASTĘPUJE W PRZYPADKU ZBIEGU PODSTAW NADZWYCZAJNEGO ZŁAGODZENIA I OBOSTRZENIA KARY?

art. 57 kk → sąd może tylko raz karę nadzwyczajnie złagodzić lub zaostrzyć, biorąc pod uwagę zbiegające się podstawy;

• gdy zbiega się obostrzenie i złagodzenie sąd może wybrać swobodnie;

Pyt. 106 CZY SĄD MOŻE PRECYZOWAĆ W WYROKU SPOSÓB / OKOLICZNOŚCI WYKONYWANIA KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI?

Orzekając karę pozbawienia wolności, sąd może określić rodzaj i typ zakładu karnego w którym skazany ma odbywać karę. Sąd ma możliwość określenia rodzaju i typu zakładu karnego, jeżeli jednak nie podajecie decyzji w tym zakresie, zostanie ona rozstrzygnięta przez właściwą jednostkę penitencjarną.

Pyt. 107 JAKIE ZNASZ INSTYTUCJE KODEKSU KARNEGO WPŁYWAJĄCE NA OBOSTRZENIE WYMIARU KARY?

obostrzenie kary to instytucja prawa karnego materialnego polegająca na wymierzeniu kary powyżej górnej granicy zagrożenia przewidzianego w sankcji za dane przestępstwo,

W przeciwieństwie do nadzwyczajnego złagodzenia kary Kodeks karny przewiduje wyczerpujący katalog sytuacji, w których sąd może lub musi zastosować nadzwyczajne obostrzenie kary:

• sprawca przestępstwa popełnił je w warunkach recydywy specjalnej lub multirecydywy,

• sprawca z popełniania przestępstw uczynił sobie stałe źródło dochodu,

• sprawca popełnił przestępstwo działając w zorganizowanej grupie albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw,

• sprawca popełnił ciąg przestępstw,

• sprawca wypadku drogowego był w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub uciekł z miejsca zdarzenia (ten ostatni wypadek jest przez niektórych autorów uważany nie za nadzwyczajne obostrzenie kary, ale wręcz za oddzielny (kwalifikowany) typ czynu zabronionego).

Pyt. 108 NA CZYM POLEGA RÓŻNICA MIĘDZY RECYDYWĄ SPECJALNĄ ZWYKŁĄ A RECYDYWĄ SPECJALNĄ WIELOKROTNĄ? CZY OBOSTRZENIA WYNIKAJĄCE Z PRZEPISÓW O RECYDYWIE SPECJALNEJ WIELOKROTNEJ MAJĄ ZASTOSOWANIE JESZCZE W INNYM PRZYPADKU?

• podstawowa (jednokrotna, recydywa specjalna zwykła) - zachodzi gdy sprawca skazany za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności popełnia w ciągu 5 lat po odbyciu co najmniej 6 miesięcy kary umyślne przestępstwo podobne do przestępstwa, za które już był skazany; uregulowana w art. 64 paragraf 1 k.k.;

• wielokrotna (multirecydywa) - zachodzi gdy sprawca uprzednio skazany w warunkach recydywy prostej, który odbył łącznie co najmniej rok kary pozbawienia wolności, w ciągu 5 lat po odbyciu w całości lub części ostatniej kary popełnia ponownie umyślne przestępstwo przeciwko życiu lub zdrowiu, przestępstwo zgwałcenia, rozboju, kradzieży z włamaniem lub inne przestępstwo przeciwko mieniu popełnione z użyciem przemocy lub groźby jej użycia; uregulowana w art. 64 paragraf 2.

Przepisy o wymiarze wobec multirecydywistów stosuje się także do sprawcy, który popełnił przestępstwo działając w zorganizowanej grupie lub związku mającym na celu popełnianie przestępstw, a także do sprawcy przestępstwa o charakterze terrorystycznym (art. 65)

Pozostałe przypadki ponownego skazania stanowią recydywę nieskodyfikowaną, która ma wpływ na wysokość kary orzeczonej wobec sprawcy jedynie w ramach sędziowskiego wymiaru kary.

Pyt. 109 JAKIE ZNASZ ŚRODKI ZWIĄZANE Z PODDANIEM SPRAWCY PRÓBIE? CZYM JEST ŚRODEK PROBACYJNY?

Środki probacyjne - polegają na poddaniu próbie sprawcy przestępstwa.

Należą do nich:

• warunkowe umorzenie postępowania,

• warunkowe zawieszenie wykonania kary

• warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Pyt. 110 JAKIE ZNASZ PRZESŁANKI WARUNKOWEGO ZAWIESZENIA KARY? KIEDY NIE SPEŁNIA KODEKSOWYCH WYMOGÓW- NIE MOŻNA WARUNKOWO ZAWIESIĆ WYKONANIA.

Przesłanki zastosowania warunkowego zawieszenia wykonania kary w polskim prawie karnym są następujące:

1. orzeczono karę pozbawienia wolności nieprzekraczającą 2 lat, karę ograniczenia wolności albo grzywnę samoistną (tj. grzywnę nie obok kary pozbawienia wolności).

2. Wymierzenie kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania jest wystarczające dla osiągnięcia wobec sprawcy celów kary, a w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa (jest to więc warunek tzw. pozytywnej prognozy do sprawcy).

Zawieszając wykonanie kary sąd bierze pod uwagę przede wszystkim postawę sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste, dotychczasowy sposób życia oraz zachowanie się po popełnieniu przestępstwa.

Nie stosuje się warunkowego zawieszenia kary do sprawcy, który dopuścił się przestępstwa a warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej, chyba że zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Pyt. 111 JAKIE OBOWIĄZKI MOGĄ ZOSTAĆ NAŁOŻONE NA OSKARŻONEGO PRZY WARUNKOWYM ZAWIESZENIU WYKONANIA KARY?

W art. 72 KK zamieszczony jest katalog obowiązków które w wypadku warunkowego zawieszenia sąd może nałożyć na skazanego:

1) informowanie sadu lub kuratora o przebiegu okresu próby,

2) przeproszenie pokrzywdzonego

3) wykonywanie ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,

4) wykonywanie pracy zarobkowej , do nauki lub przygotowywanie się do zawodu,

5) powstrzymywanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,

6) poddanie się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym lub uczestniczeniu w programach korekcyjno edukacyjnych

7) powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,

7a) powstrzymywanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób,

7b) opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,

8) inne stosowanie postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.

Pyt. 112 KIEDY NASTĘPUJE OBLIGATORYJNE, A KIEDY FAKULTATYWNE ZARZĄDZENIE WYKONANIA KARY?

Wykonanie kary - obligatoryjne:

Jeżeli skazany w okresie próby popełnił podobne przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności.

Wykonanie kary - fakultatywne:

• Jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo.

• Jeżeli skazany uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych.

• Jeżeli skazany po wydaniu wyroku, lecz przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, a w szczególności gdy w tym czasie popełni przestępstwo.

Zarządzenie wykonania kary nie może nastąpić później niż w ciągu 6 miesięcy od zakończenia próby.

Skazanie ulega zatarciu z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia próby. Jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę lub środek karny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania; nie dotyczy to środka karnego w postaci obowiązku naprawienia szkody.

Pyt. 113 JAKIE SĄ PRZESŁANKI DO ZASTOSOWANIA WARUNKOWEGO PRZEDTERMINOWEGO ZWOLNIENIA? PO ODBYCIU JAKIEJ CZĘŚCI KARY MOŻE NASTĄPIĆ WARUNKOWE PRZEDTERMINOWE ZWOLNIENIE SKAZANEGO?

Podstawową przesłanką warunkowego zwolnienia jest odbycie przez skazanego pewnej części kary, na którą został skazany.

W zasadzie skazanego można warunkowo zwolnic po odbyciu przez niego co najmniej połowy kary, jednak nie wcześniej niż po 6 miesiącach ( art. 78 § 1 KK). Dalej idące wymagania KK stawia wobec recydywistów. Skazanego w warunkach recydywy specjalnej ( art. 64 § 1 KK) można zwolnic po upływie dwóch trzecich kary, ale nie wcześniej niż po roku. Skazanego w warunkach recydywy specjalnej wielokrotnej ( art. 64 § 2 KK) - po odbyciu trzech czwartych kary, ale nie wcześniej niż po roku.

Skazany na 25 lat pozbawienia wolności może być warunkowo zwolniony po odbyciu 15 lat kary, natomiast skazany na karę dożywotniego pozbawienia wolności- po odbyciu 25 lat kary ( art. 78 § 3 KK).

Te ogólne reguły mogą być jednak w konkretnej sprawie zmodyfikowane przez sąd orzekający karę, przez wyznaczenie surowszych ograniczeń. Sąd może np. zadecydować w wyroku, że przedterminowe uwolnienie skazanego będzie możliwe po odbyciu większego ułamka kary niż ½ albo że skazany na dożywotnie pozbawienie wolności nie będzie mógł być zwolniony przed odbyciem 30 lat kary. Nie można jednak taką decyzją z góry całkowicie wykluczyć przedterminowego warunkowego zwolnienia.

Poza tymi przesłankami o charakterze formalnym zasadnicze znaczenie ma przesłanka w postaci pozytywnej prognozy kryminologicznej w stosunku do skazanego. Zgodnie z art. 77 § 1 KK, sąd może zadecydować o warunkowym zwolnieniu, jeżeli właściwości i warunki osobiste skazanego, jego postawa, sposób życia przed popełnieniem przestępstwa, okoliczności jego popełnienia oraz zachowanie po popełnieniu przestępstwa i w czasie odbywania kary uzasadniają przekonanie, że sprawca po zwolnieniu będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni nowego przestępstwa. Ta pozytywna prognoza oznacza więc przekonanie, że kara osiągnęła swe cele indywidualno - prewencyjne.

Pyt. 114 JAKIE SĄ PRZESŁANKI WARUNKOWEGO UMORZENIA POSTĘPOWANIA KARNEGO?

Art. 66 KK Są one następujące:

• popełnione przestępstwo jest zagrożone karą nieprzekraczającą 3 lat pozbawienia wolności

• sprawca nie był dotychczas karany za przestępstwo umyślne (nie bierze się jednak pod uwagę skazań, które uległy zatarciu)

• okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości

• wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne

• istnieje pozytywna prognoza co do tego, że sprawca pomimo umorzenia postępowania będzie przestrzegał porządku prawnego, a w szczególności nie popełni nowego przestępstwa

Pyt. 115 NA JAKI OKRES POSTĘPOWANIE KARNE MOŻE ZOSTAĆ WARUNOWO UMORZONE? JAKIE OBOWIĄZKI MOGĄ ZOSTAĆ NAŁOŻONE NA SPRAWCĘ, WOBEC KTÓREGO UMORZONO POSTĘPOWANIE KARNE?

Umorzenie występuje na okres próbny, który może wynosić od 1 roku do 2 lat.

Można nałożyć na sprawcę pewne obowiązki w postaci:

• obowiązki informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby

• obowiązku przeproszenia pokrzywdzonego

• wykonywania obowiązku alimentacyjnego

• powstrzymania się od nadużycia alkoholu lub używania innych środków odurzających

• powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonymi lub innymi osobami w określony sposób

Pyt. 116 KIEDY ZACHODZI ZBIEG PRZESTĘPSTW? KIEDY ZACHODZI PRZESTĘPSTWO WIELOCZYNOWE?

Zbieg przestępstw - związany jest z wielością czynów (liczba działań podjętych przez sprawcę). Wyróżnia się zbieg przestępstw:

• Realny :

W aspekcie pozytywnym muszą być spełnione następujące przesłanki:

• popełnienie dwóch lub więcej czynów, z których każdy samodzielnie realizuje znamiona typu czynu zabronionego - może to być ten sam typ (zbieg jednorodny) lub różne typy (zbiegi różnorodne);

• czyny muszą być popełnione przez tego samego sprawcę;

• popełnienie tych przestępstw nie zostało przedzielone, chociażby nieprawomocnym wyrokiem co do któregoś z nich.

W aspekcie negatywnym: dla oddania zawartości bezprawia nie da się usunąć w kwalifikacji żadnego ze zbiegających się przepisów posługując się konstrukcją zbiegu pozornego lub pomijalnego.

• Pozorny:

W procesie interpretacji znamion czynu zabronionego uprawniony jest wniosek, że czyn zrealizował znamiona tylko jednego przepisu i nie można mówić o zbiegu przestępstw. Obejmuje przestępstwa:

• zbiorowe,

• złożone,

• dwuaktowe,

• wieloodmianowe,

• sumarycznie określonych przedmiotach,

• z reguły popełnione powtarzającymi się zachowaniami (wyjątkowo dopuszczające możliwość popełnienia jednym czynem),

• czyn ciągły.

• Pomijalny:

Wiele czynów popełnionych przez tego samego sprawcę stanowi wypełnienie znamion przynajmniej dwóch czynów zabronionych lub wielokrotną realizację tego samego czyny zabronionego. Kwalifikacja prawna z jednego przepisu oddaje całą zawartość bezprawia, przy czym jeden czyn ma charakter główny, drugi poboczny (o mniejszym stopniu szkodliwości społecznej).

Współukaranie za jedno przestępstwo zawiera ukaranie za drugie. Uboczny czyn jest uprzedni (współukarana czynność uprzednia) lub następny (współukarana czynność następcza). Najczęstsze wypadki występowania pomijalnego zbiegu przestępstw:

• forma stadialna oraz forma bardziej zaawansowana (po krótkim upływie czasu),

• zbieg form zjawiskowych,

• zbieg postaci stadialnej z postacią sprawczą (przygotowania z podżeganiem),

• zbieg czynu stanowiącego narażenie na niebezpieczeństwo i czynu naruszającego to dobro, przy zachowaniu tożsamości strony podmiotowej obu czynów.

Pyt. 117 NA CZYM POLEGA WYMIERZANIE KARY ŁĄCZNEJ ? JAKIE ZNASZ SYSTEMY WYMIARU KARY ŁĄCZNEJ?

Wymiar kary łącznej

• możliwe systemy wymiaru kary łącznej:

• system kumulacji → sumowanie kar;

• system absorpcji → najsurowsza kara pochłania pozostałe;

• system asperacji → zaostrzenie najsurowszej z wymierzonych kar;

• systemy mieszane, w tym polski → system wymiaru kary łącznej (art. 85-92 kk) - łączenie kar tego samego rodzaju, przy jednoczesnym określeniu górnej i dolnej granicy:

• minimum - najwyższa z kar;

• I maksimum - suma wszystkich kar;

• II maksimum - dla grzywny - 540 stawek dziennych, dla kary ograniczenia wol­ności - 18 m-cy, dla kary pozbawienia wolności - 15 lat;

• wyjątek od zasady łączenia tych samych kar - art. 87 kk → 1 miesiąc pozbawienia wolności = 15 dni ograniczenia wolności;

• w przypadku kary dożywocia lub 25 lat → system absorpcji; gdy jest kilka kar 25 lat → dożywocie;

• zasady te stosuje się również do środków karnych wymiernych w czasie (art. 39 pkt 1-3 kk);

• szczególne zasady:

• art. 86 → grzywna związana z zawieszeniem kary pozbawienia lub ograniczenia wolności ma inne granice maksymalne → odpowiednio 180 i 90 stawek; a sąd orzeka o ich wymiarze na nowo, nie przekraczając najwyższej orzeczonej ostatnio;

• art. 86 → wymierzając łączną karę ograniczenia wolności - sąd na nowo określa wymiar pracy na cele społeczne albo wysokość potrąceń, a obowiązki z art. 36 § 2 stosuje się, nawet jeśli zostały orzeczone tylko w stosunku do jednego przestępstwa;

• art. 89 → jeśli niektóre przestępstwa zagrożone są karą z możliwością zawieszenia, a inne bez, sąd może warunkowo zawiesić wykonanie kary łącznej, jeśli zachodzą przesłanki warunkowego zawieszenia; może wtedy orzec dodatkowo o karze grzywny (art. 71 § 1), nawet jeśli jej nie orzeczono;

• zbieg orzeczeń o okresach próby → sąd orzeka o nich na nowo;

• zasady te stosuje się zarówno gdy wszystkie przestępstwa rozstrzygane są w jednym procesie, jak też wtedy, gdy zapadły już wyroki o poszczególne sprawy (konieczność wydania tzw. wyroku łącznego);

• art. 92 kk → zasady te stosuje się również, gdy kary zostały już częściowo lub w całości wykonane;

Pyt. 118 JAKIE SĄ PRZESŁANKI CZYNU CIĄGŁEGO ORAZ KONSEKWENCJE UZNANIA ZACHOWANIA SPRAWCY ZA CZYN CIĄGŁY?

Czyn ciągły - jest to swoiste "przestępstwo popełnione na raty"; jedno lub więcej zachowań podjętych w krótkich odstępach czasu, w realizacji z góry podjętego zamiaru uważa się za jeden czyn zabroniony w znaczeniu prawnym, traktowany jako nierozerwalna całość.

• Ciągłość jako znamię typu czynu zabronionego

Czasem popełnienia czynu zabronionego jest cały okres rozciągający się od pierwszego z zachowań wchodzących w skład czynu ciągłego do ostatniego z tych zachowań. Natomiast dla konsekwencji prawnych czynu ciągłego pewne znaczenie może mieć czas popełnienia ostatniego z zachowań wchodzących w skład czynu ciągłego. Jeżeli pierwsze z nich zostało podjęte pod rządami dawnej ustawy, a ostatnie już pod rządami nowej, do całości czynu stosuje się przepisy nowej ustawy. Jeżeli choć jedno z zachowań sprawcy będzie miało miejsce po ukończeniu przez niego 17 lat, to uznaje się, że czynu zabronionego dopuściła się osoba dorosła, jednak odpowiedzialność karną poniesie tylko za tę część czynu ciągłego, którą sprawca popełnił po ukończeniu 17 lat.

• Podjęcie dwóch lub więcej zachowań w krótkich odstępach czasu

W skład czynu ciągłego wchodzą co najmniej dwa zachowania podjęte w krótkich odstępach czasu. Użycie przez ustawę określenia "zachowania" oznacza, że mogą one wyczerpywać znamiona zarówno czynów zabronionych jako wykroczenia, jak przestępstwa. Natomiast - chociaż ustawa wyraźnie nie stawia takiego wymogu - zachowania te powinny być jednorodne. Oznacza to, że można np. łączyć w jeden czyn ciągły wykroczenia kradzieży z występkami kradzieży zwykłej, jednak już nie z występkami kradzieży z włamaniem.

Doktryna nie jest zgodna, co do znaczenia określania "krótkie odstępy czasu". Według Andrzeja Zolla może być to przedział co najwyżej kilkunastu dni. Według Andrzeja Wąska przedział ten może objąć co najwyżej kilka tygodni. W orzecznictwie Sądu Najwyższego pojawił się pogląd, iż w pewnych okolicznościach nawet kilkumiesięczne przedziały czasowe mogą być traktowane jako "krótkie odstępy czasu" (post. SN z 9.03.2006r, V KK 271/05; OSNKW 2006/5/50/45)

• Realizacja z góry powziętego zamiaru

Sprawca powinien obejmować zamiarem wszystkie zachowania składające się na czyn ciągły już w momencie realizacji pierwszego z nich. Ciągłość zachowania zachodzi wtedy, kiedy po pierwszym z zachowań możemy przypisać - co najmniej - usiłowanie popełnienia całego czynu zabronionego o charakterze ciągłym.

• Atak na dobro osobiste - tożsamość osoby pokrzywdzonej [edytuj]

Kodeks karny z 1997 roku w artykule 12 zawiera wymóg tożsamości pokrzywdzonego w wypadku, gdy przedmiotem zamachu jest dobro osobiste. Np. znieważenie kolejno kilku osób, nawet w ramach realizacji jednego przyjętego z góry zamiaru nie jest czynem ciągłym.

Pyt. 119 PODAJ PRZESŁANKI ZACHODZĄCE PRZY CIĄGU PRZESTĘPSTW? PODAJ RÓŻNICE ZACHODZĄCE MIĘDZY CZYNEM CIĄGŁYM A CIĄGIEM PRZESTĘPSTW.

Przestępstwo ciągłe

• nie ma zbiegu przy tzw. przestępstwie ciągłym;

• początkowo → pojęcie to było bardzo szerokie:

• dwa lub więcej czynów;

• krótkie odstępy czasu;

• ten sam sprawca;

• to samo dobro prawne;

• jednorodny sposób;

• gdy dot. dobra osobistego - ten sam pokrzywdzony;

• jednolity zamiar dla wszystkich czynów lub wykorzystanie tej samej sposobności sytuacyjnej;

• kara - max + ½;

• obecnie → art. 12 kk zawęża tą definicję:

• krótkie odstępy czasu,

• 2 lub więcej zachowań,

• w wykonaniu z góry powziętego zamiaru;

• gdy dot. dobra osobistego konieczna jest tożsamość pokrzywdzonego;

• kara - z tego przestępstwa, bez możliwości zaostrzenia;

• przestępstwo ciągłe = jeden czyn zabroniony;

• uzasadnienie tej instytucji:

• ma lepiej oddawać wagę tego, czego sprawca się dopuścił;

• ma sens praktyczno-procesowy, ułatwiając pracę organów ścigania i sądów, gdyż inaczej trzeba by było wymierzyć każdą karę, następnie karę łączną;

• konsekwencje → czas jego popełnienia to odcinek czasu pomiędzy pierwszym czynem a ostatnim → ważne dla obliczania przedawnienia, amnestii, względniejszej ustawy;

• nie w każdej sytuacji → np. gdy sprawca w trakcie ukończył 17 lat, nie może za całość odpowiadać jak dorosły;

• porównanie przestępstwa ciągłego z ciągiem przestępstw przy przestępstwie ciągłym - WIĘCEJ: konieczny zamiar, ale MNIEJ: nie konieczne podobieństwo czynów, wystarczy by były np. wykroczeniami;

• w razie zbiegu konstrukcji ciągu przestępstw i przestępstwa ciągłego → zasada że pierwszeństwo ma konstrukcja przestępstwa ciągłego, jako względniejsza, ale należy oceniać to indywidualnie, np. ze względu na amnestię, nową ustawę, przedawnienie;

Czyn ciągły - jest to swoiste "przestępstwo popełnione na raty"; jedno lub więcej zachowań podjętych w krótkich odstępach czasu, w realizacji z góry podjętego zamiaru uważa się za jeden czyn zabroniony w znaczeniu prawnym, traktowany jako nierozerwalna całość.

Ciąg przestępstw - odmiana realnego zbiegu przestępstw. Od innych postaci realnego zbiegu przestępstw wyróżniają go: popełnienie przestępstw w krótkich odstępach czasu, realizacja znamion tego samego typu czynu zabronionego i popełnienie czynów w podobny sposób.

Pyt. 120 CO TO JEST ZBIEG PRZEPISÓW USTAWY? OMÓW KUMULATYWNY I POZORNY ZBIEG PZREPISÓW USTAWY

Zbieg przepisów ustawy zachodzi wtedy, gdy jeden czyn wypełnia znamiona dwóch lub więcej przestępstw, np. zgwałcenia osoby poniżej lat 15 narusza art. 197 i 200 KK. Zapłacenie kontrahentowi fałszywymi banknotami narusza art. 286 KK ( oszustwo) i art. 310 § 2 KK ( puszczanie w obieg fałszywego pieniądza).

W przypadkach tego typu stosuje się w niektórych ustawodastwach konstrukcję tzw. idealnego zbiegu przestępstw. Polega ona na przyjęciu, że sprawca dopuścił się tylu przestępstw, ile przepisów karnych naruszył. W niektórych systemach prawnych prowadzi to w rezultacie do potraktowania sytuacji jako zbiegu przestępstw i kary łącznej.

Zbieg przepisów - sytuacja, gdy sprawca tym samym czynem narusza wiele przepisów ustawy karnej, realizując równocześnie znamiona wielu typów czynów zabronionych.

• Zbieg kumulatywny - Uznaje się, że sprawca popełnia jeden czyn, ale wypełniające znamiona tylu przepisów ustawy karnej, ile naruszył swym zachowaniem. Karę wymierza się w zakresie przewidzianym przez przepis najsurowszy, co nie stoi na przeszkodzie orzeczeniu środka karnego przewidzianego przez którykolwiek ze zbiegających się przepisów.

• Zbieg pozorny - Uznaje się, że sprawca popełnia jedno przestępstwo wyczerpujące znamiona jednego przepisu. Konstrukcja ta bazuje na logicznym stosunku wykluczania i dotyczy sytuacji, gdy przepis szczególny ze swej istoty wyklucza zastosowanie przepisu ogólnego.

Pyt. 121 WYJAŚNIJ FUNKCJE I WYMIEŃ RODZAJE ŚRODKÓW ZABEZPIECZAJĄCYCH.

Środek zabezpieczający stosuje się zamiast kary wobec sprawcy czynu zabronionego, który nie podlega odpowiedzialności karnej z powodu niepoczytalności lub znikomej społecznej szkodliwości czynu, albo jeśli orzeczenie kary byłoby oczywiście niecelowe z uwagi na zaburzenia psychiczne, które wpłynęły na popełnienie przez niego przestępstwa. Celem środków zabezpieczających jest ochrona społeczeństwa przed zachowaniami osób, które w sposób niezawiniony zagrażają porządkowi prawnemu. Orzekając środek zabezpieczający sąd nie określa terminu jego obowiązywania. Środek podlega uchyleniu, jeśli tylko ustaje przyczyna jego stosowania. W skrajnych sytuacjach może więc być wykonywany do końca życia sprawcy.

Wyróżnia się następujące rodzaje środków zabezpieczających:

• Środki izolacyjno - lecznicze :

• umieszczenie w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym,

• umieszczenie w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne,

• umieszczenie w zakładzie zamkniętym lub skierowanie na leczenie ambulatoryjne po odbyciu kary,

• umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego,

• skierowanie na leczenie ambulatoryjne lub na rehabilitację do odpowiedniej placówki połączone z oddaniem pod dozór kuratora.

• Środki administracyjne :

• zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu lub prowadzenia określonej działalności gospodarczej,

• zakaz prowadzenia działalności związanej z wychowaniem, leczeniem, edukacją małoletnich lub opieką nad nimi,

• obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,

• zakaz kontaktowania się z określonymi osobami lub zakaz opuszczania określonego miejsca pobytu bez zgody sądu,

• zakaz prowadzenia pojazdów,

• przepadek.

W prawie wykroczeń tytułem środka zabezpieczającego można orzec jedynie przepadek przedmiotów służących lub przeznaczonych do popełnienia wykroczenia, albo bezpośrednio z niego pochodzących.

Pyt. 122. CO TO JEST PRZEDAWNIENIE? JAKIE RODZAJE PRZEDAWNIENIA WYSTĘPUJĄ W KODEKSIE KARNYM

Przedawnienie - pojęcie odnoszące się do odpowiedzialności karnej w dwóch aspektach - karalności przestępstwa oraz wykonania orzeczonej kary. Kompletna regulacja przedawnienia w zakresie przestępstw zawarta jest w rozdziale XI kodeksu karnego.

Przedawnienie jest instytucją prawną związaną z upływem czasu.

Zależnie od tego, na jakim etapie jest postępowanie karne w momencie, gdy zaczyna biec przedawnienie, rozróżniamy:

• Przedawnienie ścigania gdy postępowania w ogóle nie wszczęta

• Przedawnienie wyrokowania wówczas gdy postępowanie karne zostało wszczęte lecz nie doszło do wydania wyroku

• Przedawnienie wykonania kary wówczas gdy postępowanie karne już się odbyło i zostało zakończone prawomocnym wyrokiem skazującym, ale kara z jakiejś przyczyny nie została wykonana.

Pyt. 123 PODAJ TERMINY PRZEDAWNIENIA ŚCIGANIA PRZESTĘPSTW.

Według art. 101 KK, karalność przestępstwa ustaje, jeżeli od czasu jego popełnienia upłynęło lat:

1. 30 - gdy czyn stanowi zbrodnię zabójstwa;

2. 20 - gdy czyn stanowi inna zbrodnię;

3. 15 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienia wolności przekraczającą 5 lat;

4. 10 - gdy czyn stanowi występek zagrożony karą pozbawienie wolności przekraczającą 3 lata;

5. 5 - gdy chodzi o pozostałe występki.

Upływ wskazanych wyżej terminów oznacza, że nie można już wszcząć postępowania karnego w sprawie o takie przestępstwo. Mamy tu więc do czynienia z przedawnieniem ścigania.

W sprawach o przestępstwa ściganie oskarżenia prywatnego oprócz ogólnego trzyletniego terminu przedawnienia ścigania przepis art. 101 § 2 KK przewiduje dalsze ograniczenia ścigania, które nie może nastąpić po upływie roku od czasu dowiedzenia się przez pokrzywdzonego o osobie sprawcy przestępstwa.

Okresy przedawnienia ścigania biegną od momentu popełnienia przestępstwa, tzn. od czasu działania lub zaniechania sprawcy (art. 6 § 1 KK ), chyba że chodzi o przestępstwo skutkowe, gdyż wtedy przedawnienie liczyć należy od czasu nastąpienia skutku ( art. 101 § 3 KK ).

W odniesieniu do niektórych przestępstw przeciwko obronności ( art. 144, 145 § 2 i 3 KK ) oraz przeciwko obowiązkowi pełnienia służby wojskowej ( art. 338 § 1 i 2 oraz art.. 339 KK) przedawnienie biegnie dopiero od chwili uczynienia przez sprawcę zadość obowiązkowi, który naruszył, albo od chwili, w której na sprawcy taki obowiązek przestał ciążyć.

Pyt. 124 NA CZYM POLEGA INSTYTUCJA TZW. SPOCZYWANIA BIEGU PRZEDAWNIENIA? NA CZYM POLEGA ZASADA NIEPRZEDAWNIENIA PRZESTĘPSTW I Z CZEGO WYNIKA?

Kodeks karny przewiduje ( w art. 104) tzw. spoczywanie biegu przedawnienia. Przedawnienie nie biegnie , jeżeli przepis ustawy nie pozwala na wszczęcie lub dalsze prowadzenie postępowania karnego. Przeszkoda we wszczęciu lub prowadzeniu postępowania musi więc mieć charakter przeszkody prawnej (np. immunitet poselski), a nie przeszkody faktycznej (np. nieujęcie sprawcy).

Nie uzasadniają jednak spoczywania przedawnienia takie przeszkody prawne, jak brak wniosku albo oskarżenia prywatnego.

Bieg przedawnienia wykonania kary ulega też wstrzymaniu w razie zawieszenia postępowania wykonawczego wobec niemożliwości ujęcia skazanego, który uchyla się od wykonania kary. Okres wstrzymania biegu przedawnienia nie może jednak przekroczyć 10 lat ( art. 15 § 3 KKW).

Pyt. 125 NA CZYM POLEGA INSTYTUCJA ZATARCIA SKAZANIA I JAKIE MOŻLIWOŚCI ZATARCIA SKAZANIA PRZEWIDUJE KODEKS KARNY?

Kara, a w konsekwencji wyrok skazujący określający jej rodzaj i wysokość, zawierają element potępienia sprawcy z powodu popełnienia przez niego czynu przestępnego. Dla realizacji funkcji sprawiedliwościowej kary, a zwłaszcza dla prewencji generalnej ( społecznego oddziaływania kary), upowszechnia się informacje o skazaniu wśród możliwie szerokiego kręgu osób.

Wyroki skazujące rejestruje się też w Krajowym Rejestrze Karnym.

Wiedza innych osób o fakcie skazania i rejestracja skazania są więc potrzebne dla realizacji celów karania i są tez jedynymi z elementów składających się na dolegliwość odpowiedzialności karnej. Jednakże po upływie pewnego czasu od wykonania kary znajomość faktu skazania przez inne osoby i zachowanie oficjalnej informacji o skazaniu w rejestrze przestaje być potrzebne. Również względy humanitarne nakazują, by nie wspominać skazanemu faktu popełnienia przestępstwa w nieskończoność i by po pewnym czasie nie musiał on przy różnych okazjach przyznawać się, że był karany, co może mieć dla niego, poza dolegliwością psychiczną, negatywne konsekwencje w różnych sferach życia, np. przy staraniach o prace. Dlatego prawo też przewiduje instytucję zatarcia skazania. Zatarcie skazania polega na przyjęciu pewnej fikcji prawnej. Fikcja ta polega na tym, że po spełnieniu określonych przesłanek uważa się osobę skazaną za niekaraną, zaś wpis o skazaniu usuwa się z rejestru ( zob. art. 106 KK). Zatarcie skazania oznacza więc, że w świetle prawa skazany uważany jest za niekaranego i może to sam twierdzić, np. wypełniając kwestionariusze personalne, składając zeznania itd. Nie można też wobec takiej osoby stosować ograniczeń, które prawo łączy z faktem skazania, np. nie można potraktować zatartego już skazania jako przeszkody w warunkowym umorzeniu postępowania.

Nie oznacza to natomiast, że również dla osób prywatnych powstaje obowiązek traktowania skazanego po zatarciu jego skazania jako osoby niekaralnej. Na przykład nie ma powodu, by w opracowaniu historycznym fakt skazania jakiejś osoby był pomijany, ponieważ zostało ono prawnie zatarte. Podnoszenie publicznie faktu, że dana osoba była skazana, musi jednak leżeć w uzasadnionym interesie społecznym, inaczej bowiem wchodzi w grę odpowiedzialność za zniesławienie.

Zatarcie skazania następuje w niektórych sytuacjach z mocy prawa, a więc automatycznie, bez potrzeby starań ze strony zainteresowanego i decyzji określonego organu. Jest tak w przypadku, gdy czyn objęty wyrokiem nie jest już zabroniony pod groźba kary ( art. 4 § 4 KK ), a także gdy upłynęło 6 miesięcy od pomyślnego upływu okresu próby przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary ( art. 76 § 1 KK ).

Automatyczne zatarcie skazania na „terminową” karę pozbawienia wolności lub karę 25 lat pozbawienia wolności następuje też wtedy, gdy upływa 10 lat od jej wykonania, darowania lub przedawnienia jej wykonania ( art. 107 § 1 KK).

Na wniosek skazanego natomiast sąd może zarządzić zatarcie skazania na karę pozbawienia wolności już po upływie 5 lat, jeżeli w tym czasie przestrzegał on porządku prawnego, zaś wymierzona kara nie przekraczała 3 lat.

Przy skazaniu na karę dożywotniego pozbawienia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 1o lat od uznania jej za wykonaną, od darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania ( art. 107 § 3 KK).

W razie skazania na grzywnę albo na karę ograniczenia wolności zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 5 lat od wykonania lub darowania kary albo od przedawnienia jej wykonania. Jednak na wniosek skazanego sąd może zarządzić zatarcie skazania już po upływie 3 lat.

Jeżeli zapadł wyrok skazujący, ale sąd odstąpił od wymierzenia kary - zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem roku od wydania prawomocnego orzeczenia.

Ogólną zasadą przy zatarciu skazania jest, że w razie orzeczenia środka karnego zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem lub przedawnieniem jego wykonania.

Według art. 108 KK, odmienne zasady stosuje się wtedy gdy sprawcę skazano za dwa lub więcej niepozostających w zabiegu przestępstw , jak również jeżeli skazany po rozpoczęciu , lecz przed upływem okresu wymaganego do zatarcia skazania wydłuża się, ponieważ dopuszczalne jest tylko jednoczesne zatarcie wszystkich skazań.

Nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeśli pokrzywdzony był małoletnim poniżej 15 lat ( Art. 106a KK).

Pyt. 126 KOGO DOTYCZY ZASADA NARODOWOŚCI PODMIOTOWEJ I NA CZYM POLEGA?

• Ustawę karną polską stosuje się do obywatela polskiego, który popełnił przestępstwo za granicą

• Taka osoba będzie odpowiadać w Polsce jeżeli czyn którego ta osoba dopuściła się za granicą jest również czynem zabronionym - WARUNEK PODWÓJNEJ PRZESTĘPNOŚCI CZYNU

• Art. 114 § 1 - Orzeczenie zapadłe za granicą nie stanowi przeszkody do wszczęcia lub prowadzenia postępowania karnego o ten sam czyn zabroniony przed sądem polskim

• Wyjątki Art. 111 § 3 : warunek podwójnej przestępności czynu nie ma zastosowania do polskiego funkcjonariusza publicznego, który pełniąc służbę za granicą popełnił tam przestępstwo w związku z wykonywaniem swoich funkcji, ani do osoby, która popełniła przestępstwo w miejscu nie podlegającym żadnej władzy państwowej

Pyt. 127 JAKIE ROZWIĄZANIA PRZEWIDUJE ZASADA NARODOWOŚCI PODMIOTOWEJ?

Zasada narodowości podmiotowej inaczej zwana zasadą obywatelstwa, polega na generalnym założeniu, że obywatel polski powinien stosować się do prawa obowiązującego w swoim kraju, nawet wówczas gdy przebywa za granicą. KK przewiduje, że obywatel polski odpowiada za wszystkie czyny popełnione za granicą, pod warunkiem , że są przestępstwami wg prawa polskiego oraz wg prawa obowiązującego w miejscu ich popełnienia. Wymagany jest tu warunek podwójnej przestępności czynu.

Pyt.128 ZASADA ODPOWIEDZIALNOŚCI ZASTĘPCZEJ

Zasada ta reguluje sytuacje gdy cudzoziemiec dopuści sie przestępstwa za granicą nie objętego ani zasadą ochronną ograniczoną ani zasadą ochronną nieograniczoną , a wg, polskiej ustawy karnej dane przestępstwo zagrożone jest karżą pozbawienia wolności powyżej lat 2. Wówczas można zastosować polską ustawę karną , jeżeli sprawca przebywa na terytorium Polski i nie postanowiono go wydać. Wynika z tej zasady ze pierwszeństwo ma ekstradycja sprawcy za granicę.

Pyt.129 ZASADA NARODOWOŚCI PODMIOTOWEJ (zasada obywatelstwa)

Zgodnie z tą zasada obywatel polski opowiada za wszelkie czyny popełnione za granice które stanowią przestępstwo wg polskiego prawa karnego lub wg prawa obowiązującego w miejscu popełnienia czynu. wymagana jest tu podwojona przestępność czynu

WYJĄTEK - warunek podwojonej przestępności nie musi być spełniony w dwojakich sytuacjach , np. gdy funkcjonariusz publiczny pełniący funkcje za granica , dopuści się przestępstwa , które jest wynikiem pełnionych przez niego funkcji, II wyjątek - gdy przestępstwo zostanie popełnione w miejscu nie objętym żadna władza państwowa - np. Antarktyda

ZASADA NARODOWOSCI PRZEDMIOTOWEJ OCHORONNA OGRANICZONA

Czyny popełnione przez cudzoziemców , podlegają polskiej ustawie karnej tylko wtedy gdy są przestępstwami skierowanymi przeciwko interesom RP , obywatela polskiego , polskiej osobie prawnej , polskiej jednostce organizacyjnej bez osobowości prawnej. Musi być tu spełniony warunek podwojonej przestępności czynu

ZASADA NARODOWOSCI PRZEDMIOTOWWEJ OCHRONNA NIEOGRANICZONA

wg tej zasady odpowiedzialności karnej podlegają wszyscy bez względu na obywatelstwo , i warunek podwojonej przestępności czynu którzy dopuścili sie :

-przestępstwa przeciwko wew. lub zew. bezpieczeństwu RP

- przestępstwa przeciwko polskiemu urzędowi lub funkcjonariuszowi publicznemu

- przestępstwa przeciwko istotnym interesom gospodarczym

- składanie fałszywych zeznań wobec urzędu polskiego

Pyt. 130 CZEGO DOTYCZY WARUNEK PODWÓJNEJ PRZESTĘPNOŚCI CZYNU I KTÓRYCH ZASAD DOTYCZY?

Warunek podwójnej przestępności czynu jest warunkiem odpowiedzialności za czyn popełniony za granicą oraz uznanie tego czynu za przestępstwo przez ustawę obowiązującą w miejscu jego popełnienia. Jeżeli zachodzą różnice między ustawą polską a ustawą obowiązującą w miejscu popełnienia czynu, stosując ustawę polską, sąd może uwzględnić te różnice na korzyść sprawcy.

Pyt.131 ZASADA REPRESJI WSZECHŚWIATOWEJ

Jest to zasada uniwersalna , która przewiduje stosowanie polskiej ustawy karnej do cudzoziemców i obywateli polskich w razie popełnienia przestępstw ściganych na mocy zobowiązania wynikającego z umów międzynarodowych. Chodzi tu o przestępstwa w których ściganiu zainteresowana jest cala społeczność międzynarodowa np,

- ludobójstwo

-zbrodnie przeciwko ludzkości

- zbrodnie wojenne

-handel narkotykami

-fałszowanie pieniędzy

-porywanie samolotów , itd.

Nie oznacza to bezwzględnego obowiązku ścigania każdego z takich przestępstw w Polsce> Istnieje to tylko wtedy gdy sprawcy przebywającego w Polsce nie postanowiono wydać.

Pyt. 132 NA CZYM POLEGA INSTYTUCJA EKSTRADYCJI?

Ekstradycja - wydanie przez państwo władzom innego państwa osoby przebywającej na terytorium państwa wydającego, dokonywane w sytuacji, gdy osoba ta podejrzana jest o popełnienie na terytorium państwa zwracającego się z wnioskiem o ekstradycję czynu przestępczego lub w celu odbycia kary. Ekstradycja dokonywana jest na podstawie umowy międzynarodowej, o ile państwo zwracające się z wnioskiem o ekstradycję zapewnia wzajemność. Większość krajów nie dopuszcza ekstradycji własnych obywateli bądź osób, które uzyskały na ich terytorium prawo azylu.

Z wnioskiem o ekstradycję może wystąpić państwo, jeżeli przestępstwo zostało dokonane na jego terytorium, lub jeżeli popełnione przestępstwo rozciąga swoje skutki na jego terytorium.

Z analizy umów międzynarodowych i ustawodawstwa wewnętrznego państw, odczytać można trzy najważniejsze zasady ekstradycyjne, przyjęte niemal powszechnie. Brzmią one następująco:

• podstawę ekstradycji stanowić może tylko czyn zagrożony karą w obu państwach (tzw. zasada podwójnej karalności),

• osobę wydaną można ścigać wyłącznie za przestępstwa, które były podstawą wydania, jak również wykonywać wobec niej tylko taką karę, do wykonania której została wydana (tzw. zasada specjalności),

• nie podlegają wydaniu osoby które w państwie pobytu korzystają z prawa azylu.

Procedura ekstradycyjna regulowana jest w drodze umownej. Najczęściej wniosek ekstradycyjny przesyłany jest w drodze dyplomatycznej, choć coraz częściej spotykane jest przesyłanie wniosku bezpośrednio pomiędzy ministerstwami sprawiedliwości lub prokuraturami generalnymi. Do wniosku powinna zostać dołączona dokumentacja wraz z uzasadnieniem, zaś samo przestępstwo na podstawie którego ekstradycja ma zostać dokonana, powinno mieścić się w ramach klauzuli ogólnej bądź szczegółowego wyliczenia zawartego w umowie. Ostatnią czynnością ekstradycyjną jest przekazanie podejrzanego przez władze policyjne.

Pyt. 133. WYJAŚNIJ POJĘCIE IMMUNITETU ? JAKA JEST RÓŻNICA MIĘDZY IMMUNITETEM MATERIALNYM A IMMUNITETEM FORMALNYM?

Immunitet w prawie karnym oznacza czasowe lub stałe wyłączenie możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności karnej pewnej kategorii osób z powodu popełnienia jakichkolwiek lub niektórych przestępstw.

Immunitet materialny polega na stałym uchyleniu karalności czynu wypełniającego znamiona przestępstwa. Immunitet materialny ma charakter trwały, tzn. karalność czyny nie może być przywrócona.

Immunitet formalny oznacza czasowe wyłączenie możliwości wszczęcia i prowadzenia postępowania karnego. Immunitet formalny przestaje chronić posiadającą go osobę, gdy zostanie uchylony przez odpowiedni organ lub gdy osoba ta przestaje pełnić określoną funkcję.

Pyt. 134. WYSTĘPEK W CHARAKTERZE CHULIGAŃSKIM

Art. 115 par. 21: „Występkiem o charakterze chuligańskim jest występek polegający na umyślnym zamachu na zdrowie, wolność, na cześć lub nietykalność cielesną, na bezpieczeństwo powszechne, na działalność instytucji państwowych lub samorządu terytorialnego, na porządek publiczny, albo na umyślnym niszczeniu, uszkodzeniu lub czynieniu niezdatną do użytku rzeczy, jeżeli sprawca działa publicznie i bez powodu albo z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie porządku prawnego.”

---