Uwaga: Socjologia gospodarcza rok 2010

kolorem czerwonym jest zaznaczone, to co było na wykładach u dr.K.

1. DEFINICJA SOCJOLIGII, JEJ PRZEDMIOT I PODZIAŁ.

W literaturze funkcjonuje wiele definicji socjologii ale Ogólnie można przyjąć że socjologia to nauka społeczna opisująca i wyjaśniająca( społeczne czyli) ludzkie uwarunkowania i skutki społecznej działalności różnych typów zbiorowości i grup społecznych oraz stosunki społeczne między tymi zbiorowościami i grupami społecznymi jak również stosunki wewnątrz nich. Socjologia Jest nauką społeczną dotyczącą spraw w których my wszyscy uczestniczymy.

Socjologia jako całość jest nauką społeczną , nie jest nauką ścisłą jak fizyka czy matematyka albo historia czy biologia.

Przedmiotem badań dla socjologii jest funkcjonowanie zbiorowości ludzkich w szerokim ujęciu , jest zainteresowana ich powstawaniem, przekształcaniem się , funkcjonowaniem, rozpadem , zanikaniem oraz funkcjonowaniem jednostki w tych zbiorowościach.

Człowiek jako jednostka funkcjonuje w wielu zbiorowościach można powiedzieć równocześnie, funkcjonuje w rodzinie, w pracy czy w klubie , ten sam człowiek w każdej z tych zbiorowości pełni inne role , czasami nawet sprzeczne ze sobą

Gdy rozmawiamy z kimś o człowieku który funkcjonuje w rodzinie i rozmawiamy o tej samej osobie na gruncie wykonywania jego pracy, to możemy zobaczyć że jego funkcjonowanie jest różne, obserwacja tego funkcjonowania daje obraz funkcjonowania danych zbiorowości i jednostki w tych zbiorowościach.

Socjologia (wg J. Szczepańskiego) to nauka o zbiorowościach ludzkich, dokładniej - przedmiotem jej badań są zjawiska i procesy tworzenia się różnych form życia zbiorowego ludzi, struktury tych zbiorowości, zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach, wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i rozbijające te zbiorowości, zmiany i przekształcenia w nich zachodzące.

Socjologia jako nauka dzieli się na 2 nurty.

Socjologie ogólną i socjologie szczególną lub empiryczna, albo szczegółową

Socjologia ogólna koncentruje się na aparacie pojęciowym, który opracowuje na potrzeby całej socjologii , na problemach metodologicznych czyli opracowuje metody, sposób badań , sposób budowania teorii. To budowanie teorii w dużym stopniu odróżnia socjologie od nauk ścisłych , gdzie raczej nie ma teorii ale są założenia, aksjomaty czy dedukcja .

Socjologia jest nauką indukcyjną z czego wynika że wszelkie poczynione założenia nie muszą się sprawdzić.

Bada się jednostkowe przypadki i na podstawie tego dokonuje się uogólnienia wg prostej zasady . Na podstawie próbki reprezentatywnej stawia się tezę w odniesieniu do całości.

Przy prowadzeniu badań empirycznych trzeba zachować pewne zasady, które pozwolą na uzyskanie wyników będących odzwierciedleniem ogółu badanych zjawisk, zachodzących w społeczeństwie, czy określonych zbiorowościach, grupach. Koniecznym jest wybranie reprezentatywnej próbki do badan , zapewnienie badanym anonimowości i przynajmniej minimum etyczności ze strony prowadzącego badanie, wówczas jest szansa na bardziej wiarygodne i zgodne z prawdą odpowiedzi. Żeby badanie było rzeczywiste należałoby zastosować indukcje zupełną.

Aby móc te zasady zastosować, trzeba je wpierw dobrze poznać i następnie nabyć umiejętność ich stosowania. Tak więc nie jest obojętne, kto będzie badania przygotowywał, przeprowadzał i na końcu opracowywał wyniki. Nie należy wykorzystywać w tym celu tzw socjologii praktycznej wynikającej tylko i wyłącznie z uczestnictwa w określonym problemie ,która nie ma nic wspólnego z nauką lecz jest zlepkiem stereotypów utrudniających socjologii dotarcie z rzetelną wiedzą do badanego.

SOCJOLOGIA OGÓLNA -dokonuje analizy zjawisk i procesów społecznych na poziomie funkcjonowania całego społeczeństwa. Tworzy uogólnienia, prawidłowości, buduje teorie, formułuje prawa i tworzy metodologię.

Wyróżniamy 4 główne teorie socjologii ogólnej:

1.Teoria struktur społecznych (teoria społeczeństwa - statyka społeczna) - uogólniając wyniki badań wskazuje ogólne zasady i prawidłowości budowy grup i innych zbiorowości oraz ich wzajemne powiązania. Poszukuje odpowiedzi na pytanie, jak jest zbudowane społeczeństwo, które z warstw społecznych są w hierarchii wyżej, które niżej.

2. Teoria zmian społecznych (dynamika społeczna) - uogólniając wyniki badań nad zjawiskami i procesami zachodzącymi w grupach i zbiorowościach, opisuje przebieg procesów i wskazuje prawidłowości tworzenia się i rozpadu grup; poszukuje odpowiedzi na pytanie, czy społeczeństwo zmienia się i rozwija, w jaki sposób te zmiany przejawiają się, co jest źródłem tych zmian.

3.Teoria zachowania społecznego jednostki.

Teoria ta ma na celu ustalenie ogólnych zależności między sytuacjami społecznymi i reakcjami na te sytuacje, ustalenie stałych wzorów działania jednostek w różnych sytuacjach społecznych, ważnych dla prognozy przystosowania się jednostek do sytuacji, wykonywania zadań zlecanych im w różnych sytuacjach itp.

4. Teoria zachowania się zbiorowości.

Teoria ta ustala ogólne prawa zachowania się tłumów, wielkich mas ludzkich, w okresach nagłych i ostrych kryzysów, ustala ogólne prawa zachowania się klas społecznych, kategorii zawodowych itp.

Teoria ta jest ważnym narzędziem dla racjonalnego kierowania i manipulowania wielkimi zbiorowościami, ponieważ jest w stanie przewidzieć zachowania polityczne, ekonomiczne, itp.

W prostym ujęciu funkcji socjologii można wskazać:

1/ opisowa - jak jest?;

2/ wyjaśniająca - dlaczego tak jest?;

3/ terapeutyczna - co zmienić?;

4/ prognostyczna - co się stanie?

W naukowym pojęciu>

A)diagnostyczna -diagnoza społ., powinna dawać nam możliwość prawidłowego wyboru działań ekonomicznych,

B)prognostyczna (przewidywania) - na podstawie badań musimy przewidzieć zachowania społeczeństwa po wybranej, naszej decyzji,

C)socjotechniczna - polega na podejmowaniu praktycznych działań zmierzających do modyfikowania postaw i zachowań ludzkich,

D)humanistyczno-poznawcza - dostarcza wszechstronnej wiedzy o człowieku, świecie, społeczeństwie, kumuluje wiedzę o człowieku.

E)funkcja ideologiczna albo wartościująca -w nauce społecznej można przyjąć pewne wartości i one spowodują że pójdzie się w tym kierunku i może się zdarzyć że zacznie się fałszować wartości aby udowodnić swoje racje. Dlatego w socjologii organizacji trzeba przyjąć punkt wyjścia.

Wg filozofii użyteczności w organizacji wartością jest zysk a nie człowiek. Wartościowanie czyli co jest lepsze a co gorsze , to co jest dla danej jednostki korzystniejsze, nie zawsze musi być zgodne z prawdą. Czasami człowiek dochodzi do pewnych efektów specjalnie gdyż wydaje mu się że są one lepsze. Np. korporacja - nastawiona na zysk i wykorzystuje ludzi dopóki są potrzebni i zdolni do pracy a następnie się ich wymienia na młodszych.

Zaczyna się wartościowanie co jest lepsze zadowolenie człowieka czy zysk.

F) teoretyczna- konstruowanie koncepcji i modeli teoretycznych niezbędnych do uporządkowania i wzajemnego powiązania danych empirycznych oraz do wyjaśnienia opisywanych zależności występujących w wielokierunkowych układach życia społecznego.

Socjologia szczegółowa (empiryczna) - zajmuje się systematycznym opisem poszczególnych dziedzin i wyjaśnianiem zachodzących w nich zjawisk. Bada realnie istniejącą rzeczywistość społeczną - poszczególne dziedziny życia społecznego ludzi, np. praca, kultura, religia, polityka, władza. Ma powiązania z socjologią ogólną, weryfikuje jej założenia teoretyczne w badaniach praktycznych wzbogacając ogólną teorię socjologiczną poprzez wyprowadzenie uogólnień.

Socjologia szczegółowa - to zbiór różnych subdyscyplin socjologii dotyczących poszczególnych dziedzin życia społecznego, wyróżnionych na podstawie różnorodnych kryteriów. Zakres badań tych subdyscyplin krzyżuje się.

Działy socjologii szczegółowej wyodrębniają w połowie XIX w. w miarę potrzeby oraz w miarę ambicji poznawczych badaczy. Właśnie wtedy ugruntowało się podejście do społeczeństwa określane mianem organicyzmu, zakładającego, iż społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu (od ich wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa).W tym ujęciu społeczeństwo i społeczności oraz ich funkcjonowanie porównywane było do działania organizmów zwierzęcych, ale głównie do organizmu ludzkiego, Herbert Spencer jako jeden z przedstawicieli tego nurtu przyjmował tezy ewolucjonistyczne przy opisie zjawisk społecznych.

Obecnie w Polsce istnieje ponad 30 . Do najbardziej rozwijających w Polsce należą min. Socjologia pracy i przemysłu, wsi i rolnictwa, miasta, oświaty i wychowania, rodziny, prawa, kultury oraz socjologia medycyny organizacji i socjologia morska.

Socjologia ogólna weryfikując osiągnięcia badawcze socjologii szczegółowej wyprowadza uogólnienia wzbogacające ogólną teorię socjologiczną.

Między socjologią ogólną i szczegółową istnieją sprzężenia zwrotne i komplementarne powiązania. Ponieważ jak wspomniałam powyżej socjologia ogólna korzysta z badań socjologii szczegółowej a Socjologia szczegółowa korzysta z inspiracji i założeń teoretyczno-metodologicznych socjologii ogólnej.

Są trzy działy badające:

1)instytucje społeczne(rodzinę, zakład pracy)

2)formy zbiorowości społecznych (miasta, wsi

3)zjawiska i procesy społeczne(emigracje, patologie).

Socjologia organizacji - Jest to nauka o funkcjonowaniu człowieka który się organizuje. Należy m.in. do dyscyplin szczegółowych socjologii obejmującej swym zakresem badania nad organizacjami rozumianymi jako grupy celowe, i procesy organizacyjne zachodzące w makro- i mikroskali.

Głównym obszarem badawczym tej dyscypliny są przedsiębiorstwa oraz instytucje publiczne. Poza tym zajmuje się ona problemami makrostruktur społecznych i ich wpływem na funkcjonowanie organizacji. W tym ujęciu makrostruktury traktowane są jako otoczenie organizacji.

Wiąże się ona z pojęciem Społeczeństwa przemysłowego, w którym istnieje daleko posunięty podział pracy , duża ilość organizacji, działających w oparciu o sformalizowane normy prawne, zapominając o tradycyjnych normach kulturowych. Praca zawodowa została oderwana od życia domowego, rodzinnego i poddana regułom kontraktu oraz podporządkowania organizacyjnego.

Socjologia organizacji jest opisem i wyjaśnieniem wpływu :

1. wzrastającej liczby organizacji na życie społeczne w cywilizacji przemysłowej,

2. całego społeczeństwa, jego struktury, kultury i ustroju na przebieg procesów wewnątrzorganizacyjnych,

3. obiektywnych czynników organizacji, a więc jej celów, struktury, hierarchii, podziału zadań, procedur na zachowanie się ludzi wewnątrz organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną zależną),

4. postaw, motywacji i wzajemnych oddziaływań między ludźmi na charakter i efektywność wymienionych wyżej obiektywnych elementów organizacji (czynnik ludzki jest wówczas zmienną niezależną).

Organizacja w sensie socjologicznym jest to celowa i wtórna grupa społeczna o charakterze zrzeszenia, relatywnie wyodrębniona z otoczenia zewnętrznego, charakteryzująca się przewagą formalnie uporządkowanych stosunków wewnętrznych, która osiąga cele i utrzymuje równowagę wewnętrzną stosując środki społecznej regulacji zachowań uczestników organizacji, jak: wzory zachowania, instytucje, role organizacyjne, kontrola społeczna i inne.

WSTĘP DO PUNKTU 2,3,4 PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO.

Organizacja jest tworem i funkcjonuje w społeczeństwie , funkcjonowanie społeczeństwa wynika z pewnych podstaw.

Określeniem od dawna Używanym w analizach socjologicznych jest życie społeczne -na które składa się ogół zjawisk wynikających ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości przebywających na odpowiednio wyodrębnionej przestrzeni.

Tak pojmowane Życie społeczne ma szeroki zakres i odnosi się zarówno do świata roślinnego i zwierzęcego jak i ludzkiego. Życie społeczne ludzkie tym różni się od Życia społecznego roślin i zwierząt że opiera się na więzi społecznej, czyli względnie trwałych zależnościach i stosunkach.

Dynamikę i intensywność zjawisk i procesów określanych mianem Życia społecznego wyznacza - szczególnie w przypadku świata ludzkiego - zespół różnorodnych czynników. Czynniki te wg. J. Sczepańskiego nazywamy podstawami Życia społecznego i dzielimy je na przyrodnicze, ekonomiczne i kulturowe

2. PRZYRODNICZE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO.

Warunki przyrodnicze wywierają istotny wpływ na funkcjonowanie społeczeństwa.

Wyróżniamy 3 rodzaje kategorii czynników przyrodniczych :

biologiczne - Jako ludzie oderwaliśmy się od biologicznych podstaw naszego życia, nasze zachowanie powoduje coraz mniejszy kontakt z przyrodą.

Funkcjonowanie każdej jednostki ludzkiej czyli jej udział w życiu społecznych zależy przede wszystkim od cech i budowy jej organizmu, od zachodzących w nim procesów fizjologicznych, mechanizmu dziedziczenia cech, popędów i potrzeb, odruchów i skłonności.

W Życiu społecznym człowieka najbardziej istotne cechy to:

rozbudowany system nerwowy, jesteśmy w stanie odbierać ogromną ilość sygnałów i zachowań, które możemy stosować w życiu społecznym.

np. mowa - dzięki mowie myślimy

- przeciwstawny kciuk - chwytanie

- rozbudowany system potrzeb

- długotrwała zależność człowieka od rodziców, dziadków, opiekunów

- trwały popęd seksualny

geograficzne to czynniki :

- klimat

- ukształtowanie terenu

- rodzaj gleby

- szata roślinna

- zwierzęta

- woda

- bogactwa mineralne

Szczególne znaczenie dla występowania różnych zjawisk i procesów społ. mają eksploatowane bogactwa mineralne, wyznaczają kierunek rozwoju gospodarczego kraju , mają bezpośredni wpływ na kształt struktury zawodowej,

-społeczna mapa rzeki - w odległych czasach była ważnym czynnikiem wyznaczającym lokalizację miast, wraz z rozwojem cywilizacji stała się ważnym źródłem energii,

- klimat- oddziałuje najbardziej na społeczności rolnicze, warunkuje ogólną aktywność człowieka, rodzaj upraw , od klimatu uzależniona jest w znacznym stopniu produkcja zasobów żywieniowych na świecie.

Czynniki geogr. - na wykładzie był przykład o Zakopanem

Wpływają także na ustrój polityczny, na gospodarkę i obronność kraju .

( Determinizm głosił absolutną zależność człowieka od przyrody, przeciwstawiał się tej teorii nihilizm a w rezultacie przyjęto consensus i teorie posibilizmu gospodarczego.

Teoria posibilizmu gospodarczego zakładała równowagę, współzależność i wzajemne oddziaływanie zarówno czynników naturalnych, przyrodniczych, jak i społeczno- ekonomicznych. Posybilizm zauważa rolę człowieka w przekształcaniu naturalnego krajobrazu. Przyroda nie determinuje działalności człowieka, a jedynie umożliwia różnorodne drogi rozwoju i że człowiek powinien dostosowywać środowisko przyrodnicze do swoich potrzeb. )

Zasoby środowiska przyrodniczego odgrywają znaczącą rolę w procesie rozwoju gospodarczego społeczeństw. Dogodne warunki klimatyczne, ukształtowanie powierzchni, stosunki wodne, oraz dostępność surowców mineralnych i żyznych gleb prowadzą do przyspieszenia procesów gospodarczych poprzez rozwój rolnictwa, przemysłu, czy urbanizacji.

Rola środowiska geograficznego nie jest jednak stała. Wpływ warunków przyrodniczych na życie człowieka w dużym stopniu uzależniony jest od poziomu rozwoju danego społeczeństwa, czy cywilizacji. Te same cechy środowiska geograficznego w jednym okresie historycznym mogły stanowić impuls rozwoju społeczeństw, w innym natomiast mogły być czynnikiem ograniczającym postęp.

Zasoby bogactw mineralnych w dawniejszych czasach nie miały większego znaczenia. Dziś posiadanie złóż surowców prowadzi do dynamicznego rozwoju danego społeczeństwa. Dzięki złożom ropy naftowej Arabia Saudyjska jest dziś liczącym się partnerem gospodarczym.

Dogodne cechy środowiska przyrodniczego (warunki klimatyczne, ukształtowanie powierzchni terenu, możliwość pozyskania surowców mineralnych, żyzne gleby itd.) ułatwiły zagospodarowanie obszarów. Na tych terenach rozwinęło się rolnictwo, powstały miasta, oraz okręgi przemysłowe. Są to także obszary charakteryzujące się najwyższą gęstością zaludnienia. Postęp cywilizacyjny przyczynił się również do zagospodarowania niedogodnych dla osadnictwa obszarów. Stany Zjednoczone rozpoczęły eksploatację złóż ropy naftowej na Alasce, gdzie panują niedogodne warunki klimatyczne.

Współcześnie zwraca się uwagę na negatywne skutki działalności człowieka w środowisku i konieczność ochrony jego zasobów.

W sytuacji rosnącego poziomu degradacji środowiska naturalnego i wyczerpywania się zasobów narodziła się koncepcja ekorozwoju (rozwoju zrównoważonego), zakładająca rozwój społeczeństw przy poszanowaniu względów ekologicznych. Działania te mają prowadzić do utrzymania stanu równowagi ekologicznej w środowisku.

Innowacje technologiczne przyczyniają się do ograniczenia ingerencji człowieka w środowisko naturalne. Jednakże wpływ najnowszych wynalazków z zakresu genetyki na środowisko, oraz na naturalny świat zwierzęcy i roślinny nie jest znany. Nie jest możliwe oddzielenie człowieka od środowiska przyrodniczego. Wszystkie zasoby naszej planety pochodzą od środowiska.

demograficzne

Człowiek się zmienia i zmienia się również jego hierarchia potrzeb, zmianom ulegają całe społeczeństwa a za nimi instytucje . dla młodych będą powstawać kluby, siłownie itp. Dla starszych np. kluby seniora, domy opieki, domy starców .

- Podział na płeć: mężczyźni i kobiety

- wiek - jest ważnym czynnikiem demograficznym wpływającym na Życie społeczne społeczeństwa. Pod względem wieku ludność dzieli się zwykle na 3 kategorie :

• osoby w wieku przedprodukcyjnym,

• produkcyjnym

• poprodukcyjnym.

Od proporcji tych grup wiekowych zależy mobilność społeczna, funkcjonowanie gospodarki, rodzaj i kierunki rozwoju infrastruktury społecznej oraz inne dziedziny Życia społecznego.

( wydłużenie przeciętnego wieku życia, społeczeństwa się starzeją, wydłuża się długość życia i związane z tym problemy ekonomiczne np. system emerytalny)

Przykładem może być dyskusja nad systemem emerytalnym w Polsce, wydłużenie życia człowieka spowodowało , że Państwo zastanawia się nad opóźnieniem wieku emerytalnego z powodu braku zaplecza finansowego, zbyt mała liczba urodzeń dzieci w teraźniejszym czasie spowodowała, iż ekonomiści wyrażają zaniepokojenie, że za 20 lat społeczeństwo polskie będzie zbyt stare aby pracować, potrzebne będą nowe domy starców, co prawda powstaną nowe miejsca pracy dla pielęgniarek i opiekunek osób starszych, ale konieczna będzie rozbudowa infrastruktury przystosowanej do osób mniej sprawnych fizycznie, zmniejszą się wpływy do budżetu państwa ponieważ zmaleje liczba osób w wieku produkcyjnym.

No i kto na to zapracuje?

- gęstość zaludnienia - jest uzależniona głównie od klimatu, od zasobów i skali eksploatacji bogactw mineralnych, wpływa na funkcjonowanie życia gospodarczego , politycznego.

Przykład - Katowice, jako okręg przemysłowy……

- zdrowotność społeczeństwa- ogólny stan zdrowotności społeczeństwa i jego poszczególnych grup jest ściśle związany ze sprawnością funkcjonowania systemu opieki lekarskiej, systemu ochrony człowieka przed szkodliwym działaniem środowiska naturalnego, systemu oddziaływania na ogólną i zdrowotną kulturę człowieka.

Przykład- starzenie się społeczeństwa….,

- płodność kobiet - przyrost naturalny, obecnie jest tendencja spadkowa przyrostu naturalnego, kobiety w coraz późniejszym wieku decydują się na urodzenie dziecka , standardowo jest jedno, rodziny wielodzietne które jeszcze 20 lat temu występowały często , składały się z rodziców - i zazwyczaj ośmiorga dzieci, dzisiaj należą do rzadkości nawet na wsiach, obecnie rodziny z czwórką dzieci uznawane są za wielodzietne, co prawda dzisiejsze rodziny mają łatwiejszy start w życie ale za to mniej komfortowy, spowodowany ciągłym stresem i pogonią za dobrobytem , kiedyś żyło się biedniej ale szczęśliwiej,

Drugim przykładem są zachodzące zmiany na linii ról kobieta- mężczyzna, z tradycyjnej na partnerską.

- urbanizacja- w Polsce od lat 90 zauważalna jest dezurbanizacja czyli tendencja do wycofywania się mieszkańców z miast i osiedlania się na przedmieściach

Ma to miejsce szczególnie w wielkich miastach. Przyczyną są migracje i coraz mniejszy przyrost naturalny. Chociaż w dalszym ciągu do miast przyjeżdżają nowi pracownicy z biedniejszych regionów, nadal silniejszy jest ruch emigracji na tereny wiejskie.

W skutek tego etapu urbanizacji na obszarach podmiejskich powstają nowe centra handlowe, sportowe, rekreacyjne. Otwiera się tam również wiele zakładów przemysłowych. Następuje deglomeracja charakteryzująca się przenoszeniem niektórych funkcji miasta poza jego granice administracyjne.

Wszystkie te czynniki w sposób bezpośredni lub pośredni, warunkują odpowiednie zjawiska i procesy kulturowe, gospodarcze i polityczne zachodzące w społeczeństwie.

Czynniki te są podstawą planowania i prognozowania społecznego, czyli przewidywania i dokonywania przekształceń określonych struktur społecznych i zasad ich funkcjonowania.

3.EKONOMICZNE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO.

Podstawy życia społecznego dzielimy na przyrodnicze, ekonomiczne i kulturowe.

Na zespół ten m.in. składa się wykorzystanie zasobów środowiska przyrodniczego, geograficznego i ekonomicznego czyli narzędzi i maszyn niezbędnych do wykonywania określonej pracy produkcyjnej , służącej do zaspakajania potrzeb ludności ,środków zaspokajania potrzeb, oraz umiejętności i sprawność ludzi uczestniczących w procesach produkcyjnych oraz ich praca.

Czynniki ekonomiczne dzielimy na:

a). proste - im więcej pieniędzy jest w społeczeństwie tym bardziej rozbudowane i zróżnicowane życie społeczne, pieniądze powodują rozwój np. szkól niepublicznych, powstawanie zakładów pracy.

b). złożone - których wyznacznikiem jest rozwój sił wytwórczych , które różnicują życie społeczne.

Wraz z rozwojem sił wytwórczych, rozwija się (zmienia) życie społeczne (np. kiedyś używano narzędzi ręcznych a teraz wprowadza się maszyny, narzędzia, nowe technologie,(samochód, samolot, komputer itp.) wyodrębniła się specjalizacja produkcji. która powoduje uruchomienie ciągu wytwórców powiązanych, produkcja staje się bardziej efektywna i powoduje zróżnicowanie zawodowe społeczeństwa.

Przykład: komputer + technologia + odpowiednio wykwalifikowani programiści, te czynniki spowodowały, że powstały firmy budujące, zabezpieczające komputery, zaistniała grupa społeczna pod nazwą hakerów, zaistniał Internet jako forma spędzania czasu, pozyskiwania informacji i wiadomości itp. W konsekwencji pojawiły się nowe zawody, bardzo duża ilość kontaktów na odległość ale równocześnie nastąpił spadek kontaktów osobistych tzw face to face, następuje zanik pewnych obyczajów jak elegancki ubiór do teatru czy opery. Powstały portale społecznościowe ale wraz z nimi powstały zagrożenia czyli nowy sposób wiedzy przestępczej, nowa forma ścigania przestępstw cybernetycznych, ale tez nowy sposób pozyskiwania wiedzy z sieci przez urząd Skarbowy. Negatywnym zjawiskiem komputeryzacji naszego życia jest zanik pewnych zobowiązań wynikających z życia społecznego które uczą odpowiedzialności, komputer pozwala na pewną swobodę , luz który może się przenieść na inne dziedziny życia na które się przenieść nie powinno.

Przemiany sił wytwórczych powodują przemiany w organizacji np. większy luz, złagodzenie zasad, które można przenieść w skali mikro i makro.

Świat idzie do przodu, wszelkie zmiany w połączeniu z pieniędzmi wpływają w bardzo znacznym stopniu na ekonomiczny aspekt życia społecznego.

Proces produkcji różni człowieka od innych osobników zatem organizacja pracy stanowi istotny element w tym procesie. Proces ten podlega ciągłemu doskonaleniu , składa się na niego :

-celowa działalność człowieka , przekładająca się na sposoby użytkowania zasobów środowiska geograficznego.

- przedmiot który człowiek w czasie pracy przekształca

- zespół narzędzi którymi się posługuje.

- forma własności środków produkcji

Narzędzia produkcji- są to przedmioty za pomocą których człowiek przekształca środowisko geograficzne Na dobra zaspokajające ludzkie potrzeby. Ich doskonalenie wywołuje także zmiany w życiu psychicznym. Proces produkcji podlega ciągłemu doskonaleniu .Ludzie w jego toku oddziałują nie tylko na środowisko geograficzne , ale i na siebie.

Procesy produkcji prowadzą do rozwoju gospodarki , która docelowo dąży do rozwoju wielu dziedzin gospodarczych. Ustawiczny rozwój któremu gospodarka podlega, powoduje naturalne odejście prostych narzędzi natomiast w ich miejsce wkraczają bardziej zaawansowane technologicznie, wymuszające na pracowniku konieczność poszerzenia wiedzy w zakresie ich obsługi.

Gospodarka: całokształt działalności gospodarczej prowadzonej w danym regionie, kraju lub na całym świecie. Działalność ta polega na wytwarzaniu dóbr i świadczeniu usług zgodnie z potrzebami ludności. Najprostszy podział gospodarki wyróżnia trzy sfery działalności człowieka: produkcja, handel, usługi.

Gospodarka nieformalna: nieformalny, niezinstytucjonalizowany i nierejestrowany przepływ i obieg dóbr i usług, pieniędzy, dóbr kultury oraz informacji w społeczeństwie.

4. KULTUROWE PODSTAWY ŻYCIA SPOŁECZNEGO.

Podstawy życia społecznego dzielimy na przyrodnicze, ekonomiczne i kulturowe.

Współcześnie „kultura” należy do najbardziej wieloznacznych pojęć.

W sensie filozoficznym przez kulturę najczęściej rozumie się wszystko to, co nie wyrasta samo przez się z przyrody, lecz powstaje dzięki pracy człowieka, co jest wytworem celowej refleksji i działalności ludzkiej. Krócej można określić, że wszystko, co nie jest przyrodą składa się na kulturę.

Kultura jest też pojmowana, jako wytwór działalności ludzkiej odpowiadającej wyższym wartościom, które wytworzono bezinteresownie.

Wytworami tymi są:

- nauka - sztuka - literatura - religia - moralność - prawo - idee polityczne i społeczne

zwane wytworami ducha, które nie są konieczne tak jak wytwory pracy fizycznej do zaspakajanie biologicznych potrzeb człowieka.

Kulturę dzielimy na materialną i duchową. Kultura materialna zaspakaja wszystkie potrzeby materialne człowieka np. narzędzia, ubrania, mieszkanie.

Kultura duchowa zaspakaja potrzeby duchowe jak dobro, wolność, równość, dzieła sztuki, symbole, obyczaje.

W ujęciu socjologiczno - etnograficznym kultura oznacza ogół wytworów działalności ludzkiej materialnych i niematerialnych, wartości i uznawanych sposobów postępowania, zobiektywizowanych i przyjętych w dowolnych zbiorowościach, a następnie przekazywanych innym zbiorowościom i następnym pokoleniom.

Więc krótko - kultura to ogół dóbr, dzielących się na trzy klasy: rzeczy, znaki i zachowania.

Kulturowe podstawy życia społecznego mają wpływ na kształt życia poprzez

- język - literatura narodowa - religia - sztuka - tradycja - zwyczaje i obyczaje i wiele innych

Za J. Szczepańskim wyróżniamy 4 mechanizmy wpływu kultury na Życie społeczne :

1. socjalizacja i kształtowanie osobowości jednostki - oba te równolegle zachodzące

procesy przejawiają się wielostronnym wchodzeniem młodej istoty ludzkiej do Życia

zbiorowego.

Mechanizm ten pokazuje jak człowiek z istoty biologicznej przeobraża się w istotę ludzką. Socjalizacja poza społeczeństwem a tym samym bez oddziaływania kultury nie byłaby możliwa. Park powiedział: ”Człowiek nie rodzi się ludzkim, lecz staje się nim w procesie socjalizacji.” Sprzeciwiała się tej teorii socjologia katolicka ale Park miał na myśli, że człowiek, który się rodzi kulturowo jest zerem nic nie umie, jest tylko organizmem biologicznym, nabywa tę wiedzę i umiejętności w procesie wychowania. W zależności od jego wychowania przez rodzinę i otoczenie , będzie on albo wybitną jednostką albo przestępcą albo jednym i drugim zarazem.

Gdyby nowo narodzonego człowieka od izolować od społeczeństwa nie nauczy się mówić i będzie funkcjonował , jak organizm biologiczny.

Socjalizacja decyduje o otoczce kulturalnej i o tym ,że stajemy się ludźmi, socjalizacja wprowadza człowieka do społeczeństwa.

Przykład. 10 latek eskimoski umie naprawić kajak a Europejczyk nie umie.

Socjalizacja zależy od czynników zewnętrznych i od środowiska, od naśladownictwa starszych powielając ich sposób postępowania, wzorce wyniesione z domu , pobrane z otoczenia, odrzucając wady chcemy przejąć dla siebie.

2. ustanawianie systemów wartości i kryteriów, które je określają - wartości ściśle wiążą

się z socjalizacją jednostki i jej potrzebami. Poprzez uczenie kultury uczy się pewnych wartości, czegoś co warto sobie wpoić.

W niektórych kulturach kształtuje się dążenie do sukcesu za wszelką cenę, natomiast w innych kulturach jest to uczciwość, wiara, czy patriotyzm jak np. w Polsce.

Zycie stwarza takie możliwości,że czasem występują konflikty wartości, konflikt ról,

Cechą Narodu Polskiego jest patriotyzm wynikający z wieloletniej utraty wolności naszego państwa, w tym czasie starsi uczyli młodszych patriotyzmu, a ci z kolei przekazywali go swoim dzieciom, polski patriotyzm jest patriotyzmem historycznym opierający się na teoriach spiskowych wynikających z nadmiernej wrażliwości na utratę wolności. Jest tak głęboko zakorzeniony że zapominamy iż nie jest on już adekwatny do obecnych czasów, obecnie ten patriotyzm może przyjąć formę dobrze wykonywanej pracy, szacunku dla władzy, legitymizacja tej władzy, budowanie dobrego wizerunku narodu polskiego na arenie międzynarodowej. Większość krajów w świecie jest obecnie niepodległa więc patriotyzm powinien przybierać inną formę”

Potrzebą najczęściej nazywa się wrodzone lub nabyte wymagania organizmu, wywołujące poczucie braku czegoś i tym samym zmuszające człowieka do działania pozwalającego na zdobycie określonych przedmiotów, którymi potrzeby może zaspokoić.

Poszczególne jednostki i zbiorowości mają specyficzne potrzeby, a tym samym różne systemy i hierarchie wartości.

3. tworzenie wzorów zachowania i postępowania - system wartości wyznacza wybór

środków zaspokajania potrzeb i interesów. Aby sposób zaspokajania potrzeb był

adekwatny i gwarantował osiągnięcie sukcesu to musi respektować obowiązujące w

danej kulturze wzory działania i postępowania.

Wzory działania i postępowania to sposoby zachowań uznawane za normalne i

dopuszczalne w określonych sytuacjach oraz całkowicie zrozumiałe w kulturze w której

zostały wytworzone. Każda grupa etniczna lub terytorialna lub kategoria(grupa)

zawodowa ma specyficzne wzory zachowań i systemy wartości, czyli pewną subkulturę.

Jednostka ustala lub modyfikuje pewne wzorce oraz musi przyswajać sobie wzory nowo

powstające.

4. konstruowanie modeli (ideałów) zachowań, instytucji i systemów - Model jest symbolem pożądanego stanu rzeczy, który zwykle służy do oceny realnie istniejącej rzeczywistości.

Ten nurt jest wyróżniany gdyż jest to inny wzór postępowania, bardzo wysoki, zmienia się tutaj sposób oceny.

Wzór postępowania jest to coś co każdy może osiągnąć , jeśli się postara, jeśli go nie osiąga to jest źle.

Ideał to taki wysoki ważny wzorzec, że tych, którzy do niego dążą chwali się już za samo podjęcie starań, jest trudny do osiągnięcia i udaje się to nielicznym wybitnym jednostkom.

Przykład- bohaterstwo jest takim ideałem.

Należy się starać osiągnąć ideał, mimo, ze mamy nikłe szanse aby go zdobyć ale trzeba się starać dążyć do niego i to już jest warte pochwały.

Ideał jest wzorem do naśladowania, którego raczej nie osiągniemy, ale dążenie do niego powoduje, że stajemy się lepsi.

Ideał bierze się z kultury, dlatego w kulturze Rzymskokatolickiej jest tyle świętych , w dążeniu do Ideału stajemy się inni, zmieniamy swoje poglądy i zachowania.

W odniesieniu do organizacji wartości będą przesądzały o ocenie tej organizacji.

(Inna wersja w celu lepszego zrozumienia) Pojęcie kultury, cechy kultury, wzory kulturowe

Przez kulturę rozumie się wiedzę, wierzenia i sposoby robienia rzeczy, które są podzielane przez członków danego społeczeństwa i przekazywane z jednego pokolenia na następne, Kultura wyraża ideę subtelności.

Cechy kultury:

• Tylko człowiek posiada kulturę, bo tylko człowiek jest istotą społeczną

• Zakłada ludzkie współoddziaływanie

• Dla zaistnienia kultury potrzebne jest porozumiewanie się za pomocą symboli

Każde społeczeństwo ma swoją kulturę.

Kultury uczymy się od innych jednostek w drodze interakcji. Kultury nie nabywa się instynktownie ani drogą biologicznego dziedziczenia, jest ona produktem społecznym. Człowiek uczy się kultury i przekazuje ją następnym pokoleniom. Kultura ma charakter kumulatywny. Od czasu wynalezienia druku kultura zaczęła wzrastać bardzo szybko. Żadne nowe pokolenie nie buduje kultury od zera, lecz opiera ją na osiągnięciach poprzednich pokoleń.

Proces przekazywania kultury nie jest w pełni efektywny, czasem jakaś informacja z różnych powodów nie jest ujawniana.

• Kultura ma charakter wzorców, wiedza , wierzenia i sposoby są ze sobą powiązane i oddziałują na siebie tworząc swojego rodzaju całość.

• Kultura jest adaptatywna, jest sposobem rozwiązywania problemów ważnych i powtarzających się,

• Kultura może zmieniać się, ale też jest jednocześnie procesem ciągłym. W społeczeństwie pojawiają się nowe problemy, więc pojawia się konieczność szukania nowych rozwiązań itp., ale są elementy, które się nie zmieniają. Trwałość kultury wynika z przyswojenia jej sobie przez członków społeczeństwa. Wielu ludzi lęka się zmian więc trwają w swoich stałych określonych formach działania.

• Kultura opiera się zmianom, również z powodu wartości, jakimi cieszą się stałe zwyczaje i tradycje. Zmiany kultury są ograniczone przez inercje (zwyczajny bezruch). Wielu ludzi woli trwać przy stałych utartych zwyczajach.

• Kultury różnią się jedna od drugiej ale również mają cechy wspólne.

• Kultura ma elementy świata idei, istnieje w sferze umysłu ludzi, z idei człowieka wywodzących się z kultury pochodzą wynalazki materialnych tworów(np. samoloty).

• Każda jednostka danego społeczeństwa uczestniczy w kulturze. Postępowanie ludzi w danym społeczeństwie nabiera względnej jednolitości, ponieważ większość tych ludzi myśli w podobny sposób i ma podobne przekonania.

• Kultura przenika wszystkich członków społeczeństwa. Żadna jednostka nie może uniknąć wpływu kultury swej społeczności.

Wzory kulturowe.

Jednostka kulturowa jest najmniejszą cząstką kultury. Treść zawarta w jednostce kulturowej dla jednej osoby może być niepodzielna, dla innej może stanowić zlepek części składowych.

Zespoły kulturowe to grupa kulturowa jednostek mających ze sobą związek. Np. uścisk dłoni mógłby być uważany za jednostkę kulturową, ale gdy patrzymy na czyjś uścisk to może być on różnie traktowany (pożegnanie, powitanie) więc wtedy to jest zespół kulturowy.

Wzory kulturowe -kombinacja kilku zespołów kulturowych(instytucje kulturowe).

Normy kulturowe- Normy - reguła postępowania określająca w jaki sposób ludzie powinni zachowywać się w danej sytuacji. Jest standardem postępowania, który służy do określenia wzorów interakcji i sposobów wykonywania pewnych rzeczy. Normy odzwierciedlają wartości i postawy kulturowe przez to, ze nakazują i zakazują pewne postępowania. Większość norm jest podzielanych przez członków społeczności jako moralne oczekiwania zachowań mających swe źródło w kulturze. To co jest normą w danej społeczności nie zawsze musi być w innej. Normy spełniają funkcję standaryzacji zachowań, podporządkowują one ten aspekt postępowania, który bez norm przekształciłby się w normalny chaos.

Normy uzupełniają się tworząc system zwany normatywnym, natomiast niektóre normy odnoszą się wyłącznie do pewnych grup społecznych, dlatego często normy mogą konfliktować jedne z drugimi.

Normy zmniejszają potrzebę podejmowania decyzji przez jednostkę.

3 rodzaje norm:

1. zwyczajowe - tradycje lub sposoby czynienia rzeczy; są preferowanymi lub przynajmniej dopuszczalnymi sposobami czynienia rzeczy; postępowanie niezgodne ze zwyczajami nie pociąga za sobą kary, nawet jeśli jest przedmiotem krytyki. Źródła zwyczajów są często niejasne a zwyczaje same nie są planowane. Zwyczaje rodzą się drogą przypadku, są zaakceptowane w kulturze i zakorzeniają się w niej.

2. obyczajowe - normy moralne, są nakazanymi sposobami zachowań, praktyki uważane za konieczne dla dobra społeczeństwa.

3. prawne - zgłoszone przez władze rządowe, których przestrzeganie jest wymuszane poprzez nałożenie na nie sankcji uważanych za legalne.

5.JAŹŃ

Jaźń, pojęcie wprowadzone do filozofii przez św. Augustyna na określenie pewności własnego istnienia. Podstawą tej pewności jest wiedza o tym, że myślę - "jestem, gdyż myślę, wątpię, rozumiem, sądzę". Podstawą jaźni jest nie ciało, lecz dusza, stąd też wyrazem jaźni jest czynna wola.

Jaźń obejmuje sobą całe istnienie psychiczne człowieka i jest czymś bardziej obszernym od świadomej osobowości związanej z „ja”.

Osobowość społeczną stanowi specyficzny twór kulturowy, który odciska się na zjawiskach i procesach zachodzących między ludźmi, na Życiu społecznym.

Biologiczna podstawa osobowości to różne cechy i inteligencja, zamiłowania, zainteresowania itp.

Człowiek pełniąc różne role przeżywa sytuacje polegające na rozmowie z „samym sobą” . Wówczas daje znać o sobie „sumienie”.

Działanie w organizacji kierownika a nawet pracowników zależy od Jaźni danego człowieka a także realizacji zadań.

W zależności od tego jak się realizuje role np. ojca tak się realizuje rodzina.

Rola kobiety wzrasta w rodzinie tym samym rola mężczyzny maleje, Funkcjonowanie rodziny zależy od roli Kobiety i Mężczyzny w tej rodzinie.

Jaźń czyli obraz samego siebie tzn. że obraz ten może wystąpić w 4 ujęciach.

1. jaźń pierwiastkowa - to własny pogląd na siebie bez względu na to, co sądzą o nas ludzie i jak nas traktują.

(Jest ono przeciwieństwem jaźni odzwierciedlonej, będącej cudzym spojrzeniem o nas. ) Jaźń która decyduje o naszej osobowości (jesteśmy w centrum wszechświata, kim jestem? Po co jestem? Wiemy o swoich zaletach i wadach);

2. jaźń fasadowa - obraz samego siebie który przedstawiamy na zewnątrz (reklamujemy się).

Ta Jaźń jest korzystniejsza niż ta pierwiastkowa, czasami warto się przedstawić w dobrym świetle. Jaźń fasadowa jest zawsze korzystniejsza albo identyczna niż pierwiastkowa. Przedstawiamy, tę jaźń fasadową ,która w danej sytuacji jest dla nas korzystniejsza i przekonujemy otoczenie, że jaźń fasadowa jest autentyczna (chociaż wiemy że nie jest). Im mniejsza jest siła jaźni subiektywnej tym większą rolę odgrywa jaźń fasadowa.

Przykład; ktoś szuka pracy, uważa się za lenia, w rozmowie kwalifikacyjnej przedstawia się jako pracowity, współpracownicy natomiast oceniają go jako tytana pracy. Stawia sobie pytanie, czy on jest tak pracowity jak mówią, czy to może oni są bardziej leniwi od niego, czy może , a jeżeli będzie musiał to dojdzie do jaźni zobiektywizowanej , żeby się dowiedzie jaki on jest naprawdę.

3. jaźń odzwierciedlona - ja w odbiciu lustrzanym, myślę o sobie tak jak inni o mnie myślą (jak mnie inni postrzegają, jakie mają opinie na mój temat, jak mnie widzą ).

Im mniejsza siła jaźni subiektywnej tym większa siła jaźni odzwierciedlonej.

4. Jaźń zobiektywizowana - jest wypadkową tych 3 jaźni. Ma na celu zrównoważenie tych 3 jaźni. stanowi najbardziej trafne spojrzenie na samego siebie i swoją globalną ocenę. Na podstawie poprzednich buduje obraz o sobie czyli swój obraz.

Elementami osobowości społecznej wg Szczepańskiego są:

1. kulturowy ideał osobowości - zespół cech, który mówi o tym, jaki ideał wychowawczy należy propagować w danej epoce historycznej, aby młodą jednostkę wychować na dobrego człowieka.

2. rola społeczne - czyli względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych ludzi, które przebiegają wg wzorca przyjętego w danej grupie.

3. jaźń subiektywna - stanowiąca zespół wyobrażeń o sobie, wytworzonych na podstawie

traktowania nas przez otoczenie społeczne.

4. jaźń odzwierciedlona - jest zespołem wyobrażeń, jakie każdy z nas posiada o sobie, na podstawie tego, co naszym zdaniem sądzą o nas inni ludzie.

Kształtowanie swojej jaźni, wizji samego siebie, w oparciu o reakcje, jakie napotyka się ze strony partnerów interakcji. Inni ludzie są zwierciadłem, w którym można się przejrzeć.

Ponieważ społeczeństwo dostarcza nam różnych zwierciadeł, a reakcje naszych partnerów są rozmaite (na te same gesty), to odgrywamy różne role przed różnymi partnerami, musimy stale krążyć pomiędzy różnymi kontekstami życia społecznego. Ważne jest tutaj pojecie „istotnego innego”. Ponieważ niemożliwa jest ciągła zmiana gry, to wybieramy grupę osób, na których nam zależy i przed nimi staramy się wypaść dobrze.

Społeczny odbiór jest dlatego tak ważny, bo wpływa na naszą samoocenę, bilans satysfakcji i przykrości.

6. POJĘCIE ROLI SPOŁECZNEJ - DEFINICJA, KONFLIKT RÓL, NAPIĘCIE W ROLI.

Rola społeczna to inaczej funkcja, jaką powinna pełnić dana osoba. Wszystkie role, które występują w społeczeństwie, są zależne od innych. Jeżeli ktoś sprawuje rolę ucznia, to konieczne jest pełnienie przez inną osobę roli nauczyciela.

Rola społeczna - to pewien zakres wymaganych zachowań, które ze względu na pozycje zajmowaną w danej zbiorowości należy zrealizować.

Inaczej jest to zespół trwałych cech jednostki, wpływających na jej postępowanie, wyrastających na podbudowie cech biologicznych i psychicznych, a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.

Ludzie odgrywają różne role , bywa że gramy sztucznie, najczęściej gramy naturalnie, bywa że się oszukuje, odgrywamy role lepiej lub gorzej w zależności od potrzeb. Przykład - chałtura aktorów.

Z rolą społeczną wiążą się uprawnienia i obowiązki np. wykładowca ma obowiązek przedstawienia tego co chcemy wiedzieć , wykonuje swoją pracę lepiej albo gorzej na co mają wpływ różne okoliczności. Ma uprawnienia z których może skorzystać.

Rola społeczna służy zbiorowości w której człowiek żyje.

Zbiorowość ma potrzebę i ten ktoś ma ją zaspokoić. Są role zinstytucjonalizowane i n ie zinstytucjonalizowane, czyli określone w przepisach bądź nie. Każda rola społeczna może być wypełniana lepiej ;lub gorzej, w zależności od nasilenia n/w elementów:

Zakres realizacji każdej roli zależy od:

1. właściwości psychofizycznych tego kto role wykonuje- są role do których trzeba mieć predyspozycje np. ochroniarz czy właściwości psychiczne np. mediator, albo nie musi mieć żadnych predyspozycji np. prezencja. Premier może być wysoki lub niski , gruby albo chudy , ważne aby rządził dobrze. Jeżeli ma predyspozycje to spełnia swoja role dobrze.

2, precyzyjnego sformułowania roli( sposobu zdefiniowania danej roli ) czyli na czym ta rola ma polegać, trzeba określić granice roli, jeśli się wie co trzeba robić to odegra się ja dobrze. Np. trener ustala taką taktykę , która jest odpowiednia dla jego zawodników, reżyser prowadzi aktora aby ten grał swoje role dobrze. Czasem się da wybrać ale czasem nie.

3. klarowna organizacja grupy społecznej - W klarownej strukturze każdy zajmujący pozycję wie co z niej wynika ,ale jeśli nie wie to nie może swojej roli wykonać właściwie.

W innej organizacji są inne role , inne pozycje.

4. system kar i nagród związany z wykonywaniem określonych ról. Im bardziej klarowny i motywujący tym lepsze wykonanie roli.

Na wykonanie roli społecznej mają również wpływ biologiczna podstawa i psychiczne podłoże osobowości.

Biologiczna podstawa osobowości to różne cechy i funkcjonowanie organizmu, natomiast na psychiczne podłoże osobowości społecznej składa się pamięć, inteligencja, temperament, charakter, uczucia itp

Odpowiednio obsadzony człowiek w klarownej strukturze, wiedzący co ma robić, jeżeli otrzyma wskazówki dotyczące wykonywania jego roli ( pracy) i jeżeli system motywacji jest dobry to rola jest lepiej wykonywana.

.

Istotnym elementem osobowości jest rola społeczna. Proces socjalizacji jest etapem uczenia się i nabywania różnych ról społecznych. Rola społeczna jest spójnym systemem zachowań wynikających Z przynależności jednostki do określonych grup i innych zbiorowości.

Potocznie mówimy o pełnieniu roli członka rodziny, kolegi.

Na każdą rolę społeczną składają się odpowiednie prawa i obowiązki, przywileje i powinności. Realizacja ich jest właśnie pełnieniem roli.

Od jakości i zakresu realizacji ról zależy funkcjonowanie społeczeństwa, jego gospodarki, administracji, kultury.

Rola społeczna - to zbiór praw i obowiązków które instytucjonalnie określają zachowanie jednostki zajmującej daną pozycję.

Grupa jest układem różnorodnych ról, które w niej pełnią poszczególni członkowie. Jednostka należąca do różnych grup niekiedy wypełnia sprzeczne role, czyli mamy Wówczas do czynienia ze zjawiskiem konfliktu rol.

Niejednokrotnie jednostka znajduje się w sytuacji, gdy oczekiwania związane z rolą organizacyjną stoją w sprzeczności z wymogami innych rol.

Poszczególni ludzie wykonując swoje funkcje w danej organizacji zgodnie z obowiązującymi ich wzorami społecznymi wchodzą w określone role społeczne, które mogą urzeczywistniać w sposób wzorowy, przeciętny lub naganny.

Konflikty ról.

Każdy aktor społeczny we współczesnym społeczeństwie odgrywa kilka ról społecznych. W niektórych sytuacjach role te mogą wchodzić ze sobą w konflikty. Konflikty mogą być minimalizowane poprzez odpowiedni dobór ról.

Przykład: Został wprowadzony zakaz wykonywania stanowiska adwokata w okręgu gdzie współmałżonek jest sędzią z powodu konfliktu interesów.

Wykluczenie konfliktu ról np. przez zastosowanie instytucji wyłączenia sędziego ponieważ nikt nie może być sędzią we własnej sprawie. Prawo reguluje nieraz konflikt interesów. Np. katastrofa Smoleńska ,że być może samolotem sterował generał Błasik. Przepis mówi ,że na pokładzie dowodzi dowódca, a nie jego przełożony, zachodzi tu konflikt interesów, nie jest powiedziane że przełożony jest najlepszym pilotem. Przełożonym nie musi być ten który jest najlepszy , tylko ten który ma predyspozycje i się nadaje.

Konflikt interesów może prowadzić do złego odegrania roli. Dlaczego dochodzi do konfliktu ról? Bierze się stąd, że role które z założenia są niesprzeczne nawet czasami są wspomagające się, w niektórych przypadkach są konfliktowe. Np. wykład - konferencja; obecność na wykładzie - chore dziecko itp.

Konflikt ról nie jest konfliktem społecznym, występuje on wewnatrz danej osoby, która wie, że ma dwie role do spełnienia a może spełnić tylko jedną.

Jednym ze sposobów rozwiązania konfliktu jest Klarowny system wartości pomaga w rozwiązaniu konfliktu ról.

Ważne w rozwiązaniu konfliktu ról jest zachowanie środowiska ról w którym ten konflikt da efekt.

Jeżeli w tych środowiskach przeciwnych będą mądrzy ludzie to konflikt można rozwiązać. Np. w rodzinie. Może dojść do takiej sytuacji ,ze ktoś będzie miał kilka ról do wypełnienia jednocześnie i ten konflikt się wzmocni.

Drugim sposobem rozwiązania konfliktu jest poznanie podłoża konfliktu i podjęcie próby dopasowania się w celu rozwiązania inaczej konfliktu ról w granicach swoich możliwości.,

Rola społeczna lekarza nie jest w pełni spójna z rolą np. matki (ze względu na wymiar czasowy pracy). Rola wojskowego nie jest w pełni spójna z rolą katolika.

Każda rola społeczna determinuje inne, jednakże role społeczne uporządkowane są w stosunku do roli kluczowej. Jeżeli w społeczeństwie ktoś zacznie sprawować rolę ucznia, to od kogoś innego społeczność zacznie oczekiwać roli nauczyciela.

Rola może wchodzić w konflikt z osobowością człowieka który ją sprawuje.

Role podobnie jak statusy społeczne mogą mieć charakter przypisany i osiągany.

Człowiek przyjmuje postawę aktora, kiedy wykonuje sensowną czynność, wynikającą z przyjętych przez niego wartości, natomiast jest obserwatorem, kiedy dystansuje się od obserwowanych zjawisk i potrafi przyjąć różne punkty widzenia. Ta dychotomia wiąże się z innymi: romantyzm-konserwatyzm, subiektywność-obiektywność, bezkrytyczność-krytycyzm, rozwój-przetrwanie i inne.

Zaobserwowano istotne różnice w zachowaniu aktorów i obserwatorów nawet w ramach tych samych sytuacji. Aktor w wielu sytuacjach ma do radzenia sobie z dylematami podejście bardziej konserwatywne i emocjonalne niż obserwator. Aktor koncentruje się na przewidywaniu zdarzeń i warunkach wystarczających do jego zajścia, co powoduje występowanie typowych błędów wnioskowania; przyjęcie postawy obserwatora pozwala na spełnianie wymogów racjonalności myślenia.

Konflikt roli- zachodzi wtedy gdy związek miedzy statusem a rola nie jest 1:1, zazwyczaj jest tak ze przepisy statusu i roli zgadzają sie, ale zdarza sie tak ze pojawia sie konflikt,

Konflikt ról - to sytuacja, w której cechy i pragnienia osoby są niedostosowane do wymagań roli. Konflikt ról może wynikać m.in. ze sprzeczności między oczekiwaniami różnych osób.

Przykładowo: pracownik, który został poproszony o dokończenie projektu poza godzinami pracy, w dniu, w którym umówił się z synem do kina doświadcza konfliktu roli pracownika i ojca.

Status pilnego ucznia v status dobrego przyjaciela(ta sama osoba) -przysługa pilnego studenta swojemu przyjacielowi kiedy na drugi dzień jest egzamin.

Napięcie w roli- zachodzi wtedy kiedy wysiłek wkładany w role wywołuje stres, niepokój, napięcie.

np. kierownik ma dwa główne zadania i utrzymuje relacje zawodowe z pracownikami i jednocześnie musi im wystawić ocenę i to wywołuje napięcie.

7. SOCJOLOGIA ORGANIZACJI.

W ujęciu rzeczownikowym organizacja występuje jako nazwa jakiegoś tworu.

Organizacja w ujęciu czasownikowym (np. organizacja pomocy) , może oznaczać pewne zachowania , zestaw czynności, system działań organizacyjnych czyli funkcjonowanie w jakimś kierunku.

Nas będzie interesować organizacja jako pewien twór. Jeżeli to jest organizacja społeczna to na pewno składa się z ludzi, pewnej ilości ludzi, do jednej organizacji mogą należec albo w niej działać dziesiątki czy tysiące ludzi, może być trwała i nie trwała, jawna , ukryta, rządowa i pozarządowa, znana i tajna. itp.

Organizacja społeczna jest to pewna ilość ludzi. Ta ilość ludzi charakteryzuje się tym, że działają w określonym kierunku. Jeśli ta ilość ludzi nie może sprecyzowac kierunku to jest to przyszła organizacja w danej organizacji. Jeśli się ta organizacja zespołu ludzi powiedzie to będzie organizacją.

Organizacje stanowią przedmiot badań w zarządzaniu badań ekonomicznych, koszt powstania organizacji może nie być adekwatny do celu lub do możliwości osiągnięcia celu.

O ile w działaniach spontanicznych w rodzinie w sąsiedztwie można sobie pozwolić na eksperymenty o tyle w organizacji już nie.

Organizacja wg T. Kotarbińskiego i Zieleniewskiego „Traktacie o dobrej robocie” jest definicja „ Organizacja to taka całość w której wszystkie składniki współprzyczyniają się do powodzenia tejże całości” ona z pewnych elementów , które tak są ze sobą połączone , tak są wyznaczone ich zadania że ich wspólne działania tych elementów składowych daję podstawę do powodzenia całości.

Jeśli któryś z elementów nie jest zorganizowany to nie jest organizacja.

W tym znaczeniu można wskazać wiele organizacji tj. uniwersytety gdzie wydziały funkcjonują ze sobą i są od siebie zależne, wszystkie razem tworzą uniwersytet , kazde z osobna już nie.

Kolejnym przykładem organizacji jest rodzina- model organizacji społecznej , wszystkie części składowe rodziny ( ojciec , matka, dzieci, babcia dziadek, inni krewni) stanowią pewną całość, każdy ma swoją rolę i swoje pole działania i wszyscy pracują na dobro rodziny która się rozwija. Gdy rodzina źle funkcjonuje to pogarsza się byt tej rodziny, rodzina wspólnie powinna zadziałać aby problem rozwiązać

Organizacja na gruncie socjologii( doczytać samemu~poniżej)

1. organizacja opisana powyżej.

2. jako różne instytucje utworzone do realizacji celów ważnych dla społeczeństwa w celu zaspokojenia jego potrzeb

3. jako związki , zrzeszenia, fundacje

4. jako zasady i reguły umożliwiające sprawne i efektywne działanie organizacji społecznych.

Historyczne zagadnienia Socjologii Organizacji. - we własnym zakresie ale na egzaminie nie będzie.

7. ISTOTA I FUNKCJE INSTYTUCJI SPOŁ. W ZBIOROWOŚCIACH.

Instytucje społ. są konsekwencją dłużej trwających stos. społ. i stanowią kolejny etap rozwoju więzi. Instytucje umożliwiają człowiekowi zaspokajanie potrzeb, regulują jego działanie, zapewniają ciągłość życia zbiorowego i integrują ludzi podtrzymując między nimi więź społ.

Instytucje społ.- to zespoły urządzeń materialnych, ogół środków działania i wybrane, powołane do spełnienia określonych funkcji osoby działające w imieniu grupy .

Elementy instytucji społ.:

personalne - osoby lub grupy osób powołane dla załatwienia spraw ważnych dla całej zbiorowości,

czynnościowe - ogół form organizacyjnych i sposobów wykonywania czynności przez jednostki w imieniu zbiorowości,

bazy materialne - zespoły urządzeń materialnych a więc budynki, urządzenia, budżet;

społeczne - role społ. ważne dla życia grupy .

Warunki skutecznego działania instytucji: - wyraźne określenie celu i zakresu wykonywania czynności, - racjonalny podział pracy i racjonalna organizacja wewn. instytucji, - uniezależnienie wykonywanych czynności od interesów, - uznanie i zaufanie dla pracowników .

Warunki współistnienia instytucji: - wewn. integracja w państwie.

Instytucje można podzielić na :

formalne - które prawnie utworzono i przepisami uregulowano ich działalność oraz ogólne zasady organizacyjne,

nieformalne - nie mają prawnych podstaw a ich funkcjonowanie regulują normy przyjęte zwyczajowo przez zbiorowości.

Ze wzgl. na funkcje i rodzaj zaspokajanych potrzeb instytucje można podzielić na:

ekonomiczne - zajmujące się produkcją i podziałem dóbr, usługami, obiegiem pieniądza i organizacją pracy,

polityczne - wiążące się ze zdobywaniem, wykonywaniem i utrzymywaniem władzy,

wychowawcze i kulturalne - których celem jest podtrzymywanie i rozwijanie dziedzictwa kulturowego, socjalizacja i wychowanie,

socjalne - opiekuńczo wspomagające ludzi o ograniczonej sprawności i instytucje powoływane do rozwiązywania ważnych problemów społ.,

religijne - organizują stosunek człowieka do wiary,

totalne - stanowią większe ograniczenia niż inne, ich ograniczający (totalny) charakter symbolizuje fizyczne bariery uniemożliwiające kontakt ze światem zewnętrznym,

1) inst. powołane do opieki nad osobami niedołężnymi i nieszkodliwymi (domy starców),

2) dla osób niezdolnych do samego zatroszczenia się o siebie (sanatoria),

3) inst. dla ochrony społ. przed szkodzeniem mu w sposób świadomy (więzienie), 4) inst. powołane do zadań czysto technicznych (koszary),

5) dla osób które świadomie wycofały się z czynnego życia (klasztory).

Instytucje tworzy się dla zapewnienia społeczeństwu możliwości zaspokajania wielorakich potrzeb, regulowania zachowań, stałego rozwoju, wzrostu zamożności itp

Przykład.

Sądownictwo- władza sądownicza jest to wymiar sprawiedliwości sprawowany przez niezależne i niezawisłe sądy. Do zadań sądów należy orzekanie w sprawach z zakresu prawa cywilnego, karnego i administracyjnego. Sądy stoją na straży ochrony porządku publicznego, walczą z przestępczością oraz kontrolują legalność decyzji administracyjnych. Sąd powszechny orzeka w sporach cywilnych i sprawach karnych, mogą być powołane sądy szczególne, rozpoznające określony rodzaj spraw lub orzekające w stosunku do określonej kategorii osób, np. sądy pracy, sądy wojskowe.

W państwach demokratycznych sądy są automatycznie wobec organów prawodawczych i wykonawczych. W państwie niedemokratycznym sądy tracą swoją niezawisłość.

Centrum Kształcenia Ustawicznego jest placówką kształcenia, dokształcania i doskonalenia osób dorosłych w formach szkolnych i pozaszkolnych. Należy nadmienić, że nauka (kształcenie) w placówce jest bezpłatna. To już plasuje w/w placówkę jako instytucję społeczną formalną i wychowawczą, kulturalną a zarazem socjalną, bowiem pomaga ona w przygotowywaniu uczęszczających tam ludzi do znalezienia nowego miejsca pracy bądź specjalizowania się w już wykonywanym zawodzie. Oferta ta jest kierowana do osób dążących do rozwoju osobowości w powiązaniu z edukacją zawodową lub edukacją w obranym zawodzie. Uczestnicy tej formy szkoleń będą mieli możliwość zdobycia kwalifikacji zawodowych, doskonalenia zawodowego, reorientacji zawodowej, zdobycia umiejętności zawodowych na własny użytek. CKU na bieżąco dostosowuje swoją ofertę edukacyjną do potrzeb aktualnego i przyszłego rynku pracy.

8. WŁASCIWOŚCI ORGANIZACJI SPOŁECZNEJ, CELE I FUNKCJE.

Jak funkcjonuje organizacja decydują różne elementy , trzeba uwzględnić że one nie są jednorodne, są to ludzie którzy nie są tożsami. Kobiety , mężczyźni czyli Członkowie organizacji też są różni ze względu na właściwości psychofizyczne-poszczególni ludzie różnią się nie tylko wyglądem zewnętrznym, ale różnią się także swoją psychiką i każdy z ludzi mimo pewnych podobieństwa charakteru jest ze względów psychofizycznych niepowtarzalną istotą.

Ludzi określa się jako istoty rozumne (racjonalne) i uczuciowe (emocjonalne). I chociaż może się zdarzać, że niektórzy ludzie bywają bardziej rozumni niż uczuciowi, to jednak te proporcje między rozumnością a uczuciowością są zmienne i zależą od wielu czynników np. w jakiej znajduje się on sytuacji życiowej współwyznaczonej przez czas i miejsce,

ze względu na właściwości społeczno demograficzne,( wiek, płeć, stosunki rodzinne, zawód, oraz społeczna proweniencję, itp.) ,

ze względu na specyficzne doświadczenie życiowe wynikające z ich istnienia w określonych środowiskach społecznych i naturalnych, które wywarły wpływ na ich rozwój. które może być bardzo istotnym elementem funkcjonowania organizacji

Element składowy czyli człowiek wnosi do organizacji doświadczenie życiowe w sensie negatywnym lub pozytywnym.

Przykład. Drużyna sportowa lepiej gra gdy jest przemieszana i w jej skład wchodzą starsi zawodnicy i młodsi zawodnicy, uzupełniając się , dzielą się doświadczeniem i spojrzeniem na rzeczywistość, jedni ( młodzi ) będą stymulować starszych i zarazem ci starsi będą młodych powstrzymywać. Ważne jest aby organizacja składała się z młodych pełnych werwy pracowników i starszych pracowników, bogatszych w doświadczenie i rozsądek i aby ta organizacja dzięki tym połączeniom, się równoważyła.

Im bardziej zintegrowani są ludzie w organizacji tym lepiej ona działa.

Organizacja społeczna jest zbiorowością, Zbiorowość to pojęcie podstawowe w socjologii, bo jeśli socjologia jest nauką o powstawaniu, funkcjonowaniu przekształcaniu , rozpadowi i zanikaniu zbiorowości ludzkich to jest dla socjologii pojecie fundamentalne.

Zbiorowością jest : grupa, para, społeczność lokalna, rodzina, tłum, publiczność, zbiegowisko, różne organizacje , które są tworzone ze względu na jakichś cel. Czasami ten cel jest realizowany przez niewielkie grupy np. komandosi.. często powołana do realizacji określonego celu, krótkotrwałego , jest to tzw. Celowa grupa.

Pozarządowe to - stowarzyszenia , fundacje,

Rządowe organizacje celowe ,działające poza parlamentem i poza rządem, po to aby zrealizować określony cel.

Organizacje co do zasady są powoływane dla jakiegoś celu. Nie ma celu nie powołuje się organizacji.

Zdanie ma wskazywać jaka grupa, czy zbiorowość. Zbiorowość ma na celu wykonanie określonego zadania. Przystępujemy do grupy w celu zaspokojenia własnego interesu.

Organizacja społeczna to jest coś takiego że ci co do niej wchodzą chcą działać i działają na rzecz całości.

1 warunek zaistnienia organizacji społecznej - zainteresowanie, własny Interes,

Rządowe są powoływane do reprezentacji interesów rządowych, inne poza rządowe do reprezentacji co do zasady interesów swoich członków.

W organizacji występują ludzie którzy widzą sens działania , z tym że nie dla wszystkich będzie on taki sam. Cele ludzi będących w organizacjach są różne. Cel który jednoczy ludzi i prowadzi do powstania organizacji jest celem organizacji i celem członków, zazwyczaj są one zbieżne ale nie zawsze i nie dla każdego. Niektórzy weszli do organizacji dla realizacji własnego interesu.

Każda zbiorowość jest spajana przez zadanie, albo się włącza w to zadanie albo się nie włącza.

Organizacja składa się z ludzi , którzy są na różnych poziomach zróżnicowania: psychofizycznego, społeczno demograficznego i doświadczenia życiowego kształtowanego przez własne proweniencje.

Psychofizyczne- do pełnionej roli konieczna są szczególne predyspozycje zarówno fizyczne i psychiczne.

Społeczno demograficzne— bywają organizacje gromadzące ludzi o podobnym lub identycznym statusie społecznym jak wiek, wykształcenie, inteligencja, pochodzenie z warstw społecznych czyli organizacja to zbiór różnych ludzi. To czasem prowadzi do zgrania w organizacji a czasem prowadzi do konfliktów. np trudności w zrozumieniu inteligencji przez robotników.

Zrozumienie problemów innych ludzi w organizacji pozwala się im zgrać.

Doświadczenie życiowe - na ogół ludzie w tym samym wieku nie maja takich samych doświadczeń życiowych i w sytuacji szczególnie trudnej zajmują odrębne stanowiska co może powodować konflikt.

Ujednolicenie tego jest możliwe przez dwojaki sposób działania.

• Reżim organizacji którego działanie wymusza wspólne działanie np. sposób działania polityków jest podzieleniem organizacji, szczeble , hierarchia pionowa , które ma na celu wymuszenie wspólnego działania.

• Odwołanie się do wspólnych wartości które są właściwe dla danej organizacji. Organizacja opiera się na określonych wartościach i te wartości członkowie organizacji podzielają chciał nie zawsze. W zależności od postawy człowieka, można ich podzielić na II grupy.

• Ludzi działających dla wspólnego celu i on jest nadrzędnym celem.

• Ludzi działających dla własnego celu i w sytuacji konfliktowej to on jest nadrzędny.

W organizacji jak da się zgrać postawy to działa ona dobrze mimo reżimu i wartości. Organizacja jest ogromnie sformalizowana bo to jest działanie aby zmusić ludzi do działania w sposób korzystny dla danej organizacji. Rzeczywiste wartości i także te ukształtowane społeczeństwa, którzy będą służyć organizacji

Pozory zewnętrzne obecnie przesądzają o wartości człowieka, jesteśmy nastawieni na efekciarskie działania.( Zygmunt Bauman) Jak coś się wielkiego wydarza to jesteśmy skłonni do wyrzeczeń a za chwile o tym nie pamiętamy.

Wartości to podstawa , z nich wynikają funkcje społeczne , realne itp.

Każda organizacja działa po coś. Z tego wynikają jej określone funkcje. Z tego wynika zależność , Im większa aktywna działalność organizacji tym więcej jej funkcje. Organizacja która słabo działa, w kierunku realizacji celów które sobie ustaliła albo nie działa w ogóle jest martwa, , nie realizuje żadnych funkcji.

Funkcje to przyciąganie ludzi, każda organizacja ma funkcyjnych ludzi którzy to robią więc przy okazji realizacji celów będą nowe zatrudnienia czyli stwarzanie nowych stanowisk pracy.

Przykład:

Uniwersytet Śląski- praca katedry kryminologii ograniczała się do wykonywani czynności naukowych , nie realizowano badań,, wprowadzono badania, więc nastąpił rozwój naukowy na szerszą skalę , został zmodyfikowany cel na nowy, którym był wyższy poziom dydaktyki.

To zaczęło przyciągać nowych pracowników, zostały poszerzone kontakty , wydana została literatura co spowodowało przyciąganie odpowiednich ludzi z fachowa wiedzą i w efekcie organizacja rozszerzyła się i stała się bardziej znana i ceniona.

Wniosek: Intensyfikacja , aktywizacja grupy osób doprowadziła do pojawienia się nowej funkcji.

Cele były aktywizowane , wiec się pojawiały nowe funkcje, rzeczywiste i rzeczywiście realizowane.

1. Cele organizacji

Cele mogą być określane w sposób:

1)formalny czyli określone aktem prawnym np. statut , konstytucja , regulamin itp.

2)faktyczny - taki, który można wskazać na podstawie faktycznej działalności organizacji.

Z formalnego punktu widzenia celem danej organizacji jest to, co zostało właśnie jako jej cel lub cele określone w jakimś akcie prawnym, np. w statucie konstytucji itp. dokumencie zapisane. Często zdarza się że zbyt ogólnikowe określenie zasadniczego celu bywa w praktyce modyfikowane i konkretyzowane co nie znaczy, że cele są ograniczane.

Zdarza się również że są rozszerzane np. o jakieś pośrednie cele, które mają służyć szybszemu osiągnięciu założonego celu zasadniczego.

Pewna docelowa orientacja, jaką deklaruje dana organizacja bywa więc na ogół uzupełniana przez działania ukierunkowane na rozmaite konkretne cele, służące do realizacji celu zasadniczego.

Biorąc to pod uwagę można przyjąć, że celem organizacji jest to co faktycznie określa jej działalność, a tym samym i jej wizerunek w społeczeństwie.

Trzy typy celów organizacji wg. Renate Mayntz:

1.Odnoszący się do celów organizacji, w których członkostwo jest dobrowolne i dotyczy utrzymania ze sobą razem członków i pobudzanie przez ich współdziałanie wzajemnych kontaktów towarzyskich. W jednych organizacjach np. w rozmaitych klubach może być to celem zasadniczym a w innych celem drugorzędnym.

2.Dotyczący określonych instytucji rozumianych jako zorganizowane twory społeczne, utworzone dla realizacji pewnych funkcji powszechnie użytecznych, w których uczestnictwo jest w różnym stopniu wymuszone na czas pobytu w nich, np. szkoły, szpitale, więzienia, mając na względzie , możliwie szybkie przystosowanie się do obowiązujących celów danej organizacji, a tym samym sprawniejsze osiągnięcie celów i zamierzeń organizacji.

3.Trzeci typ wiąże się z takim oddziaływaniem na członków organizacji, aby w ten sposób osiągnąć optymalną ich efektywność przy realizacji wspólnych zadań, jakie ma ona do spełnienia. To oddziaływanie powinno być różnorodne ze względu na specyfikę danej organizacji i jej celów.

Cele organizacji mogą być również: wyraźnie określone i niezbyt jasno określone

Cele, które zostały wyznaczone dla osiągnięcia np. konkretnych efektów produkcyjnych nazywamy określonymi a cele organizacji politycznych i religijnych, jeśli ogólnie ujmują owe cele, z których niewiele wynika i można je interpretować w dowolny sposób zaliczane są do niezbyt jasno określonych.

Organizacje oprócz celu głównego nazywanego również zasadniczym, charakteryzującego się pewnym poziomem ogólności, dzięki czemu jest możliwe elastyczne korygowanie założeń, określają jeszcze cele pośrednie lub cele szczegółowe konkretyzując cel główny odnoszące się do spodziewanych potrzeb i wymogów, Wyznaczają również Cele najniższego rzędu, o charakterze operacyjnym, odnoszącym się do konkretnych działań i

przedsięwzięć realizacyjnych, albo wyznaczają wielość celów i traktując je równorzędnie dążą do ich osiągnięcia. Przy występującej liczności celów trzeba brać pod uwagę możliwość wystąpienia kolizji pomiędzy celami:

1 głównymi a tymi, które są próbami ich konkretyzacji;

2 głównymi a pośrednimi i tymi, które uważane są za równorzędne.

Zmiana celów może być spowodowana czynnikami wewnętrznymi i zewnętrznymi.

Może się zdarzyć ,że z jakichś przyczyn nie będzie możliwe osiągniecie celu zasadniczego , wówczas organizacja albo zmienia cele całkowicie albo zamienia cel pośredni na główny a czasem dzieje się tak ,że następuje zmiana celów na środki i środków na cele, Takie sytuacje mogą zaistnieć w przypadku kiedy na czele organizacji stoi przywódca który za wszelką cenę chce utrzymać władzę jak np. obecnie PIS.

Przywódca taki działa tylko w interesie własnym eliminując z np. Partii politycznej aktywnych i myślących inaczej niż przywódca. Może się tez zdarzyć ze członkowie organizacji czyli biurokratyczny , wystąpią o zmianę celów który wymusza rygorystyczne przestrzeganie ich reguł postępowania bez względu na ich rzeczywistą zasadność.

Cele mogą zostać zmienione również przez zewnętrzne czynniki wywierające wpływ na daną organizacje. Przykładem zmiany celów pod wpływem czynników zewnętrznych jest organizacja mafijna w USA w czasie II wojny światowej, która za namową rządu rozpoczęła działalność antyhitlerowską w Niemczech i we Włoszech, z przestępczej stała się legalną działającą na rzecz obrony narodu.

Funkcje organizacji

Wyróżniając z kolei funkcje organizacji mamy na myśli skutki, jakie powoduje ona nie tyle swoim istnieniem, co przede wszystkim swoją działalnością w danym systemie społecznym. Realizując bowiem swoje cele musi poniekąd powodować określone skutki nie tylko w swoim środowisku społecznym, ale i poza nim. Im organizacja jest bardziej aktywna tym liczniejsze są jej funkcje.

Funkcje są jak gdyby ubocznym efektem działania organizacji, choć faktycznie integralnie związane z tą działalnością. Np. Przedsiębiorstwo produkcyjne lub usługowe, aby zadbać o swój wizerunek i reklamę nie tylko produkuje czy świadczy usługi, ale również stara się pozyskiwać klientów. Brać udział w życiu miasta, sponsorować rożne imprezy, sprawować patronat nad np. szkołą, domem dziecka itp.

9.PRZESTRZEŃ SPOŁECZNA ORGANIZACJI.

Zbiorowości są fragmentem większych zbiorowości, każda organizacja funkcjonuje w przestrzeni społecznej. Nie ma organizacji ,które by istniały poza przestrzenia społeczną. Ta ORGANZACJA gdyby była poza przestrzenią to byłaby ona wyizolowana z przestrzeni społecznej.

Cześć zbiorowości ,która kiedyś robiła to samo, teraz po przekształceniach społecznych podzieliła się i wyłoniła się np. szkoła.

Pojęcie przestrzeni społecznej organizacji jest szersze i jest rozumiane jako środowisko naturalne i środowisko społeczne ludzi oraz świat wartości.

Człowiek funkcjonuje w warunkach w jakich funkcjonuje, spotyka się ze światem przyrody, który uczy go nowych wartości Np. że bezpieczne życie łączy się z przewidywaniem pewnych sytuacji. Można nie przewidywać kiedy 9(w którym momencie)się coś wydarzy, ale że się wydarzy i powinniśmy te zdarzenia przewidywać np. powódź i powinniśmy się przygotować do tego.

Funkcjonowanie organizacji społecznych odbywa się na podbudowie pewnych prawideł biologii.

W dniach powodzi zbiorowość krzyczała dlaczego rząd nic nie robi , ale dzisiaj gdyby zadano im pytanie czy jest sens ograniczyć cokolwiek na rzecz powodzian , to zbiorowość zmienia zdanie, mówi że trzeba na szkoły , na przedszkola , na drogi itp. Zbiorowość lokalna w Polsce nie wyprowadza wniosków długofalowych.

Każda organizacja jest zbiorowością , działa w zbiorowości większej. Każda organizacja działając w zbiorowości ma członków nie koniecznej tylko z tej zbiorowości. np. Jerzego Owsiaka, działa w środowisku Polskim i ma tez kontakty ze środowiskami innych narodów,

Członkowie przemieszczają się , działają w tej i innej zbiorowości. Wzorce jednej zbiorowości mogą być przenoszone do innej zbiorowości, może ona mieć wpływ na działalność innej organizacji.

Przykład. student , który działa w kole w Katowicach ale od czasu do czasu jedzie do swojego miejsca zamieszkania , tam nie działa jako student ale działa i nabiera nawyków , oraz przenosi wzorce studenckie na tamten rejon.

Przez działania wśród ludzi przez odbieranie środowiska naturalnego ludzie budują system wartości.

System wartości jest trzecim wymiarem przestrzeni społecznej organizacji.

Każda organizacja działając w przestrzeni społecznej odbiera bodźce z tej zbiorowości ale też oddziałowuje na te zbiorowość przez swoje działania a przy okazji oddziałowuje też na inne organizacje.

Przykład : Jurka Owsiaka - kościół odnosił się do niego z rezerwą powodu jego zawołania „Róbta co chceta” gdyż kojarzyło się to Kościołowi z brakiem szacunku dla systemu wartości. J.Owsiakowi chodziło o coś innego np. służ innym czyli bądź spolegliwy( przydatny dla innych) a poza tym rób co chcesz, Niewłaściwy odbiór hasła spowodował szereg krytyk, tarza nikt nie krytykuje W.o.Św.P i nikt się krytycznie nie wypowiada na jej temat. Jest to klasyczny przypadek działania organizacji społecznej.

Wniosek: Organizacja zadufana w sobie może myśleć, że działa dobrze ale ocena działania organizacji przez zbiorowość może być błędna, albo czasami negatywna

Czyli elastyczność nastawienia na jak najlepsze służenie ogółowi. Jest to mądry nonkonformizm polegający na działania zgodnym z zasadami nieważne czy zasady są słuszne czy nie, nawet jak wiem ,ze są niesłuszne to tez działam zgodnie z zasadami, ale mogę skierować moja ocenę na odpowiedni kierunek wskazując przykład zmian. Można drążyć temat jak ta przysłowiowa kropla wody drąży kamień. To jest rola osoby która nie pracuje dla siebie, to urzędnik powinien tak pracować dostosowując godziny pracy do petentów.

Ktoś kto działa nonkonformistycznie, nie działa dobrze a winnej sytuacji może nawet działać źle.

W systemach totalitarnych trzeba działać jak władza każe, zgadzając się na ograniczenia inwencji ludzi.

Organizacje działają w różnym środowisku społecznym i w rożnych systemach politycznych. Jak ludzie wiążą się ze sobą więzami zależności to błąd może pociągnąć za sobą wiele skutków( np. Maddock) Problem w jednym miejscu może wywołać problem w każdym miejscu.

Formalizacja działania organizacji.

• Analizują funkcjonalne i formalne że względu na formalizację działań

• Dowolny związek religijny - jest organizacją społeczną

• Hobbystyczne stowarzyszenie - jest organizacją społeczną

• Przedsiębiorstwo przemysłowe - jest organizacją spoleczną

• Jednostka wojskowa, jest organizacją społeczną wyłącznie jako zbiór ludzi, ale z racji wykonywanej funkcji raczej nie można powiedzieć że jest organizacją społeczną

Organizacje( grupy) Formalne i nieformalne.

Grupa nieformalna- nie ma czegoś takiego, nawet w najmniej sformalizowanych organizacjach musi być trochę formalizmu.

Ten podział jest punktem ciężkości , który jest przesunięty w jedną lub drugą stronę, czyli na dominującą część

Jeżeli Elementy formalizacyjne będą występowały w stopniu znacznym, będą wyraźnie jak np. w zakładzie pracy, to jest to formalna organizacja , ale jeżeli jest mniej elementów formalnych jak np. w organizacji hobbystycznej, to organizacja taka będzie uznawana za nieformalną.

Np. organizacja religijna, tam gdzie jest prowadzona rejestracja wyznawców to jest ona sformalizowana ale gdzie nie ma rejestracji, np. tylko się zbierają kiedy i gdzie chcą w umówionym miejscu to jest ta organizacja nieformalna.

Taki podział pozwala utrzymać stopniowalność formalizacji, która jest uzasadniona umownymi założeniami, kategoriami.

Przykład: Ludność ziemi, świata jest organizacją sformalizowaną. I to wystarczy , bo takie przyjęliśmy kryteria, a jak powiemy, Ludność Polski jest sformalizowana , to te kryteria SA już bardziej zawężone.

Ludność jakiegoś maleńkiego plemienia jest bardzo mało sformalizowana - nieformalna.

Nie zawsze jest możliwe zmierzenie stopnia sformalizowania, ponieważ w naukach społecznych jest to trudne, trzeba oprzeć to mierzenie na kryteriach na założeniach przyjętych przez badacza, natomiast ocena jest wygodniejsza do przyjęcia.

Aby powiedzieć o zbiorowości to trzeba ją nazwać a nazwa jest już formalna, bo zbiorowość jest zawsze czegoś, gdzieś w jakimś czasie.

W każdej organizacji społecznej jest formalizacja ale w niektórych jest tak duża, tak nasycona, tak znacząca że uważa się tę organizację za formalną a ta która ma minimum formalności umownie nazywamy nieformalną.

Podobnie jak poszczególni ludzie tak też i organizacje, które ich skupiają, zajmują określone miejsce w przestrzeni społecznej, którą współtworzą istoty ludzkie żyjące na danym terytorium i wytwory materialne i niematerialne życia społecznego.

Przestrzeń społeczna jest ogólniejszym pojęciem, które obejmuje swoim zasięgiem zarówno środowisko naturalne jak i społeczne ludzi, a ponadto jeszcze jedno specyficzne dla człowieka środowisko, jakim jest świat wartości.

Świat wartości obejmuje to wszystko co jest dla konkretnego człowieka lub grupy ludzi zawsze cenne albo jest cenne w warunkach określonych przez miejsce i czas czyli przez sytuację określoną przez to co jest ważne tu i teraz.

Organizacje nie działają w próżni, lecz tkwią zawsze w określonej przestrzeni społecznej, która kształtuje ich możliwości lepszego lub gorszego funkcjonowania, czyli są zależne od jakości danej przestrzeni społecznej. Inne możliwości ma np.: fabryka wybudowana w uprzemysłowionym regionie, a inne zbudowana na terenach nieuprzemysłowionych.

Nawet najlepiej funkcjonująca organizacja w jednej przestrzeni społecznej może okazać się

niesprawną, gdy zostanie przeniesiona do innej. Przestrzeń społeczna bywa rożna i nie można jej postrzegać jako zawsze takiej samej jakościowo kompozycji. Jest ona zróżnicowana tak samo, jak zróżnicowane są środowiska naturalne i społeczne oraz światy wartości poszczególnych społeczności, czy też społeczeństw.

Nie tylko organizacje są kształtowane przez przestrzeń społeczną, w jakiej istnieją, lecz one także wywierają określony wpływ na tą przestrzeń i mogą powodować różnorodne zmiany w jej obrębie.

Relacje wzajemne między przestrzenią społeczną a istniejącymi w niej organizacjami nie są

symetryczne. A wpływ każdej z nich będzie zależał od siły danej organizacji i jej zdolności do oddziaływania na to, co współtworzy przestrzeń społeczną, czyli środowisko naturalne, społeczne i świat wartości, będący niematerialnym wytworem życia społecznego ludzi.

Każda z organizacji znajdując się w określonej przestrzeni społecznej przystosowuje się do niej nie tylko w pasywny, lecz również i aktywny sposób. Każda z nich przejawia więc zarówno postawy konformistyczne, dostosowując się do obowiązujących norm i wartości, jak i nonkonformistyczne, tzn. niezgodne z panującymi zasadami i poglądami.

10. TYPOLOGIA ORGANIZACJI.

1. Przedmiot działania

2. Wielkość

3. zasięg oddziaływania

4. trwałość

5. dostępność lub otwartość

6. jawność istnienia i działania ale też może być jawność istnienia ale nie ma jawności działania

7. stopień sformalizowania

Podziały grup: Logiczny i Fizyczny.

• Logiczny, występuje gdy mówimy o podziale grup w zbiorowościach np. podzial 2 kartek ze względu na wielkość, kolor, zadrukowane lub nie

Podział pojęć jest podziałem logicznym.

Podział logiczny jest to proces myślowy który w ramach jednego pojęcia znajduje wg pewnego kryterium podpojęcia. Jest to Podział zakresu dzielonego ze względu na jakieś kryteria na podzakresy zwane członami podziału.

• Fizyczny, np. rozerwanie kartki na pół, na wiele części ( kawałków)

Przykład: panie na prawo , panowie na lewo lub odwrotnie to jest to podział fizyczny , ale jeśli powiemy ,że na tej Sali są i panie i panowie , to już jest podział logiczny.

Typologia jest lekarstwem na sytuację która powstaje wtedy, gdy nie można precyzyjnie dokonać podziału logicznego.

Jeżeli nie można wg pewnego kryterium jednoznacznie podzielić jakichś bytów ,to tworzymy przykład bytu typowego(modelowego), charakteryzującego się określonymi cechami, które nas interesują i ten typ jest uznany za wiodący , przykładowy, jest on wyznacznikiem służącym przyporządkowaniu wszystkich bytów, wszystkich przedmiotów, które nas interesują do odpowiedniego bytu czy rodzaju.

Przykład : typologia ze względu na formalizację:

Gdyby zrobić podział logiczny zbiorowości ze względu na stopień sformalizowania, to podzielilibyśmy na :

Sformalizowane - nie sformalizowane

Mniej sformalizowane- bardziej sformalizowane

Formalizacja jest to element liczbowy oraz indywidualizacja podmiotu przez jego nazwanie .

O sformalizowanej zbiorowości czy organu mówimy wtedy, gdy stopień formalizacji będzie znaczący tak ,że nie będzie go można pominąć , mówiąc o tej organizacji.

Typologia: odniesienie cech sytuacji do sposobu zachowania typu właściwego.

W ocenie danej sytuacji musimy się posługiwać typami:

Nie ma klarownego kryterium ,co jest dobre a co jest złe , jest tylko kryterium pewnego typu. Jeżeli coś ma nasilenie duże, (przy ustalaniu wzorca) , to jest dobre a jeżeli ma nasilenie za małe, to jest nie dobre, to jest typ wzorcowy, i jeżeli porównujemy to coś i to coś pasuje do typu wzorcowego, to jest to ten typ ale jeśli nie pasuje , to nie jest tym typem.

Ale rzecz jest dyskusyjna, kto lub co jest typem właściwym? Np. zadajemy sobie pytanie, kto jest dobrym prezydentem, czy taki co wali pięścią w stół, czy taki co próbuje wszystko zrealizować chociaż mu się nie udało , czy taki co weźmie 2 zadania i tylko je realizuje czy może jeszcze jakiś inny model działania np. nic nie będzie robił,

np. wzorzec metra kiedyś wystarczał w zupełności, godzina a teraz liczymy w setnych , tysięcznych mm.

Typologia wg sformalizowania organizacji: Jeżeli ważnym elementem, bardzo istotnym elementem ,wykonania zadań, właściwego funkcjonowania organizacji jest sformalizowanie jej działania to jest ona formalna.

Jeżeli jej elementem jest pewne sformalizowanie ale nie jest ono bardzo istotnym elementem jej właściwego funkcjonowania to uważamy ją za nie formalną albo za mniej formalną.

Jednostka wojskowa jest zaliczana do organizacji mocno sformalizowanej, funkcje wyższe w wojsku musi pełnić osoba która ma wyższy bądź równy stopień wojskowy co niekoniecznie musi się przekładać na wyższe wykształcenie , awans jest szybszy ponieważ odbywa się wg stopni.. Nie można porucznika zrobić dowódcą generała. Jest to sformalizowane a w administracji nie

Ad1. Przedmiot działania- organizacje działają na różnych polach, sferach społecznych, gospodarczych, charytatywnych, kulturowych , religijnych, politycznych i itp. oraz podejmują różnorodne działania ze względu na potrzeby, jakie pojawiają się w danej sferze.

Ustalając co jest przedmiotem działania organizacji trzeba ustalić dominujący element działania tej organizacji. W zależności jaki jest dominujący element działania organizacji to jest to przedmiot działania, ponieważ są różne kierunki działania , wymieniamy je typologizując, który jest najważniejszy, który się najczęściej pojawia w działaniu, który najbardziej oddaje cel działania organizacji.

Organizacje mogą być powoływane przez państwo, instytucje samorządowe, osoby prywatne w celu zaspokojenia określonych potrzeb doraźnych lub trwałych. Ze względu na różnorodność potrzeb oraz z czyjej inicjatywy, Można wyróżnić organizacje rządowe, samorządowe, pozarządowe, prywatne itp., ukierunkowane na osiąganie zysku ale też non-profit lub charytatywne.

Ad2- ze względu na wielkość - są to wielkie czyli bardzo liczne albo masowe , średnie, które są znane w społeczeństwie z powodu swojej aktywności chociaż maja niewielką liczbę członków i małe, które są nieliczne i raczej mało znane.

Określając wielkość organizacji trzeba wziąć pod uwagę odniesienie do pozostałych organizacji tego typu istniejących w danej społeczności. Nazywając jakąś organizację małą mamy na myśli dokładnie to że jest ona nieliczna albo mało znana w porównaniu do pozostałych.

To ,że organizacja jest duża nie oznacza ,że jest aktywna, zdarza się tak ,że małe organizacje są bardziej aktywne i znane niż te duże a z kolei te duże są nie aktywne lub mało aktywne i są nieznane, bowiem aktywność organizacji nie zależy od jej wielkości ale od zaangażowania i woli działania jej członków. Każda organizacja powinna tak liczebna jak to jest konieczne do realizacji jej celów i zasięgu działalności. Ilość członków powinna być przynajmniej na minimalnym poziomie w celu zapewnienia jej efektywnego funkcjonowania na takim poziomie, który zapewnia jej jeszcze trwałość. Np. stowarzyszenia zarejestrowane - wymóg co najmniej 15 członków.

Ad3. zasięg oddziaływania organizacji zależy nie tylko od wielkości ale też od jej aktywności, operatywności i przebojowości jej członków. Nawet duża organizacja jeśli przejawia znikomą aktywność to jej zasięg jest niewielki w porównaniu z niewielką organizacją której członkowie wykazują dużą aktywność i zaangażowanie w dążeniu do realizacji celów organizacyjnych.

Oddziaływanie organizacji może być albo rzeczywiste albo pozorne.

Rzeczywiste będzie wówczas gdy organizacja przekona do swoich celów i działań nie tylko swoich członków ale i ludzi z zewnątrz.

Przykład - PP działa rzeczywiście wtedy gdy przekonana do swojego programu nie tylko swoich członków partii ale również sympatyków i ludzi niezdecydowanych, co będzie widoczne w czasie wyborów. Odnośnie zakładu produkcyjnego lub usługowego ,to oddziałowuje on rzeczywiście wówczas gdy, m.in. poprzez reklamę wzrasta sprzedaż produktów lub oferowanych usług na rynku.

Jeżeli jakaś organizacja nie wywołuje sobą zainteresowania , lecz tylko zaznacza swoją obecność w minimalnym stopniu to jest to działanie pozorne.

Ad4. Trwałość = względnie trwałe oraz efemeryczne.

Na trwałość mają wpływ czynniki:

• Istotność jej celów w dłuższym przedziale czasowym i umiejętność ich wyartykułowania albo nagłośnienia.

• Sprawność organizacyjna

• Zdolność do rzeczywistego oddziaływania na otoczenie

• Utrzymanie takiego minimum aktywnych członków, które jest niezbędne dla jej efektywnego funkcjonowania.

Nie wszystkie te czynniki są ważne w równym stopniu. Organizacja która zapewniła sobie minimalne zatrudnienie w celu zachowania ciągłości funkcjonowania ma większą szanse przetrwać na rynku niż organizacje, które wprawdzie cel sobie wyznaczyły ale nie mają sił aby go realizować.

Efemeryczne organizacje to są takie które powstają i znikają z różnych przyczyn, często są one powoływane dla realizacji doraźnego celu i po jego osiągnięciu naturalnie zanikają, ale może się zdarzyć ,ze organizacja powołana jako trwała po pewnym czasie na skutek działania różnych czynników zewnętrznych lub wewnętrznych zanika i staje się efemerydą.

Ad5. Dostępność czyli otwartość.

Organizacje można podzielić na otwarte i zamknięte, otwarte są dostępne dla każdego , kto spełni warunki określające uczestnictwo w danej organizacji , zamknięte natomiast to takie , które działają w pewnej izolacji od społeczeństwa , w którym istnieją.

Za dostępne uważa się organizacje działające jawnie jak partie polityczne, stowarzyszenia , zakłady pracy itp.

Niedostępnymi są zazwyczaj organizacje niejawne lub ukryte , które nie chcą lub nie mogą się ujawnić ,ze względu na swoja działalność przestępczą albo z powodu wyboru izolacji od społeczeństwa. Nie jawna nie oznacza ,że jest to organizacja przestępcza. Zaliczamy do nich , gangi młodzieżowe, sekty religijne , klika działająca w jakimś zakładzie pracy czy mafia.

Ad6. jawność działania- jawne i ukryte, w społeczeństwie występują nie tylko organizacje znane, ogłaszające swoje istnienie wszem i wobec, istnieją też organizacje ukryte , działające w utajnieniu czy konspiracji, które nie zawsze muszą być nielegalnymi i prowadzić działalność przestępczą, ukrywają się ponieważ w ten sposób mogą działać efektywniej np. kliki czy siły nacisku, te nielegalne jak mafie nie ujawniają się z powodu naruszania prawa i z powodu odpowiedzialności.

Dla funkcjonowania społeczeństwa znaczenie mają oba typy i obydwa typy wywierają wpływ na zjawiska społeczno-gospodarcze i polityczne.

Ad7. stopień sformalizowania.- można wyróżnić mało albo bardzo sformalizowane. Przykładem może być rodzina jako mało sformalizowanej gdyż podział ról w rodzinie czyli funkcje poszczególnych jej członków są określone przez płeć i wiek każdego z nich. Dominuje więź osobista ale też występuje więź przedmiotowa z racji powiązań prawnych oraz zwyczajowych pomiędzy tymi członkami rodziny.

Przeciwstawiając inny przykład np. zakładu pracy widzimy ,że w nim dominująca będzie więź przedmiotowa wynikająca z podziału obowiązków określonych w schemacie organizacyjnym tej organizacji. Funkcjonowanie zakładu pracy opiera się przede wszystkim na statucie, regulaminach nawet bardzo szczegółowych jak np. czas pracy, odpowiedzialność itp. Owszem zdarza się ,ze w zakładzie pracy pojawia się więź osobista , czasem może być nawet silna ale pełni ona w tym przypadku role drugoplanowa , raczej uzupełniającą. Jak wynika z powyższego stopień sformalizowania jest determinantem funkcji , które określona organizacja spełnia w społeczności,

i wpływa na jej prawidłowe bądź nie funkcjonowanie, oraz powodzenie w realizacji założonych celów.

Ujmując organizację schematycznie ( szkicowo) zakładając ,że nie ma w niej żadnych ludzi, istnieją tylko wolne miejsca pracy czyli nieobsadzone etaty organizacji,( taka nowo powstała organizacja), , to trzeba ja postrzegać jako uporządkowaną strukturę funkcji albo inaczej zbiór wolnych funkcji, które nie są równorzędne np. od prezesa do sprzątaczki, i które pozostają w stosunku do siebie w zależności hierarchicznej spowodowanej znaczeniem stanowiska i jego ważnością ze względu na pełnioną funkcję w tej organizacji.

Wprowadzeni ludzie na wolne etaty będą pełnić różne funkcje np., jeden będzie rządził np. Dyrektor, księgowy będzie pilnował rozliczeń , pracownik fizyczny będzie produkował itp. Wszyscy zatrudnieni będą wykonywać swoje zadania zgodnie z obowiązującymi w danym społeczeństwie wzorcami społecznymi.

Co to są te wzorce społeczne ?,

Wzór osobowy - zespół cech idealnych, jakie jednostka wykonująca daną rolę powinna naśladować, a mówiąc prostym językiem, są to oczekiwania społeczeństwa odnośnie określonego zachowania się człowieka np. na danym stanowisku.

Wzorzec społeczny określa wygląd zewnętrzny członka organizacji, jego standard życia , jego zachowanie w organizacji i poza organizacją np. dyrektor kobieta nie powinna się ubierać wyzywająco jak np. prostytutka.

Osoby wykonując swoje funkcje w organizacji zgodnie z obowiązującymi wzorami społecznymi wchodzą, w określone role społeczne, które mogą wykonywać w sposób wzorowy, przeciętny lub naganny.

Społeczność oceni jako wzorowy sposób wykonywania roli gdy osoba pełniąca określoną funkcje będzie stawiana za wzór do naśladowania, gdy nie będzie ta osoba ganiona ale też i nie będzie chwalona ,będzie to oznaczało ze pełni funkcje przeciętnie, natomiast nagannie będzie oceniana osoba niegodna naśladowania.

Z tymi wzorami łączy się rzeczywiste i pozorne wykonywanie funkcji, możemy powiedzieć, że osoba wzorowa wykonuje swoje obowiązki bardzo dobrze, np. jest staranny, pilny, wywiązuje się z zadań na bieżąco, wówczas rzeczywiście wchodzi w rolę, natomiast ci przeciętni markując wykonywanie pracy wchodzą w rolę pozornie.

Wiadomo przecież ,że od stopnia ważności spełnianej funkcji w danej organizacji zależy pozycja społeczna tego, kto tę funkcję spełnia, a tym samym zakres jego uprawnień zwyczajowo lub prawnie określonych.

Wynika z tego ,że im ważniejsza funkcja pełniona w organizacji przez daną osobę tym wyższa jest jego pozycja. To z kolei wiąże się ze sferą jawną i niejawną ,która w każdej organizacji istnieje, bowiem dostęp do niejawnej sfery organizacji posiadają tylko osoby pełniące najwyższe funkcje w tej organizacji. Sfera jawna jest dostępna wszystkim członkom organizacji , np. pracowników w zakładzie pracy ale tez może być ona dostępna na zewnątrz organizacji.

Żadna organizacja nie może wszystkich informacji o sobie ujawnić i podać do publicznej wiadomości ,że względu na konkurencyjność na rynku albo ze względu na swój charakter istnienia np. ukryta albo na realizowane cele.

Te sfery jawne i niejawne będą uzależnione od rodzaju organizacji, mniejsze będą w rodzinie i coraz większe oraz innego typu w przedsiębiorstwach, partiach politycznych czy w państwie.

Pracownicy czy członkowie niższego szczebla w organizacji otrzymują tyle wiedzy ile jest im konieczne do sprawowania określonej roli wynikającej z jego funkcji w schemacie organizacyjnym.

Organizacje wtórne w odróżnieniu od pierwotnych można oprzeć na wzorcu , przyjmując określone kryteria można wskazać organizację modelową , która będzie uznana za wzór godny naśladowania. Literatura pokazuje proces powstawania organizacji rzeczywistych w odniesieniu do modelowego, z którego wynika, że organizacja rzeczywista powstaje z połączenia ( chęci) dążeń organizacji spontanicznej do przekształcenia się w organizację modelową.

To jest droga od organizacji spontanicznej do organizacji odpowiadającej przyjętym założeniom jaka powinna być. Trzeba zaznaczyć, że struktura organizacji rzeczywistej , jej założenia i koncepcja wynikają z subiektywnych i obiektywnych możliwości członków danej organizacji i to właśnie warunkuje jak szybko lub w jakim stopniu stanie się ona modelową

11. ORGANIZACJE POZARZĄDOWE.

Organizacja pozarządowa jest to taka organizacja która zapewnia uczestnictwo w życiu publicznym możliwie najszerszym rzeszom obywateli.

Powstają one z inicjatywy samych obywateli , z inicjatywy grupy ludzi zrzeszonych w określonym celu albo z inicjatywy już wcześniej powstałych organizacji publicznych lub prywatnych które zajęły się lub mogą się zająć określonym tematem.

Rolą państwa jest zapewnienie swoim obywatelom pomocy w rozwiązywaniu rozmaitych problemów na różnych płaszczyznach życia społecznego.

Dlaczego zatem powstają organizacje społeczne?

Pojawienie się organizacji pozarządowych było uwarunkowane zmniejszającą się skutecznością Państwa w rozwiązywaniu problemów społeczeństwa spowodowaną rozrastającą się biurokracją agend państwowych, w których biurokracja i związane z tym trudności ekonomiczne powodowały i powodują nadal opóźnienia często nawet długotrwające w realizacji prostych nieraz spraw.

Drugim powodem jest coraz większa aktywność społeczna obywateli wynikająca z wzrostu świadomości obywatelskiej, która nie mogąc liczyć na administrację państwa coraz częściej podejmuje próby samodzielnego radzenia sobie z własnymi problemami.

Tak więc organizacja pozarządowa jest to organizacja skupiająca swoich członków na zasadzie dobrowolności zrzeszania się i uczestnictwa w ich działalności dla urzeczywistnienia dowolnych celów społecznie użytecznych w ramach obowiązującego systemu prawnego.

Państwo nie jest zainteresowane powstawaniem organizacji pozarządowych, ni są to agendy rządowe, należą do nich m.in. ZZ, ZW, stowarzyszenia nawet PP działające poza parlamentem i poza rządem.

Najczęściej można wyróżnić dwie podstawowe formy zrzeszania się ludzi w organizacjach pozarządowych , są to stowarzyszenia i fundacje.

Fundacje powołuje się dla realizacji różnych celów społeczne użytecznych celów np. charytatywnych, kulturalnych, oświatowych, naukowych i innych. Podstawowym elementem fundacji jest majątek fundatora przeznaczany na wskazane w statucie cele.

Stowarzyszenie jest to organizacja społeczna (zrzeszenie) powoływana przez grupę osób mających wspólne cele lub zainteresowania. Specjalnymi odmianami stowarzyszeń, oddzielnie skodyfikowanymi i mającymi specjalne cele, są w Polsce partie polityczne, komitety wyborcze, związki wyznaniowe, organizacje pracodawców, związki zawodowe, cechy rzemieślnicze.

Cechą wspólną wszystkich tych organizacji jest działalność non profit a ich działalność jest nastawiona na rozwiązywanie problemów społecznych zapisanych w statucie.

Organizacje prospołeczne spełniają różne funkcje, wspomniałam już o pomocy w rozwiązywaniu problemów określonych grup społecznych, łagodzą skutki nierówności ekonomicznych poszczególnych grup społecznych, ale tez stanowią swoisty bufor bezpieczeństwa przed wybuchami niezadowolenia ze strony społeczeństwa na bezczynność państwa.

Z jednej strony Państwo , które nie partycypuje (poza kontrolą ich legalności )w powstawaniu omawianych organizacji i drugiej strony organizacje prospołeczne które działają zamiast agend państwowych, wyręczając ich niejednokrotnie w bardzo trudnych sprawach.

Moim zdaniem pełnią one rolę mówiąc kolokwialnie łącznika pomiędzy państwem i społeczeństwem ale zarazem stanowią źródło informacji o społeczeństwie przydatne dla państwa.

Oczywiście może się zdarzyć że organizacje tego typu tylko pozornie realizują cele statutowe, wykorzystując organizację do celów zarobkowych. Zapotrzebowanie społeczeństwa na tworzenie się organizacji prospołecznych może być często wykorzystywane do celów przestępczych albo nie związanych z działalnością społeczną. Pod przykrywką wzniosłych haseł i nagłośnionych celów prowadzone są działalności gospodarcze nastawione na zysk albo politycznie ukierunkowane np. na rasizm.

Podejmując kontrole i ocenę funkcjonowania stowarzyszeń, fundacji i innych ugrupowań trzeba wziąć pod uwagę rzeczywiste motywy ich funkcjonowania, czy w tej organizacji jest tak jak powinno być czy tylko markuje swoją działalność na rzecz społeczeństwa.

12. OTOCZENIE ORGANIZACJI SPOECZNEJ.

Otoczenie organizacji jest to zbiór różnych elementów, zjawisk, procesów, instytucji, które nie wchodzą w skład organizacji, ale wpływają na jej funkcjonowanie.

Organizacje są tworami otwartymi, ich możliwości rozwoju są uzależnione od interakcji z otoczeniem na zewnątrz organizacji , które przybierają charakter dynamiczny i dwustronny.

Z jednej strony organizacja wpływa na otoczenie w sposób aktywny i często nawet wymusza zmiany w tym otoczeniu np. poprzez kreowanie nowych potrzeb człowieka, z drugiej strony otoczenie wpływa na organizację, która musi się przystosować do jego wymogów, ponieważ otoczenie dostarcza organizacji zasobów ludzkich, technicznych, finansowych, materialnych i innych potrzebnych organizacji. Organizacja aby mogła współistnieć w otoczeniu musi posiadać zdolności adaptacyjne , ponieważ otoczenie charakteryzuje się określonymi cechami jak:

• Niepewność

• Złożoność

• Tempo zmian

Biorąc pod uwagę niepewność otoczenia czyli wysoką konkurencyjność, ciągłe zmiany, ograniczoną przewidywalność , można to otoczenie sklasyfikować jako burzliwe albo stabilne.

Zbliżone kryteria pozwalają na wyróżnienie innej klasyfikacji:

Otoczenie Łagodne, przypadkowe , mało zmieniające się

Otoczenie Łagodne układające się w ciągi zdarzeń o ograniczonej niepewności

Otoczenie Zakłócające, reaktywne jako otoczenie złożone cechujące się wysokim poziomem niepewności

Otoczenie Burzliwe pole złożone , które jest dynamicznie zmieniające się i cechuje go wysoki poziom niepewności.

Im bardziej otoczenie organizacji jest złożone tym dostosowanie się do niego jest trudniejsze, proces dostosowawczy prowadzi do zmian strukturalnych , uważa się, że struktura organizacji powinna odzwierciedlać stopień złożoności otoczenia, czyli widać tu wyraźnie wpływ otoczenia , które wyznacza poziom zmian w organizacji dostarczając informacji co do kierunku przekształceń.

Tradycyjnie otoczenie organizacji podzielono na:

Otoczenie bezpośrednie bliższe, zadaniowe i dalsze( ogólne)

Otoczenie bezpośrednie obejmuje pole bezpośrednich relacji ukierunkowanych na pozyskiwanie zasobów pozwalających na przetrwanie i rozwój organizacji oraz wymianę świadczeń z innymi organizacjami.

Otoczenie dalsze, ogólne obejmuje wymiar międzynarodowy,

Wymiar międzynarodowy jest to zakres, w jakim organizacja uczestniczy w działalności gospodarczej innych krajów u też pozostaje pod ich wpływem.

Niektórzy uważają ,ze podział powinien być na otoczenie ogólne i globalne biorąc pod uwagę progresywny charakter globalizacji ekonomicznej.

Otoczenie wewnętrzne to wszystko, o co dzieje się wewnątrz firmy, a w skład wchodzi zarząd, pracownicy, środki finansowe, majątek trwały, kultura organizacji.

Otoczenie zewnętrzne składa się z dwóch warstw. Otoczenia celowego i otoczenia ogólnego. Otoczenie celowe jest to otoczenie składające się z konkretnych organizacji, instytucji i grup, które mogą wpłynąć na organizację i zaliczamy do nich:

1. konkurentów

2. konsumentów (klientów)

3. dostawców

4. regulatorów

5. właścicieli

6. związki zawodowe

7. sojuszników strategicznych.

Otoczenie ogólne to niesprecyzowane bliżej wymiary i siły, wśród których działa organizacja i które mogą mieć wpływ na jej działanie. Jest zróżnicowane, stąd wynika jego podział na określone segmenty,

• prawno polityczny

• ekonomiczny(gospodarkaposzczególne branże rynek)

• społeczno-kulturowy

• techniczno - technologiczny

• ekologiczny(otoczenie naturalne)

Wymiar prawno - polityczny odnosi się do państwowej regulacji działalności gospodarczej i stosunków pomiędzy gospodarką i państwem (podatki, kodeksy).

Wymiar społeczno (socjo)-kulturowy obejmuje obyczaje, nawyki, wartości i demograficzne cechy społeczeństwa, w którym istnieje organizacja.

Wymiar ekonomiczny to ogólna kondycja systemu gospodarczego, w którym działa organizacja. Należą tu inflacja, stopy procentowe, bezrobocie czy popyt.

Wymiar technologiczny odnosi się do tych dostępnych metod, które pozwalają przekształcić zasoby w produkty lub usługi.

Inna koncepcja otoczenia została zaproponowana przez K.Bolesta - Kukułka, dzieląc otoczenie na segmenty: natury (globalne trendy rynkowe, przyroda, procesy demograficzne, procesy społeczno kulturowe), władzy( instytucje państwowe i właściciele), walki (konkurenci i przeciwnicy) i gry( klienci, dostawcy, banki, firny usługowe i doradcze itp.).

Każda organizacja aby się rozwijać musi tworzyć takie wzory kulturowe, które pozwolą jej wytworzyć i posiadać taką zdolność adaptacyjną do warunków otoczenia, aby mogła optymalnie wyznaczać cele i środki ich realizacji i ustanawiać właściwe relacje między elementami składowymi.

W zależności od tego czy otoczenie jest stabilne czy burzliwe , determinuje ono sposoby dostosowania się organizacji, i tak w środowisku stabilnym powstają organizacje mechaniczne o standartowych i przewidywalnych relacjach z otoczeniem albo jak w środowisku burzliwym powstają organizacje organiczne, charakteryzujące się dynamiką, elastycznością i powinny być na tyle innowacyjne aby sprostać szybkim zmianom i złożoności otoczenia.

Biorąc pod uwagę adaptacje nie należy zapominać o tym, że w otoczeniu funkcjonuje wiele organizacji i ze dostępność zasobów jest ograniczona i że adaptacja jest też uzależniona od nich.

Najskuteczniejszą organizacją będzie taka która jest w stanie szybko dostrzec i przyswoić sobie wzory działań już sprawdzających się w danych otoczeniu.

Koncepcja ekologiczna zakłada ,że rozwój organizacji w otoczeniu przebiega w trzech etapach:

1. Różnicowania czyli adaptacji rozmaitych organizacji do podstawowych wymogów otoczenia

2. Selekcji czyli szanse na przetrwanie mają tylko te organizacje , które w procesie przystosowania się wytworzyły umiejętność zaspokajania potrzeb i oczekiwań otoczenia.

3. Przejmowania zasobów a tym samym możliwość rozwoju.

Oczywiście nie można postrzegać otoczenia tylko wyłącznie przez pryzmat koncepcji ekologicznej, ponieważ otoczenie jest źródłem wpływu społeczno- kulturowego, który ustanawia usankcjonowane społecznie wartości i wzory działań.

Wpływ otoczenia objawia się poprzez naciski normatywne również te oparte na przymusie orz naciski konkurencyjne, rozumiane jako przejmowanie wzorów działania innych organizacji uznanych z skuteczne przy danej złożoności otoczenia.

Organizacje przyswajając usankcjonowane społecznie wartości i podejmując działania zgodnie z akceptowanymi społecznie wzorami uzyskują swojego rodzaju legitymizacje społeczną, która jest warunkiem przetrwania i rozwoju organizacji.

13. STRUKTURA ORGANIZACJI SPOŁECZNEJ

Organizacja jest zintegrowanym zbiorem pozycji i stosunków społecznych, której wszystkie elementy składowe worzą swoistą całość, realizującą społeczne funkcje i dążącą do osiągnięcia założonych celów i które występują w określonej konfiguracji tworzącej strukturę organizacji społecznej.

Szczególne znaczenie mają relacje pomiędzy funkcjami i pozycjami społecznymi oraz wynikające z nich role społeczne czyli normatywnie określone powinności i uprawnienia.

Stabilność struktury jest silnie uzależniona od umiejętności odegrania ról organizacyjnych czyli od tego czy zostały spełnione oczekiwania innych uczestników organizacji.

Treść roli organizacyjnej jest uzależniona przede wszystkim od:

• Norm zadaniowych - określają zadania, metody i środki ich realizacji, zakres odpowiedzialności, sposoby wynagradzania

• Norm grupowych- wynikają z miejsca jednostki w strukturze społecznej

• Norm wartościowania

Istnieje wiele form organizacyjnych . nie można ich wszystkich analizować dlatego zostały wskazane pewne parametry pomocne przy porównaniach, tak więc organizacje można analizować wg kryterium :

• Złożoności struktury biorąc pod uwagę hierarchię pionową ( szczeble w górę) i poziomą( ilość elementów na danym szczeblu)

• Stopień centralizacji czyli poziom n którym podejmowane są decyzje najważniejsze

• Poziom formalizacji czyli w jakim zakresie dana organizacja jest uregulowana normatywnie.

Bardziej uniwersalnej charakterystyki można dokonać analizując następujące cechy struktury:

- liczby rożnych rodzajów pozycji

- liczby osób zajmujących poszczególne pozycje

- charakteru powiązań pomiędzy pozycjami.

W innej perspektywie P. Sztompka wyróżnił cztery podstawowe parametry relacji pomiędzy elementami struktur społecznych :

• Normatywny - określający charakter relacji pomiędzy normami regulującymi działania

jednostek zajmujących rozmaite pozycje w strukturze organizacji.

• Idealny - odnoszący się do relacji pomiędzy preferowanymi wartościami, przekonaniami i

poglądami ludzi powiązanych z danymi pozycjami.

• Teleologiczny - charakteryzujący stopień zbieżności celów i interesów jednostek pełniących poszczególne role organizacyjne.

• Komunikacyjny - wskazujący typowe formy przekazu informacji pomiędzy pozycjami w

organizacji.

Struktura powinna być dostosowana do celów obranych przez organizację. Projektując strukturę organizacji należy mieć na uwadze specyfikę organizacji, procesów wykonawczych oraz pełnionych przez nią funkcji.

Ważna jest także specyfika branży. Struktura powinna stanowić ramy stosunków społecznych i działań organizacyjnych każdego uczestnika, zarówno jednostek jak i grup lub zespołów pracowniczych.

Jednym z podstawowych parametrów struktury jest elastyczność, umożliwiająca skuteczną adaptację do wymogów otoczenia organizacji - struktura ma odzwierciedlać zmiany zachodzące w otoczeniu.

Na proces tworzenia struktur organizacyjnych składa się kilka etapów:

1. Określenie zasad grupowania stanowisk , ustalenie wzajemnych relacji pomiędzy nimi, zwłaszcza relacji nadrzędności i podrzędności.

Należy w tym przypadku przyjąć kryteria funkcjonalne związane z procesem wytwórczym , czasem pracy, wiedzą i pełnionymi funkcjami itp. Oraz kryteria rynkowe związane z oferowanym dobrem , usługami, klientami lub regionem działania.

2. Rozmieszczenie uprawnień decyzyjnych -ustanowienie minimalnego stopnia decentralizacji.

3. Określenie celów i zadań dla poszczególnych elementów organizacji

4. Formalizacja procesów wykonawczych i reguł zarządzania,

Istotą formalizacji jest ograniczenie dowolności działania podejmowanego przez wszystkich członków organizacji, do podstawowych procesów formalizacji zalicza się,

• Ilość przepisów

• Zakres działań objętych uregulowaniami formalnymi

• Stopień szczegółowości przepisów

• Poziom usankcjonowania przepisów

Struktury organizacji wytwórczych charakteryzowane są przy pomocy rozbudowanego zestawu parametrów . Parametry te służą do wyróżnienia rozmaitych typów struktur organizacyjnych. Zaliczamy do nich:

• Wielkość organizacji

• Poziom standaryzacji

• Stopień sformalizowania

• Poziom centralizacji

• Złożoność struktury

• Zakres kontroli

• Zakres specjalizacji

• Charakter więzi pomiędzy elementami organizacji

Biorąc pod uwagę złożoność struktury, stopień formalizacji i poziom centralizacji wyróżnia się :

• organizacje organiczne - o niskiej złożoności struktury, słabo sformalizowane

• organizacje mechaniczne - posiadające złożoną strukturę, silnie sformalizowane i

Scentralizowane

• organizacje biurokratyczne - złożone, o wysokim stopniu formalizacji i ograniczonej

centralizacji

Ze względu na złożoność struktury wyróżniamy :

• organizacje proste - o niewielkim stopniu dyferencjacji, słabym sformalizowaniu i wysokiej elastyczności

• organizacje złożone - zróżnicowane w wymiarze poziomym i pionowym lub przestrzennym

Ze względu na liczbę szczebli zarządzania wyróżniamy:

• organizacje płaskie - niewielka ilość szczebli, duża rozpiętość kierowania, wąski zakres kontroli

• organizacje smukłe - wiele szczebli, mała rozpiętość kierowania, szeroki zakres kontroli

Ze względu na poziom rozmieszczenia uprawnień decyzyjnych :

• scentralizowane

• zdecentralizowane

Ze względu na ilość i jakość uregulowań organizacyjnych można wyodrębnić struktury o rożnym stopniu sformalizowania.

Na podstawnie przyjętych zasad regulujących relacje na linii przełożony - podwładny wyróżnia się:

• struktury linowe - oparte na zasadzie jedności rozkazodawstwa

• struktury funkcjonalne - wykorzystując zasadę specjalizacji funkcji kierowniczych

• struktury linowo-sztabowe - zasada współpracy kierowników liniowych i komórek

doradczych

Struktury macierzowe charakteryzujące związek pomiędzy stałymi funkcjami a bieżącymi

zadaniami organizacji powstają w wyniku dwóch nakładających się zasad grupowania (wg funkcji i produktu) - cechują się :

• wysokim stopniem specjalizacji

• daleko posuniętą decentralizacją

• niskim stopniem formalizacji

• wysoką elastycznością w zakresie adaptacji do warunków otoczenia oraz układu pozycji w organizacjach.

Struktury sieciowe, dla których charakterystyczna jest mniej lub bardziej zaawansowana wirtualizacja więzi organizacyjnej polegająca na tym, że zachodzą one za pośrednictwem sieci komputerowych

Struktury wg MIntzberga_Odmienny sposób widzenia poszczególnych typów struktur organizacyjnych prezentuje Mintzberg, który wyróżnił 5 typów struktur :

• struktury proste

• biurokrację maszynową

• biurokrację profesjonalną

• struktury dywizjonalne

• adhockrację

14. USTALANIE CELÓW ORGANIZACJI.

Proces ustalania celów organizacyjnych jest ściśle związany z postrzeganiem miejsca organizacji w danym otoczeniu.

Dopasowanie organizacji do otoczenia wymaga takiego określenia celów, które pozwalałyby w maksymalnym stopniu skorelować możliwości i potencjał organizacji z potrzebami i wymaganiami otoczenia.

Każda organizacja posiada pewien zestaw wartości , które ukierunkowują sposób myślenia o jej przyszłości, ten zestaw nazywany jest misją i jest on podstawą do określania celów organizacyjnych głównych celów, strategicznych czy długofalowych ( w zależności od rodzaju organizacji), którymi są przetrwanie i rozwój oraz wizja tej organizacji.

Za kreowanie wizji organizacji odpowiadają przywódcy, którzy kierując się określonymi wartościami potrafią twórczo przetworzyć dane dotyczące organizacji i jej otocznia w spójny i osiągalny obraz przyszłych stanów organizacji czyli potrafią udzielić odpowiedzi na pytanie czy istnieją realne szanse na przetrwanie organizacji? i jaki kierunek rozwoju będzie optymalny w danych warunkach sytuacyjnych?.

W każdej organizacji mamy do czynienia z wielością celów, hierarchicznie uporządkowanych.

Na szczycie tej hierarchii znajdują się zamierzenia których realizacja powinna doprowadzić w określonych warunkach do zapewnienia organizacji możliwości przetrwania i zrównoważonego rozwoju poprzez adaptację do wymogów otoczenia oraz kreatywnego wykorzystania wszelkich dostępnych zasobów.

W procesie określania celów podstawowych trzeba brać pod uwagę dynamikę zmian otoczenia.

W tej sytuacji cele główne organizacji charakteryzują się odpowiednim poziomem ogólności, dzięki czemu możliwe jest elastyczne korygowanie przyjętych założeń w związku

z nieprzewidzianymi zmianami w otoczeniu organizacji.

Cele pośredniego rzędu związane są z realizacja funkcji na rzecz otoczenia, odnoszą się do

spodziewanych potrzeb i wymogów. Po zrealizowaniu tych celów organizacja może skupić się na realizacji własnych celów np. zapewnienie dostępu do pożądanych zasobów.

Cele najniższego rzędu o charakterze operacyjnym odnoszą się do konkretnych działań i

przedsięwzięć realizacyjnych.

Prawidłowo sformułowane cele mają bardzo duży i znaczący wpływ na rozwój organizacji ponieważ wskazują jednolity kierunek działań wszystkich członków organizacji.

Można wskazać podstawowe kryteria świadczące o przyjęciu poprawnych założeń w zakresie tworzenia celów.

1. zgodność z wymogami otoczenia oraz dostępnymi zasobami

2. przyjęcie horyzontu czasowego odpowiedniego dla organizacji danego typu

3. wewnętrzną spójność układu celów

4. wykonalność - rozumianą jako postulat takiego planowania rozwoju, które(a) wynika z oceny rzeczywistego stanu organizacji, a nie jest zbiorem pobożnych życzeń

5. określenie poziomu dopuszczalnego ryzyka.

Organizacje działając w sytuacji niepewności dążą do ograniczenia ryzyka ale w żadnym wypadku nie dążą do wyeliminowania ryzyka. Są dwa powody dla których organizacje nie chcą go wyeliminować:

• nie jest możliwe wskazanie celów, których realizacja jest w pełni niezagrożona (nawet przy domniemaniu stabilności otoczenia)

• nie podejmując ryzyka, przyjmując tylko bezpieczne rozwiązania, organizacja nie jest w stanie wykorzystać pojawiających się w otoczeniu okazji, które mogą zdynamizować jej rozwój.

W organizacji podejmując działania należy ustalić, jakie mogą wystąpić zagrożenia w realizacji zamierzonych celów, jakie jest prawdopodobieństwo ich wystąpienia oraz jakie należy przyjąć alternatywne rozwiązania, aby ich uniknąć, trzeba również ustalić akceptowany poziom ryzyka.

15. MOTYWACJA ORGANIZACJI

W okresie rozwoju przemysłu człowiek był traktowany jak element uzupełniający stanowisko pracy. Wyraz tego dał Taylor opracowując system pracy oparty wyłącznie na prymusie.

Zarówno Taylor jak i jego następcy uważali, ze praca z założenia jest czymś przykrym , stąd też tylko przymus organizacyjny może zwiększyć wysiłek i zaangażowanie ludzi. Duży nacisk kładziono na kontrolę opartą na standardach pracy oraz na zewnętrznych bodźcach motywacyjnch w postaci odpowiedniego wynagradzania oraz kar i nagród.

Głębsze zainteresowanie mechanizmami uczestnictwa organizacyjnego wykazali badacze reprezentujący kierunek Human Relations. Założenia tego nurtu stanowiły:

• że aktywność życiowa człowieka w większej części przypada na uczestnictwo w organizacjach,

• że bodźce ekonomiczne nie są jedynymi, które oddziałowują na członków organizacji i

• że człowiek nie reaguje na bodźce jako jednostka izolowana , ponieważ jest zawsze członkiem jakiejś grupy społecznej, w której kontakty miedzy ludzkie mają znaczący wpływ(często decydujący) na zachowanie organizacyjne.

Motywacja jest tym, co skłania ludzi do podjęcia wysiłku w dążeniu do celu . Jest specyficznym procesem o charakterze społecznym lub psychicznym, w efekcie którego ludzie zachowują się w określony sposób, w tym znaczeniu motywacja może być pojmowana jako część ogólnej aktywności społecznej.

Motywację charakteryzuje :

• Wzbudzanie energii,

• Ukierunkowanie wysiłku na określony cel,

• Selektywność - zdolność do ograniczenia wpływu konkurencyjnych motywów,

• Zorganizowanie pojedynczych reakcji w sekwencje czynności (działania),

• Intensywność i wytrwałość (konsekwencja) podejmowanych działań.

Można wyróżnić 2 rodzaje motywacji :

1. motywację wewnętrzną inaczej osobowościową - podejmowanie działań społecznych wynika z wewnętrznego przekonania- to motywy działań podejmowanych przez daną jednostkę przypisuje się cechom jej osobowości (poprzez zaangażowanie organizacyjne są realizowane określone jednostkowe potrzeby społeczne)=atrybucja dyspozycyjna

2. motywację zewnętrzną inaczej społeczną- zaangażowanie organizacyjne wynika z zewnętrznych nacisków, korzyści, właściwości środowiska lub relacji międzyludzkich - wykonywanie ról ze względu na bodźce zewnętrzne określamy mianem cyklu instrumentalnego. =dyspozycja sytuacyjna.

Uczestnicząc w organizacji mamy do czynienia z obydwoma rodzajami motywacji, łączą się one z kolejnymi rodzajami motywacji tj. motywacja związana z uczestnictwem która obejmuje procesy w wyniku których jednostka podejmuje decyzję o wstąpieniu i trwaniu w organizacji oraz motywacja związana z aktywnością w organizacji.

Przyczyny uczestniczenia w organizacji są zróżnicowane i zależne od indywidualnych cech osobowościowych i predyspozycji ale też wspólnych cech biologicznych i społecznych jednostek ludzkich.

Modelowe zachowania organizacyjne człowieka wyznaczone są przez:

1. czynniki osobowościowe

2. zewnętrzny wobec jednostki system zachowań. - Zachowanie jednostek kształtuje się w wyniku obserwacji innych jednostek o pożądanych społecznie zachowaniach, ten proces modelowania społecznego oraz jego silę wpływu na jednostkę określa przebieg: Procesów uwagi; Procesów uczenia i zapamiętania; Procesów odtwarzania ; Procesów wzmacniania czyli nagradzania

3.Oraz charakter środowiska społecznego

W tym ujęciu zachowania organizacyjne jednostki są:

1. Subiektywnie racjonalne

2. oparte na hierarchicznym i uporządkowanym systemie potrzeb, wartości, interesów i preferencji różnicującym zachowania na:

• ukierunkowane na innych ludzi

• ukierunkowane na samorealizację

• kalkulacyjne czyli na maksymalizację zadowolenia.

• nastawione na współdziałanie lub rywalizację , rzadziej na neutralne zachowanie pozycji

• kształtowane i modyfikowane bezpośrednio przez mikrostruktury organizacyjne zgodnie ze schematem.

Normy i wartości organizacyjne normy i wartości grupowe zachowania organizacyjne jednostki.

Grupy społeczne wyznaczają standardy ważnych społecznie zachowań których przestrzeganie jest kontrolowane i sankcjonowane, zachowanie grup społecznych ma charakter normatywny. Siła oddziaływania grupy jest zależna od wielu czynników:

• od wielkości grupy

• od stopnia zorganizowania

• od charakteru więzi grupowych

• od podstawowych wartości

• od spójności grupy

• od sposobu komunikowania się

• od przywództwa grupowego

Wpływ społeczny grupy powinien być taki na jednostkę aby jej zachowanie było zgodne z oczekiwaniami grupy i żeby jednostka była przekonana ,ze zmiana jej zachowania wynika z jej przemyśleń i z jej swobodnego wyboru. Akceptacja norm i wartości grupy przez jednostkę prowadzi do otwarcia się jednostki na wpływ grupy , dzięki temu jest możliwe subtelne inspirowanie toku myślenia i zachowania się człowieka pożądanego dla grupy.

Wyróżnia się 3 podstawowe mechanizmy uczestnictwa organizacyjnego:

1. lęk - jest jednym z podstawowych mechanizmów wpływających na przebieg procesu socjalizacji,

pojęcie leku wiążemy ze stanem niemożności zaspokojenia podstawowych potrzeb społecznych, psychicznych lub biologicznych

2. kalkulacja - człowiek kieruje się w swoim postępowaniu społecznym zasadą maksymalizowania możliwości do osiągnięcia korzyści, dlatego też dokonuje bieżącego bilansu ( ewaluacji ) stosunku pomiędzy własnym kosztem uczestnictwa w organizacji a nagrodami, na które może liczyć ponieważ jednostki zazwyczaj podejmują działania które uważają za korzystne dla siebie, często odbywa się to na zasadzie wymiany dóbr materialnych i niematerialnych ze środowiskiem organizacyjnym.

3. lojalność - uczestnictwo w organizacji stanowi wartość samą w sobie (mechanizm szczególnie trwały i bardzo pożądany z punktu widzenia organizacji).

U podłoża powstawania tych mechanizmów znajdują się różnorodne potrzeby ludzkie zarówno psychiczne jak i społeczne i które w teorii podejścia humanistycznego są uważane za determinujące procesy motywacyjne.

Twórcą najpopularniejszej teorii motywacji odnoszącej się do potrzeb jednostki jest ABRAHAM MASLOW, wychodzi on z założenia, że impulsem społecznej aktywności są niezrealizowane potrzeby wywołujące napięcie psychiczne skłaniające jednostkę do podjęcia działań zmierzających do ich zaspokojenia.

Maslow podzielił potrzeby ludzkie na dwie kategorie :

a. potrzeby podstawowe (niedoboru) - do których zaliczył potrzeby biologiczne, fizjologiczne i podstawowe psychiczne (potrzeba bezpieczeństwa);

potrzeby podstawowe dominują tak długo dopóki nie zostaną zaspokojone, natomiast zaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa wiąże się z wymogiem stworzenia w organizacji środowiska przewidywalnego, stabilnego o niewielkim zakresie niepewności,

b. potrzeby wyższego rzędu (wzrostu) - do których zaliczył potrzebę szacunku, osiągnięć oraz samorealizacji.

Na przykładzie organizacji wytwórczej można powiedzieć, że stała praca, z dobrym wynagrodzeniem, z jasno określonym zakresem obowiązków i odpowiedzialności, z gwarancją dalszego członkowstwa w tej organizacji powoduje zaspokojenie potrzeb podstawowych i pozwala na uwolnienie procesów twórczych jednostki a Tym samym organizacji. Uczestnictwo w organizacji zaspakaja również potrzebę afiliacji czyli przynależności poprzez członkowstwo w organizacji i poprzez uczestnictwo w rozmaitych grupach formalnych i nie formalnych wewnątrz organizacji.

Generalnie potrzeby wyższe zostają ukształtowane w procesie socjalizacji, w zależności od tego z jakiego środowiska dana jednostka się wywodzi te potrzeby będą uwarunkowane kulturowo i będą odzwierciedlać wartości dominujące w społeczeństwie tej jednostki.

Samorealizację z pozycji organizacji można określić jako stan zadowolenia i satysfakcji z pozycji osiągniętej w organizacji, z wykonywanego zajęcia oraz z możliwości własnego rozwoju . Zadowolenie wiąże ludzi z pracą ale nie ma wpływu na wzrost wydajności pracy.

Behawioralne ujęcie motywacji akcentuje znaczenie sankcji społecznych (wzmocnień) w motywacyjnym oddziaływaniu na zachowania członków organizacji.

Sankcje organizacyjne dzielimy na

formalne - wynikające z układu normatywnego organizacji i nieformalne - określające reakcje członków organizacji na pozostałe społecznie ważne zachowania,

pozytywne - nagrody i negatywne - kary.

Celem wzmocnienia pozytywnego jest zwiększenie prawdopodobieństwa wystąpienia pożądanych i akceptowanych reakcji, zgodnie z prostym schematem :

bodziec organizacyjny reakcja (pożądane zachowanie) wzmocnienie (nagroda) utrwalenie reakcji,

Wzmocnienia negatywne służą do wyeliminowania lub ograniczenia występowania zachowań dysfunkcyjnych z punktu widzenia całej organizacji lub z punktu widzenia innej jednostki lub grupy społecznej.

Motywacja negatywna wyzwala w jednostce poczucie lęku co powoduje szybsze przyswajanie prawidłowych ( wzorów) zachowań ale powoduje zagrożenie poczucia bezpieczeństwa, obniża samoocenę, powoduje spadek zaangażowania oraz powoduje przyjmowanie przez jednostkę postaw obronnych.

Przyjmując założenie ,że System kar i nagród powinien być mocno osadzony w kulturze organizacji, efektywność stosowania wzmocnień zależy od:

• znajomości kryteriów wzmocnień,

• akceptacji systemu,

• konsekwencji( czyli że nie ma taryfy ulgowej dla nikogo, wszyscy podlegają jednakowym kryteriom oceny ),

• systematyczności

• bezpośredniości tzn ,że nagrody i kary powinny być stosowane ściśle z określonym typem zachowań

• gradacji i odpowiedzialności

• indywidualizacji

Sposób stosowania wzmocnień zależy od specyfiki organizacji, kary i nagrody towarzyszą działaniom ciągłym albo też są okresowo rozłożone w czasie.

Jednostka przystosowuje się do wymogów organizacji poprzez obserwowanie innych członków i modyfikację swoich zachowań mając na uwadze bilans korzyści i strat z uczestnictwa w danej organizacji.

16. KOMUNIKACJA I INFORMACJA W ORGANIZACJI I WŁADZA W ORGANZIACJI

Jedną z głównych właściwości każdego systemu organizacyjnego jest istnienie układu przekazywania informacji.

W socjologii przez komunikowanie organizacyjne rozumie się proces wytwarzania, przekształcania i przekazywania informacji wewnątrz organizacji (tzn. pomiędzy elementami struktury organizacyjnej) oraz pomiędzy organizacją a otoczeniem.

Celem komunikowania jest stałe i dynamiczne kształtowanie, modyfikacja lub zmiana wiedzy, postaw, lub zachowań w kierunku zgodnie z interesem organizacji oraz stworzenie wspólnoty komunikacyjnej a więc takich społecznych warunków w których ludzie łatwo rozumieją się nawzajem i czują się sobie potrzebni.

Oprócz funkcji informacyjnej komunikowanie w organizacji spełnia także inne funkcje typowe dla komunikowania społecznego : integracyjną, motywacyjną, kontrolną, perswazyjną i emotywną.

Aby komunikat był efektywny tzn. aby jego skutki były zgodne z zamiarem nadawcy musi odnosić się do kontekstu. Skuteczność komunikatu zależy w dużym stopniu od właściwego uchwycenia kontekstu, który byłby czytelny dla odbiorcy, wówczas można zbudować komunikat przy pomocy kodu zrozumiałego dla obu stron interakcji.

Odpowiednią interpretację komunikatu tj. odkodowanie zgodnie z intencjami nadawcy, ułatwia w tym przypadku bezpośredni kontakt fizyczny i psychiczny związek pomiędzy nadawcą i odbiorcą.

Nie bez znaczenia w tej formie komunikowania są :

• Cechy nadawcy np. miejsce w hierarchii organizacyjnej, wiarygodność

• Cechy odbiorcy np. samoocena, uprzednie doświadczenia, poziom zaangażowania w życie organizacji, stan emocjonalny

• Charakter przekazu np. tryb apelu - polecenie służbowe lub prośba, argumentacja

• Dystans przestrzenny

• Dystans społeczny

• Dystans czasowy

Wraz z rozwojem nowoczesnych organizacji komunikowanie bezpośrednie coraz częściej zostaje zastępowane rozmaitymi formami komunikowania pośredniego, gdzie w miejsce relacji face to face :Nadawca komunikat odbiorca efekt

pojawia się układ Nadawca komunikat kanał odbiorca efekt

istniejący, gdy w miejscu bezpośredniej styczności pojawiają się techniczne środki przekazu informacji. W dużych organizacjach jest to dominujący sposób komunikowania.

Badając źródła przekazów szczególnie dużo uwagi poświęca się roli kadry kierowniczej w procesach komunikacyjnych. Można wyróżnić 3 podstawowe typy ról kierowniczych (zgodnie z koncepcją H. Mintzberga) :

• role interpersonalne = reprezentant, przywódca, łącznik

• role informacyjne = monitor, rozdzielający informacje, rzecznik,

• role decyzyjne = przedsiębiorca, allokator, negocjator.

Współczesne organizacje w coraz większym stopniu wykorzystują nowoczesne elektronicznie środki przekazu informacji. O wyborze kanału komunikacyjnego powinny decydować jego zalety z punktu widzenia efektywności organizacji, a nie chwilowa moda czy też chęć unowocześnienia „na siłę” procesu przekazywania komunikatu. Liczą się, oprócz cech technicznych środków przekazu także umiejętność i chęć ich wykorzystania.

Odpowiednio dobrany kanał komunikacyjny powinien przede wszystkim zapewniać szybkość i precyzję przepływu informacji oraz umożliwiać realny wpływ na odbiorcę.

Biorąc pod uwagę wzrastającą rolę informacji w prawidłowym funkcjonowaniu organizacji oraz narastającą liczbę wymienianych informacji podejście klasyczne zostało zastąpione koncepcją Claude'a Shannon'a i Warren'a Weaver'a, którzy zwrócili uwagę na to ,ze komunikacja w organizacji odbywa się w próżni.

Informacje przepływają przez układy Różnych elementów o zróżnicowanych kompetencjach odbiorczych , czy pojemnościach informacyjnych.

W powiązaniu z ilością przetwarzanych komunikatów prowadzi to do powstania zjawiska szumu , którego skutkiem może być postępująca redukcja sygnału.

W tym ujęciu schemat komunikowania można przedstawić tak:

SZUM

ŹRÓDŁOKODOWANIEKANAŁODBIORNIKDEKODOWANIEEFEKT

SPRZĘZENIE ZWROTNE

Bariery komunikacyjne wg modelu Shannon'a i Weaver'a zdeterminowane są przez:

1. Cehy nadawcy np. brak predyspozycji i umiejętności porozumiewania się oraz manipulowanie informacjami.

2. cechy odbiorcy tzn, bariery percepcyjne i interpretacyjne, brak umiejętności słuchania, brak zaufania, bariery emocjonalne

3. czynniki otoczenia komunikacyjnego- bariery fizyczne, zjawiska konkurencyjne wobec komunikowania , bariery kulturowe, przeciążenie informacyjne.

Typowym zjawiskiem dla współczesnych organizacji jest przeciążenie informacyjne, wynikające z przyjęcia błędnego założenia, że wzrost ilości pozyskiwanych i przekazywanych informacji bezpośrednio rzutuje na sprawność organizacji. Jednak nadmiar komunikatów wywołuje u członków organizacji reakcje nie mające wiele wspólnego z jednostkową efektywnością i zaangażowaniem,

W sytuacji nadmiaru otrzymywanych wiadomości spotykamy następujące zjawiska :

• Pomijanie - nieprzetworzenie pewnej ilości informacji

• Błędy, wynikające z niepoprawnej interpretacji

• Magazynowanie nadmiaru przekazów, skutkujące opóźnianiem przetwarzania

• Selektywność odbioru

• Uogólnianie otrzymywanych informacji

• Odejście od wyznaczonych zadań

• Mnożenie kanałów komunikacyjnych

Projektując sieci komunikacyjne należy pamiętać o tym, aby przede wszystkim odpowiadały potrzebom organizacji i żeby wiedza o nich była w organizacji powszechna.

Jedną z cech charakterystycznych dla przepływu informacji w obrębie organizacji jest jego

wielokierunkowość, wyróżnić można 4 główne kierunki komunikowania :

1. komunikowanie pionowe w doł kierunek wyznaczony przez układ pozycji w hierarchii

Organizacyjnej, wykorzystywany głównie do przekazywania decyzji, poleceń służbowych lub

istotnych informacji

2. komunikowanie pionowe w gorępolega na pozyskiwaniu informacji zwrotnych z niższych szczebli organizacji

3. komunikowanie poziome z jednej strony ma charakter funkcjonalny poprzez koordynację rożnych funkcji organizacji, harmonijna współpraca, wymiana informacji pomiędzy członkami organizacji o jednakowym statusie), z drugiej zaspokaja ważne potrzeby ludzkie - daje jednostce poczucie bezpieczeństwa i przynależności, zapewniając wsparcie społeczne i emocjonalne.

4. komunikowanie diagonalne (ukośne)łączy osoby na rożnych szczeblach organizacyjnych uczestniczących w zespołach odpowiedzialnych za wykonywanie zadań bieżących organizacji

W przypadku komunikowania pionowego należy pamiętać o tym by :

kanały informacyjne były jak najkrótsze (zapewnia to szybkość i precyzję przekazu)

ustalając procedury dopuszczające modyfikację informacji na poszczególnych szczeblach

mieć pewność, co do kompetencji komunikacyjnych osób przetwarzających informacje

w komunikowaniu nie pomijać żadnego z ogniw pośrednich

istotne informacje powinny docierać do każdego członka organizacji (osiągnięcie stanu

zaangażowania w realizację podstawowych celów organizacyjnych wymaga, by uczestnicy

organizacji mieli dostęp do podstawowych zasobów informacji)

kanały sieci informacyjnej powinny być powszechnie znane (każdy członek organizacji wie, kto może przekazywać komunikaty i komu przekazywać informacje zwrotne)

dbać o drożność kanałów komunikacyjnych

Sprawne zarządzanie organizacją wymaga wykorzystywania rozmaitych form komunikowania - w literaturze wyróżnia się 2 kryteria ze względu na :

I. sposób przekazywania informacji :

1. bezpośrednie - obejmujące wszelkie formy przekazu informacji w styczności

bezpośredniej i pośrednie - w sytuacji gdy w związku z brakiem bezpośredniego

kontaktu, wykorzystywane są tzw. Nośniki informacji np. telefon, fax, komputer.

2. ustne (bardzo precyzyjne w relacjach face to face) i pisemne - związane z

formalizacją działań organizacyjnych (forma przydatna do przekazywania komunikatów

istotnych, skomplikowanych, lub których następstwa są rozłożone w czasie)

3. werbalne - korzystające z systemu symboli językowych zrozumiałych dla członków

organizacji uczestniczących w procesie wymiany informacji oraz niewerbalne - w

których komunikat kodowany jest przy pomocy gestykulacji, mimiki, kontaktu fizycznego

lub wzrokowego dystansu przestrzennego , pozycji ciała, natężenia i intonacji głosu itp. ; zachowania niewerbalne służą głównie do :

*ułatwiania komunikacji werbalnej (wzmocnienia siły informacyjnej komunikatu)

* wyrażania emocji

*manifestowania postaw.

II. charakter relacji nadawcy odbiorca :biorąc pod uwagę charakter relacji łączących nadawcę i odbiorcę wyróżniamy komunikowanie :

1. formalne (ustrukturyzowane) - obywające się według norm i przepisów

organizacyjnych oraz nieformalne (nieustrukturyzowane) - na które składają się

wszystkie akty informacyjne nie objęte uregulowaniami procesu formalizacji

2. symetryczne - ma miejsce wtedy, gdy nadawca i odbiorca informacji zajmują złożone

pozycje w hierarchii organizacyjnej i niesymetryczne - w sytuacji zróżnicowanego statusu

3. dwukierunkowe - forma komunikowania w której występuje sprzężenie zwrotne na

każdym etapie przekazywania informacji i jednokierunkowe - w którym nadawca nie

oczekuje potwierdzenia lub odpowiedzi na swój przekaz.

Relacje pomiędzy organizacjami a ich otoczeniem nabierają coraz bardziej dynamicznego charakteru co wymusza konieczność ustanowienia sprawnych i maksymalnie drożnych kanałów komunikowania z otoczeniem, które umożliwia oddziaływać na to otoczenie i pozyskiwać niezbędne informacje .

Pozyskiwanie informacji w naturalny sposób racjonalizuje działania organizacji, ogranicza poziom niepewności a także wpływa na minimalizację ryzyka.

Najbardziej rozpowszechnionymi formami zewnętrznymi komunikowania się są obecnie reklama i public relations, który polega na nawiązywaniu i podtrzymywaniu wzajemnie korzystnych stosunków pomiędzy organizacja a otoczeniem. Działania public relations powinny być celowe, planowe, ukierunkowane na realizację celów organizacji i zgodne z interesem społecznym oraz powinny przebiegać zgodnie z formułą:

ResearchactionCommunicationEvaluation

Osoby odpowiedzialne za public relations powinny zajmować wysokie stanowiska w organizacji i posiadać odpowiednie przygotowanie zawodowe oraz predyspozycje psychiczne, ponieważ komunikacja PR jest dwukierunkowa i dynamiczna, poprzez te komunikację kształtuje się wizerunek organizacji na zewnątrz jak również buduje się relacje z poszczególnymi segmentami otoczenia.

Reklama natomiast nie jest tylko płatną prezentacją produktu ale jest sposobem dotarcia do otoczenia z określonymi informacjami. Profesjonalnie zrobiona reklama zawiera przekaz zawierający merytoryczne treści ubrane w odpowiednia formę. W zależności od specyfiki organizacji i segmentu otoczenia w którym funkcjonuje będzie ona wykorzystywać reklamę informacyjną , tworzącą nawyk, emocjonalną czy też dającą satysfakcję, ponieważ obecnie bez odpowiednio dużego dopływu informacji i możliwości szybkiego przetworzenia tych informacji rozwój firmy jest praktycznie niemożliwy.

17. KONFLIKT W ORGANIZACJI

Konflikt organizacyjny jest przejawem określonego zachowania się ludzi, świadomie wybieranego dla realizacji swoich celów, których osiągnięcie wymaga naruszenia interesów innych podmiotów organizacyjnych - przy czym sprzeczność leżąca podstaw konfliktu nie musi występować obiektywnie.

Konflikty przybierają różnorodną postać ze względu na formę, charakter, zasięg, czy też intensywność, można wskazać pewne właściwości wspólne|:

• konflikty są zjawiskami obiektywnymi zachodzącymi w określonym kontekście społecznym,

• konflikty występuję w rożnych płaszczyznach życia organizacyjnego,

• są zjawiskami psychospołecznymi,

• zasadniczymi elementami sytuacji konfliktowej są : podmioty konfliktu, zasięg, przedmiot, kontekst sytuacyjny, intensywność, skutki.

Ze względu na uczestników można wyróżnić konflikty:

1. jednostkowe o charakterze:

* intrapersonalnym - konflikt wewnętrzny wywołany dążeniem do dwóch lub więcej sprzecznych celów, pomiędzy indywidualnym i grupowym układem wartości, konflikt ról społecznych,

* interpersonalnym - w układzie jednostka - jednostka,

2. zbiorowe, w relacji:

- jednostka - zbiorowość,

- zbiorowość - zbiorowość,

- międzyorganizacyjnej.

Przyczyny konfliktu organizacyjnego są niezwykle złożone i mogą mieć charakter obiektywny i wynikać z rzeczywistych napięć strukturalnych obserwowanych w organizacji ale mogą tez mieć podłoże subiektywne racjonalne wynikające z postrzegania własnego miejsca w organizacji lub irracjonalnego będącego pochodną określonego typu osobowości.

Przebieg i dynamikę konfliktów organizacyjnych można obserwować w poszczególnych stadiach rozwoju:

- stadium kształtowania się uwarunkowań konfliktotworczych,

- stadium ujawniania się sprzeczności,

- stadium rozpoznania i personalizacji,

- stadium konfliktu otwartego,

- stadium efektów.

Właściwa analiza konfliktu obejmuje przede wszystkim ustalenie: przedmiotu, uczestników i zasięgu oraz dynamiki rozwojowej z uwzględnieniem możliwości jego rozszerzenia się spowodowanego silnym zróżnicowaniem interesów czy też zaangażowaniem emocjonalnym.

Generalnie konsekwencje konfliktu mogą być pozytywne i negatywne.

Do pozytywnych zaliczamy: szybszą internalizację wartości organizacyjnych lub grupowych, integrację

grupową, nadanie impulsu rozwojowego organizacji, progresywną zmianę strategii, struktury bądź kultury

organizacyjnej.

Do skutków negatywnych zaliczamy wszelkie formy dezintegracji rozwojowej lub organizacyjnej wpływającej ujemnie na jej możliwości rozwojowe lub zdolności przystosowania do wymogów otoczenia.

Dobra analiza konfliktu pozwoli na wybór właściwych rozwiązań dla zaistniałej sytuacji. Rozwiązania te powinny sie opierać na kulturze organizacji czyli na wzorach zachowań społecznie akceptowanych , które wywołają pożądaną reakcje zarówno uczestników konfliktu jak i osób bezpośrednio w konflikcie nie uczestniczących, na możliwości i środkach będących w dyspozycji organizacji i na skali konfliktu.

W zależności od warunków sytuacyjnych w organizacji można przyjąć koncepcje postępowania:

- przezwyciężenie konfliktu lub usunięcie rzeczywistych źródeł konfliktu,

- rozstrzygnięcie sporu w sposób arbitralny przez osoby sprawujące władzę w organizacji,

- rozwiązanie konfliktu przez mediację trzeciej strony,

- rozstrzygnięcia oparte na kompromisie,

- rozwiązania pozorne - nie usuwające zasadniczych przyczyn konfliktów,

- lekceważenie konfliktu,

- unikanie - brak rozstrzygających działań,

- wykorzystanie sytuacji dla dobra organizacji.

Najbardziej akceptowane i trwałe rozstrzygnięcia konfliktów organizacyjnych przynoszą metody oparte na kompromisie.

Podstawową metodą dochodzenia do kompromisu są negocjacje, w czasie których podmioty konfliktu uzyskują możliwie korzystne w danej sytuacji rozwiązania sprzeczności interesów.

W procesie negocjacji można wyróżnić kilka faz:

1. Faza przygotowania w czasie której: dokonuje się oceny sytuacji wyjściowej, ustala się granicę kompromisu, określa się pole wspólnych interesów, opracowana jest strategia prowadzenia rozmów ( miękka - porozumienie celem nadrzędnym; twarda - porozumienie, przy jednoczesnym maksymalizowaniu korzyści; problemów a - porozumienie oparte na wyeliminowaniu lub ograniczeniu rozbieżności), wyznacza się osoby do prowadzenia negocjacji dobrze zorientowanego w problematyce i o odpowiednich zdolnościach komunikacyjnych i interpersonalnych.

2. Faza wstępnych negocjacji na którą składa się : nawiązanie dialogu, ustalenie zasad prowadzenia rozmów, określenie przedmiotu rokowań.

3. Faza przedstawienia stanowisk i rokowań: prezentacja propozycji wyjściowych, wymiana opinii, wypracowywanie porozumienia.

4.Konkretyzacja i akceptacja osiągniętego kompromisu.

W skutecznym sfinalizowaniu negocjacji przeszkadza wiele czynników: obiektywnych ( brak przesłanek do osiągnięcia kompromisu, niedostateczna ilość informacji , różnice kulturowe) oraz subiektywnych( błędy popełniane przez negocjatorów, nadmierna zaangażowanie emocjonalne).

Rzeczywiste konflikty w organizacji wymagają każdorazowo analizy ich uwarunkowań i doboru swoistych, odpowiednich do danej sytuacji działań - nastawionych na współpracę bądź stymulujących

współzawodnictwo.

18. PRZYWÓDZTWO I WŁADZA W ORGANIZACJI

Pojęcie przywództwa wiąże się ze sprawowaniem władzy organizacyjnej - jest to umiejętność

wpływania na zachowanie jednostek lub grupy w dążeniu do określonych celów.

Wyróżniamy 2 grupy ról społecznych kojarzonych z podejmowaniem działań władczych :

I. przywódców organizacyjnych - odpowiedzialni za wytyczanie celów, tworzenie, zmianę,

uzupełnianie i rozwój struktury oraz określenie koncepcji zarządzania strukturami już istniejącymi,

II. kierowników - termin „kierownik” odnosi się do osób, których zadaniem jest prowadzenie

podwładnych do wyznaczonego celu, działając w oparciu o reguły postępowania wytyczone przez przywódców.

Definiując władze organizacyjną trzeba postawić pytanie? Z jakich źródeł wynikają uprawnienia do sprawowania władzy / i Co wpływa na skuteczne sprawowanie władzy ?.

Źródła władzy organizacyjnej są różnorodnie określane. Wielu autorów za punkt wyjścia przyjmuje weberowski trójpodział uprawomocnionej władzy organizacyjnej przyjmując, że uprawnienia władcze wynikają z

• charyzmatyczności przywódcy - uprawnienia łączone są z konkretną osobą,

• tradycji - przekonanie o prawomocności i trwałości porządku społecznego w organizacji,

• norm prawnych - legalność norm prawnych i uprawnień do działań władczych z nich

wynikających

Uprawomocnienia sprawowania władzy związane ;

1. autorytetem formalnym; władza wynikająca z miejsca zajmowanego w strukturze organizacyjnej, stosunek władzy przełożony - podwładny u podstaw której tkwi:

- możliwość stosowania przymusu

- możliwość nagradzania

- dostęp do informacji

-stosunki własnościowe

-wpływ na alokację zasobów

- kontrola nad procesami decyzyjnymi

- władza aktualnie posiadana

2. z autorytetem nieformalnym lub prestiżem osobistym który jest pochodną :

- charyzmy

- wiedzy

- kwalifikacji i kompetencji

- statusu społecznego

- umiejętności komunikacyjnych

- zdolności interpersonalnych

- zdolności do ograniczenia niepewności w organizacji

- symboliki związanej ze sprawowaniem władzy

- stereotypowego postrzegania i oceniania podejmowanych działań władczych.

To w jaki sposób charakteryzuje się źródła uprawnień władczych w organizacji zależy od przyjętej koncepcji władzy.

Koncepcja władzy:

• w ujęciu behawioralnym władza rozumiana jako jednokierunkowy wpływ na podwładnych - sformalizowana zależność nadrzędności i podporządkowania

• w koncepcji interakcyjnej władza pojmowana jako wynik interakcji pomiędzy partnerami stosunku społecznego - dwukierunkowe wzajemne oddziaływania

Efektywne sprawowanie władzy w organizacjach uzależnione jest od wielu czynników, jak otoczenie organizacji czy warunki wewnątrzorganizacyjne.

Wskazując na dynamiczne relacje organizacji i otoczenia należy zwrócić uwagę na dwie grupy czynników zewnętrznych związanych z :

1. oddziaływaniem społeczno- kulturowym- sprawowanie władzy wynika z dominującego w społeczeństwie systemu wartości,

2. wpływem bezpośredniego otoczenia- władza postrzegana jako umiejętność dostosowania organizacji do wymogów zewnętrznych.

W wielu teoriach przywództwa jego istoty upatruje się w posiadaniu przez ludzi sprawujących władzę określonych wrodzonych predyspozycji osobowościowych (ambicja, inteligencja, wiara w siebie, odporność na stres oraz umiejętności społeczne: budowanie relacji międzyludzkich, zdolności komunikacyjne, zdolności analitycznego myślenia), dzięki którym możliwe jest uzyskanie realnego wpływu na zachowania innych ludzi w organizacji.

Przywódca charyzmatyczny powinien:

1. posiadać umiejętności nakreślania wizji rozwoju organizacji - zdolność polegającą na tworzeniu i skutecznym komunikowaniu realistycznych i atrakcyjnych przyszłych stanów organizacji;

2. potrafić przekonać do swojej wizji wszystkich członków organizacji

3. wykreować dla siebie wizerunek agenta zmian, między innymi przez umiejętność tworzenia nowych wzorów zachowań

4. wierzyć w siebie, wykazywać odpowiednio wysoki poziom ambicji i nastawienia na odniesienie sukcesu.

Przywództwo transformacyjne - przywódca jest w stanie nadać rozwojowi organizacji właściwy kierunek i dynamikę.

Predyspozycje przywódcze + umiejętności + interesy jednostkowe + zasoby wizja rozwoju zmiany kierunkowe.

Pozycja w organizacji i wynikający z niej autorytet formalny nie dają wystarczającej siły do efektywnego kierowania organizacją. Stąd też skuteczny przywódca:

• powinien charakteryzować się wyjątkowymi cechami, pozwalającymi wesprzeć wpływ formalny oddziaływaniem charyzmatycznym,

• potrafi utrzymywać równowagę pomiędzy orientacją na ludzi i zadania,

• dopasować swój styl sprawowania władzy do zmieniających się warunków sytuacyjnych.

Wyróżnia się 4 podstawowe typy przywództwa organizacyjnego:

1. przywództwo bezpośrednie (dyrektywne) - lider określa strukturę zadań i sposób ich wykonania,

2. przywództwo wspomagające (integratywne) - lider nastawiony na ludzi, wspierający, ułatwiający współdziałanie

3. przywództwo partycypacyjne (uczestniczące) - delegacja części uprawnień władczych, związanych z podejmowaniem decyzji , w sytuacji gdy :

• lider podejmuje działania na rzecz podporządkowania celów indywidualnych interesowni organizacyjnemu,

• istotna jest jakość decyzji

• ważny jest poziom akceptacji

4. przywódca zorientowany na osiągnięcia - wysoki stopień elastyczności sprawowania władzy, przy jednoczesnej społecznej akceptacji podejmowanych działań.

W zależności od układu czynników determinujących można mówić o :

• przywódcach naturalnych - którzy w oparciu o wrodzone predyspozycje świadomie dążą do uzyskania wpływu na innych ludzi

• przywódcach ukształtowanych - siła ich władzy jest pochodną obserwacji i przyswajania modeli zachowań władczych oraz niezbędnej samodyscypliny

• przywódcach kształcących się - w ich przypadku konieczne jest nastawienie na zdobycie władzy poparte nauczeniem się zachowań przywódczych

• przywódcach potencjalnych - pozycja ukształtowana wyłącznie przez cechy zależne od woli.

Kierownicy aby sprostać roli organizacyjnej powinni posiadać odpowiednio cechy psychofizyczne, kwalifikacje intelektualne oraz zdolności oddziaływania na innych.

Oceniając stosowane strategie można wskazać następujące style kierowania :

• autorytarny - duży dystans społeczny, przy braku interakcji komunikacyjnych

• permisywny - oparty na sprzężeniach zwrotnych

• indywidualistyczny - strategia otwartości, przy widocznej niechęci od pozyskiwania informacji od podwładnych

• uczestniczący - charakteryzujący się intensywnym, dwukierunkowym przepływem informacji.

Styl kierowania powinien być zharmonizowany z rolą , którą w danej sytuacji organizacyjnej wypełnia kierownik. Do podstawowym typów ról kierowniczych zalicza się :

1. role decyzyjne :

a. przedsiębiorcy - związek z doskonaleniem organizacji,

b. rozjemcy - polegającą na przeciwdziałaniu zjawiskom patologii organizacyjnej,

c. dzielącego zasoby,

d. negocjatora

2. role interpersonalne :

a. ceremonialno-symboliczne,

b. przywódcze - związane z realizacją celów organizacji,

c. spajająco-adaptacyjne - polegająca na budowaniu relacji organizacji z otoczeniem,

3. role informacyjne mające związek z zarządzaniem przepływem informacji wewnątrz organizacji oraz pomiędzy organizacją i otoczeniem

19. PROCESY DECYZYJNE

Procesy decyzyjne sprowadzają się do wyboru jednego z możliwych wariantów działania.

Najważniejsze decyzje dotyczą:

- ustalenia celów organizacyjnych (strategicznych, długofalowych, cząstkowych, krotkoterminowych.)

- wyboru działań i Śródków niezbędnych do realizacji obranych celów

- pozyskania odpowiednich ludzi i kierowania ich zachowaniami

W każdej organizacji mamy do czynienia z wzajemnie współzależnymi procesami decyzyjnymi zachodzącymi w różnych układach organizacyjnych według schematu.

Sytuacja decyzyjnadecydentuwarunkowaniaosobnicze sytuacje społeczne decyzjaimplementacjaefekty.

Pierwszym elementem schematu procesu jest sytuacja decyzyjna. Sytuacje decyzyjne mogą mieć charakter:

a) Rutynowy (problemy pojawiają się z przewidywalną regularnością)

• Przewidywalne (czas nieograniczony, ryzyko niskie)

• Administracyjne - przewidywalne, (czas limitowany, ryzyko niskie)

b) Nierutynowy - klasyfikuje się wg kryteriów przewidywalności wystąpienia problemów, ryzyka organizacyjnego i dysponowanego czasu na podjęcie decyzji w następujący sposób:

• Sytuację kryzysową (nieprzewidywalna, bardzo ryzykowna, ograniczony czas)

• Sytuację innowacyjną ( nieprzewidywalna, bardzo ryzykowna, nielimitowany czas)

• Sytuację inercyjną ( nieprzewidywalna, niskie ryzyko, nieograniczony czas

• Sytuację refleksyjną ( przewidywalna, wysokie ryzyko, ograniczony czas)

• Sytuację deliberacyjną (przewidywalna, wysokie ryzyko, nieograniczony czas)

Proces podejmowania decyzji przebiega w określonym kontekście wyznaczonym przez:

- siłę władzy, wiedzy, uznawane wartości i cechy osobowości decydenta

- zmienne sytuacyjne

- poziom społecznej akceptacji efektów

Etapy procesu podejmowania decyzji

1) etap analizy problemu -rozpoznanie, charakterystyka sytuacji

Problemy wymagające rozwiązania mogą być:

- powtarzalne lub precedensowe

- przewidywalne lub nieprzewidywalne

- proste lub o rożnym stopniu złożoności

- dysfunkcyjne czyli dewiacyjne lub funkcjonalne (rozstrzygnięcie problemu sprzyja rozwojowi organizacji)

Charakter problemu implikuje przyjęcie stylu działania, określonej postawy przez osoby podejmujące decyzje na różnych szczeblach organizacji. Do istotnych Parametrów postaw wobec zadań organizacyjnych zalicza sie :

- poziom aktywności wobec problemu - aktywność, bierność

- stopień otwartości poznawczej - sposoby innowacyjne, elastyczne, konserwatywne

2) etap poszukiwania alternatywnych rozwiązań - poszukiwanie identyfikowanie wszelkich możliwych wariantów rozwiązania sytuacji

3) etap oceny możliwości działania - tzn. które ze wskazanych rozwiązań są możliwe do

implementacji w danym środowisku organizacyjnym.

W tej fazie należy ponadto skalkulować przewidywane konsekwencje alternatywnych działań.

4) etap wyboru rozwiązania

5) etap implementacji decyzji - wykonanie dyrektyw na konkretne działania. Można mówić o

implementacji:

- odwzorowanej - typowa dla scentralizowanych organizacji, ścisłe przestrzeganie ustaleń decydenta

- sytuacyjnej - zgodna z podjętą decyzją oraz danym kontekstem sytuacyjnym

- nieskutecznej - wykonanie decyzji jest sprzeczne z ustaleniami decydenta

6) etap obserwowania i ewaluacji rezultatów - badanie zgodności skutków podjętych decyzji z celami organizacji

Ograniczenia wyboru optymalnej decyzji :

- niepełny dostęp do informacji - podnosi poziom ryzyka decyzyjnego

- jednostkowe możliwości poznania

- cechy osobowościowe decydentów :

* zdolność postrzegania

* umiejętności analityczne

*skłonność do ulegania naciskom

* nadmierna pewność siebie i skłonność do ryzyka

*nadmierne zaangażowanie emocjonalne

Cechy osobowościowe są szczególnie widoczne, gdy sytuacja jest jakościowo nowa, złożona, niejasna, kryzysowa

- złożoność uwarunkowań sytuacji decyzyjnych

- sprzeczność interesów osób pełniących role decyzyjne

- kontekst organizacyjny

W organizacjach społecznych nie zawsze występuje zgoda co do interpretacji problemu decyzyjnego, metod jego rozwiązywania. Z tego punktu widzenia można wyróżnić takie modele procesu decyzyjnego:

- racjonalny - jest zgoda co do działań w celu rozwiązania problemu

- prób i błędów - wspólne postrzeganie problemu, rożna ocena opcji jego rozwiązania

- koalicji - sprzeczności prowadzą do poszukiwania rozwiązań godzących w rożne interesy

- konfliktowy - decydent podejmuje decyzję w sytuacji istniejących rozbieżności dotyczących zarówno charakteru problemu jak i metod jego rozwiązywania

Uczestnicy procesu decyzyjnego:

Uważa się, że jakość i akceptacja przyjętych rozwiązań ma ścisły związek z tym kto i w jaki sposób dokonał wyboru działania, czy była to:

1. decyzja samodzielnie podjęta przez osobę sprawującą władzę w oparciu o posiadane

zasoby informacji i wiedzy

2. samodzielna decyzja poprzedzona aktywnym poszukiwaniem informacji oraz opinii innych

członków organizacji

3. decyzja jednostkowa będąca wypadkową rozwiązań podwładnych

4. wspólna decyzja grupowa

Zalety grupowego podejmowania decyzji:

- przy założeniu dobrego przepływu informacji szereg alternatywnych koncepcji działania (duży zasób informacji wnoszonych przez każdego uczestnika)

- im większe zaangażowanie tym wyższy poziom akceptacji przyjętych rozwiązań

Wady grupowego podejmowania decyzji:

- decyzje wymagają czasu

- uczestnicy nie dzielą się posiadanymi informacjami

- syndrom myślenia grupowego - presja, konformizm

- grupa zamiast dokonać analizy alternatywnych posunięć dochodzi do wniosku o słuszności i

efektywności organizacyjnej

Przyjęcie dominującej postawy przez przywódcę organizacyjnego charakteryzującego się otwartością na nowe pomysły, bezstronnością pozwala skutecznie eliminować warunki sprzyjające występowaniu negatywnym konsekwencjom myślenia grupowego. Negatywnym konsekwencjom myślenia grupowego można także przeciwdziałać stosując techniki wstępnego opracowania stanowisk w małych zespołach, anonimowego zgłaszania pomysłów lub utajania głosowań.

20. PRAKTYKA KIEROWANIA LUDŹMI W ORGANZIACJI

Współcześnie, o sukcesie lub porażce organizacji decydują ludzie - umiejętność właściwego doboru personelu, stymulowania zaangażowania w działaniach podejmowanych na rzecz organizacji, stwarzanie warunków sprzyjających identyfikacji jednostek z celami organizacyjnymi stanowi obecnie istotę kierowania ludźmi.

Kierowanie ludźmi w organizacji obejmuje szereg powiązanych ze sobą i wzajemnie współzależnych działań prowadzących do pozyskania nowych członków i ich pełnej integracji ze środowiskiem społecznym organizacji.

Do podstawowych przedsięwzięć polityki personalnej zalicza się następujące etapy:

1. PLANOWANIE PERSONELU- planując działania mające na celu pozyskanie nowych członków należy brać pod uwagę:

- Skuteczność wykorzystania dotychczasowych członków organizacji,

- Podaż i popyt na ludzi o określonych umiejętnościach i wiedzy.

W zależności od układu tych czynników przyjmuje się rożne koncepcje kierowania ludźmi:

a) przy dużym popycie i małej podaży = metodę „kapitału społecznego” polegająca na

rozwoju personelu już posiadanego, w sytuacji tego rodzaju należy mieć na uwadze fakt, że

oprócz podaży zewnętrznej można zdecydować się na wykorzystanie ludzi będących już

członkami organizacji (podaż wew.), których potencjał nie jest w pełni wykorzystywany,

b) przy dużej podaży i małym popycie - tz. Metodę sita, kładąc główny nacisk na

poszukiwanie nowych członków i prawidłowo (z pkt widzenia potrzeb organizacji)

przeprowadzoną selekcję.

2. REKRUTACJA - celem rekrutacji jest przyciągnięcie jak największej liczby osób starających się o członkostwo w organizacji i spełniających kryteria naboru. Typowe wymagania odnoszą się do :

- Wykształcenia, kwalifikacji i doświadczenia organizacyjnego

- Cech temperamentnych

- predyspozycji naturalnych

- Konstytucji fizycznej

Dzięki rekrutacji organizacja tworzy bazę danych pozwalająca na racjonalny wybór odpowiednich kandydatów.

3. SELEKCJA KANDYDATOW - proces selekcji obejmuje działania polegające na gromadzeniu i weryfikowaniu informacji, przy pomocy, których jest możliwy optymalny wybór jednostek o pożądanych cechach.

4. OCENA UCZESTNICTWA ORGANIZACYJNEGO - sposób prowadzenia działań ewaluacyjnych wynika bezpośrednio z przyjętej strategii personalnej, w oparciu o którą tworzy się procedury i ustala kryteria oceny. Z punktu widzenia organizacji każda ocena ma 2 wymiary :

- Diagnostyczny - związany z oceną bieżących działań członków

- Prognostyczny - wyznaczający kierunki przyszłej polityki personalnej

5. WYNAGRADZANIE- efektywny system wynagrodzenia spełnia 3 podstawowe funkcje :

- Pomaga pozyskać nowych członków,

- Pozwala ich utrzymać w organizacji

- Motywuje do podejmowania oczekiwanych działań

Sposoby wynagradzania zależą nie tylko od oceny jakości uczestnictwa organizacyjnego ale także powinno być powiązane z kwalifikacjami, wiedzą, złożonością wymagań.

Do podstawowych typów wynagrodzenia zalicza się :

1. wynagrodzenia materialne - tworząc ten system należy wziąć pod uwagę :

• wielkość (wysokość) wynagrodzenia - przyrost wynagrodzenia powinien być odpowiednio odczuwalny i motywujący

• oczekiwania członków organizacji

• związek między nakładami na rzecz organizacji a otrzymywanymi gratyfikacjami

• relacje czasowa pomiędzy podjętym działaniem a wynagrodzeniem

b) polityczne - władza, dostęp do informacji

c) społeczne - awans w hierarchii organizacyjnej

d) psychologiczne - związane z możliwością samorealizacji.

6. TWORZENIE PRZYJAZNEGO ŚRODOWISKA ORGANIZACYJNEGO

Zasadnicze cele polityki personalnej nie sprowadzają się wyłącznie do sprawnego kierowania ludźmi. Ważną wartością jest pełna identyfikacja każdej jednostki z podstawowymi celami organizacji. Można to osiągnąć dzięki:

• Odwołaniu się do wspólnych wartości i norm

• Odnajdywaniu i zaspakajaniu potrzeb członków organizacji

• Udziałowi w podejmowaniu decyzji oraz ustalaniu celów

• Stymulowaniu zaangażowania emocjonalnego

• prawidłowemu obiegowi informacji

• rozwiązywaniu i łagodzeniu konfliktów

inna wersja ; KIEROWANIE LUDZMI W ORGANIZACJI

Pojęcie władzy, kierowania i zarządzania w organizacji.

Zdolność uzyskania przez kierownika przyzwolenia na wykonanie jego polecenia przez podwładnego nazywamy władzą. W organizacji kierownik dysponuje dwoma rodzajami władzy:

• władza stanowiska (pozycji) w organizacji, czyli uprawnienia i możliwości wpływania na ludzi przypisane do zajmowanego stanowiska w organizacji,

• władza osobista zwana autorytetem związana z osobą kierownika (przywódcy); jest to siła wynikająca z pewnych atutów jednostki pozostającej w interakcji z innymi jednostkami lub grupami społecznymi, niezagwarantowana przepisami formalnymi.

Kierowanie jest to relacja międzyludzka, interpersonalna.

Zarządzanie odnosi się do rzeczy, sytuacji, procesów, a kierowanie odnosi się do ludzi. Zarządza się maszynami, kapitałem, technologią produkcji, organizacją. Ludźmi zaś się kieruje a nie zarządza. Zarządzanie oznacza działanie w celu uzyskania optymalnych efektów z dysponowanych zasobów w tym także zasobów ludzkich, kierowanie zaś oznacza powodowanie zachowania innych ludzi. Zarządzanie zaś chociaż pośrednio kształtuje losy ludzi, nie jest jednak stosunkiem międzyludzkim. Od przywództwa kierowanie różni się stopniem sformalizowania. W przewodzeniu przeważają oddziaływania nieformalne i cechy osobiste przywódcy, w kierowaniu zaś - środki formalne.

Źródła władzy w organizacji wg Frencha i Ravena

J. French i B. Raven wyróżnili pięć źródeł władzy w organizacji:

1. władza oparta na nagrodach (reward power). Władza czyli przyzwolenie na wykonanie polecenia wynika z oczekiwania nagrody za spełnienie wymagania. Kierownik ma tyle władzy, ile możliwości nagradzania podwładnych za posłuszeństwo.

2. Władza oparta na karach lub przymusie (coercive power). Podwładny zachowuje się zgodnie z wolą przełożonego, aby uniknąć kary. Do najważniejszych sankcji przełożonego wobec podwładnego można zaliczyć; zagrożenie zwolnieniem z pracy, zahamowanie awansu lub zdegradowanie, przesunięcie na gorzej płatne stanowisko itp.

Zastosowanie kar wymusza uległość wobec przełożonego i pozwala na utrzymanie minimalnego poziomu efektywności.

J. Mączyński opisał podstawowe reguły stosowania kar, które wcześnie D.McGregor nazwał „zasadą gorącego pieca”. Są one następujące:

• Informowanie podwładnych o grożących im karach.

• Poprzedzenie sankcji ostrzeżeniami.

• Konieczność udowodnienia podwładnemu jego wykroczenia.

• Unikanie demonstrowania wrogości wobec podwładnego w trakcie wymierzania mu kary.

• Stosowanie adekwatnych środków dyscyplinarnych. Nadmiernie surowa kara jest zemsta, zachęca raczej do odwetu, nie zaś do poprawy zachowania.

3. Władza oparta na przepisach (legitimate power) Jest to władza wynikająca z przekonania podwładnego, że osoba stojąca wyżej w hierarchii organizacyjnej ma prawo wydawać mu polecenia i trzeba te polecenia wykonywać nawet bez nadziei na nagrodę lub obawy przed karą.

Kierownik przy wdawaniu poleceń winien przestrzegać zasady, które pozwolą zmniejszyć opór ze strony podwładnych, a w szczególności:

• powinien wydawać polecenia w formie uprzejmej, bez lekceważenia,

• powinien unikać stanowczego tonu za wyjątkiem niektórych sytuacji np. w warunkach zagrożenia jakimś niebezpieczeństwem,

• powinien unikać wydawania poleceń wykraczających jego uprawnienia,

• powinien wyjaśniać powody wydawanych poleceń.

4. Władza oparta na wiedzy i informacji (expert power) Każdy, kto ma wiedzę lub informację istotną w określonej pracy zyskuje przewagę nad tym, który tej wiedzy lub informacji nie posiada.

5. Władza oparta na identyfikacji (referent power)Według M. Webera jest to władza charyzmatyczna. Ten rodzaj władzy wynika z przeświadczenia podwładnych o niezwykłej sile charakteru czy intelektu przywódcy. Podporządkowanie wynika tu z identyfikacji, zaufania, miłości, podziwu. Ten rodzaj władzy nazywamy autorytetem.

Źródła i charakter władzy kierownika w organizacji sieciowej.

Organizacji sieciowa (organiczna ) charakteryzuje się słabo zaznaczoną hierarchią władzy, dużą samodzielnością uczestników organizacji oraz elastycznością i zmiennością struktury organizacyjnej dostosowaną do często zmieniających się zadań. Organizacja organiczna są to "ludzie bez organizacji".

Zadania powierza się jednemu pracownikowi, który w ten sposób staje się "kierownikiem przypadku". Decydujące znaczenie mają tu osobiste możliwości i zainteresowania pracownika. Każdy może się ubiegać o powierzenie mu zadania lub odmówić wykonania zadania. Na tej samej zasadzie kierownik dobiera sobie współpracowników. W rezultacie wzajemne zależności służbowe często zachodzą na siebie i kierownik jednego przypadku bywa równocześnie podwładnym swego podwładnego w innym zadaniu.

Typy kierowania ludźmi: a) przymus, b) manipulacja, c) przekonywanie, d) partycypacja.

Ze względu na dominujące techniki kierowania stosowane przez przełożonego można wyróżnić 4 typy kierowania:

1. Kierowanie oparte na przymusie za pomocą kar i nagród.

2. Kierowanie oparte na manipulacji.

3. Kierowanie oparte na przekonywaniu.

4. Kierowanie oparte na partycypacji uczestników organizacji w zarządzaniu.

1

---