104T39

Powierzchowne podobieństwo fizyczne może wydawać się przekonujące dla wydziału charakteryzacji i kostiumów, jednak dla sukcesu filmu jako całości ważniejsze jest raczej uchwycenie wartości emocjonalnych i intelektualnych. Utalentowani aktorzy, kiedy zrozumieją graną postać, są w stanie przemienić się fizycznie. 01iver Stone podjął nieprawdopodobną decyzję obsadzenia w roli prezydenta Nixona (Miron, 1995) brytyjskiego aktora, Anthony’ego Hopkinsa. Powstał prawdziwy majstersztyk. Podobnie było w przypadku Nicole Kidman - delikatnego, znakomitego technicznie wcielenia angielskiej powieściopisarki Virginii Wolf w filmie Godziny (2003). Casting nie zakłada prostych rozwiązań. Reżyser musi przesłuchiwać gruntownie i oceniać, co każdy z aktorów może wnieść do roli.

Organizacja zdjęć próbnych

Nie istnieje jeden dobry sposób organizacji zdjęć próbnych. Metody są różne -w zależności od charakteru produkcji i osobowości reżysera. Do przesłuchań piosenkarzy i tancerzy potrzebna jest scena, fortepian i akompaniator. Zdjęcia próbne do sitcomu, kiedy reżyser poszukuje aktorów, którzy potrafią wywrzeć bezpośredni wpływ na publiczność zebraną w studiu, mogą się różnić od tych do filmu, dla którego istotne są umiejętności przeistaczania się w inną postać. Mikę Leigh, angielski reżyser, który buduje filmy oparte na improwizacji, często prosi aktorów, żeby na zdjęciach próbnych zaprezentowali się jako konkretna postać. Zdjęcia polegają wtedy na rozszerzonej improwizacji. Inni reżyserzy wprowadzają pewne elementy spontanicznej gry do czytania scenariusza i rozmów.

Pracowałem z reżyserami, którzy przesłuchiwali aktorów w swoich biurach, w obecności całego zespołu reżyserskiego. Moim zdaniem to nie najlepszy pomysł. Zdjęcia próbne wymagają prywatności, bezpośredniości i swobody odkrywania osobistej natury. Równie ważne są: pierwsze wrażenie, niuanse gry, rozwój relacji reżyser - aktor oraz nieuchwytna intuicja reżysera. Obie strony potrzebują czasu na ocenę partnera.

Niektórzy reżyserzy lubią nagrywać zdjęcia próbne. Ma to sens, jeśli zgłosiło się wielu kandydatów i musisz przedstawić swoją decyzję producentowi. Nagranie może również posłużyć jako rodzaj „sprawdzianu przed ekranem”, szczególnie jeśli masz do czynienia z mniej doświadczonymi aktorami. Zdarzyło mi się przysłuchiwać dyskusji reżyserów, według których „kamera uwielbia” pewnych aktorów, odpowiednio docenianych tylko przez obiektyw¹². Argumenty te przemawiają za wykorzystaniem kamer w czasie zdjęć próbnych, choć moim zdaniem nagrywanie jest natrętne. Dlatego polegam przede wszystkim na własnych notatkach sporządzanych pieczołowicie tuż po wyjściu aktora z sali. Do wyboru pozostaje próba na wielkim ekranie w jakimś późniejszym terminie (za co trzeba aktorom płacić, nawet jeśli ostatecznie nie zostaną zatrudnieni), szczególnie jeśli w przygotowaniu jest duża produkcja.

^L Montażysta i filmowiec z olbrzymim dorobkiem. Walter Murch, stwierdzi! kiedyś: „Między każdym •ktoeem a pewnym obiektywem istnieje coś na kształt chemii”. Michael Ondaatje, Conversałions, Nowy Jork: ttnopC 2002. str. 196.

Oto popularny scenariusz zdjęć próbnych.

Reżyser obsady kontaktuje się z agentami i wyznacza czas na zdjęcia próbne każdego aktora. Reżyser wybiera sceny do czytania. Jeśli nie rozesłał ich wcześniej agentom, reżyser obsady zostawia je w recepcji, żeby aktorzy zdążyli je przejrzeć. Aktorzy potrzebują na ogół około kilkudziesięciu minut na zapoznanie się z trzy-czterostronicową sceną.

Reżyser obsady, zanim zadzwoni do aktora, upewnia się. że reżyser ma u siebie kopię jego cv (dostarczoną przez agenta). Reżyser i reżyser obsady potrzebują kilku dodatkowych minut, żeby ustalić, kto będzie czytał sceny z aktorem. Reżyserzy bardzo sobie cenią możliwość uczestniczenia w zdjęciach próbnych z pozycji biernego obserwatora, choć bywa tak, że jednak czytają z aktorem, żeby podkreślić albo zgłębić jakiś konkretny aspekt sceny. Czytanie z aktorem pozwala czasem na takie spostrzeżenia, których nie da się poczynić podczas samotnej lektury scenariusza. Jeśli ani reżyser, ani reżyser obsady nie chce czytać, można do tego celu zatrudnić profesjonalnego aktora.

Aktor, który przyszedł na zdjęcia próbne spotyka zwykle najpierw reżysera obsady, który stara się go ciepło przywitać i rozluźnić. (Nie wiadomo dlaczego reżyserzy obsady jakoś nie ufają w tej materii reżyserom.) Reżyser obsady przedstawia aktora reżyserowi, prosi, żeby usiadł i rozpoczyna rozmowę. Po pewnym czasie reżyser prosi aktora, żeby coś przeczytał.

Kiedy skończy, następuje chwila ciszy. Wtedy reżyser decyduje, co dalej. Jeśli pierwsze czytanie było ciekawe, reżyser może poprosić aktora, żeby przeczytał scenę jeszcze raz w inny sposób. Tym samym ma możliwość oceny zdolności przystosowania i wachlarzu umiejętności aktora. Jeśli w czasie czytania brakowało pewnej jakości, reżyser może ją uzyskać w trakcie drugiego czytania.

Z doświadczenie wiem, że dwa czytania to norma, chociaż reżyser może chcieć wprowadzić jeszcze inne zmiany i poprosić aktora o trzecie czytanie. Może także spróbować improwizacji - kiedy aktor się rozgrzeje i „w ejdzie w rolę”, chwila jest odpowiednia.

Najbardziej niewygodny moment następuje po ostatnim czytaniu i improwizacji. Minęło dziesięć-dwadzieścia minut skupienia. Aktor w tym czasie dał z siebie wszystko. Właśnie wtedy reżyser i reżyser obsady proszą go, żeby wyszedł. Powinni jednak zadbać, by aktor doszedł do siebie po rozczarowaniu spowodowanym zakończeniem zdjęć. Reżyser gratuluje wspaniałych umiejętności i mówi, jak miło było go poznać, a reżyser obsady pownnien powiedzieć coś w stylu: „Zadzwonimy do ciebie”.

Reżyser i reżyser obsady (oraz producent, jeśli jest na sali) krótko omawiają występ aktora. Następnie reżyser obsady zaprasza kolejnego kandydata, a w tym czasie reżyser skreśla kilka uwag obok nazwiska aktora, którego zaraz przyprowadzi reżyser obsady. Może się zdarzyć, że obejrzy dziesiątki kandydatów do różnych ról, wtedy notatki okażą się bezcenne.

41