10678688t9781341757066c63120460866419899 n

lenie zasad dostarczania dóbr albo w oparciu o środki publiczne, albo w oparciu o środki prywatne. Fakt czy dobra te będą dostarczane przez sektor publiczny, czy przez sektor prywatny ma - w tym kontekście - drugorzędne znaczenie. Ważne jest określenie, kto i za co ma płacić, gdyż od tego zależy m.in. wysokość nakładanych ciężarów podatkowych. Precyzyjnie określone możliwości (konieczności) finansowania dostarczanych dóbr będą wpływać na decyzje zarówno władz publicznych, jak i obywateli. Tych ostatnich np. w zakresie kształtowania bieżącego i przyszłego budżetu gospodarstwa domowego (co sprzyja kształtowaniu postaw opartych na przezorności indywidualnej), zwiększania stopy oszczędności w gospodarce narodowej, zwiększenia obszaru wyboru kierunków konsumpcji indywidualnej, jeśli towarzyszy temu wzrost dochodów do dyspozycji jako skutek zmniejszenia ciężarów podatkowych.

Wyrazem zmian w doktrynie społeczno-politycznej krajów znajdujących się w okresie transformacji ustrojowej jest podjęcie wielkich reform w zakresie ubezpieczeń społecznych, ubezpieczeń zdrowotnych, systemu edukacji.

Jeżeli popatrzymy na dobro publiczne i dobro społeczne z punktu widzenia zależności między poziomem dochodu obywatela a użytecznością tych dóbr, to stwierdzimy, że kształtują się one całkiem odmiennie. Graficzny obraz tej różnicy ilustrują rys. 2 i 3.

Rys. 2. Dochody indywidualne a użyteczność dobra publicznego sotni strkto ŻiMkc OpncowiaM «t»w*

Rys. 3. Dochody indywidualne a użyteczność dobra społecznego Z/Wio OjnamM «*mm.

Dochody
indywidualno
		Krzywa użyteczności
		dobra publicznego

U_e    UZytecznoić

tel ma dostęp do dobra publicznego niezależnie od tego, jakim dochodem ^ dysponuje. Przykładem takich dóbr jest obrona narodowa, bezpieczeństwo wewnętrzne, administracja publiczna, drogi publiczne, ochrona środowiska ilp. W rzeczywistości stopień użytkowania dobra publicznego przez poszczególnego obywatela może być i jest różny. Częściowo jest to podyktowane czynnikami obiektywnymi, a częściowo subiektywnymi. Jeżeli ktoś żyje w mieście, gdzie istnieje większe skażenie środowiska niż na wsi, to użyteczność dobra publicznego, jakim jest powietrze, jest mniejsza. Z kolei mieszkaniec dużego miasta ma większą możliwość korzystania z transportu publicznego.

Na rys. 2 krzywa użyteczności dobra publicznego (sensu stricto) V_f jest neutralna względem dochodów indywidualnych. Oznacza to, że każ.dy obywa

Neutralność użyteczności dobra publicznego względem dochodów jest, oczywiście, pewnym uproszczeniem. Istnieje bowiem wiele przypadków, w których poziom dochodów indywidualnych wpływa na użyteczność dóbr publicznych. Dzieje się tak np. wtedy, gdy dana osoba nie może kupić samochodu i nic może korzystać z rozbudowanej sieci dróg publicznych. Niskie dochody mogą być też przyczyną ograniczonego dostępu danej osoby do dóbr przyrody: pobyt w parkach krajobrazowych, korzystanie ze świeżego powietrza itp. Nie to jednak decyduje o istocie zależności między użytecznością dobra {^Ocznego a dochodami.indywidualnymi.-Prawidlowość jcst na-stępująca: użyteczność dobra publicznego sensu stricto jcst-ncutralna-wzglęO

^ dem docHodow indywidualnych

^ |nacKj~j«r'vrprżypadku dobra społecznego, co ilustruje rys. 3. Tutaj istnieje wyraźna zależność między dochodami indywidualnymi a użytecznością dobra społecznego. Dla osób o wysokich dochodach użyteczność dóbr społecznych jest niska, bo mogą one skorzystać z prywatnych usług np. zdrowotnych, edukacyjnych, które z reguły mają wyższy standard niż usługi publiczne. Jeżeli osoby o wysokich dochodach korzystają jednak ze wspomnianych usług zdrowotnych, to realizują pewną premię z tytułu użyteczności dobra społecznego. Wysokość tej premii zależy od stopnia obciążenia daninami publicznymi (podatkami) na rzecz funduszy publicznych, z których finansowane są dobra społeczne. Z reguły ciężary te są większe dla osób o wysokich dochodach niż dla osób o niskich dochodach, ze względu, na stosowaną przez państwo progresję podatkową. Zależność między ciężarami ponoszonymi przez obywatela na rzecz wspólnoty a korzyściami, jakie on osiąga z tytułu użytkowania dóbr publicznych, jest sprawą odrębną: będzie ona rozważana w dalszej części pracy.

Powracając do rys. 3 zauważmy, że opadająca od punktu C krzywa użyteczności dobra społecznego U, oznacza, że wraz ze spadkiem poziomu dochodów indywidualnych wzrasta użyteczność dobra społecznego. Przy najniższych dochodach, odpowiadających odcinkowi 0/4, użyteczność dobra społecznego jest najwyższa. Jest to zrozumiałe, gdyż dla obywatela o niskich dochodach jedyną szansą dostępu do pewnych dóbr (ochrona zdrowia, edukacja, kultura) jest ich bezpłatność.

31