0000121

Scyntygrafia

Badania izotopowe mają na celu śledzenie procesów fizjologicznych i patologicznych tkanki kostnej za pomocą pierwiastków osteotropowych, jak ^B5Sr, ^8!Sr, ⁴⁷Ca, ¹⁸F. biorących udział w metabolizmie kości. Wymienione radioizotopy promieniotwórcze posiadają szczególne powinowactwo do tych okolic, w których odbywa się żywe nowotworzenie kości w warunkach prawidłowych, np. na granicy chrząstek wzrostowych i przynasad lub w procesach chorobowych, np. wytwarzanie młodej tkanki kostnej po złamaniach lub intensywny wzrost kostniejącej tkanki mięsakowej.

Promieniotwórczy stront i wapń wysyłają promieniowanie łatwe do zmierzenia. Niestety, dawka promieniowania nie jest zbyt mała, a ponadto radioizotop wapnia wysyła niekorzystne dla żywych organizmów promieniowanie (5.

Okres połowiczego rozpadu radioizotopu strontu trwa 64 dni, a dawka ogólna promieniowania przy zastosowaniu 1 pC/kg c.c. wynosi 5,6 radów, co nie przekracza 0,3 rada tygodniowo. Izotop promieniotwórczy strontu przechodzi następnie w “Rb. ^B7S ma okres półrozpadu 2.8 dnia, i dlatego daje szczególnie małą dawkę promieniowania. ⁴⁵Ca wykazuje czas połowiczego rozpadu równy 4.9 dnia, przechodzi w ⁴⁷Sc, a skanium zmienia się z kolei w ⁴⁷Ti, który nie wysyła już promieniowania.

W badaniach radioizotopami wapnia ogólna dawka wynosi średnio 4,4—5.6 rada (nie przekracza również 0,3 rada tygodniowo), co jest wg danych Międzynarodowej Komisji Ochrony Radiologicznej ilością dopuszczalną nawet dla osób narażonych zawodowo na stalą styczność z promieniowaniem jonizującym. Niemniej wskazania do badań izotopowych są ustalane z największą ostrożnością u osób młodych i ograniczają się niemal wyłącznie do mięsaków.

Wymienione powyżej dawki są orientacyjne i były obliczane u mężczyzn o średniej wadze 70 kg. W pracach polskich podawano dawki o połowę mniejsze — 0,5 pC kg c.c., uzyskując doskonałe dane interpretacyjne.

Ostatnio podkreśla się, że ^5ICi ma również wyraźne powinowactwo do tkanki kostnej i jest radioizotopem dobrze nadającym się do badań eksperymentalnych. Ponadto w badaniu radioizotopem chromu dawka pochłonięta przez tkanki jest stosunkowo niewielka, co miałoby duże znaczenie w zastosowaniach klinicznych.

Izotopy promieniotwórcze są podawane zwykle dożylnie w postaci chlorków. Pomiar promieniowania po upływie 24 godzin (ewent. po 48 godz. i po tygodniu) przeprowadza się za pomocą czujników scyntylacyjnych nad skórą chorej okolicy aż do miejsc, w których zanika promieniowanie. Ponadto podobne pomiary wykonywane są zawsze nad skórą odpowiedniej symetrycznej okolicy ciała lub nad kręgami wyżej i niżej lezącymi. Ilość promieniowania wykreślana jest w postaci scyntygramów, które jak mapa oddają wiernie natężenie bodźców promieniotwórczych. Porównanie scyntygramów zdrowej i chorej okolicy pozwala na określenie zasięgu procesu chorobowego oraz wyznaczenie okolic, gdzie procesy metabolizmu i wzrostu kości są najwyższe.

W warunkach eksperymentalnych oprócz pomiarów ilościowych i rejestrowania promieniowania za pomocą detektorów można również wykonywać dokumentację jakościową (autoradiografię). Makroautoradiografia jest metodą badania, w której skrawki z kości zabitych zwierząt zawierających izotopy promieniotwórcze umieszcza się w defektoskopowym filmie rentgenowskim. Czas ekspozycji jest długi i wynosi do 4 tyg. Otrzymuje się rentgenogramy, w których okolice zawierające największą ilość pierwiastka promieniotwórczego są najintensywniej zacienione.

W warunkach klinicznych badania izotopowe określają umiejscowienie, natężenie i granice najżywszego wzrostu kości oraz tych procesów chorobowych, w których metabolizm kości jest większy niż prawidłowo lub (i) wytwarzana jest chorobowo zmieniona młoda

SCYNTYGRAFIA 465