14

Scc-na 2 adaptacji telewizyjnej opowiadania Wywiad z Ballmeyerem

Różnice losu Klemensa i Romana można wytłumaczyć zasadami rachunku prawdopodobieństwa, Jeśli na kostce jest sześć numerów, a rzucimy 600 razy, to szóstka wypadnie mniej więcej 100 razy. Ale rachunek prawdopodobieństwa określa tylko wynik ogólny. Natomiast to, że w jednym rzucie, danym rzucie wypadnie je-. dynka, jest tylko czystym przypadkiem. Otóż losy Klemensa, Romana. Zenona można by zamienić — to Klemens mógłby stać się drobno-mieszczańskim. oportunistą, a Zenon bohaterem. Ale ogólny rozkład prawdopodobieństwa pozostałby bez zmian, Brandys zajmuje się jakby balistyką historii; bada tor pocisku, ale nie interesuje się jego odłamkami. To, że to surową zasadę narracji, ascetycznie rezygnującą ze Wszelkiej barwności przyjął Brandys właśnie w Matce Królóio można by wytłumaczyć jakąś autoreakcją na Obywateli. Istotnie, o ile w Obywatelach — chyba ze względu na skuteczność agitacyjną utworu — mamy nadmiar wolnej Woli postaci, to w Matce Królów panuje żelazna dyscyplina reguł gry. ,,Tematem powieści — pisał Andrzej Kijowski — jest historia, a nie uczucia ludzkie, więc owa miłość Lcwena ma właściwie tylko jedno znaczenie: przez nią narodzi się sprawa Buchnera.⁵’⁷¹ Rzeczywiście, Wątek erotyczny Łucji Król nie odgrywa autonomicznej roli, I gotów byłbym powiedzieć, że konwencjonalne wątki erotyczne są najsłabszą stroną twórczości Brandysa. W istocie są najmniej ważną lub też — jak w Jak być kocha-ną — nośną częścią konstrukcji ideowej.

Istotnie romans Lewena z Łucją stworzył

65

~~ Kazimierz Brandys