34

34 Ocena funkcjonowania dziecka i zasady prowadzenia zająć wczesnego wspomagania rozwoju

„pośrednikiem” pomiędzy dzieckiem a otaczającym je światem, niż osobą przekazującą mu w sformalizowany sposób gotowe wiadomości (por. A.Brzezińska; Społeczna psychologia rozwoju.; Wydawnictwo Naukowe „Scholar”; Warszawa 2000).

Bycie pośrednikiem oznacza nie tylko przybliżanie dziecku otoczenia zgodnie z jego potrzebami, zainteresowaniami i zdolnościami, ale również wytworzenie w nim potrzeby łącznia tego, co aktualnie spostrzega, z innymi doświadczeniami, zachęcanie go do porównywania ich i przeciwstawiania, odnoszenia chwili obecnej do przeszłości i przyszłości. Wymaga to zdolności do spontanicznego, twórczego modyfikowania przebiegu zajęć w oparciu o zaobserwowane zachowania dziecka, a także umiejętności łączenia zaplanowanych zajęć z tym, co dziecko aktualnie interesuje. Konieczne jest „wyczucie chwili” pozwalające określić: czy można już inicjować nową aktywność, czy lepiej kontynuować to, co zaczęliśmy; czy należy nadal zachęcać dziecko do wykonywania czegoś, czy lepsze będzie zmodyfikowanie planu? Niezbędne jest także dostosowanie naszych działań do poziomu, na którym dziecko odbiera świat. Łatwiejsze jednak niż zsynchronizowanie myśli jest zsynchronizowanie przeżyć, stąd istotne znaczenie ma umiejętność doboru takich zajęć, które w równym stopniu pobudzają emocje i dorosłego, i dziecka.

Do czynności, dzięki którym możemy pośredniczyć pomiędzy dzieckiem a światem należą:

-    wszystkie celowe zachowania prowadzące do tego, by zaczęło ono lepiej koncentrować uwagę na otoczeniu i by poszerzył się zakres jego doznań oraz spostrzeżeń,

-    słowne i bezsłowne wyrażanie ocen lub uczuć w stosunku do poznawanych przedmiotów, zwierząt i ludzi oraz emocjonalne komentowanie zdarzeń (nadawanie im sensu), wprowadzenie w świat przeżyć i wartości,

-    dostarczenie dziecku informacji wykraczających poza te, które są dostępne i istotne w bieżącej sytuacji (poszerzenie jego świadomości, tworzenie perspektywy czasowej, pomoc w zrozumieniu mechanizmów działania świata oraz pomoc w zrozumieniu perspektywy myślenia i działania innych ludzi),

-    dostrzeganie jego osiągnięć i pomoc w zidentyfikowaniu tych elementów działania, które uznajemy za sukces (tworzenie zrębów poczucia kompetencji, adekwatnej samooceny i własnej tożsamości),

-    regulowanie zachowań dziecka w taki sposób, żeby osiągnęło ono sukces (np. instruowanie, modelowanie, zwracanie uwagi na ruchy ciała oraz na ich tempo i dokładność a następnie uczenie kontrolowania ruchów poprzez świadome zwalnianie lub przyspieszanie podczas zabawy).

Wspomagania rozwoju małego dziecka nie należy utożsamiać z wczesną edukacją specjalną.

Osoby chcące wspomagać rozwój powinny również posiadać niezbędną wiedzę i umiejętności praktyczne dotyczące stosowania różnych metod i sposobów kształtowania u małych dzieci niepełnosprawnych tych umiejętności funkcjonalnych,