406

406 MIT0D010SIA BADAŃ NAUKOWYCH I DIAGNOSTYCZNYCH

Można wyróżnić (Brzeziński, 1997) sześć empirycznych metod ustalania (szacowania) rzetelności testu.

(1) Metody oparte na porównaniu dwukrotnego badania tyin samym testem

(test-retest reliability).

Badanie rzetelności testu za pomocą tej metody nie daje precyzyjnego obrazu faktycznej rzetelności testu, gdyż trudno (o ile w ogóle jest to możliwe) spełnić założenie mówiące o „równoległości" warunków pierwszego badania (testu) i drugiego badania (retestu). O spełnieniu wymogu „równoległości" warunków badania można tu mówić jedynie w trybie ldealizacyjnym. Zauważmy bowiem, źc wartość współczynnika korelacji wyników pierwszego badania z wynikami drugiego badania Jest jakąś funkcją czasu, jaki oddziela oba badania. Im czas ten jest dłuższy, tym trudniej utrzymać wysoką wartość współczynnika korelacji. Psychometrzy powinni byli się umówić co do standardowej długości przerwy oddzielającej oba badania. Tak jednak się nie stało. Jeżeli czytamy w jakimś artykule, że współczynnik rzetelności testu obliczony tą metodą wyniósł, powiedzmy, 0,78, to doprawdy nie wiemy, czy oznacza to faktycznie dużą stabilność wyniku testowego. Aby to stwierdzić, niezbędna byłaby dodatkowa informacja o długości przedziału czasowego oddzielającego oba badania. Niestety, nie wszyscy badacze podają tę informację, mimo że Standardy... wyraźnie formułują Jako podstawowy standard podanie informacji na ten temat:

Sprawozdanie z badań nad slabinością wyników w czasie - zamieszczone w podręczniku testowym -powinno zawierać iniormaqe o okreso. jaki upłynął mędzy testowaniami. Należy również - da obu zbiorów wyników - podać ich średnie, odchylenia slandardowe oraz współczynniki korelacji (ARA. 1985/1974. s. 65).

Tak naprawdę, to pamięć stąje się tu istotnym systematycznym źródłem cząstkowej wariancji wyniku testowego. W efekcie możemy otrzymać przeszacowaną wartość współczynnika korelacji. Z tych też powodów uważa się, że „[...) nic jest to pożądana technika oceniania rzetelności" (APA/1974,1985, s. 58). Na te same ograniczenia zwracali już uwagę M. Kreutz (1962) oraz Maria Nowakowska (1975).

(2)    Metody oparte na porównaniu form alternatywnych (równoległych) testu (alter-nate-forms method, parallel-tests method, etjui-talentfbrms method).

Aby posłużyć się tą metodą, należy sporządzić, wedle tych samych zasad, dwie jak nąj-bardziej do siebie zbliżone (równoległe) wersje testu (stąd nazwa tej metody). Musi to być podobieństwo pod względem treści pozycji, jak i pod względem charakterystyk psycho-metrycznych (trudność, wariancja). Współczynnik korelacji wyników obu „równoległych" testów jest traktowany jako współczynnik rzetelności.

(3)    Metody oparte ńa porównaniu części (połówek itp.) tego samego testu (split-half reliability).

Najczęściej połówki tworzy się w ten sposób, iż jedna składa się z pozycji testowych o numeracji nieparzystej (1,3,5,.... odd-num-bered test items), druga natomiast z pozycji testowych o numeracji parzystej (2, 4, 6, .... even-numbered test items) - stąd inna, skrótowa, angielska nazwa tej metody: odd-even reliability Do obliczania współczynnika rzetelności wykorzystuje się współczynnik korelacji obliczony dla dwóch zbiorów wyników, traktowanych Jako pochodzące z odrębnych testów - z połówki obejmującej pozycje o numeracji parzystej i połówki obejmującej pozycje o numeracji nieparzystej. Jedna z popularnych technik obliczania współczynnika rzetelności tą metodą, opracowaną przez C. Spear-mana l H. Browna (por. Magnusson, 1991, s. 113), odwołuje się do następującego wzoru:

[11-6] r.-2r«/ll + rj

gdzie: r_M - współczynnik korelacji wyników dwóch połówek testu.