440

Z drugiej strony klasa nazw zwolenników nie oddziela się ostro od nazw uczestników akcji (por. s. 441), np. rewolucjonista, opozycjonista to zwolennicy pewnych idei, a jednocześnie uczestnicy działań.

Omawiana struktura wyrażana jest przede wszystkim za pomocą formantu -ista i w tym zakresie jest on bardzo produktywny: od każdej nazwy kierunku z sufiksem -izm może być derywowana nazwa obiektu, np. intuicjonizm -» intuicjonista, monizrn -* monista. Ograniczenia spowodowane są względami semantycznymi lub faktem istnienia nazwy tradycyjnej, np. arystotelizm —> aryslotelik, neoplatonizm -» neoplatonik, towianizm —> towiańczyk (choć możliwe też towianista), hitleryzm -*• hitlerowiec (nie "hitlerysta), wolterianizm -* wolterianin.

Inne wykładniki poza rzadkim -ik (platonik) to również rzadki -czyk, ograniczony dziś do nazw uczestników akcji militarnych, -anin, specjalizujący się w nazwach zwolenników¹, wyznawców kierunków religijnych (mahometanin, arianin, anglikanin, luteranin, konfucjaniń), ale jak widać, raczej religii starszych, od nowych kierunków derywują się nazwy na -ista (adwentysta, baptysta). Derywaty z formantem -owiec nawiązują wyraźnie do kierunków (partii) politycznych, np. hitlerowiec, stalinowiec.

(10) Nazwy subiektów właściwości, czyli nosicieli cech SUB (QUAL)

Wyróżniają się tu trzy odrębne klasy: pierwsza to nazwy, w których podstawa wskazuje na przedmiot stanowiący część przedmiotu (osoby, zwierzęcia) nazwanego derywatem i w szczególny sposób dla niego charakterystyczny (np. brodacz, piegus); drugą grupę stanowią określenia osób nazwanych od a) organów, na które chorują (np. żołądkowiec) lub b) samych chorób (np. zawałowiec); trzecia grupa to derywaty, w których podstawa jest rzeczownikiem abstrakcyjnym nazywającym zespół cech charakterystycznych, a derywat oznacza nosiciela tych cech, np. histeria —> histeryk, egoizm -* egoista, szowinizm —» szowinista.

Pierwszy typ wyrażany jest przede wszystkim formantem -acz, rzadziej -ak, -us. Istnieją liczne (ok. 25) nazwy nosicieli cech derywowane od nazw części ciała, np. brodacz, gartacz, głowacz, grzywacz, kudłacz, nosacz, wargacz, zębacz. Część z nich to nazwy przyrodnicze o strukturze asocjacyjnej. Nazwy nosicieli cech z formantem -ak to np. dziobak zool., zębak techn., pasiak, plamiak zool. Dużą grupę stanowią nazwy zoologiczne i botaniczne typu kopytkowce, kręgowce, łuskowce, strunowce, pestkowce, w których podstawa wskazuje na charakterystyczną cechę gatunkową.

Cechami charakterystycznymi, które stają się punktem wyjścia nazw, mogą być także choroby pewnych organów nazywanych przez tematy słowotwórcze, np. nerkowiec, żołądkowiec, wątrobowiec, sercowiec ‘człowiek chory na nerki, wątrobę, serce’. Od abstraktu derywowane są nazwy: ciśnieniowiec, zawałowiec, uczuleniowiec.

W derywatach od nazw cech wyrażonych rzeczownikowo występują rzadziej formanty rodzime (-arz, spryciarz, rutyniarz; -acz, siłacz), częściej formanly obce i paradygmatyczne derywujące od podstaw obcych, np. -i(y)k (anemik,

440