5

żeby zdać lepiej niż inni. I>o wysiłku mobilizuje ich nie realna potrzeba uzyskania rezultatu na wysokim poziomie, ale chęć wybicia sic ponad innych.

Również silnym bodźcem do uzyskiwania dobrych rezultatów jest potrzeba osiągania. Jednakże czynnikiem decydującym przy tej potrzebie nic jest moment współzawodnictwa, me chce przewyższenia innych, lecz właśnie uzyskanie doskonałego wyniku dla samego wyniku. Ludzie o wysoko rozwiniętej potrzebie osiągania znajdują dużą przyjemność l satysfakcję w spotykaniu i pokonywaniu przeszkód w swej działalności. -Ta właśnie potrzeba jest miedzy innymi bodźcem do codziennych ćwiczeń gimnastycznych w celu utrzymania swej sprawności fizycznej na wysokim poziomie, czyli zapewnienia sobie możliwości wysokich osiągnięć w tej dziedzinie.

Następną potrzebą z tej grupy jest potrzeba uznania. Wyraża sic ona też w chęci uzyskiwania wybitnych wyników w jakiejś dziedzinie działalności, ale ani dla samego wyniku, ani dla przewyższenia innych ludzi, lecz dla zdobycia uznania, pochwały, poklasku ilp. Ta potrzeba kieruje działalnością tych, którzy na przykład pracują naukowo nic dla samej wiedzy i zainteresowania, lecz dla sławy, lub podejmują się wykonania trudnych i odpowiedzialnych zadań po to, aby zyskać podziw i szacunek.

Potrzebą bardzo zbliżoną do tej ostatniej jest potrzeba wyróżniania się. I tutaj, tak jak w poprzedniej potrzebie, głównym czynnikiem jest „gra na efekt", oddziaływanie na innych ludzi. O lic tam chodziło

0    zdobycie pozytywnej oceny innych, o tyle tutaj akcent spoczywa na samym zwróceniu na siebie uwagi innych. Ta właśnie potrzeba bywa motorem działania znanego typu — wesołka towarzyskiego, który „wygłupiając się" bawi całe towarzystwo swoim kosztem, nie zdobywając przy tym często ani szacunku, ani nawet cienia sympatii. Także i u dzieci ta potrzeba prowadzi niekiedy do nieznośnego zachowania się i rozmaitych wybryków: dziecko pragnie być w centrum uwagi rodziców czy otoczenia, a nic umiejąc zapewnić jej sobie niczym dodatnim, stara się w ten sposób osiągnąć swój cel. Przykład niezwykle silnie rozwiniętej

1    posuniętej aż do granic patologii potrzeby wyróżniania się znamy z historii starożytnej, która pedaje. że Grek Herostrates do tego stopnia pragną! czymś się wyróżnić i przejść do historii, iż — nie umiejąc dokonać nic chwalebnego — podpalił świątynię, osiągając zresztą. Jak widać, swój cel.

rornzciiY wi.aozy

.    Dążenie do władzy wyraża się najwyraźniej w potrzebie d o-

minacji. Polega ona na tendencji do wywierania wpływu na zachowanie innych ludzi, na próbie kontroli ich działania, na chęd panowania nad innymi.

Druga. potrzebą z tej grupy jest potrzeba autonomii. Jej isto nie jest chęć panowania nad innymi, jak przy potrzebie dominacji, !et chęć niezależności od innych. Ludzie o siinie rozwiniętej takiej potrzeb są mało podatni na nacisk i sugestię społeczną: zachowują swoje siar.: wisko w jakiejś sprawie, mimo że opinia ogółu jest przeciwna. N> przejmują &ę tym. że są odosobnieni, a nawet jest to dla nich żródłei przyjemności.

rozay.KHY szkodzenia

Najważniejszy z tej grupy potrzeb jest potrzeba agresji Agresja może się przejawiać u wszystkich ludzi w wyniku tzw. Iru stracji¹. ale są ludzie, którzy niezależnie od stanu frustracji maj; w większym czy mniejszym stopniu rozwinięty potrzebę agresji. Potrzeb; ta przejawia się albo w formie jawnej agresji fizycznej, w postaci bójek awantur itp., alba też inaczej. Prawo i sankcje karne powstrzymuj: ludzi od bezpośredniego wyładowywania agresji. Często więc, zamiast w formie fizycznej, agresja przejawia się w formie werbalnej: prawe zabrania pobicia kogoś, do kogo czuje się złość, ale można mu soczyście przygadać w rozmowę towarzyskiej, ośmieszyć go przed innymi. Wszelkie otwarte przejawy agresji sy jednak w takiej czy innej formie piętnowane przez społeczeństwo i nawet człowiek, który przejawia tę potrzebę, w zasadzie może oceniać jy ujemnie, Dlatego zaspokojenie potrzeby agresji bywa „zamaskowane”. Nic tylko agresja fizyczna jest zastępowana przez werbalną, również agresja jawna jest zastępowana przez agresję ukrytą, która „podszywa" się wówczas pod inne formy aktywność.. Na przykład, bardzo ostro, choć niezbyt złośliwie, krytykuje innego w dyskusji, wierząc zupełnie szczerze, że robi to z przekonania dla sprawy, której broni, podczas gdy w rzeczywistości właśnie w ten ukryty sposób wyładowuje się ukryta agresja. Ponadto może się zdarzyć, że osoba, na który agresja naprawdę jest skierowana, znajduje się poza zasięgiem danego człowieka: albo jest zbyt silna, albo nie ma jej „pod ręką” itp. W takich przypadkach często ma miejsce tzw. agresja przeniesienia. Na przykład, dziecko, któremu rodzice nie pozwolili wyjść na ulicę pobawić się z kolegami. Jamie swoje zabawki, rzuca ksiyzkl na ziemię itp.; prawdziwa agresja jest skierowana przeciwko rodzicom, którzy jednak są poza zasięgiem złości dziecka, wobec lego przenosi ono swoją złość na to. co się jej poddaje, w tym przypadku na przedmioty martwe. Innym, bardzo popularnym przykładem agresji przeniesionej jest istnienie niemal w każdej grupie społecznej instytucji „kozłów ofiarnych". Kozłem ofiarnym jest zwykle najsłabszy członek grupy,

* Por opracowanie Adama ?mc:ka Teoria /rvrliac)i, zamieszczone w Materiałach. »tr. Z7S.