7

MARIA RENATA MAYENOWA

POJĘCIE JĘZYKA POETYCKIEGO I POJĘCIE STYLU¹

Zainteresowanie dla roli języka w literaturze pięknej jest bardzo dawne i płynie przynajmniej z dwóch różnych rozumień zarówno literatury jak języka. Zostały też wytworzone dwa różne pojęcia, którymi się zainteresowani zagadnieniem posługują wymiennie jak synonimami, a mianowicie pojęcie stylu i pojęcie języka poetyckiego. Ponieważ wydaje mi się, że ani historycznie nie są to pojęcia tożsame, równoważne, ani teoretycznie nie warto ich utożsamiać, chciałabym zaproponować wyjaśnienie różnicy między nimi, akcentując jednocześnie przydatność teoretyczną obu tych pojęć.

Moja propozycja musi zachować wszystkie zastrzeżenia i całą tolerancję dla innych stanowisk właśnie indywidualnej propozycji. A to dlatego, że termin styl i termin język poetycki dawno straciły, jeśli ją kiedykolwiek miały, swoją jednoznaczność. Proponując zatem rozróżnienie tych dwóch terminów, wybieram i przypisuję każdemu z nich jedno określone znaczenie, to, które uważam za najwłaściwsze teoretycznie i historycznie najbardziej uzasadnione.

Pojęcie stylu, znacznie starsze, dotyczy całego obszaru wypowiedzi językowych. Obszar zakreślony granicami literatury pięknej nie jest tu bynajmniej wyróżniony. Mówi ono o zasadach wyboru znaków językowych z istniejącego repertuaru i o budowie koherentnych całości, spełniających określone funkcje. Jest to pojęcie, które daje się rozszerzyć na wszystkie inne kulturowe zjawiska i jest równie dobrze istotnym pojęciem antropologii jak językoznawstwa. Funkcja, którą ma spełniać dany tekst, i środowisko Społeczne mówiącego wraz z jego specyficzną skalą wartości — to główne motywacje kształtu stylistycznego wypowiedzi. Kwalifikacja danego tekstu, jako mającego taki a taki styl, mówi o przynależności tego tekstu do całej grupy tekstów o tożsamych funkcjach i tożsamych dyrektywach wyboru, motywowanych wyznawanymi wartościami, typem kultury itp. Cała problematyka socjolingwistyki jest pro-

1

Przedruk z: Z zagadnień języka artystycznego, pod red. J. Bubaka i A. Wil-konia, Zeszyty Naukowe UJ. Prace Językoznawcze, z. 54, Kraków 1977, s. 23—27.