8

8

Maria Renata Mayenowa

blematyką stylistyczną, choć jednocześnie socjolingwistyczna problematyka nie wyczerpuje problematyki stylistycznej. Mówimy bowiem w sposób równie uzasadniony o stylach gatunkowych czy o stylach całych . okresów kultury. A to na tej zasadzie, że mamy do czynienia z powtarzającym się zinstytucjonalizowanym zjawiskiem. Chciałoby Się tu wprowadzić definicję Stylu za N. E. Enkvistem:

termin styl będzie tu zarezerwowany dla tego typu językowego wariantu, który jest skorelowany z kontekstem w szerokim znaczeniu tego słowa, obejmującym zarówno kontekst tekstowy, jak I kontekst sytuacyjny.

(N. E. E n k v i s t, Linguistic stylistics, 1973, Mouton, s. 17).

Podkreślamy, jest to pojęcie stylu najdalsze od pojęcia stylu jako dewiacji.)

Inny sens ma pojęcie poetyckiego języka. W pojęciu tym akcentuj^ się od chwili jego narodzin szczególne przekształcenie charakteru znaków i struktur znakowych. Właściwości przypisywane temu językowi lub, może ściślej, tekstom w tym języku, są szczególne. Mówi się o osłabieniu referencjalności lub wręcz o ąuasi-sądowym charakterze jego zdań, mających formalne cechy zdań oznajmujących. Mówi się, że teksty w tym języku są tak budowane, by ponad siatką językowych znaczeń powstawała siatka nowych, semantycznych sugestyj, oparta na paralelizmach, przyrównaniach i przeciwstawieniach, charakterystycznych tylko dla tego właśnie tekstu. Mówi się, że w tego typu tekstach, w których dominuje funkcja poetycka, różne poziomy organizacji języka autonomizują się i zyskują niejako własne znaczenie. Charakteryzuje się ten typ tekstów jako zasadniczo metaforyczny. Mówi się o nieprzezroczystym charakterze znaków w tego typu tekstach. Analiza tego typu tekstów, w których dominująca jest funkcja poetycka z punktu widzenia tego, co ta funkcja powoduje w tekście, zmierza ku temu, by w planie wyrażenia pokazać ową szczególną, ad hoc zbudowaną siatkę przyrównań i opozycji, w planie zaś treści pokazać zrodzone na tej podstawie sugestie, odkształcenia normalnych językowych znaczeń, wytwarzanie się nowych znaczeń.

Pojęcia stylu i języka poetyckiego lub, ściślej, tekstów o dominującej funkcji poetyckiej są to zatem pojęcia o z gruntu innej treści, odpowiadające na inne pytania. Opisuje się je wprawdzie za pomocą kategorii tej samej dyscypliny, tj. językoznawstwa, ale zaplecze teoretyczne tych pojęć jest z gruntu inne.

Chciałabym pokazać, że oba te pojęcia są potrzebne przy analizie tekstu poetyckiego. W zależności od typu tekstu jedno lub drugie jest bardziej owocne.

Zacytujmy króciutki tekst Anny Kamieńskiej z jej ostatniego zbiorku: Drugie szczęście Hioba.

Modlitwa

Z iskry prochu ulep mnie na nowo

znowu zasadź drzewa w moim raju