CCF20091124013

294

294

III. Realizm ,\

(// _r /

ności dużo bardziej niż jednostek) oraz ludyczne akcenty zwłaszcza językowe (utwór nierzadko zyskuje charakter humorystyczny).

Fedro Pdramo Juana Rulfo, choć w Polsce pisarz to praktycznie zapomniany, jest wybitną powieścią wpisującą się w zjawisko nowej prozy hispanoamerykańskiej, a także nurt realizmu magicznego. Oryginalność dzieła i specyfika przedstawionego w nim świata w znacznym stopniu wynikają z nasycenia tekstu literackiego mitycznymi i magicznymi treściami.

3.4. Gabriel Garda Marquez: Sto lat samotności i Jesień patriarchy

Gabriel Garda Marcjuez (Kolumbia, 1927) jest niewątpliwie jednym z najbardziej znanych, cieszących się czytelniczą popularnością, a przy tym jednomyślnym uznaniem krytyki, pisarzem hispanoamerykańskim. Jednoznacznie jest też kojarzony z realizmem magicznym, urastając wręcz do rangi sztandarowego twórcy tego nurtu, choć należy zauważyć, że tylko kilka z jego utworów nosi znamiona realizmu magicznego. Z całą pewnością cechy takie dostrzec można w dwóch bodaj najsłynniejszych jego powieściach-Sto lat samotności (Cień ańos de so-ledad, 1967) i Jesień patriarchy (El otońo del patriarca, 1975) - choć w wielu tekstach opublikowanych zarówno przed, jak i po napisaniu owych powieści - by przywołać tylko Ziągodzinę (La mała hora, 1961) czy Generała w labiryncie {El generał en su laberinto, 1989) - żadnych elementów realizmu magicznego dopatrzyć się nie można. Uwaga ta unaocznia dość oczywistą prawdę, że nie ma pisarzy realistycznoma-gicznych, a jedynie dzieła realizmu magicznego.

Sukces kolumbijskiego pisarza jest tak wielki, że w wielu przypadkach definicję realizmu magicznego budowano pod kątem właśnie jego twórczości. Tak czy inaczej zwykło się uważać, zapewne słusznie, Sto lat samotności za swoistą klasykę nurtu, dziełoparexcel-lence realistycznomagiczne.

Sam autor nie stronił od wypowiedzi na temat realizmu magicznego. Generalnie można stwierdzić, iż stoi on na stanowisku, w myśl którego nurt ów jest po prostu realizmem, albowiem w Ameryce Łacińskiej możliwe są rzeczy gdzie indziej niewyobrażalne. Powiada Garda Mórquez:

Jestem pisarzem realistą, ponieważ sądzę, że w Ameryce wszystko jest możliwe, wszystko jest realne. (...) Uważam, że powinniśmy pracować nad nowym językiem i technikami opowiadania, aby cala ta magiczna rzeczywistość latynoamerykańska stała się częścią naszych książek i żeby literatura latynoamerykańska faktycznie odpowiadała latynoamerykańskiej rzeczywistości, w której codziennie zdarzają się przedziwne rzeczy^m.

Oczywiście podobne przekonania wynikają ze swoistej koncepcji postrzegania rzeczywistości przez kolumbijskiego noblistę. Jeśli jednak sprowadzić owe rozważania na konkretny grunt literacki, to zapewnienia Garcii Marcjueza o cudowności realiów jego kontynentu mają charakter pisarskiej kokieterii: trudno utrzymywać, że w Ameryce ludzie latają na dywanach, księża lewitują i czasem wybuchają epidemie bezsenności. Oczywiście fantastyczne wydarzenia opisane przez autora tkwią głęboko zakorzenione w latynoamerykańskiej rzeczywistości i mentalności, jednak, o czym mowa będzie poniżej, jeśli przyglądać się sprawie na poziomie tekstu - co wydaje się konieczne w rozważaniach teoretycznoliterackich - to fantastyczność pewnych zdarzeń nie wzbudza wątpliwości.

Na temat Stu lat samotności napisano już bardzo dużo, powieść to bowiem rzeczywiście niezwykle złożona i obfituje w kunsztowne zabiegi literackie; o mityczności, nieustannych odniesieniach do historii, licznych aluzjach kulturowych i literackich, stylizacji, nasyceniu tekstu elementami biblijnymi i archetypicznymi, skomplikowanej strukturze czasowej i przestrzennej utworu powiedziano już zapewne wszystko. Tym, co przykuwa uwagę krytyków, jest powinowactwo fabuły-sagi ukazującej perypetie rodziny Buendia na tle historii - z tradycją podań ustnych, bajek, ludowych opowieści i literatury dla dzieci. Ge-rald Martin określa tę powieść mianem „jednego z najbardziej zwodniczych i nieprzeniknionych dzieł współczesnej literatury, godnego spadkobiercy innych dziecinnych utworów dla dorosłych; Don Kichota, Gargantui i Pantagruela, Tristramci Shandy'ego i Alicji po tamtej stronie lustra"'²’. Dziecięca perspektywa w Stu latach samotności

¹²⁴ G. Uautista Gutićrrez, op. dl., s. 2G-27. ^,2S G. Martin, op. cii., s. 219.