Dewey Rozdz 6 Analiza pełnego aktu myślenia (6)

jak np. w przypadku drąga na statku. W innych przypadkach. np. w przypadku baniek, potrzebny jest ekspe-ryment, tzn. iż umyślnie dobiera się warunki zgodnie z wymaganiami pewnego przypuszczenia albo hipotezy, aby się przekonać, czy teoretycznie założone w tej hipo-tezie toyniki rzeczywiście pojawiają się. Jeśli wynik eksperymentu rzeczywiście zgadza się z wynikiem teore-J tycznym albo wywnioskowanym rozumowo i jeśli jest powód do przeświadczenia, że jedynie te warunki mogły dać takie wyniki, to potwierdzenie przypuszczenia jest i tak silne, że prowadzi do konkluzji, przynajmniej do; póty, dopóki fakty przeciwne nie wykażą potrzeby jej rewizji.    S

Obserwacja występuje na początku i potem znowu I na końcu całego procesu: na.początku służy do jaśniej; szego i dokładnieszego określenia natury trudności, któ-ra trzeba pokonać, na końcu — do. sprawdzenia wartości j jakiegoś wniosku, przyjętego hipotetycznie. Między tymi! dwoma okresami obserwacji znajdujemy właściwie to wszystko, co stanowi stronę umysłową całego aktu i myślenia: !) wnioskowanie, wysunięcie pewnej propo-j zycji wytłumaczenia lub rozwiązania, 2) rozumowaniej rozwinięcie treści i konsekwencji przyjętego chwilowoj przypuszczenia. Rozumowanie wymaga, dla potwierdzę- j nia, pewnej obserwacji eksperymentalnej, eksperyment I zaś może być ekonomicznie i owocnie przeprowadzony ] tylko na podstawie pewnego przypuszczenia, które zostało teoretycznie rozwinięte poprzez rozumowanie.

¹ .^dyscyplinowany, czyli logicznie wyrobiony, umysły— będący celem procesu wychowawczego — jest to umysł zdolny do osądzenia, jak daleko trzeba posunąć s i£ n a każdym z powyższych stopni w każdym poszczególnym położeniu. Nie można tu przyjąć żelaznych reguł. Każdy przypadek musi być traktowany odrębnie w miarę tego, jak powstaje, stosownie do jego doniosłości i Ua, na którym występuje. Nadmiar staranności będzie w jednym przypadku równie śmieszny, równie nielogiczny. Jak zbyt małe staranie w innym. Na jednym krańcu każda niemal konkluzja zapewniająca szybkie i jednolite działanie może być lepsza od każdej długo odwlekanej; natomiast na przeciwnym krańcu trzeba będzie może odłożyć decyzję na długi czas, a może na całe życie. Umysł wyszkolony Jest to taki umysł, który najlepiej pojmuje, jaki_stopień obserwacji, kształtowania przy-piiH/.czcń. rozumowania, eksperymentalnego sprąwdza-iiln jest konieczny w każdym szczególnym przypadku — I luki, który w późniejszym myśleniu korzysta najbar-'I. irj /. pomyłek i błędów popełnionych w przeszłości. Woźne jest to, żeby umysł był wrażliwy na problemy I biegły w metodach przystępowania do nich i ich rozwiązywania.