DSC01813

M2 Lolka — Opracowanie

1882    — Kamizelka

On

1883    - Milknące glosy

Grzechy dzieciństwa

1884    | Omyłki

1885    — Vo wakacjach

Bryki

Placówka

Cienie

1887    - zaczęła Wychodzić Lalka (wyd. książkowe 1890)

—    zerwanie współpracy z „Kurierem Warszawskim”, kroniki tygodniowe ukazywały się w „Kurierze Codziennym”

1888    — Z legend dawnego Egiptu 1890 | Sen

—    zaczęły wychodzić Emancypantki (wyd. książkowe 1893)

1895 - Faraon (wyd. książkowe 1897)

19 V 1912 — śmierć Bolesława Prusa

TYTUŁ

IWieść w dwóch tomach pt. Lalka powstawała od 1887 (wtedy zaczęto ją drukować w odcinkach w „Kurierze Codziennym”) do 1890 roku (pierwszeWydanie książkowe). Do 1905 roku ukazały się jeszcze trzy wydania, co jak na owe czasy było sukcesem wydawniczym. Tytuł pochodzi od opisanego w rozdz. VIII pt. Pamiętnik starego subiekta procesu o kradzież lalki pomiędzy baronową Krzeszowską i panią Stawską. Nawiązanie w tytule do epizodu, nie mającego związku z głównym ciągiem zdarzeń, wskazuje na kronikarski charakter powieści, której autor rejestruje wiele sytuacji, scen rodzajowych z życia codziennego Warszawy lat 70. XIX w. Interpretatorzy powieści sugerują czasem, że tytuł jest związany z postacią panny Izabeli Łęckiej, laka interpretacja ma również swe uzasadnienie w tekście powieści w słowach prezesowej Zasławskiej, która ocenia współczesne sobie młode kobiety, nazywając je lalkami: 1Co mnie jednak dziwi najmocniej—prawiła — to okoliczność, że na podobnych lalkach nie poznają się mężczyźni” (str. 426).

Faktem jednak niewątpliwym jest, że tytuł powieści Prusa nie obejmuje całej złożoności problemów w niej poruszonych.

powieści, a także Ignacy Rzecki w swym pamiętniku wielokrotnie odwołują się da wydarzeń historycznych. Pierwsze zdanie powieści brzmi: „W początkach roku 1878,    jego

Zgodnie z konwencję powieści realistycznej czas i miejsce W Lalce są ściśle określone. Akcja obejmuje niecałe dwa lata — 1878 i 1879, Obiektywny narrator

kiedy świat polityczny zajmował się pokojem san-Stefańskim, wyborem nowego papieża albo szansami europejskiej wojny, warszawscy kupcy, tudzież inteligencja pewnej okolicy Krakowskiego Przedmieścia nie mniej gorąco interesowała się przyszłości? galanteryjnego sklepu pod firmą J. Mincel i S. Wokulski." {sir. 5). W ten sposób autor informuje czytelnika zarówno o czasie, jak i miejscu akcji. Podobnych wzmianek odnoszących się do wydarzeń z pierwszych stron gazet jest wiele. W rozdziale Ytt §11 (ftimiętiuk starego subiekta) narrator kreśli całą sytuację polityczną końca 18781 i perspektywy na nowy rok. Wspomina też: „Stach przez wrzesień był na wsi u prezesou>ej Zasław-sfciej”, a trochę dalej pisze: „W listopadzie, właśnie w tym samym dniu, kiedy :uuoiił się dom na ulicy Wspólnej, Wokulski wrócił z Moskwy" (str. 433). W ten spoaob ay gna- ^ lizowany jest czas w całej powieści. Co więcej, autentyczne są wydarzenia polityczne oraz wspomniany wyżej wypadek: dom przy ulicy Wspólnej 36 zawalił się naprawdę 27 XI 1878 r., o czym doniosły wszystkie warszawskie gazety.

Oprócz tej perspektywy czasowej, obejmującej lata 1878 i 1879, jest jeszcze w powieści druga, głębsza. Narrator-pamiętnikarz, Rzecki, sięga w swych wspomnieniach do dzieciństwa (lata 30.), a nawet, w przytoczeniach opowieści ojca, do czasów napoleońskich. Dzięki wprowadzeniu Pamiętnika starego subiekta autor nadal Lalce perspektywę historyczną, uobecnił w powieści zamkniętą epokę walk narodu-    ^ .

wowyzwoleńczych: Wiosny Ludów (1848) i powstania styczniowego (1863).    |₍.

W ten sposób czas fabularny Lalki obejmuje prawie 50 lal, na przestrzeni    ...

których rozegrały się typowe losy Polaków, uczestników walk narodowowyzwoleńczych, tułaczy, zesłańców, którzy następnie przekształcili się w pracowników,    ^

kupców, rzemieślników, słowem zwyczajnych ludzi. Powieść obejmująca czas tak rozległy staje się obrazem społeczeństwa i zachodzących w nim przemian, nabiera cech panoramy życia społecznego.

Miejscem akcji jest przede wszystkim Warszawa, poza epizodami paryskim i zasławskim w historii Wokulskiego. Warszawa została w powieści przedstawiona tak. że staje się jeszcze jednym jej bohaterem. Prus bardzo dokładnie precyzuje miejsca pobytu bohaterów: sklep Mincla był na Podwalu, sklep Wokulskiego na Krakowskim Przedmieściu, Wokulski z okien swego mieszkania widział pomnik Kopernika, chodził na spacery do Łazienek, jeździł Alejami Ujazdowskimi. Place, pałace, ogrody, kościoły warszawskie są. wspominane i opisywane w sposób tak realny, że i Lalką można było zwiedzać miasto jak z przewodnikiem. Warszawiacy, kierując się opisem Prusa, umiejscowili sklep Wokulskiego pod numerem 9 na Krakowskim Przedmieściu i wmurowali tablicę pamiątkową na cześć bohatera (fikcyjnego przecież!). W ten sposób świat przedstawiony powieści stopił się z rzeczywistością.