DSCN1969

MARCIN WOŁOSZYN

Podsumowując stwierdzić należy, iż problem cmentarzysk mazowieckich z obstawami kamiennymi wymaga dalszych badań. Najważniejsze wydaje się wyjaśnienie chronologii najstarszych tego typu obiektów. Ustalenia R. Piotrowskiego raczej przeczą możliwości łączenia ich z osadnictwem wojsk Jarosława³³. Szczegółowa analiza zwyczajów pogrzebowych rejestrowanych na omawianych nekropoliach powinna wyjaśnić słuszność łączenia ich ze skandynawska obrzędowością.

W tym kontekście niezwykle ciekawa jest sugestia M. Dulinicza, by rozpatrywać oddzielnie fakt

bogatego wyposażania tych pochówków w militaria oraz stwierdzone zwyczaje (obstawy kamienne itp.). Badacz ten słusznie podkreśla, że koncentracje pochówków dobrze uzbrojonych wojowników są charakterystyczne dła czasów formowania się nowych państw (Dulinicz 2003a, 111). Być może z tym faktem łączyć należy bogate w militaria inwentarze mazowieckich pochówków, jest to jednak problem szerszy, toteż koniecznym jest rozpatrywanie go w świetle innych danych na temat X/XI-wiecznych dziejów Mazowsza (por. Dulinicz 2003a, 112)^M.

uznaje się za pomyłkę, skorygowaną już przez Jana Długosza, podobnie w wypadku Duńczyków, przyjmuje się natomiast udział Bałtów w szeregach Mice ława (Bieniak 1963, 167-168, zwł. przyp. 4263- Niewątpliwie Kadłubek dążył do plastycznego wyobrażenia skali sukcesu Kazimierza, chodzi wszak o walkę pana przyrodzonego i buntownika z podłego rodu służebnego (Kadłubek 11, 14,64). Kazimierz pokonuje więc najpierw wroga, o którego przewadze świadczyć miałoby zróżnicowanie jego woisk wg kategorii uzbrojenia, tj. łuczników, kuszników, halabardników, zbrojnych obosiecznym mieczem (Kadłubek II, 14,65), następnie zaś wg pochodzenia, tj. Pomorzan, Getów, Daków i Rusinów. Przewaga liczebna wrogów Kazimierza widoczna jest przy lekturze tekstu Gallowego (Gall, 1,21,47-48). Wydaje się, iż opis Kadłubka można uznać za wersję bardziej literacką, „barokową”. Nie oznacza to jednak, że w walkach po stronie Miecława nie mogli brać udziału Bałtowie, do których, zdaniem Mistrza Wincentego, po klęsce schronić się miał Miecław. Jeżeli przyjmiemy za J. Bieniakiem udział Prusów w wojskach Miecława, to wskazywane przez T. Kordalę czy R. Piotrowskiego analogie dla poszczególnych przedmiotów odkrywanych na mazowieckich cmentarzyskach z obstawami kamiennymi na terenach bałtyjskich nabierają nowego znaczenia.

¹³ Można dodać, iż także E. Kowalczyk (2003,124) dość sceptycznie wypowiada się na temat koncepcji T. Kiersnowskięj, wskazując m.in., iż pojawienie się na Mazowszu przedmiotów obcych może być rakpi wynikiem kontaktów handlowych, wyroby te stanowić mogą łup wojenny itp.

³⁴ Niewątpliwie zwraca uwagę znaczna ilość elementów uzbrojenia odkrywanych na Mazowszu. Podkreślić przy tym należy zróżnicowanie kategorii uzbrojenia spotykanych na poszczególnych cmentarzyskach. Nad górnym Orzycem brak toporów, spotykamy je natomiast na Mazowszu „płocko-płońskim” (Piotrowski 2003,175). Niezwykle ciekawa wydaje się obserwacja dotycząca Pokrzywnicy, gdzie miecze znajdowały się zarówno w grobach bardzo bogato wyposażonych, jak i o bardzo skromnym inwentarzu [...], niekiedy wręcz stanowiły jedyne wyposażenie (Piotrowski 2003,182), przy czym najczęściej przedmioty te składano do grobu dzieci, sądząc na podstawie inwentarza, najpewniej chłopców (Kościelec-ki, Piotrowski 2001,69). Czy właśnie ten fakt nie może świadczyć o „drużynniczym” charakterze interesującej nas nekropoli? W rozważaniach nad statusem osób pochowanych w Pokrzywnicy podkreśla się odkrycie w jednym z grobów klucza, przyjmując, iż może tu chodzić o przedstawiciela lokalnej administracji książęcej (Piotrowski 2003,177, zob. także 181). Istnieją i inne możliwości interpretacji tego typu znalezisk (por. Kurasiński 2002).

LITERATURA

Źródła pisane Aleksjada

Anna Komnena, Aleksjada, z języka greckiego przełożył, wstępem i przypisami opatrzył O. Jurewicz, Biblioteka Przekładów z Literatury Antycznej 15, Wrocław-Warszawa-Kra-ków 1969 (t 1), 1972 (t. 2).

Alexias

Annae Comnenae Alexias, recensuerunt Die-ther R. Reinsch et Athanasios Kambylis, Cor-pus Fontium Historiae Byzantinae, vol. XL, Beroloni Novi Eboraci 2001.

Gall

Anonim tzw. Gall, Kronika polska, przełożył R. Gródecki, przekład opracował, wstępem i przypisami opatrzył M. Plezia, Wrocław 1989.

Ibrahim

Relacja Ibrdhtma ibn Ja ■kuba z podróży do krajów słowiańskich w przekazie al.-Bekriego, wydał, wstępem, komentarzem i przekładem opatrzył T. Kowalski, Monumenta Poloniae Historica, Nova Series, 1.1, Kraków 1946.

Kadłubek

Mistrz Wincenty (tzw. Kadłubek), Kronika polska, przełożyła i opracowała B. Kurbis, Wrocław 1992.

Kodinos

Pseudo-Kodinos. Traites des offices, Intro-duction, texte et traduction par J. Verpeaux, Paris 1967.

Libellus

Libellus de institutione morum, (w:) Scripto-res rerum Hungaricarum, E. Szentpetery wyd., t. 2, Budapest 1938, s. 619-627.

Magistri

Magistri Yincentii dicti Kadłubek Chronica Polonorum, wydał, wstępem i przypisami opatrzył M. Plezia, Kraków 1994.

^Ni<*phore

Nicephorc Brycnnios, Histoire, Introduction, texte, traduction et notes, par P. Gautier, Cor-pus Fontium Historiae Byzantinae, vol. IX, _Vt.    Bruxelles 1975.

^N*kef_0r

Nikefor Bryennios, Materiały historyczne, z języka greckiego przełożył, wstępem i komen-u    tarzem opatrzył O. Jurewicz, Wrocław 1974.

^r°Wie$4

Powieść minionych lat, przełożył i opracował F. Sielicki, Biblioteka Narodowa, Seria 11, nr 244, Wrocław-Warszawa-Kraków 1999.

Psellos

Michał Psellos, Kronika, czyli historia jednego stulecia Bizancjum (976-1077). Z języka greckiego przełożył, wstępem i komentarzem opatrzył O. Jurewicz, Biblioteka Przekładów z literatury Antycznej, 26, Wrocław-Warszaw-Kraków-Gdańsk-Lódż 1985.

Tactica

Leonis Imperatoris Tactica, ad librorum mss. fidem edidit, recensione constantiniana auxit, fontes adiecit, praefatus cst R. Vóri, Budape-stini 1917.

Thietmar

Kronika Thietmara, z tekstu łacińskiego przetłumaczył, wstępem poprzedził i komentarzem opatrzył M. Z. Jedlicki, Poznań 1953.

Opracowania Andrzejowska A.

1999a Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Lubominie, gm. Boniewo, woj. kujawsko-pomorskie, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne”

5, s. 193-206.

1999b Wczesnośredniowieczne cmentarzysko w Wan-dynowie, gm. Bytoń, woj. kujawsko-pomorskie, „Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne" 5, s. 217-228.

Banaszkiewicz J.

1986 Podanie o Piaście i Popielu. Studium porównawcze nad wczesnośredniowiecznymi tradycjami dynastycznymi, Warszawa.

BarnatR.

1997    Siły zbrojne Bolesława Chrobrego w świetle relacji Galla Anonima, PH 88/2, s. 223-235.

Bartczak A., Jagodziński M.F., Suchodolski S.

2004 Monety z VIII i IX w. odkryte w Janowie Pomorskim, gm. Elbląg - dawnym Truso, WN 48/1, s. 21-48.

Bartusis M. C.

1992 The Late Byzantine Army. Arms and Society. 1204-1453, Philadelphia.

Beatson P.

2000 A war hor with a ‘Danish axe ’ in a Byzantine ivory panel, Golden Hom. Journal of Byzan-tium 8/1 [http://www.isidore-of-seville.com/ goudenhoom/81 bea tson. h tml ]

Beilke-Voigt I.

1998    Fruhgeschichtliche Miniaturobjekte mitAmu-lettcharakter zwischen Britischen Inseln und Schwarzem Meer, „Universitatsforschungen

607