DSCN2973

110 IL EPOKA FEUDALNA

do opinii tych osób, zwłaszcza kobiet, które zostały uznane za wytrawnych znawców w sprawach sztuki dwornej, tej wyszukanej i wyrafinowanej formy miłości.

Możemy bez trudności wyobrazić sobie owe zabawne obrady, odbywające się na wzór uroczystych sądów, sprawowanych przez seniorów w okresie Bożego Narodzenia, Wielkięjnocy czy też przy innych okazjach, na które zwoływani byli wasale w celu wspólnego uregulowania spornych spraw czy powzięcia decyzji dotyczących danej domeny. W Poitiers, w Troyes wszyscy młodzi zbierają się wokół Alienor lub jej córki — ich dzieci z małżonkami, narzeczeni i oblubieńcy, synowie i córki baronów przebywających przejazdem na dworze oraz ciążący ku tej młodzieży poeci, wędrowni śpiewacy i śpiewaczki. Autor Żywota Wilhelma zwanego Marszałkiem wspominał o tych hałaśliwych zebraniach, odbywających się z okazji świąt czy turniejów. Oczywiście, w trakcie turnieju uwagę wszystkich przykuwają wyczyny rycerzy, natomiast podczas sądu miłości w centrum zainteresowania towarzystwa znajdują się damy. To wszystko_zaś w_oprawie, jaką tworzy_t za-- .łóżmy, komnata na zamku. Adeli z Blois. Wyobraźmy sobie~te ko— bierce na ścianach lub, czemu nie, tkaniny w rodzaju słynnej Damy z Jednorożcem, w każdym razie przywodzące na myśl opowieści rycerskie, sceny dworne, polowania, spotkania przy fontannie czy na tle kwiatów, a wszystko to utrzymane w ulubionych barwach tych czasów. Jedna z dam zgłasza konkretną sprawę, przypuśćmy, że tę, którą przytacza Andrzej Le Chapelain: „Ktoś, kto cieszył się szczęściem w miłości, zaczął usilnie zabiegać o względy innej niewiasty, zupełnie jakby nie był związany tą pierwszą miłością; druga pani jest przychylna jego pragnieniom, okazywanym w sposób wielce natarczywy. On tymczasem, zakosztowawszy już owocu swojej namiętności, zaczyna od nowa zalecać się do pierwszej damy, a unika drugiej. Jak należałoby ukarać takiego zbrodniarza?” Le Chapelain cytuje w odpowiedzi, między innymi, werdykt hrabiny flandryjskiej: „Mężczyzna, który dopuścił się podobnego zuchwalstwa, zasłużył sobie na to, by obie damy pozbawiły go swych uczuć, w przyszłości zaś nie powinien cieszyć się już względami żadnej uczciwej niewiasty, gdyż kieruje się on nieokiełznaną żądzą, ta zaś jest bezwzględnym wrogiem miłości.”

Inny problem: rozłąka. „Rozłąka nie powinna być przeszkodą dla miłości, zgodni jesteśmy co do tej odpowiedzi, toteż luba, której ukochany jest daleko, zawiniłaby srodze, zdradzając go w tym czasie; to, że nie posyła mu ni listu, ni wiadomości, może być tylko niewieścią sztuczką, wystawiającą na próbę uczucia nieobecnego mężczyzny; może to być również ostrożnością z jej strony, gdyż lęka się ona, by kto obcy nie otworzył listu i nie dowiedział się o ich miłości,"

Niekiedy pytania kierowane są bezpośrednio do jednej z dam, z racji jej doświadczenia, i cytowane przez Le Chapelaina jako wzór rozwagi, o czym świadczyć może poniższy fragment: „Pytano królową Alienor, jaką miłość należałoby wybrać—'młodego' mężczyzny czy raczej starszego nieco wiekiem? Odpowiedziała z podziwu godną subtelnością: «Miłości dobrej czy lepszej nie mierzy się wiekiem, lecz zaletami mężczyzny, uczciwością i delikatnością jego obyczajów. Atoli, wiedzeni instynktem naturalnym, młodzi mężczyźni chętnie zazwyczaj skłaniają się ku miłowaniu niewiast doj rżałychjniźli młódek równych sobię więldem^przecL-. ~wrae~_zas mężczyźni dojrzali wolą-uśriski. i pocałunki mhyfrrlnj dziewcząt niźli niewiast starszych nieco; inaczej rzecz ma się z niewiastą, która bez różnicy, młoda czy dojrzała, skłania się raczej ku względom okazywanym przez młodszych aniżeli przez starszych mężczyzn. Od czegóż to wszystko zależy? Wydaje mi się, że jest w tym jakowyś porządek naturalny.»”

Podczas takich właśnie zebrań towarzyskich narodziły się zapewne powiedzenia, które weszły na stałe do języka, na przykład: „Miłość to nieco miodu zebranego pośród demi."

Jeżeli jednak w trakće posiedzenia nie zapanowała jednomyślność poglądów, zwracano się celem rozstrzygnięcia spornej kwestii do dam, które, jeśli były nieobecne, przysyłały swoją opinię wyrażoną na piśmie. Tak właśnie było ze słynnym listem Marii z Szampanii, którą zapytywano, czy może istnieć miłość między małżonkami:

„Ogłasza się i oświadcza w sposób kategoryczny [zwrot używany w sądownictwie, zastosowany tu na poły parodystycznie, zgodnie z intencją owych sądów miłosnych], że miłość nie może sprawować swej władzy nad małżonkami, gdyż d, którzy kochają,